Txalapartarenerakusleiho Larunbatean Txalaparta Eguna ospatuko dute,egun osoan, Urretxun eta Zumarragan 8-9

Zuhaitzaren Soinua kolektiboko AitorMendiaraz eta Jesus Mari Dominguez 'Buli'txalapartariak. GOTZON ARANBURU

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

Mari Flor Mendizabal 3Iritzia 4-5 Juanlu Aranburu 6-7Unibertsitateko ikasleak 10Mikel Osinalde 11 JoanIturralde 12 Asteburukoproposamenak 15

GOIBERRI

27. zenbakia. 2012ko irailaren 14a

02 GOIBERRIPUBLIZITATEA

GOIBERRI 03KATE MOTZEAn

«Toti Martinez de Lezea idazlearenliburuak oso gustuko ditut»

Mari Flor MendizabalZeraingo azoka ekologikoaren antolatzailea

Asier Zaldua ZerainMari Flor Mendizabal Elizegi(Zerain, 1956) Zeraingo azokaekologikoaren antolatzaileeta-ko bat da. Aurtengoa, 18.a. igan-dean da.Zaletasun bat.Irakurtzea, bidaiatzea, pasea-tzea, perretxikoak biltzea, lagu-nekin egotea....Musika talde bat.Euskal musika gustatzen zait:Benito Lertxundi, Xabier Lete...Abesti bat.Xalbadorren heriotzean.Liburu bat.Toti Martinez de Lezea idazlea

oso gustuko dut. Irakurri dudanazkena La brechada. Oso gogo-rra da.Inoiz ahaztuko ez duzun eguna.Egun guztiek dute zer edo zer,batzuek onerako eta besteektxarrerako.Oporretarako leku bat.Toki berriak ezagutzea gusta-tzen zait.Amets bat.Gure ondorengoei inguru egokiauztea.Janari bat.Baserriko oilaskoa, entsalada...Edari bat.Ardo ona.

Jaso duzun oparirik bereziena.Opari berezi bat baino gehiagojaso dut. Azkena lagun batekegin zidan, une txar bat igaro-tzen ari nintzenean.Gorroto duzuna.Gauza asko ez ditut gustuko,baina ez dut ezer gorroto.Goierriko txoko bat.Oamendi. Zeraingo mendirikaltuena da. Ez da 900 metroraailegatzen, baina sekulakobistak daude tontorretik.Herriko alkate bazina....Beste askok egin dutena egingonuke: ahal dena. Gehienetannahi dena egitea ez da posible.

«Zaletasun askoditut: irakurtzea,bidaiatzea,perretxikoak biltzea,lagunekin egotea...»

ASIER ZALDUA

GOIBERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SLZuzendaria: Eskeine LegorburuKudeatzailea: Aloña LandaKoordinatzailea: Loinaz AgirreProdukzio arduraduna: Mikel AlbisuDiseinua eta banaketa:Bidera zerbitzuak. Berria TaldeaLege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak:Beasain:Oriamendi, 32. 20200.Urretxu: Barrenkale 13. 20700.Telefonoak:Beasain: 943-16 00 56Urretxu: 943-72 34 08

Webgunea:goiberri.hitza.infoPosta elektronikoa:goiberri@hitza.infoPublizitatea: 647 319 775 – azudaire@bidera.euBezero arreta / harpidetzak:902-82 02 01 – harpidetza@hitza.info

Diruz laguntzen duten erakundeak:Udalak: Altzaga, Arama, Itsasondo,Olaberria, Urretxu, Zerain etaZumarraga

04 GOIBERRIIRITZIA

Xabier Mendiguren ElizegiIdazlea

Maite ditudanleku-izenak

«Batzuetan,etimologiaxelebreakasmatzerajolastengara»

o p o n i m i a(leku-izenak)zientzia sor-gina da: erro-ta berri bategin dutela-

eta, etxe horri Errotaberri dei-tzen badiote, hor ez dago zer-tan harritu, baina, askotan,misterioz beteak izaten diraizen horiek. «Honek zer esannahi du?» galdetzen dizute, zueuskal gauzetan jantzia zarela-eta, dena jakin behar duzulako-an. Zer esan nahi du Beasainek,adibidez? Ba, arrastorik ez.Beste batzuetan, berriz, nahizeta egiazko jatorria ez jakin, eti-mologia xelebreak asmatzerajolasten gara: bart-ze-lo-ona,eta tankera horretakoak.

Ruper Ordorikak badu kantabat, ezinago tristea eta aldi be-rean ederra, Izen zaharrak ize-nekoa, Joseba Sarrionandiakidatzia; etorkizun zehaztu gabebatean, euskal jendea eta berekultura guztiz galbidean imaji-

natzen ditu, Ipar Amerikako in-diar tribu baten antzera. Gero-rako zer geratuko den zehazte-an, hala dio: «Leku izenakagian, ez besterik: Ursuia, Itsa-su, Irulegi, Ausuruq eta Txoko-Maitea... Jendeak misterio airebatekin ahoskatuko ditu izenzaharrok».

Gurean ez gara iritsi halakohilzorira, baina batzuetan jar-tzen naiz pentsatzen zein direnbereziki maite ditudan leku-izenak, gure inguruan. Ez lekuakberak, izenak baizik. Hain zu-zen, aipatuko ditudan leku ho-rietan sekula ez naiz izan: izanere, bertara joan eta toki nor-malak direla ikusiko nuke, se-guru asko: baserri bat edo biz-pahiru baserrik osatutako mul-tzoa, politago edo zatarxeagoabaina ez inola ere magikoa.Hala eta guztiz, esango dizuet,bada, zein diren hautatu ditu-dan toki-izenok.

Bata da Barbari edo Barba-ris. Zeraingo auzoa, nik dakida-

la, baina Segura eta Zegamatikere hurbil samar. Nondik otedatorkio izena? Auskalo. SantaBarbara izeneko bazter ugaridaude Euskal Herri osoan, etahorren antza nabarmena da,baina baita diferentzia ere. Ga-rai bateko Ipar Afrikako mairu-herriei ematen zitzaien Berbe-riarekin ote du lotura? Jakin-tsuagoei utziko dieguazalpenak ematen.

Beste bat gustuko dudana,Aizkorpe alde horretatik ezurruti: Arimasagasti, Idiazabal-go auzoa. Sagastiak ugari diraEuskal Herri osoan, baita saga-rrarekin lotutako leku-izen etaabizenak ere. Bitxia, berriz, hitzelkarketa hori da, arimak etasagastiak; zer dela-eta? Niri ezgaldetu. Arima herratuak saga-rrondo artean pasieran imaji-natzen ote zituzten paraje ho-rretan? Hildakoen arrastorenbat geratzen ote zen horko ar-bolen arrimuan?

Eta azkena, gaurkoz: Emaku-maran, Zaldibiako baserri bat,Egileor auzoan, herritik Larrai-tza goazela eskubitara, bide-seinaleen arabera. Hitzaren ja-torria beste bat izan liteke bai-na, itxura batean, «emaku-meen harana» imajinatzen dubatek. Gizonezkorik gabeko bi-zilekua ote zuten garai bateanbertako andrazkoek? Gizase-meak sartu ezin ziren Amazo-na-herri bat ote zen Txindoki-pean? Zer ote diote gaur horbizi diren andre eta gizonek?

T

GOIBERRI 05IRITZIA

Oraingo honetarako gaia, uztailaren 13an,Urretxun nengoelabururatu zitzaidan. Bueno, Santa Isabeleko jaitsieran ere izan zenekarpenik. Egun horretan Ehunmiliak mendi lasterketan partehartzen ari ziren kirolariak pasa ziren aldamenetik, gehiengoa gai-nera korrika. «Eta horrela 168 kilometrotan?» pentsatu nuen. Etahori, zer dela eta? Nire ustez gehiegizko proba da, mendia ez al dapasieraz gozatzeko? Ba froga honetan gauez ere korrika ibiltzendira, frontal batekin mendian gora eta behera, parean hamar kilo-ko onddoa ere ikusiko ez luketela, horrek dakarren arrisku guztiare-kin. Kirola era osasuntsuan egitearen mugak ere gainditzen dituz-tela iruditzen zait, 168 kilometro batere lorik egin gabe. Askok eu-

ren mugak gainditzen dituzte, eta badakizu zer pasatzen den kasuhorietan. Zorionez, Ehunmiliarekin ez da istripurik izan, baina Be-hobia-Donostian hildakoak ere egon dira. Egia da inork ez duelainor parte hartzera behartzen, euren erabakia dela; baina, hala ere,gehitxoko proba da nire ustez. Norbaitek 500 mila antolatuko ba-

Tolerantziako txapeldunak izaten irakatsi digute, Guardiolabaino zuzenagoak edo eleganteagoak gara politikoki, eta, hortaz,gure (eta zuen) irakasle ilustre batek errepikatzen zigun bezala,zera esango dizut, hasteko: «Bakoitza den bezalakoa da, eta es-kailerak nahi dituen bezala jaisten ditu». Nik ere eduki izan ditutzure burutazioak. Ohiko erantzuna izaten da, ba euren buruei, lan-kideari edo lagunari erronka jo diotelako lehiatzen direla halako as-takerietan. Izan ere, erokeria horien antolatzaileek beraiek susta-tzen dute norgehiagoka, denbora muga batzuk jarrita. Tira, kontro-lik ez existituta ere jendea korrika batean ibiliko zen. Ziur nago.Lehia bat da. Mendian oinez ibiltzea ere gaizki ikusita dago ia-ia.Ene! Zenbat atleta dauzkagu inguruan! Izan zaitez, egin zaitez kiro-lari isotoniko eta histrioniko, barra, gel edo bestelako pitokeria bizi-berritzaileen jatun amorratu, lagun. Entrenatu ere, amorratuta.Nire txikitasunean, tokatu zait mendi edo txirrindularitza proba-

ren batera apuntatzea, eta, beraz, hori prestatzea. Entrenatzen ezda beti disfrutatzen, inondik ere, batzuetan behartuta egiten dela-

ko. Pentsa orduan 168 kilometroko astakeria hori egiteko zenbataldiz behartu behar izan duten euren burua. Baina badakizu behinentrenamendua bukatuta dutxa beroa hartuko duzula, umoreakgarratzetik gozora egingo dizula, eta kontatzeko zerbait edukikoduzula. Esango nuke bukaerako satisfakzio txiki, ertain edo handihorrek sufrikarioa konpensatzen duela. Finean, horregatik, eta ira-bazteak edo postu on bat egiteak sortzen duen asebete sentsazio-ak direla astakeria horiek egiteko motiboak.

bateta

bat

Asteko irudia

Unai Kerejeta

Igor Susaeta

Josu Maroto

TxalapartaegunaPasa den asteazkeneanaurkeztu zuten sagarrarenmarka famatuaren sakelekoberria, eta bihar larunbataospatuko da Urretxu-Zumarragan Txalapartaeguna. Sagarra, sagardoa,sakelekoa, sagardo festarakodeia, eta nork daki nonamaituko den aurrerapenteknokogikoaren gaia...

litu, jendeak parte hartuko luke? Ba ziurrenik bai, baina normala alda? Gizon proba egiten dutenak ere hor daude!Mendi martxekin jarraituz, tristea da baita Aitor Osak eta beste

bi korrikalarik Arratzuko mendi lasterketan positibo eman izana,herri lasterketa batean... horrela dirua irabaziko balute, ba tira...baina bestela!

06 GOIBERRIELKARRIZKETA

«Ilusioa sortu nahi dugu‘Euskaraz bizi nahi dut’dinamikarekin»

Juanlu AranburuEuskararen Gizarte Eragileen Kontseiluko kidea

Loinaz Agirre UrretxuEuskararen Gizarte EragileenKontseilua Euskaraz bizi nahidut ekimenean murgildutadago. Juanlu Aranburu (Urre-txu, 1963) Kontseiluako kideakazaldu duenez, euskaraz bizi-tzeko eskubidea eta nahiaadierazi eta aldarrikatu nahidute Euskaraz bizi nahi dut di-namikarekin. Aldarrikapen horretarako,

hainbat motako ekintzak egi-

ten ari dira. Datorren larunbate-an, hilak 22, Euskal Herriko 50bat herritan, Euskaraz bizi nahidut herri lasterketak antolatudituzte. Goierrin hiru herritanegin dute bat ekimenarekin:Beasainen, Zegaman eta Laz-kaon. Lasterketetan parte har-tzeko, aurrez izena ematea ko-meni da www.euskarazbizi-nahidut.org webgunean.Legazpin, Zumarragan etaUrretxun ere, helburu berarekinari dira urrirako lipduba etaflashmoba antolatzen.Bai Euskarari (1998an), Euska-raz Bai (2008an), eta orain,Euskaraz bizi nahi dutdinamikaari da egiten Kontseilua. Zeindesberdintasun dago lelo bate-tik bestera?Hasiera batean Kontseiluak BaiEuskarari dinamika jarri zuenmartxan. Euskararen aldekota-suna adierazteko dinamika bat

kal Selekzioaren partida anto-latu genuen, lipdubak, flash-mobak, argazkiak... bakoitzakbere erara aldarrikatu du Eus-karaz bizi nahi duela. Datorren larunbatean, hilak

22, korrika egingo dugu. Kirolekimena da, kirola osasuntsuadela iruditzen zaigulako. Halaere, ez da lehiakorra izango, ezda saririk egongo. Familia giro-an edo lagun giroan egiteko eki-men bat izango da, hau da, ko-

munitatean, elkarrekin, giroonean eta alaitasunean egite-koa.Euskaraz bizi nahi dut diozue,baina zer esan nahi du euskarazbizitzeak?Euskaraz lan egitea, erosketakeuskaraz egitea, zinea eukarazikustea, kirola euskaraz egitea,

zen. Hamar urte pasa ondoren,Euskaraz Bai kanpain hasii zen;euskararen erabilera bultzatze-ko dinamika zen. Orain mar-txan jarri dugun dinamika be-rria Euskaraz bizi nahi dut da.Lehen mugimendua 2010ekomaiatzaren 15ean izan zen, Iru-ñean egindako manifestazioa-ren ondoren.Oraingo honetan Euskaraz

bizi nahi dutmezuarekin, bi hel-buru nagusi adierazi nahi ditu-

gu: batetik, euskaraz bizitzekoeskubidea, eta bestetik, norba-nakoek euskaraz bizitzekonahia edo gogoa azpimarra-tzea.Euskaraz bizi nahi dut adieraz-teko eta aldarrikatzeko, herrilasterketak antolatu dituzueEuskal Herriko 50 bat herritan.Zergatik aukeratu duzue korri-ka egitea?Mugimendu zabal bati begiradago zuzenduta dinamika hori,gizarte mugimendu zabala era-tzea baita helburua. Beraz,hainbat sektoretara jo dugu,helburu horri, bakoitzak bereerara, ekarpenak egin diezaiz-kion. Adibidez, film laburrenlehiaketa egin dugu, Hizkuntza-ren keinua liburua argitaratudute 25 idazlek eta 26 ilustra-tzailek, Esne Beltza taldeko Xa-bier Solanok Nahi dut abestiaegin du, Emakumezkoen Eus-

medikuarekin euskaraz hitzegitea, euskaraz jolastea, eus-karaz ikastea, Interneten eus-karaz nabigatzea, euskaraz ira-kurtzea, kaleetako iragarkiaketa postontzietara iristen dire-nak eta produktuetako etiketakeuskaraz irakurtzea, euskarazirratia entzun eta telebista eus-karaz ikustea... Horretarako, sektore desber-

dinetako ordezkariekin izan di-tugu harremanak: sindikatue-

kin, politikariekin, merkatarie-kin, euskalgintzako eragileguztiekin, kultura mundukoeragile desberdinekin... Euska-raz bizitzeko eskubidea plante-atu behar dugu sektore eta es-parru guztietan; ezin dugu ikas-tetxeetara eta hezkuntzaramugatu. Espazio guztietara za-baldu behar dugu euskara. Es-pazioak euskalduntzea beha-rrezkotzat jotzen dugu. Aukeraduenak askatasuna izango duhizkuntza bat edo bestea era-biltzeko. Konpromisioak har-tzeko garaia iritsi da, bakoitzakbere esparruan eta neurrian.Datuen arabera, euskara geroeta jende gehiagok daki. Bainaerabilerari dagokionean, da-tuak ez dira hazten. Ezagutza maila, batez ere, gaz-teen artean, gehitu egin da. Horiargi dago. Baina ezagutzatikerabilerara pasatzeko espazio

«Euskarazbizitzekoeskubidea etanahia aldarrikatzeanahi dugu»

«Ez daukagueskubiderik esnekaja baten etiketaeuskara hutseanjartzeko»

GOIBERRI 07ELKARRIZKETA

Sektore jakin batzutan eus-kara erabiltzeko aukerarik ezdugu euskaldunok, eta horie-tan eragiteko neurri zehatzakhartu behar dituzte. Kontseiluagizarte erakunde bat denez,guk gizarteari begira hitz eginbehar dugu eta dinamika haugizarteari begira dago plantea-tuta. Dinamika honen helburuapresioa egitea da, beste hiz-kuntza politika bat eman deza-ten. Hizkuntza politika ez daJaurlaritzan bakarrik ematen:udaletxeetan, diputazioetan,mankomunitateetan... Euska-raz bizi nahi dut dinamikarekinKontseilutik herri mugimen-duari honako mezua zabaldunahi diogu,Hauteskundeak izango diraurriaren 21ean Araban, Gipuz-koan eta Bizkaian. Euskarak le-hentasunik izaten al du alderdipolitikoen programetan?Orain arte, ezer ere ez, edo be-har baino gutxiago. Alderdi po-litikoek ere oraindik ez dute le-hen mailan jarri euskararengaia. Azken adierazpenetanbadirudi ilusiorako mezu ba-tzuk badirela, baina oraindikasko jarri beharra daukate ma-hai gainean. Ilusioa sortu nahi

dugu dinamika honekin.Euskararen Gizarte EragileenKontseiluan 46 erakunde dau-de. Beste eragile batzuekin ereharremanak izan dituzue. El-karlanerako borondaterik ba aldago?Helburu nagusia indar metake-ten bidez, guztiak bide bereanjartzea da. Denok erabaki dugu,Euskaraz bizi nahi dut dinami-karekin aurrera jotzea. Bakoi-tzak bere ekarpena egingo dubere erakundearen barruanbide horretan, Euskaraz bizinahi dut aldarrikatzeko etaeuskaraz bizitzeko konpromi-soa hartzearena. Gizarte eragi-le garen bitartean, denok bidehorretatik joko dugu. Ez dakiguzer nolako olatua sortzeko gai-tasuna izango dugun, bainabide horretatik jarraitu behardugula argi daukagu. Ea gurekomunitatea osatzen dugun.

euskaldunak behar ditugu.Euskaraz dakitenei aukera es-kaini behar zaie, dakiten horierabiltzeko, eta hor gaude no-labait, ez aurrera ez atzera. Era-bilera ez areagotzeagatik ezinzaigu euskaldunoi bakarrikerrurik bota; espazioak sortubehar dira. Hau da, espazioakeuskaldundu eta euskara era-biltzeko aukerak eta baldintzaksortu behar dira.Euskararen erabileran gora

egin nahi badugu, argi dago,ezagutza unibertsala dela neu-rri eraginkorrena. Horretarakoneurri politikoak eta juridikoakhartu behar dira. Adibidez, ezdaukagu eskubiderik esne kajabaten etiketa euskara hutseanjartzeko. Gaztelera hutsean be-rriz ez da ezer gertatzen. Merka-tal gune handietan ere, euska-raren erabilera oso-oso eskasada, espazio hori euskaldundugabekoa da, euskara erabiltze-ko aukera gutxi ematen digute.Beraz, erabiltzeko aukerarik ezbaldin badaukagu, jendeak ezdu erabiliko. Euskal Herrian hiru adminis-trazio daude, hizkuntza egoeradesberdinak, hizkuntza politi-kak ere bai...Hizkuntza politikaren eragilenagusienetako bat hori da: po-litika desberdinak egotea lu-rralde desberdinetan. Eta on-dorioz ez dugu hizkuntza politi-ka bateratu bat, gure kalterakonoski. Hizkuntza politika ezdago gure alde momentu ho-netan, eta aldaketa sakonakeman beharko dira. Neurri au-sartak txertatu behar dira era-kunde guztietan, udaletxeetan,foru aldundietan, Jaurlari-tzan,….. Hartzen ez diren neurrihoriek ere, hizkuntza politikadira. Espazioak euskalduntze-ko ezinbestekoak izango dirahizkuntza politikan neurriak jar-tzea. Hainbat sektoretan eus-kara erabiltzeko aukera eskasadago: Osakidetzan, Ertzain-tzan, epaitegietan, merkatari-tzan, lan munduan eta abar.Neurri politikoak hartu egin be-harko dira. ARGAZKILARIA

08 GOIBERRIASTEKO GAIA

New Orleans jazzaren eta bluesaren hiriburua bada, Urretxu eta Zumarragatxalapartaren herriak dira. Toki gutxitan daude bi herri horietan adinatxalapartari eta bihar, larunbata, egun osoan, Txalaparta Eguna ospatuko dute.

Asier Zaldua UrretxuZSK Zuhaitzaren Soinua Kolek-tiboak lau urtez behin antola-tzen du Txalapartari EgunaUrretxu-Zumarragan. Bi herrie-tan aspaldikoa da txalapartajotzeko duten ohitura, bainainstrumentuarekiko duten lo-tura indartu nahi dute Txala-partaren Egunarekin. Zuhaitza-ren Soniua Kolektiboaz gain,Iñaki eta Aitor Mendiarazanaiak dira Urretxun eta Zuma-rragan txalapartarekin loturahandienetakoa dutenak. Mendiaraz anaiek 70eko ha-

markada erdialdean entzun zu-

ten lehenengoz txalaparta. Un-tzilla legazpiarrak Urretxun eginzuen saio baten ondoren eraba-ki zuen Iñaki Mendiarazek txala-parta jotzen ikastea. Legazpikoparrokia azpian ikasi zuen, MigelIraeta Poxpolo zumarragarrare-kin batera. Ondoren, eman zuenpausoa Aitor Mendiarazek, etaelkarrekin lehen emanaldia Le-gazpiko Telleriarte auzoan eginzuten, San Joan festetan. Garaiko txalapartari ezagu-

nenak Zuaznabar aita-semeaketa Artze anaiak zirela diote bianaiek, eta haiekin ere aritu zi-ren. «Zuaznabartarren baserri-

ra joan ginen ikastera eta jotze-ko esan ziguten. Hasi ginenean,zertara joan ginen galdetu zigu-ten, jotzen bagenekiela-eta».Jesus Mari Domingez Buli-k

ere bizitza ia osoa darama txala-parta jotzen. Herriko hainbat ar-tistek Juan XXIII eskolaren az-pian zuten lokalean txalapartabat zegoela gogoratzen du. Hanezagutu zuen instrumentua.«Jose Manuel Bereziartua Bere-k bikoak eta herrenak jotzen ira-katsi zidan. Gainontzekoa saio-ak ikusiz ikasi nuen: Mendiarazanaiekin, Hernaniko taldekoe-kin...».

Urretxu eta Zumarraga txa-laparta munduan oso garran-tzitsuak direla azpimarratu duBulik. «70eko hamarkadatikjotzen da hemen txalaparta:Mendiaraz anaiekin batera,garai batean Berek, Koldo Ca-diernok, Biain anaiek... jotzenzuten. Hernanin lan handiaegin dute txalaparta zabaltze-ko, baina gure bi herrietan erebai».

Kolektiboan bildutaDuela 20 urte Bulik eta bere be-launaldikoek aurrekoen lekukoahartu eta Zuhaitzaren Soinua

Txalapartari gunea

GOIBERRI 09ASTEKO GAIA

Kolektiboa sortu zuten. Gazteekeuren jotzeko modua ezagutze-ra eman eta txalaparta suspertunahi zuten. «UZTA talde antimi-litaristaren inguruan sortu zenkolektiboa, eta pixkanaka gero

eta jende gehiago hurbiltzenhasi zitzaigun; sorreratik eginda-ko ikastaroetan 200 lagun bainogehiagok parte hartu du».Ikastaroen helburuetako bat

talderako jende gehiago lortzeada, baina Buliren esanetan ezda batere erraza:«Jendeari kos-ta egiten zaio taldean sartzea.Hori dela eta, hurrengo ikastaro-an Sestaoko taldekoen meto-doa erabiliko dugu, txalapartajotzen erraz ikasten baita».ZSK-koek eta Mendiaraz

anaiek, ikastaroak eskaintzeazgain, hamaika tokitan jo dute:Polonian, Frantzian, Alemanian,Suitzan, Erresuma Batua, Es-painian, Kuban... Leku guztietanondo hartu dituztela diote.«Frantzian, behin, Bakarne Jor-ge legazpiarrarekin jo genuenkolektibokoek. Gu aurkeztu gin-tuztenean Bakarne barrez le-hertzen ari zela konturatu ginen.

Bukaeran zer gertatu zen galde-tu genion: menditik txalapartajotzera bakarrik jaisten ginen biartzain ginela esan zuen aurkez-leak!», kontatu du Bulik.Euskal Herritik kanpo txala-

parta oso deigarria iruditzenzaiela ere badio zumarragarrak.«Ingurumenari buruzko jardu-naldi batzuetara gonbidatu gin-tuzten, Madrilera. Afarian sokalaukote batek jo zuen eta ondo-ren guk. Hasi ginenean, bertanzeuden guztiek afaltzeari utzizioten». Mendiaraz anaiek, berriz, BBC

irratian jo zutela gogoratzendute. Ez dago urrutira joan be-harrik, ordea, abenturak bizitze-ko: Egile eta Editoreen Elkartekoordezkaria Zumarragako ZelaiArizti parkean bizi zen eta, Men-diaraztarrek bertan jo zuten ba-tean, etxetik jaitsi zen diru eske.

Ohitura aldaketaZSK taldekoen, Mendiarazanaien eta beste askoren lanariesker, txalapartak sekulakoprestigioa du; instrumentuarenerabilera, ordea, aldatu egin da

Txalaparta Eguna sortu zuten,ordea: euren poltsikoarentzatez omen da horren mesedega-rria, baina instrumentua eza-gutzera emateko bikaina delaaitortzen dute. «Juan Mari Bel-tranek bere liburu batean Txa-laparta Eguna goraipatzen dueta, Sevillako zezen-plazare-kin bezala gertatzen da: txala-partari guztiek hemen jo nahidute eta onenak hemendik pa-satu dira». Duela lau urte Oreka TX izan

zen Urretxu-Zumarragan, etaaurten, besteak beste, KepaJunkerarekin jo duten txalapar-tariak eta Beltranen semeaizango dira. «Hernanikoaren on-doren, gurea da jaialdirik zaha-rrena eta garrantzitsuena. Bainafesta honen arrakasta ez da soi-lik ZSK-ren ardura, baita gureaurretik Urretxu eta Zumarragantxalaparta jo zuten guztienaere», dio Bulik.

Txalaparta, jazza bezalaIa 40 urteko lanak bere fruituakeman ditu. «Urretxu eta Zuma-rragako jendea txalaparta en-tzutera ohituta dago eta Txala-parta Egunera ezin dugu edo-zein talde ekarri. Plaza jendezgainezka ikustea hunkigarriaizaten da». Iñaki eta Aitor Men-diarazentzat ere oso pozgarriada. «Hasi ginenean, gure helbu-rua instrumentua ez galtzeazen. Zorionez, lortu da. Egun, ha-rri bat altxatu eta bi txalapartariageri dira».Gazteak animatu nahi di-

tuzte. «Txalaparta jotzea ezda zaila, kideari entzutea dakontua. Batzuetan elkarren ar-tean sekulako komunikazioasortzen da, klimaxa, jazzeanbezala».

azken urteetan. Mendiarazta-rrek garai batean komunikaziotresna zela gogoratzen dute.«Baserrietan erabiltzen zen, hi-leta baten berri emateko edo sa-gardoa listo zegoela jakitera

emateko».Egun, berriz, musika-tresna

da eta notekin jotzen da. OrekaTX taldekoek mundu osora za-baldu dute, Kalakan taldeakMadonna-rekin jo du... Hala ere,oraindik askok txalapartarieideitzen die hildako senide batenerrautsak bota behar dituztene-an. Bulirentzat ekitaldi hauekoso hunkigarriak dira, eta «fami-liarentzat horren garrantzitsuaden une batean parte hartzeragonbidatzea eskertzekoa da». Txalapartak era guztietako

ekitaldietan parte hartzeko au-kera ere eskaini die. «Behin aha-ri-joko batean jo nuen. Norbai-tek zer edo zer arraroa eskatzendigun bakoitzean, poztu egitengara. Ezkontzetarako txalapar-tari eta dantzari enpresa bat sor-tuko bagenu, diru dezente lortu-ko genuke», dio Bulik.Enpresa sortu beharrean,

Ezkerreko argazkian: ZSK-koUrki Muñoz eta Jokin Calvojotzen eta Mendiaraz anaiakadarra jotzen. Eskuinekoan:‘Buli’-ren alaba, Aratz, txalapartajotzen. GOTZON ARANBURU

10 GOIBERRIGAZTEAK

Unibertsitateko ikasleak,ikasturtea hasteko prestAsier Zaldua UrretxuUnibertsitateak mundu berribaten ateak irekitzen dizkiegazteei. Ikasturtea hasi da fa-kultate askotan, eta ikasturtehonetarako dituzten asmoakkontatu dituzte lau gaztek.

Jon Urzelaik 22 urte ditu etaZumarragakoa da. Fisika ikasidu. Azken ikasturtea Mexikonegin du, eta aurten masterrahasi du Leioan. Beñat Agirreza-bal zumarragarra, berriz, Inge-niaritza Elektronikoa ikasten arida Donostian. Hirugarren mailahasi berri du.

Amaia Iturriotz eta LeireMoro urretxuarrak dira eta Bil-boko Deustu auzoan bizi dira.Orain egun gutxi hasi dutenabigarren ikasturtea izango

dute. Iturriotz Medikuntza ikas-ten ari da Leioan, eta Moro Ne-gozioen Kudeaketa Bilbon.

Unibertsitateko giroaLauetan beteranoena Urzelaida, eta bera izan da hitza har-tzen lehena. «Oso gusturanago, dagoeneko karrera buka-tu dudalako». Azken ikasturteaMexikon osatu du, interkultura-litatean murgilduta. «Hemen-dik alde egiteko eta beste kul-tura batzuk ezagutzeko gogoanuen. Oso gustura egon naizeta, gainera, han ikasketak he-men baino errazagoak dira».

Agirrezabal, oraingoz, ez dahorren urrutira joan: Donostianbizi da, bere gurasoek Gipuzko-ako hiriburuan duten etxean.

Bakarrik bizi da, baina uniber-tsitate giroa besteek bezain-beste bizi. Dena den, Gasteizkogiroa hobea dela dio.

Iturriotz eta Moro iritzi bere-koak dira. «Gasteizen fakultateguztiak hirian bertan daudeeta, gainera, elkarren ondoan.Hori dela eta, ikasle gehienakelkarrengandik hurbil bizi dira.Bizkaian, ordea, fakultategehienak hiritik kanpo daude».

Dena den, ez dira kexu. «Le-hen ikasturtean oso gustura ibi-li gara. Ikasketetan baino, bizi-moduan nabaritu dut aldea.Denoi komeni zaigu halako es-perientziak bizitzea», aipatu duIturriotzek.

Guztiak iritzi berekoak dira.Hori dela eta, DBH eta Batxiler-

Amaia Iturriotz, Jon Urzelai, Beñat Agirrezabal eta Leire Moro; Urretxuko kultur etxean. ASIER ZALDUA

goa egiten ari diren gazteei uni-bertsitatera joatea gomenda-tzen diete. Aurten unibertsitateikasketak hasi dituztenentzatere aholku bat badute: «ez dai-tezela ikasketez bakarrik ardu-ratu eta goza dezatela hiriek es-kaintzen dituzten aukerez».

Eta ikasketak bukatutako-an, zer? Guztiek argi dute ezdela lan munduan sartzekogarairik onena, baina ez duteeuren burua estutu nahi. Urze-laik oraindik ez du erabaki zeregingo duen masterra buka-tzen duenean, eta gainontze-koek urrun ikusten dute orain-dik lan mundua. Oraingoz, uni-bertsitateak eskaintzendituen aukerez gozatu nahidute. Carpe diem.

GOIBERRI 11GOIERRITARRAK MUNDUAN MUNDUTARRAK GOIERRIN

Aimar Maiz BartzelonaInformatikaria ikasketaz, boka-zioz eta lanbidez, herrialde uga-ritara eraman du lanak MikelOsinalde (Gabiria, 1977). Txe-kiar Errepublikako hiriburuan,Pragan, hiru urtez bizi izan da,2008tik. Enpresa berarentzatsegitzen du gaur egun, bainaKataluniako hiriburuan, Bartze-lonan. «400 biztanleko herritikmilioi bateko hirira, eta jarraian4 milioikora pasa naiz. Pentsazer aldaketa», dio Osinaldek. Zer arrazoik eraman zintuenPragara? Denetik pixka bat. Batetik, eznuen lan dexenterik aurkitzen.Baita kanpoan egonaldi bategin nahi nuelako ere, bere ga-raian egin ahal izan ez nuenErasmusbatera joan nahiak. Bizitzeko, nolakoa da Praga? Bizitzeko oso ondo dago. Zorio-nez, txekiera askorik jakin be-

harrik ez dago, herri txikietarajoan ezean, noski. Hango bizimaila hemengoa baino merke-agoa da, eta krisia apenas na-baritu duten. Hazten ari den he-rrialdea da. Pena bakarra, egu-raldi triste samarra daukala.Zerk eman zizun arreta? Gau giro apartak. Jende askokaukeratzen du Praga ezkontza-agurrak egiteko, edo besterikgabe astebukaera pasatzeko.Zerbaitengatik izango da. Nolakoak dira txekiarrak? Kanpokoekin harremanetanhastea kosta egiten zaie. Bainaberaien hizkuntza ikasten ba-duzu, edo gutxienez hitz ba-tzuekin saiatu, askoz irekiagobihurtzen dira. Nahiko jendebakartia da, orokorrean. Itzuli zara berriz? Bai, gutxienez urtean behin joa-ten naiz. Irailean berriro joatekoasmoa daukat. Badira faltansumatzen ditudan gauzak,gehienbat lagunak. Oso lagunonak egin nituen; batzuk dago-eneko lekuz aldatu dira, bainaasko oraindik han bizi dira. La-gunak eta... garagardotxo frex-ko horiek ere bai! Bizimodua asko aldatu zaizuPragatik Bartzelonara? Bai, dexente. Krisia dela eta ezdela, hemen diru aldetik jus-tuago ibiltzen gara. Baina, bes-talde, eguraldia askoz hobeada; bizimodua, erlaxatuagoa.Aukera bazenu, zer eramangozenuke Goierritik? Paisaje zoragarri hauek, gureohitura sanoak (festak, kiro-lak...). Adibidez, soziedadeakasko sumatzen ditut faltan. Eta, zer ekarriko zenuke? Pragatik, dauzkaten eraikin zo-ragarriak, antolakuntza eta ga-rraio publiko ezin hobea. Etagaragardoa. Bartzelonatik, be-rriz, eguraldia!

«Pragako bizimaila hemengoabaino merkeagoada, eta krisia ezdute ia nabaritu»

Mikel Osinalde Informatikaria Pragan eta Bartzelonan

«Pragako gau giro apartak arreta emanzidan, ezkontza-agur asko egiten dira»

Pragako (Txekia) plaza nagusia, ordulariaren behealdetik. M. OSINALDE

Babeslea

12 GOIBERRIGARAI BATEAN

Joan Iturralde ezagutuzBeasaingo kale eta plaza baten izena da Joan Iturralde. Izen horren atzean, OnJuan Jose Usabiaga apaiz antifrankista dago, La guerra de Franco, los vascos yla Iglesia liburuaren egilea. Saran (Lapurdi) 1981ean hil zen beasaindarra.

Loinaz Agirre BeasainBeasaingo Altamira baserrianjaio zen Juan Jose Usabiaga Ira-zustabarrena, 1897ko maiatza-ren 20an. Lehen ikasketak he-rriko Loinazko San Martin ikas-tetxean egin zituen, etaondoren, Tolosako Sakramen-tinoetan aritu zen, apaiz eginarte. Europako eta Amerikakozenbait ikastetxetan irakasleaizan zen.Espainiako 36ko gerraren

ondorioz, 1937ko maiatzaren16an atxilotu eta DonostiakoOndarretako kartzelan sartuzuten, 15 egunez. «Aurrez librenengoela zioten paperak sina-razi zizkidaten eta ondoren po-lizien kotxe batean mugaz bes-taldera eraman ninduten», dioArgia astekarian, Murumendik,Iturralde: Apaiz Antifrankistaizenburupean argitaratutakoelkarrizketan. Donibane Lohi-zunen, Paben eta Vichin ibiliondoren, «Daxeko gotzainariaurkeztu nintzaion Eliza lane-tarako neure burua eskainiz».Frantziako Josse herriko erreto-re izan zen 1945era arte.

LiburuaOndarretako kartzelan sortu zi-tzaion gerraz eta elizaz idazte-ko gogoa Argiako elkarrizketakjasotzen duenez. «Kartzelangeunden apaiz euskaldunok,egunero aztertzen genuen ego-era, eta hauxe ikusten genuen:erlijioaren eta elizaren izeneanari zirenek, okerkeria eta txar-keria ugari eta heriotzeak gupi-da gabe egin zituztela eta inorkez zuela hitzerdirik ere aurkaateratzen. Inork ezer esaten ezzuenez, bada inoiz handik bizi-rik irtetzeko zoririk izaten ba-

nuen, gauza horiei buruz egiaidazteko asmoa sortu zitzai-dan». Pentsatu eta egin. JoanIturralde ezezinarekin, 1956anEl catolicismo y la cruzada deFrancobiduma argitaratu zuenhiru liburutan. Iturralde ezize-na, haurtzaroan oso gogokozuen jaiotetxeko jabetzetakobatetik hartu zuen.

Zabalkunde handia izanzuen Iturralderen lanak, nahizeta zabalkundea zaila izan zen.«Kontrabandistek pasatzenzuten Hego Euskal Herrira, kilo-ko prezioa jarririk... eta pixuhandiko karga zen... Mendikotxaboletan gordetzen ziren ale-ak Gipuzkoan eta Nafarroan.Bizkaian eta... zailagoa zenurrutirago zeudenez...».Madrileraino ere iritsi zen El

catolicismo y la cruzada deFranco bilduma, Gregorio Ma-rañon medikuaren bitartez.«Franco berarengana ere hel-dua ukan behar zuen. Nik, mili-tar batzuren ezagupideengan-dik jakin ahal ukan nuenez, minhandia hartu omen zuen irakur-tzean eta berehala hasi omenzen nitaz ‘arduratzen’», zioen1979ko maiatzaren 20ko Ar-

gian. Joan Iturralderen beneta-ko nortasuna laster jakin zuenpoliziak, eta Hego Euskal Herri-ra etortzeari utzi zion beasain-darrak. Bigarren argitalpenean,1978an, izenburua aldatu zion:La guerra de Franco, los Vascosy la Iglesia.

Omenaldi beroaFranco hilda gero, 1979an jaio-terrira itzuli zenean, Beasainenomenaldia eskaini zioten ekai-naren 3an, Usurbe zinean. Txi-tuslariak, Iturralde gertutik eza-gutu zutenen hitzalditxoak, etaIturralderi buruz ikastetxeetanantolatutako idazlehiaketarensari banaketa izan ziren. Apaizugarik eta euskal poltika etakultur arloko pertsona ospetsuugarik hartu omen zuen parteomenaldian. Juan Jose Usabia-ga 1981eko azaroaren 1ean hilzen 84 urte zituela.

Josetxo Zufiaurrek utzitakoargazkiak: goian, Juan JoseUsabiaga ‘Joan Iturralde’,1979an; behean, eskuinean,Urbiako ermitan FOTO JAVI

GOIBERRI 13IBILBIDEA

Erroten bidetikSegura eta Zegama batzen dituenbidean badira hainbat txoko berezi,alboko errepideak ezkutatu dituenak.

Eskeine Legorburu SeguraSegurako Magdalena auzotik

hasi eta Zegamako Intxaustikoindustriagunearen atarira artebi herrien historian garrantzi-tsuak izan diren hainbat guneezkutatzen dira; errepide nagu-sia gertu egon arren, 2009aninauguratutako bidegorriak ba-tzen ditu denak.

Santiagora bidean hainbaterromesek eta herritarrek garia

eskuratu zuten lekutik hastenda ibilbidea, Madalenako erro-ta egon zen ingurutik. Haren az-tarnak herri sarrerako biribilgu-nean daude, apaingarri, eta au-rrerago, baita presa ere. Harengaineko zubitik igaroz iritsikogara Lesaka errota parera, eta

bidean aurrera jarraituta Arma-ola izango da hurrengoa. EtaErrota Berrikoa laugarrena. De-nen aldaparoak eta presakdesgertuta daude jada, baina,Segurak gariarekin zuen loturaerakusten duten elementuenaztarnak ikus daitekezke ibilbi-

dean zehar. Zegamara arteArrabiolako burdinola da antzi-nako beste aztarnetako bat.

Naturan murgilduta Erroten eta aztarnen zerrendakZegaman du jarraipena; baitaibilbide guztian zeharreko na-

tur adierazpena ere, erabat na-barmena dena. Madalenatikhasi eta Maduran barrena txo-rientzako kabiak, zaldiak etabehorrak, astoak, oiloak eta oi-larrak ibaiko zubia zeharka-tzen... ikus daitezke. Mota guz-tietako zuhaitzak eta landare-ak ere ezagutu daitezke, eta izeihandien artean oinez igaro.Bideak ez du galbiderik, egu-

rrezko hesiek eta lurreko ma-rrazkiek gidatzen baituzte bisi-tariak bidegorrian aurrera, zu-

zen, bidegurutzerik gabe.Galbiderik ezean, gozamenera-ko eremua da bi herrien lotu-nea, oinez, bizikletan zein pati-netan egiteko egokia, eta fami-lia giroan ariketa eginezhistoriaz eta naturaz gozatzekoaproposa.

Segura kanpotik zeharkatzen duen bidea, eliza, erreka eta zubia aurrez aurre daudela. E.LEGORBURU

Segura-ZegamaLuzera: 3,5 kilometro Denbora: Ordu eta erdi. Altuera max: 246 metro.Desnibela: 50 metro.Zailtasuna: Erraza

Helmuga

Arrabiolakoburdinola

Irteera

14 GOIBERRIGOIERRI IRUDITAN

Goierriko armarriak (I)

Zumarragako Legazpi dorretxeko armarria. Arriaran familiarena da.Migel Lopez de Legazpiren iloba bat Arriaran batekin ezkondu zeneta honek bere familiaren armarria jarri zuen. GOIBERRI

Segurako Jauregi jauregiko armarria. 1615 inguruan eraiki zuenestilo barrokoko eraikina Martin de Jauregiren familiak. Armarria1653 inguruan egindakoa da. GOIBERRI

Segurako Lardizabal jauregiko armarria. XVII. mendean eraikitakoeraikinean, gaur egun, udaletxea dago kokatuta. GOIBERRI

Urretxuko Arriaran etxeko armarria da. Duela urte batzuk etxea botazuten, baina armarria gorde egin zen etxe berrian jartzeko. GOIBERRI

Goierriko armarrien argazkiak bidali, goiberri@hitza.info helbidera.Bidalitako argazkien artean kamiseta zozkatuko dugu.

GOIBERRI 15ASTEBURUARI BEGIRA

‘Berria’egunkariarenaldekogaragardoazokaLazkaoko Gerriko Kultur Elkar-teak, ‘Berria’ egunkariaren al-deko garagardo azoka antolatu

du, igandera bitartean, plazan.Arratsaldeko 18:00etatik24:00etara irekiko dute azoka. Etzira arte, 18:00etatik24:00etara, Lazkaon.

Nabarherri egunaospatuko dute LegazpinNafarroako konkistaren urteurrenean, Nabarherri ekimenak eus-kal kultura eta nafar identitatea gizarteratzeko helburuz, biharegun guztiko festa antolatu du Legazpin, goizeko 10:00etan hasi-ta. Erramun Martikorenaren kantaldia izango da 13:00etan. Bihar, hilak 15, 10:00etan hasita, Euskal Herria plazan.

GOIB

ERRI

IÑAKIG

URR

UTX

AGA

Azoka ekologikoa egingodute igandean ZerainenIgandeko azoka ekologikoaren XVIII. edizioarekin hasiko da Goie-rriko bizitza eta nekazaritza ekologikoaren V. hamabostaldia. Goi-zeko 09:00etatik 14:00etara izango da azoka. Arratsaldean, erro-meria eta herri kirol saioa egingo dituzte.Etzi, hilak 16, egun osoan, Zerainen.

Ardanbidetako erromeriaigandean Legazpin Zingi Zango euskara taldeak erromeria antolatu du Ardanbiden.Eguerdiko 12:00etatik aurrera, bertsolariak, Iruñeko Laur folk tal-dea, herri kirolak, herri bazkaia eta erromeria izango dituzte.Etzi, hilak 16, Legazpiko Ardanbiden, 12:00etatik aurrera.Itsasondoko Urkia auzoko

Santi Kutz festakGurutze Deunaren eguna ospatuko dute gaur, hilak 14, Urkian. Goi-zeko 11:00etan meza, Ostolaza eta Andonegi trikitilariak, bazkariaeta 19:00etan erromeria izango dituzte. Bihar, herria afaria egingodute; eta igandean bazkaria eta 18:30ean herri kirolak.Gaurtik igandera, Itsasondoko Urkia auzoan.

ELEN

AMEN

DIZABAL

HITZA