tabeiros terra, nº 9, maio 2000

7/30/2019 Tabeiros terra, n 9, maio 2000

1/24

N' IX

OS NOSOS PAZOSTabeirs Terra incorpora neste nmero unha co laboracin daprofesora Charo Bellot, que percorrer osdiferentes pazas existentes na comarca.

UNTADE GALICIA re7 '

Xornal Cultural da fjtmda Haio 200

Premio de novelaManuel Garca Barros

REPORTAXE a parroquia de San Vicente de Pe-pn, onde Manuel GarcaBarros exe rceu de mestre,chega s nasas pxinas daman de Otero de Ameixeirasna sa habitual seccin dosComarcans de Honra ..

A Editorial Galaxia e o Con-cello da Estrada asinaron unconvenio de colaboracin pa-ra a edicin das novelas ga-nadoras do premio de novelaManuel Garca Barros.Un premio que est con-solidado entre os mais impor-tantes de Galicia, e que nestaedicin pechaba o prazo deadm isin de orixinais conmis de vinte obras presenta-das, algunha incluso de frade Galicia.

TEATRO coa postaen marcha da campaaPrimavera 2000 no Tea tro Principal -ms ica ,cine e teatro-, o fenmeno teatral ten unha importancia bsica daman dos Tirinautas e OsLstregos ..

CONSELLERIA DE EDUCACINDIRECCION XERAL DE POLTICA LINGSTICA


2/24

ZI

Concentracin parcelaria,ouabandonoOrninifundismo en Galicia un cancro incrustado dende hai moitosanos, e de non face-la concentracinnun prazo curto de tempo as terras de tdalas zonas onde est pendente quedarandesertas. Os poucos residentes que hai conalgunhas vacas da orella, pacendo libremente nas leiras dos demais vecios; mentres non se viren monte que ser en poucosanos.Antes traballbase todo co arado 'depao' e s vacas, e man, cos complementos adecuados; asimesmo os rapaces desdemoi pequenos axudaban nos labores en lugar de ir a escola. As familias eran moi numerosas e non importaba que as parcelasfosen pequenas porque acbase antes .. Ascarballeiras limpbanse tdolos anos da folla para estrar as cortes do gando, o monterozbase tamn co mesmo fin, cando andaera pequeno, de mis grande usbase paraquenta-lo forno para coce-lo pan de broacada oito ou quince das, tamn se usabanademais silvas, espios e demais matorral.Estaba todo limpio.As cousas cambiaron radicalmente. Haimoita maquinaria, talvez mis da que necesaria. O tractor non cabe polos carnios,nin pode da-la volta nas parcelas. O queantes se cultivaba est agora a campo e matorral e a monte, a toxos a maiora.Os incendios proliferan por todas partes; mis do noventa por cento provocados.Polo tanto hai que seguir matinando coaXa metidos no milenio novo, nodous mil, por primavera e polomaio das nosas letras adicado aManuel Milrgua e na Estrada a Avelina Valladares, poetisa insigne de Berres, unha vez rois samos atencindos nosos lectores e das nosas lectoras.Facmo-lo - e non cansamos de repetilo- sempre abertos a tdalas ideasde mellora, libres, tal como os paxarios cantores a enamorar en voos dedistingos de honra, desexosos de benpara os estradenses e galegos todos.Tratamos cada vez rois, a cadapaso e en cada nmero desta publicacin, de consagra-la nosa voz a estaterra de Tabeirs. Facmolo dende adignidade -e con Galicia na cabezapara a convivencia, construndo easemade como conservadores -nonnicos loxicamente- do noso tesourocultural.Tesouro que s eviye corno Patrimonio das nosas parroquias e lugarese que nos fai senti-la humildade doorgullo por sermos estradenses. Niso

t o m n o amor como sabor para assaber ben rois das nosas vidas.Como dixo Castelao, home de Virxinia Pereira, -e do cal celebrmo-loscincuenta anos do seu pasamento enBos Aires- ns, os estradenses, debemos manifesta-lo compromiso coasideas dos nosos tempos, cos homes ecoas mulleres, e disto faremos vozpropia.Pois ben, as, con realidades eimaxinacin, sen artificios intiles,tratamos de estar onde debemos, senfrmulas para as rutinas, sen alimentarnos a cada hora de conformismos,pois quen pretenda enganar ou disi-

PORALFREDO GARCA CARAMS

pelexa por parte da Xunta contra incendioscon tdolos medios seu alcance. Parecementira que varios agricultores non queirai

tamos munha vez rois a nosa lealdade noso pobo e por iso , tal comofixo L. Seoane, as o expoemos eargumentamos polo que segue e dicimos:

c o n c e n t r a r ~ e co seu inmobilismo e senrazn entorpecen todo o que sexa progresocon medios pouco ticos en algns casos.Hai moita xente que est fora da aldea enon pode decidir nada, nin sequera a vendada sa parte xa que case non ten valor porestar en pequenas leiras, sin saber delasnalgns casos.Habera que busca-la forma e declararinadecuada a explotacin inferior a unhadeterminada superficie e evitar que o campo se desertice por falta de rendabilidade.No Concello da Estrada onde eu residoe onde nacn hai moito monte en proiedadea toxos en pequenas parcelas, arredor devintetantas por cada vecio, cunha superficie aproximada de 100 ferrados, que nonvalen para nada polo risco constante dosincendios; estanse erosionando cada anoque pasa, estn desaparecendo os lindes,'os marcos' que os delimitan.Plantar e repoboar con plantas adecuadas en cada zona e ordena-lo monte parapoder desbrozar e !impar para que os incendios non poidan actuar sa maneira,menos fcil, pois sera a nica forma deacabar con tanto pirmano.A proteccin do medio ambiente necesaria Iimpando vieiros, pistas, ros, recuperando os muos e promociando o turismo rural, que parece ter un bo porvir.E unha verdadeira mgoa como est todo cheo de lixo por todas partes, plsticos,botes, botellas, etc .. faca falta busca-la so-lucin.

l . -

W:ahirs W:eria, mao do 2000

O Da das Letras Galegas estivoadicado neste ano a Manuel Murgua

REVISTA CULTURALDA ESTRADAEDITA:FUNDACIN CULTURALDA ESTRADAC/ Benito Vigo, 10436680 - A EstradaPontevedraTfno:986570165Fax:986570233E-mail:[email protected]:Valentn GarcaCONSELLODEREDACCIN:X. Manuel Reboredo BaoDavid OteroCario LoureiroXoan Carlos GarridoOlimpio Arca CaldasXos Lueiro LemosXo RodrguezXo Vilario. "icolau AlvarellosFOTOGRAFA:BERNABS.L.Marcos MguezPuriGonzalo GarcaArquivoDEPSITO LEGAL:BG: 282/1997MAQUETi\,CIN:FILMACIONP.R.G.IMPRESIN:Tameiga SL

-.___


3/24

------'

Castelao, in memoriamM aximino Sanmartn, poeta,home de letras e corazn,achganos neste nm.ero deTabeirs Terra unhas reflexins n vozalta, sadas das palpitacins dun datriste, o da -morte de Dona Teresa R.Castelao.tentes tamn as mias limitaci ns para poder expresar, como quixese, tan fondas devocins. Pero isto o que menosimporta.

SONETO A TERESA R.CASTELAOComa fo de luz estrelecido,coma o eco do silencio dunsuspiro.,coma un bater de azas sorprendido,coma o celme da gota doroco,coma un chover agarimosoe mstico,coma unha nota que se perde en fo

onde a neve cae clida e fainioneste corpo sutil, frxil, delrio,,conxganse carcter, xenio,estilo.,cando contracorrente sobeo ro: e non creba, flexiona coma un vimbiofacendo honor ao irmn eao apelido.Simbiose con Daniel, nuncaesquecido. Tia o canto que ser pico elrico.E es te outro, transido detristura:

cismo conxnitos, Femando tia fe e confianza no seu traballo. Asa forma de falar era torrencial como os seus debuxos, que nontian nada que ver con infantilismos estticos nin con esa xeometra intuitiva e atvica que adoita xurdir cando debuxanos despreocupados, coa nosa atencin posta noutro tema.D espois d a q u ~ l curso a vida l.evarame moi lonxe Ouzande e do pupitre escolar, mais sempre houbo ocas10ns -prao reencontro, -algunhas veces mesmo sen .chegar_;a vernos, . . Por exemplo, nunha exposicin de pintura polas' fr;"'stas daEstrada, na Casa do Concello, nos primeiros setent. ~ n t r - e adros dun, evidente descriptivismo formalista vin unha scrie de)ias contundentes e xiles, o trazo vertixinoso de bolgrfQs e rotuladores, cor e psicodelia; de inmediato pensei en Feinndo,ollei o rtulo do autor e naturalmente coincida, o ttulo tampouco deixaba lugar a dbidas, era contemporneo, "Un hippie ve elmundo". Houbo outros encontros, un concurso de castelos dearea, tamn polas festas da Estrada, onde Fernando modelabacon solidez arquitecturas efmeras; vmonos despois na Aso- ciacin Cultural A Estrada, onde se podan ver bras diversas deartesana, al xa tia clara a sa vocacin ceramista, que fuxa_dotradicional por un carnio de risco e pescuda; merquei un dos crculos cermicos nos que traballaba entonces, paxaros e mitoloxas. Actualmente coincidimos, nos meus regresos, nas ras da vilaquen Mostrart, na Corua, onde amosa as sas pezas de elaboracin traballada, irisacins e texturas de metal dcil. Formas diversas, rostros que emerxen nunha mar rigorosa e calculada, expresionismo e abstraccin asequible para diversas seqsibilidades.A necesaria comercialidade sen renunciar vontade esttica.D esta ltima poca son algunhas pezas que ocupan un lugarna. mia casa e na mia causa sentimental. Olloas candopreciso voltar s poucas pxinas rescatables daquela infancia de dor e chuvia. Cando necesito desandar o camio de distancias e tempos idos. Cando lembrar unha forma de seguiradiante. Ou sexa, cada da.

SONETO A TERESA R.CASTELAO, MORTAAi, dor!! Fnou Teresa, airm Teresa,a irm do irmn Daniel,vestal do mitoque defendeu a herdanza dasa empresacon mans de seda e loubasde granito.Non precisou discurso ninpromesapara deixar co seu facer ,escritode pedra e fe, con fe de

Marsellesa

do galeguismo en p, unmonolito.Non debera morrer. Era tanleve,lfigenia en Rianxo, silandeiravoz e corpo sutil, frxil, delro,sacerdotisa blancazul denevesen outro flamear que a sabandeirapor sempre, cera e luz, ar-dendo en cirio ../ -


4/24

Na antigidade, anda na pocaromana, a cruz era signo de tortura e maldicin. Eran condenados morte de cruz os sediciosos, os asasinos, os traidores.Pero irrompe Cristo na historia emorrendo na' cruz convrtea ensmbolo de perdn, de esperanzae salvacin. Co gallo da morte deCristo a cruz transfrmase nosmbolo por excelencia dos cris-. tins.Galicia enteira est salferidade ptreos cruceiros e o concellode Cerdedo, igual que a Terra deMontes, son proba evidente doque dicimos. Os cruceiros forman parte da nosa xeografa inte-

O asado 1Ode setembroatravesei Galicia desdeo Norte, desde a beiraalta da Maria Luguesa ata aTerra de Tabeirs, con motivodunha mencin especial nopremio xornalstico ManuelReimndez Portela. Pensei (eperdn pola atrevida e gratutasuposicin) que se tratara dunacto protocolario, pero quedeigratamente sorprendido poloqu e al aconteceu aquela tarde:desde a acollida calorosa (entodos os sentidos), pasando pola sentida ofrenda na memoriado doutor Reimndez Portela,rematando co a seriedade doacto de entrega, perfectamenteorganizado, coas atinadas intervencins de todos cantos tian algo ou moito que dicir,sen prsas, valorando a lecturacomo hbito nos mundos dehoxe, reflexionando sobre oseu futuro e o papel decisivoque desempea. Cmpre sa-lientar a lcida e incsiva oratoria do mantedor do acto, oprofesor Barreiro Rivas. A tar-

R/ San Paio, 2136680 - A Estradatfno e fax: 986573216

grndose en hannnica simbiosecoa paisaxe, coa cultura, coa artee coa fe.Os cruceiros non se han considerar s unha obra de arte ouunha lembranza nostlxica detempos idos, senn tamn, entreoutros aspectos, como instru-mento de sacrilizacin e cristianizacin de lugares perigosos.As atpanse ubicados ordinariamente en encrucilladas, lugaresde supersticins e vellos cultos.A orixe dos cruceiros moidiversa e variada. s veces a saorixe non outra mis que cristianizar un lugar de culto pagn.Outras teen como principio a

~

sacralizacin dun lugar onde seperpetrou un crime, ou tamn enlembranza dunha persoa mortaen accidente violento, para que aalma do difunto non ande vagando sen acougo e amolando s camiantes nocturnos.Hai cruceiros tamn que teen como causa o cumprimentoduna penitencia sacramental debida polos moitos e graves pecados , que o confesor lle imponaa un penitente.En casos, os cruceiros agrupados, nacen para formar un 'VaCrucis' penitencial.Nalgns casos os cruceirospresentan unha mesa de altar

, O ARTIGO, -.Os Cruceiros enCerdedo...Lus Manuel Caxide Diguez

adosada base, tendo estes a finalidade de servir de estacin naprocesin do Santsimo, ou dedescanso no longo itinerario dundifunto cara o Camposanto.Tdolos cruceiros sen excepcin teen a finalidade de recordarlles s cristin o feito salvfico do home.A proliferacin dos cruceirosdse de xeito especial na pocabarroca, como consecuencia dasideas xurdidas da loita contra oprotestantismo: a exaltacin dopurgatorio e a validez das indulxencias como alivio das penas alsufridas. A construccin dun cruceiro convrtese nun medio degaar indulxencias, para repartos pecados de quen o mandoufacer.

Esa a causa de que tantoscruceiros presenten petos de nimas, convertndose as o cruceiro nun obxeto de culto popular,sendo esa a razn da sa abundancia en Galicia. S na parroquia de Cerdedo hai dez cruceros, sen conta-la cruz da ponte de

S. Antn e a que se atopa no valado duna leira, en Vidudo.Cruceiros que destacan, polasa monumentalidade e fermosura no concello de Cerdedo, son oda igrexa parroquial, construdoen 1.900 por Xos Ferreiro, quetamn ergueu o grandioso e colosal cruceiro do adro de Quireza,destaca tamn o da parroquia deCastro, o de Carballs en Cerdedo, o da ermida do Pego en Parada, etc.Nos cruceiros sempre se representa o drama do Calvario,drama co que tdalas nais e tillosde Galicia se senten intimamenteidentificados pota penosa situacin econmica e social dos tillos desta terra. Moitas veces oscruceiros son espello no que seven reflectidos os membros donoso pobo resignado.Os cruceiros son unha manifestacin extraordinaria da arte,da historia, da paisaxe, da teoloxa e da fe. Son fitos onde se recollen e expresan os sentirnentosmis fondos do noso pobo.

Acalor dos librosde foise deburl ando entreaplausos e suores.Regresei reconfortado pen-sando que nas pequenas vilastamn se poden facer grandescousas. O vindeiro ano estre-aremos o milenio con novaspropostas lectoras, coa tecnoloxa e a imaxe ao servicio dadivulgacin cultural. (Seica olibro o 20 producto mis vendido na navegacin por Internet, un dato esperanzador).

Se fomentar a lectura desdeas pxinas dos xornais poucousual porque, cada vez mis,estanse a converter nun soportesupercial e frvolo ao servicioda nosa sociedade de consumo,menos comn resulta estimulara lectura a travs dun premioxornalstico na lembranza dunpersoeiro dunha vita. Se por riba isto ocorre no marco dunhafeira do moble e da man dunhafundacin, hai que pensar quedetrs ou mellor diante hai persoas con total dedicacin e coasuficiente sensibilidade parasaber que os libros son a chave

XOANNE1,RA. : J ; { .----- ---- -- - ..

do futuro.Penso que estn no bo ca-mio, que esta xente comezouunha andaina senlleira e enriquecedora qu e xa se e st aconsolidar na soleira do sculoXXI.Reservar espacios para oslibros nos xornais fundamental, s pxinas propias e especializadas que algns concedensmanse as colaboracins literarias (xornalismo literario ouliteratura xornalstica) e mes mo poderiamos falar de pequenos ensaios, autnticas xoias, axeito de artigos de opinin, argumentados con rigor, refle-xins cheas de sabedora que

web: http://www.ofitiendas.com

alumean as follas dos nososdiarios. Unha tradicin transcendental nas nosas letras , ben sabido que moitos dos nosos ilustres escritores verqueron as sas mellores tintas alimentando as pxinas daprensa. Debemos pular, xa quelogo, o hbito lector desde to-. dos os mbitos sociais: a familia, os medios de comunica-c10n, a escola (a mi nimcmbeme c t a m e n t co-mo educador) onde a ampla erica oferta editorial c.mpreque vaia acompaada da testemua do mestre, sabemos queo gusto pola lectura, nos primeiros anos, ten moto de imitacin e admiracin.

Para mantelo, ese maxisterio debe ter continuidade nosdistintos niveis educa tivosabrindo as fiestras do futuro snovas xeracins. Como diGnter Grass, o ltimo nobelde literatura "non hai nadamis fermoso qu e a miradadun nena qu e le " porque osqu e anda conservamos es e

pracer e a inocencia lectora,lendo perfilamos a nasa propiaforma de pensar o mundo.Ternos que ser optimistas, asupervivencia da literatura estgarantida como asegura o propio Grass: "sempre quedaresa ltima folla voando ao vento con algo escrito".

Neste ltimo (ou derradeiro) ou ono do milenio, este altooutono dos poetas que levou a dous dos grandes (vivirn sempre, a sa morte non certa):R. Alberti , o poeta do mar sureo, e Uxo Novoneyra, o no-so poeta da montaa misteriosa, dos tesos cumes, ese cantodo Courel, ao son do seu corazn, cando es tn: "os soutos/alumados d'ouro" e "chovepra que eu soe", entremos na fraga das palabras, percorra-mos os mltiples sendeiros daescrita, tiremos do fo da madeixa mxica da memoria e dosoo e sintamos a ca lor dos libros que acende a chama daimaxinacin, a carn da Estrada, referente inequvoco.

Avenida Buenos Aires, 10036500 - Lalntfno:986783988


5/24

'cn:aheirs 'cn:errn, maio do 2000

)' II

Oue se pretende nestas lias recordar o que os pazos galegos supuxeron para a nobreza fundadora dosmesmos e os seus descendentes, as como recoller as poucasinformacins que sobre o pazodo Preguecido se atopan espalladas en varias publicacins.Os pazos son o ncleo danova nobreza galega de finaisda Idade Media, "rninifundista,comparada coa castel ou andaluza, pero que sen dbida ocumio da pirmide social galega da poca, As casas seoriaisgalegas non eran ricas, poloque moitas veces facan pagarmis e mis impostos s cabaleiros e eclesisticos dependentes delas. Esta mesma situacinprovocou unha especial unidade entre os fidalgospertencentes a unha determinada casa en momentos de escasez, para manter o prestixio ouincluso a existencia da mesma.Tamn no que respecta herdanza, vese xa na Baixa Idade Media e dende logo no sculo XV, a existencia moi xeraldo maiorazgo, debido interese de que o seoro non se desfaga pouco a pouco.Neste contexto onde debemos situar a casa ou pazo doPreguecido, que xunto con outros doce e outras.casas de menor importancia se extendenpor todo o concello estradense.Todos eles teen caractersticascomns que non podemos agora establecer, sendo diferentes mesmo tempo dos pazos dazona martima galega, por regraxeral mis suntuosos. O pazodo Preguecido, sifo na parroquia de Santa Mara deAguins foi fundado no ano1556, segundo consta no mazoprimeiro dos libros perten centes casa: "Fundacin devnculo y casa do Preguecido- que hizo y fund el cannigode la catedral de Santiago, Gmez Rodrguez de Sotomayorde Riobo, en quince de Abrilde 1556, perante Gonzalo Pual, (escribano) del nmero ycabildo de la ciudad de Santiago." No mesmo escrito especificase os foros que ten a propiedad e, as como en favor de

A palabra "pazo" responde a unha vivenda seorial relativamente fortificada s veces, peroque non sinnimo de "castelo". Menos andase podera traducir casteln en tdolos casos-por "palacio", termo que ten unha connotacin moito mis urbana. As pois, trtase dunha casa seorial rural, moitas veces con orixeafinais da Idade Media ou principios do Rena-cemento. Consrvanse moitas delas na actualidade, tendo pasado como lxico, por numerosas transformacins. A mido os pazos fo roncambiando de dono, pero a sa personalidadeinicial permanece longo de sculas

quen fai o vnculo: Juan Rodrguez el Mozo, fillo de Juan Rodrguez e Mara Alonso, osseus parentes, (pais). O favorecido neto do fundador.Aparecen entre os seguintesherdeiros nos sculos posteriores, os nomes con mis sonadas familias da historia galega,como a propia dos Souto-maior, os Sarmiento, os Aceve-

do, Ramiranes. Antonio Acevedo vendeu a propiedade aSegundo Paseiro Andin, estando hoxe en da en mans dossucesores da familia PaseiroCid.A situacin do pazo privilexiada, nunh a ladeira poucoinclinada, ergundose nunhazona sen arborado, vndosedende a estrada que leva a Ponte Ulla, e que cruza pouco misadiante o ro Liares.Dende o punto de vista arquitectnico e artstico referirmonos primeiramente s aspectos constructivos. A obra est

realizada totalmente en pedragrantica. Respecto da planta,ten forma de T irregular, poloque poderamos dicir tamnque se trata dunha L. Sobresae


6/24

' \\61

1 1I X a polo f ~ b r e i r o , des e1 ano, por lf a Venn, po-bo arraiano de Monte-rre.i, a falar de Castelao, xuntocon Avelino Pousa Antelo, presidente, despois de xantar, nunha tarde de sol ridentenunca tanben dito, coa compaa de XonCarlos Caneiro, achegmonos Parroquia San Vicente de Pepn, cun cruceiro estupendo,que sera de estudio interesantepara Don Manuel ReimndezPortela, no Concello de Castre-------10 de Val.E claro, diranse, a que vntal cousa?Pois nin ruis nin menosporque al, en Pepn, na casa dePachn, que tamn foi mestre,impartiu escola e ciencia DonManuel Garca Barros - "KENKEIRADES"-. El ben soubo, edeu as exemplo como se verde seguido, que, como dixo M.Varela Buxn, o mellor faro para impedir que os pobos tropecen, unha escola. Foi no anode 1927. Daquilo, por se-lascousas as e non outras, andaquedan algunhas sombras. Detdalas maneiras a est da nosaman a esperanza e con nada segaa con andar a facer lamenta

cins.De entrada, na aldea, unquinteiro amplo e namais chegar, xa fomos ben recibidos.Sen moitos problemas levronnos a xunto de Manuel RolnPazos, de oitenta e dous anosben levados, pdese ver na foto, un dos de certo, autntico,dos que exerce dignidade, xenerosidade e boa palabra. Nasa porta ben pode entenderse elerse aquilo de pasen sen chamar: El foi alumno de Don Manuel e ntaselle o orgullo detal.- Eramos p de corenta naescala. Un mestre moi bo, nonpegaba. Moi listo. Aqu botoudous anos. Estabamos homes e

mulleres. si, de seis a catorceanos.Dende a entrada da casa,coa testemua de Manuel Carrajo, sen cuado, posiblementebebendo os dous de maneiradistinta, pero do mesmo ma-..nancial da memoria comunal,que as o acordan e ntaselles,coas sas miradas nobres, Manuel Roln recorda a Dolores, a

Dorinda, a Pilar que est enAndorra, a Bieito, morto no 36,en Grao, Asturias, a ...- Aqu no lugar eramos cincuenta vecios, pero escalavian rapaces e rapazas doutros, de Ribas, de.. - e para - .Vian andando e traiamos a

"carabela" de tea de pano.Nela poannos os da casa unpouco pan e un algo de toucio. Si seor, xantabamos a,xunto do pozo, no cuberto ese.Manuel acaria un algo asa pucha, afirmase no caxato emndalle s cans que deiten.Quere un algo ruis de ben poder estar. Podemos dicir quenos parece que lle est a gustaro de conversar conosco.- Non viamos sempre, soamente cando chova ou non haba traballo. Saben? Eu xa"arei" con nove anos, xa quelago, para que dean canta doque !les digo, cando non "serva", via escala .

O COMARCNS DE HONRA

oSan obodeicente dePepnOtero de Ameixeiras achgase nestenmero memoria da escola ondeD. Manuel Garca Barros deixou pega-das de sabidura ..

Hai que ver - e ntaselle -que o del emocin, o nosopor el, a cada paso,moito respecto. Ma nuel non dos dedeixar pasar de largo e sabe terboa conta da historia que coece moi ben.-Esta escala deixou de selohai trinta e cinco anos. A casachambase a dos Pach ns. Tia

'IDaheiriis 'IDerra, maio do 2000O contarnos de Manuel Roln, mirndoo como connosconesta tarde de febreiro tan morna, na compaa dos que estamos aqu en Pepn, vlvese unpoema que se le moi ben e relese con ruis gusto a cada hora.A sa memoria faise libro,as sas palabras un tratado deciencia tan culta como popular.Como dixo Don Ramn Oteroo piso de madeira i con algnsburatos! A escala en si era unhahabitacin dasde arriba cunhacorte debaixo. OPachn, o dono,el iamn foi mestre, si, mesma-mente deulle clase a meu pai. A"patrona" que oatenda eraAgustina a filiade Xacinta.

"Esta escola dei-xou de selo hai

Pedrayo, cando algn as como ManuelRoln vaisepara as estrelas , con el tamn desaparece un haenorme tesedoutoral, digna de calqueraparaninfo, engadimos ns.

trinta anos .. acasa chambasea dos Pachns.Tia o piso de -De primeirahora, apren-dendo, pasa-bamos pizarra, despois,xa cun algod . ' 'a eira ..

Manuel, se-gundo irnos, vaiatopando moitascousas que sabeben.O seu un ir fermoso e nsdeixmonos tamn ir con el.Somos xuncos movidos polaforza da mesma corrente. Odel, o de por cando a sa nenez,non se pode dicir que lle fosemoi incmodo, pero con todochegoulle ben. No de hoxe, recordalo, Manuel fai del calore luz.- Na escala haba tres encerados e un mapa. Un alzadeiropara poer os libros e un"chisme" con bolias de contar. Soamente tia ata cincuenta. Tam n tiamos libros "OManuscrito", "A Historia Sagrada", "O de Ciencias" , "OCatn" ( el dille Cartn), " ORayas" e non recordo mis. -Disto son testemuas tamndous mis que se ache

gan, de moi boa presencia, son Mi-guel Pazos eAntonio Dapa Prieto.E

n o nf o iun hai 1u -si n,diramoslleun ha

is o.-Tamn haba un reloxo de parede con. caixa demadeira boa. O mestre DonManuel traballaba moito ne!por que se conservase ben. -Claro, el era dos de Vilancosta de Berres, dos supremos artistas da madeira, torneiros detoda a vida faltara mis! -Chegou lago un mestre edixo que non vala para nada elevouno. Non se soubo mis doreloxo aquel tan de estima. Xaven vostedes .. as !les foi.

mis de saber;o encerado e por ltimo, xatraballabamos no caderno.Nunca me gustou que me pegasen. Tanto foi asi, que un mestre, o Pieiro, deume unha eboteimefra.Non volvn mis.Falmoslle da importanciado mestre de Berres e de Callobre, de Don Manuel.Escritor, agrarista, galeguista e nacionalista, acadmico,xornalista, animador rural e social, e tantas e tantas cousas.Un mundo enorme de vida e depropostas, si, el saba que Galicia non poda existir sen estaren ningn sitio.-Xa nolo .pareca. Mir en,cando tia unha hora libre,marchaba xunto de Martn, o"Cesteiro" e jalaban dassas causas.

mn ao n daManuel Tojo Pazo s, o"Cartillas". Lev-banse moi ben e sei quetrataban de cmo an as causas, si, seino, que eu escoitbao por aqu. Como xa dixen,Don Manuel era bo e moi listoe non me estraa nada do queme cantan. Tam n, meu pobre,debe u sufrir, cando llequitaron a escala, pois a elgustballe ensinar. Ns non tuvemos queixa del. _E Manuel para. Est comoquen lle busca sentido a algo.Os que estamoscon el non di

. cimos. nada, _deixmolo as e


7/24

Waheirs 'fil.erra, maio do 2000

que el poa o ramo. Tomar medidas, ben pode pensar el conosco, non que o xastre teafogue coa cinta de medir.- Pois mi ren, aqu polaPascua, os ra-paces dabamosun rea l cadaun e polo dade compadres,co xunto, agasallbaselle unca britio ouun perico mestre. El traa uns churrosou algunhaoutra causa epasabmoloben. Unhafesta amable einocente, comose debe!E a sa memoria segue anon ter vala-dos . Quizabes

. por veces vlvese unha pozaxeada que segu ndo se recorda, vai derretndose con tento e sentido comn.Manuel flanos da nenez,dos xogos daquel tempo na es, cola de Pepn con Garca Barros.-Xogabamos MARRO, oIRA (para ns a billarda ou aestrnela), PORCA CO TORGO (nico! -exclamamos eapre ndemos, estamosen Galicia, un pas cunha Lingua 'de mil falas). A porca cotorgo era como o "hockey". Otorgo era a bola de xogar que

sacbamos da torgueira, unhamoquia. Xogabamos PEON

ANTROPOLOXA POTICAV::)LL30d VI0010dO'tl lNV/ "'

(buxaina ou trompo)que se faca de madeira defreixo ou .oliveira, BARBADIA s escondedelas) e shechos que se lle metan cha-

mabmoslle a "CALLADA".Botabamos cuspe no chan equen mis lonxe quedaba delbailando o pen, era quen pan- daba.Que mundoextraordinario!O solpor non quen de po-ernos sombra.Aqu estamos luz da experiencia, a que s sepose cos anose Manuel tenosmoi feitos e bencumpridos. Sonanos de vida,xoias, como pezas marabillosasde cristal qu enos levan decampar bo. Fetas man, da ada, sabendocon sabor e gusto. Os xogos, osseus nomes .. .ai que razn ti

a o Taibo, si, ode que en cadaroca seu fuso e

Maximino Sanmartn Sobrino

Manuelf lanosda nenez, dosxogos daqueltempo ne escolade Pepn conGarca Barros

en cada terra seu uso!Xa de volta, mis sabidos,non haba dbida. A Estradaten dbeda con San Vicente dePepn. Ternos que ir al. Deixaral ben nomeado o noso Patriarca, mestre daqueles que andaviven e o recordan con sentimentos primorosos. Algun ter que da-lo sinal de sada e vera, os mis de ns postos decamio. Por aquelas teirasarraianas o noso home de ben,Don Manuel, deixou sementeda boa, a cal deu froitos. "Heide ir al mia nai se non morro!Este ha se-lo cantar ou brado dos estradenses decerto.:, iSN V E PROXIMA C OEdi. "Gradn"Edif. "San Martio" Edif."Calvo Sotelo"Edif. "San Antn ..3"Oficinas. gara:xes, Apartamentos,Pisos 3 habit. 4 habit eBaixos cometcfais

DENDE # 5 3 0 0 . 0 0 0 . - # .

Area Comercial, garaxes,Apartane4tos, Pisos 2, 3 e 4 habit e Baixos ComcrciaisDENDE .#7.600.000.#

INFORNI.ACIN VENDAS

NOVIDADEALUGUERDEOFICINASRa Calvo Sotelo,41AESTRADA

Na ra Calvo Sotulo, 11 - Baixo (A Estrada) Tfno: 986 57 .25 .76

/7


8/24

8)

DREPORTAXE

W:aheirs '

orixinais que nos puideron che- Garca Barros non foi un homegar de Buenos Aires onde xa s que vivise marxe da sociedaestaban nos faiados dalgunhas de na que se atopaba e, comolibreras; estamos a referimos dixo R. Barthes 'o canto' estpor suposto aos contados exem- presente en todos os tempos, enpiares da segunda edicin desta todos os lugares e en todas asobra porque o que dos poucos sociedades'.que poidan quedar da primeira Co conto Garca Barros preedicin do ano 1931 os canda- tende achegarse ao pobo, esedos persoais de quen os tian pobo de comezos de sculo aoimpedan que estes exemplares que haba que lle abrir os oliospuidesen saber se no mundo fi- para que puidese actuar Iibrecaba algun mis c seu testa- mente e en conciencia debidoferro, igual que outros moitos ao estado de postracin no quemonumentos da nosa cultura se atopaba e cantidade de deque non serven nada mis que predadores que o rodeaban porpara enriquecer o ego de quen todas as partes tratando queos ten e non para se converte- non tivese ningunha sada porren en nexos de unin entre as ningures.diferentes xeracins do noso Con ese obxectivo se dedipas, por veces demasiado ne- cou Garca Barros a escribir oscesitado dese elo anterior que seus 'Contios da Terra', xamoitos estudiosos devecen por que o conto era totalmente funcoecer e profundizar para que cional para chegar ao pobo eas vindeiras xeracins vexan asimesmo, debido analfabetique teen algo antes polo que zacin existente na poca, queIoitar. chegando a uns cantos este pa-Posibelmente estes testafe- sase de boca en boca e se esparros comezasen os libros por liase, algo que non ocorreradetrs e se 'aferren' ao consello con calquera outro xnero Iite-que Ga r-c a rario.Barros d ~ - - - - - - - - - - - - - - ~ Ocontraportada da 2 edic1on dos'Contiosda Terra':

conto de moido ad atransmi-sin orale moitomis na-q u e 1 a po c a~ - - - - - - - - - - - - - - ~ onde a"Este un librio que telanon se deber presta/o.Todo aquil que queira leloFaga o favor de compra/o!"

Un consello totalmente respetable na poca en que o libroviu a luz xa que calquera podera ir a unha librera e adquiriloou ben pedrllelo aos coecidosou achegados en Buenos Airesque, por desgracia, haba namaior parte das familias estradenses, pero que na actualidadedebera ser un consello revisado e non tido en conta.

'CONTIOS DA TERRA'Eunha obra de contos e nonobviemos que o conto comoxnero literario est presente entodas a literaturas do mundo ena nosa literatura non foi unhaexcepcin, por suposto. Xa no

xente ao cabo do da se xuntabaao redor dunha Iareira a falar,como moi ben se nos reflicteno deseo grfico da portadadas primeiras ed icins ondecinco persoas ao redor dun potena lareira falan e ao mesmotempo se adican a fiar.Garca Barros soubo buscarIle unha profundidade, un obxectivo, aos seus 'Contios'; elpretenda que estes 'Contios'fosen exemplarizantes e que osreceptores deducisen o que elpretenda con eles; para el oconto tia que ter tamn un obxectivo didctico, deixando delado as mis das veces o aspecto estilstico. O lector debe pasalo ben lendo pero tamn deber reflexionar cada vez queconcla un deles sobre o que oautor nos quixo dicir con el.

- ---"'"-------- - - - - - - - - -- - --------------- sculo XIX comeza esta imporO fondo e a forma deben deir da man, pero nestes 'Contios' as mis das veces o fondovai diante tirando de cando envez da forma.

'Contios d Terra' deManuel Garca ar sO ro/ sor Carlos Loureiro achganos neste traballo moitasrazns, -o tempo que se fe icita e nos fe icitamos todos pola recuperacin dos 'Contios da Terra' do escritor s t r a ~dense Manuel Garca Barros-, para repasar esa obra maxistral.Carlos Loureiro fai tamn unha brillante descripcin do quesignificaban os 'contos' como xnero literario en tdolos tempos.A finais do 1999 por fin puidemos atopar nas nosas librerasesta tan importante obra que na

poca en que foi escrita deu acoecer ao seu autor e pola queel tanto loitou por ver impresa.

Xa eran horas de podermos terun exemplar de noso e non svalemos de copias dos poucos

tante tradicin literaria que posi be lmente acade o seu mo-mento cume na 1 metade dosculo XX. Case todos os grandes escritores da nosa literaturatocaron este xnero literario enon o caso de nomealos aqua todos, pero si facermos resea a algn que todo o mundocoece como Valentn Lam asCarvajal, Anxel Fole, AlvaroCunqueiro, Xos Lus MndezFerrn .. por falarmos de escritores de diferentes pocas.No medio de todos estes tamn ternos que facer un sitio, enon para facer morea senn que .esixindo o sitio que realmentelle corresponde, para o nosovecio Manuel Garca Barros,(non esqUezamos que tamn tocou este xn ero li terario namaior parte das sas obras queinda permanecen inditas).

O mesmo Garca Barros nolo di na introduccin primeiraedicin:"Pero eu propuxrame unfin coles: o de afeizaar pobo leitura no naso idioma abrn-dolle camio a causas de misfondura palas que era precisofacelo entrar".Se na poca foi o libro mislido con moito polos estradenses debido sobre todo sonaque acadaran os 'Contios daTerra' en 'El Emigrado', nondeixemos pasar agora esa oportunidade de lelos, comentalos,disfrutalos .. Moitos des tes'Contios' inda son perfectamente actuais e os que non servirannos para comprender moi

to mellor a sociedade na queviviron os nosos devanceiros.


9/24

'Cn:nheirs 'Cn:errn, .maio do 2000

V CARTEL DO SAN PAIOA comisin de Festas de SanPaio de A Estrada acaba de facer pblico o cartel que anunciar o festexo deste ano paraos das 23, 24, 25, 26 e 27 dexuo. Oautor da imaxe das festas do 2000 foi o cubano Baldomero Calvio. Na actualidade, ultiman os detalles dapresente edicin, que incluirun festival folk, a baixada decarrilanas, a procesin de SanPaio, entre outras.V HOSTELERAO sector da hostelera nocturnada Estrada organiza un concurso de anagramas e eslgans dosector nos que se reflicta a vinculacin da vila cos diversoslocais de ocio estradenses. Segundo indicaron portavoces docolectivo hosteleiro, o autor doanagrama que se seleccione ter un premio de 20.000 pesetas,as como se lle far entrega ganador no apartado de eslogns de 10.000 pesetas. Os interesados no concurso podernpresentar os seus traballos ata ovindeiro d a 25 no local daAsociacin Comarcal de Empresarios da Estrada. Entre osrequisitos esixidos para participar nesta actividade, figuran ouso da lingua galega, a utilizacin de tres cores no anagramae a presentacin nun tamaonon superior a 70x40.Por outra banda, os integrantes da xunta do sector dahostelera nocturna estradenseorganizarn unha campaa publicitarias nos medios de comunicacin, tanto en radio comoen prensa.V ESCAPARATISMOO Centro Comarcal Expotabeirs programou para mediadosdo mes de maio un curso de escaparatismo que ter unha duracin de 25 horas e que se desenvolver os sbados pola .ma. O curso incle catro mdulos, e est dirixido especialmente s pequenos e medianoscomerciantes para adaptarse snovas tcnicas de marketing enas melloras que se poden emprender nos respectivos negocios.VXORNADASCULTURAISA Asociacin de Vecios SanEsteban de Oca vn realizandodende finais de abril, e durantetdalas fins de semana de maiounha serie de charlas, conferencias e mesmo recitais no quese converte nas primeiras xornadas culturais que organiza esta asociacin de vecios -presidida por Consuelo Moreira- ,que vn ademais facendo diversas actividades, como cursos deidiomas, de cocia ou de informtica.V DAME A TA MANA Editorial Fouce, dentro dapublicacin Strata de estudio einvestigacin da AsociacinCultural A Estrada publicou'Dame a ta man' , na lembranza de Xoseme. A obra estivocoordinada pola sa irm e porPablo Porta.

19

Falladoopremio de poesaAvelina Valladares'Anaquios' de Eva Rojo e 'Dime Melancola' de Xurxo Alonso foron os

gaadores nas das categoras desta cuarta edicin do certameREDACCIONOs poemarios Anaquios deEva Rojo Dacosta, de dez anosde idade e natural de Vigo, eDime Alexandra de XurxoAlonso, de 38 anos e residenteen Vilagarca, foron as dasobras gaadoras da cuarta edi

cin do Premio de Poesa Avelina Valladares do Concello daEstrada nas categoras de menores de 16 anos e adultos dotados con 50.000 e 200.000pesetas respectivamente.A entrega de ambos premios celebrarase o vindeiroda 20 no saln de plenos doConcello da Estrada, acto quese incle no programa da vixsimo sptima edicin da Festado Salmn. Na presente edi cin do premio literario Avelina Valladares, o concello estrade nse recibiu un total de

vinteoito obras, vintecincoparticiparon na categora de Amas de Casa da Estrada, Noni Araujo destacou durante aadultos e os tresrestantes na reservada para menores de 16 anos.O xurado dopresente certameliterario, integrado polos poetas emembros da Asociacin de Escritores en LinguaGalega, XulioValcrcel e ChusPato e o profesorde Filoloxa daUniversidade daCorua, LucianoRodrguez, e tamn con presencia da presidentada Asociacin deConsumidores e

Os premiosAvelinaValladares vanseentregar o da 20dentro da festagastronmica doSalmn

presentacindos traballosgaadores"a madurezli teraria edominio dasformas" naobra deX u r x oAlonso.

E ncanto obrade Eva Rojo, o xuradodestacou especialmentea "musicalidade e operfecto re fl ex o domundo da

infancia".Os dous gaadores , tanto opintor Xurxo Alonso, como arapaza, Eva Rojo, falaban esemesmo da en Radio Estrada,amosando os dous a sa satisfaccin polo galardn.Eva Rojo incluso leu en directo un dos poemas de 'Ana-quios' manifestando tamnque era o primeiro premio ' s ~ -rio' que lle daban na sa courta vida, posto que s conta condez anos.A mesma opinin foi a deXurxo Alonso, quen ten comoactividade principal a pintura,pero con incursins nun tipode poesa que cualificaba de"p ic;a" nos micrfonos daemisora municipal, nos que tamn reciba en directo os parabns dos membros do xuradodo premio.

X s Luna presentou un librosobre apoetisa de BerresREDACCIONO escritor e historiador estradense Xos Luna Sanmartnpresentou en sociedade o seultimo libro, titulado 'Ond 'osol facheaba amaecer - vi-da e obra da cantora da UllaAvelina Valladares N ez ',nun acto celebrado no TeatroPrincipal e auspiciado polaAsociacin Cultural da Estrada.No acto, presentado poloprofesor Carlos Loureiro, oautor fixo un percorrido polocontexto histrico e literarioda poeta de Berres, percorridoque tamn reflicte o seu libro.No mesmo acto celebrouse

un recital potico.

'Ond"o solfacheaba amaecer'Vida e obra dacantora da Ulla


10/24

10/

]polos ltimos anos dosculo pasado, as cntovolo eu , timola necesidade en Galicia de ir traballar sega do trigo a Castela.Haba que velos como marchaban en camarias de ata vinte homes. Tal nimas en pena, meusdesgraciados!Para este facer, os seoritostian "explotador", que eraquen se adicaba a contratar shomes. Tamn corra polo dechamarlle "mayoral". El segabacoma todos e nos campos eraquen a por diante para turrar benpolos demais ata quitarlles docorpo a ltima pinga de suor.Pola noite, de tan rendidos queestaban os pobres galegas segadores, xa no n se movan doscampos e durman al de calqueramaneira tapados cunha manta, seaquilo se lle poda chamar iso. Acomida, por lle dicir algo, dballa o dono da finca. Cos homessegadores tamn an uns rapazolos de quince ou dezaseis anosque eran os que ataban os monllos_de trigo que se deixaba dei-tado no chan. - -Moi malo foi 0 trato que recibiron os nosos homes. As mulleres das aldeas, co pensar nos quemarchan, estaban ou vian da sega, cantaban as, con letra dun algo do de Rosala de Castro:

"Castelns de Castela,que lle facedes s galegos?Cando van, van como florese cando veen, veen comanegros".comida. Comida que consista enpan e toucio e quen non tia,pasaba o camio "a pan e "augha".ravos do mis triste

neboeira, viron algo mis que nboa, que brtema, que "polvo"decaballeras. Seran ladrns ebandidos? -pensaron dous.Rpidamente, eses dous, aco-

'Por maio do ano de Manuel Murgua e de Avelina Valladares

''Os tres galegos que vianda sega de Castela''DPORAF

As comidas que lles dabannon eran das de moi do caso. To-do .a base de 'ghaspachos' . Asforzas mirrbanlle de seguida ecantan que o "mayoral", remata-la sega, quedbase con menosda metade dos que comezaron.Pois ben, os que poan fin,inmediatamente, collan a p por"camino de ferradura" adiantecara a Galicia.Dican - corno me contaron osmeus antepasados - aquilo decarreira e manta!Tanto en ir como en vir, botaban de cada camiata sete a oitodas. Algunhas camarias acompabanse dun burro para levarnel algo de roupa e un chisco de

- Non todos gaaban o mesmo,uns a vinte pesos e quen mais,cen, que eran os mis afortuna"dos, pois tian traballo todo otempo da sega.Destas, meus "amighios" ,coa mia fe por diante, nunhadas camarias, an tres irmns,dos cales, a dicir verdade e nosoSeor me perdoe, entre os tresnon daban a talla dun espabilado.Xa estando os tres en Castela,o traballo non lle chegou a misde mes e medio e daquela, comoxa dixen, carreira e manta!, trataron inmediatamente de volver

lugar, aldea. Xa indo os tres decamio, na maancia dun da de

chronse. Un detrs duns penedos e o outro subiu a unha rbore, da cal agora non acordo o seunome. O terceiro deles, el connon moitas luces, pero dndose, as do valente, seguiu o seu camio.Xa me pillaredes logo! -dxolles a seus irm ns- Tendesmis medo que traseiro!. Miraque sodes un mundo ! "caghns"! -e marchou rindo.Pero si que aquilo era unhacamaria de bandidos e de ladrns! do peor!O pobre do valente, el o rnisnovo dos tres, viunos chegar e

non tivo mis tempo que de quedar como chantado no chan. Dirase que co susto, ben puido mexar por el. E seguro que si, queo fixo!.O home dediante de todos, oque seguro era, si, o xefe da tropa, o que lle chamaban "Capitn" e que montaba un cabalomouro moi fermoso, rirou benpara o noso valente. Este daquelasoamente tusiu, namais, meu pobre. O capitn baixou do cabalo epillouno por un brazo.-Canto levas contigo? - preguntoulle, poendo cara de quemellor sera dicirllo e sen rechistar.E o noso amigo, el tan valente, meu pobre, mentiulle. Dxolleque non levaba mis que cincopesos. Soamente cinco pesosmeu capitn, soamente!De contado, o bandido, quenon lle creu nada, mandou ca

chealo.E mira o del... ! - berrou ocapitn - e dixo que tia namaisque vintecinco pesos, o moi Ciprianio!Sen mediar mis palabra, soamente co revirar dos olios do capitn, dous da tropa aquela de forax dos, metronlle dascoiteladas no pescozo, unha pordiante e por detrs. O noso valente caeu morto e bicou o chantal como se fose un saco de follatos secos. O sangue saalle comodun manacial de montaa.-Ei mirade que sangue negroo deste tipo! -berrou o capitn.Daquela, un dos seus irrnns,mesmamente o que estaba aco-

'


11/24

'IDaheirs 'IDerra, maio do 2000

este ano 2000 cmpreseo cincuenta aniversarioda morte de AlfonsoR,Orguez Castelao etdalas insttucins culturais daTerra han ter un recordo para avida e obra de tan insigne galego. A Vila de A Estrada non poda estar marxe de tal acontecemento, xa que logo foi nestepobo onde atopou a dona Virxi-nia, a s compeira de agari-mo e de lota o seu pasamentona cidade de Bos Aires . Asmesmo, outro motivo engadidoest na posesin da sociedadedo Recreo Cultural estradensede dous dos seus cadros: 'O cego da romera' e 'A moza dacabuxa'.A xerencia do Museo do pobo Estradense "Manuel Rei-

mndez Portela" dispxose aorganizar unha mostra digna dasa personalidade e do seu pensamento, que recollese aspectosdo seu percorrido vital e da saobra como carica.turista, pintor,escritor e poltico.Fxose preciso, pois, buscarfotos da sa xuventude, voda,viaxes e outras moitas. Na revista 'Vida Galega, 12', habamaterial dabondo e todo searranxou coas fotas de dasdestas revistas debidamente en-

Xerente do Mueso Manuel Reimndez Portela

'Cincuenta homes por dez res'tamn se fotocopiaron algunhaspxinas en cor e aumentadas,que foron expostas en paneis de85 x 70; mentres que das coleccins de 'Atila en Galiza', 'Galicia Mrtir' , 'Mi licianos' ,'Ns' e 'Debuxos de negros'enmarcronse as propias lminas nos devanditos paneis, conun total de vintedous. Por outrabanda, en expositores de cristalquedaron expostas a coleccin

ENTRADA MOSTRADo libro 'As cruces de Pedra na Galiza' fixronse fotocopias en cor de vinte lminas een marcos de cristal luciron asa beleza. O mesmo tempo, ovideo editado encol do mesmotema pola Xunta de Galicia adescubrindo o texto e as imaxesescrito e fetas por Castelao.Cando xa as lminas e debuxos estaban nos seus marcos recu bertos con plstico, para aseccin de bibliografa chega-

dous mil separadores de libroscos debuxos de Castelao: daTorre de Guimarei e a bsida daigrexa de san Lourenzo de Ouzande para agasallo e recordos alumnos que visitasen amostra, mil trpticos a modo decatlogo para visita-la mostradun xeito cronolxico e un cento de tarxetas-invitacin.E do lonxano Xapn che gou, un da antes da data daapertura da mostra, un collagedun pintor daquela nacionalidade, Tinichi Iushimura, coecedor da nosa terra, da obra deCastelao polas moitas vecesque estivo en Galicia e na Estrada, en particular.AmostraNa anoitecida do da 28 dexaneiro e no local do Museodo Pobo Estradense 'ManuelReimondez Portela', tivo lugara inauguracion da Mostra Antolxica encol da vida e obrada egrexia personalidade deAlfonso Daniel R. Castelao.O acto achegrase unha inusitada concorrencia, na samaiora xente da vecianza,pero tamn moitos chegadosdoutras latitudes e lugares. To-dos dican que eran rois dun

ORLA DE MEDICINA E DOCUMENTO GRFICO cento poida que estivesen nocerto. E de subliar que estiveron presentes concelleiros dostres partidos polticos que compoen a Corporacin Municipal. De Santiago saludamos doutor Docampo Otero acompaada da sa dona Mnica; a:dona Victoria, viva de Reimndez Portela, o filio Jos L.Reimndez Fernndez e a sadona, os profesores de ensinoMedio en Ordes e Touro, donaAna Mosquera, Maka Arca eDaniel Asorei. De Vigo estivo

marcadas. Nese senso tamn sefixeron a pescudas necesariaspara acadar e poder mostrar, atamao orixinal, a orla da facultade de medicina de Santiago na que apareca Castelao.As mesmo, fomos quen de facernos cunha fotocopia en cordo Cartel das festas do Apstolo Santiago do ano 1912, debuxado por Castelao.Do libro de Clodio Gonzlez Prez, 'Castelao: Carica-turas e autocaricaturas' fixronse fotocopias ampliadas een cor dunhas trinta caricaturasque tamen sen enmarcaron.Do libro do Museo "Miscelnea histrica e Cultural' 1, edo traballo de Manuel Castaoque ne! se atopa, referidos a debuxos e apuntes de paraxes estradense de Castelao, fixronseampliacins que foron enmarcadas en cadros de 30 x 20

Dos seus libros 'Cousas' e

de 12 pinturas que editou oMuseo de Pontevedra, s que selle engadiron 'Romera', "OCarballo', "A dama do Pazo'.Noutro panel colocronse fotocopias da serie "Cegos' coassas correspondentes cantigas.O traslado dos dous cadrosdo Recreo Cultural ata o Museoprecisou dun seguro que garantise os posibles deterioros oufurto. As negociacins coa Directiva da entidade fo doada,xa que deu toda clase de facilidades; en troques, o contactocunha co mpaa de segurosaxeitada presuposto foi unpouco rois traballosa ata quenos asesorou o Museo de Pontevedra. Os cadros, asegurados'cravo a cravo' como esixfa oRecreo Cultural e gracias sboas xestins do concelleiro deCultura, seor Reboredo Baospara o seu traslado, puideronestar expostos.

ron as aportacins da bibliotecaMunicipal, Galera Sargadelose dos particulares, Anxel Seorns e Aptonio Durn. Librosexpostos nunha vitrina na quelucan das estatuillas do insigne rianxeiro. As notas do 'librode calificacin do bacharelato ea bandeira que presidira o traslado dos restos de Virxinia e dotillo tamn estiveron vista dopblico.Na imprenta encargronse

SERIE DE AUTOCARICATURAS

/'11

con ns o poeta Mino Sanmartn; dende Goin chegara o escultor Maxn Picallo e o filiotamn escultor; de Cuntis saudamos pintor e profesor Manuel Fuentes Bujn e o bibliotecario Mario Touceda, etc .s oito e media do sern comezou o acto presidido poloconcelleiro de Cultura do Excmo Concello; Jos Manuel Rebredo Baos a quen acompaaban o xerente do Museo,Olimpio Arca; doutor VarelaDurn, o secretari do museode Pontevedra, Jos FuentesAlende, un representante doPatronato Castelao, ValentnGarca e a nena Beln Villanueva .Olimpio Arca Caldas, xerente do Museo e de quen partiu a idea e toda a montaxe damostra, explicou o por que desta exposicin como "unha lem-branza agatimosa do pobo es-tradense a un home que tantoamou A Estrada non s na per-soa de Virxinia, senn tamnnos seus cruceiros, nas sasfestas, nos seus vecios ". Dixoque "Estn aqu un fateixo deobras que as mans e o espritode Castelao fixeran posibles. Eestn nun espacio no que outrogalega de cerne, o doutor Rei-mndez Portela, fixo posibleque estiveran ".Fixo, logo un acertado paralelismo das vidas e obras deCastelao e Reimndez Portela:os dous emigrantes de moi novos s terras de Amrica; Castelao Arxentina, Reimndez aCuba; os dous licenciados enMedicina, mbolos dous partcipes nos Estatutos de Galiza,no 36 o primeiro; "no Estatutodos 16" o segundo. Mergullronse os dous no estudio doscruceiros. E sobor de todo oseu forte e baril amor a Galiza .. "En fin das almas sensi-bles Terra Nai" .De seguido, a rapaza BelnVillanueva, compoente dogrupo de Teatro "Os Lstregos'de Tabeirs, agrupacin que dirixe Olimpio Arca, leu as palabras que, na dcada dos corenta , ll e adicara Castelao sestradenses residentes na cidade de Bos Aires. Palabras nasque lembra as sas andainaspolas terras de A Estrada, demozo, primeiro; e de poltico,despois. Palabras nas que; lembrando a lenda das camps deLiripio, peda a unin de tdolos estradenses por mor de conquerir unha Galiza forte, culta elibre.Tomou, logo, a palabra oconferenciante Alfonso VarelaDurn quen en emotivas palabras recordou a Castelao como


12/24

12 /

poltico honrado, leal e defensor das xentes do pobo galegocomo diputado Cortes naqueles anos trinta. Destacou a salaboura en defensa do idiomagalego e lembrou os xuizos queacerca do traballo de Castelaofixeran outros importantes homes no eido da poltica. Por ltimo o Sr. Concelleiro de Cultura despois dunha emocionadaalocucin na que puxo de manifesto a Castelao como un estradense mis, deu por inaugurada a mostra.

SERIE DE CARICATURAS

Maxisterio. Son estes cadros'O cego da Romera' e 'Mozada cabuxa' perfectamente conservados despois da sa restauracin. Neste apartado hai quesulia-lo interese do Concelleiro de Cultura, Sr. Reboredo Baos, para que estas obras de arte estiveran expostas pblico.As mesmo agradecer as facilidades de xunta directiva do Recreo Cultural, unha vez que seasinou a pliza do seguro de'cravo a cravo 'para que viaxasen con toda garanta.

romeras . O lado un cuadro

de pentrame fondamente. Asa visin de Galicia e das sas xentes axudoume a comprender a delicadeza e o misterio que caracteriza o pobogalega. Os seus debuxos refrexan o profundo amor que Caste lao senta pola sa terra,amor que eu comparto sinceramente". Dase a coincidenciaque ten a data na cidade de Tokio o mesmo da, 7 de xaneiro,na que acontece o pasamentode Castelao.Entramos a outra sala e ato-

'(!J:aheirs '(!J:l!rra, maio do 2000

COESCO, desta Vila. As mesmo, nun televisor vaise amo sando o ben elaborado videodas Cruces na Galiza que realizou a Xunta de Galicia.No apartado da bibliografareunranse mis de medio centode libros : As coleccins deCastelao, algunhas delas pri-meiras edicins. Entre eles destacaba o libro Retrincos deCastelao escrito en esperanto.Contribuiran a esta bibliografaa biblioteca mun icipal, a Galera Sargadelos e algns particu-

A Mostra, composta por 25paneis grandes e oitenta cadros,estaba divida en tres partesaproveitando os espacios do local do matadoiro. Na primeirasala estaban cronolxicamente,doce cadros cunhas trinta fotografas da vida de Castelao,dende rapaz ata o seu pasamento: a sa voda, as viaxes, os mtns. As mesmo a orla da facultade de medicinacorrespondente a sa licenciatura como mdico. Noutro plano seguan oito cadros de autocarica uras que amosaban ohumor do autor e de seguidocatorce cadros de caricaturas depersonaxes daquelas datas: PazAndrade, Blanco Torres, Fe-mndez Florez, Manuel Mu rgua, Pardo Bazn, BasilioAlvarez, catro xogadores doequipo de futbol 'Ei ria' , etc .No centro da sala, debuxos quefixeran encol das igrexas de .Ouzande e Guimarei, a Torre ea ponte do Liares. E no reverso os figurinos que Castelao diseara para a representacin dasa obra 'Os vellos non debennamorarse'

Antes de chegar a eles atopamos o cartel que no ano 1912fixera para anuncia-las Festa doApstolo Santiago. Seguen catro paneis con 32 debuxos dosseus libros 'Causas '. Na mesma lia atopamos tres paneiscon 24 homes da sa coleccin'Cincuenta homes por dez re-s ; logo hai tres paneis connove lminas de verdadeirodramatismo da coleccin "Atilaen Galicia' para chegar s cadros do Recreo Cultural.

ASPECTO 'PARCIAL DA SALA CENTRAL

Na sala Central, al fndo, destacaban pola sa belezae grandiosidade os dous cadrosque pintara Castelao na sapoca de amoros nesta Vita eque lle regalara sociedade,"El Gimnasio', e hoxe son propiedade da Sociedad RecreoCultural dende o ano 1927, data na que se xunguiron as tressociedades daquel enton: Casino, Ximnasio e o Ateneo de

Despois outros tres paneiscon nove lminas de "GaliciaMrtir', nos que se reflexa todoo patetismo da Terra. Seguendous paneis da coleccin 'Mili-cianos' e outros dous paneiscon 24 lmi na s da coleccin"Ns'. Agora atopamos tres paneis con se is fermosas estampas de 'Debuxos de Negros'nos que sobresae o retrato de"corpo e alma" dun negro nacidade de Nova Jorque.No centro da sala haba unlongo andel no que se ollabanquince lminas das pinturas fetas por Castelao, fotocopias dosorixinais que se atopan no Museo de Pontevedra como son:Eirexa Romnica, (bsida daigrexa de Ouzande), O Nenodas Pias, Vento Mareiro, Adama do Paza, Romera, O cego e a filia, O Carballo, A nena da cabuxa, etc,.Para remate do percorrido,nesta sala atopamos un panelcon doce debuxos de cegos coas correspondentes coplas queadoitaban cantar polas feiras e

GESTOSO

'collage' realizado polo pintorxapons, en exclusiva para estamostra, Knichi Ishimura. Dedicado en caracteres xaponesese en galego, expresa o seguinte:"Na mia opinin, como pintorque son, Castelao un debuxante xenial. A sa sensibilida-

RADIO ESTRADA 107.7Lder de audiencia na nasa comarca ....8 de ca.da 10 estra.deuses escoitauRADIO ESTRADA-.. Est de MODA

pamos vinte lminas da obra"As Cruces de Pedra naGaliza', situadas en lugar preferente as que lle fixo o cruceiro de Ouzande. Estaban tamnexpostos as sete fermosas lminas da coleccin Ns que cedenpara esta mostra a comercial

SERIE ATILA EN GALIZA

lares como Antonio Durn Saborido e Angel Seorns. Dasestatuillas do insigne rianxeiropresidan esta mostra bibliogrfica.Na vitrina central estaba olibro de calificacin do bacharelato de Alfonso Castelao, as


13/24

W:aheirs W:erra, maio do 2000

como a bandeira que presidirao traslado dos restos mortais deVirxinia Pereira Renda e do seufillo Alfonso para o cemiteriode Figueroa.Todas as persoas asistentesamosaban a sa aprobacin pola realizacin desta mostra mesmo tempo que se sentanledos pola sa digna presentacin e cantidade de documentos aportados mostra.Estivo aberta os pblico tdolos das en horas de cinco "oito do sern. Os Colexios queestiveron presentes, sempredentro do horario escolar, foronos do Colexio "M. Villar Param" de Vea, o Colexio pblicode Oca e un cento de alumnosdo Colexio Nuestra Seora deLourdes, desta Vila. Na mado luns, da7, cando xa tiveralugar o acto de clausura, misdun cento de alumnos do centrode F P, Antn Losada Diguez,baixo a direccin de catro profesores anda poideron admirala obra de Alfonso R. Castelao.Tdolos nenos saban dabiografa de Castelao e poanmoito interese nos dibuxos enas lminas expostas. Tamndeixaron constancia dos seusxuizos, encol da mostra, no libro destinado a tal mester.No intre das visitas polo pblico moitos visitantes amaisde estudia-la mostra (foronmoitos os que estiveron misdunha hora) tentaban saber outros aconteceres da vida do escritor e poltico Castelao, (Canto medira de estatura, cantosfillos tivera, cal era a casa damuller, e moitas mis.) Da xente que se 'atreveu" a dexar apegada da sa visita debemossubliar algunhas polo seu significado:"Isto un erara exemplo doque se pode facer con moitabontade, moita ilusin e moiescasos medios. iiParabens!!'.'E unha exposicin preciosa, e snto verdadeira emocin contemplala. Que Deus llepague como El sabe fdacelo, osque a levaron a cabo".'Una exposicin muy interesante digna de recordar y volver a ver otra vez para no olvidar nuestra historia'."Despois de tantos anos desilencio e esquecemento da figura de Castelao gracias a esta exposicin podemos admirala obra deste galega exemplar' .'Gracias a quen tvo a ideade facer esta magnfica exposicin como homenaxe a ta nilustre galega'.

"Estas exposicins sirvenpara que os rapaces coezan

millar a historia galega, nestecaso da obra dunha das figurasmis relevantes do sculo XX'.'Unha exposicin que meencanta y que desde pequearecuerdo a Castelao con muchocario'.'Esta sala debera estarchea de estradenses vendo estas maravillas'"Despois de tantos anos recordando o que sera daquelesdous cadros tan fermosos deCastelao que vra no Casino, OCego da Romera e A moza daCabuxa, tan abandonados queme fixeran chorar, neste da 4de febreiro do ano 2000 e conmis de 80 anos costillas,por fin, hoxe recrome volvendo a velos restaurados, conmoitos mis debuxos. GraciasO Museo M. Reimndez Portela e a todos s que participaron neste traballo. Gracias!'.'Noraboa por esta magnfica exposicin'.'Esperemos que este povomellare ao ver a este Home'.

'O vela non esqueces de onde ves e quizs a onde debesdrixirte .'Nunca sentiremolo orgullode ser quen somos, nin amaremo-lo noso, mentras descoezamos a nosa historia. Exposic ins coma esta son unhamagnfica axuda. Sigamos poreste camio. animo! '.'Felicitacins pola exposicin. Moi boa '.'Se veu pouca xente a velaser porque anda hai causasque certas persoas non perdoan ."As 'Causas ' son realmentelindas e todas as que falan daguerra impactan'.Os nenos dos colexios ms-

Axencia de A Estrada

CADROS DO RECREO CULTURALtranse mis sinxelos: vexamosalgunhas impresins infants:"Me encant, son cuadrosmuy bonitos". Rodrigo"Soy Pablo y me despido en

mi nombre y el de mis compaeros"."Castelao es muy buen caricaturista y me encant la exposicin".

/ 13

'En nombre del curso de 5del Colegio Nuestra Seora deLourdes gracias po r invitarnos'. Cristina, Ana y Paula."En nome dos rapaces de6 do Colexio de Nosa Seorade Lourdes gustunos moito esta exposicin. Felicidades!'.M. Otero. Nancy. Benjamn.Elias. Tamara. Betty. Alba. Angel. Fabin. Pedro.'Gustounos estos monumentos de Castelao do Museo Estradense. De parte de las niasde 5do C. P. de Oca' . Vanesa,Ana. Natalia. Cristina. Mara.Bety. Gema. Isabel. Araceli .'Gustounos moito esta exposicin de CASTELAO doMuseo da Estrada'. De partedo Colexio de Oca. Santiago.Javier. Erc.

'Os alumnos de FP de 4 Bquedaron moi ledos desta marabillosa exposicin. Opinanque debera haber mis causassobre este tema'.'Que maravillosa!. Encantoume ver a Castelao no cestode mimbre no sitio de unhaca ixa. E motivo de que.foseunha persoa moi culta?".'Impresiona ve lo polifacetismo de Castelao, o Jeito decaptar a esencia das causas eda xente'.

A organizacin da mostraquere agradecer a todos aquelesque colaboraron coa sa aportacin para unha mellor difusin e presentacin da mesma.Este agradecemento ha ser especial para a inestimable aportacin de Xess Durn Saborido, quen, en horas laboras edun xeito desinteresado de todo, deixou o seu traballo paradirixir e preparar o embalaxedos cuadros de Castelao dendeo edificio de Recreo Culturalata o Museo e regreso.As persoas .que visitaron amostra.Despois da grata impresinque lles causou, houbo unhaspeticirrs que a xerencia do museo acorda acceder a elas, xaque logo servir para un meirande coecemento de Castelao. E deste xeito unha partedestes panes sern expostos endistintos pobos e centros da rexin. O centro IES de Ordes ser o primeiro en utilzalos. Pasarn des pois BibliotecaPblica "Roberto Blanco Torres" de Cuntis, par;i sar mistarde para o instituto de bacharelato de Touro.

PUBLICAClNS da seguinte da clausura,cando os alumnos do centro de

POMPAS FUNEBRESTANATORIO

Figueroa de Arriba -Telfs. 57 37 43 - 57 24 06 - (57 28 43 - Servicio Permanente) - Fax 57 22 50 - A ESTRADA


14/24

. ' '

N I '

dos llamaron mi atencin,esos cuadros del artistadespus de la restauracin.Me impactaron cuando joven,luego los vi arrinconadosy hoy, por in, vuelven a-serjustamente valorados.

Todo lo que all est expuestomerece reconocimientoLa Estrada debe apreciarloy no olvidarlo en ningn momento.Para todo el personalque hiza posible el homenajevaya mi agradecimientoy este sincero mensaje:'Si al concluir un trabajoqueda uno satisfechoy los dems te lo apruebanes porque estuvo bien hecho'.Hai unha sinatura ilexible.

Outra parte da exposicin dedicada a Castelao no Museo do Pobo Estradense Manuel Reimndez Portela

ESCOLARES NA EXPOSIClN.

M 1 . . "". 1t 1 " .,,,1m, . ' )/ r ' . , . ' . '. ' r . . r . ' al ' . . : : : -( ' ' ,.., . -;- : . :- . : . : : . :: .- : .( d: , : ~ . . : .... ... p a .e as ma1s pa a a cu ..u a ga ,g, -, .No Teatro Principal da Estrada vivimos a Primavera 2000Msica, teatro, cine ..Concellera de Cultura do Excmo. Concello da Estrada


15/24

'C!rabeir! 'C!rerrn, maio do 2000

I n a u g q r a c i 1 t d ~ SaJa deExpos1cwns LaIXaVIgo eUurense

O martes 4 de abril , inaugurouse nos antigos locais da Caixa deAforros Municipal de Vigo, unha Sala de Exposicins que serunha mostra permanente de exposicins das que Caixavigo e-eurense-moven Galicia adiante. O feito de contar con estasala; compromete entidllilenna1Tceira de mis.trad.ici_n na vilaa dotala do contido cultural que ela crea a partires da sa impor- -tnte obra social, tempo que obriga por medio dun convenio Concello da Estrada a ruante-la dotacin de persoal de atencin elimpeza para facela operativa. No acto de inauguracin que contou coa asistencia dunha gran cantidade de pblico, estiveronpresentes Alcalde e corporacin estradenses con D. GuillennoBrea, Director da Obra Social de Caixavigo e Ourense, o Sr. Valladares, D. Alfonso Mario, Xefe Comarcal e Jos Luis SabarsMougn, director da entidade. Por outra banda tdolos representantes de asociacins e colectivos do municipio e mesmo de fradel coincidiron en va lorar o feito como algo moi importante paraa vida cultural da Es trada e arredores, pois o feito de que unhaentidade financeira por medio da sa obra social decida dedicarun local tan importante e ben situado a esta fin, supn ademaisdun esfo rzo econmico, a vontade de compromiso cun pobo enpleno crecemento e contribur en grande maneira a mellora-lo nivel de vida dos cidadns que poderemos nun local con fondocontido de proximidade e mesmo afectivo para moitos de ns, noque poderemos ver e disfrutar de cousas tan marabillosas como adesta primeira exposicin.Msica para ver: Esta mostra contaba con 300 instrumentosprocedentes dos cinco continentes. As, entre as pezas ruis ori.xinais podemos contar con tambores de Indonesia, cmbalos doTibet, sonaxas de Mal ou o como natural do Camern. Con estes instrumentos ruis exticos, na exposicin tamn hai zanfoas de Francia, lades de Mxico e Venezuela, ou frautas traveseiras do Xapn.A ciencia que estudia os instrumentos musicais a organoloxa e abrangue esencialme_nte tres campos de estudio: o que seocupa ds orixes e as filiacins, basendose fundamentalmentena etnoloxa e a antropoloxa; o segundo campo o estudio prctico dos instrumentos en relacin co seu material e, o terceirocampo o da clasificacin dos instrumentos. Hoxe en da, a clasificacin que se impuxo pola sa lxica e a exactitude da saterminoloxa lvanos a catro grandes grupos: os ldfonos , nosque o son producido polo propio material do instrumento; osMembranfonos, o son provn das membranas moi tensadas; osCordfonos, nos que unha ou varias cordas son tensadas entredous puntos fixos e, os Aerfonos, nos que o elemento vibratorioprimario o propio aire. Nesta mostra pdense observa-las pezaspertencentes a cada unha destas catro clasificacins.Anda que pareza o contrario, non preciso ser un entendidoen organoloxa para sorprenderse das mis extraas formas e caractersticas dos elementos que al se atopan, todos eles con indicacins da sa procedencia e mesmo un sistema interactivo queserve para que mozos e vellos se acheguen a esa ciencia dos instrumentos musicais chamada organoloxa, baseada na antropoloxa, na etnoloxa e nas ciencias interpretativas. A exposicin levantou gran expectacin nas visitas fetas por grupos deescolares dos centros de ensino primario secundario do concello, todos eles guiados polo director do Conservatorio XabierComesaa.

/ 15

Portadas dos 'Contios da Terra' de Manuel Garca Barros, a esquerda a actual, prologada por Carlos Loureiroe a dereita a primeira edicin

LIBROS...Talvez Melancola gaou a XI edicin do Premio Garca Barros. O

premio foi entregado nun acto institucionalREDACCIONo -x.utado-da-X-I--EcliGin--Goril-,posto por Iris Cochn Otero,Xurxo Souto, Xos ManuelEir, Xos Ramn FandioVeiga e Carlos Arias Iglesias,decidiu outorga-lo premio doano 1999 a Xos Carlos Canelro (Vern 1963), poeta e novelista, diplomado en EXB e

Licenciado en Xeografa eHistoria , coordenador doCentro Pblico de EducacinRADIO ECCA de Vern e Presidente da A.C. Monterrei damesma vila. A sa obra potica, galardoada, entre outros,cos premios Celso Emilio Ferreiro, Cidade de Ourense eXohn Carballeira do ConceIlo de Bueu, est composta polos ttulos O esculpido sorrisodos teus beizos (1984), Da taausencia (1991), Estacin sur(1994), A valga do triste amor(Espiral maior, 1997) e An-da soas con piratas? (1999).Como narrador inciase coanovela O infortunio da soida-de (Premio Xerais 1992), que lle segue Un xogo de ap-crifos ( 1997), Premio TorrenteBallester de Narrativa 1996,Premio da Crtica Espaola1998 e Finalista do PremioNacional de Narrativa 1998.En 1999 publicou Os sculasda la.Talvez Melancola novelade protagonista, novela de personaxe: a infelicidade encamada nun profesor de Literaturaque sofre un grave complexode Edipo e un perpetuo desequilibrio emocional. Unha teora sobre a melancola e uncanto non resignacin, liberdade do individuo e esperanza. Os lectpatas de Caneiro enfrontados a unha linguaxelmpida e rutilante. Literaturapara ser apreciada polos sentidos. E o amor, accidente feliz

da vida, como tboa salvadora conta da publicacin do libro_do ser humano. do mesmo autor 'As cometasA entrega celebrouse no - - da vida' ~ E d i c i n s Feryenza),Hotel Milano o venres 10 de que foi Premio Roberto Blandecembro, coa asistencia de co Torres 1999, e do que xaxurados, o editor Miguel Anxo falamos no nmero VII de TaFemn Vello e demais persoei- beirs Terra, a trxica historiaros da cultura. dun mestre durante a guerraLUNA SANMARTNPUBLICA 'AESTRADA .ROMANICA' e 'ASCOMETAS DAVIDA'.

Xos Luna Sanmartn, publicou un estudio sobre a presencia do romnico na Estrada,editado por Fouce, este traballo resultado de mltiples investigacins realizadas dendehai tempo polo autor, autntico experto no romnico estradense.Como novidade, dicir que apublicacin incle libro e vdeo, o que lle d dunha formamoi destacable unha perspectiva grfica moi importante, tempo que o fai ruis atractivopara fins pedagxicos e divulgativos en xeral.Por outra banda, damos

civil.

LEMASUREZPRESENTOU NOVOLIBROO profesor da Estrada XosM Lema Surez, nun acto organizado pola Asociacin Cultural O Brado na Galera Sargadelos, presentou a s altima publicacin 'Arquitectura Megaltica na Costa daMorte (Antas e Mmoas)', publicado pola Asociacin Neria.Este libro, no que tamn colaborou os eu curmn Manuel'Surez pretende ser unha gua tempo que dar a coece-los monumentos megalticos daCosta da Morte, cunha profunda investigacin cientfica dasmis primitivas arquitecturasprehistricas que nos deixaronos nosos devanceiros.Na mesma presentacin, eaproveitando a presencia deManuel Surez, falouse da importancia do por el coecido etratado fotgrafo de Montilln'Silva', mis coecido por selo fotgrafo de Carlos Gardel.

-


16/24

16 /

urante o ltimo trimes- Nesta pasada Pascua, tantre do ano 99, mistura mollada, rematamos o nosocelebrou o seu dcimo Curso de Monitores de Activiani vers ario, aproveitando a dades de Tempo Libre cunhaocasin para organizar as sas acampada en Requin, na queprimeiras Xomadas de Anima- -tentamos por en prctica, a pecin e Tempo Libre. sar da chuvia, os coecementos' A idea inicial e o obxectivo adquiridos durante as 200 horasa cumprir era facer unha refle- lectivas anteriores. O curso cox n pblica sobre o estado mezou no pasado mes de deacutal do asociacionismo na .... cembro e nel participaron 17Estrada, tentando, ao mesmo persoas da Estrada e Forcarei.tempo, incrementar as relacins Este foi o curso de monitores,entre as asociacin que funcio- dos realizados na Estrada, connan no concello. mi s nmero de alumnos, ePor outra parte queramos eremos que isto foi debido enachegar o mundo do asociacio- parte ao feto de ter organizadonismo mocidade, coa idea de antes as Xomadas citadas, ondeaxudar s persoas interesadas a puidemos ser coecidos pordar o paso adiante cara a impli- mis xente.cacin persoal no mundo do Por iso decidimos que aasociacismo e o tempo libre. oferta non debe decair nos pr-Para iso orientamos as Xor- ximos meses . As que centranadas en dous grandes tipos de mos a nosa atencin na prepaactividade: os cursos monogr- racin de cursos monogrficosficos Normativos e as mesas re- por parte da escola e actividadondas. des de tempo libre por parte daEntre os primeiros optamos asociacin.por organizarun Curso de In- Ternos xa convocados trestroduccin ao Asociacionismo, cursos Normativos: un de Introco cal queramos ofrecer unha duccin s Actividades De Airepequena orientacin a aquelas Libre, co cal todos os participersoas interesadas en integrar- pantes se achegarn ao coecese ou crear unha asociacin, do mento do medio desde actividatipo que fose, as como introdu- des como o rappel, a escaladacilas na dinmica de traballo do ou o sendeirismo. O curso sermundo de tempo libre. Anda en maio. Outro dos cursos queque o panorama non parecaconvidar a optimismo, dada apouca actividade asociativaexistente no concello, vimoscomo as vintecinco prazas convocadas ficaron xustas unhavez aberto o prazo de inscricin, chegando a vir at o localde mis tura persoas doutras zonas de Galicia. No pequenocurso todas as participantespuideron organizar a sa propiaasociacin ficticia, e prepararas sas primeiras actividades.Co outro curso monogrficoorganizado, de Danzas E Xogos Para O Tempo Libre, pretendamos achegarnos a todasas persoas interesadas ou integradas no mundo do tempo libre e a educacin. das que nonse atrevan a integrarse nunhaasociacin, ou formarse pormedio dun curso de Monito-

preparamos o de Iniciacin aoModelado, co cal queremos queas persoas interesadas aprendanas tcnicas bsicas de modelado en arxila para poder criardepois as suas propias obras,ou para aplica-las depois no seutraballo educativo, se o caso.Este curso ser os das 20 e 27

,,,, . ,,,, teste '!u.mero a asocuu:ion nns .ura aporta unbreve balance da sa activi'dade e dosfuturos proxectos ..

de maio. Para o 3 e 4 de xuoternos preparado un Curso ParaAprendermos A Facer Piatas,que un tradicin que existapara animar festas e celebracins e que se foi perdendo cotempo. Faremos os nosos propios modelos e descubriremosas tcnicas para sorprender a

nenos e grandes.A asociacin est a prepararvarias actividades que contamos sacar adiante nos prximos meses. Por unha banda, estamos ultimando o nosoprograma Coece o teu conce-llo, co que pretendemos realizar unha serie de roteiros e sadas por toda a Estrada e quequeremos centrar. na sua primeira convocatoria, no coecemen o dos nosos ros e o seuentorno, pois para algo vivimos-- -

'IDaheirs 'IDnra, _maio do 2000

no pas dos mil ros.Queremos preparar tamn onoso proxecto de LudotecaMbil coa que pretendemosachegar os xogos e actividadesde mistura aos nenos e nenasdo rural estradense periodicamente, por suposto sen abandonar a nenos e nenas da Estradapara quen queremos prepararos Da de .. : das especiais adicados ao xogo e actividades ldicas tamn organizados periodicamente.O no so especial interese este ano sacar adiante a primeira Acampada de Vern, destinada a f!!OZOS de 14 a 17 anos,con quen queremos pasar unsdas acampados para poder facer actividades de natureza emedio ambiente.Anda as, a actividade quequeremos que se asente e solidifique a publicacin men_aldo noso BOM (Boletn Oficialde mistura), que editado poloPIX de mistura e no que pretendemos informar e que nosinformedes de todos os temasrelacionados co tempo libre e amocidade.O primeiro nmero do nosoBoletn foi editado en Marzo edistribudo entre os socios daasociacin. Agardamos poderdistribur xa a nivel xeral osprximos nmeros, nos que vosiremos informando de todo onoso traballo.Como vedes as actividadesque realizamos, ou que pretendemos realizar, non son poucas,e desde aqu vos convidamos aparticipar nelas, e de terdes in-terese a misturarvos e colaborarpara para que saian adiante.

res/as A.T.L.. Neste curso asnosas previsins foron desbordadas: o nmero de inscricinsdobrou o de prazas (25), poloque realizamos unha segundaconvocatoria.lsto fxonos ver que realmente hai interese eptre a xenteno tipo de formacin que podemos ofertar, e que quizais oproblema non estea na falta dedemanda, senn na ridiculezada oferta. Ao fin e ao cabo ,neste momento a nosa asociacin a nica a traballar polofomento do asociac ionismo, e este un cargamento demasiadogrande para cargar con el a uns grupo de persoas.

Que anda a facermistura?

DDDDDDDDDDDDDDDDDD


17/24

'filaheirs 'filerra, maio do 2000

O pintorJos Ro-mero Ga rca, debu-xante epintorafincadoexpuxo asa obra recentemente e con grande xito na Sala de Exposicins do TeatroPrincipal. X. Romero formouse no autodidactismo que o levou a representardende hai moitos anos e mediante leo, acuarela e acrlico o seu entorno.As, as rbores, o monte, a romara ou os labores do agro son espello na sapintura da natureza do pas, mentres que Viveiro e A Estrada e as sas igrexas e palsaxes inspiaron a vida deste poeta do pincel, expositor dende 1953en Santiago de Compostela, dezanove anos mis tarde en Lugo. Na dcadados oitenta foi Viveiro o lugar elixido para as mostras da sa pintura, na dosnoventa Viana do Bolo e agora ternos a sorte de gozar da sa resencia e asa pintura na Estrada.

v :MANUELBERGUEIROO Museo do Pobo Estradense 'Manuel Reimn-dez Portela', editou estelibro da autora de Olimpio Arca Caldas, sobre avida e a obra deste mestreilustre, estradense, queademais de exemplar educador, foi xornalista, literato e poeta.

V PREMIOS SANMARTIO

V CENTENARIO DO NACEMENTO DE MANUELANTONIO

OsPremios de Normalizacin Lingstica polo-S. Martio pasado, chegaron sa IX Edicin. Nesta ocasin recaeron en Radio Estrada e Panadera AFogaza na modalidade da Estrada- Terra de Montes, pola sa difusin doidioma nas nosas terras e das nosas terras, tanto de pretb como lonxe de nsa primeira e polo compromiso asumido dende sempre na oferta dun producto noso na nosa lingua no caso da segunda. Na modalidade de Galicia Enteira, foi a Editorial Galaxia a galardoada en vsperas dos seu 50 aniversario,premio recollido polo ilustre D. Xaime Isla Couto, de procedencia estradense e que marabillou a propios e estraos e un rico e logrado discurso. Por ltimo o Premio a toda unha vida recaeu en D. Francisco Fernndez del Riego,Presidente da Real Academia Galega, Director da Fundacin Penzol e tamnfundador de Galaxia. Todos eles recibiron a pedra conmemorativa talladapor M .Vi laverdebaixo apresentaci n deTino San-

/ 17

SARGADELOSMiguel Docampo, un dos artistas estradenses que estiveronna GALERA SARGADELOS da Estrada

REDACCIONA pintura de Miguel Docampo estivo na GaleraSargadelos da Estrada,que unha vez mis serviude foro para a presenta-cin da cu ltura da nosacomarca.O pintor estradense ,que levaba tempo fra danosa Vila, coltou cunhaobra traballadafundamentalmente a ca-rn do Mediterrneo, eque non deixou indiferentes os visitantes da exposicin.A Galera Sargadelossegue, pois, a traballar pola difusin cultural da comarca, e dende a sainauguracin foron moitos os actos que al se levaron a cabo, dende presentacin s de libros, amostras de pinturas ou -mesas redondas.


18/24

18 /

REDACCIONDende o 8 16 de Abril dopresente ano, a Sala de Exposicins do Teatro Principal de

A Estrada, acol1eu unha coleccin de mis de trescentaspezas, que foron as prendasde traballo e de garda, as\

'Cnah.eirs 'Cnerra, maio do 2000

O CULTURA

eencontro coa nosa vida atravs os atavosA Agrupacin Folclrica Tequexetldere, en colaboracin coaConcellala de Cultura da Estrada organizou unha mostra detraxes tpicos, avalorios, xoias, etc . no Teatro Principal estra-dense. Unha mostra que foi punto de referencia directo para un bonmero de visitantes que se atoparon o pasado recente dos nosos cos-tumes ..

xoias e os complem entos dehomes, mul1eres e nenos queviviron en terras de A Estradaentre mediados do sculo XIXe os anos corenta do XX. Unha mirada atrs a unha parteda nosa historia, mentalidade e saber dun pobo, s sascrenzas e sa forma de ser,de entende-la vida, reflexadotamn na forma de vestirse.Prendas todas elas espellodunha realidade social, cunhahistoria e funcionalidade propias, que amosan a sinxelezadas prendas de coto ou traba-110, fetas en la, lio, estopa,etc, as mis habituais nunhacomunidade eminentementerural, parellas a prendas degarda ou cerimonia ricamantetraballadas que a mesma comunidade campesia gustabade usar.Moitas delas nacen paracumprir con normas sociaisou relixiosas, como asistir

misa coa cabeza cuberta, anda que a maiora chegan connovas modas, novos gustos, ecomo non, novas formas deentende-la vida. Anda as, foia emigracin masiva a Amrica dende os anos setenta dosculo XIX a que provocou oscambios mis radicais. Chegaron da Habana, Bos Aires,Venezuela, etc, non s cartos,riquezas ou desgracias, senntamn novas modas, prendasmercadas outro lado do ocano, pero tamn xoias e tecidos sen confeccionar que aqueran transformados.Todo un cmulo de impresins que se perciban a partirdunhas prendas. A riquezados traxes de garda das mulleres, a cantidade de prendasutilizadas, a importancia dacor negra, a variedade de tecidos utilizados, autctonos ouforneos. Sensacins que puideron apreciar tdolos visi-

tantes e que sen dbida apreciaron os mis de novecentosescolares que ,visitaron a mos-tra. .Foron eles os que vivironcon mis intensidade o seucontido, xa que era un mundonovo, asociado no mis doscasos a disfraces ou a roupautilizada por grupos folclricos, sen plantexarse que algnda foron pezas funcionais,que como eles preguntabanutilizaba a xente pola ra?.Anda que sexa p(lradx;ico, hai que agradecer entroido do val do una, s correos e xenerais aconservacin destas prendas,que pasaron de formar parteda indumentaria coti a nutriras comparsas de disfraces, oque supuxo a perda de moitaspezas polo deterioro, andaque tamn favoreceu a conservacin de outras ata os nososdas.

ACTIVIDADES'do centro comarcal EXPOTABEIRS

O Centro Comarcal TabeirsTerra de Montes pechou o pasado ano cun gran nmero deactividades contribundo destexeito dinamizacin culturalda Estrada en particular e dacomarca en xeral.apartado de EXPOSICIONS contouse coa obra dasestradenses Betty Millarengo eMara Silva, a primeira delaspara amasarnos a sa obra pictrica e a segunda para dar acoecer _por primeira vez na Es-

trada a sa obra artesanal formada por xoias fetas en prata.Tamn estivo presente noCentro Comarcal a artesana deBerres cunha exposicin do taller Atalanta Madera Artesanae na que puidemos ver distintosmodelos de lmpadas fetas poreste taller de longa tradicin naparroquia estradense..Xa durante o Nada! volveu aarte pictrica a ExpoTabeirsTerra de Montes da man da Escola de Pintura Adeval (Valga)

con creacins de afeccionados pintura de idades comprendidas entre os 5 e 50 anos.Por ltimo no apartado deexposicins a Editorial Galaxia, que est a celebra-los 50anos do seu nacemento, acompaounos durante algunhas semanas cunha mostra bibliogrfica sobre o Camio deSantiago Dentro do amplo abano deactividades programadas poloCentro Comarcal incluronse

tamn CHARLAS de diferente que participaron os poetas cola-borad o re semtica: a primeiradelas tratou o interesante mundo dalectura- para isoachegouse Centroo profesor e escritor David Otero,experto en tcnicasde animacin lectura.O fascinantemundo dos astrostamn estivo presente en Expo Tabeirs-Terra deMontes da man de

O centro servutamnparaxuntanzas decolectivos

desta segunda entregada folla voandeira.Ademais tamn foi presentado oltimo librodo escritorde RubnPepe Carba-11ude titulado 'Mimose mis mi-Jos Mara Lpez, do Observatorio astronmico de Vila deCruces.

O Centro Comarcal Tabeirs-Terra de Montes non foialleo nosa lingua e literatura.Deste xeito, o Servicio Lingstico Comarcal impartiu entrenovembro de decembro 2CURSOS COMARCA E LINGUA s que asistiron un totalde 23 persoas coa intencin decoecer mis e mellor a sa comarca a travs xeografia, economa, historia e arte.No mesmo Centro tivo lugara presentacin da folla literariaestradense Augas Verso que estivo acompaada dun recital no

mos'.Para falar da obra contousecoa presencia do escritor DavidOtero e do profesor da Facultade de Xomalismo Xos Antonio Neira Cruz.Por ltimo dicir que o Centro situado, en Toedo foi visitado por distintos colexios da comarca coa fin de coecer enprofundidade estas terras do interior de Pontevedra. Contaronpara iso con visitas planificadass principais sectores tursticose productivos de Tabeirs-Terrade Montes. As mesmo, tamn,acolleu nas sas salas reuninsde diversos colectivos e asociacins da comarca.


19/24

'IDaheir.s 'IDerra, maio do 2000

V ESTRADENSES EN COMPOSTEL AO Club Estradenses en Compostela, celebrou a sa cea anual noRecreo Cultural da Estrada. Nesta celebracin renense compoentes da asociacin e as sas familia s para lembra-la sa condicin de estradenses que desenvolven a sa actividade diaria enSantiago, residan al ou aqui, este grupo de amigos non esquecenunca o lugar que os veu nacer. Como tdolos anos os estradenses tiveron un convidado especial que este ano foi D. ManuelFraga Iribame que final da cea disertou cos asistentes acto .V CORO KONTAKION DE ROMANA

Por medio da Obra Social de Caixa Pontevedra, veu actua-lo 17de abril no Teatro Principal o Cora Kontakion, un dos mellarescoros profesionais de romana dirixido por Mihai Diaconescu,un experto profesor en msica bizantina que imprime nas actuacins des ta formacin coral unha espi ritualidade sen ,precedentes. Os seus compoentes son 40 voces provintes do coro daRTV romana do conservatorio da Filarmnica 'George Enesco'e do Coro "Madrigal". O seu repertorio abarca dende o gregoriano ata a msica do S . XX. Destacou tamn na actuacin a lecturados salmos polo sacerdote Ion Buga.

O vindeiro sbado 27 de maio s19 ,30 h. celebrarase na Casa daCultura de Sta. Cruz de Ribadulla , o Certame de cuarteto s equintetos tradicionais que leva onome do insigne msico e gaiteiro Manuel Texo, organizadopola Asociacin Socio-Cultural Ulln, Asociacin Folclrica deSta. Cruz de Ribadulla e o Concello de Yedra .V O MUSEODOPOBOES-TRADENSEMANUELREIMNDEZPORTELA, editou este libro daautora deOlimpio ArcaCaldas sobre avida e obra deManuel Bergueiro Lpez, mestreestradense ,exemplar educador, xornalista,,literato e poeta.

/ 19

OS ALUMNOS, MESTRES, AUTORIDADES LOCAIS E DA COMUNIDADE AUTONOMA PARTICIPARON NAINAGURACIN DO CENTRO l.ES.

Inauguracin do novo IESManuel Fraga inauguraba o novo centro de Ensino Secundario nazona polideportiva estradense

REDACCIONNa Zona Deportivo-Cultural, fondo da ra da Cultura, comezou a funcionar este ano onovo instituto de ensino secundario que completa cosdous xa existentes a dotacin

de infraestructuras para imparticin dos novos plans de educacin secundaria. A inauguracin, presidida poloPresidente da Xunta M. Fragalribame, asistiron o Conselleiro de Educacin Celso Currs,

Alcalde, Directora e Prrocoxunto con outras autoridadesque abriron o curso escolarsempre baixo a atenta miradados mis ilusionados e misnovos, os nenos.

Bamarti Competicin campionato demontaaREDACCIONBaixo este nome, os responsables da promotora de obrasBamarti emprenden unha novaexperienia esta vez dentro dombito da competicin automobilstica. O pasado venres 7de abril presentouse no Hotel

Calvo Sotelo, 836680 - A ESTRADA

Milano con gran afluencia depblico, un coche para correlo Campionato de Galicia deMontaa. Ser esta unha magnfica ocasin para leva-lo nome da Estrada e das sas empres as polos marabillososcircuitos de montaa que a no-

sa terra ofrece, mis andacando se fai coa exemplaridade dunha empresa que se esforza en mellara-lo entorno noque se leva a cabo o seu labor.Dende a redaccin de TabeirsTerra, desexrnoslle boa sorte,e os mis elevados triunfos .

Tfno: 986 57 52 46


20/24

20 /

O grupo de teatroestradense "Os Tiri-nautas" voltou esceacun estreno a finais demarzo, 'Un domingode picnic', versinadaptada e dirixida porChus Picallo a partirprincipalmente do texto de Fernando Arrabal Pic-Nic, e en meno r medida, doutrostextos complementa-rios . Os Tirinautaspretenden deste xeitoabrir unha nova etapano seu espectro artstico achegrense a formas teatrais diferentesdas practicadas dendeo comezo da sa andadura en 1997 . Andaactivos coa sa anterior montaxe, 'Se o seinon volvo casa' dodramaturgo estradenseVarela Buxn, e da quese fixeron mis dequince representacinsprincipalmente para opblico da comarca doDeza e de Tabeirs, OsTirinautas embrcanseagora nun proxecto denovas caractersticas, onde se manifestan novas ambicins nas que se inclen novos retos interpretativos e unh a maior amplitude de rexistrosescnicos e tcnicos.

Un domingo de picnic ten pretensins case catrticas, propias da traxedia, anda que s reveladas en dosessubministradas coidadosamente baixoun control peridico e esmerado ques se racha por algunha sobredose nosclimax trxicos e na resolucin finaldo conflicto. Este purgar de emocinstrxicas e controlado pola accin dospersonaxes principais, que en granmedida tende trivialidade absurda.Non Bosnia nen Chechenia, nena guerra de Corea ou a Guerra Civilque orixinaron a idea de Arrabal ninningn outro escenario blico concreto dos que hai tantos exemplos sobreaterra pero son todos a un tempo osque representa o marco escnico deUn domingo de picnic nunha ficcinde destruccin fratricida.Mais non esquezambs o fo argumental. En realidade estamos a falardun domingo de campo, A familia Tepn ten dereito a disfrutar dunhacomida campestre. Que o filio se atopeno frente unha boa desculpa para visitalo, e mellor se se lle leva unha tortilla e uns bos chourizos. O matrimonio Tepn non pode deixar de exercera sa condicin de proxenitores, protectores e educadores, e boa falta quelle fai seu filio Zapo, que se sentetan s na trincheira.Pero a reunin familiar toma unxiro coa aparicin dun visitante nonagardado:

Zepo un soldado inimigo, poloque o conflicto est servido.Arredor destes catro personaxesxira a accin da obra nun conflictoentre o serio e o ridculo, a realidade eo absurdo, nun marco blico noncomprendido pola inocencia dos belixerantes, que non teen moi claro p

tabeiros terra, nº 9, maio 2000

Documents