Con este número,' ¿Pista ou Peste .. ?'

N'lf Xomal Cultural da &trada Xuno 1998

Varela Buxán, anovador do Teatro Galego ...

•Salmón Tabei­rós Terra aporta neste número un­ha reportaxe %­tográfica de pri­meira liña sobre a pasada festa gastronómica do Salmón, que_ che­gaba á súa 25 edición. Todo un

Oconcello da Estrada . ~ qu1xo sumarse a

petición do de Lalín para que o

~ . prox1mo ano o Día das Letras

Galegas sexa adi­cado á figura de Manuel Daniel Varela Buxán, ·

posiblemente o máis grande dra­maturgo galego.

Unha petición que se aprobaba

en Pleno Munici­pal e que segue a

sumar esf orzos para conseguir tal nomeamento. Va­rela Buxán é po-

siblemente o gran anovador do

teatro galego, e un home ligado

~ sempre a nosa cultura

éxito de participaéión popular e de concu­rrencia os actos programados.

• REPORTAXE cando estamos a piques de rematar

r-----,----,-..,,-,--.::--;i=-==--• o século, a Igrexa da Estrada chega a un aniversario importante, o da colo­cación da súa primei~

~-'º ''""'' ra pedra. Neste nú­mero face­mos unper­c o r r id o pola memo­

ria histórica dos estradenses da man do cura párroco da Estrada, D. Manuel Cas­tiñeiras

• OS HOMES estradenses, son obxecto neste número de TABEIRÓS TE- ~------~

Vareta Buxán, é posiblemente o dramaturgo .gatego máls importante. As súas obras sem­pre foron as máls representadas, e algunha delas chegou -co teatro cheo- a sobrepasar as cen representacións. O concello da Estrada adicoulle este ano.

portaxe espe­cial por parte do mestre D. Olimpio Arca, que nos fai via­xar polO pasado

Ago~a _o seu,n]undo Dende agora. o mundo das tancetas de Caixavígo é un

mundo sen fronteiras. Porque coa Tanceta Multicav

Maestro poderá mercar nos .establecementos de todo. o e ma1s g .. rande mundo onde apareza o símbolo • e retirar diñeiro

• _ nos caixeiros co símbol~ •

1 · . Gixavigo

Unba Clqa para DD País

2 / 'mabeirfü¡¡ 'merra, xuño de 1998

Un XEITO, unha VIDA (11) D ende o seu Barro natal, Xosé, dispúxose a tace-la

viaxe que tantas veces soñara. Para eso os trámites non eran doados, pois aparte de te-los cartos que costa­ba a pasaxe, tiña que procura-los papeis para o seu em­barque en Vigo.

Por fin chegou a hora da arrincada da casa, e para calquera persoa eso sempre significa algo; case sempre un troco de vida e neste cas0,. por marcharse, un troco de mentalidade.

Podo imaxinalo, cargando cunha maleta, posible­mente feíta de madeira, subindo á carrilana que o traería ata A Estrada, para logo enlazar con outra a~ Pontevedra e máis tarde chegar á cidade de Vigo. O pasar pola beira da ría, sacaría o pano, simulando co­mo case todos fixemos algunha vez, secando as bágo­as morriñentas que corrían polas meixelas;froito do corazón amolado pola separación dos seus seres máis queridos. Un forte roído fíxoo baixar á realidade. Es­taba chegando preto da cidade e ó lonxe albiscábase unhas pequenas lanchiñas, no medio do mar azul. Che­gou, despois de preguntar, á estación marítima. No alto dunhas ventaniñas de cristal, uns letreiros: Arxentina, Venezuela, Brasil ...

O xove de A Estrada achegouse ata a xaneliña que tiña enriba o letreiro de Arxentina; e ladeando a cabe­za, facendo unh a pequena reverencia, ollou para den­tro e albiscou unha persoa baixiña, cuns lentes redon­dos de prata, e con cara de poucos amigos, polo cansancio de levar alí, sentado, só, dúas horas. Xa na­quel tempo había de todo.

Podemos imaxinar cal sería a conversa, entre un funcionario xa canso de tanto traballo, e este xove de 21 anos que vén por primeira vez non só á estación marítima, senón tamén á cidade de Vigo. Quedábanlle longas horas de estancia no pobo, así que foi por ali dando unha volta, a ve-los poucos escaparates, aínda que tamén se parou a mercar un xornal. Así pasaría lendo esas horas, sentando nun banco do xardín.

Cando daban as cinco da tarde, emprendeu camiño ó peirao. Alí había un barco. ¡Menudo barco! Era grande, moi grande, pero moi feo. Todo estaba pintado de negro, agás unha franxa na cheminea, onde levaba unhas cores. pero, ¡que negro!, era como un adianto das miserias que ainda estaban por vir, cando chegase alá -se chegaba- pois o barco non daba a imaxe de moita seguri<lade.

Subindo a maleta pola rampa, asináronlle un ca­mastro, outra cousa non debía haber para os que anda­ban mal de cartos, e aí polas dez da noite, un gran pita­zo daba o sinal de arranque daquela mole de ferro.

A xente no peirao, botaba as mans ó vento, despe­dindo ós seus seres queridos. No ,noso caso, tampouco tiña quen despedir a Xosé xa que por aforrar cartos e disgustos, viñera só.

POR XAVIER RAMOS

Ó cabo de media hora, a cidade de Vigo, quedaba lonxe, se só se vían as luces reflexadas no mar, men­tres o barco facía o surco no océano.

Dentro daquela lata de sardiñas, tiveron que pasar moitos días, uns vintetantos, comendo uns alimentos que pouco a pouco se estragaban por mor de non ter neveiras no barco.

Outro problema era daptarse a vida no barco vendo só auga.

Contaba el despois, xa casado e con tillos, que lle deran unhas galletas no barco para almorzar. Os pri­meiros días aínda estaban frescas, pero pasando un tempo, pouco, estaban tan duras que nin con leite che­gaban a abrandar, e tiñaáS que roer para poder manter­se e chegar á Arxentina, o seu destino.

Era o ano 1908 e este xove marcha só co posto, pa­ra unha terra que sabía dela o que lle contara un amigo que estaba alá.

Cando fas unha laboura .que· che gusta, o tempo pa­sa de seguido, pero cando che dura, e dura, entón pare­ce que se eterniza o día e aínda máis a noite. E así cá­seque un mes, sen ver máis que a auga do mar e o ceo.

Por fin, ó lonxe adivíñase unha poboación e no bar­co a xente fala alto e alporízase indo daquí para alá. Todo é movemento de mercadurías, maletas, baúis e tódolos apetrechos que precisa a xente cando vai de viaxe.

O peirao é negro, e amontóanse aquí e alá moitas cousas diferentes: carbón en grandes pirámides negras, madeira en tronco e tamén caixas de tódolos tamaños e formas.

Xosé baixa abraiado con tanto rebumbio, con tantas persoas que van e veñen tropezando unhas con outras.

El mira para tódalas partes, buscando o seu amigo ¡Ah! ó fin atopouno e un forte abrazo e uns bicos foron a tarxeta de entrada neste pais, nesta cidade de Bos Ai­res, que percorrería moitísimas veces.

O amigo levouno aá súa casa e deulle todo o que precisaba, comida, pensión e do traballo ... mañá xa buscarían entre os·dous.

Despois de dormir a perna solta, pola mañán cedi­ño, na busca dun traballo, que por certa amistade, lle deu un italiano de profesión carpinteiro. ¡Oh, la, la!, El precisamente sabía algo deso. Pero eso non durou moi­to por culpa dun mal entendido entre a filia do italiano e o Xosé, que aindª non quería comprometerse. Así que deixou o choio de carpinteiro, coa mágoa de ter que buscar outro traballo e lanzouse na procura doutro que atopou axiña nunha xastrería. Tiña que cambiar a garlopa pola agulla, e non lle era moi doado.

Cando saía do traballo, adoitaba pasear polas am­plas rúas da cidade de Bos Aires. Tenme contado que había unha grande rúa que estaba pavimentada con madeira, e rodeada de grandes almacéns no que podías ollar miles de cousas.

Nun destes paseos, fíxose cun aparello de saca-las fotos; unha cámara de madeira e tea negra. No primei­ro día non entrou na tenda, pero sí no seguinte, e así moitas veces, tantas que xa tomara confianza co dono, e xa andaba na procura de mercala. ¡Era como se ten­doa na man lle saltase o corazón! Asi que pouco a pou­co, e aforrando peso a peso, chegou a mercala, non sen antes o dono facerlle unha pequena rebaixa porque o vira con moito interese. Levouna para a pensión onde vivía, e escomenzou a facer plans ... voltariaá súa.ft;Jra e poñeríase de fotógrafo en Codeseda,_ e sacaría moitas fotos á xente, e cobraría uns cartiños, e ... Dende abaixo chamouno o amigo para que saíse a dar unha volta.

Mais xa lle entrara ....-------------. o gusaniño de voltar á terra, e seis anos fóra compría volver. ¡E vaía se non volvería!

Pasados os trámi- REVISTA CULTURAL DA tes correspondentes e ESTRADA despois duns longos días de augada viaxe. por fin chegou a Vi­go, eso si, traendo aquela máquina de re­tratar, e uns pouqui­ños cartos que lle fa­rían ter o alcume de 'americano" polo seu traxe e x.oias merca­das nas Américas, co­mo dicía a xente.

Era o ano 1914.

EDITA: FUNDACION CULTURAL

DA ESTRADA C/ Benito Vigo, 104 36680 - A Estrada Pontevedra XERENTE: Manuel Arca Castro CONSELLODE REDACCIÓN: X. Manuel·Reboredo Baños David Otero Carlos Loureiro

deza para entender e para comprender., pa­ra apreciar e para respectar, que se defini­rá en identidade estradense manífesta,,de actitude e de conducta, ámbalas dúas de agarimo e de estima.

Xoan Carlos Garrido Olimpio Arca Caldas Xosé Lueiro Lemos Valentín García Gómez Xosé Rodríguez Xosé Vilariño

Sabemos que nisto non hai donos ex­clusivos, pero si son posibles máis estra­denses auténticos, os cales con sensibili­dades ricaces, permitirán construir cualidades dende as súas propostas crea­doras. Vivamos por iso, como membros da Terra de Tabeirós, sentíndonos a ben pola pertenza , na eficacia do facer de cada día, na valía do gardar de cotío e na forza do recrear a tódalas horas.

Nicolau Alvarellos FOTOGRAFÍA: Marcos Míguez Xosé E. Carbajal Arquivo

DEPÓSITO LEGAL: BG: 282/1997

MAQUET~CIÓN: FILMACION P.R~G. , IMPRESION: Tameiga SL

Din que soamente quen soña pode chegar a un estado de satisfacción importante e nós - dende TABEI­

ROS TERRA - seguimos a facelo. Facé­molo na satisfacción que nos produce a saída dun número máis - este é o catro -deste noso xomal. Xornal el de Primavera, das nosas Letras, o de Mendiño, Johán de Cangas e de Martín Codax. Tres autores que floreceron nos tempos da escola tro­badoresca galego-portuguesa, probable­mente na segunda metade do século XIII e tamén o dos irmáns Valladares, en espe­cial nesta xeira o de· Avelina, a cal dá no­me ó Premio de Poesía deste Concello, o de García Barros e Cabada V ázquez, o de Varela Billlán, celebrado este ano que co­rre e o de tantos outros homes e mulleres desta nosa terra de Tabeirós. Desta manei­ra, oeste número e na diversidade de pen­samentos e de ideas, queremos mante-las liñas de íntencións que nos motivan, sobre todas, a da participación dos estradenses neste,Jeito .que xa é TABEIROS TERRA, sabecforés de que son necesarias as opi­nións, pero que non bastan, pois fan falla feítos e a este xornal ninguén se debe dicir aneo.Ternos que falar dende o que somos, estradenses; para que as nosas vontades

sexan acción de mellora e de futuro. Vi ­vir é actuar e ter amor pola terra que pisa­mos ha ser un dos grandes discursos que aportaremos.lso constituirá sempre a gran-

Vivamos sen renunciar a nacta, nas no­sas voces, comunicando de segúid9 ha convivencia, sen perdela esencia do. que somos e sabedores da estima de estraden­ses. Fagamos disto a obra amorosa e gus­temos máis que nunca de mirarmos derre­dor sen manipula-las emocións. Ollo con algunhas seduccións, que non podemos entrar nos seus ritmos. Sermos estradenses ha ser parte do motor preciso para dicir­nos modernos. Non comecémo-las cousas co que non hai. Elas non se fan realidade soamente con anuncialas. Se mala é a ver­goña de ser, moito peor ha se-la ignoran­cia de estar.

A editorial non comparte ne< csar-iamc111e a opi-11i611 do.r; seus colabora· dol"e ¡· nvresaJa lihre­memc 11rs1a rerista. No11 se permit a reproduc­cfrh, d<1 p1if1licado s1'n permi.o expreso iÍíl edi­todaf.

_,.-.. -~· 4 ; e , • / ~ _ 5 I =\

García Barros apréndenos a fala-lo galego POR

XESÚS FERRO RUIBAL

Gracias a que Manuel García Barros foi,. como dixen, un home de aldea, a lingua dos seus escritos é unha lingua popular e pura. E, se non sempre é doado para un escritor acadar ese nivel, no grao de hi­bridación a que hoxe nos vemos sometidos, ler a Garcla Barros de­be ser unha disciplina para quen querra usa-la nosa lingua con pro-piedade e pureza. ·

Moitos pensan que falar ben o galego é non cometer erros de gramática ou léxico coma 'a leite', 'o aula', ou 'cho digo eu' . Iso está ben pero non chega, porque cumpre non dicir tampouco Porta lateral, se en galego se di Porta travesa; nin un paraugas que se abre s6, senón Un paraugas que se abre de seu; nin estar encamado, se en galego se di parar na cama. Porque nesa maneira de falar, tan pe­culiar e, por veces, tan asimétrica coas linguas veciñas, é onde o ga­lego demostra ser unha lingua con tanta personalidade que non é posible confundila co castelán nin co portugués.

Foi esa personalidade a que mantivo a nosa xente falando distin­to, a pesar das coaccións en sentido contrario. Foi esa personalidade a que levou a que os nosos ilustrados dende o P. Sarmiento hai 250 anos ata a Real Academia Galega hoxe, pasando por Rosalía, Cu­rros, Pondal, Castelao, Fole e tantos outros, creasen un estándar au­tónomo, independente do castelán e do portugués. Foi esa persoiia­lidade a que fixo o milagre de tennos hoxe un Parlamento e un Gobemo propios, unha radio e unha TV propias, xuíces, mestres, curas e notarios facendo o seu traballo en galego. Nesta loita colec­tiva, anónima e plurisecular Galicia estivo soa, ningunha axuda veu de Portugal. Polo tanto a nosa lingua conquistou a pulso, de seu, o dereito a instalarse na vida pública sen máscara ningunha. O que aquí se dignificou -isto é moi importante meditalo- non foi a lingua de Camoes, que xa estaba prestixiada polas armas do imperio portu­gués, senón a lingua dos paisanos do Foxo, de Vea, de Codeseda. Por iso non podemos ser lusistas, senón aprender galego lendo a García Barros.

Poñerlle á nosa lingua unha carauta portuguesa, ademais de des­monta-lo traballo de tantos devanceiros, que a dignificaron con obras de calidade e unha práctica ás veces heroica, sería volve-lo noso pobo á situación de indignidade en que estaba; sería caer no mesmo suicidio que nos propoñían cando nos mandaban que deixa­semos de falar galego por fala-lo castelán. Nós somos galegos, ga­lego é o que queremos falar. A nosa patria chámase Galicia e non Portugal Norte como agora andan a escribir nas paredes de Ponte­vedra. Non queremos que nos castelanicen a lingua nin que nola aportuguesen. Nós somos nós. E ser galegos parécenos dignidade abonda.

Mostras da pureza da lingua de García Barros

Onde nós falamos de Falta de educación, García Barros di falta de crianza: ... unha falta de_ crianza moi grande o voltear a co­pa hastra verlle o cu (QUINOI262). Onde nós falamos da Mo­chila dos libros, el fala dos Avíos «!a escola: No cartafol leva­ban todos os avíos da escala (QUINOI098). Onde nós falamos de Porta principal el fala da Porta grande: Dende facía pouco tempo, os defuntos non entraban na ilesia. Pousábanos nunha mesa ante a porta grande, a escoitar o que lle cantaban dentro (GARGA2218). Onde nós falamos de Roupa gastada ou sobada, el dicía Roupa andada: Traguía un sombreiro de for~ ma abimbada, xa ba~tante amolecido polo uso; un chaquetón tamén andado (QUINOI091). Onde nós podemos falar dunha Señora maior, el fala dunha Muller andada: Os rapaces e al­gunha muller andada fó,!anse xa á casa a esfolar as castañas pra cocer prá cea (QUINOI239). Máis medo sentiron dúas mu­lleres, xa un pouco andadas (QUIÑOI185. Onde nós falamos dunha Persoa amable, el fala dun Home considerado: Aquila serán concedéronlle ós rapaces dúas horas de largueza pra que fosen a armar o 'castillo', e inda algún que outro home consi-

derado se chegóu por alía darlles unha man (QUIÑOII 77).

Garcia Barros sabe dici-las cousas nun galego que calquera paisano recoñece como o seu

Semellante prefire dicilo Outro que tal: era unha rebanda de pan­trigo a que soía darse pota aldea desp6is do casamento, pró á casa do cura e outra que tal era costume levar unha peza enteira (QUIÑOl262). Estar inapetente prefire dicilo Non lle acodi-la fa. me: ó Albertiño quixera ter Jame, ( ... ), e a Jame non lle acodía (QUIÑOI036). Ser persoa rawable prefire dicilo Ser home de vir­se a razón: Se o t{o Rachas Jora home de virse a raz6n eu Jaríalle ver o disparate que decía, pro vendo aquilo defícil deixéino monta­do no seu burro (QUIÑ01214). Ter ben merecido prefire dicilo Le­valo ben gaño:"( ... ) atraguidos polo cheiro das filloas que convida­ba, fóronse cada cal á súa casa a fartarse, que ben gañas as levaban"

_ (QUIÑOII 74). Ser máior en idade ca outro prefire dicilo Ser de (algún máis) tempo ca outros: O 'Comecho' era un rapás de al­gún máis tempo que os outros (QUIÑ01246). Ser persoa moi dili­xente prefire dicilo Non lle fai ningún favor con dicir que é tra­ballador:" como {raballadora e Jacendosa non se lle Jai ningún favor con dicir gue o é. Pro isto non é unha raz6n pra lle coutar o seu xiro" (QUINOl202). Poñerse colorado pota vergoña prefire di­cilo Roibo coma unha cereixa: Unha das vegadas que o man/e se lle adiant6u, caéulle enriba ó do que mallaba á beira, deixándollo descasulado. Alberte, roibo como unha cereixa, Joise a amaña/ (QUIÑOI129). .

¿Non sentides o alento oral en expresións coma Fulano e Citra­no? O 'Pasito' decraróu que quenes lle bateran foran o Fulano i o Citrano (QUIÑ01242). Ou Todo cristo: os labregos ( ... ) somos a erase máis asoballada e máis dispreciada, e todo cristo en calquer banda se eré con dereito a axarnos (QUIÑOI236). Probade a dicir doutra manerra Cando veu que tal e probablemente saiba menos a galego. [o 'Quiñolas'] estívoa ollando [a Deloriñas] namentras descansaba do paseio sentado nunha pedra, e cando veu que tal erguéuse e Joise (QUIÑOI137). Incluso utiliza superlativos, que a xente usa, construídos sobre substantivos e non sobre adxectivos, 6 estilo do que acontece en italiano: Unha cheísima de xente: E cre­gos, moitos cregos, unha ·cheísima de cregos ... ". (QUIÑ0189). W­ron (.:, .. ) cregos, moitos cregos, ,unha che{sima de cregos (QUINOI189).

E por hoxe quero rematar cuns poucos exemplos desa expresión tan galega, De seu, que el usa tantas veces, e que significa 'S6, sen axuda de ninguén, autom·ticamente': : .. quitou a señorita un paraugas. Un paraugas que era unha

preciosidade. Tan preciosidade, que, puxábaselle co dedo de matal-as pulgas por '!.n botonciño e ¡zás! abríase de seu como por encanto (CONTINOS164). O 'Quiñolas' estaba no cuberto dándolle os derradeiros toques ó arte/auto [un velocípedo]. De que o _veu listo botóuno Jora andando de seu, anque pola man. (QUIN01169). E unha trampa para collel-as perdices. Consiste n'un bastidor qu'encuadra unha porta con duas follas que se abren n 'f!.n sentido e cérranse de seu tan pronto se deixan. (CONTINOS061). Coido que unha muller que deixa atrás os dezaoito xq_ non é tan criatura que non poida andar un pouco de seu. (QUINOI200). Eu faléi con máis mozas por ahí adiante [; .. ] Pro tí es outra cousa [ ... ] Se te me quitaran, quedaríame coma un cadavre que andase de seu (GARGA2199). E unha trampa para col/el-as perdices. Consiste n'un bastidor qu'en­cuadra unha porta con duas follas que se abre11 n 'un sentido e cérranse de seu tan pronto se deixa'!: (CONTINOS061). Aqui­las pandeiretas Jalaban de seu (QUINQil 80). O Mingos da Re­volta era home ocurrente de seu (QUINOl124). Tiñan unhas na­vallas de mango de pau, pintad9 de vermello, que se cerraban de seu por falta de 'muelle' (QUINOI047).

-'Empanadas -'Tartas TARTA DA ESTRADA

-9UJscas -!Ma.dafena.s

LAGARTONS - Nacional 640. Tfno: 986-573257 A ESTRADA TARTA DE QUEIXO

41- maheirtÍ& 'merra, xuño de 1998

guinte material: 1 Equipo de excarceración

completo manexado por volun­tarios especializados no tema de excarcelacion e rescate que nos foi entregado no mes de outubro do pasado ano non en­trando en funcionamento ata principios do presente ano.

1 Equipo, para 8 persoas, de extincións de incendios urba­nos composto por chaqueta e pantalón NOMEX 111, casco, lanternas, equipos autónomos, luvas e botas especiais.

- Equipos para rescate en al­tura composto por: cordas, ar­neses, triángulos de evacua­ción, etc.

A AGRUPACION DE VOLUNTARIOS DE PROTECCION CIVIL NA ESTRADA E TODO UN SIMBOLO DO NOSO POBO. Gracias por estar sempre ahí

Na actualidade estase a tra­ballar na divulgación dun folle­to informativo por todo o termo municipal sobre as actividades que realiza a Agrupación e de como ponerse· en contacto con esta nas distintas emerxencias, o mesmo tempo estase prestan­do especial antención as activi­dades formativas a colectivos moi diversos ªº noso entorno, pero o proxecto riláis ambicio­so que ternos é o da formación do "Grupo do Can de Salva­mento de Protección Civil da

REDACCION Manuel Somoza é o responsa­ble directo da Agrupación de Voluntarios de Protección Civil na Estrada. Con 'el, xentes co­mo Chus, ou Soutelo, que apor­tan o seu tempo para coordinar unha agrupación: que como nos di Somoza "no último ano deu un paso adiante máis que im­portante, duplicando dun golpe o número de operativos que se ·realizaron".

Ademais, a Agrupación, di­versifica o traballo, con secto­res específicos, como a brigada de Pronto Auxilio "que funcio­na as 24 horas e está sempre disposta a intervir'', o grupo de adestramento de cans "que pouco a pouco -di Manuel So­moza- está rematando os traba­llos previos de adestramento e que é xa unha realidade que mira o futuro con perspectivas máis que interesantes, por cer­to, neste senso, o noso agrade­cemento a Miguel Angel Car­bajal, que está fácendo un trab~lo magnífico cos guías e no adestramento dos cans".

Somoza está especialmente orgulloso da operatividade e o fun'cionamento da agrupadón "para m.in: é todo un motivo de s~tisfacción darme conta de que pouco a pouco fOmos en­trando no tecido social da Es­trada, que neste momento esta­mos por riba dos mil operativos, pero que a maioría deles . son .de presencia social, non -afortunadamente- en acci­dentes ou en incendios. Quixe­se desde aquí felicitar un a un a tódolos voluntarios, porque ve­ñen demostrando que o traballo :Social non só é importante, se­-nón que .ª S<_?lidariedad~ e.s!á pre.,c;;du; l41Us;:;U llV üu;,v- UA,,JUV

e ..Cjuc;, c;;.,v, :.:, ~uu..;a.uu;;.ui.a.~ va.ta

seguir traballando polo noso pobo".

A Agrupación de Voluptarii:rs de Protección Civil "San Paio" .da Estrada comenza a súa an­daina a principios do ano 1993, unha vez que se alcanzou un bo grao de operatividade e se con­tou cunha formación adecuada iniciouse o servicio 24 horas en maio de 1994, nas instalacións que lle cedeu o Concello, e on­de se atopa ubicada na actuali-

OREPORTAXE

Protección Civil., a· seguridade •..

T eñen un telifono que e sinónimo de segurida­de. 986 57 33 33, fácil, pero sobre todo, efecti­vo. Trátase da Agrupación de Voluntarios de

Protección Civil da Estrada, que leva cinco anos sen­dó un compoñente social activo, dispostos sempre a colaborar e, como non podía ser menos, formando parte do tecido social dun pobo que está máis tranqui­lo sabendo que os "casacas butano" están ah~ o outro lado do fío teléfonicó. TABEIRÓS TERRA quere nes­te número achegarse ata estes homes e mulleres que, o noso lado, dan tranquilidade. É bó saber que están ahí. ..

- 2 Ambulancias NISSAN VANETrE cedidas en uso polo Concello a Protección Civil. Están equipadas con colchón de vacio, padiola de palas, equipos de osíxeno portátiles e demais material necesario para atender ás distintas emerxen­cias tanto en accidentes de trá­fico, laborais que ó longo do día ocorren no termo municipal e arredores;

- 1 Vehíc~los todoterreo

e manexo do equipo de excar­celación.

As emisoras e os equipos de comunicación portátiles están programados nas frecuencias do repetidor que esta Agrupa­ción dispón no Monte Xesteiras

debido a que permite unha maior cobertura.

Ademais dispoñemos do se-

Estrada" contando xa na actua­lidade 10 grupos, formados por can e guía. traballando tódolos días no adestramento de busca de persoas desaparecidas. Es­peramos que este grupo este completamente operativo nun ·

curto ·espacio de tempo.

dade, na Avda. Benito Vigo .No 92 - A Estrada (Pontevedra). contando, naquel intre, cunha ambulancia e persoal para aten­der as distintas necesidades que se ían presentando. Pouco a pouco fóronse asumindo novos retos, aumentando o número de operativos, ampliando os servi­cios, ata chegar á actualidade onde se conta cun grupo de máis de 200 voluntarios e ó re­dor de 50 obxectores de ·con­ciencia, sendo este un grupo completamente consolidado pa­ra atender as distintas chama­das de eme~encia .que tecibe a través do telefono 986573333.

NIS SAN PATROL con capaci­dade para 9 per~oa :~.

OPl-.R.\H\ OS IH \l,Rl P\l'IO\, UESDE A Sl \ l>O'l l \ I:'\ \! \ J{< U\

,. ; " U.3Ul L"1..~1UU4',..lU11 \..u.3UUÚ UUH

11 Y'.!' 11 .. .. • , •

pa.t'fUt;; Ut;; VC1-l.1' ... ..,.1U_.'.') \,Ali-l~ULW.UU

por:

~ u u.i-u·auv

\,Vil \..a-Uc.3-

trante e lu­ces de sina­liiación.

~ 1 Fur-. goneta RE­NAULT EX­p R E S propiedade da Agrupa-

A os ·-····--a.•···'···--·-····-··-... ····•····· •993

Com:entrad6os humanas($) ·····-··....36 Ac&uacl6ns tn temporals ••• ---·-·····º Incendios urbanos ............ -··-··•m····º Incendios forcsoo ... - ...... - ....... --2 Busca e rescate de persoas ••..•. _ ..... l Attldentes en estradas .... _ ... , ....... _.o Rescate de cha\•es ""-··-·--···-.. ··º Traslados eo ambolancla ....... - ...... 0 Lbnpe:at de estradas...·-·-·-·-···-··"º Outras JnCctvendóas--............ - .... 1

1'94 19'5 19'6 l"1

78 163 Z7I 1 5 4 13 J3 .zo 8'i 2t o o s 38 49 () 10 49 UI 8 6 6 21

- 1 Vehículo de loita coo.tra1~. incendios que pertence ó Con~' cello, manipulado polo persoal de Protección Civil durante tO.:. do o ano para os labores de ex­tincións de incendios urbanos e forestais con capacidade de 3000 litros, dotado de equipos de espuma de alta e baixa ex­pansión así como lanzas espe­ciai s para o traballo en incendios urbanos. (6 ocupan­tes)

ción e equi- .._ ____ .._ _________ ..__....__.;...___..__ __ ,__....,.....,_. __ _,.

TCrrAL ... - ... - ... - ... ,... .•. - .. ---..... 40 164 464 pada cunha· instalación especial para . • Desde ad.os ~vos e mustcal:s • uuda ,.¡al .aes colesiM-o transporte L...----;.,_,_.;,;.,.._ ______ ~------~~....:.::.....:...:...;;.;.:;:.:.:.:-...:.:;~¡,¡:.¡,~

'maheirlÍG_'filnra:, xuño de 1998 15

A Agrupación da escola de gaitas de Barbuda

Escola de Gaitas de Barbude Dentro dac,fisociación 'Amigos do Castro de Barbude ', nace esta escola

como unha actividade cultural _da propia asociación

XESUS A. PORTO IGLESIAS

Nace esta Escola o día primeiro de xuño do ano 1996,entón con cátro atumnos, e ·éonfo·unha ac­tividade culturál da asoéfación :Amig.~sdo Castro de Bai:bude.'

...Na actoalidade reciben cnsi­no,en leoría e ~cá, éase:~in­cuenta alumnos de gaita e Per­cusión (pandeireta, tamboril e bombo).. con cursiños comple­mentarios de solfeo e construc­ción de 'palletas é paHóns. So­cios e familiares de distintas parroquias do concello: Sante­les, Paradela, Rubín, Cora, Mo­reira, Berres, Guirnarei, A Estra­die áarbude.

O día 23 de xuño pasado re­mátou o primeíro curso de ini­ciación, e variOs <lestes mozos puidémolos ver durante <>,verán actuando en festas e romarías.

Barbude é uDha parro.quia es-. tradénse situada no val do IBla. Se viaxamos pola estrada que •vmdende a capital-.do concello cara a Ponte Ulla, a catro quiló­ffietros, atopámonos cm;1. esta pe­quená parroquia, prin'leiro a al­de-a cte Trasmonte, de nós á dereita ·e súbimos un pequeno outeiro chegamos á aldea de San Martiño onde hai unha pequena capela do século XII. Un pou­quiño máis arriba da cima do

A mulier: jPor Deus! Vaia ainodiño, que é a

primeira vez que monto nun auto ...

O conductor: jBen comprendo o seu me­

do .. ! ¡Eu tamén é a pri­meira vez que guío un ...

monte atópase maxestuoso o Castro de Baibude, como un mi­radoiro natural do val do Ulla, divisándose case que todo o te­rritorio do concello estradense ~

En abril de 1995, un grupo de amigos de Barbude, no seu afán de coida-lo castro, o patrie monio máiE· significativo da súa parroquia, deciden fundar unha asociación. Despois de varias reunións, xorde a idea dunha asociación que abarque o aspec­to cultural pátrimorlial e veciñal Aqueles primeiros socios funda­dores convocan unha reunión de veciños, que sabedores da idea a apoian e fanse socios. Aquel día, o 14 de maio de 1995 comenza a andadura da asociación "Amigos do Castro de Barbude", cuns fins moi claros: "conservar e promociona-lo castro e desen­volver activídades relacionadas coa cultura e o patrimonio da parroquia"

Nos tres anos de existencia da asociación realízanse un gran número de actividades e un coi­dado e diversificado programa a pesar dos poucos medios dos que dispón. As actividades im­pregnan case todo o ámbito ve­ciñal. Son socios case tódolos veciños da parroquia e hai so­cios protectores d~ diversos pun-

tos do concello. Entre as actividades desen­

voltas podemos destacar: Concurso de redacción entre

escolares estradenses, para con­memóra-lo Día das Letras gale­gas, baseado nun tema relacio­nado co Cástro de Barbude para promociona-lo galego e a p?JTo­quia. Este ano vai pola tereeira edición

Fogueira- sardiñada de San Xoán que trata de recupera-la tradición· dunha noite ·fúdica­festiva do solsticio .do verán, que á súa vez serve de camaradería e convivencia entre socios e veci­ños.

Publicación da revista FONTESECA, de tirada se­mestral (voceiro da asocia­ción), con noticias da parro­quia e artigos proporcionados polos socios onde hai investi­gación e divulgación da histo­ria e etnografía da parroquia.

Escola de gaitas, creada hai dous anos, onde se imparte a aprendizaxe de música tradi­cional galega de gaita e percu­sión, con cursiños complemen­tarios de solfeo e construcción de palletas e pallóns, e curso de baile. Participando neste momento máis de corenta

alumnos de diversas parro­quias estradenses, como que­dou dito ó comenzo.

Restauración e rehabilitación do local social (antiga escola de Barbude) onde se imparten as clases da Escola de gaitas e con vistas a crear unha biblioteca.

Restauración de imaxes e cruz do campanario da capela d.e Barbude.

O pasado ano levouse a cabo unha limpeza exahustiva do ma­to que cubría o castro (toxos e xestas de máis de dez anos) in­cluíndo muralla e foxos para adecentar e poder ve-la beleza <leste recinto castrexo. Entre outras actividades que a asociación pretende realizar está o proxecto en prol dunha prospección arqueolóxica e mellora do medio rural.

Para rematar, dicir que esta asociación pretende ser unha idea viva no tempo co fin de promociona-la cultura e a parro­quia, conserva-las tradiccións, e, conserva-lo seu patrimonio. para evita-la morte do medio rural. Pero non é un proxecto cerrado ós veciños de Barbude senón aberto a tódolos estradenses que aman a súa terra.

Unha sección do Servicio Municipal de Normalización

Lingüistica do Concello da Estrada.

6 1 ~ Lnr, xuño de 199~

A influencia da gaita galega na nosa cultura POR

XOSÉ DEL

É bonito, moí fennoso un percorrido pola Historia, recordando os galegos que a través dos tempos fixeron camiño coas verbas pre­cisas pra damos un exemplo de patriotismo, que tantas veces Des costou bagoas e cousas aín<la máis graves. E iso non se pode esque­cer; ternos que sembrar os seus valores e dalos a coñecer á xuventude actual; a maio­ría está disposta a tomar o relevo daqueles galegos enxebres, que unhas veces na tena e outras fóra dela, foroo capaces de espa1Iar a nosa cultura ó longo de todo o muodo.

A nosa cultura é ampla, a nosa lingua fennosa, a nosa música ten mais variedade que ningunha outra porque ternos a Gaita con maiúscula.

E falando da gaita e gaiteiros, hai que recordalos con cariño e tamén darlles a ca­tegoría que merecen. A propósito, e para di­cir o valor da nosa gaita e gaiteiros, trans­cribo a continuación o que di sobre ela a "Nueva Enciclopedia del Mundo", Tomo 14, pax. 4.359. Hai un gaiteiro xove retrata­do, e o pé di: "Tocador de Gaita Gallega", e respecto á gaita di: ''Instrumento musical de viento y lengüeta, cuyo origen se desconoce y que al parecer existía ya antes de la era cristiana. .. ". Pero o máis curioso do caso é que a mesma Eociclopedia, no mesmo to­mo, pax. 4.379, ten retratado outro gaiteiro máis vello co anterior, e debaixo nada me­nos que di: "Gaiteiro pontevedres con traje de fiesta". Non sei porqué fai esta distin­ción, pero según se deduce, parece que os gaiteiros pontevedreses son os de máis cate­goría. Será polo famoso Avelioo, o gaiteiro de Soutelo. Alguén pensa que é o seu retra­to o que aparece no libro. · De calquera xeito non cabe dúbida de

que a gaita galega entra de cheo nos autos máis agarimosos e enxebres populares e vai ligada ó sentir do pobo. Tanto é así que eu penso que sen gaita, carl>a1los e casiñas de pedra Galicia sería outra, non sería Galicia Vexamos logo o que dixeron da gaita algúns moi nomeados escritores:

Álvaro Cunqueiro: "Eogadíndose no aire o canto dos merlos, rulas, xílgaros e reiseñores, viñeroo un día os claros trobadores, trinando de amor e de amigo. Eotón xunliu a gaita, que é a mais fermosa ave da selva galega, e eu penso que -é venlade -tamén que:

Si loltll da terru as eraras notas atenlO escoito da nosa gaita

quizos sentindo bullir na mente vagas memorias, tristes kmbranztJS,

nunca sei certo se chora ou canta.

Sempre en nosolltros a gaita vivro, segllll se atopen as nosas almas:

leda si ledas; triste si tristes, por eso digo que a gaita nosa,

sí pra ll/lS canta pra olltros chora.

Eu que na viáJJ de todo tiven horas alegres coro alborada

olllras mais tristes que a noite escura decírvos podo que a nosa gaita

si pra ll/lS chora pra olllros canta..

Outro lugués, Noriega Varela, tamén na sua "Ruada" aparece un gaiteiro, que, aínda que mal vestido fai a ledicia das raparigas: O gaiteiro de Z:Oñán anque viste Z1UUgolas en tendo a gaita na man as nenas que a fía van.

Conos Enríquez, "Boda en Einibo": Miraúros o son da gaita de IJomho e de tamboril

están bailando a muiñeira el i ela o pé do patfn.

Non podia faltar a mellor da cuadrilla, Ro­salía:

Dendes de o~ lixeiro, hasta as veigas que o Miño esmalta,

non lwllbo no mundo enteiro mais arroganle gaiteiro

que o Gaiteiro de Penalta..

Manuel María en "Pote Aldeano": ¡Qué, fennoso!

Cando cbega a festa do Patrón. con fo­guetes, música e gaitas ... e tamén digo eu: hai que sumar as hupeiradas e o bo morapio do Ribeiro ou Bammk:s, e ooo digamos os brancos Albariño, Rosal. ó café con gotas de augardente de UUa, de Portomarín, de Chantada. .. É igual. sendo galega. toda é boa. A gaita, como vemos, está tan arraiga­da en todas as categorías sociais galegas, que non pode faltar en ningunha reunión importante. Seguramente foi un regalo de Deos.

Cóntase que cando Deos fixo o Mundo, foi repartindo as cousas fennosas roáis oo menos equitativamente, acabando en Gali­cia. Entón deuse conta de que non fixera ben o reparto, xa que lle sobraba moito máis do que lle correspondía a este pequeoo rincón, e dio que dixo Deos: "F.slou canso, levo seis días traballando sen parar e ooo te­ño gana de ~tar a facer oubO reparto; m que vou deix.ar todo eiqui"', e eiquí se que­dou. Ternos, por tanto, o rincón máis bonito do Mondo, a pesar de que outras adturas, a través dos tempos, intentaron deslmílo e li­xalo, e aínda non o conseguiron. Seguimos sendo únicos, xa dicía no século pasado Al­fredo Brañas no seo Rexionalismo que ago­ra repite e amplía Fraga co "Rexionalismo onte e hoxe". e todos os que fixeron e fan a convivencia CulturaJ tao ampla. Non se can­sa un de ler as obras de tantos escritores ga­legos, que ás veces non sabe cal escoller, non se mira tan soó o valor retórico ou lite­rario, senón o contido: Unha poesía, un conto, unba receita de cociña e cousas polo estilo.

Non é soamente Rosalía, Conos, Caste­Iao, Otero Pedraio, Alvaro Cunqueiro; Po­demos continuar a lista de estilos, a. cal roáis interesante: Enrique Labarta "Mala Morte mate a Morte", "Veo por Curros". Canta as tristezas e lembram.as da morte do seo amigo Canos Emíquez. Antón Tovar, outro ourensán con poesía escollida "Non O Vento no teu colo". Xosé R. Mariño Ferro "Cultura Popular". Un amplo e fennoso ttr tado que abarca dende a Xeoloxía e Clima de Galicia ata a Mitoloxía, pasando por ca­se todo o que se pode facec nes1a nosa teml,

tan sobrada de recursos naturais. A agarimosa obra da lucense Carmen

Blanco en "Escritores Galegos", e un sím­bolo de amor cristián e patriotismo, sobre

todo (como dirían agora), feminista pola venlade xusta de defender a muller, tao fal­ta que estivo e aínda está da integración to­tal na metade da parcela que He correspon­de.

Antonio López Ferreiro, que escribiu en galego "A Tecedeira de Bonaval" e pregun­tábase aquel "bo galego, bo sacerdote, bo historiador" se babería esperanza de que a uosa faliña fose cultivada e estudiada en coodicións. Pasado máis de un século deste seo fermoso conto da Tecedeira de Booaval (ano 1894) aínda nos queda moito que reco­rrer e loitar para cbegar a onde a nosa "fali­ña" merece.

"O campo galego" de Benxamín Casal, é tamen interesante todo o seu contido, e sobremaneira para o pobo rural, que tao ne­cesitado estivo sempre de información e axuda.. ~ para os amigos" de Ramón Pi­

ñeiro, é entrelido e agradable, as súas "car­ta<>", de un contido sempre espallando a li­teratura da nosa lingua axuda a coñecer taméo outros bos galeguistas, que sen dúbi­da son mereceotes de todas as felicitacións.

Outro día seguirei recreandome na lem­bnmza deles, e nomeareinos para que os co­ñezan os que noo tiveron ocasión ata agora.

Eo tamén quero deicir algo roáis da rni­ña '"cosecha": quero retroceder cincuenta anos no tempo pra explicar o que supuxo a Gaita no medio rura1 naquela época, na que · había moitos motivos de xuntaru:as nas al­deas, máis ou menos grandes: mallas, esfo­llas do millo, ruadas, foliada'! e fías do liño convertido en esmpa, unba das máis clási­cas e bonitas estunpas da Galicia rura1. En­tóo todas as molieres, vellas e mm.as, sabí­an fiar, calcetar e a mai~ parte tecec, tanto e tan ben que eran capaces de facer calque­ra prenda de vestir cos medios caseiros ó seu alcaoce. En calquera destas reunións, cando o amo da casa daba por finaliz.ado o traballo, ali, aparecía un gaiteiro, que ense­guida hinchaba o fol e saían as notas da, muñeita, Camñña Cannela, Carolina, etc. Como é lóxico, os xoves movían o esquele­te a todos os xeitos. Os vellos xogaban á brisca de seis por relevos de tres e o amo da casa ati7.aba o lome con leña seca e miúda, pra que a "calefación" funcionase mellor. As vellas seguían fiando unhas, calcetando outras, e a ama da casa obsequiaba con pouco de pan e queixo da súa elaboración, e ás veces :facía unba bllta de millo na Jareira, tapada con bel7.as e brasas, que unha vez cocida daquel xeito coovertíase non exqui­sito manxar; e remataba o "ti7.ador" do la­me dando unba rolda de viño lis asistentes,

. ainda que fosen corenta, só funcionaban dous ·vasos: mentres un bebía, él eochía o oubO, e m sucesivamente ala recorrer a to­dos os asistentes dúas ou máis veces.

Sobre as 12 ou 12 e media solares, dába­se por rematada a velada, e cadaquén ía pra súa casa, portando unba grao antorcha feíta de palla pra non trope7.ar potas corredoiras ou non mollar os pés ó saltar os regueiros. O gaiteiro tocaba a alborada de Veiga, e de­sexaba boas noites a todos.

Oc6rreseme pensar que cando U1ises se namomu do conto das "Sirenas" non eran tales, eran unbas fermosas galegas tocando agaila. .

Quero darvos aquí todas as felicitacións, xa que se non fose por homes oo mulleres coma eses ou vos, o camiño do desenvolve­mento cultural do galego estaría esquecido e morto. Por elo quem os Hacedores de "Tabeirós Tena" que non paren no seu em­peño, tan acertado e necesario para dar a coñecer ó pobo rural galego un pouco de Historia, que tamén eles axudan a facer ca­da día; JJOlllUC a Historia facémola todos: uns cantando as alegrías, outros chorando as cuitas e outros tocando a gaita, que non-­ca saberemos se caDla ou chora.

~ Lrra, xuño de 1998

Ben

rando zoar un coche e o mestre pegoume. Non quería volver á escola e miña nai levoume ou­tra vez. O mestre, tan pronto como ela se foi, afeoume o fei­to de non querer volver. Na es­cola chamáhanme Andujar por­que había outro Requeijo. O mestre dicíame que eu tiña moito "ángulo facial" e que iso era sinal de listura. De tódalas maneiras atumillábame moito . ¿E sabe por que'! porque o mestre sempre tiña unha vara na man e iso poñíame non sei como lle dicir. Eu aprendín máis só que na escola. Niso fi­xo outro tanto "o practicante" (Varela Buxán )

E claro. como· neno en Vinseiro. as súas ilu­sión e fantasías non

eran baleiras. O seu :xogar de neno sería como as pólas dun­ha árbore hamoniosa na que se pousarían tódolos paxaros. Mesmo de tanta luz .m non sa­bería que facer coas sombras. O :xogar non é pó lixeiro. nin vento alleo. nin anacos de na­da. O :xogo arrola os nosos ~ ños e as ideas non perden os

tomela cos vecinos nos agros· indo coas vacas. Era perigoso. Algún perdeu o olio ó darlle forte co palenque á billarda. Nunca · sabías a por onde iría. Tamén xogabamos ó marro. A maioría dos xogos, ou diría que todos, eran na escola que na ca­sa había que traballar. O mestre levábanos á "seora" e alí xoga­bamos.

E a vida tiña que coller fío, había que prepararse para porlk peito. Daquelas lln fací­ase pronto home e pillaba o compango rapülamen.te. De se­guida se f alaba do fu taro. As esperanzas non tiñan por­que se pór verdes, non había tempo. Xnsé achantouse ó tra­ballo e pisou chan. Diante no­sa está a Singer, a máquina de coser que veu con sei pai da Habana. Mercáralla a unha muller que fumaba. moito, dicía seupai

- Fon xunto de Carracedo, o xaslre, para "desasnarme". Meo pai veo da Habana e puxo Sas­trería fronte á de María de Brea. Pronto comecei a traba­llar con el Con de7.aoito anos

poderíamos entrar na súa casa a ritmo de Caracena

de Bill Wbelau, no seo recopi­latorio The Celtic Heartbeat. Todo isto de qne me entreviste -dinos el, Don Xosé Requeijo Andujar- emocióname, pois imos falar tamén do "Practican­te" ( Don Manuel Varela Bu­xán). Eu non teño méritos para tanto. E si, si que os ten e da­bondo. Así, nunha tarde de abril, con aviso de treboada. foi como nos achegamos á casa do xastre, aínda que denantes con­certaramos cita a través de Xa­bier, seo sobriño, el de once anos. Don Xosé vive na casa que foi a sé do Sindicato Agó­cola de Pardemarín. Integraba daquela a Panlemarín, Lamas, Rubín, Curantes e Olives. De aí chegounos a canción que nos recordaba Pepa Vareta, a da Festa do Labrego en Lagartóns, a do movemento do 16 de maio do ano 15, aquela de "Rubín, Rubín, Curantes, Olives e Par­demarín". Don X osé tamén asistíu ás Festas dos Pereiriños, hoxe recuperadas pola A de V. de Olives e fixoo indo de me­renda na compaíña de súa tía Manuela Andujar Mella. Atrás qnedaron as palabras de Pepe de Vicent.3, de Panlemarín, can-

O COMARCÁNS DE TALENTO

do berrou: ¡E viva o Sindicato de PardeJilarín e o señor Lan­dín, deputado de Pontevedra!. Disque o tal Landín deuile ó ra­paz un peso, que daquela era un algo. Tamén recorda ó coro de rapaces de cinco parroquias di­rixidos por Don Manuel Gcllcia Barros con paraugas na man.Nesta casa que agarda por tódalas mañás, Don Xosé recí­benos con seo cuñado Don .An:. tonio e tamé~ como frescura para el de calquer momento, a súa cadeliña "Tila", tan linda como lista. Custoulle trinta mil pesetas en Caldas. Na mesa un paquete de galletas. Por iso co­mezamos con doce e con pala­bras, con tanto así co que vivir­mos. El, Don Xosé; non ve medra-los días no deserto. As estrelas desta aldea son do seo

''Para pantalóns ben f eitos, o xastre

de Sequeiros" "Depe de Teresa -Don Xosé Requeijo r Andujar- o Xastre de Sequeiros achéganos neste número a súa persoa e a do "practicante" -Varela Buxán-.

mundo. Non ten ventos mouros camiños. O :xogo é unha porfía que o barran e tenlle arrimo á . por vivir. vida. - Os nosos xogos eran moi

-Nacín en Vmseiro no ano de sentidos decididos. Facía-17 e onde vai iso. Sempre co- mos pelotas de medias e en­rrín por "Pepe de Teresa" e lo- chiámolas de la. Iamos con elas go polo Xastre de Sequeiros. á escola e montábase un partido Nacín no Moucho, moi preto de moito nabo. Dabámoslle pa­da igrexia de Sta Cristina de tadas ó que fose. Xogabamos á VIDSeiro. Con nove anos - e xa panda, 6 güá. Tamén con anaco sabía ler - fon á escola das No- de 7.apatilla tirabamos a unha gueiras. O meo mestre foi Don rodilla na que dentro poñiamos José Fernández Daponte. Den- recortes das caixas dos mistos e de aquela non peidín un día de as que botábamos para fóra clase. Outros quedaban co gan- eran para nós. Un do lugar foi­do ou traballando. Iso non foi se para Estados Unidos e cando boa cousa. Miña nai, por San veu, xa sendo eu máis moro e Xosé, mandáballe 6 mestre mirando ás caixas de mistos, dous capóns. De tódalas manci- díxome, isto non anda. ¿E sa­ras aínda reconlo o regrazo que bes'! Cando marchei había nas me doU na man. Non llo penlo- caixas as mesmas figuras que ei. Outra vez entretívenme mi- agora. Tamén xogabamos á es-

funme voluntario á Marina. Lo­go, no 36, veo o fregado e pi­lloume de pemiso na casa. Ti­ven que me incorporar ó "Canarias" (na parede da casa ten un cadro pintado por el). Teño dúas medallas e dúas cru­ces de guerra. No 39 víñen para Vmseiro, para Freán. Tratei de embarcar na mercante e nada. Daquela volvín para xunto de meo pai a Sequeiros, á xastre­ria. Faciamos moitos pantalóns. O dito era: "PARA PANTA­LON BEN FEITOS, O XAS­TRE DE SEQUEIROS" Era­mos tres operarios. Había moitos amaños de roupa. Esta­ba de moda "remontar' chaque­tas e pantalóns. Casei no ano 47 con Teresa Castro Filloi (¿recordan o de Pepe de Tere--

sa'!). Unha muller boa, moi re­servada. Tamén tiven Sastrería na de Maceira. O local facíase­nos malo e no ano 51 fomos para a de Matalobos. Por estas foi cando coñecín ó "practican­te", o cal díxome que el xa me coñecía da casa do Bobo de Vmseiro.Connosco traballaba Teresa de Lamas.

Retomámo-los tempos da guerra.. Anacos duros da vida e cheos de incertezos.

- Teño moi bos recordos de Carmen Conde, a mestra que agora vive en A Estrada. Era da casa de Conde de Frende e foi mestra en VIDSeiro. Faleille da miña madriña de guerra, unha mestra de Serrapio á que lle chamaban Pilita. Ó escribirme con ela axudoume a coller boa letra. Rematada a guerra non fon quen de presentanne a ela, á miña madriña de guerra e iso reprocboumo Don Lino o xenro de Otero Abelleira. Si que o re­cordo. Era de Cereixo. Casouse cunha das de Vtllanueva de Go­doi,. de Sta Cristina, na casa do Caravel. Na súa hl>reria vendía­se "O Emigrado" (e facíase).

F alamos de Vare/a Bu­xán. do practicante co­mo el lle dixo sempre.

Recordámo-lo que se dicía con cariño cando a homenaxe da Parroquia de Lamas ó autor, no ano de ·J985. "Pero o que si teño é a sorte de dar con ho­mes nobres coma vós, que vos excededes nos agasallos, que sen merecelos, me tributades. Moitas gracias". Palabras es­tas cantoras e como bebidas en vaso de ouro ó pé dunha amis~ tade sólida e con nome sempre.

- Déuseme a coñecer na Xastrería. Era afiliado de meo sogro, Don Manuel Castro González, de aí o nome de Ma­nuel. A súa madriña foi Dolo­res a irmá de meo sogro. Bauti­zárono na igrexa de Rubín, que Lamas era anexo. Naceu na ca­sa de Cannela de Souto. Súa nai foi unha das moitas sacha­deiras que viñeran por aquí. "Acampo,u" na de Souto e aí deo· luz. E verdade, pola sacha do millo viña moita xente, os cambotes, as sachadeiras,etc .. Ro:zaban ou estivaban para logo bota-lo centeo. Dormían nas palleiras, nos pendellos ou nos alpendres. Viñan "a mantido'. Moitos quedarQn de caseiros. Cando súa nai casou o rapaz foi para a casa de Pilar do Carba­llal Seica xa fumaba moito e era atravesado. Por aquel tem­po, no 51, Vareta Buxán quería traballar aquí en Sequeiros de practicante, pero non había choio. Quen atendía ese labor era a señora Jesusa de Coucei­ro. Comía e ceaba na de Brea e dormía aquí onda nós, na de Matalobos, amañáronlle unha cama. Os de Brea portáronse moi ben con el. Algunba vez veo por aquí con Maruxa Villa­nueva.

Era unha muller moi guapa. "O practicante" era moi trata­ble. De conversa moi agrada­ble.

E aí a palabra amistade co­mo Jeito universal, como mira­da de fiestras amplas. Amista­de como voz eterna de calquera tempo e de olios co­mo mundos.

En homes como Don Xosé faise cantiga de Jalar doce e luz marubillosa.

Amistade e amor de gan­chete nel fanse como bicos de morangos.

/7

- O practicante era moi pes­cador e ca7.ador. Contaba que por Cercio coñecía un sitio de moita caza. Alá con el foron Paco de Brea e Arineo. Non trouxeron moita cousa. Un mal día, dicía el. Tamén foi moi amigo de Don Manuel Cons­tenla ó que lle chamaba "o mestre"'.

E aparece unha pegada no­va, un dicir de neno que chora, o Alvarellos.

- Era moi amigo de Varela Buxán. Teño mordido a gorra cos seos chistes. Contaba cou­sas tremendas. Todos lle querí­an moito. O Alvarellos era en­terrador. Gastáronlle algunba broma. Dicíanlle don morto e cando chegaba non era tal. Pu­xémoslle un cartel da súa pro­fesión. Pinteille unha calavera con dous ósos e as letras ente­rrador. Un domingo ergueuse para irá misa. Avisáronlle do que poñía alí, pero el non sabía ler e non sabía que dicir. Era moi relixioso e cando botaba unha desas, dicíalle ó outro: vai por ti. Así pensaba que libraba.

A Estrada, a vila, tamén lembranzas e recordos para Don Xosé, o amigo leal de Va­re/a Bruán. O home cheo de ~entimento e de conducta de honra. Amigo da súa terra e dos seus homes e mulleres. Trátase dun magnífico debu- · xante, dun conquistador de amistades. Un home ben queri­do na aldea e respectado. O seu é Jalar de paz El é o neto dunha tecelana. Recorda as te­as e os fios na casa.

- Para coller un coche da feira, tanto o dos Temes como o de Maceira, un víase negro. Facíamolo todo a andar. A Es­trada só era a rúa do medio (a de Calvo Sotelo ). Recordo as casas do "Escobeiro". Dende Freán viámo-la torre da casa da Farola e como brillaba. Por ela, ó mira-lo reflectir do sol, sabiá­mo-la hora. Recordo a casa de Alcobre. Nela había moitas acordeóns e eu quería unba.

· Valía quince pesos e de onde se sacaba ese carto. Miña nai mer­coume unha frauta e funlle dan­do. Nós vendíamos fioito, e so­bre todo, na feira de Codeseda, moita cereixa -de aí Cereixo- e moita ameixa. Na do Foxo non iamos vender nada.

Nas paredes da casa o señor Xosé, con seo cuñado Antonio e a cadela Tiia, connosco, po­demos ve-los seos cadroS. Don Xosé é pintor autodidacta. Non quere fotos. De poñer algunha tome esta, díxonos. Tamén un cadro de trinta fotos, con toda a familia como mundos enormes

. para face-lo seo cheo de honra e de bondade. Pensamos na súa dona Teresa (por iso Pepe de Teresa) e nos seos sobriños tan íntimos, Lucía e Xabier, dous nenos cheos de inocencia e de futuro. Todo se reflicte un algo máis en nós, pois coñecelo a el, ó xaslre, foi unha nova maneira de probar, de gustar, para vivir unha raiola de saber e de cien­cia. Celebramos coñecelo e ver como os recordos de certo aví­vanse nel en calquera tempo. Mesmo nas súas palabras, por boca súa, de Don Xosé, vólven­se porvir. Sabe le-la súa vida con tenrura. Así fai de todo vi­da, e con todo alegria de co­marcán de honra, de Sequeiros de Lamas. Veciflo benquerido. Pepe de Teresa.

8/

OREPORTAXE

O Valente (1) Q

uero agradecer a D. Benito Sanmartín No­dar, mestre de mestres, miúdo de corpo pe­

. ro de espírito forte e magnánimo, gran onal, entregado totalmente e sempre ó seu

labor e neto do noso personaje, as notas que sobre Ramón Sanmartín Loureiro, O VALENTE DA SO­MOZA, deixou ó seu sobriño-neto e afillado Mano­lo (O Cubano).

X. VJLARIÑO

En, que coñecín a D. Benito e souben da súa vocación e adica­ción profesional naquela primei­ra graduada de José Antonio, quero poñer de manifesto a miña admiración por este mestre que, como moitos outros, en épocas moi difíciles, foi capaz de ser, como di Olimpio Arca, o refe­rente cqltural dunha parroquia, convirtíndoa xunto co cura Ma­nuel López Costa nun centro cul­tural de primeira magnitude. Para el o meu recordo.

Baseándome na pequena bio­grafía que D. Benito deixou so­bre o seu avó RAMON, ese per­sonaxe que en certo modo parece mítico e do que hoxe falan aque­las poucas persoas que pola súa idade aínda seguen a conserva-la palabra e sobre todo as tradicións a Deus gracias, quero comeza-lo meu traballo situando a Ramón Sanmartín Loureiro no seu tem­po e no seu entorno. Como mito que foi na súa época non podo certificar documentalmente, nin moito menos garantir que todo o

que aquí se di sexa real. O que si podo afirmar é que todos estés datos están recollidos de D. Be­nito Sanmartín e da xente menos nova que, de boca en boca,-aínda hoxe, recorda a súa lenda e que, sobre todo, segue a se-la teste­muña dos seus ídolos e da me­moria dun pobo. Todo iso adoba­do polo escribán dan como resultado o que irles ter.

Para empezar, ~ituémonos na primeira metade do século XIX. Aquí comeza a verdadeira histó­ria de Ramón Sanmartín.

Eran tempos difíciles. Tem­pos revoltos, de moitos cambios e poucos medios. O complexo policultivo galego estaba practi­camente configurado, baseado, sobre todo, na acumulación do esforzo sobre do terrado. Produ­ciranse importantes cambios no complexo agrario tradicional: ro­turación do monte, o proceso pri­vatizador, difusión do millo e so-. bre todo da pataca, cultivo de plantas forraxeiras e platenses, ... e recuando o cultivo do liño, o cánabo, etc., así como tamén o dos soutos que se debe máis ben ó cultivo do millo, das patacas e dos prados ca á propagación da tinta, aínda que tamén influíu o seu. Malia os cambios o panora­ma caracterizábase pola presen­cia abundante dos cereais panifi­cables. A abundancia das pragas, así como o atraso nos medios técnicos e fertilizantes dannos unha idea da situación dos labre­gos que tiñan a gandeiría como eixe das mudanzas. Estamos nos anos do atraso e da sangría de Galicia. Aínda que a crise do An­tigo Réxime é en Galicia moito máis graduado, pero, sobre todo, moito· máis serodio debido a un­ha chea de razóns (séguense a mante-Ios foros, trabucos, fidal­gos, rendas ... e, un desenvolve­mento tardo das comunicacións, da industria e do comercio), polí­ticamente nin o liberalismo gale­go nin o carlismo son capaces de armar e fornecer unha personali­dade histórica desta terra. A de­samortización foi un frac.aso e a emigración, tanto cuantitativa co­mo cualificativamente, foi o exemplo evidente dos problemas con que se enfrentaba a econo­mía _galega neste século.

A agricultura, principal rique­za, era atrasada e ruinosa debido ás técnicas pouco modernizadas, cultivos inadecuados, persisten­cia do sistema foral e de rendas, o minifundismo e os trabucos.

Pois ben, esta é a situación coa que nos atopamos na Somo­za, unha parroquia.pertencente á xurisdición de Tabeiros e berce do noso personaxe. .

Había días que o tempo se

OVALENTE melera en auga. Aquela mañá, aínda que entre o Pedroso e a Pe­dralba aniñaba a néboa, mandá­rono co gando, e mira que ¡había cousas que facer no eirado!. Ver­dade era que as vacas pouco saí­ran nos días pasados pero, así e todo, o tempo tiña unha fasquía pouco tranquilizadora. R. cavila­ba mentres acariñaba o can. A súa dona non estaba ben. Levaba dous días con achaques e doen­zas. Segundo as súas contas aín­da faltaban dous meses; pero .... ¡vai ti saber!. Andaba coa mosca detrás da orella. Non era lóxico que o mandasen coas vacas con este tempo. Aquilo non lle gusta­ba nada. O can, acrequeñado ó pé del, tiña un olio nas vacas e outro dirixíao desacougado cara ó seu amo. R. comezou a falar con el, facíao moi a miúdo: "¡non me coce o pan no corpo, amigo!. Hoxe non se ergueu, pa­so u moi mala noite. Andou a

" .. a doutrina era outra cousa, o señor cura, gordo, rubio e coas fazulas rrwi co­lo radas, falábanos do Ceo, do Deus b , " º···

tombos, desacougada, queixán­dose ós poucos; e iso que é sufri­da.

¡Vtrou o aire!; aínda bo é ... !. As carnpás da igrexa tocaban

o Anxelus. Sacou a boina, e can­do se estaba a erguer sentiu uns berros ó lonxe. O can endereitou as orellas e púxose a ladrar como un condenado. ¡Era por el!. Brin­cou sebes e foxos e veu dar -coa súa cuñada que lle traía a nova: tiña un tillo. Nin vacas, nin raio que as parta. Case sen folgos chegou á casa. A cociña botaba Jume e no andar a súa muller e un vurullo ó seu carón. Treman­do, afastou os panos e bicou ós dous.

Ramón Sanmartín Loureiro, fillo de R., naceu setemesino. Ninguén podía imaxinar que aquel neno, cativo e herrón, ía converterse co tempo no Valente daSomoza.

A vida de Ramonciño, así lle chamaban de pequeno, foi a de calquera outro neno da súa aldea: brincar, andar ós niños, ir coas

'Clraheirós -m:erra, xuño.de 1998

yacas, algo de escola, darse ó gando, xogar á estornela, come­ta bica ... ; pero houbo tres ou ca­tro cousas que lle trouxeron sem­pre lembranzas e sentimentos encontrados: Os contos de medo, a Sta. Misión, a Doutrina e a Pri­meira Comunión.

"Non sei por que, pero aque­les contos a carón da lareira onde as mulleres falaban de lobos e trasnos, da Sta. Compaña, de mortos vivos e de vivos mortos, mentres que os bomes'xogaban á brisca ou discutían sobre anova­mentos e navidades, sobre foros e xuros, tinguindo o meu mundo coma o alto do Pedroso en pleno día de inverno, decote os relacio­nei con aquela Santa Misión á que miña nai me obrígou a asistir e na que aquel frade, que aínda estou vendo, cos olios fóra da co­va, desbocado e convulso e den­de o ambón, falaba do inferno, · de agoniantes sufrimentos, do Deus eternamente anoxado, dos pecados e de nós pecadores e; doutras cousas que eu non enten­día pero polo que berraba e pola cara de arrepío que poñfan os maiores debían ser moi trascen­dentais e moi metafísicas.

A doutrina era outra cousa. O Sr. Cura, gordo, rubio e coas fa­zulas moi coloradas, falábanos do ceo, do .Deus bo, dos nosos difuntos, ás veces tamén falaba do inferno pero dun modo distin~ to ó do frade, algún domingo tra­íanos lambetadas e falábanos no adro das árbores, dos animais, das estrelas, doutros mundos. Pe­ro nós, como era bo, aproveitabá­monos e falabamos na igrexa e tirabamos cousas e faciamos trasnadas. El sempre ría. Só unha vez se anoxou, cando a alguén se lle escapÓu un mecagoental. Por certo, a min mandábame moitas veces toca-la campá. En fin, pa­seino ben, moi ben. Como tamén disfrutei, e moito, o día da miña primeira comunión e os días pre­vios. Home, houbo cousas que non entendía. Aquel xexún, sen probar bocado desde as doce da noite, co que me gustaban a min as lambetadas que había encol da

· mesa cando me erguín o día da festa; pois non, nin unha frangu­lla, nin siquera o chocolate que comprara mi madre a víspera. Aquela condena para sempre se se tocaba a Hostia cos dentes, ¡pobriños de nós!... Pero no re­cordo quedoume sempre a visita dos familiares de lonxe que dur­miron na casa, das badaladas das campás, das lambetadas, do re­bumbio, do bo xantar, dos agari­mos, dos bicos, do traxe novo, da calor, dos nervos, e, sobre todo, da miña conversa con El Señor aquel día."

Sempre apoiando a CULTURA da Estrada

~rlÍB 'm.erra, xuño de 1998

CTUALIDADE ...

,_.>::-;-.:--)·i -·< ~

• Dende o pasado dja 1 ó de x.uño, e ata que remat~ o mes. no Pazo de Exposi<;ións. e Gon.gre~s da Estrada está presente· a que posiblemente ~xa a níellor coJecéión de insectos de toda Europa:

Máis de 40.000 exempláres de fo.sectos dos cinco continentes están expostos nunha piagna colección da que é propietario o cata­lán Enrie Macías Güell, e que chegou A Estrada co patrocinio de Caixavigo e a colaboración do departamento de cultura do Conce­llo da Estrada.

Tabeirós Terra falaba co propietario da colección momentos antes da inauguración oficial -que realizou o alcade estradense Ra­món Campos-, para coñecer as súas impresións sobre este pobo e tamén para que nos achegase un pouco máis a ese mundo do co­leccionismo.

"Eu -dixo Enrie Macias- fixen esta colección ó longo de trinta anos. Empecei por procurarme as miñas primeiras pezas, pero lo­go puxen anuncios en xornais de todo o mundo, e pouco a pouco fun vendo como me respostabl!Jl e iamos intercambiando exempla­res -nunca comprando-, polo que hoxe síntome especialmente or­gulloso de que podo decir que teño amigos en tódalas rexións de tódolos paises de tódolos continentes da terra".

A colección empezou xa a ser visitada polos alumnos dos dis­tintos colexios da Estrada ós que o propio propietario se encargaba de aleccionar e de explicar sobre os distintos exemplares que se expoñen. .

A ter en conta, ademais, que como indicaba o propio Macias, a súa obra está tratada co mimo do ecoloxismo, por canto non hai nin unha sóa peza que loitase contra á natureza, algo do que se queixa o propietario que fai voios para que a "man do home vire noutro sentido, e remate. dunha vez cos ataques a natureza, ós no­sos bosques ... ". A visita á exposicion e unha recomendación -e ata diríamos que unha obriga- para· tódolos ·que teñan un anaco de tempo para a aprendizaxe e o asombro <liante da natureza. Do 11 ó 30 de xuño, no pazo de exposicións. Horario de mañá e tarde.

• Victor Lomba é un enamorado do fútbol. Desde pequeno dedicouse a coleccionar variados obxectos que teñen que ver con este deporte. Pois ben, desde o día 1l de xuño, no centro cultural de Caixavigo, en Vigo, pódese ver unha expléndida colección -única en España- de máis de seis mil insignias de distintos equipos de todo o mundo. A colección que será presentada na Estrada pre­visiblemente a finais do outono, é o resultado dun traballo pacien­te e minucioso de Victor Lomba, ó longo de moitos anos da súa vida

No ano de D. Manuel Daniel Varela Buxán , abríronse os ac­tos dedicados á súa vida e obra, e foi no día e na parroquia de nacemento, en- Lamas onde un grande número de persoas qui­xemos o domingo 1 de marzo

[ lembrar a este estradense que con máis de 40 obras de teatro escritas, ademais da fundación da compañia de teatro galego 'Maruxa Villanueva', a primeira representación de "Os vellos non deben de namotarse" viviu a cabalo entre Lamas, Bos Aires e Cercio en Lalín. .

A esta homenaxe sumá ronse o Concello da Esµ-ada, a Asociación de Veciños de La­mas e a Asociación de Veciños de Cercio de onde chegou unha ampla representación encabeza­da polo concelleiro de cultura do concello lalinense Manuel Gonzalez e ·o concelleiro e pre­siden te da AA VV de· Cercio Manuél Blanco Carballude. Os actos comezaron ás 13 h. cunha ,

1 9

Maruxa Villanueva, e detrás, María Luisa. Santo André - - .-

tente) para logo continuar cun concerto da banda con obras ga­legas, entre as que incluíron o pasodobre 'Ken Keirades', com­postopolo mestre Xabier CQIDe­saña estreado no último día de Sta Cecilia.

Ás 14,30 come:i;ou o xantar de oonfraternidáÍ;{e debaixo dun­ha carpa morítada no mesmo camp<;> da festa, xantar que re­máltill_ con imervencións de Da--

persoáls de Varela Buxán. Os actos remataron

ás J 9 h. _coá actuación do · grupo de música e baile tradicional 'Abrente' ilo C. P. do Foxo e o compromiso dO concelleiro de cultura do concello de A Estra­da Manuel Reboredo e o Tenen­te_ Al~alde !Januel Be~á~~ez I Sanlms.:µtlm e das asoctac10ns de veciijps de Cerció e Lamas, de organiriÍ;_r ,e potéqcfu~ .c_(>.D~ - -_. . . ··- -- ' .... :.

·Naterra ... Crónica'dunha ñom~nax;~ ~~i~J)a~i~t:v~ela Buxán .ii:aifa'2

na terra natal do dr~afurgCH~stradense . . . . : : . = 0

misa galega oficiada polo novo párroco da Estrada D: Nicolau Alvarellrni e cantada pola agru·­pación coral 'Pazo de Oca'. Se­guidamente e xa no campo da festa, houbo unha ofrenda floral preto do monolito que leva unha placa conmemorativa súa, cun­has emotivas palabras da sa pri­meira dona Maruxa Villanueva que asistiu acompañada da se­gunda compañeira do dramatur­go, Dona María Luísa Santo André.

vid Otero,o Tío Xanete de Cer­cio de D. Juan, párroco dá parroquia; ámbolos dous amigos

xuntamente. actividades dedica­.das a difundir a obra de Varela Buxán.

ó'rematar a 9frenda floral, a Banda de Música Municipal d!! Estrada interpretóu o himno ga­lego (cantado polos membros da coral e o numeroso público asis-

VOLVERON ... os PEREIRIÑOS

REDACCION O pasado domingo, día 14 de xuño, celebrouse na Carballeira de Curantes -na carballeira dos Pereiriños-, unha nova edición desta festa recu­perada pola Asociación de Veciños de Olives, na que volveron a concentrarse varios centos de per­sonas para lembrar unha vez máis aquelas xun­tanzas de primeiros do século.

A destacar, nesta segunda edición dos 'Perei­riños renovados', a recuperación da propia carba­lleira -na pasada edición foi na escola-, e tamén unha exposición de máis de sesenta fotos que co traballo de recopilación de Marisé García -presi­denta da asociación e verdadeira 'alma mater' da festa-, estaban colocadas en paneis na propia car­balleira.

Polo demais, e logo das actuacións de diver-

sos grupos folclóricos, e de teatro, como 'Os Ti­rinautas' que representaron unha peza de Manuel 'García Barros, pódese destacar nesta edición a presentación dun libro de Olimpio Arca Caldas -que ademais fixo un repaso o significado da pro­pia celebración-, e a recuperación do discurso que pronunciaba no ano 1923 o neno Manuel Novo, que repetía un neno do colexio do Fox-0, e que portaba de puño e letra a propia tilla de No­vo, Manolita Novo.

En definitiva, unha segunda edición da Festa dos Pereiriños, que resultou ser todo un éxito, e que axudou a recuperar parte da nosa historia. Por certo, nada máis rematar esta edición, xa se está pensando na próxima de cara a convertir 'Os Pereiriños' nunha cita imposible de evitar por parte dos estradenses.

·.

10/

Concello da Estrada, na inten­ción de seguir a iniciativa posta en marcha no pasado ano 1997,

de dedicarlle o ano a un persoeiro egre­xio pola súa traxectoria vital e con rai­game de vida e obra na Estrada e con­siderando d bo resultado <leste feíto no desenvolvemento das actividades cultu­rais dentro do noso ámbito municipal, que ó mesmo tempo contribuíron en grande maneira á ampliación do coñce­mento e aportacións encol da figura do homenaxeado. D. Manuel García Ba­rros, que foi obxecto de honra en 1997, orixinou coa súa obra .e vida a celebra­ción de mesas ·redondas, ·conferencias, posta en escena de adaptacións dos 'Contiños da Terra', estreas musicais, etc. Lembramos ó mesmo tempo o 25 aniversario do seu pasamento así como da publicación dunha das obras máis recoñecidas dentro do universo edito­rial estradense 'Ás Aventuras de Alber­te Quiñoi'.

No ano 1998, e tendo en conta a im­portancia do escritor D. Manuel Daniel Varela Buxán chamado por Castelao 'Ó filósofo do arado' nacido o 2 de marzo de 1909 no lugar de Sanlouzáns, da pa­rroquia de Lamas, (aínda que inscrito o día 3 para non pagar multa), foi tillo de nai solteira, naceu na casa de Carmela Souto. Cando non contaba máis que con .3 anos trasládase ó lugar do Carba­llal, con Pilar Figueiras, dona que o coida con moito agarimo. Por este tem­po, casa a nai con José Varela (que o recoñecerá por tillo) e van de caseiros para o lugar de Abelleira, parroquia de Sta. Cristina de Vinseiro, de onde se trasladan á parroquia de Cercio,no veci­ño concello de Lalín á morte de Pilar Figueiras. En Cercio e con doce anos, 'Daniel das Pallotas' foi músico e zapa­teiro.

Con 21 anos emigra á Arxentina (1930). Casado de primeiras con Dona Maruxa Yillanueva, artista galega de éxito na capital arxentina <lestes anos nos que a colonia galega superaba o medio millón de habitantes (máis que · Vigo e Coruña xuntas) e arestora Re­xente da Casa Museo de Rosalía de Castro en Padrón. Xunto con 'Tacho­las' e Maruxa Villanueva, fan do coro 'Aires da Terra' unha compaña que chegou a ter 22 actores, coa que des­pois de cinco meses de ensaios estrean o 30 de novembro de 1938 'Se o sei non volvo á casa' no teatro Maravillas e no ano seguinte 'Pola ria~ culpa', no teatro Mayo. Máis tarde pasará a cha­marse esta compañía 'Maruxa Villanue­va', moi famosos por ser eles os qtie es­trean 'Os vellos non deben namorarse' de Castelao no teatro Solís de Montevi~ deo (1941). A súa compaíiía traballou con regularidade ata 1944. Regresou en 1950 e despois dunha breve estadía en terras da Estrada, e dun falido intento de fundar unha compañia de teatro en Galicia coa que recrea-lo noso teatro e facelo chegar a América, no que ningún empresario se quixo embarcar. Traba­llou de xomaleiro, obtivo o título de ba­charelato en Ourense, o de axudante sa­nitario en Santiago e asentou definitivamente en Cereio, para exercer de practicante e ser un elemento dina­mizador social, cultural e económico da zona (axudar á chegada da luz eléctrica, a estrada de Cercio á Goleta, posta en marcha do Teleclub, etc).

, Autor trata4o espec·ificamente nos Cade!lJ.o~ Mónográficos d~ Escola Dra­mática Galega, represeritádo por nume­rosas compañías teatrais galegas, ho­menaxeado polo Concello da Estrada o 15 de decembro de 1985, sendo alcalde D. Manuel Reimóndez Portela e conce­lleiro de cultura D. Manuel Antonio Constenla Filloi, foi instalada unha pla­ca na sa parroquia natal.

"Todo esto da homenaxe emocióTJa" me moito, porque eu non teño méritos para tanto; pero o que si teño a sorte de dar con homes nobres coma v6s,

VARELA BUXAN XUNTO CON OUTRO DOS GRANDES DAS NOSAS LETRAS, FIGUEIRAS BALTAR

Varela Buxán, 1998 As razóns da dedicatoria do ano 1998 a figura de Manuel Daniel

Vare la Buxán, un home que fixo convivir paixón e teatro

que vos excededes nos agasallos, que sen merecelos, me tributades. Moitas gracias".

Honienaxeado polo Concello de La­lín (parroquia de Cercio) en decembro de L 984 data dende a que o Colexio pú­blico 1eva o seu nome e hoxe conserva placa e busto dese día

pai, Triste retomo, ¿Pista ou peste?, Por borrachín, As tres Maruxas, Esceas campesiñas, O cego de Fome/os e ou­tras comedias curtas, diálogos e monó­logos (1981).

Por norma xeral, as obras de Varela Buxán, presentan un conflicto amoroso,

ben por infidelidade dun­25 de nada!; acto co Delegado Provincial de Cultura sr Moreira Matalobos, o inspec­tor ·xefe provincial de EXB, o alcalde Cuíña Crespo, o sacerdote e amigo Xoan B. Alon­so, sendo directora do colexio dona Elisa Rodríguez;

O día máis curto do ano e para min o máis grande da miña vida.

D. Manuel Daniel finou o 25 de setem­bro de 1986.

"Manuel Daniel Vareta Buxán é o

autor galego do que se representaron

máis obras de teatro, algunhas con ·

máis de cen representacións"

ha das partes (Se o sei.., non volvo á casa), ben . polo afán familiar de im­poñer un matrimonio de interese (A xusticia dun muiñeiro) pero este case sempre se complementa co desenvolvemento pare­llo dun conflicto de tipo social, frecuentemente acentuado pola aparición da figura do cacique, tal e como acontece por exem­plO no Ferreiro de Santán, aínda que esta constante mosi:ra as súas excep­cións, como en Taberna sin dono, onde o rol de cacique é desempeñado pola figura dun fidalgo

Considerado como auténtico anovador do teatro galego de pos-guerra ,Varela Buxán, é posiblemente,o autor _mái_s representado do teatro gale­go. Escribiu máis. de trinta obras tea­trais níoitas delas estreadas na súa esta­día na Arxeni:itia de intención social e ton patriótico, de estructura sinxela, cunha clara compoñente costumista e centradas na vida labrega e aldeá; entre elas podemos destacar;. O ferreiro de Santán, Taberna sen dono (ámbalas <lú­as publicadas en 197 5 cun prólogo de Otero Pedrayo datado dez anos antes), Se o sei non volvo á casa, A xustiza dun muiñeiro (publicadas en 1977), Po­la nosa culpa, Gracias Padre Ramón, Cazando viudas, Galiza canta, Meu

retratado positivamente, moi en consonancia con· certos aspéctos de pensamento da obra de autores· co" mo Otero Pedrayo;

O teatro de Varela Buxán é un teatro clásico na súa composieión, sinxelo na súa forma e xenuíno no seu fondo. As siías obras están elaboradas cunha xeira de compoñentes comúns: a paisaxe, o amor a Galicia, a saudade, o seu humo­rismo tenro, o barroquismo galego, etc. Poden servir todas como testemuño, non só dunha situación social, serrón ta­mén dun xeito de vida, dunha filosofia popular. Os seus personaxes beben nas fontes primeiras da nosa terra: labregos de vagarosos andares sacados da súa al-

dea, mariñeiros doutras falas sacados dasúadoma.

O noso lirismo tamén está presente, envolvendo tódalas situacións, ás veces servindo de canle para os nosos anceios e ás veces como vieiro polo que desbo­tar ós desenganados. Francisco Pillado Mayor, da Escola Dramática Galega destaca tres fitos a xeito de resume que poden dar idea do labor de Varela Bu­xán e da súa aportación 6 teatro galego: Primeiro: Varela Buxán é o autor máis representado de teatro galego. Moitas das súas pezas superaron a teatro cheo, as cen representacións. Segundo: Varela Buxán foi o criador da primeira compañía profesional de tea­tro galego. Terceiro: Foi precisamente, a compañía que el creou e dirixiu, a que levou por primeira vez· a escena a obra de Caste­lao "Os vellos non deben de namorar­se". Por todo o exposto, e tendo en conta o labor das institucións galegas de difun­dí-la cultura do país, así como de pro­move-la normalización lingüística den­tro do seu ámbito, o Concello da Estrada ere de xustiza que neste ano 1998 sexa lembrada a vida e obra de Daniel Manuel Varela Buxán, como ga­leguista, literato, dinamizador e recrea­óor da cultura e linguá galegas 'e estra­dense.

Máis recentemente, foi o concello de Lalín quen tomou a iniciativa de so­licitar da Real Academia Galega o día das Letras de 1999 para D. Daniel, to­mándose o acordo plenario de apoiar esta proposta na Estrada, así como de seguro por parte de moitos máis foros. Soubemos por de Maruxa Villanueva das palabras de Castelao "nunca se po­derá falar da historia do teatro galego sen falar de Varela Buxán".

A escea transcu"e nun cuarto amañado ao estilo labrego,

na casa de TIBURCIO: unha ampria mesa no centro, con

varias cadeiras de"edor. .

ESCEAI

TIBURCIO.- (Home simprote, de sasenta anos. E o Alcalde da parroquia. Aparez escreben­do e, ó pouco, chama pola súa muller). -¡Xanela! ¡Ai, Xanela!

XANELA (Un chisco máis dis­cretiña cas outras). -¿Qué que­res, Tiburcio?

TIBURCIO. -Quero pergun­tarche se Hes deches o recado ós homes máis repersentativos da nosa parroquia pra que ve­ñan cabo de min.

XANELA. -Dei, home, dei; es­tán todos avisados. Pero ... xa verás cómo non che veñen. Ti ben sabes cómo son de deixa­dos os vecinos dista nosa parro­quia. Se os chamaras pra comer unha lupanda ...

TIBURCIO. -Boh, xa sei que son dabondo lacazáns, moi dei­xados e moi rutinarios, pero

non son ruís persoas. Aguillo­ándoos un chisco, coido que se poderá faguer algo. Xa vere­mos, xa veremos.

XANELA. -Pois eu sosteño que con is ta eras de xentes ... non se vai a ningures.

TIBURCIO. -O que Hes vou a proponer ten máis valemento que unha larpeirada, aínda que sexa de bola quente e leite ma­zado. ¿Ti sabes o qué siñifica unha pista . pra ista nosa parro­quia?

XANELA. -Sei, home, sei, pe­ro non che fan caso; ¡non a queren, non sexás burricán!

TIBURCIO. -Pode que non me fagan caso, muller, pero mo fagan. Sin intentalo ... non hai que percurar que conto. Os ho­mes nascemos pra sabemos a verdade do faguer cousa,s hes­tórícas e non sosmentes pra co­mer papas e caldo. I o Alcalde que non fai unha boa, pero un­ha boa alcaldada, nin é Alcalde nin farrapos de gaita. E xa teño boas istrucíós do sinor Alcalde da víla pra encamiñar o asunto con moitas espranzas de ésito.

XANELA. -¡Chéirame mal o

conto, Tiburcio!. .. _os nosos ve­ciños non che están ·polos adiantos. Prefiren amasar l~a. coma decote fixerori; ·

TIBURCIO (Escrebendo de cando en cando). -Tamén se conseguímola pista, ¡quén nos verá no noso automoble! Ti guiando nil i eu fumando un ci­garro de boas follas ... ¿ Eh, Xa­neliña?

XANELA. -¿E adeprenderéi pronto a guialo?

TIBURCIO. -¿Aínda pergun­tas, Xanela? Un automoble ca­lisquera ... non digo que,che se­xa doado guialo axiña; pero un automoble dÓs bons, dises que teñen peso e algo de xuizo, guí­alo ti nun santiamén.

XANELA. -Pois Deus queira que poidamos chegar a un auto­moble, que fartiña de carro xa che estóu.

TIBURCIO. -Xa verás, muller, xa. É perciso que as cousas se vaian faguendo paseniñamente. Non esquenzas son o Alcalde e que ti es a miña muller, que so­mos un chisco distintos ao que son os demáis, que por iso so­mos o que somos o que naide é i o que calisquera pode ser. ¿Entendiches?

XANELA. -Non, non entendín ren.

TIBURCIO. -Tampouco eu. Son cousas da filosofía, que convén practicar de vez en can­do. (Pausa). A pista que teimo lograr prá parroquia, convenlle a todos e favorece a todos por ígoal, i a nós máis que a nin­guén porque faguemos conta de mercar un automoble. Mais aínda que iso non fora, tratán­dose de algo tan proveitoso prá parroquia, é deber dun bon Al­calde loitar pra que se faga. E quen se opoña a ela nin é bon parroquian nin persoa que me­reza vivir antre xente. ¿Enten­diche?

XANELA. -Agora si.

TIBURCIO. -Tamén eu.

MANOELA de OUTEIRO (Chama dende/ora). -¡Xanela!

XANELA. -¡Quéeee!... (Tran-

.~111

,.. u. fnlaBllít

si'Ción). Vou ver quén chama

TIBURCIO. -Vai, si, vai... (Xanela sale. 1iburcio bátase a Jalar consigo mesmo). Eu ben sei que non é doado faguer cousas porveitosas cando de moitos se trata. Hai de todo nis­te mundo: hainos tozudos e co­tarrás, que sin roparar nas ven­tax as ou desventaxas que a oferta lles poida traguer, esco­menzan a cotorrear decindo que non, e que non ... e non hai coitelo que os entre. Fan coma os burros: canto máis se lle tira polo cordel, tanto máis iles arrecúan. Tamén os hai envexo­sos, que incapaces pra seren al­guén, desexan que ·os vecinos non medren; porque canto máis ven medrar ó veciño, tanto máis mirrados iles se miran. ¡Qué Deus nos arrede dista eras de veciños !...

XANELA (Entrando). -Eiquí están Manoela de Outeiro. Ma­noela do Cabo, Manoela de Ri­ba e Manoela de Baixo ...

TIBURCIO . -¿E qué raios

queren todas isas Manoelas?

XANELA. -¿E qué me pergun­tas a min, Tiburcio? Supoño que veñen en repersentación dos seus respeitivos homes.

TIBURCIO .- ¡Loado sexa Deus !... ¿ E todas elas farán por un home bon, muller?

XANELA. -¡Qué perguntas me espetas, Tiburcio!. .. Mira de buscadle traza e fai coilas o quepoidas.

TIBURCIO. -Fai, fainas pasar, anda. (Xanelá saie pra voltar ó pouco cas demais mulleres).

ESCEA 11

TODAS. -Boas tardes ...

TIBURCIO, -Boas tardes ... (Vainas mandando sentar). Sentaivos, si, sentaivos. (Vanse sentando. Cando xa todas es­tán sentadas, continúa 1iburcio ). Non desprezo a pre­sencia das mulleres, i até vos direi que, nalgúns intres, sodes indispensábeles. Pero hoxe chamei eiquí aos vosos homes, e chéirame a bulra que veñades vos.

MANOELA de OUTEIRO (A máis descarada de todas elás). -Pois non lle vimos pra bulrar­nos de ninguén, senón pra que naide se bulre de nós. Quere­mos saber as cousas moi arrentes da letra. Por outra ban­da, os nosos homes· non ·arre­mataron de faguer os labores e

non poden vir.

M.do CABO. - O meu está atendendo o muiño, que hoxe nos toca a nos ...

M.de BAIXO. - O meu queda cosendo o chaleque, que quei­mou co raio do pitillo. M.de RIBA . -O meu queda amasando pra cocer, porque es­tamos sin pan.

M.de OUTEIRO. -Pois o meu queda mazando unha ola de lei­te.

AuroM!!~I Avda. Fernando Conde, 123 36680 -A Estrada (Tlfno. 57 02 08)

GESTOS O

•• ,¡. ..

. ¡

i . '

12/

TIBURCIO (Que se quedou coma abraiado). -Pois eu teño entendido que «onde hai capón non canta galiña», i agardaba que viñeran os vosos homes.

M. de OUTEIRO. -Cantar .. . non digo; pero do cacareo .. . naide nos pode privar. Xa estóu moi fartiña de alcaldadas e que­ro saber de qué se trata.

TODAS. -lso; iso mesmo: que­remos saber de que se trata.

TIBURCIO. -As mulleres de­cote queren saber todo, e ben está que seipan algo; pero tra­tándose de cousa tan seria e porveitosa, corresponde ser tra­tada antre homes.

M. de OUTEIRO. -Por iso, porque supoñemos que de cou­sa serie se trata, viñemos nós. Os homes, cando pasan perto dunha taberna, deixan a serie­dade dentro dela e saien arro­tando coma odres ...

M.do CABO. -Falaches como un abogado.

M.de RIBA. "Ista muller ... de­cote está cerrada de razón.

M. de BAIXO. -Se fora pan, quitábasmo da boca.

TIBURCIO. -Pois se tanto ten falar con voseo coma cos vosos homes, direivos o conto. Sodes catro Manoelas repoludas, e pode que se chegue a faguer máis obra con vosoutras as ca­tro que con unha dúcia de cose­dores de chaleques, amasado­res, mazadeiros de leite ...

M. de OUTEIRO. -Sí, siñor, sí; o meu conforma con canto eu dispoña e faga.

M. do CABO. - O mesmo po­do decir do meu, que é un san­to ...

M. de RIBA. -Pois o meu ... custóume traballo domeálo, pe­ro, agora xa anda ó rego ante­posto.

M.de BAIXO. -Nada teño que decir do meu: non o mando la­var a roupa porque lle gostan máis os labores da casa, que se-

nón ...

TIBURCIO. -Sendo eisí, tendo aos vosos homiños tan amaes­tradiños, agardo de vos a maor voluntade pra chegar ó que compre chegar.

M. de OUTEIRO. -Se a coúsa é do meu contento, conte voste­de coque sexa.

TODAS. - O mesmo, o mesmo decimos todas.

TIBURCIO. -Trátase do si­guinte: Como vos ben saben­des, eu son o voso Alcalde, o voso pai ·político, a máis outa autotjdade da nosa parroquia, e propúxeme faguer algo que nos honre a todos por igoal. ¿Esta­mos?

M. de OUTEIRO. -Polo dago­ra estou; (botándolle unha olla­da ás outras) i as rniñas com­pañeiras ... , ºtamén están.

TIBURCIO. -Resulta pouco menos que noxento ver cómo noutras parroquias de menos categoría que a nosa, fai tempo que veñen disfroitando dos adiantos proprios dos tempos que vivimos: teñen luz eléutri­ca, pista, unha fonte ná que non mexan os porcos i outras cou­sas que nos non ternos. Nós .... malpocados ... non ternos máis que o noxento orgulo de non ter nada, un orgulo máis proprio de nenos sen coñecernento que

· Axencia de A Estrada

de homes con barbas ou mulle­res peitudas ...

M. de OUTEIRO. -Estou ven­do que lle sobra razón a voste­de. (As éompañeiras). ¿Vos ve­des ou non vedes nada?

TODAS. -Conformes, confor­mes ...

TIBURCIO. -É perciso, pois, que ista nosa parroquia sexa a máis soada da bisbarra; que to­dos téñámos luz eléutrica nas nosas casas ...

M. de OUTEIRO. -Nas casas e máis nos cortellos, que os porcos tamén teñen direito aos adiantos da cencia.

TODAS. -Aprobado; moi ben, moi ben. ·

TIBURCIO. -Todo iso é perci­so, necesario, porveitoso. O de­mais... son con tos que van pra ningures. (Transición). A luz xa está pormetida pra iste ano;

_xa vai pra catro anos que a ve­ñen pormetendó, e coido que se non é iste ano ... pra o ano que ven haberá luz. Tamén falei co­as máis outas e diñas pérsoali­dades da vila pra ver de conse­g ufr unha· pisú prá nosa parroquia, pra que dunha vez pra sempre nos desenterre da lama en que estamos espetados; que nos leve lixeiramente a ver un médico, se a nosa saúde eisí o requer; a ver un abogado, se a

nosa dura cachola eisí no lo im­pón. Coido que a todos nos gostará ter unha pista pra poder chegar á vila cos zapatos relu­centes, e non enlameados coma teixugos ...

M. de OUTEIRO. -¡A todos ... y a todas!

TODAS. -Iso, iso, ¡a todas!

TIBURCIO. -A todos gorenta­rá que os automobles cheguen eiquí pra carrexarnos ás feiras ou a calisquera ,outro sitio que queiramos ir. Habendo pista, aínda calisquera de vos pode chegar a ter un automoble.

M.de OUTEIRO. -lso .•. é máis certo do que a lixeira vista parez. Habendo pista ... ¿quén dubida que poderemos levar ás feiras con facilidade o noso mi­llo, as patacas i os nosos corpos descansadiños e limpos?

M.de BAIXO. -¡Que veña can­to denantes, a pista isa!

M. de RIBA. -¡Aínda que haxa que dar unha limosna ó santo!

M.do CABO. -A pistiña ... sería unha fartura prá parroquia en­teira.

M.de OUTEIRO. -Pousarse dentro dun automoble diante da porta pra despousarse na vila. tranquiliña e limpa coma unha rosa, é moi diStinto a zanquear

'Cll:ttbeirós me.mr, xuño de 1998

por istas nosas congostras, en­terrándonos na lama até a mes­ma croca do rabo.

M.de BAIXO. -¡Ténche bon cotexo!

M.de OUTEIRO. -¡Que veña isa pista canto denantes !

TODAS (Berrando). -¡Que ve­ña, que veña!...

TIBURCIO. -Xa vexo que en­trades en razón como entra a chave polo olio da pechadura, polo que xusgo que teremos pista.

M. de OUTEIRO. -Irnos ver se nos entendemos: ¿Qué com­pre que nós fagamos pra que nos manden a pista?

' TIBURCIO. -Unha miseria, muller, unha miseria: se ponñe­mos o lombo i entregamos as cabezallas, teremos axiña a pis­ta que todos anceiamos ..

M.de OUTEIRO. -¡Non estou dacordo! (Alporizada). Detrás das cabezallas pedirán os che­deiros.

M.do CAO. -E pra máis ... ¡le­valas ao lombo! (Alborótanse).

TIBURCIO (Calmándoas). -¡Calma, miñas Manoelas, cal­ma! Acougade, acoug~de. Xa vexo que non estades moi ó co­rrente con certas verbas do no­so idioma. Eu vos espricarei o siñificado de «lombo e cabeza­llas» ...

M.de OUTEIRO. -¡Non; non queremos parola!... .

M.do CABO (Alporizada). -Non nos deixaremos convencer por ninguén ...

M.de RIBA. -Estamos fartas de panxoladas ...

TIBURCIO (Fora de sí). -Ide­vos á porra, e que veñan os vo­sos homes.

M.de OUTEIRO (Dirixíndose ás compañei'ras). -Miñas arni­guiñas; polo que vexo, o noso Alcalde e máis o da vila queren desarmarnos os carros pra que nos vexamos obrigadas a carre-

POMPAS FUNEBRES TANATORIO

Figueroa de Arriba -Telfs. 57 37 43 - 57 24 06 - (57 28 43 - Servicio Permanente) - Fax 57 22 50 - A ESTRADA

'Clla:heirós 'Cllena, xuño de 1998

xar todas as nosas cousas nun autornoble que iles pensan mer­car ...

TODAS. -¡Claro que sí!...

TIBURCIO. -¿Qué raios se vos mete no ca etre?

M. de OUTEIRO.- O dito, o dito ...

TODAS (Alporizadas). -A cou­sa está erara, pero nós non chu­parnos o dedo ...

TIBURCIO. -¡Sodes unhas rna intenzoadas parvaxolas! Estou vendo que vos vou chirnpar po­tas escaleiras abaixo ...

TODAS (Bótandose a Tiburcio pra darlle unha amansadura de moquetes e·bourar nel coma en centeo, até que entran os seus homes_ respectivos na compaña de Xanela).

ESCEAill

XAN (Home de Manoela de Outeiro. Dimpois de restable­cido o orde i a calma, colle por un braza á súa muller e, con certa severidade, dille). -Se non queres que che arrime un torcenarices, non revulas nin deas unha fala máis. Eu aturo rnoito, ben o sabes, pero hai cousas que ...

TIBURCIO. -Dimpois de cha­rnarvos a vos, xa non debestes

mandar as mulleres, que nin entenden nin deixan falar a un.

XAN. -Eu non a rnandei vir. Pero agora, cada home que se faga cárrego da súa Muller, de xeito que escoiten, pero que non opinen. (A súa muller). Con tal de que digas algo ou te rernexas, apranar apránoche o narís.

MARCELO (Home da do CA­BO)- -Outro tanto che agarda, se non acougas.

PEITEADO (O home da de RIBA). - O mesmo che apunto, se non te portas coma persoa.

ANTON (Home da de BAI­XO). -Pois ti correrás a mesma sorte das túas cornpañeiras. Pra me non gardares respeto, abón­dache ben na casa.

XAN. -lso mesmo. Na casa •.. será o que sexa; eiquí hai que respetar barbas e pantalóns. (Transición). Que fale o noso Alcalde ...

MARCELO. -Que fale.

PEITEADO. -Que diga o que ten pra nos decir.

ANTON. -E sin medo ¿eh?, sin medo, que estarnos nós eiqui.

M.de OUTEIRO (Ameazante). -Se agora estarnos eiqui xa nos veremos noutro sitio ...

XAN (Poñendo o dedo no fuci­ño )- -¡Chist!... Que fale o noso Alcalde.

TIBURCIO. -As vosas Mano­clas, que é.o mesmo que decir as vosas mulleres, enfurecéron­se sen motivo, tal vez por des­coñecer o xusto siñificado de algunhas verbas. E corno as mulleres non escoitan razón, botáronse a rnin i armaron unha callarnouza. Compre ter pacen­cia. (Pequena pausa). Todos coñecedes a grande necesidade que ista nosa parroquia ten de unha pista ...

XAN. -¿Podo falar?

TIBURCIO. -Fala.

XAN.- Pra non facer un novelo coa conversa, opino que fale unha soa persoa -en repersenta­ción de todos nós; ádernitindo, craro está, as opiniós e acrara­ciós. TIBURCIO. -Moi ben falado.

XAN. -Pois .... escollamos isa persoa.

TODOS. -TI mesmo, ti mes­mo ...

XAN. -Aceutado. (Pequena pausa). Que fale o sinor Alcal­de.

TIBURCIO. -Quero faguer obras na parroquia benefizosas pra todos nós, considerando que as funciós dun Alcalde non arrematan, non deben arrema­tar, nun sirnpre recadeiro antre os seus parroquianos i as auto­ridás da vila. Non, as inquietús dun bon Alcalde, ou Pedaño, se queredes rnillor, deben aprefxar as necesidades da parroquiá pra pedir ás autoridás da vila todo aquelo que rnáis conveñ prá pa­rroquia. 1 eso é o que constitue a rniña teima: quero faguer obra que nos diñifique a todos por igoal.

XAN. -Parezme rnoi ben o que arremata de decir. (Pregunta aos seus compañeiros). -¿Hai alguén que queira opinar sóbor disto? (Vendo que todos están

/ 13

coma apartados e non respon­den, di pra Tiburcio). Adiante, sinor Alcalde, adiante; estarnos soios.

TIBURCIO (Con certa ampu­losidade, coma botándolles un discurso). -Sin esquencerrne da luz eléutrica, que tanto nos compre e que estarnos cheos de agardar por ela; sin esquencer­rne dunha casa-escota que reu­na as rnillores e condiciós pra nela poidan estudar os nosos ti­llos; sin esquencerrne dunda fonte prá nosa aldea, pra que dunha vez pra sernpre deíxe­rnos de beber rnexo dos porcos misturado coa auga encorada

·na fonte que ternos, propúxen­rne conquerir unha pista que nos saque das penuras de ama­sar lama até a carreteira; que entren por ela adiante en calis­quera ceifa do ano carnións e rnáis carnións, pra que carrexen as nosas rnadeir~s. o noso mi­llo, as nosas patacas ...

M. de OUTEIRO (Berrando). -¡E rnáis o viño que beben os nosos homes!

XAN (Arreméténdolle co puño pechado). -¡Chist L. Estarnos tratando cousas serias e de pe­so. Por conseguinte, as mulle­res estactes pra escoitar ou pra lamber uns lapo tes. (Os com­pañeiros ). ¿Qué opinades vos, entanguiriñados?

TODOS. -Adiante, adiante ...

XAN. -Siga,- sinor Alcalde, si­ga ...

TIBURCIO. -Non dubido que todos sabedes o rnoito que nos favorecería a devandita pista. Por iso agardo que non vos opoñades con parvadas nin con ruindades que boten polo chan o rneu san propósito de lograr que nos sexa feita a tan desexa­da pista.

XAN. -¿Condiciós pra traguer a pista?

TODOS. -Iso, iso; condiciós.

'.flBURCIO. -Teño no rneu po­der unha carta.do sinor Alcalde da vila porrneténdonos a pista, a condizón, craro está, de que entreguemos as cabezallas que

VENDA DE: PISOS V.P.L. e V.P.O., PRAZAS DE GARAXE, A. ~

lnfürmese nas novas oficinas de atención o cliente:

rúa Calvo Sotelo, 9 -Baixo- A Estrada. 57.25.38

e BAIXOS COMERCIAIS __ ,.,,Jút¡ tÚ- P ·~ QPVN7--

meo BAMARTI S.L.

~

t ¡ 1

i

14/

. _ ¿,Pista ou peste .. '? __ _ ' ,··, . ··'-t..·-~ ....... · ..... ' 1 -~ ~ ,....,... • -·-·~·'.·--· •• • ....

cumpran e poñamos o lombo. (Os parroquianos barullan, re­tórcense e Jalan antre iles).

XAN (Dimpois de que os dei­xou barullar; retorcerse, etc ... por espazo dunha miga). -¿Po­do falar?

TODOS. -Fala ti, fala ...

XAN. -Como vostede ve, se­mella que non .lles cai ben o conto ós veciños; iles retórcen­se e ... non será por door de ba­rriga que teñan. Non Hes caeu ben o conto das cabezallas i o lombo ...

M. de OUTEIRO (Berrando). -¡Mallemos no Alcalde!... (To­dos barullan e móstranse agre­sivos).

XAN (Jmpóndose). -¡Acabou­se! (Pausa). ¿Falo eu ... ou es­bardallades vos? (Pausa e dirí­xese ó Alcalde). Pirmeiramente, sospeito que o sinor Alcalde da vila ... quere poñer unha frábica de carros, porque ... vamos, ¿a ónde vai il con tantas cabeza­llas?; segundamente .... a cabe­zalla do meu carro se a queren levar ... ¡terán que pasar por riba do meu cadavre!

M. de OUTEIRO. -E máis do meu.

TODOS. -¡Moi ben falado! ... (Barullan, móvense e móstran­se agresivos).

TIBURCIO (Descargando un

,

tremendo golpe sóbor da mesa con un macico de carpintería que terá debaixo dela). -¡Or­den, larpeiros, orden! (Pausa e silenzo). Xa vos dixen denantes que vos acrararéi o siñificado da verba «cabezallas». Xa vere­des que non é tan aceda pra que poñades semellantes fuciños. (Pequena pausa). Quer decir que ternos que doar as cabezas das leiras por onde pase a pista; é decir, nalgús sitios ben cabe polo camiño que xa esiste, e onde non queipa ... haberá que lle comer un chisco as cabezas das fincas, máis ou menos ... unhas cuartiñas ...

XAN (Berrando). -Sendo ei­si..~ ¡que veña a pista!

TODOS. -¡Que veña, que ve-ña! -

XAN. -¿I eso de pofier o lom­bo?

TIBURCIO. - Quer decir que ternos que axudar todos a traba­llar: faguer a espranación, fa­guer os regos ... A pedra e de­máis cousas correrán a cárrego da Diputación.

XAN. -¡Moi ben, moi ben! (Dirixíndose a seus compañei­ros). ¿Estades dacordo, galu­píns?

TODOS. -¡Dacordo, dacor­do!...

TIBURCIO. -O sinor Alcalde da vila tamén pormeteu man-

ESpECTA.C

CHAP S.L AVELIN

darnos algús pelexos ...

X~N. -De pelexos ... xa está ben dabondo a nosa parroquia ... (Con soma).

TIBURCIO. -¡Qué mal enten­dedes o noso idioma, válgame Deus !... Quer decir que manda­rá algús pelexos de viño pra os que traballen na pista.

XAN. -¡Viva a. pista! (Berran­do).

TODOS (Berrando). -¡Viva!. ..

M.de OUTEIRO. -¡Están de festa os borrachos da nosa pa­

• 1 rroqma ....

XAN. -¿E non haberá eiquí un­ha persoa caritativa que lle me­ta un zoco na boca a ista mu­ller, hom? (Ameazante). Porque está cacarexando moito e .. . (Transición). Non se pode decir que a pista non sexa boa pra to­dos , anque a uns- fav_or,ecerá máis que a outros. Os tabemei­ro-s, poño por caso, cecais se­xan os máis favorecidos. Por conseguinte, os ~ombos dos ta­bemeiros deben ser os pirmei­ros en presentarse na pista.

ANTON (Berrando)- -¡Lombo de tabemeiros á pista!

TODOS. -¡Correndo xa!

TIBURCIO. -Se a pista favo­resce a todos por igoal, non de­bemos reparar moito nisa cus­tión. Craro que uns quitaranlle máis proveito que outros, é cer­to. Pero ... ¿haberá algún larpei­ro na parroquia que renuncie a ganar dous pra que o veciño nc;>n gañe catro? (Naide respon­de). Vexo que non o hai, e fól­gome de que eisí sexa.

XAN. -Boeno; dimpois do tala­do, do escoitado e do visto, compre perguntar o seguinte: (Dirixíndose os seus compa­ñeiros): ¿Queredes unha pista, ou queredes unha peste que nos barra a todos por inútiles?

TODOS. -¡Pista! ¡Pista! ¡Pis­ta!...

TIBURCIO (Satisjeito). -Non agardaba menos de vos. Chega­mos a entendemos como cadra que sexa antre persoas inteli­xentes. Pra que quede constan­cia eterña diste hestórico acor­do, firmaredesme is te papeluxo. Os que o non seipan firmar con pruma, firmarán coa mazaroca do dedo groso. (To­dos van firmando con pruma, menos Xan, que o fará co dedo. Dimpois que firmaron todos,

pregúntalle a Xan:) Tí Xan, ¿con qué firmas?

XAN (Mostrando o pulgar da man directa). -Coa mazaroca do dedo.

TIBURCIO. -Pois hala xa, e que sirva de cuño. (Pásalle tin­ta polo dedo e póusao no pa­pe l. Dimpois disto, todos aprauden, parolan antre iles, etc.).

XAN. -Sinor Alcalde; xa que estamos no pran de faguer obras resoantes e porveitosas pra ista nosa parroquia, sería bon que vostede falase co Al­calde da vila pra que íste fale co de Vilagarcía pedíndolle un porto de mar pra Cercio.

TODOS. -¡Moi ben, moi ben falado, rediós! ¡Queremos un porto de mar pra Cercio!

TIBURCIO. -¡Non hai quen vos ature: se vos dan un dedo, xa queredes a man. (Pausa). Non me opoño ao criterio de Xan, pero non me parece xusto que denantes de conseguir a pista vaiamos a pedirlle un por­to de mar. Por outra banda, se ben é certo que tamén se fixo o canal de Panamá, estamos moi lonxe do mar i a cousa non será fácile. Pero boeno; pirmeiro fa­gamos a pista, e dimpois ... ire­mos pedindo o de-máis.

XAN (Pergunta ós compañei­ros). -¿Estades dacordo?

TODOS. -Dacordo, si, dacor­do. XOAN (Decote cas súas vaga­rosas jalas). -Pois agora ... teño algo máis pra decir, pero é cou­sa de tratar sosmentes antre ho­mes.

TIBURCIO. ~Pois que saian as mulleres unha miga. Xanela, vai saíndo ti diante, anda. (As mulleres van saíndo da escea, menos Manoela de OUTEIRO que, desemuladamente e sin ser vista, métese debaixó da mesa pra escoitar o desenroto ­da escea).

XAN (Dimpois de asegurarse de que as mulleres sairon). -Nos anos que teño non presen­ciéi acontecemento coma íste na parroquia de Cercio. Por consiguinte... compre festexar o caso. Dimpois do acordo to­mado, sería unha inxustiza que non botaremos un gurrucho po­la gorxa abaixo. (Saca unha bota de viño de debaixo da chaqueta pra dar de beber a todos). Beba, sinor Alcalde, be-

EN EXCLUSIVA PARA A ESTRADA

ba; é bon, por certo.

TIBURCIO. -Non o dubido: en Cercio ... decote se bebeu bon viño. (Dimpois de beber, entrega a bota a outro e to<kis van bebendo até que a bota volta ás mans de Xan ).

XAN (Coa bota na man). -Ou é que eu teño máis sede cos ou­tros anos, ou o viño deste ano ... é dos que arden nun candil. (Disponse a beber; pero can<ÚI está a ponto de o jaguer, a súa muller colle o macico de car­pintería que está debaixo da mesa i arréalle un macicazo jorte nun pé a XAN e sale co­rreiido pra jora, sendo a/visea­da por XAN, quen se queda en­grudado, cos dentes regañados, botándolle a man ó pé. Todos, espantados, corren a il coidan­do que algo malo!:!!!_ ocurreu).

TIBURCIO. -Xan, ¿qué che pasa? ... Fala, home, fala. ¿Qué che ocurreu?

XAN (Dimpois de gramuras i outros xestos). -Nada, nada; hai cambio de tempo: lostregóume un callo.

ESCEAIV

MULLERES (Entran a escea cantando con ar de xota, pra dimpois /ague/o todos).

Vaínos, rapaciños, a, faguer a Pista

e dimpois de feíta farémola festa.

Un Alcalde coma o noso non o hai no mundo enteiro:

hemos faguer un carniño dende Cercio ó Ribeiro.

Vamos, rapaciños.etc,

É o roáis listo do mundo o noso Alcalde de Cercio: dimpois de faguer a Pista,

hanos de traguer un puerto.

Vamos, rapaciños, etc.

_E pra hoxe non hai máis, outro día xa veremos; cando t~ñámola Pista,

cousa millor vos daremos.

Vamos, rapaciños, a faguer a Pista

e diinpois de feíta terémola festa ...

TELON

Galiza, 1956

ORQUESTRAS: PARIS DE NOIA, SINTONIA DE VIGO, -PANORAMA-, PASSARELA, CUNTER'S, -GRAN PARADA, ISRAEL, COSTA OESTE, CHARLESTON, -TANGO, SUAVECITO, -NUEVA MODA, -TREBOL. GRUPOS: AMERICA. -CINEMA, CLUB NAVAL, -LA OCA, -AMISTAD ATRACCIÓNS; PAOLO SALVATORE, -ANA KIRO, -TITO E TITA, -MONTSE E LUIS QUIEMADA, -A RODA. .. ETC.

l

'mnheirfü.'i '©erra, xuño de 1998

A Estrada viviu no mes .de maio a XXV Festa

do Salmón, unha festa que contou con moitos e varia­dos actos, pero desde Ta­beirós Terra quixemos -por unha vez- que só as imaxes conten por si mes­mas. Unha imaxe, dín, va­le máis que mil palabras ... pois aí van unhas cuantas dalgúns momentos da fes­ta ...

XXV FESTA DO ~

SALMON

O folclore da nosa terra tivo un lugar de excepción nas celebracións, e por primeira vez, celebrouse un concurso de gaiteiros solistas

/ 15

O 'reí' Salmón volveu a contar coa súa particular festa na Estrada. Unha festa que estivo este ano ligada di­rectamente á recuperación do Río Ulla.

O salmón ten máis de cen formas distintas de preparación, e os cociñeiros da Estrada saben perfectamen­te como facelo. A cerón do Ulla sempre é un bo momento para conflrmalo ¿non?

A degustación popular tivo lugar no segundo andar da praza de abastos, colieitando un éxito de público que probou diversas formas da preparación do salmón

O fotógrafo captou un momento da degustación popular na XXV Festa do Salmón. O segundo andar da praza de abastos estaba ateigado de público

r 1

16/

A literatura e a investi­gación, ás veces, van

xuntas da man. Nesta oca­sión e gracias a un afortu­nado descubrimento nun faiado, podemos--elilpezar a achegarnos a un persoú­ro que, desde a súa Morei­r'a forma parte daqfieles que por mor das: súas irt-

-quedanzas non errut:cap<,l­ces de quedar calados_- €)

menos, de non es¿,tibii:::-

Cartafol do Museo: Unha caixa de

sorpresas ... arfa do Carme Tercei­ro Muíños levaba tem­po matinando en dis­

por dunhas horas do seu. lecer na procura das súas raíces. Mergu­lladas na brétema do esquece­mento, sementaba confusas con­versas de seu avó encol das andainas literarias do pai, ou -se­xa, do bisavó da rapaza.

O matrimonio formado~ Manuel Muíños e María Loúrdes Porto !_,

Un serán momo do ou­tono atreveuse a subir 6 faiado da casa. Naque! revolto mar de tras­tos, no curruncho máis apartado emerxía o vello baúl. Carme, abóuno con decisión e foi sacan­do as chilindradas acuguladas a través do tempo: Trapos marelos de profunda significación, unha antiga e mutilada moneca, recor­dos baratos das viaxes dos mem­bros da familia e no fondo unha caixiña pequena, xa comesta pola couza.

O presentimento- de que naquela caixa habeóa algúns tes­temuños: cartas, xomais, algo, en fin que lle aportase unha raiola de luz e coñecemento, deu o froi­to devecido. Mesturada con documentos de foros e escrituras de leiras había unha carpeta descorida, sobada. Dentro, follas soltas dunha libre­ta coas tapas esfiañadas. A curio­sa libreta non tiña desperdicio para unha investigación que Car­me non é quen de saber por onde empezar a desenmarañar a ma­deixa.

Na súa orixe debeu ser mercada para to­mar apuntes de leccióils de físi-ca: "Lección 3 . .: Hidromecánica,-

pan un vermes, un mércores, e máis cousas. Pegadas de follas arrancadas e versos, moitos ver­sos en castelán e en galego. Máis escritos en galego, unhas frases en latín e ·unha data: "Composte­la 1900". Para Ma; do Carme naquela li­breta hai moito do que ela oíra antes e buscaba agora, pero non sabía darlle trazas. Non obstante sabía que podía contar con outras testemuñas que había ter o fieu primo e neto do autor, José Mui­ños Ribadulla, na actualidade na cidade de Barcelona. E a libreta chegou ás miñas mans, por mor de estar; Carme e eu, emparentados nuriha familia común.

Hai na libreta, mesturados entre esas anotacións doméstícas, es­bozos literarios escritos a lápis. uns; outros a pluma e todos con moi boa caligrafía. Temas que fan referencia ós xomais estrar denses· de comezos de século: "El Estradense' _e 'La Voz del Pueblo_'. Versos; textos e diálogos tanto en castelán coma en galego (Máis logrados litera­tia!flel'!te "~ titJ eai;~á11'.oNonahe.!

dúbida de que estamos diante dun home sabi­do e con an-ceios literarios. A meirande par­te dos temas

lección 4.- La at­mósfera". Acabá­ronse os apunta­mentos e a libreta pas~ a ·-ser un evéntual inventa.: rio económico. Follas có. nóme de perso11s, ab.o-

O s escritos do Sr. Muíños, estaban

nunha libr_-etá_ Xúnto_ con

aparecen sen re­matar por mor da falta de follas nas --qoe, abofe­Ila8, -e8(3rlan_ re­maf:idos-:· 'velaí ulibá. -pequ~na

outros apuntamentos de diversa índólé ...

fellas siareiros aperceiros da cá­sa: Fulano (nome e apelidos) Unha vaca ·79 pesos: Deu o becerro da vaca 30 pesos. Hai unha resta no recanto da folla. Noutra folla o borrador dunha carta familrar, notas Soltas encol do custo do

mostra:"

A 'SORTEDO CONEXO

Desgra~iiUW do conexo

. -qu 'eu ¡ioiqa bo­tarlle un tiro

¡xa parece {¡ue o non vex:o!, parece-,i4 qúe ·o ~ ,;,i;ro. ·

Así que caya no chan o probe do bicho tumbado,

entre eu e mái-lo can pillámolo decontado.

Engarabítolle as uñas métolle as patas no cinto postas a modo de cuñas

e, ind'eu revente se minto.

Así que o teña na casa ven arregladtJ e cocido

ei de ver eu' que me pasa pra non ter el xafuxido.

Sabemos que o autor era cazador, pois entre a libri:ta estaba unha licencia de caza do ano 1921 e un recibo da asociación de caza do ano 1954. Como bo cazador quere deixar constancia de que non minte.

A SORTE DO PAXARIÑO

Estaba sentado ond' á un mato fai hoxe mesmo dous anos canso, de mozas un fatü vexo vir, todas con panos.

De tan diferentts cores y algún de tanta valía qu 'hastra xura qu 'ind' as flores tiñan delas cobardía.

-¿ Pra onde vas tan rechamante? dixen, escontra unha d'elas

atravesándome diante cal se /ora un chupavelas.

-¿Logo ti non sabes nada? -Eu nadá seí, abo/ellas.

-Imoschá feira da Estrada. .-E entonces com 'é qu'as vellas

e vellos, todos a monte non [evades cansa vós.

-Porqu'eles xaJoron onte hoxe tÓC(lnps a nós.

-Vamos ... conta polo craro, pois xa me cham 'á atención

. e hastra me parece raro qu 'hoxe sea feíra ... ou q'ue non.

-Direiche entonces, lixeira . algo desta aqueloutras:

hay de mulas unha feira ... me, que marchan as outras.

¡ ¡¡Eu non seí como eso jixó de botar así a correr!!!

'ijJ:abeinís 'merra, xuño de 1998

pero dende que tal me dixo xa non quíxen máis saber; saltei dun brinc'un balado

· dun salto pasei á eirá e dixen, seique enfadadO,

n'hay remedio ... , ¡vou áfeira!.

Tal, cal o caso pedfa vestime e laveime ben

herrando pra quen m 'oia ¡Eu marcho afeira, ttunén!.

Cando .na Vila me vin revolta c;a demais xente dixen así, escontra min:

Acaba (non aparece a folla)

SEN TITULO

Para el Ministro que poida mais que todos los demás

una cartita y no-más le mando si se descoida.

Sepa Ministro querido que ten esta por ·objeto referirlle que al sujeto que le llevó refirido es diputado de figo

a cortes, naturalmente pois a cuadras no es decente

sino lo mismo lo digo.

El diputado soy yo y le sé tanto de derecho

que lo que diga está hecho aunque no diga no

e non habla o meu xeito en el congreso Gamazo

le guindó un campanillazo que se ha de acordar del feíto.

Y como-estoy enterado del código penal bien y de las penas tamén

de un ministro o diputado. Falernos de otros asuntos

que a nosotros, sí nos prestan y al gobierno poco cuestan

l!Sí sean todos juntos.

Una nova carretera y buena plaza de abastos le ocasiona poucos gastos al mini~tro de la guerra.

El llUIIlda hacer un cesto que sirva de campamento,

al ministro de Fomento no le será moy molesto.

Mandar .que se haga una corte pra caballos, con perdón

al tle 1a gobemaci.ón es cosa de poco importe.

Pido además, prá acabar al ministro de marina

que nos mande una bergantina pues queremos facer mar.

Queda pues, sin más, de usté a lo menos por ahora un diputado de fora que luego conoceré.

-¿Que tal?, dixen a verdá ou non, señor Presidente? -Pareces un can doente;

cando te vexan alá ... -¡Ay! xa o creo ... nín por eso

han facer caso de nós. -Como non te ieven preso ...

podes dar gracias a Dios.

Este último poema, escrito nunha mestura das linguas debeu ter un motivo entre festivo ou satírico. A folla estaba, cortada e non se­guía o escrito un sentido lóxico. Lidos outros textos, que analiza­remos polo míudo noutra oca­sión, facíase preciso coñece-lo fin de todos eles. Ben puideron ser desafogos literarios persoais dun home que sabemos culto, ou ben borradores, xa que hai neles correccións sobre o texto orixina­rio, para seren publicados máis tarde. Malia non desbotar a pri­meira hipotese, pola relación -ve­ciñal que tiñan con persoas meti­das no xornalismo local, inclinámonos a pensar na segun-· da. Fíxose un repaso dalgúns exem­plares do xomal "EL ESTRA­DENSE" e no número 8 do mes de febreiro de 1907 atopamos a transcrición ó pé da letra dun ar­tigo con~ido na libreta, asinado baixo o anónimo de UN CO­MARCANO. A incógnita estaba resolta; agora ben, non se dispón da colección completa dos xor­nais e non estamos en condicións de asegurar que outros dos arti­gos que aparecen na ctevandita li­breta fosen publicados. Velaí o artigo que leva por título:

''EL HOMO SAPIENS" Convócase para una sesión á los concejales del ayuntamiento: lle­ga el día prefijado para celebrarla y entonces ... ¡ecce horno!, ahí te­neis al hombre, que a pasos de zancuda, se dirige con su cáfila de confiteros y comensales a la casa consistorial: una vez allí ca­da uno á su oficio, a fabricar pas­teles y á comerlos, nemine dis­crepante, á ciencia y paciencia .. ., de la madre que los parió. jA él! (al pesebre). He aquí el le­ma único y exclusivo que llevan en su estómago los destructores, digo, los defensores de los inte­reses de la comarca. Pero, les preguntaremos: ¿y los intereses?.-Los intereses-contes­tan los P. CC.- aquí los tenemos sumidos, mejor dicho, recibidos para repartir cada uno según sus méritos.- ¿Y la comarca?.- pre­guntamos de nuevo -La comarca que Ja parta un rayo y después de partida nosotros nos quedaremos

Tfnos: 58 80 20 - 69

Un dos primeiros coches da empresa Campos

J

con la coma y la R., C., A., que sobra, pueden llevársela los co­marcanos. Celébrase la sesión, cómense los confites Y-· nada - El asunto de interés queda para otra, por no haber bastantes comensales. Tratase en otra de algo urgente y de suma importancia para la co­marca y ¡oh tempora, oh mores! vemos á esos señores dirigirse nuevamente á la misma casa con un non est ita por lema, porque se grava el ... supuesto, con ese algo de interés público y no pue­de hacerse y no se hace. ¡De este modo sirven ellos los intereses del país! Ahora dinos, lector querido ¿no te parece bonito el modo?. ¡Bie­naventurados los intereses por­que ellos serán amontonados!. ¡Desgraciado el país porque de él será la completa ruína!. Tal es cual queda dicho y mucho más, la manera de proceder de los que tienen casi otro lema que batir la política intrusera y anti­pática. ¿Antipática?- Ya lo creo que sí; y no le es antipática, precisamente porque tienda á seguir la Direc­ción de la vía láctea, no: le es antipática porque tiende á impe­dir que la política del Horno y sus venerables siervos, mansísi­mos borregos, continúe la direc­ción de todos los demonios que hace tiempo lleva: le es antipáti­ca, porque no les sigue en esas

- sesiones sanas, honradas y pro­vechosas: les es antipática, por­que (y eso es lo más grave) po­nen al país en condiciones de velar la comedera á fin de que cuando asomen las narices para oler el cebo, este, (el país) sin de-

cir oste ni maste les descargue un garrotazo por la vieja confianza de acercarse sin haber olido antes al que lo guardaba. Por eso le es ·aplicable Jo que un melonero decía a un niño que en­tró a robarle un melón (y e~o que hay tantos) después de propinarle un desayuno "De muy mala condición es tu olfato lisonjero, pues oliste tú el melón

y no oliste el melonero que te ha dado el coscorrón."

Afortunadamente para el país no creemos lejano el día en que ten­gan que cambiar esos lemas de convivencia por el consumatus est, y de no haber Lázaro que lo resucite (¡bárbaro!). ¿Y tú, Voz del Pueblo, te imagi­nas con lós tuyos que el país lo constituyen cuatro ó cinco casas de la Estrada?. ¿Crees que su fe­licidad consiste sólo en que se gestione para el pueblo el ado­quinado de las calles?. Menudos adoquines estáis vosotros. ¿Qué habeis hecho en pró de los intereses que genuinamente re­presentáis?: ºNada. ¿Que cosa­hgnrada, vana y sensata proyec­táis siquiera hacer en favor del distrito?. Ninguna. ¿Qué haceis o proyectáis hacer en adelante?. Tres veces nada. A propósito, ahí van unos versi­tos, verdadera y genuina repre­sentación de vuestros desvelos por el bien del público:

"Graves tribunos que de la patria

sois más padrastros que un juez de Holanda. ¿Qué hacéis poniendo

por nuestras plaws postura al nabo

ley a las habas?".

-·«Hacer que hacemos, no hacemos nada».

"Mis eruditos de aire de Francia,

postes eternos junto a madama;

¿qué hacéis mintiendo, máquinas que hablan de cuando en cuando,

larán, larara. .. "

«Hacer que hacemos; _no hacemos nada».

"Vos, letrilleros, poetas ranas, escarabajos

de ajenas faltas; ¿Qué hacéis sacando

coplas sin gracia vano el cerebro llena la panza?

-«Hacer que hacemos; no hacemos nada».

Y todo se reduce á no hacer na­da, como no sea atentar contra los intereses de algún particular que parece quieren papáselo ... con cánones y todo, como dispa­rata el otro. Hay que desengañarse; á Voz del Pueblo con su director y redacto­res, le pasa lo que al cabrero de la Somoza (q. e. p. d. ) le pasó en otro tiempo. -¿Y gué le pasó?.

Que el difunto concejal hombre falto de opinión,

ha perdido la razón y se ha quedado animal.

s.I.

{17

Un comarcano

Publicado no xornal "EL ES­TRADENSE", número 8, con data 2 de Febreiro do ano 1907.

O AUTOR

O autor <lestes escritos e doutros máis contidos nesas follas mare­las da devandita libreta responde ó nome de Manuel Muiños Gra­ña, veciño do lugar de Outeiro, da parroquia de San Miguel de Moreira, <leste concello da Estra­da, durante máis de setenta anos.

Manuel Muiños Graña, non era estradense de nacemento, pero sí de vecindade e de espírito pois o seu de DNI. acreditaba que nacera na Estrada. O verda­deiro berce natal <leste home es­taba ubicado nas bucólicas orelas do río Almofrei, lugar da Xestei­ra da mesma parroquia que leva o nome do río, no Concello de Cotovade.

Sendo moi pequeno veu vivir para a parroquia de Morei­ra; onde seu tío Antonio Muíños exercía de cura desta parroquia.

O rapaz, lizgairo e mandado, ingresa no seminario de Santiago onde cursa tódolos estudios da carreira sacerdotal ata ser ordeado coas ordes meno­res. Durante todos estes anos as súas vacacións estaban domina­das polo tío, na parroquia estra­dense. Cando xa se daba por feí­to o remate dos estudios e xa se pensaoa nos festexos da primeira misa, unha forte crise espiritual, mellor dito, un amor, tanto tem­po acochado, afástao do sacra­mento da orde.

Pouco despois desta de­cisión casa coa moza que tantos anos estivera no seu pensamento, a señorita Ma. Lourdes, filia do médico de Moreira, D. Agustín Porto e da súa dona, Gabriela Stolle. Deste matrimonio han ser seis fillos: Benito, José, Manuel, Ma. do Carme, Ricardo e Con­cepción. O seu filio Manuel mo­rre na fronte de loita na guerra civil.

Home culto, a súa re­nuncia ó sacerdocio levouno a vi­vir un ambiente veciñal de moi boas relacións pero un pouco no anonimato en canto ós seus estu­dios, na súa casa de Outeiro. Es­tivo empregado, como chófer, na empresa de coches de Campos e máis tarde dedicouse a agricultu­ra e a ter gll;ndo en parcería. Amigo e confidente de Manuel García Barros, quizais estes arti­gos fosen consecuencia desta amizade. o seu pasamento acontece no mes de setembro do ano 1965 á idade de oitenta e oito anos.

(Seguiremos estudiando este persoeiro

O FOXO -A ESTRADA

18 /

Momento da actuación de Mini, Mero e Raúl 'O Pallas' no museo do Pobo Estradense

OBrado ... A Asociación Cultural 'O Brado' está a ser un motor cultural de

primeira orde dentro da cultura estradense

VALENTIN GARCIA

O Museo do Pobo Estradense 'Manuel Reimóndez Portela9', acolleu o venres 17 de abril un­ha actuación de Mini e Mero acompañados polo gaiteiro Raúl (o pallas), fundadores do grupo Fuxan os Ventos e actualmente compoñentes de 'A Quenllá'.

Mini e Mero naceron a prin­cipios dos cincuenta na Terra Cha e no ano 1972 formaron da man do Padre Mato o grupo 'Folk 72', co que gañaron o pri­meiro premio no festival das San Lucas en Mondoñedo, para logo pasar a chamarse co xá emblemá tico nome de 'Fuxan os Ventos'. Os dous son mestres e á docen­cia e á música dedicaron todo o seu tempo. Nunha segunda etapa (1985) botaron a andar a agrupa­ción 'A Quenlla'.

Este concerto conferencia tal e como se desenvolveu estaba organizado pola Asociación Cultural 'O Brado' e durante dú­as horas puidemos facer moito máis que escoitar música, xa que a experiencia de recollida de pezas, ditos, refráns e expresións populares, xunto coa análise feí­ta polos intérpretes, cargada de humor, tristeza ou maxia segun­do os casos fueron vibrar ó pú­blico asistente.

ha vida de creación de paíS. No seu haber xa gravacións como 'Fuxan os ventos' 'O Tequelete­quele', 'Galicia canta ó neno', 'Sementeira', 'Quen a soubera cantar', e xa na época da Quen­lla 'Európolis 88', 'Terra' e 'A casa que nunca tivemos' que son xa clásicos na discografía gale­ga.

O pasado ano 1997 estes dous artistas foron galardoados na Estrada co Premio San Marti­ño na súa modalidade de Gali­cia. As súas actuacións cóntanse por centos e á celebrada na nosa vila achegouse xente que dende os máis diversos lugares no qui­xeron perder a ocasión de escoi­talos unha vez máis, entre eles Xosé Neira Vilas e a súa dona Anisia Miranda, que aproveitou para bailar un pasodobre nun dos momentos máis emotivos do concerto.

TURISMO RURAL

nós. Foi o venres 27 de marzo no

Recreo Cultural da Estrada, e as persoas convocadas para formar parte dela fomos María Xosé Comojo Sobradelo, en represen­tación da empresa de tempo li­bre 'Turnauga', Manuel Avelino Eirín Rodríguez, presidente da Cooperativa de Turismo Rural de Nigoi, M. Xesús Gaiteiro Ba­rreiro técnico da Fundación Co­marc al Tabeirós Terra de Montes, Jesús Leis Camba en

representación do CIT, Antón Rozas Caeiro, propietario dun establecemento de turismo rural e a min que como directivo do Brado actuei de moderador.

O eixe principal sobre o que se centrou o desenvolvemento da mesa foi a importancia do medio natural para o fomento deste tipo de turismo, a conser­vación de carballeiras e en xeral de tódolos espacios naturais que nos son propios foi tema intro­ducido polo Sr. Leis, represen­tante ós efectos do Centro de Iniciativas e Turismo, para \ogo ser retomado por Antón Rozas e M. Xosé Comojo.

A necesidade de potenciar o asociacionismo entre os propie­tarios deste tipo de establece­mentos, así como de demandar das diversas administracións axudas e .medios que persigan o fin de potenciar e divulgar un tu­rismo que leva á integración de xentes no medio rural, así como importantes beneficios económi­cos a lugares normalmente es­quecidos á hora de poñer a andar proxectos comerciais ou indus­triais.

O trato ós usuarios deste tipo de vacacións de recreo, anali­zouse dende distintas perspecti­vas e formas. de tratar a uns usuarios curiha procedencia e esixencias cada vez máis plurais; o que fai precisa a diversifica­ción da oferta dentro do propio marco doturismo rural.

Por último xa en palabras da representante da empresa TUR­NAUGA, M. X. Comojo, ratifi­couse a dimensión que o turismo rural está a coller na zona, coa creación incluso de postos de traballo indirectos, tanto no abastecemento e servicios como en empresas como TURNAUGA que traballan todo o ano cun im-

'IDalnfrúB 'IDerru, xuño de 1998

portante número de clientes ós que se lles ofrece a posibilidade de facer raffting, ráppel, puen­ting e outras actividades alterna­tivas de contacto, disfrute e res­pecto á natureza, obxectivo este que xunto coa creación de pos­tos de traballo de monitores e demais compoñentes da empre­sa, dan unha idea da dimensión que xa ten e aínda pode chegar a alcanzar a expansión dun turis­mo rural e natural. HOMENAXE A PEPA VARE­LA Pepa Varela, estradense, mestra e testemoña da memoria da nosa vila, foi obxecto dunha homena­xe o pasado día 9 de maio, orga­nizado pola Asociación Cultural 'O Brado' no Recreo Cultural.

O acto, foi moi sinxelo pero emotivo,despois dun xantar bou­bo palabras de agradecemento e agl;lSallos para Pepa a que se di­rixi u a amigos, familiares e compañeiros, facendo unha rese­ña do que foi A Estrada dende os inicios ata hoxe, pasando por xente que coñeceu e tratou como Castelao, Virxinia, Antón Fra­guas, Pedro Varela de Castro, etc .. e cunha emoción palpable agradeceu a todos e todas un tra­ballo de honra " ... que eu non merew, porque só fun unha sim­ple mestra. .. " a vida non sempre fácil de quen dedicou toda unha vida ó ensino dos seus, ·a axudar cando se necesitou e a dinamizar a vida dunha vila cando case non había nada a que botar man e a memoria de estar a construír nun lugar diferenciado por xen­te, sociedade e cultura foron os méritos máis que sobrados de Pepa a quen lle dedicamos no número anterior a sección de 'Comarcáns de Talento'. Nora­boa mestra.

As experiencias vividas por Mini, Mero e Raúl o gaiteiro cóntanse por centos,_o seu labor de recollida esténdese a máis de 9.000 pezas rexistradas, toda un-

Na Estrada, con -14 casas de turismo rural dentro do concello (o concello con máis establece­mentos de Galicia) o sector per­fílase como de amplo futuro dentro- da nosa comarca, e a Asociación Cultural 'O Brado', consciente da necesidade de di­vulgar e unificar criterios desta industria en apoxeo, quixo so­meter a debate diversas posturas de xente vinculada a este tipo de turismo que está a nacer entre

Mini, Mero, e Raúl 'O Pallas' deleitaron a concorrencia coa música de sempre de Galicia, no acto organizado po­la Asociación Cultural ' O Brado'

CURSOS DE:

Centro de Orientación de Estudios Comerciais

C/ San Paio, 21 -Tfno e Fax:986 57 20 25 - A ESTRADA

-tnfonnoitica

~nograffa

-Contabllldade

-Idiomas

.. x.t16ft de Empresas

C/ W. Calvo Garra. 5 entlo. Tlf. e Fax: 986 78 39 88 - LAÚN

'll!uheirós 'll!erra, xuño de 1998 119

REPORTA FIN DO MILENJO

e ando a Corporación do noso concello acordou que este levase, o nome

de concello de A Estrada, decidi­ron tamén erguer un pequeno monumento para o cal D. Juán Manuel Fontenla, párroco de Ou­zande, red.actou unha inscrición que escomenzaba deste xeito: "El Cuerpo Municipal fija este punto en su historia" ...

A partires desa data o pobo vai medrando: os vieiros, carni­ños e congostras convértense en rúas, acadan para a cabecea­ra do Concello o título de Vila, crece o pobo, vaise dotando dos servicios propios dun hábitat urbano, e razóns podeóa alegar para que un día, non lonxano, poideran darlle o título decida­de.

Canto acontecen na Vila de A Estrada, no aspecto cívico e social, tivo o seu corresponden­te paralelo no relixioso. Creceu o número de fregueses no lugar de A Estrada, anque pertencen­tes a tres parroquias: Figueroa, Ouzande e Guimarei. O párro­co de Ouzande ergueu de con­tado un pequeno centro de cul­to, a Capela da Peregrina, polo 1.840. O párroCo de Toedo, que o era tarnén de Figueroa, ponse a con8truír, 15 anos roáis tarde e tamén no lugar de A Estrada, unha igrexa adicada a San Paio, posto que a que tiñan, ata da­quela (onde hoxe é o noso ce­miterio) fora pasto dun incen­dio.

Para unha mellor atención relixiosa e para que se leve a cabo unha unidade de acción pastoral, en 20 de maio de 1867 o Cardeal García Cuesta crea a nova parroquia de San Paio de A Estrada, formada por tódolos fregueses de Figueroa, que se suprime; tódolos de Ouzande, que tamén se suprime, anque

Foto histórica da igrexa da Estrada en plena construcción

necesario na propiedade cha­mada "Cerrada do Calvario", unha vez mercada ós seus do­nos. O Ministerio de Gracia e Justicia fixa para a construc­ción 1 00.000 Ptas. O arquitecto diocesán D. Manuel Hemández y Alvarez Reyero confecciona . o proxecto. En xuño de 1898 a obra é subastada.

O sábado, 13 de agosto, o

Arcebispo, co seu recén estrea­do Capelo Cardenalicio, aché­gase á nosa Vila. O domingo, día 14, o Cardeal celebrou a Misa para o pobo. Polo serán dese día, e na compaña das Au­toridades, do Clero e do Arqui­tecto, fixou no solar da futura igrexa, o lugar que ocupaóa o Altar Maior, chantando ali un­ha cruz grande, para significar

ai f eitos que. anque aparentemente pequen os. veñen sen do ver­

dadeiros fitos na historia\···

D. Manuel Castiñeiras Rodríguez, cura párroco de A Estrada fai unba via­

xe histórica polo camiño dos cen anos dunba obra que. de cara ó próximo século seguro

que collerá folgos novos ...

Lii Estr,'1<ld. .Jgl<fsia 11u<~Jlá.

que aquel lugar ía ser consagra­do á Relixión do Crucificado.

Na mañanciña do día 15 de agosto, festa da Nosa Señora iniciouse a procesión cara ó lu­gar. O pobo asistiu en masa.Chegada a procesion ó solar da igrexa o Sr. Cardeal D. José Martín de Herrera, bende­ciu o terreo e ubicou a Primeira Pedra, que simboliza a Cristo. Nesa pedra colocouse unha ar­queta de chumbo soldada, na que se introducirá unha acta que dicía: 'Ano do Señor MDCCCXCVIII, día XV de agosto, festa da Asunción da Nosa Señora a Virxe María. Dentro da arqueta ían tarnen al­gunhas moedas, das usadas na­q uel intre, un exemplar do B.O.E. e tarnén o Boletín Ecle­siástico de Santiago.

Urxente necesidade hai de colocar óutra primeira pedra, coa que se inicie a construcción dun edificio (Casa Parroquial) no que dispuxeramos de espa­cios onde poder desenvolver axeitadamente o labor catequé­tico o traballo de Cáritas e ac­ción social; cursos prematrimo­ni ai s, foros de diálogo fe-cultura, escotas de catequis­tas, cursos de teoloxía para lai-

FOTO: ARO U IV O

cos, etc. etc. No espiritual, precisamos

tamén renovar a nosa fe e pie­dade cunha nova evanxeliza­ción, cunha adecuada renova­ción litúrxica, coa celebración dun ano adicado á parroquia re­collendo todo o bo que, nos no­sos arquivos de A Estrada e Ouzande, podemos coñecer das expresións de fe, de esperanza e caridade dos que nos precede­ron perante os últimos 350 anos.

Este traballo levaranos, es­comenzando este ano, ata o ano 2000, inclusive. Pode ser unha boa maneira de celebrar o Ano Santo Compostelán 1999, e o gran Ano Xubilar do derradeiro ano do segundo milenio do Cristianismo.

Como peche das celebra­cións do Centenario da Primei­ra Pedra, non estaría de máis pedirle ó Sr. Arcebispo que vi­ñese a celebrar o fermosísimo rito da dedicación da igrexa e do altar. Cando se inaugurou foi unha simple bendición feíta polo entón Vicario Xeral do Arcebispado, en Sede Vacante, no ano 1935 D. Manuel Castiñeiras é Cura

Párroco da Estrada quedará como lugar de culto ocasional para as festas a igre­xa de S. Lorenzo; as aldeas de A Brea e Río de Sapos (Mata­lobos) e os veciños dos lugares de Baiuca, Bedelle e unhas ca­sas que estaban preto do lugar de A Estrada, pertencentes a Guimarei.

Sen dúbida, ó crego nado nesta Vila D. Ramiro Ciorraga Soto, Beneficiado da Catedral e Familiar do Arcebispo Martín de Herrera, polo ano 1895, te­remos que agradecerle que as máis elevadas Instancias do pa­ís tomaran conciencia da nece­sidade duoha nova igrexa na Vila de A Estrada. O Concello ofrecerá ó Arcebispado o terreo

100 anos dunha primeira pedra

O A IGREXA DE SAN PAIO

201

Osegui~ento que TA­-- BEIROS TERRA ~ai

do noso deporte detense neste número nun equipo que traballa polo fútbol sala local: O Enredo/ A Estrada. Un clube con non demasiados anos ás costas e que nas últimas campa­ñas conseguía o ascenso á categoría nacional do fút­bol sala galego.

Enredo A Estrada: O fútbol sala

())

actual coxunto de filtbol sala do Enredo/ A Estra­da constituíuse como

eritidade deportiva o 25 de Xullo de 1.987 baixo o nome de Socie­dade Deportiva "Gran Vía". A primeira xunta directiva deste conxunto recén creado no conce­llo da Estrada estaba formada por un total de oito persoas. Francis­co Bustelo Buela como presiden­te, Carlos Fuentes Gómez vice­presidente, como secretario Manuel García Constenla e Ma­nuel Barreiro Barreiro como te­soureiro. Naque! grupo de perso­as que crearon a Sociedade Cultural "Gran Vía", catro exer­ceron de vocais dentro da primei­ra directiva deste equipo. Eran Rafael Cardona Constenla, Juan José Paz Chacón, Manuel Piso Sanmartín e Francisco Guerra García.

Despois de varias anos mili­tando en categorías provincirus, a Sociedade Deportiva Cultural "Gran Vía" acada o ascenso a División Autonóniica na 92193. Aquel conxunto dirixido por Ma­nuel Barreiro estaba formado por un plantel de trece xogadores: Harry, Pino, Piso, Abel, Juán, Beni Eiras, Iavi, Pose, &Ju, Pa­blo, Cheli, Luis e Cabaleiro. Co equipo estradense en categoría Autonómica a Sociedade Cultu­ral "Gran Vía" pasa a chamarse na 93/94 "Bar Enredo" sendo o novo president~ José Sesar Vi­llar. O equiJ?O '2oñ.sotida8e na ca­tegoría a que conseguíu acceder no ano 93 e o maior logro depor­tivo para este equípo chegaría na 94195 co ascenso á Primeira Na­cional "B". Naquela campaña o conxunto estaba adestrado polo arxentino Mariano Carlos Ace­bal. Os xogadores que conseguí­an tan apreciado triunfo foron un total de once: Manuel Sanmartín, Pino, Pablo, Pencho, Maril, Beni Vázquez, Calvo, Manolo Rivadu­lla, Pose, Jorge e Toni. No pri­meiro ano nesta división o con­xunto acada ó remate da competición un meritorio cuarto posto, por debaixo do Redondela e do Egasa Coruña, conxuntos que ascenderon °á Primeira Na­cional '.'A." e do Orly de Vigo que acabou na terceira posición final da competición.

Na seguínte tempada, a 96191, o equipo co apoio do Ex­celentísimo Concello da Estrada, pasa chamarse Enredo/ A Estrada Fútbol Sala, nome que segue conservando no día de hoxe.

Con novo nome e con novo adestrador, o arxentino Rodrigo Feijoo, un home que traballou

PLANTEL DO ENREDO A ESTRADA NESTA CAMPAÑA

durante moitos anos no conxunto do Autos Lobelle, equipo-mili­tante na categoría de Primeira Nacional 'A', o que precisamente logrou ascender á devandita divi­sión, o Enredo/A Estrada Fútbol Sala na segunda tempada mili­tando en · 1 • Nacional "B" estivo ·a escasos segundos, concretamente a un, de conseguir todo un reto para o deporte estradense.

Logo dun ano no que o plan­tel se fonnou con traballo e dedi­cación para gañar o respeto de toda a categoría nesa campaña,· a 96191, clasificouse para os play­offs de ascenso á 1 ª Nacional "A" logo de rematar segundo cla­sificado na fase regular do grupo sur da lª Nacional "B" por de­baixo <lo seu eterno rival, o Orly dé Vigo.

Nos play-offs de ascenso, o Enredo/A Estrada F.S. realizou unha mediocre primeira volta, cousa que acabou pagando ó re­mate da competición en Portono­vo onde se xogaba co Graninter de Ponteareas e o Ortega! Baño de Cedeira un posto de ascenso directo.

O beneficiado neste caso foi o Granin~et, que dependía de si e consegliíu a Yictotia fronte ó Or­tega! por, 7 goles- a 5. De nada serviu -a goleada por 2-12 do equipo estradense do Enredo/A Estrada en Portonovo diante do Todauto/Yokohama, conxunto adestrado por Chuco, ex-xogador do Clube Deportivo Estradense.

De conseguí-lo ascenso, o Enredo/A Estrada F.S. sería o primeiro equipo no deporte estra­dense que militaría nunha cate­goría nacional na que tería que enfrontarse· durante a competi­ción a conxuntos doutras comu­nidades autónomas.

Pero esa tempada s-ervíulle de moito 6s xogadores que adestreu Rodrigo Feijoo que foron Ma­nuel Sanmartín, Femando, Pino, Pose, Manolo Rivadulla, Perli, Toni, Jorge, Mariño, Pencho e Beni V ázquez. Aprenderon real~ mente a xogar ó fútbol sala e for­maron un bloque cunha forJe es­tructura de equipo que o conver-tiu nun dos grandes da li­ga. En torno a este . conxuntq es.­tradense, o Enredo/A Estrada F.S., xiran outros aspectos certa­mente importantes como por exemplo ó feito de que dende hai dous anos a Delegación de De­portes do Concello da Estrada or­ganiza o Torneo Triangular

"Concello da Estrada". Nas dúas edicións levadas ata

o momento, o Ourense Fútbol Sala na primeira e o Forurn "Rías Baixas''. de Pontevedra na segun­da foi;qn -os gañadores deste tor­neo qUé contou coa -particípaeión as dúas ocasións do Enredo/A Estrada F.S. que acabou como segundo clasificado e o Autos Lobelle de Santiago que pechou nos dous anos o cadro final do torneo que amosa a calidade e a emoción deste deporte de pista.

Nestes momentos, o Enre­dD/ A Estrada pode presumir de haberlle plantado cara a dous grandes equipos a nivel nacional, perdendo co Ourense F.S. por O goles a 2 e co Rías Baixas por O · a 4, eso si en dous partidos que duraran vinte minutos. Polo Pa­villón Municipal dos Deportes da Estrada pasaron xogadores como Fede, André, Leandro i &lú polo Orense F.S. e Rachid, Valdo, Javi Santos, Chenlli ou Cameselle por parte do Forum "Rías Baixas", ou s-exa, o mellor destes conxun­tos consolidados na categoría do fútbol sala nacional.

Noutra orde de cousas, o má­ximo representante estradense na competición de fútbol sala reali­zou boas campañas dentro da de­nominada Copa 'Xunta de Gali­cia' nos últimos anos. Por exemplo, na tempada 95/96 acce­deu ós cuartos de final logo de eliminar na rolda anterior a todo un OurenseF.S. Nos cuartos cru­zouse cun conxunto que nesa campaña ascendera á División de Prata, segunda categoría do fút­bol sala nacional, o 'Hotel Vtlla­martfn" ·de Vilalba, equipo que aínda milita hoxe nos postos al­tos da taboa da citada categoría. No partido de ida desa eliminato­ria, xogado na Estrada, o resulta­do final acabara en empate a tres tantos cun grandísimo espectácu­lo ofrecido tanto polo represen­tante estradense como polo vilal­

. ~s. Pero o desastre consumous-e no encontro de vol ta;. nunha ma­ñá soleada no concello de Vilalba o Enredo/ A Estrada chegaba coa xente xusia para afrontar o en­contro. Once goles a un foi ú re­sultado final <lo encontro que acababa coas esperanzas dos ho­mes que daquela adestraba Ma­riano Acebal para acceder á fase final deste torneo. Na mesma si­tuación s-e atoparon OS' xogadores estradenses nesta tempada, xa que volveron a chegar á mesma

'IDaheirfrs ij!erra, xuño de 1998

rolda da competición logo de deixar no camiño a Hermanos Boga de BQ__iro e ó Autos Lobelle de Santiago.

En cuartos enfrontáronse ó Forum 'Rías Baixas de Ponteve­dra, equipo da División de Honra do fútbol sala español e os resul­tados afirman todo o relacionado con esta eliminatoria. 3-11 e 7-2 foron os resultados finais, ambos favorables ó equipo pontev~rés que deste xeito acadaba a s\la clasificación para a fas-e final.

Na pasada campaña, aparte do gran traballo realizado por tó­dalas persoas que integraron a plantilla, ha_i _ alguén que mereceu e merece aínda un apar­tado especial.

Ese é Jorge Barros, un dos homes máís-queridos dentro do plantel que a mediados da ante-. rior cam~a foi convocado pola selección galega de fútbol sala para disputar un torneo a nivel nacional na provincia estremeña de Badaxoz. Na modalidade se­nior masculino. Gali-cia logrou facerse co título, ó gañar na fase final ó País Vasco por .sete goles a un. Jorge Barros contribuía du­rante toda a rompetición ó éxito do combinado galego marcando un gol. -

Alí coincidía con xogadores con certo peso dentro do fútbol sala autonómico como son os ca­sos de Gogas ("Hotel Villamartín de Vilalba) -sete goles no torneo­ou Mon (Wall Street de Lugo). Precisamente, Gogas con eses se­te goles foi o máximo goleador do citado trofeo.

En resumo, estes son os datos máis significativos da historia do Enredo/A Estrada Fútbol Sala, un conxunto que, coa xente da casa, quere que o s-eu nome brille con luz propia dentro deste de­porte a nivel autonómico. E con estes datos nos últimos anos xa logrou algo moi importante: Ser un conxunto respectado por tódolos seus rivais. E áSÍ, dentro dun tempo a xente que o mgani­zou, e que traballou neste equipo durante todos estes anos se po­den sentir satisfeitos de facer o que fixeron. E como en tódolos equipos, instifücións e asocia­cións a colaboración por parte dos demais e ben recibida para axudar no posible a que o depor­te estradense chegue o máis lon­xe posible.

¡Qué así s-exa!

'iftnmirós 'in:.erra, xufio de 1998

Alcumes • • parroqu1a1s

NICOLAU ALVARELLOS

Lembrar tradicións e cousas an­tergas,anque moitas delas sirvan somentes para ser recordarles e amosar respecto os nosos lliltepa­sados xunto co noso cariño.

Nos merecentes tan só de re­cordo están os carros do p3is; .os_ zocos, os .candiles,as calefacións caseiras por tererr o gando baixo das mesmas viveñ<Jas -e outros xeitos de vivir.

Pois ben, unha cousa moi fre­cuente nas comarcas era poñerse alcumes unhas parroquias ás ou­tras. Ás veces pola activídade la­boral exercida, outras pola paisa­xe, e cáseque sempre,polo modo de vivir:

Tamén na Terra de Tabeirós déronse estes alcumes. A súa ori­xe pertence a tempos moi Ionxa­nos e ben poidera haber nacido nas celebracións dos Entroidos. De todos é ben sabido que era . andacio botar picadas uns luga­res ós outros. Ninguén se alpori­zaba, anque algúns amolasen máis ca outros.

Falando ca xente vella, tal vez poderíase averiguar a totalidade e o .por qué <lestes alcumes. Eu Ii­mitome a c:Ieixar const@cia da maioría deles. Eso sí con tódolo cariño e respeeto como dixen no comezo.

No derradeiro. "Nin están tó,. dolos que hai, nin son responsa­ble dos que me dixeron".

ARCA Bixairos e Troiteiros.

OUZANDE Borrallentos

ARNOIS Putaneiros. .PARADA

Mecos. BERRES

Cordaneiros. PARADELA

Turcos. CALLOBRE Raposeiros.

PARDEMARIN Grilos.

CEREIXO Estomiños. RIBEIRA Bubelos CORA

. Porqueiros RIVELA

Pataqueiros. CURANTES ~~¡Ws.

Panocas e Vicentos. ESTRADA(A)

Pillabáns. GUIMAREI

Bosteiros. LAGARTONS

Maragatos. LAMAS

Rás. LIRIPIO Cuachas

MATALOBOS Sardiñeiros. MEAVIA

Mouqueses. MOREIRA

Cucos NIGOI

Buxeiros e Buxineiros OCA

Cazarnulleres. SANTELES

Pasteleiros e Carnavaleiros SOMOZA(A)

Cardadores e Can;oucheir~ TABEIROS

Cautivos TOEDO Piñeiros.

VEA (As catro) Cotas e Carabuñeiros.

VINSEIRO Carnpaneiros.

lles parecerá especialmen­te importante un número que ronda os 40, dentro da inmensa · obra gráfica <leste autor, pero hai que ter en conta algun­has peculiari­dades dama­neira de producir de Castelao: En primeiro

lugar, na obra de Castelao h~ unha ten­dencia evi­dente a tipifi­car, a criar personaxes e elementos ar­quetípicos , que fai que na maioría dos seus de­buxos nin as personaxes nin os ele­mentos · do entorno ou da paisaxe se re-

importantes estudiosos de Cas· telao situan a súa madurez ide-

/21

Castelao. Foi moi soado o mi­tin de 1912 no campo da Feira

1r=============::::======~=, que contou en­tre outros co C:,rego Basilio Alvarez. A ve­hemencia do líder da Liga de Acción Ga­llega nos actos desta época foi retratada por Castelao en varias carica­turas de todos coñecidas . O agrarismo pre­tendía princi­palmente-11 re­deneió n dos foros que os

'-'---'~~~-LLL-~---'~_._~_._~_._.~~~~~Propietarios

olóxica, e por tanto un dos puntos cl;ive da historia do ga­leguis mo, en torno ao ano 1915. Isto permite pensar que deberon ter moito pe_so na súa evolución os anos inmediata­mente anteriores. precisamente aqueles nos que máis se ache­gou á Estrada.

A primeira parroquia á que me vou referir é Guimarei. Ó redor de 1911-12 Castelao fixo

das te'rras im­puñan aos traballadores do agro. A implicación do Pazo de Guimarei nestas .disputas non a coñecemos , pero por oportunidade simbólica ou por outras razóns, será a imaxe que acompañará a crítica gráfica de Castelao, como vemos no tema "Dous vellos amigos: os foros e as oblatas". Aparece prímeiro esta imaxe como debuxo a pluma na re-

............ , na obra de Castelao Os máis grandes estudiosos de· Castelao situán a súa madurez ideolóxica,

polo ano 195, pouco despois da súa estadía na Estrada

PABLO PORTA MARTINEZ Os vínculos de Castelao coa Estrada son sobradamente co­ñecidos no terreo persoal, xa que en 1912 casou na Vila con Virxinia Pereira e na Estrada naceu o seu único tillo Alfon­so, morto en 1928, con só 14 anos. En números anteriores desta mesma revista aparece­ron xa referencias sobre isto debidas a Don Avelino Pousa, e aos recordos de Dona Xosefa Yª'°ela. Para ver a importancia que para Castelao tivo a nosa localidade ahondarían estes datos, que aparecen nas bio­grafías e nas cronoloxías sobre a súa persoa.

A aportación que eu preten­do facer ao coñecemento desta relación é a recollida doutro ti­po de testemuña, que son os debuxos, viñetas e pinturas do rianxeiro nos que se poden recoñecer moti­vos estraden­ses. Recuperan-

lacionen con persoas e lugares dúas acuarelas que representan concretos . Realmente, moi o Pazo coa Torre, unha pola fa­poucos hai nos que se recoñe- chada principal, co arco que dá zan lugares que non sexan de entrada ao recinto do edificio, Rianxo, Pontevedra, A Estra- e a outra pola parte traseira. da, e algunha vez Santiago. Consérvanse as dúas no Museo

Por ou- d e tra banda, r;:===:::¡;¡¡¡r=;=;=;=;=:r=;=========i Pon te-na sua obra vedra , gráfica e li- o mes-teraria hai mo que unha serie outros de reitera- de bu -cións ca- xos a racterísti- l ª .Pis .cas: frases, que re-argumen- collen to_s, anéc- o escu-dotas e do da imaxes que p o r t a se mante- princi-ñen a tra- pal do vés do tempo ligadas a deter- Pazo e o cruceiro do lugar, que -minad9s temas. aparecerá anos despois no seu

Do mesmo xeito, por exemplo, que o seu forte an-ticaciquismo ·

traballo "As cruces .de pe­dra na Galiza ". Tamén exis­ten no Museo

vista Suevia, en 1916, e poste­riormente con carbón e agua­das na lámina 13 do álbum Nós. O Pazo coa torre e unha igrexa acompañan ás figuras dos protagonistas: o crego e o fidalgo. O Pazo de Guimarei aparecerá xa nunha das ver­sións de "El último hidalgo de gotera", de Luis A. Del Olmet, concretamente a publicada en La Ilustración Española y Americana (1915). Tamén nes­tes anos aparece en varios óle­os, como o célebre "Conto de cegos", co que Castelao gañou unha medalla na Exposición Nacional de Bellas Artes de 1915, unhas veces é máis reco­ñecible e outras menO"s, como no número 39 de A Nosa Terra (nadal de 1917), no debuxo "O maor contribuente", no quepa­zo e torre están xa moi esque-

matizados, o mesmo que a si-1 ueta do Pico Sacro, do que tamén hai apun­

do un traballo que foi exposto con diapositi­vas no contexto do I Sjmposio de Literatura Estradense, or­ganizado pota Asociación Cultural "A Es­trada'' en 1987, podemos dar

" ... veremos apare­cer os temas do

aparece rela­cionado ·sem­pre con viven­cias da súa infancia e mo­c i dade en Rianxo, vere­mos aparecer os temas do agrarismo e da emigración

dous apuntes moi curiosos das gradas de acceso á igre­xa da parro­quia.

" ... A silueta do ~ico Saeto,(. .. ) aparecerá en outros cadros, como o da "Moza con cabuxa -,, que hoxe está no Recreo Cultural."

tame n tos no Museo de Pon­tevedra e que aparecerá en ou­tros cadros, co­mo o da "Moza con cabuxa" que hoxe está no Re­creo Cultural. No debuxo de A

conta dunha se­rie de imaxes nas que apare­cen lugares do

agrarismo e da e.mi­gración asociados respectivamente a · Guimarei e

Ouzande." asociados res­pectivamente a Guimarei e Ouzande.

noso Concello ou limítrofes, relativamente numerosa. Rela­tivamente porque a moitos non

Podemos fa­cer distintas hipóteses das ori­xes <lestes vínculos, pero o in­teresan te -é que os máts

Eran estes anos dunha in­tensa activida­de agrarista na Comarca, con líderes locais como Torres Agrelo, Gar­cía Barros, e outros achega­dos nesta épo-ca como Chinto Crespo, Losa­da Diéguez e o mesmo

Nosa Terra rea­parece a cues­tión agraria, o mesmo que anos despois na viñe­ta "Escoita este refrán ..• " en

Galicia de Vigo (xaneiro de 1924).

221

ACTO DE PRESENTACION DO LIBRO DE XOSE Mº LEMA SUAREZ

Os nosos libros Unha viaxe pola entrega do premio de Poesía Avelina Valladares, e

por diversas publicacións da nos a cultura ...

ISOLADA SANTIAGO

VALENTIN GARCIA

O Premio de Poesía da Estrada, o Avelina Valladares, chegou es­te ano 1998 á súa segunda edi­ción. A concorrencia de poetas veuse significativamente incre­mentada con respecto ó ano pa­sado acadando cotas de calidade poética bastante altas, segundo o testemuño do xurado.

A entrega do premio e as mencións especiais, tivo lugar o día das Letras e principio da XXV Festa do Salmón, o 17 de maio, ás 8 da tarde no Salón de Plenos do concello, nun acto mantido por Anxo Quintela, que fixo as veces de secretario por ausencia deste e na que o Alcal­de fixo entrega de premio e mencións especiais.

O primeiro galardón recaeu este ano en Isolda Santiago Tri­llo, (Mazaricos 1960), poeta dos anos noventa que avoga pola po­esía de profunda convicción fe­minista mediante a transgresión

do ' orooio código o<>ético, feito ~'\..wtfili'ml ~~ta.""~­centes (María Xosé Queizán, María Xesús Pato .. ). A súa vida profesional céntra8e no xomalis­nio, faceta na que recibiu o Pre­mio Periodístico do concello de Dozón. Foi colaboradora dos xorn.ais La Voz de Galicia e Xomal Diario, ademais de diri­xir un programa cultural en Ra­dio Noroeste. Na actualidade é correspondente do Faro de Vigo na veciña vila de Lalín, onde re­side e con respecto ó que desta­cou que o premio da' Estrada era como recoller un premio dado polos seus veciños, destacando a proximidade e feito común das das vilas.

Como poeta, deuse a coñecer en 'Festa da palabra silenciada' e na carpeta de 'Edicións do Dragón Oito e medio' (1992), onde aparecen poemas de oito autoras. 'Flor de tan mal xar­dín' (1994) é o seu primeiro poe­mario publicado, merecedor do 11 premio de Poesía Fermín Bouza Brey. Este libro, goberna­do pola ironía é ante todo unha mostra da necesidade da trans­gresión do código poético (na linguaxe, nos símbolos ou naba­gaxe connotativa de moitas pala­bras) para poder artellar unha materia poética libre dunha vi­sión unilateral feita desde pará­metros exclusivamente masculi­nos. Co seu poemario 'Rella', o

xurado decidiu que fose a mere­~·~,,<ID:r.'\. cm, ~~<lh% Cl¡'lt... ~ ~ quezamos, este ano estaba dota­do cunha contía económica de 200.000 pts.

Dúas mencións especiais, completaron o cadro de distin­cións este ano, e foron parar á ourensán Raquel González Fi­gueiras por 'Cando a noite non teña vagalumes'e un xa coñeci­do poeta do Batallón Literario da Costa da Morte, e colabora­dor desta revista. Modesto Fraga Moure con 'Mar d~ Ausencias', cómpre non esquecer tampouco que Modesto foi o gañador da edición do ano pasado.

E esto foi o que de si-deu o Premio de Poesía nacido no 1997 e que este ano lles tocou xulgar a Ana Romani Antón Do­bao, Anxo Quintela e Noni Araujo, que actuou como secre­taria, gracias a eles polo tanto, a Asociación de Amas de Casa que foron as promotoras do ga­lardón e como non, a toda esa xente que pon o froito da súa pluma a disposición dos e das estradenses.

Un novo documento de l uan Antonio Pose 'A Plática

Tercera' Libro de J.M. Lema

No Museo do Pobo Estraden-

se 'Manuel Reimóndez Portela', o xoves 23 de ·abril, organizado pola Asociación Cultural O Bra­do e introducido por David Ote­ro, Xosé María Lema Suárez, historiador e profesor no Institu­to de Formación Profesional 'Antón Losada Diguez' da Estra­da, presentou o que é a súa últic ma publicación: Un novo docu­mento de Don Juan Antonio Posse 'A Plática Tercera'(l838), editado polo Consejo Superior de Investigaciones Científicas Instituto de Estudios Gallegos Padre Sarmiento.

Juan Antonio Posse, foi un crego nacido en 1766 en Santo Estevo de Soesto (Laxe) que na­ceu como un neno labrego gale­go 'transplantado' ó reino de Le­ón e que a partires do primeiro manifesto galego (1820) experi­mentou unha evolución ideoló­xica moi peculiar para un home do seu tempo. Esta traxectoria· foi mantida polo crego liberal de Soesto ata a súa morte aconteci­da no 1854.

A partires da lectura do libro de Lema, destacamos o seu per­fil de crego ilustrado, anticleri­cal e colectivista. cunha atinada visión histórica do momento que lle tocou vivir e sobre todo un ' amor vivísimo' pola súa 'pa­tria': Galicia.

Xosé María Lema. dentro do tj,_Q"~~~~tm..dlKCYI! dios e publicacións, deseqvolve o libro en dúas partes fundamen­tais, a primeira de aproximación á propia figura do sacerdote, así como dos documentos biográfi­cos de J. A. Posse non rexistra­dos no libro das súas memorias ( nacemento, defunción,testamento e citación de súa nai. Na segunda parte, na que trata a 'Plática Tercera' de 1838, publicación do seu tempo en forma de folleto impreso so­bre o que Lema fai unha profun­da reflexión e no que se tratan temas de tal e tan diversa magni­tude como son a corrupción do clero, a defensa da representa­ción en Cortes do clero secular, as leis naturais, a necesidade da relixión, etc ...

Soberbia obra dun estradense de adopción do qne xa son da­bondo coñecidos traballos como 'A Arte relixiosa na Terra de So­neira ', 'Os derradeiros Batáns, en vías de desaparición', 'Un crego liberal, o primeiro nacio­nalista galego contemporáneo', etc ..

LIRICA PROFANA GALEGO-PORTUGUESA

No ano no que as Letras lle fo­ron dedicadas ós trobadores me­dievais de Vigo, Mendifio, Joan

'Clralreirós 'Clrerra, xuño de 1998

de Cang~ e Martín Códax, a es­tradense Mercedes .Brea, coordi­n ou o equipo de traballo que dende o Centro de Investiga­cións Lingüísticas e Literarias Ramón Piñeiro elaborou os dous tomos que recollen· o máis im­portante da lírica profana medie­val.'

"Waldo Álvarez Insua" Olimpio Arca Caldas

Os escritos e a vida de W. Álva­rez Insua, escritor, emigrante e estradense, tal e como nolo defi­ne o autor. Unha obra funda­mental para achegarnos á intensa vida deste persoeiro da Estrada, fundador do Centro Ga­lego da Habana e home que co­laborou á formación de Galicia dende a emigración. Volveu para a penínsulá un día antes de ser arriada a bandeira do morro e foi avogado en Madrid. A apaixoan­te obra <leste home, ben recolli­da por D. Olimpio Arca.

MALDITODNI Pepe Carballude

A última novela do autor de Ru­bín Pepe Carballude, presentada o pasado día 12 de xuño na súa parroquia, na escota de emigran­tes coa presencia de Manuel Bragado dirc:ctOI" de E Xaais*,..

Fundación Castelao ), coa cola­boración da Fundación Cultural O Brado, a AA VV de Rubín e o Colexio do Foxo. 'Maldito DNI' vén a se-lo suicidio legal de D. Olimpio Montes, un biólogo que decide destruír toda documenta­ción que poida identificalo, polo que ten que enfrontarse de cheo coa sociedade burócrata que nos rodea.

EMIGRANTES SOBRANCEIROS

Olimpio Arca Caldas

Outro libro presentado por D. Olimpio Arca Caldas, froito do seu laborioso traballo e interese por recuperar do recordo xentes das nosas terras que por diversas causas non sempre tiveron o re­coñecemento merecido. Este li­bro foi presentado na festa dos Pereiriños, o 14 de xuño en Cu­rantes. Recolle a vida, feítos e textos de D. Ramón Silvestre Verea García, nacido en Curan­tes. Xomalista e inventor, entre outras cousas dunha máquina calculadora patentada polos americanos do norte. Bernardo Rodríguez García, nacido en S. Xiao de Vea no ano 1853, autor de moitos textos galegos e de­fensor do galeguismo en tercas da emigración.

'maheirós 'merra , febreiro de 1998

~

DIA INTERNACIONAL DO UBRO INFANTIL

Ó pé do lema "NA CONS­TRUCCIÓN DE ENTUSIAS­MOS", o pasado 1 de abril -que caía en mércores-, e nos Mini­cines Central da Estrada, tivo lugar o acto de lectura do MA­NIFESTO A PROL DO LIBRO E DA LECTURA a cargo de varios colectivos, como Os Ti­rinautas, os alumnos do Cole­xio do Foxo, os presentadores de Colegas -o programa infantil de Radio Estrada-, e a escritora Marilar Aleixandre, que é a re­cente premio Alvaro Cunqueiro e Rañolas.

O acto estivo organizado polo colexio do Foxo, e foi o anunciador do Día Internacio­nal do Libro Infantil que se ce­lebra en todo o mundo o día 2 de abril en honra tamén de H.C. Andersen. Ademais, pre-

rtendía ser desde A Estrada e para Galicia, un motivo de ani­mación e un maior achegamen­to ós libros e o exercicio vital da lectura.

Precisamente o director do colexio, Xosé Vilariño, presen­tou o acto agradecendo á em­presa Bamarti as facilidades para a súa organización, lem­brou os motivos do acto e deu paso a Marilar Aleixandre que fixo un encendido manifesto a prol da lectura. Será mellor lembralo:

¡Corre! ¡Corre! ¡Monta so­b as a/abras! Están agar­danao por ti para chimpar so­bre os muros de pedra ou de auga, sobre os meses os anos e os seculos, para Jurar ata o centr-0 da Terra, para viaxar entre as nubes máis ala do sis­tema solar. Pahúu;as. Voces. Cantos. Pe-dras. D papel, caba-. los de seda, mar · pare-des de sombra.

¿Que res ·oír os cantos. das baleas? .Cabal[fando sobre as . palabras, como sobre un ·arro­az que xoga brincando entre as ondas .. podes chegar cabo das baleas que cantan arrolos en­sordecedores. É como estar no corazón· dun pandeiro, dentro dunha campá, no máis fondo da barriga da balea, como lle acontecen a un títere de madei­ra de longo nariz que foí traga­-do por un monstro mariño. O arroaz mergulla e ti mergullas con el, porque indo a cabalo das palabras podes respirar debqixo da auga, Jalar coas sardi~s e os arenques, apren­der os cantos das sereas, sa­carlle a lingua ós polbos, es­cribir na auga coa tinta das luras. Pala.bras escfitas na auga. Sombras de tinta chinesa. Cri~ nas de dragón, pedras de seda, paredes de caramelo, estrelás de azucre.

A . galope sobre as palabras senies as airadas do vento do Norte mentres cabalgas por campos cubertos de nev¿ Os carambos das árbores brillan como lambonadas de cristal. ¿Onde vai ese rrineo? ¿Esta­mos atravesando o Círculo Po.: lar?

MARILAR ALEIXANDRE, CON ALGÚNS DOS ASSITENTES O ACTO

Palabras de lume. Pedras de xeo. Barbas do vento, sombras de ruído, triángulos de neve, mar de voces. A cabalo das pa­labras vaise máis rápido que o vento, máis rápido que o máis veloz avión, mais rápido que nas naves que chegaron ata os cráteres da lúa. A cabalo das palabras chegarás máis lonxe que esas naves espaciais, ata planetas situados fóra da Ga­laxia onde coñecerás as estra­ñas formas de vida dos extrate­rrestres que, sen embargo, choran coma n6s cando teñen que dicir adeus ós amigos. Nas palabras cabalgase máis a mo­do que sobre os lentos caracois ou as preguiceiras. tartarugas e as veces vaise o interior de un mesmo, para· coñecerse mellor ou para coñecer as outras per­soas coas que compartimos es­ta viaxe. A cabalo das palabras chégase ala o centro do cora• ~ tmde baten a risa e o medo,

-.o amor e. a pena como mares · encontradas.

Es .un títere. Es un dragón. O mar e o peixe que nada. A nube e o vento que a amasa. A foula e as brasas de carbón. O feluxe que sae pola cheminea dun tren atravesando a ponte.

As palabras son como unha máquina que che permiten 11ia­xar polo tempo, cabalgar por unha Terra aínda poboada por dinosauros e dragóns, entrar dentro do dragón de papel nunha festa .que se celebra nun estremo do mundo. Coas pala~ bras escritas comprendes o me~ do que tivo hai moitos anos un­ha nena -·que viviu nunha cidade en guerra e en que mó­do eséribir foi unha forma áe lléncer o ·medo. ~ . . Palab·rds> 15ispariis cié; letras desde o fondo. Dispárates de letras. Voces ro119as. Auga ne­gra º!!- branca. Palabras

Despois, o trío de presenta­dores de Colegas -Ana, María e Carlos- tamén fixeron unha semblanza do libro, e invitaron a tódolos presentes a sentirse partícipes da emoción de ler, ·e lembrando que desde o progra-

ma de Radio Estrada o agasallo que se lle fai os nenos que cha­man é, precisamente, un libro.

Foron os Tirinautas os que puxeron logo a pel de galiña os presentes cunha obriña curta de Andersen, os que se encargaron de dar paso o profesor David Otero e a distintos nenos do Colexio do Foxo, que recitaron varias poesías compostas por eles e remataron no medio da emoción e dos aplausos da sala cos libros en alto, mentres Da­vid Otero improvisaba unhas frases artellando de modo má­xico os titulos de cada un dos moitos libros que alzaban sobre a cabeza dos rapaces.

Un acto emocionante e ver­dadeiramente único o que se vi­viu nos minicines Central, o pasado mes de abril.

Para rematar esta pequena crónica, que mellor que lem­brar agora os poemas do mani­festo:.

CONTACTO:

QUERO fAlArvos en A de ArnigAS, en A de Amigos.

Quero fAlArvos.

QUERO fAIArvos en L de Li-bros.

A vós AmigAs. A vós Amigos.

En L de Libros, Como verdAdes de cristAl,

nos que mirArnos en compA­ñíA.

NÓS

Nós vivimos na ALDEA. No lugar xigante como calquer

rañaceos, . alegre C:omo un sol raiolante

e brillante como a estrela cami­' ñante.

Aldea como flor fantástica, semellante a un poema de azu­

cre. Aldea de xenio ás veces como

o mar ruáis cabreado e feliz tamén como as fragas

nosas vestidas de cariños. Aldea poboada como un mun­

do, alumeada nun ceo grande, co-

mo en campo o día de festa . . Aldea como a cara ruáis bonita, que se mira presumida por pri-. mavera. Aldea colorida como un mapa,

brillante como a capa dunha· princesa

e fermosa de por vída, como a música moderna dos

nosos corazóns por abril. Aldea tamén mitiga como as

nosas avoas, músicas e continentes de cal­

. quer tempo. E nela a oración confesada,

marabillosa, tal como os soños das nosas al­

mas. A nosa aldea será sempre a his­

toria e a palabra. Historia e palabra nosa, tradi­

ción. O xogo mellor.

O vivir agarimoso de calquer tempo.

O LIBRO

O LIBRO é fermoso e grande. Un mencer pintor, el sentado en

carro de estrelas universais. Un internacional

· brillante, como as angas de cristal de calquer Parque

Natura!, bordado sempre nas árbores da Terra.

O LIBRO é un soñador marabi­lloso, como a Lingua nosa. Un Planeta de palabras e pomba

branca Agradable e fantástico como a voda das andoriñas, co­mo lagoa de prata con historias

de mil acentos. O LIBRO é un vello moi espe­cial, o que canta na nosa aldea. É como o neno rilloJe, que bus­ca niños por saber. E seductor e

explosivo como un mundo en pé e berce

sempre de ollos. azucrados. OLIBROé:

compañeiro noso, amigo sempre, sempre amigo.

E NA VIAXE EN COM­PAÑIA DO LIBRO, NOS

QUEREMOS LECTORAS E LECTORES:

Que sexan soñadores fortes, que poñan a mil as imaxina­

cións. É que escriban cos corazóns,

sen seren abrigados. Que sexan inventores guapos,

que soñen sen domiir. E que fabriquen teas reciclables

para acocharen as tristezas. Que sexan sabios simpáticos,

que saibán. rir, que saiban elixir.

Elixir lugares divertidos no Universo:

Que sexan i.ntelixentes atentos, que proben a ser lunáticos.

Lunáticos vivos .e sorprenden­tes,

e que voen amables pola maxia do fantástico.

Desea maneira ~i.címm¡llo­Atoparán cancións incribles.

Saberán contar. Serán creador.es.

Traballadores de camiños ruáis alegres.

/23

Axe

.. Falle do X PREMIO O

OVELA 'MA1'UEL GARciA BAR.ROS'

FES'I ' Per ,.._a COMARCA.

c1esa.c.r. do Paio, patrón da Estrada, que se celebrarán do 24 ó 28. Músiras l'arlada • a ti •ida· des deportha..., e a atTaCcióo de Juan Pardo. conforman o programa de festexos. Juan Pardo actuará o dfa 26.

.oXULLO A RAPA A Rapa das Restas abrirá o 111e1 de Xullo. As bestas vol­venm a balsar do monte wa u.uda dos romeiros, para lo· go pelexar no curn> COli Aloi· tadores. 3,4,5 de odio.

FESTADACAR E Na prabt Om·ia1 d<1 Ro Lii\a­res ·oh·e a t:elebrurl'!e a a tí­pica festa cht t'fil"llt', coa d~-

u.stº 'lón de tenreira asada co cofro.

R0!\1ARÍA INTERNACIONAL Yol o espectáculo de mÚ!ii­ca e luz da Romaría lntema­rional á Estrada. Será o 23 e 24 de Xulla.

1'A GOS Na praz.11 da Feira, tempo para o folclore arxentiiio. Os tangos están de moda. O dfa 22.

ORQUESTR>\ DE C MARA A igr~xa parruquial acollerá do último diado mes -31- un concerto du.nha urquesln. de cámara.

·.

.... -

. '

-

·- k.

·""-. -~~ -_.;

. .

- /

Ven a Galicia · · _ polo Ca.miño de Santiago ..

. ... . ..

É belezá, ·. paisaxe e historia. · Non a esquecerás. .

A Galicia, polo Camiño ~de Santiago.

UNTA CONSELLERÍA DE CULTURA E COMUNICACIÓN SOCIAL DE GALICIA (ffi) .

O S.A. de Xestión do Plan Xacobeo ---~ ---