!Vu XII Xornal Uulturnl tia Estrada

I

UNTA DE GALICIA ,cr T;-;

Outuhro de 200t

A Asociación de Comerciantes e Fabricantes .

de Mobles· da Estrada, Estradense de Honra 2002

A Asociación de Comercian­tes e Fabricantes de Mobles da Estrada, foron galardoados "Estradense de Honra 2002", distinción que vén conceden­do a Asociación Cultural "O Erado" a aquelas persoas ou Institucións que se distingui­ron polo traballo feíto a prol do que é estradense. Así, ó igual que o foron anterior-

mente Pepa Varela, Carme Conde ou Mario Blanco, ou Olimpio Arca Caldas o pasa­do a.no, a Asociación de Co­merciantes e Fabricantes de Mobles da Estrada que veñen traballando arreo polo noso desenvolvemento conseguí, ron este ano o preciado galar­dón do Erado. ¡Noraboa para todo o sector do moble!

abeirós Terra rtigo de Fran­obre o Leader

e _entra en fun-

• REPORTA­XE sobre a Fei­ra do Moble de Gal ic'ia _ que chegou a .súa XVI Eqic.ión neste ano, cun éxito absoluto

CONSELLERIA DE EDUCACIÓN DIRECCION XERAL DE POLÍTICA LINGÜÍSTICA

,

-·

21 m:abeíróii m:erra, novembro ele 2002

Leader Montes, un-programa para o desenvolvemento integral da comarca

O Leader + Montes é un programa eu­ropeo no que participan e cofinancian

· tódalas administracións (a Unión Eu­ropea, a Administración Central do Estado, a Administración Autonómica, a Adminis­tración Local) e tamén o capital privado. Tódalas aportacións supoñen o global do Leader +, distribuido do seguinte xeito: o 40 % aportado desde os Fondos Europeos, o 20 % polas administracións nacionais e o 40 % restante polo capital privado.

Contémplanse dous tipos de accións: as productivas, é qicfr, aquelas que xeran un­ha rendibilidade para o promotor (a través da implantación dun negocio novo ou a mellora dun negocio preexistente•· sempre relacionadas ámbalas dúas circunstancias co desenvolvemento rural-, e as non pro­ductivas, que teñen como obxectivo un be­neficio ou interese xeral (sendeiros, áreas recreativas, edición de material cultural e turístico de divulgación, albergues públi­cos, etc), asumidas estas por entidades, asociacións ou fundacións sen ánimo de lu­cro.

O período de . apertura para a presenta­ción de solicitudes depende da data na que a Comisión Europea dea o visto e prace á Axencia Galega de Desenvolvemento Ru­ral (A.G.A.D.E.R.) para que esta fixe as di­rectrices forrnais definitivas canto ós pro­xectos que se acollerán ó Leader +.

Xa estamos no outono. Estes son tempos de recoller o que se­mentamos. E así, logo do ye­

rán,nesta parte do ano adicado a Ber­nardo Rodríguez no noso Concello, dende o Tabeirós Terra volvemos ás causas. Facémolo nun recendo doce de moitas ilusións. Ilusións para se­guirmos na tarefa de aportar cualitati­vamente contidos que posibiliten pr()­postas para a mellara e mailo progreso cultural do noso pobo estradense. Querémolo dende a intuición e dende a memoria colectiva,na contempora­neidade, sen deixar de mirar hacia atrás, pero teimosamente soñando cara adiante, pois ¡que fermoso é ler o fu­turo que xa se sementou onte, o que cultivamos hoxe, gracias ós soños que apuran o porvir!

Unha vez máis -no convencemento e no que se entende que así debe ser -convocamos a quen queiran participa­ción nestas páxinas. Páxinas que para nós son un espacio moi necesario. E facémolo nun ton plural, aberto, na · ilusión palas colaboracións; pois o que se sente, queda.

Todos e todas poden - e deben - ter espacios nos que interviren positiva- · mente para animar as esperanzas (que son un deber), establecendo ideas, motivando e creando lugares de pen­samento, de diálogo, de soños nos que se gaña case q1;1e sempre, integrando o que se aporta, 'a través de propostas e'

POR FR,~NCISCO ROZADOS

'ROCHI'

· Dende esa data, que podemos cifrar apróximadamente no mes de outubro, tere­mos ata novembro do 2006 para poder pre­sentar o Leader + Montes aqueles proxec­tos que conformarán o total do programa e que, por suposto, terán que s~r emprazados no territorio que compón o programa, é di-

de 'prexectos con verdaqeiros traxec­. to~.

cir, nos munl.cipios d¡i Estrada, Forcarei, Cerdedo, Cotobade, Campo Latneiro, A Laina ou Beariz.

O procedemento para a presentación e asunción dos proxectos é o seguinte: aseso: rarnento previo polo equipo de ·xestión do Leader + Montes (composto por xerente, técnico economista, arquitecto técnico e dous auxiliares aqministrativos), presenta­ción de solicitude acompañada de memoria valorada (anteproxecto se a acción contem­pla obra civil), informes técnicos previos se se precisasen (por exemplo no caso de establecementos de turismo rural, por parte da Dirección Xeral de Turismo), certifica­dos de estar ó corrente nos pagos coa Se­_guridade Social, Facenda e Hacienda esta­tal), acreditación de uso dos bens obxecto do proxecto ou libre dispoñibilidade por un período non inferior a cinco anos (no caso de turismo rural serían quince), informe de viabilidade técnico e económico e unha se­rie de compromisos para respectar de cara á comprobación, inspección e posta a dis­posición de datos ás diferentes administra­cións.

Durante os meses de outubro a decem­bro terá lugar unha serie de charlas divul­gati\;as nos diferentes concellos para infor­mar á veciñanza e ós potenciáis promotores de todo o que atinxe ó progra­ma Leader + Montes, onde se poderán re­solver tódalas dúbidas e incertezas que poi­dan xurdir.

Ve a1 po1s acc10ns que non anova­rán, pois realmente cambiamos, cando

·descubrimos. Melloramos. E iso signi­fica progreso. Progreso que non se produce sempre con velocidades e si con reflexións, con intercambio de ideas, con contrastes e todo nas espe­ranzas ilusionadas, construíndo a cada hora.

Dispoñamos· logo as nasas capaci­dades nos baseamentos de quen os (estradenses e galegas) en conviven­cia. Esta, a convivencia, será a mellar s·eguridade de vermos certo aquilo que desexamos, que soñamos. Ela ha ser quen mellar nos oriente nas nasas ini­ciativas.

Sabemos que o presente non é o único futuro posible, que o futuro esi­xe moito e por iso se é marabilloso mirar as colores de calquera tempo,

· non podemos baixar as persianas can­do queremos soñar o que pode ser. Ta­mén é certo que o futuro esixe máis do · que se pensa e xa que logo,entendere­mos, que o traballo na diversidade, na bondade e na xenerosidade das nasas obras, iso permite sempre a construc­ción de moitas causas.

Velaí póis unha carta de navega­ción. Os proxectos non se poden dei­xar para mañá. Se queremos aportar, intervir, ofrezamos o mellar de nós. Todos estaremos convencidos de que palas boas, pasivamente, inoi pouco nos virá dado'. · ·

RECICLAR .. E DE SABIOS. Un programa de divulgación ecolóxi­ca e de medio ambiente que puxo en marcha Radio Estrada coa co­laboración da Concellería de Me-dio Ambiente da Estrada e SO­

GAMA. Cada luns en Radio Estrada a reciclaxe é protagonis­

ta.

REVISTA CULTURAL DA ESTRADA

EDITA: FUNDACIÓN CULTURAL

DA ESTRADA C/ Benito Vigo, 104 36680 - A Estrada Pontevedra Tfno:986570165 Fax:986570233

-E-mail: publicadon@aestrada.com XERENTE: Valentín García

CONSELLODE REDACCIÓN: X. Manuel Reboredo Baños David Otero Daniel Fetnández Carlos Loureiro Olimpio Arca Caldas Xosé Lueiro Lemos Xosé Rodríguez · Xosé Vilariño Nicolau Alvarellos Xosé Luna

FOTOGRAFÍA: BERNABÉ S.L. Marcos Míguez Puri Javier Lalín Valcárcel Arquivo

DEPÓSITO LEGAL: BG: 282/1997

MAQUETACIÓN: FILMACIÓN P.R.G.

IMPRESIÓN: Tameiga SL

\

\!rabeírós \[erra, novembro de 2002 /3

A Torre de Guimarei, un ben público

Situada na parroquia de San Xian de Guimarei, a dous escasos quilómetros do Concello de A Estrada, a torre érguese sobre un outeiro, axudando a dar unba maior altura e verticalidade ó seu carácter defensivo, ForlJla parte do Patrimonio Histórico de Gali­cia e data do século XIV, mentres que o Pazo xa_ de época barro­ca foi cónstruído a mediados do século XVII. Deste xeito, a To­rre preséntasenos dominante e fálanos especialmente da época que a viu nacer: O Medievo.

l.- Informe Histórico Artístico: Centrándonos na Torre e facendo unha primeira, visual, observamos a súa planta cuadrangular, que se prolonga uns quin­ce metros aproximadamente de forma vertical, dominando todo o contorno.

Os sillares labrados e escarbados es­tán dispostos con cuñas de pedra.Nos paramentos murais preséntase unha ar­cada peraltada que tería a función de porta de acceso. Disponse a un metro de altura sobre o chan, polo que a entrada realizarfase a través dunha escaleira, probablemente de madeira ou dun mate­rial efémero que non chegou a nós. A fábrica mural fálanos tamén dunha suce­sión de seteiras, coa función de visuali­zar o exterior dende o irityrior. Neste, in­túese que a estructurá puido estar distribuída en pisos. Así, catro sillares sobresaen nas catro esquinas cara ó inte~ rior, a unha mesma altura, e serviría de base para as trabes configuradoras do piso.

Hipoteticamente, e seguindo cons­truccións similares, así coma debuxos realizados por Castelao <leste monumen­fo, pódese deducir que o sen remate era almeado.

A conservación da Torre fáisenos im­prescindible debido ó significado que <lito monumento ten para o noso conce­llo, pois certos valores fan <leste con­xunto un baluarte da historia, cultura e memoria do noso pobo. A relevancia que tivo esta Torre nas Terras de Tabei­rós~ non só ó longo da ldade Media, se­rrón tamén en tempos posteriores, con­vértena no principal vestixio histórico artístico desta vila de tan recente crea­ción. Serviu de marco a feítos de tanta importancia como foron as Revoltas Ir­mandiñas; nela desenvolveuse toda unha actividade nobiliar durante os séculos XVI, XVII, XVIII, por parte da familia Mosquera, e sobre todo da figura de Don Pedro Madruga. Por outra banda, non nos podemos esquencer que parte da nosa arquitectura ruáis próxima no tempo, como é a Casa do Concello, ten como un dos seus puntos de base á Torre de Gui­rriarei. Así nolo di o arquitecto vigués José Franco Montes na súa acta de construcción, onde -comenta a idea de reflectir no presen­te o pasado da vila estradense. Deste xeito a construcción .do Concello tenta recoller a forma de torre que logo, por causas eco­nómicas, non se chegaría a levar a cabo.

Por todo isto eremos que é necesario conservar este legado que chegou ós nosos tempos para que tamén chegue ás vindeiras xeracións. Aprendendo de antigos erros como foi o caso da Torre de Bandeira qu~, datada do século XII, non chegou á actualidade.

3.- Factores de degradación:

No conxunto é <loado ver que o factor ruáis degradante e que está a poñer en perigo a estabilidade arquitectónica é a climatoloxía. Debido á pluviosidade, moitas das pedras que configuran o vala­do, desprendéronse do orixinal quedando só partes <leste e afec­tando de igual xeito a todo o conxunto. Outro factor que lle atin­xi u ó monumento foi o antrópico, xa que hai algúns anos produciuse un intento de roubo do escudo familiar que decora a fachada da vivenda, observándose hoxe en día mostras e reseñas <leste intento baldío. Outros elementos desaparecidos e que non se atopan no seu orixinal contexto son os ornamentos a xeito de pináculos que franqueaban o dintel semicircular. Nunha foto de 1974, a ruáis antiga que .chegou a nós, ollamos que se· encontra~ ban estes elementos,

En canto ós factores físicos,, a acción que ruáis está a prexudi­car á Torre, é a v_exetación. O estar o monumento en situación deshabitado dende hai moito tempo, e como tampouco houbo un­ha preocupación de liinp!'.!za por parte dos organismos pertinen­tes, a maleza fíxose dona <leste conxunto, incrustándose na ped'ra e facéndose a súa limpeza, a curto ou medio prazo, así como a súa conservación, ruáis difícil. -

4.- Propostas de conservación:

A pesares de que ares tora hai que cualificar_ á Torre de Guimarei como ruínas, séguenos a amosar grande parte da súa torre defen­siva de época medieval e da casa señorial do XVII.

Declarado como ben de interese cultural, en función do esta-blecido no Decreto do 22 de abtil de 1949, sobre a protección

dos castelos españois, á proposta de con­servación deberían seguirlle unha serie de pautas dictadas pola Leí do Patrimo­rrio Español e pola Lei do Patrimonio Cultural de Galicia.

Entré outras, na L.P.H.E. disponse no seu artigo numero sete que: "os conce­llos cooperarán cos organismos compe­tentes para a execución desta leí na con­servación e custodia do patrimonio histórico español comprendido no seu termo municipal, adoptando as medidas oportunas para evitar o seu deterioro, perda ou destrucción'.'. A L.P.C.G. no ar­tigo número catro di que: "os concellos teñen a obriga de protexeren, defende­ren, realzaren e daren a coñecer o valor cultural dos bens integrantes do patrimo­nio cultural de Galicia que radiquen no seu termo municipal, e adoptar, en caso de urxencia, as medidas cautelosas preci­sas para salvagardar os bens do patrimo­nio que visen o seu interese ameazado".-

Deste xeito e seguindo como n01mas rectoras o ;mtedito en ámbalas <lúas leis sería preciso botar man, cando men_os, das posibilidades de eliminación dos fac­tores degradantes, destacando os ¡im­bientais.

Posto que a Torre de Guimarei foi vic­tima dos temporais que se estiveron su­cedendo, e reparando tamén nos engadi­dos que isto implica (repercusión negativa da humidade no interior do pa­zo, 'afectando á pedra pola actuación do musgo; fungos ... ), sería oportuno rete­llar as zonas que o requiran para <leste xeito eliminar parte <leste factor ambien­tal.

Cinguíndonos tamén á vexetación, es­ta foi medrando dentro da arquitectura, polo que se debería facer un labor de limpeza no interior da torre e do pazo con regularidade, así como dos terreos

lindeiros, debido a que a existencia de flora pod.e facer viable a destrucción <lestes restos históricos por mor dun incendio.

Co gallo de elimin~r os factores antrópicos que puideron axu­dar á degradación da Torre de Guimarei, ou para que en calquera caso non o sigan a facer de agora en <liante, sería acons~llable al­gún tipo de vixiancia.

No caso de que chegase a haber unha proposta de rehabilita­ción ou de restauración, indo ruáis aló da simple conservación, haberla que estudiar as fontes que fosen ruáis fiables, tanxibles e os de ruáis antiguidade que chegaron ós nosos días. Este por exemplo podería ser o caso dunha foto tirada en 197 4 por M. Blanco Fuentes, que se atopa no Museo Provincial de Ponteve­dra, na que podemos observar a cuberta aínda tellá'da do Pazo e o cume da Tórre menos derruída, así coma os adornos que se ato­paban ña fachada principal do pazo e que hoxe en día non se ato-

- pan no seu lugar de orixe. Por outra banda e para dar a coñecer con ruáis claridade a lo­

calización da Torre (posto que como é ben· sabido está ás aforas do núcleo urbano ), requirirase a presencia de sinalización espe­cifica, así como de folletos informativos onde se contasen entre outras cousas, a historia da Torre e do seu pasado medieval.

Unha medida que tería grande importancia, sería a prohibi­ción para edificar calquera tipo de arquitectura que alterase o rit­mo do entorno rural ou que afectase dun xeito directo ou indirec­to á propia Torre e ó seu conxunto. -

Fose cal fose a via adoptada, deberianse acondicionar as ar­quitecturas coa maior fidelidade posible, respectando sempre a súa estructura, características, memoria histórica e significación que estas teñen para o núcleo de poboación e asemade para a opi-nión pública. . · · _

-. 4 /

O ARTIGO

Na lembranza da Cantora da Ulla

Xosé Luna Sanmartín

O vindeiro 17 de marzo cúm­prese o centenario do pasamen­to de Avelina Valladares, a · Cantora da Ulla, como gustaba de chamala Manuel García Ba­rros. De seguro, ben poucos po- . dían pensar que esa señorita humilde, sensible e bondadosa -peitencente a unha das fami­·lias fidalgas .con máis avoengo de Galicia-, íase converter, ta­mén, nunha rnuller cun espírito libertador e cunha forte dose de rf<beldía que a levaría a superar os prexuízos existentes e; a construir a súa obra poética en galeg9, nunha época, non o es-

quezamos, na que a nosa lingua estaba aldraxada.

Avelina Valladares foi, xa que logo, unha das mulleres que aportou o seu pequeno, máis transcendental, gran de area para axudar ao rexurdir das nosas letras, unha poetisa do rexurdimento. Joiña despaña adorada Gali­

cia Verjel dos encantos d'os puros

amores, Espérta, quo tempo chegou da­

justicia E á pórtas alleas non pidesfa­

vores.

·cronoloxía:

1825 ... O 23 de outubro nace, no costanero lugar de Vilancos­ta, na freguesía de San Vicente de Berres, a meniña Avelina

· Valladares Núñez. Era a sexta . de dez irmáns, fillos do matri­monio formado por José Dioni­sio Valladares e María de la Concepción Núfíez. 1844 Compón o seu primeiro poema: La ausencia. 1845 Avelina tras­Iádase coa súa familia a Zamo­ra, onde o seu pai ocupa o car­go político de Intendente. Desta época (zamorana) chegaron ata nós nove poemas dos que des­tacamos Mi Aldea, dedicado á escritora Carolina Coronado, e un Himno a S.M. la Reina, can­tado no Teatro de Zamora con música do Sr. García, secretario daquela intendencia. 1850 ... O pai de Avelina é no­meado gobernador civil de Ou­rense, a familia retoma a Gali­cia. 1854 Morre a súa irmá maior Jacoba.

-1855 Morreo seu irmán Sergio. 1858 Avelina publica -co gallo

UI:abeirós--m;eri;a, novernpi:o de 2,002

da Exposición agrícola indus- polos f~egueses de San Vicénte trial y artística de Galicia que de Berres. tería lugar en Santiago en xuUo. 1879 ... Escribe, en galego, os deste ano- o artigo titulado Co- poemas: A Ulla, que sería pu­municación a la Sociedad de blicado en El Eco de Galitia de Ami·gos del P¡tís de Santiago. B. Aires, e Diálogo entre un 1859 ... Desempeña o cargo de peregrino que se dirige-a Com­Secretaria da Xunta Parroquial poste/a y un labriego publica­de Beneficencia de Berres, car- dos en El Heraldo Gallego e no go que desempeña ata 1865. Eco de Galicia de B. Aires. E 1860 ... A súa irmá Luísa casa pode que deste ano sexa, ta,. con Bernardo Espinos<!, froito mén, A pobre orfiña, publicado dese matrimonio nacería Lau- posteriormente en varios xo" rentino Espinosa Valladares, mais. sobriño afillado de Avelina e, á 1883 ... Escribe Miña joya, pu- · postre, recopilador da súa obra. blicado en 1903 no Almanaque 1863 ... O 2 de decembro, a Gallego de B. Aires e, poste­Asociación de Beneficencia de riormente, no 1925, no xomal Pontevedra manda ao gobema- El Emigrado. dor unha instancia na que enal- 1885 ... Publica o artigo El tecían o seu labor ao fronte da ochavo milagroso no xomal ·El

· secretaría da Xunta Parroquial Eco de Galicia de la Habana, de Berres. dirixido polo estraden'se Waldo 1864 ... Morre José Dionisio Alvarez Insua. Valladares, o patrucio do casal 1889 .. . Escribe Ós qu 'emigran de Vilancosta. que será publicado en El Eco Avelina é recompesada coa de Galicía de B. Aires e en La Cruz de Beneficencia e o diplo- · ·Gran Patria de Santiago, en ma acreditativo, en recompensa 1902. dos seus humanitarios servi­cios. 1878 ... Escribe unha Exposi­ción al Eminentísimo Cardenal Sr. García Cuesta, intercedendo

1902 ... 17 de marzo, Avelina Valladares Núñez, falece aos 76 anos na súa casa de Vilancosta, en Berres.

Edicións Fervenza honra a Cantora da Ulla

Para comnemorar o cente-. nario do pasamento de Avelina Valladares, a

cantora da Ulla, e co obxecto de divulgar a obra da nosa pri­me ira muller escritora, edicións. Fervenza vai editar, dentro da súa colección A Pin­guela, Teatro Escolar para ler e representar, unha adaptación da peza teatral en verso: Diá­logo e!_ltre un peregrino que se dirige a Compostela y un labriego (1879), considerada como unha das nosas primeiras pezas teatrais. A adaptación foi realizada polo profesor e poeta Xosé Lueiro, director do grupo de teatro Os Tiri.pautas.

OS ESPI'RITOS LIBERTADORES DOS

VALLAJ)ARES DE VILANCOSTA

Nunha paisaxe enmeigada con arrecendo a mimosas, mirando ao Pico Sacro, no costaneiro lugar de Vilancosta, ná fregue­sía de San Vicente de Berres, pertencente á vizosa terra da Ulla estradense, érguese -ben termada polos seus herdeiros-, a -casa grande de Vilancosta, o fogar dos Valladares.

O berce dun dos clans cori

.RJ San Paio, 21 36680 - A Estrada tfno e fax: 986573216

máis avoengo de Galicia, unha das familias fidalgas máis cul­tas da nosa terra que, descoñe­cendo o noso esplendoroso pa­·sado lírico medieval , foron quen de loitar a prol da recons­trucción dá nosa cultura, da nosa lingua, do noso país.

A través das Memorias de Familia, autobiografía inédita de Marcial Valladares Ü 823-1903), achegámonos á súa fa­milia. O Patrucio do casal, o avogado José Dionisio Valla­dares (1787-1864), foi colabo­rador de Fontán no Mapa de Galicia e do Diccionario histó­rico-estadístico de Pascual Ma-

. doz, á vez que cultivou a poe­síá~· participa nun libriño de gozos á novena da Virxe da Guía xunto cos seus fillos Ser­gi() e Marcial.

Dos irmáns do lexicógrafo poderiamos destacar o labor do malogrado Sergio (1823-1855), que ten escrito algúns ensaios e mesmo chega a cola­borar co seu irmán. ·

Marcial no solidario Album de la Caridad. A súa irmá Ave­lina (1825-1902), a Cantora da una -como gustaba de chama­la o egrexio Manuel García Barros (que comeza a escribir en galego da man amiga de Marcial e Avelina)-, convérte-

• se, coa súa obra poética en ga­lego, hunha das mulleres que vai participar no rexurdir das nosas letras. E, por riba de to­dos eles, o señor de Vilancosta: poeta, ensaísta, lexicógrafo, a]Jtor da primeira novela escri­ta en galego ...

Marcial ·Valladares foi un dos prime iros ref acedo res da cultura galega.

Por todo isto non é de estra­ñar que outro- estradense (de

web: http://www.ofitiendas.com

corazón) Antón Losada Dié­guez (sobriño neto político de Marcial) calificara aos Valla­dares como espíritos libertado­res. Os galegos de hoxe -escri­biu o precursor do Seminario de Estudos Galegos no xomal El Emigrado en 1925- non se decatan de todo o valor do tra­ballo daqueles homes, daque­las mulleres que aínda sendo señores, escribían en galego, facendo_ erguerse do chan coa

luz da arte a fala humildosa, sinxela e aldraxada, tan aldra­xad a como entonces o eran Galicia e os galegos.

Eran os tempos en que era mala crianza falar galego, en que os galegos tiñan vergonza de falar aos señores como fala­ban á súa nai ou aos seus fillos . ¡Tempos mquros xa pasados!

· Avelina Valladares foi un dos espíritos libertadores, cómo o seu irmán Marcial.

Avenida Buenos Aires, 100 36500 - Lalín

tfno:986783988

'm:nbeírós t!J:erra, novembro de 2002

versas ac­tividades dirixidas ó lecer dos estrade.n­

ses. Desde' un ciclo de actividades na rúa -na fotografía- ata outro de cine ta­mén na rúa e con presencia en tres parroquias do rural estradense, a diver- · sión estivo garantida

V CAIXANOVA -Outra das aportacións cu!~ turais que~ ó longo des te ano que está a punto -de rema.tar tivo un protago­nismo especial foi a de Caixanova, que apoiou decididamente o teatro fa­cendo chegar A Estrada a compañías de renome na- . cionaL con obras 'que; non só -foron referente para tó­dolos afeccionados, senón que ademais incluírtjn un­ha profesionalidade fóra . de toda dúbida.

V ACTIVIDADE CO­RAL Dentro do panorama mu­sical estradense hai que salientar a importancia que a música das corais está collendo na nosa co­marca cada ano, Nesta ocasión ternos que darlle un lugar de honra a Coral Polifónica Estradense que durante a homenaxe as ir­más Valdés e a Carlos Fer­nández, fixeron unha gran

V' JAZZ A música tivo un protagonis­mo especial neste ano nas Q.is­tintas actividades que se reali­zaron na Estrada. Neste caso foi o Jazz quen congregou a un bó número de afecciona~ dos ó -redor -da interpretación musical máis xenuína.

demostración de música coral acompañados pola orquestra do Conservatorio de Músi ­ca Estra­d e n se, emulan­do así ás grandes forma­cións co­rais. A Coral . Casablan­ca !amén actuou na Estrada

SARGADELOS De novo a s_ala foi punto de encontro de diversas

acti viqades socio-culturais REDACCION

Poucas veces un local é centro de tanta actividade cultural -como Sargadelos, -no seu enderezo da rúa Calvo Sotelo. Unha galería que segue sendo punto de referencia de diversas actividades socio culturais sen perder

' tamén a súa situación c;o­mo opción de mercar di­versos agasallos con refe­rencia directa na nosa cultura.

Alí -taÍnén este ano-presentaronse diversos li­

. bros. Valores eternos e de ·valor universal, difíciles de catalogar.

Unha vez máis Sarga­delos deixou constancia da súa teima no desenvol­vemento da cultura e a so­ciedade galega promo­ciando a nosa identidade como pobo.

15

6/

A recentemente clausurada

. . XVI Feira do

Moble de Galicia vól­veu a converti-lo éon­

cello da Estrada nun ref érente dentro da

comunidade autóno­ma galega. O certame

de mobiliario máis importante do noroes­te de Espafja superou

o seu propio récord de asistencia acadando 99. 000 visitantes, o que deixa a.s portas

· abertas a un esperan­zador futuro por riba

dos cen milléiros de

persoas. Paralelamente á propia acti­

vidade comercial , o evento contou con numerosas iniciati­vas culturaís e sociais, que ve­ñen a corrobora-lo poder de convocatoria do moble da Es..: trada como aglutinador da maioría dos movementos e in­quedanzas dos veciños e tamén dos visitantes, que aprnveitan a visita ó certame para coñece-lo mundo que ofrece esta vila e os seus arredores.

Os nove· ir¡.tensos días que durou a feira ab-ríronse paso· coa inauguración a cargo do presidente da Xunta, Manuel Fraga, que cualificou a cita co­mo "punto de encontro" do sec­tor do moble.

Na apertura, o recinto da fundación de autoridades, enca­bezadas polo alcalde da Estra­da, Ramón Campos; o presi­dente da entidade organizadora, Miguel de la Calle; o consellei­ro de Industria, Juan Rodríguez Yuste; numerosos cargos auto­nómicos e a práctica totalidade da corporación municipal. Así­mesmo, a feíra recibiu durante os días posteriores a visita dos principais líderes das forma­cións políticas ruáis relevantes do país.

Por outra banda, o incre­mento no número de visitantes e a importancia que lle outorga­ron as relevantes presencias de persoeiros da comunidade dé­bense principalmente á 'revolu­ción' que experimenta o moble galego e que está a ser lidera­da, sen dúbida, polos empresa­rios estradenses.

Así, a feira deixou de ser só o reflexo da talla e das liñas tradicionais para converterse nun evento en expansión no que caben tódalas tendencias. Neste labor, é resaltable o tra­ballo do sector local, que pre­sentou nos seus stands a rixidez das pezas típicas da zona e tamén os deseños máis moder­nos , prácticos e funcionais , marcados por liñas máis lisas, pero sen perder un ápice da ca­lidade que sempre se abande­rou dende o concello.

Unha das claves desta pu­xanza baséase na inclusión de materiais complementarios ó mobiliario, como o aceiro, a pedra ou o aluminio, que ser­ven para moderniza-los dese­ños e para acomoda-las pezas ó

Et ZA.R1 s.1.

A FEIRA DO MOBLE DE GALICIA CONTOU CO RESPALDO INSTITU­CIONAL NA SÚA INAUGURACIÓN

O ACONTECEMENTOS

Feira do Moble de

Galicia AXVI Feira do Moble de Galicia

analizada -a través da pluma de Daniel Fernández, xornalista de Faro de Vigo ...

UNHA FEIRA PENSADA PARA A PROMOCIÓN DO MOBLE GALEGO

'QJ:abeíró~ metra, novembro.de 2002

·futuro do interiorismo, que se presenta tan cheo de posibilida­des coma_ o do moble da Estra- · da. .

Un aspecto ruáis a destacar da propia actividade expositiva foi a celebración paralela do VIII Salón de Antigüidades, que encheu. en moitas ocasións o pavillón municipal 'Manuel Coto Ferreiro'. -

Incribles pe­zas dos catro últi­mos século.s

'atrouxeron ós amantes de xoias,

. Fundación de Exposicións e Congresos coma outras entida­des da vila organizaron no mar­co do recinto unha importante cantidade de actividades cultu­rais, e en menor medida so­ciais, que serviron para chama­~ª atención dos presentes en aspectos colaterais á industria ruáis representativa do conce-

llo.

moedas, cadros, Especialmente suliñable a l~uza, teléfono~, entrega do VII premio camaras fotogra- , . .

De entre to­das, é espe­cialmente su­bliñable a entr~~a do VII prem10 xorna­lístico Manuel Re.imóndez Portela, .que nesta ocasión recaeu no xo­ve biólogo Xe­rarQs> Neira polo seu traba­llo Descubrir. O acto acolleu numeroso pú­blico, aínda que a atención estivo marca-

ficas ... Así mes- xornalistico Manuel Rei-mo, a cita coas móndez Portela, que nes­cousas curiosas ta ocasión recaiu no xove deixou unha anécdota dun in- . biólogo Xerardo Neira . calculable valor polo seu traballo 'Descu-cultural, xa que o brir' presidente da fundación, Mi­guel de la Calle, atopou neste sa­lón un exemplar de 'Contiños da terra", do insigne escri_tor estra­dense Manuel García Barros.

O libro, que pertence á pri­meira edición, de 1931, está in­corrupto, xa. que aínda non ten rotas varias follas da parte cen­tral. Dende agora, é aínda que o seu, propietario é un particular, pasará a formar parte do patri­monio · da Estrada e da historia da Feira do Moble de Galicia.

Coma ~empre, o certame ta­mén se converteu nun impor­tante lugar de reunión para de­sen volve-los proxectos da industria. Dende ago­ra, o futuro do sec­tor ábrese coa posible crea­ción dun polí­gono indus­t r i a 1 especiali­zado do mo b 1 e na Es­trada, un ha idea q u e f o i con ­creta­d , a neses dj as p o r R o -d r í -

partir vindeiro ano se o ,concello e. os moblistas aceptan o reto. A intención é a: de reor­ganiza-lo sector xuntando á meirande parte das súas

·empresas, o que permitiría im­portantes aforros en servicios e ofrecer unha mellor e máis compacta imaxe de cara ó pú- . blico e ó resto da industria ga­lega.

Intensa actividade cultural

A Feira do Moble de Galicia non só é moble. Esta idea, pre­sente dende a creación do cer­tame, cobrou este ano unha maior vixencia, xa que tanto a

da pola pre­sencia do expresidente da Xun­ta e mantedor do premio , Xerardo Fernández Albor, e pola viúva do escritor Camilo José Cela e presidenta da fun­dación que leva o seu nome, Marina Castaño. Entre os pre­sentes tamén se atopaban o al­calde da Estrada, Ramón Cam­pos; o presidente da fundación, Miguel de la Calle; e o conce­lleiro de Cultura, José Manuel Reboredo, entre outros persoei-ros.

Castaño calificou.ó ti-tular do galardón

como "gran pró­cer da Estrada

e da súa co­marca" e

posterior­mente re pro­

" duciu

o que es ­cri­biu

Cela

mor te de Rei ­

m ó n de z hai máis de

sete anos. Pola súa banda, Fer­

nández Albor desta-cou ó médico local co­

mo "un reputado humanista, un gran político, un home culto, traballador e gran gal ego", polo ·que considerou que "son títulos suficientes para seguir honran­do a súa memoria e continua-lo seu labor cultural". Finalmente, De la Calle animou ós xornalis­tas a participar, dende xa mes­mo, na oitava edición do pre­mio.

Ademais, a feira serviu co­mo escenario para a presenta­ción do 1 Certame de Xóvenes Solistas José Valcárcel, uilha

Ul:abeírós U!:erra, novembro de 2002

A viúva de D. Camilo José Cela, que leu un artigo do seu home, participou activamente na entrega do Premio

iniciativa promovida por Calza­dos A Esquina con motivo do seu primeiro medio século de vida e que permitirá honra-la memoria do fundador desta za­patería, que compartía o seu traballo cunha gran paixón pola música. Este concurso, que se celebrará o 19 de outubro no Teatro Principál da Estrada, contará coas categoría de vento madeira e vento metal e preten­de seguir difundindo o nome do concello como centro referen­cial da vida cultural de Galicia.

_ Finalmente, o encontro co moble tamén· premiou o traba­llo de Dolore~ Moares, unha· estradense que foi a gañadora do certame coñvocado pola fundacíón co fin de obte-lo car­tel de presentación desta Feira do.Moble de Galicia. Unha es­pectacular cadeira valeulle a . esta moza para representar á Estrada por toda Galicia publi­citando unha actividade de gran peso no concello. Xerardo Neira, o gañador do Premio Xornalístico Manuel Reimóndez.

www.radioestradá.com

.. ·.a outra forma de escoitar a radio

/7

--

./ .

8/

Atopámonos hoxe no sol­por festivo dó día gran- . de deste maio noso. No

maio popular no que a vella aínda qneima o tallo e ata o seu corenta, non quitaremos o saio.

Atopámonos pois no noso maio, no que celebra as nosas letras, as da Lingua das nosas palabras orixinais, a galega, milagre ruáis doce da obra pri­morosa espiritual de quen nos precederon, tamén na Estrada de cidadania cultural e cívica para moita vida dende esta pri-k mavera tan . nosa e amorosa Lingua Galega, a túa causa de Galicia, a dos textos, a da Lite­ratura e Cultura, a da comuni­cación, sempre presidida polos seus falantes amorosos, os que se definen en identidade de "nós" como posesión fermosa, como ligazón de orixes, en convivencia, sen negar a nin­guén, na definición de terra e de pobo, xa que logo de identi­dade.

Lingua que queremos colo­car como unha manda de flores para froitos nos nosos ánimos de autenticidade.

E así hoxe á iniciativa de.ste __ noso-Museo Estraaeñse, de no­me significado, o de Don Ma­nuel Reimóndez Portela, na presencia memorial de Frei Martín Sarmiento, na convoca­toria da medíación vocacional de Olimpio Arca, coa súa pro­posta tan sobresainte chea de Lingua de Cu)tura, tamén na li­teratura e na lectura, nas nosas letras galegas e coas estimables presencias de vostedes, signifi­camos á nosa Lingua todos en amor, como coroa, como voz ourada, de prestixio, para usala, para vivila, que así se cristalice, como resolución afectiva, e consentida, de expresala sem­pre rn ·convivencia.

E ne la, na nasa Lingua, as letras,

e as palabras, dos pensamentos, dos sentimentos, todas máxicas, · todo máxico ·

e popular,

David Otero, nun momento da súa intervención no Día das Letras Ga­legas, nun acto organizado polo Museo do Pobo Estradense Manuel

Reimóndez Portela ·

tamén na Estrada, dende esta casa humilde, chea de orgullo e de valía, acugula~a de referen­tes de memoria, de historia e de futuro, no compromiso fondo dende quen somos, sen xogar­mos a falsos profetas, sen tremendismos, nin autofla­xelación_s, aliñados tia convi-

venda de dicirmos estradenses, galegos e galegas, sabedores de que os nosos horizontes van a poucos, a paso a paso, que as presas ben se sabe que non va­len moito, que os comproq¡.i­sos, tamén· os argumentos, non van polas urxencias, proclama­mos que queremos que a nosa

'W:!lbeírós W:errn, novem)Jr9 de 2002

Lingua Galega sexa vehiculada a cada momento nas nosas ví­das na orientación apropiada das nosas crencias das nosas conviccións, para que así s·e defina con ple­nitude con frescura de Cultura, na nosa i~entidade de pobo di­ferente, pois nós somos do po­bo do galego e por tal, manifestamos, que Galicia non pode ser soa­mente unha e.moción ambigua .. sen galegos e iso obríganos a soñala e a construí­la pedra a pedra e facelo dán­dolle sentido singular no plural e no democrático, na nosa Lin­gua. Lingua activadora, a das mil. falas nos nosos pobos e aldeas, vilas e cidades, de mar a terra e de terra a mar, atlántica, continental, · para que se manifesté con amor dende os nosos corazóns, sem­pre, sen mentiras e si coas dignidades da nosa fe en nós e nela.

Beri sabemos que hoxe non po-, demos probar o traxe que fare­mos dentro de vinte anos, pero soñalo ... si que podemos e si que debe­mos facelo Pois ... nin a Galicia, nin á nosa Lin­gua, lles basta soamente con to­calas cos dedos por cada dezá­sete de maio, ainda que sexa primorosamen-te para acariñalas.

Ningm1ha das dúas, nin Gali­cia, nin a nosa Lingua, poden constituír os baseamentos para un camiñar de desherdados, en­tregados a falsas utilidades, sen identidade, nun vivir de dúbidas pérmanen­tes e de tebras.

Si, de desherdados, entregados por desorientados, sen intuír a luz da súa terra, sen querer saber do calor. ma­tria e afectiva da súa Lingua, os cales, créndose febles, por me­do a desaparecer ou morrer, co­vardemente, sen fe, suicídanse como membros dun pobo antigo, secular, definido e con historia,

E así nós preguntámonos ¿que se poderá sentir cando un non se ere nada, nin rñembro de nada? ¿acaso a -obsesión por entregar­se á .grandeza dos demais, dei­xándonos do que somos, iso non garante case que sem~ pre a desgrada? · ¿acaso ser galego será un chiste que contar para divertir a óu­tros? ¿o útil é sempre bo? ¿nacemos para fuxir? ¿acaso na Lingua non está unha boa parte, diremos que a me­llor, do todo dun ppbo e o da súa vida? ¿remataría a obra de Xudas coa spa morte? Está ben visto que da nosa his­

. toria, non podemos facer unha . ~a de sepulturas. Sepulturas nas cales se esteá volvendo po o corpo deste po­

. bo.

Por iso hoxe, dende este espacio de Cultura, na celebraGién-das nosas Letras· Galegas, con esperanza, optimistas, nas moitas luces e tamén nas sombras, que as te­rnos, as que nos obrigan a presentar o noso sentimento de sufrimen­to por non ver ruáis viva e reac­tivada, usada e normalizada, a nosa Lingua no noso pobo, desexamos proclamar que de­bemos ir colectivamente en convivencia na dirección atipada para de vez restauralas.

Si, irmos uns con outros, en ne­xo plural de compromiso sin­gular de pobo diferente, sentín­dono s nós atentos, a pouca distancia, na nosa Lingua, nas súas palabras e nas nosas ideas, sen confunsións, pois confundilas non nos leva a ningunha parte.

Mellor para tal, tamén, camiñemos xuntos con actitu­des criticas, edificantes, en tra­xectos con proxectos de digni­dade, na virtude do diálogo, con honra de contidos

·d· o· ,,_ ,, i.. 1 avi ···· ~· ·. tero~ acnegase nunna proc ama con tradicións para a moderni­dade, para o futuro, que é Gali­cia, e dinse ser de ningún pobo ou para peor, exclúense,

e cos deberes que lexitimen a "proclamación dos dereitos, pois . cando non se traballa polo que implica deber, logo, non se po­den invocar dereitos .

para usalá sen disculpas, que nos garanta eficacia,

_ que nos defina, instalada,

na memoria colectiva, na que promove emocións.

Emocións para voces indes­tructibles,

que resisten as erosións, de tantos olvidos,

de mazes e de andacios, de indiferentes, de resignados.

E así, dende hoxe e oxalá para sempre, a pasos seguros, irrenunciables, ·no andar dos nosos ideais, aqui

i»d· itti-:Ju/71·[· °-' "'~lectivf!J ó p· .°-'nsnm°-'ntfl .. ~=~ ····'· .. U'uu . ~ '1-V ·" ··-"' ·· ,. " ' __ , ... - ~ .. ,. ... ff .. .. , ... -~ .. ... ,,v

,.. ' .,.. · n· "" d L t uruco e comun no , ta : as i e ras . e fanse doutro no que eren ter · un lugar ó sol vivindo en som­bras permanentes, sen referen­tes, partidos, desmemoriados para sempre, sen lucidez, confundidos a cada paso.

As Letras ... as nosas

E traballeÍnos sen descanso, .na Lingua, en convivencia, para vermos construír con autentici­dade, . cos saberes populares de quen

DODDDDDDDDDDDDDDDD

...

m:abeiró!> m:erra, novembrb de 2002 ·

nos precederon , para así eláborar ruáis saber de pobo que entregarmos logo obrigadamente como herdo ou­rado e transmitilo fielmente, ós que nos sucedan.

Fagámolo como galegos e co­mo galegas, na viveza dos pen­samentos e na calor dos senti­men tos, ás claras , sen desvaríos anacrónicos, necesa­riamente no compromiso das nosás ideas, na vontade de vi­vfrmos xuntos, de convivir­mos, nin partindo, nin disper­sando e si integrando e .comparando para participar de ~erto na obrá obrigada e facer as cousas ben, para endereitar a nosa historia dende a nosa medida verdadeira en contidos de moralidade e de ética, consckntes, na memoria, construíndo humanidade, sen irse dos problemas, pois Galicia constitúe a nosa ruáis grande posibilidade. Posibilidade que sabemos pre­cisa de cambios de mentalida­des nos proxectos de amor pa­ra as certezas oo noso futuro como pobo.

Galicia,- amigas e amigos -non lles é un misterio, nin un relato, nin un tempo imposible e si unha v9cación, unha con­sagración, un amor que profesar para un destino comunal no que non se lle di non ó outro e si se lle di PASA a quen queira,_ que a casa es_tá disposta e por estas, NO,PRINCIPAL, a nosa Lingua terá que signifi­car unha seducción. Unha seducción polo don con­. sagrado da nosa palabra herda­da ou creada e. sempre pensa-da. ·

na convivencia, en definitiva, sabendo quen somos e onde estamos, convencidos de tal cousa e non vencidos, libres, teremos a mellar arma colecti­va para o que facermos polo noso futuro para acceder á uni­versalidade e tamén para aportar obra e substancia, sumandó por dereito e por de­ber na construcción da esencia da humanidade.

Humanidade que non está fóra das nacionalidades, nin dos po­bos, nin dos estados, nin das aldeas, nin das linguas, nin das culturas, Moi ó contrario, todo o antedi­to e ruáis , é o que lle dá com­prensión e significado, concep­to,

Un pobo diferente, e todos os pobos diferentes,

constitúen dende si o aporte para o baseamento impres­cJndible de exercer a convi-

vencia.

Os pobos diferentes concre­tan esa idea, a convivencia e fana valor obrigado da

humanidade.

e contido de convivencia para . a felicidade, para a xustiza e

mailapaz.

Un pobo diferente - e nós·, o pobo galego, sómolo- con his­toria, con Lingua de seu e Cul­tura, nunca pode ser unha ameaza,

En Galicia, como galegose có=- - nin un -mal, - -mo galegas, a nosa Lin.2ua ha nin un andacío, constituir a mediación éla ex- nin unha maldición. presión marabillosa do noso vivir activo, o da nosa realización humana, o de darlle sentido ás cousas, como esixencia de tamén ser­mos e dicimos unha parte cua­litativa da universalidade, si , descubrindo e descubríndonos como galegos e como galegas, donos da nosa Lingua, no seu

·emprego e_ na nosa Cultura, amigas e amigos, organizados

Un pobo diferente, e todos os pobos diferentes, constitúen dende si o aporte para o baseamento imprescen­dible de exercer a convivencia.

Os pobos diferentes concretan esa idea, a convivencia e fana valor obrigado da húmanidade.

A existencia de pobos diferen­tes non implica a necesidade

de tolerar, nin de outorgar, . licencias de caza con fervores discriminatorios.

Pois debemos saber -e referido a calquera pobo, ó noso pobo en especial, á nosa Lingua en esencial- , · que onde poñamos ·os ollos, o amor pon o seu berce E onde poñamos as mans, a feixes, alí nacerán as rosas.

E non queremos ser aqueles que se pregunten, como dixo a poeta Maria Mariño:

¿Seremos nós, os galegas e as galegas, quen teñ4mos a Lin­gua como a tea fina que saca­mos do tear para non poder vestir? ·

Non, iso non ... e tampouco nos gustaría aplicar o que declara o poeta chairego Xosé Maria Dí­az Castro:

Un paso adiaríte e outro atrás, Galicia. E a tea dos teus soños non se move.

Non, nós, na nosa Lingua, en convivencia expresándoa na marabilla do que sentimos, a qada hora, a cada pensamento, dende hoxe, saberemos ruáis o que facer cos nosos días.

Os nosos nomes nunca máis se escribirán na nada, O noso amor xa estará menos ferido. E os nosos sorrisos xa non se~ ran de tristes, pois as rtosas palabras , as da nosa Lingua, nas nósas Letras, · as das nosas aldeas, as das nosas vilas e cidades, xa non serán figuras de postais.

Elas, as palabras, as da nosa Lingua, metidas nos nosos corazóns, postas en voz plural e c~mu­nal, con sabor a pobo, a nai. e a patria, con saber de pobo, no fervor da convivencia, no cantar de pobo,

· hoxe, dende hoxe, xa non renunéian á identiaade, xa non.máis , nunca ruáis, seran cómplices, nin reféns,

/ 9 ·

E os nasos sorrisos xa non serán de tristes, -pOlS

as nasas palabras ' as da nasa Lingua, nas nasas Letras, ·

as das nasas aldeas, as das nasas vilas e cidades,

xa non serán figuras de postais

de quen as neguen, de quen nos neguen. Pois ser galego e galega non pode ser unha ambigüidade. Ser galego e galega ha consti-

. tuír progresismo e democracia, liberdade e convivencia, pluralidade de pensar e de vi­-vir,_ na expresión amorosa da nosa Lingua, da non inventada, da creada na terra, por séculos, maior de idade, sen compara­cións de se grande ou pequena, .pois son as persoas, os galegos e as galegas quen a usan, quen · a viven e· a constrúen, quen a trasmiten con intensidade natu­ral e expansiva. ·

E termos pobo e Lingua pro­pia, sermos así, galegos e galegas, non pode ofender a ninguén, non é sacadle o nome a nin-

País a nasa Lingua garante

a nasa diferencia - e usándaa - · en plen!tude,

asi, sen dúbida, ·

tamén se garante a nasa eternidade.

guén para lle obrigar submi­sión, nin tampouco tomarllo á lixeira para lle dicir feble . Po is ¿Acaso unha lingua ou unha Cultura, un pobo, po,de poñer a outro en anacos? Pois non, moi ó contrario, xa que logo ... sermos galegos e galegas será exercer deberes de respecto

• polos· recoñecementos dos ou­tros e así, por dereito, o alto valor recoñecemos . .

E para que nos recoñezan, dende o respecto polo que so­mos, no amor, traballando para ilusionar, tamén ha contar a

- nosa Lingua e así o compromiso de usala, de amala, pois así tamén nos amamos e amamos. Nela - dende a constelación in-

finita de sentimentos que gar­den os nosos corazóns - pode­mos e debemos miramos nas súas palabras como espellos primorosos do pensar e do cre­ar colectivo, tamén saber escoitarnos nas mil falas con acentos de pobo, donoso pobo e lernos desta maneira ruáis abertos e menos condiciona­dos, pois as raíces das palabras van ó corazón do que sentimos.

Con ela, coa nosa Lingua, - na construcción en · convivencia da nosa identidade - debemos expresar o que aportamos á obra da conciencia universal, pois a nosa Lingua garante a nosa diferencia e usándoa en plenitude, asi,

· sen dúbida, tamén se garante a nosa eterni­dade.

Non hai mentira se dicimos que tristemente houbo tempos que coas nosas palabras expre­sabamos tristeza e resistencia e con elas, silenciados, alimentabamos bágoas. Pero na esperanza, na nosa · Lingua, co noso pobo, tamén fomos quen de procla­mar a palabra AMOR e así de­sexamos ruáis pobo, o noso pobo e con­quistamos máis Galicia.

Sabíamos que nos faltaba _algo e que nos tardaba en chegar, pero a esperanza e mailos so­ños acariñábannos os corazóns, ainda que camiñabamos entre moitas ruínas. Os nosos verbos, moitos deles, estaban amputados e non se podían conxugar en tempos de presente.

Pero para moitos, o AMOR, foi algo inseparable das súas vidas e así, con AMOR E CON ESPE­RANZA, soñando sempre, chegaron a hoxe, os novos días, os novos tempos, ilusionados deste presente, pa­ra sempre.

E así...

Nos ternos a obriga de desen­volver aqueles soños, si, no noso amor e na nosa esperan­za.

. -

10 /

AS NOSAS LETRAS, AS NOSAS

Non permitiremos dar marcha atrás, volver atr'ás. Tampouco permitir que a tal pasado volva a nosa Lingua. Ela A.a non pode andar pola: banda da morte, pois a nosa vida vai nas súas palabras e nós debemos renacer para usalas e non para imaxinalas. A_s palabras da nosa Lingua posibilítannos creación e con elas, vivas e activas, sempre haberá un despois,logo da noite. Elas colócannos na unidade dos sentimentos, na memoria, sen olvidar; pois non seguiríamos senao os mesmos, aínda que a paisaxe non estea soamente no que pasou, o futuro que se nos pon <liante hai que gañalo para escribilo coa sensibilidade da nosa voz co-mún, · na nosa Língua, _ na que nos constrúe consciencia, coa capacidade comunal do sentir de pobo.

Debemos construír en Lingua nosa a nosa narración poderosa que nos lexitime para sempre.

O noso encanto ten que ~e sentir en galego.

O camiño, sendo difícil, de ser colectivo, sen exclusións, en liberdade, merece esforzo, dedicación e trabállo, merece a pena, ilusiona · pois se o que levamos connosco, intuíndo a onde chegar, é senti­do, iso, ámase de por vida.

Pois ..

Quen prende a auga que corre, E de si mesmo enganado. O regueiriño non morre. Sempre corre por un lado .

E ...

Non é só na grande terra, Onde os poetas cantan ben. Os reiseiñores son da serra ¡e cantan como ninguén!

.•

Pois... . Aqueia FLOR DA ALDEA ben sabía, que había flores lindas nas cidades. _ · Flores que enfeitizaban saudades, na campá dalguén, cando morría. · Quixo o destino que unha nena -ó ver a flor da aldea tan atraínte - foi cara a ela con melura.

Logo, como é propio das neneces, con xestos de mimos, de ternuras, con aquela flor puxo de festa, as súas trenzas.

Collamos nós, como propio das neneces, das madureces, as flores das aldeas todas sabias, tamén as das cidades, Sexan esas frores as palabras florÍdas <leste maio, as da nosa lin­gua, feítas das letras nosas, primorosas.

Collámolas sen perda, sen perdelas. . Sintámolas a elas. a todas, n?sas.

No raiar dos soles, no deitar das fontes, no cantar das ondas, no falar dos homes.

Sintámolas a elas, a todas nosas, Teñámolas todas por sempre, nosas.

Fagámonos así un poema fermoso, e longo, e tenro, de versos nosos,

E conxuguemos na nosa Lingua por sempre e para sempre, os verbos falar e escoitar, · tamén o ler, o escribir, o amar e o convivir, a todos, en primeira persoa, sen imperativos, en presente, co futuro.

\!J:abeírós \!J:erra, novembro de 2002

Frei Martín Sarmiento e

Francisco Rozados 'Rochi'

A s letras galegas do pre­sente ano certaron de cheo na personalidade

dun pioneiro, dun adiantado. A Sarmiento ternos de

agradecedle os galegos, sobre todo, que fose o primeiro, tra­lo inicial récoñecemento me­dieval no eido literario, en rei­vindicar o uso da nosa lingua no ensino e no labor da crea­ción antes do Rexurdimento pleno -a época de Rosalía, Cu­rros e Pondal-.

Precisamente, contra a me­tade do século XIX, foi en boa parte o estímulo da súa obra o que espertou, con resaibos do didactismo e mesmo da estéti­ca do neoclasicismo, o empre­go do noso idioma con miras cultas.

Foi, ademais, o pioneiro na etimoloxía, .nunha fase pre~

' científica e especulativa moi interesante e enriquecedora.

A parte dé por esa discipli­na, que eu teño por unha das máis apaixonantes -e impres­

. cindibles- das qúe forman par­te da lingua, engaioloume per­soalmente polo interese vivo

• que sempre demostrou pola Terra de Montes en xeral , e polb río Lérez, o que dedica unha case desmedida atención, moi en particular.

Mesmo aventura unha ima­ginativa hipótese verbo da ori­xe do seu étimo: "Siendo Pon­tevedra Hellenes y su significado puebJo o país habi­tado de hellenos o griegos, claro está, que sin violencia, se pudo llanar el río Lérez río

de los griegos ofluvius helle­nán. Supuesto fo dicho, pudo haberse dicho Leros o Leron,

" ... Y acaso así se llamaría, y por lo mismo no me determina a creer

sea voz latina ... Mientras, digo que

Lf!,eros se di o Leros, Lericos, Lerice, Lerce,

Leerse, Lerz, Lérez y Leriz"

mudando la N en R, tránsito común, sincopado el Hel-leron de Hel-lenon. Y acaso así se llamaría, y por lo mismo no me determina a creer sea voz latina .. . Mientras, digo que La­eros se di o Leros, Lericos, Lerice, Lerce, Leerse, Lerz, Lérez y Leriz".

Diriase, pois, que podemos chamalo, coa licencia do sabio Sarmiento, o río dos mil no­mes no país dos mil ríos de

Cunqueiro. Pero este berciano de raíces

cerdedenses non foi só un adiantado da lingua, senón un verdadeiro sabio de tinguidu­ras renacentistas que tanto sa­lientou nas letras coma nas ciencias.

Aportou coñecementos e ricas análises comparativas no eido da botánica, axudou a prosperar con inventos imaxi­nati vos o propio mundo da náutica e da pesca, aconsellou ós dirixentes da súa época en multitude de materias, incluída a economía, e cultivou ex-. haustivamente a etnografía do mellor xeito que se pode, é di­cir, en contacto coa propia ve­ciñanza das zonas polas que pasaba nas súas enriquecedo­ras viaxes.

Por iso considero que as le­tras galegas acertaron este ano ó escoller a un sabio que ini­ciou camiños que logo serían cultivados por admiradores seus da talla de Bouza Brey ou José Luis Pensado, nicrariense que se convertería no autor máis experto na obra do íncli-to frei... .

Na Terra de Montes puide­mos este ano disfrutar da mag­nífica colaboración da doutora en filoloxía .Carme Hermida, veciña nosa, tanto na revista Cotaredo coma no ilustrador e amenºo relatorio co que nos de­leitou na xuntanza anual da "Asociación de Amigos da Te­rra de Montes", celebrada en Cerdedo, berce dos ancestros do propio autor.

'<!rabeí ró~ '<Ir erra, novembro de 2002

Ricardo Carballo Calero 'na súa 'Historia da Literatura Galéga Contemporánea' ,

na páxina 462, enumera persoei­ros, poetas e escritores na lingua galega. Entre eles atopamos o nome de Bernardo Rodríguez, de quen o profesor Carballo escribe: "En 1874 emigrou a Buenos Ai­res Bernardo Rodríguez Ribeira,

· nado en San Xiao d'e Bea, axun­tamento da Estrada, o 8 de xanéi­ro de 1853. Cultivou a prosa e o verso. Fixo oratoria en galego. Morreu en Buenos Aires o 26 de maio de 1924".

Foi esta referencia o xermolo da investigación <leste persoeiro. Despois, consultaría a Enciclope­dia Galega, e logo o magnífico traballo de Alberto Vilanova Ro­dríguez 'Los gallegos en la Ar­gentina '. Volume II, Ediciones Galicia.

Con esta bagaxe referencial tiven a sorte de charlar con An­drés Rodríguez Lorenzo, veciño da parroquia de Cora e bisobriño de Bernardü, xa que a súa avoa, Manuela Rodríguez fora ifmá de · Bernardo. Andrés tiña referen­cias feacientes da vida <leste emi­grante e ademais fotograflas fa­miliares, cedidas xentilmente por Andrés para este traballo.

No arquivo da parroquia de San Xiao de Vea aparece a co­rrespondente partida de bautismo na que consta a data de nacemen­to: 'cinco de la tarde del día 8 de enero del año mil ochocientos cincuenta y tres. Hijo de Manuel Rodríguez ~ María Riveyra, ve­cinos del lugar de Pouso en esta parroquia. Es nieto por su padre de Gregario y María Bustelo, ve­cinos que fueron de dicho lugar, y ·por su madre, de Manuel y ¿Margarita? de Carbia, vecinos de San Miguel de Cora, púsele de nombre Bernardo'.

A casa paterna era casa de Ja­bregos con certa capacidade eco­nómica, boas terras de labradío e gando vacún cebado, e cabalar. O matrimonio Rodríguez Riveyra tentou darlles ós fillos unha edu­cación moi completa naquelas datas.

Os catro irmáns, Gregario, José, Bernardo e Jesús e a irmá Manuela asistiron ás clases do Ínestre da parroquia, D. Enrique Rodríguez. Por referencias fami­liares sabemos que Gregario, o filio que herdou a casa paterna, era solicitado polo vecindario pa­ra escribir cartas familiares e al­gunha que outra escritura de compra-venda.

Cando Bernardo andaba polos doce anos e xa coñecía un pouco de latín e sabía moito do catecis­mo, xa que era axudante perpe­tuo na ·cataquese parroquiál , in­gresou no Seminario Conciliar de Santiago. Catro léguas que había que percorrer para levarlle ó rapaz algunhas vituallas e rou­pa limpa.

Desde os primeiros días Ber­nardo deu mostras de rapaz liz­gairo e competente na xeira dos libros. As súas notas demostran o seu afán ó esl:udio e o bo concep­to que del tiñan os profesores.

Unha circunstancia que máis tarde tería unha grande influen­cia no seú devir foi ser compa-

ñeiro nos estudios do seminario de Cayetano A. Aldrey y Salva­do, natural do concello de Con­xo, parroquia de San Martiño de Arines. Este ben preparado semi­narista emigrou tamén á Arxenti­na, e en Bos Aires, Bernardo e Cayetano mantiveron sempre a súa amizade porque ós dous os xunguía o amor á Terra.

Nós meses de verán, Bernar­do convértese nun brazo máis pa­ra atende-los labores das leiras, despois'de axudarlle á misa-ó pa­rroco. Terminadas as horas dedi­'cadas ás novas lecturas, aínda lle queda tempo ó xove para dar longos paseos pola fermosa natu­reza do val de Vea e achegarse ó río da aldea para pescar unhas troitas.

Os estudios no seminario transcorren c;;oa normalidade e complacencia da familia que ten postas as aspiracións no ordena­mento de Bernardo. Non obstan­te, a guerra carlista trocou os plans. No ano 1874, por mor des­ta confrontación armada, o mozo viu en perigo a súa liberdade xa que podía ser reclutado para inte­vir no conflicto.

Cando a cidade de Bilbao es­taba sitiada polo exército carlista, Bernardo non o pensou <lúas ve­ces. A despedida dos pais e de súa irmá Manuela foi o intre máis profundo e doloros9.

Clarexaba o día e seu irmán Gregario .prepara ás cabalerías para acompañalo ata o barco. Bernardo, coa súa maleta repleta de ilusións, e algúns libros, sobe polos camiños de Requian e bai­xa por Valga ata o peirao de Ca­rril. Contempla cada curruncho do camiño para apreixóar na mente aquela fermosa natureza nestes intres duros e amargos.

Ali, a carón do mar, xura de­fender Galicia e, con outros moi­tos galegas e galegas, embarca camiño de Arxentina. ·

Como todo emigrante, Ber­nardo ha buscar traballo para subsistir. Gracias á súa boa pre­paración pronto atopa un posto nun almacén de coloniais. Pouco a pouco vai subindo postos no entramado persoal <laque! comer­cio. Logo dun tempo, xa estaba ocupando un lugar como auxiliar do tenedor de libros. ·Por mor da súa excelente caligrafía as súas facturas chaman. a atención ó mesmo amo e ós siareiros do es­tablecemento. Un <lestes siarei­ros, Nicolás Avellaneda, interé­sase por coñecer este prolixo empregado. Na súa conversa con Bernardo o cliente axiña se dá conta da magnífica preparación intelectual do contable.

O cliente interesado polo es­cribiente, Nicolás Avellaneda era, nin máis nin menos, que to-

. do un importante persoeiro. Fora presidente da República Arxenti­na e na actualidade, ano de 1881, exercía como rector da universi­dade de Bos Aires. O primeiro traballo que se lle encomenda foi -a ordenación da vasta biblioteca dest.e profesor. Bernardo fixo o encargo con tal perfección e co­ñecemento dun arquivo funcional que o Rector Avellaneda, quedou tan impresionado e satisfeito que o empregou como bibliotecario da Universidade da capital bona­erense.

Neste posto granxeouse, máis tarde, tamén a simpatía e amiza­de dos novos rectores: Bas.avil­baso e Uballes, e de tódolos pro­fesores e empregados. daquela institución.

Axiña ascende ó cargo de Contador-Tesoreiro do primeiro centro docente arxentino. Alí, na universidade, na rúa Viamonte, pasa horas e horas, non só as co­rrespondentes ó calendario labo­ral, senón tamén as horas de le­c er; lendo libros, escribindo artigas e facendo tertulia cos pro­fesores que o consideraban e res­pectaban como un gran filólogo con grandes coñecementos da lingua latina e un gran helenista. .

En Bos Aires forma unha fa­milia. Tamén emigrante alí esta­ba · a mociña María Estela Fariña Fernández, filia de Vicente Fari­ña Pego e Josefa Fernández Fe­rro, veciños da parroquia de san Félix de Estacas, no concello de 'cuntis. Deste matrimonio, cele­brado no ano 1886, han nacer no­ve fillos :

Manuel Andrés (1888-1889); Manuel Silvano (1890-1944); Er­nesto Cayetano (1892-1929); Al­fredo Teófilo (1894-1962); María Angélica (1896-1913); María E~ther (1898-1953); María Ar­manda (1901-1941); María Elena (1904-1964) e Bernardo Norber­to (1908-1978). ·

Todos· eles, os fillos homes, ocuparon importantes postos na sociedade arxentina. Bernardo Norberto foi condecorado por España coa Gran Cruz do Mérito Naval con distintivo branco. As filias casaron con persoeiros ar­xentinos.

Cando no · seu petó pesaban uns aforriñ9s- puido cumprir ' aquela promesa e aquel devezo que lle roía as partes máis sensi­bles do ser: Volverá súa Galicia. Quería fartarse de imaxes, perco­rre-los camiños de neno; sentir o arrecendo das mimosas do Rosa­llo , pillar unhas troitas á rnan,

/ 11

achegarse ante Compostela e contemplala con outros olios de cando seminarista;.chegar a Cos­ta da Morte, coñece-las murallas de Lugo, aprisionar todo nun cá­inara de fotos para, á volta, se­guir disfrutando.

Todas aquelas testemuñas que levaba na súa cámara comezou a publicalas no Almanaque Galle­go. Gracias a este t-raballo de Bernardo coñecemos á súa nai por \!llha foto que inserta no de­vandito Almanaque, correspon­dentes ó ano 1909, cunha nota que di: El retrato de la página 10 . es el de mi adorada madre, la cual cumple 90 años el 22 de ju­nio de 1909. Este retrato se lo sa­qué yo estando ella en la huerta, en 1905, en la casa de POUSO. E véu a Galicia, visitou a tó­

dolos familiares, estudiou horas e horas no Mosteiro

de Herbón, mercou os libros que saían do prelo de autores gale­gos; percorreu o itinerario previs­to, e con toda esta bagaxe, .vol~ véu cunha renovada xuventude á Arxentina, a carón da súa inolvi­dable familia.

E seguiu a publicar fotos de Galicia, dun xeito máis intenso da súa parroquia. No 'Almana­que Gallego' do 190( hai unha páxina completa dedicada á súa casa a súa eira, ó hórreo, ós tra­ballos do campo, e á súa familia.

Ano de 1913, mes de xuño, na extensa paraxe dos xardíns de Palermo, verdadeiro pulmón de osíxeno· da cidade .de Bos Aires; orgullo nacional dos porteños, as árbores, espidas da follaxe, se­mellan pregoar piedade ó inver­no que vai chegando. Na casa do matrimonio Rodríguez Fariña mouras avelaíñas pousan nas noites do outono nas fiestras. Un vento de fatalidade arrincou da roseira fami'!iar unha folliña ten­ra, un fermoso capullo· de trece primaveras, a filia María Angéli­ca. O corazón de Bernardo, naci­do para gozar · dos seus dous grandes amores, a familia e Gali­cia, sofre unha profunda mágoa. Mergullado nun océano de impo­tencia os aloumiños das outras tres nenas e dos cinco fillos non son quen de aliviar tanta dor, tan-to desacougo. (Documento n. 4, ' esquela do pasamento da filia e do pai)

A vida ha seguir e Bernardo mergúllase no traballo para afas­tar ·aquel pesadelo que o oprime. Cos máis variados seudonimos: Bernaldo do Pouso, Nébodas, Barón de Dorreguriz, Gerardo Zudorriben, e para as polémicas o de lgnarus, escribe arreo nos distintos xornais e revistas de Bos Aires, Montevideo e Galicia; atende os diversos cargos e insti­tucións que a comunidade galega lle foi otorgando pola súa com­petencia, dedicación e afán de servicio.

No ano 1916, despois de trin­ta e cinco anos . exercendo, co.a admiración e respecto de·tódolos profesores da institución docen­te, as súas funcións de Contador­Bibliotecario chega o intre da xu­bilación: Non obstante, Bernardo segue frecuentando o caserón qa rúa Viamonte, agora como estu­dioso para seguir no camiño das

12 /

letras na defensa .do idioma gale­go. Así mesmo, con máis horas de lecer pode dedicarse un pouco mellor á familia.

No ano 1920 Bernardo perde­ra a vitalidade. A súa bioloxía ía mermando. Os médicos aconsé­llanlle unha viaxe a Galicia; un apartarse de preocupacións, e fai a segunda viaxe á Terra. Quere volver a ver, u·nha vez máis, o mausoleo que mandara facer pa­ra o descanso eterno, alí á som­bra da igrexa de san Xiao fronte á carballeira do Pouso. Volve fa­cerlle a visita ós frades de Her­bón, chega á- Coruña e permane­ce moitas veladas coa extensa familia que cos anos foron au­mentando en número.

Con todos eles chega ata a ro­mería do San Ramón da Anllada, Cuntis, troula que lle dá pé para un dos seus contos.

Esta viaxe coincide co ingre­so na Real Academia Galega dos poetas Ramón Cabanillas e An­tonio Rey S9to, que se celebraba na vila de Mondariz. A comisión encargada do acto invitou a Ber­nardo Rodríguez a que fose el quen presidise o importante evento, non obstante, non acep­tou tal honra .. Con motivo desta viaxe te­

rnos unha testemuña da súa sinxeleza, da _súa pro-

funda humildade no retrato que fai del un amigo e compañeiro.

- Pero, deixemos que sexa <Q pro­pio Fernando Martínez Morás, presidente da Asociación de Prensa da Coruña quen nolo con­te:

"D. Berna,rdo Rodríguez, hombre inteligentísimo, bien pre­parado y orientado, de una hon­radez literaria tan cabal como su honor privado, esc~ibía brilfante­menfe en castellano y en gallego y conocía admirablemente el idioma regional.

De Ul)a de sus sobresalientes cualidades, la modestia. Recuer­do una muestra verdaderamente ejemplar.

Había muchos años que no veía su casa nativa, sus tierras de Puente-vea, las vides y los cam­pos añorados. Llegó en su último viaje a Galicia, cuando la Real Academia Gallega debía celebrar una solemne sesión en Mondaríz (el ingreso en esa institución de Ramón Cabanillas).

Convinieron los académicos en que don Bernardo presidiría la asamblea: era un homenaje a su galleguismo, a su cultura, a la re­presentación que ostentaba de la Asociación Protectora en Buenos

. Aires de aquella docta Corpora·­ción y de la que era dignísimo ' presidente.

GESTOS O

Se le invitó, rehusaba; insis­tióse, sin éxito, y aún prometió, para evitar nuevas insistencias, que procuraría salir a Mondariz desde su casita aldeana.

Cuando llegó el día de la se­sión, hubimos de avisarle que pa­saríamos por Puente-Vea, para recogerlo en el auto que nos con­ducía a Mondariz. Ninguno de lps viajeros conocía el lugar en que la casa de don Bernardo se hallaba. Todos los vecinos de· la carretera, en aquella comarca fueron interrogados por nosotros; nadie sabía de don Bernardo, y arribamos sin él a Mondariz, donde tampoco se presentó.

Sospeché desde entonces, y tengo la convicción de haber acertado, que el modestísimo_don Bernardo había instruído a sus vecinos para que permaneciese oculta su residencia y le ahorrase la ostentación de presidir una so­lemne y docta asamblea.

Así era aquel hombre culto, simpático y bueno cuya memoria perdurará entre los gallegos pa­triotas".

Pasaron dous anos desta de­rradeira viaxe de Bernardo a súa Galicia da que dixera constancia das súas impresións nunha carta datada en Mondariz:

RADIO EST·RADA 107.7 Líder de audiencia na nos a comarca .....

·~-s de cada 10 estradenses escoitan RADIO ESTRADA ... Está de MODA

m:abeírós m:erra novembro de 2002

' 'U na hermosa travesía y un despertar aquí gratísimo; es­ta Galicia de mi corazón se

presentó a mi vista más hermosa, más rozagante, más ubérrima, más cariñosa, más encantadora, con los amorosos brazos abiertos para darme el abrazo de bienve­nida. ¡Que delicioso viaje de Vi­go a Mondaríz ! . Parece que la naturaleza misma se hubiese em­peñado en demostrarme que puso en ese cuadro los cinco sentidos de sus habilidades ... "

Estamos pois no 1923, mes de Marzo. Dende a llanuras da

• Pampa chega o outono austral. Bernardo, atópase enfermo, sen azos. Como un presaxio dun irre­mediable desenlace e case como despedida escribe con man tem- · blorosa:

"Estamos a trinta de Marzo. Algúns, coma eu, irnos entrando con medo nas frías congostras que van hasta os curutos nevados da montana dos anos .. A min ma­goanme mais os croyos do cami­ño e· non sin to menos a friaxe da auga que se entra po-los-buxeiros que o tempo foi facendo nas pe­zas vellas dos meus zocos, deses zocos que tamén sinten coma quen os leva renxer os ósos do seu corpo".

Con todo segue o seu pensa­mento posto na súa terra:

"Téñolle moito medo os me­ses que vén: polo frío do inverno, polas soidades que me están mordendo dendes do~día da peli­grinación de Vea a Santiago. Na mañán dese día o Faro de Vigo púxome negro o corazón, debai­xo dos soportales do Toral coa noticia de que o día 3 de San An­drés sairía daquel porto o Santa Isabel cos pasaxeiros pro Reina Victoria Eugenia, que debía che­gar a Cadiz o día 6. Dendes ese momento púxose para min o sol gallego!

O pasar a derradeira ves po-la Pontebea sentime agasallado por haber nacido ahí; o río Ulla iba póñendose xa fachendoso,mos­trando as súas recias forzas, os seus ardentes suspiros de vello namorado dándolle unha cariño­sa aperta a esa parroquia. Hoxe vexo cos ollos da miña alma ga­lega un pouco esbaído ... "

Bernardo aínda sería quen de facerlle -fronte a aquel temido in­verno. Volverán as flores a Pa­lermo naquela esperanzada pri­mavera, pero o emigrañte estradense, namorado cada día

. máis da súa Vea, non recobraba

as forzas, malia o coidado da me­dícina e o afecto familiar.

No solpor do día 26 de maio de 1924 acontecía o pasamento de D. Bernardo Rodríguez Ribei­ra, a idade de setenta e un anos. Enterrado no cemiterio Norte da capital bonaerense foi acompaña­do por membros das distintas asociacións da cidade: Asocia-

. ción Patriótica Española, Centro Gallego, intelectuais arxentinos e españois, Directiva da Real Aca­demia Gallega:, Casa de Galicia, Delegación claustro da Universi­dade, etc.,etc ...

As manifestacións de mágoa · polo seu pasamento non se fixe­

ron esperar. Todos os xornais e revistas da capital do Río da Pra­ta, de Montevideo, Habana e Ga­licia deron· novas do acontece­mento e trazaban o importante traballo deste galego ilustre.

Testemuñas do seu labor e valía:, .

'El recuerdo de D. Bernardo Rodríguez , cuyo fallecimiento ocurrió ayer, se asociará por lar­go tiempo a las actividades admi­nistrativas de la Universidad. Ha­bía desempeñado en ella el cargo de tesorero y llegó a ser una figu­ra familiar entre los profesores y los estudiantes, que lo veían en­tregado a su labor, con ese ahin­co escrupuloso que define a los caracteres probos y que por la se-

-riedad y la c!.ignidad de su con­ducta inspiran respeto y afecto ... "

La Nación.-B. Aires, 27 de mayo 1924

" ... Además de estas condicio­nes que adornaban .zj señor Ber­nardo Rodríguez, distinguióse siempre nuestro muy quer'ido amigo· y paisano por su entusias­mo, su devoción ardorosa hacia la tierra y las cosas de Galicia, a cuyo estudio y enaltecimiento consagró trabajos valiosos.

Cultivador de nuestra lengua regional, buen aficionado a los estudios filológicos, escribió nu­merosos artículos, cuentos, poe­sías y sostuvo .Polémicas litera­rias interesantes en las que demostró sus vastos conocimien-tos ... "

La Voz de Galicia, Coruña, 28 de mayo

Por iniciativa do literato e académico da Real Academia Galega, D. Julio Dávila dedicou­selle unha coroa fúnebre editada en Bos Aires e na que participa­ron importantes persoeiros, entre

W::abefrós W::erra,' novembro de 2002

os que subliñamos, cun pequeno parágrafo:

Manuel A. Bares. Literato-.. _ "Este nuestro muerto, no se des­

vió un mom~nto de su camino; no hubo nunca vacilaciones en él; apareciendo como un solitario en este extravío universal. Por . eso su modesta tumba será seña­lada siempre como un hito lumi­noso, puesto con otros, escogi­dos, en el camino de la redención y el progreso humanos.

Honrar su memoria es volver honra por honra; es consagrar las ideas, los sentimientos, las gen­tes y las cosas que él consagró en su vida, llena de emoción, de bondad y de altruismo; es afir­mar el credo de que fue él una de las más bellas y vigorosas encar­naciones: es honrar a la Patria, a la Humanidad y a la Civiliza­ción, en uno de sus más nobles y típicos representantes".

Rodolfo Prada, ex-secretario da Asociación Protectora da Re­al Academia Gallega.

"Había en su figura la pres­ta11cia señorial del hidalgo de pro y en su espíritu la fina aristocra­cia del talento ... De ahí que irra­diase en tocfo instante la más cautivadora nobleza y que fuesa

. su palabra caudal de sabias ense­ñanzas .. . !

Por sobre todo ello, admiré en don Bernardo la emotiva y fervo­rosa devoción con que su alma comulgaba en el altar sagrado de nuestra dulce y encantadora Ga­licia, .. Aquí, en la joven y promi­sora Argentina qe sus grandes afectos, tenía nuestra patria un indomable paladín qu~ sabía de­fenderla con las bien templadas armas de la erudición, de la caba­llerosidad y del férvido amor a la ¡Santa Terra N.osa!".

O Boletin da Real Academia Gallega, n .-163 , con data 1 de xullo .de 1924, entre outras moi­tas gabanzas dedicadas a persoa de D. Bernardo Rodríguez Ribei­ra, escribe: ·

"Entre la colonia gallega era D. ·Bernardo Rodríguez unánime­mente respetado y querido por su magnanimidad y sus entusias­mos, que lo hacían ser un protec­tor decidido de todo cuanto pu­diese contribuir al enaltecimiento de su tierra, oiljeto constante de sus cariños, y que le mostraban siempre dispuesto a cooperar a toda obra dignificadora de Gali­cia y de los galleg9s.

Cultivador de nuestra lengua gallega, que él conocía como po­cos, y aficionado a los estudios filológicos, deja escritos numero­sos e interesantes artículos, cuen­tos, crónicas y poesías que le acreditan como un excelente lite~ .rato y que s·e leían con avidez por los amantes de nuestro léxico, harto necesitados de escritores que, como don Bernardo Rodrí­guez, lo enriquezcan y no lo adulteren. -

Hace unos tres años vino a Galicia a recorrer sus campos na­tivos y a recrearse en los paisajes amados que él no olvidó nunca, de su poético rincón de san Ju­lián de Vea. Y de su ·paso breve por estas sus tierras, como de su modestia y su cultura, quedaron aquí muchos amigos y admirado­res suyos, que le recordamos con honda cariño y le lloramos hoy con sincera pena, porque ·hom­bres como don Bernardo, que tanto se adentrenen los corazones y tanto se adueñen de los efectos, van quedando, por desgracia, muy pocos.

Porque conoeemos su obra li­teraria, creemos firmemente que si manos amigas se decidiesen a reunirla, seleccionarla y publi­carla en un volumen, rendirían un reparador tributo de justicia a . su memoria, digna de .recorda­ción, y prestarían un señalado servicio a las letras gallegas. Pa­ra ese póstumo homenaje, nues~ · tra insignificante pero incondi­cional cooperación no habría de ser la última, siquiera no fuese más que para corresponder al ho­nor que en vida nos dispensó el Ilustre finado pidiendo nuestra

Axencia de A Estrada

opinión -¡pobre de nosotros!- so­bre su obra literaria, qu($ más que otras muchas merece la publici- · dad.

Descanse en pa·z nuestro ve­nerable D. Bernardo, y mientras su espíritu penetra en las eternas sombras de lo eternamente des­conocido, enviemos nuestro pé­s~me a su distinguida familia y a los dignos compañeros que c-on él laboraron tenazmente por el ·bien de Galicia y procuremos se­guir sus huellas en el santo amor a todo lo nuestro, porque ;isí sa­bremos cumplir mejor nuestros deberes .- Eladio Rodríguez González.

N a revista da Universidade de Bos Aires , no volume correspondente ó mes de .

marzo-julio de ano 1924 lemos: "Con la muerte de Don Ber­

nardo Rodríguez, acaecida el 26 de mayo próximo pasado, pierde la Universidad de Buenos Aires a uno de sus verdaderos amigos. Don Bernardo fué, además de un funcionario, una vida entera de­dicada con amor hasta identifi­carse con nuestra centenaria ins­titución. E n 1916 se jubiló el señor Rodríguez, pero su figura seguía siendo familiar en la vieja casa de la calle Viamonte, donde su gentileza en el trato, su gracia en el decir y su labor severa y amable a la vez, que hacían de él un hombre de excepción, le cap­taron el afecto y el respeto de · cuantos le rodearon. En los mo­mentos más diflles y desagrada­bles como en los de tranquilidad, una- fina sonrisa vagaba en sus

labios, la sonrisa de los hombres íntegros y cultos que saben so­breponerse al dolor y a la adver­sidad. Jamás en los 35 años de su actuación como contador de la universidad, se le vió perder la li­nea del hombre de self-control.

•.... ............... ... .. ... ......... E ste cabal lero, estimable por tantas razones, segun­dó a los rectores Avellane­

da, Basavilbaso y Uballes, a l cuál, según manifestación propia, hubiera deseado acompañar hasta el fin de su cuarto y último recto­rado, si la enfermedad que más tarde le iba a quitar la vida no se lo hubiera impedido.

También fue don Bernardo Rodríguez literato, Sus cuentos gallegos son dignos de mención por su vigoroso color local, entre ellos 'Tormenta en coche', que ha sido reproducido en varios pe­riódicos gallegos .:. Probó tam­bién sus fuerzas en el género po.­ético. Es autor de _un hermóso soneto, horido y fuerte, titulado 'Mi sino' . La Real Academia Gallega Je nombró miembro co­rrespondiente y presidente de la rama argentina. - Uno de sus trabajos sobre el idioma gallego le valió una me­dalla de oro.

Cursó estudios superiores en la Universidad Pontificia de San­tiago de Compostela, y a los veinte años de edad vino a la Ar­gentina a la cual dedicó sus fuer­zas y sus entusiasmo juveniles,' pero sin perder su ardiente amor a su tierra de origen. Los extran­jeros como él son quienes tanto

/ 13

han contribuido al progreso de estas. tierras arn:ericanas y a las cuales se refieren las palabras ge­nerosas y sabias de nuestra cons­titución.

Su vida ha sido fecunda y be­néfica, dejando tras si un ejem­plo de funcionario probo e inte­ligente cuya colaboración ha sido un factor eficaz de la altura a que ha Jtegado.

M oitas foron as distin­cións e cargos honorífi­cos concedidos por dis­

tintas institucións a Bernardo Rodríguez:

Unha es·colma das mesmas poderla se-la seguinte:

A Academia Juventud Católi­ca de Santiago de Compostela , acorda en 1886 noméalo 'Socio de Mérito'

O Orfeón Centro Gallego de Bos Aires designao 'Tesorero'

A Liga Gallega na Cruña con­ffrelle o título de 'Socio Corres­ponsal'

O Centro Gallego de Bos Ai­res concédelle o título de 'Socio · Honorario'

La Real Academia Gallega de A Coruña noméao Miembro Correspondiente el 15 de ·sep­tiembre de 1905.

La Asociación Iniciadora y Protectora de la Real Academia Gallega en La Habana faino membro da comisión para esta­blecer unha Delegación da mes­ma en Bos Aires con data 3 de enero de 1906.

O Centro Gallego de Bos Ai­res con data outubro de 1911 dis­tingueo como Membro do Con­sello de Apelación, no 1913 elixeo Vicepresidente.

A Comisión Protectora da Bi­. blioteca América da Universida­

de de Santiago de Compostela, noméao Tesoreiro

No ano 1919 a Asociación Protectora da R eal Academia Gallega, en Bos Aires, elíxeo Presidente. º Presidente da Real Aca­

demia Gallega, don Ma-. l)uel Murguía, delega en

don Bernardo Rodríguez, a presi­dencia da sesión que se celebra en Mondariz o 31 -de agosto de 1920 para recibir ós académicos D . Antonio Rey Soto e D. Ra­món Cabanillas. Presidencia que non foi aceptada por don Bernar- · do.

BERNARDO POLEMISTA

POMPAS FUNEBRES TANATORIO

Figueroa de Arriba -Telfs. 57 37 43 - 57. 24 06 - (57 28 43 - Servicio Permanente) - Fax 57 22 50 - A ESTRADA

' ..

-

14 /

Polos anos finais de século XIX, a ortografÍa do galego pre­sentaba tantas variantes como es­critores. O uso de ap_óstrofos, guións e contraccións estaban nunha anarquía t.otal. Xorde pois unha forte polémiéa entre autores galegos en América e Bernardo, bo filólogo; interven na contro­

. versia baixo o pseudónimo de Ig­naru·s. Para un meirande anoni­mato env l a as súas teorías ás paxinas do xornal El Eco de Ga­licia, de Castro López, en Bos Aires, como remitidas desde Montevideo. Entre os ilustres profesores que interveñen na po­lémica atópase o profesor de uni­versidade de Bos Aires, tamén galego, natural da cidade de Tui e ex-seminarista do seminario daquela cidade, Martín Díaz Spuch co_n quen sostén unha ra­zonada rivalidade ortográfica.

Malia escribir un artigo titula­do Siga o conto, no que Bernardo explica que dende a Coruña lle pidiran ·que intervira na polémi­ca, petición á que non accede, porque a el tanto lle dá; que siga o éonto, o mesmo Bernardo adáptase ás novas normas orto­gráficas. Unha mostra do dito podemos comprobalo nos se­guinte parágrafos:

Conto· El Emigrado, escrito no ano 1898: ''¡Ve-lo ahí vay levando por

toda alquipaje un saco cheo d-esperanzas ! . ¡ deixa acaso

a terra com-outros noventa e no-ve por cento, pra nunca mais vol­vel-a ver! :

¡Adiós pais, hirmáns e ami­gos qµeridos, hastr-a volta se Dios quer!.¡Nostro Señor e mail­a Virxe do Carme vayan n-a túa compañía, filliño da y alma."

Con to ¿ Quen quer bailar?, escrito no ano 191 O: ,

Fay hoxe' xustamente unha corre chea e outra medeada de ¡mos, á sombra dos castiñeiros deste mesmo souto de san Barto­lomeu, xuntáronse por pauto do . deño dous camanduleiros a quen lles atizaba o Jume que lles ·ardía entre o peito e a espalda unha, serpe de tan boas entenceóns co­mo a de marras." u N ESCRB;O CON .

SEUDONIMO

En el album de la señorita Beatriz. S'algueiro

'Vuela por las eternas regio­nes de lo desconocido tµ alma pura como esencia angelical, buscando en el hermoso campo de las ilusiones la flor predilecta en la que ha de plegar sus alas de oro y diamante. Si al libar el néc­tar que te ofrezca en su cáliz de ambrosía encuentras alguna as­pereza, suavizala con la dulzura de tu corazón.

El Eco de Galicia, 1897. Ge­rardo Zudorriben

Para rematar transcribo un dos seus últim.os contos, que máis ben semella unha vivencia, datado no 1921, ano no que fixo a deJíadeira viaxe a Galicia.

A ROMARIA DE SAN RAMÓN

Nunha de esas mañáns mor­nas dos derradeiros días· de agos­to estaba eu durmindo coma un bendito e soñando con todol-os encantiños que Dios criara no mundo pra recreamento do meu corazón, cando sinto chamar á porta. Quixérame estar mirando nese intre porque penso de min que me estaría surrindo como fan os nenos cando os anxeliños !les ven á facer cóxegas na punta do naris coa punta das suas aliñas. Espretey amuado, con moita pe­na ¡ atopábame tamb.én e tan a gusto xunto ós que me facían so­- 1 nar..

-Ahí lle acaba de chegar o ne­to da siñora Andresa co a besta, que o ben buscar prá festa do San Ramón.

-Veigate Dios!. ¡Qué selles perderá ós vellos hoxe na Anlla­da !. Eu ás festas vou anqúe sea a ganchapernas, pero co calmizo que fay millor me quedaría na casa.

-Como queira. Vostede man­da.

-Xa te vexo meu Xesusiño, que estás pidindo ó santo que che axude a salir co atua, porque tés . ti máis ganas de subir a Bragada que a be~ta de volver prá sua cor­te. Alí, naquelas silveiras hay sempre morouzas de xilbarbeiras ou mosquitos pra sacadle ·o proí­do a calquera <degoadizo>.

Funme erguendo, vestinme nunha esalación e salimos cara á Loureiro. Nun santiamén puxé-

m:abeiróS' m:erra novembro de 2002

monos na casa da Reina, onde nos esperaban tedos cos brazos abertos pra agasallarme, pra agradecerme ación·s sen valía, pra pagarme deudas que xa co­brara d-abondo.

Estaban todos listos aviados prá festa: Pepa cunha cesta acu- · guiada de comida; a súa filia, moy empiriquetada, con un acor- . deán debaixo do brazo; e unhas viciñas que levaban tamén as suas lambetadas.·

Como xa iba sendo hora, fó­monos indo todos menos a dona da casa, que quedou pra acomo­dar o gando, anque de tan mala gana que, buleu ben e, botándose as carreiras, aínda chegou á tem­po pra xantar e pra facerlle soltar as landras a algún dos carballos que tiÓñamos .a beira.

Antes de chegar á ermida sen­timos que a misa estaba corren­do. Apurámonos un pouco hastra chegar a ringleira de devotos que se fora formando diante da porta grande e alí estouvemos hastra que se acabou a misa

Os mozos que nos acompaña­ban foron os encargados de bus­car un sitio con sombra pra ten­der os manteses e poder xantar a · gusto. Pero casque nos deixan sin acomodo, porque os· baduan­tes enrediáranse en porlles as mi­ñocas ós ancelos e porparar as sedelas pra ir máis tarde á pesca.

Cando os santiños que saliran na percesión, Santa María da Ca­beza, San Ramón e San Cidro-, entraron na ermida, apareceron os rapaces, que nos viñan a bus­car.

Nun campiño cuberto de musgo, debaixo duns carballos de folla mecha, sentámonos en roda despostos a non deixar da cesta nin as vergas. ¡ Vaiche boa! calquera podía co aquela fartura; tortillas con chourizos da casa, pernil, bacalao con patacas, to­rrexas, queixo, rosquillas do san­to, viño do Ribeiro, e de sobor­mesa unhas punteadas e uns valses ó son de un acordión que Ramito tocaba que daba xenio, e que fex~ño abanear a un dos car­ballos vellos que nos acompaña­ba.

Non había tallos. Eu, en man­gas de camisa como os demáis; senteime coas pernas cruzadas e fun pondo os pratos antr-as cane­las, preto da galla, pra facer a tra­sega con pouco .traballo. Come­mos, bebemos e argallamos de moito brio.

Non había un nisco de som­bra sin xente, vellas agradecidas, mozas deudoras e en camiño de empeñarse máis, rapazas que iban a conocer ó santiño por si

chegaban a percisalo. Alí estaba Manoela, de Piñei­

ro, con duas filias. A máis nova leváralla o raposo <tlá poi-o Ermo arriba, e .collera tanto susto que non lle salira o grimo do corpo hastra que se ofrecera a San Ra­món. A outra iba tamén con sua nay a oirlle unha misa por habela librado das uñas d-un miñato d­ala de santa Cristiña, que lle an" daba facendo as veiras como á unha medea ducia que despruma­ra sin dor. SerafÍn co a muller, que aínda non perderan as ma­ñas; a sua filia que quería conser­var a amistad co Santiño poi-o qÜe puidera suceder; o neto, que en compañía do meu sobriño, an­daba ás troitas en donde soilo ha­bía lagartos .. . e lagartas.

Cando estabamos no millor, ahí nos ven un violín e unha pan­deireta. ¡Dios nos asista!. De pe­na todos calamos; eles soilo fala­no.

El Siñor les acompañe, Xa que están todos xuhtiños, Os vellos e os rapaces E tamén os picariños.

-Picariños pode haber, Mais eu aqui non-os vexo; Pero xa que ti o dis Heime de por ó axexo.

-Mira se lle chosca o olio Alguén dela á rapaza; Porque ~ntonces é seguro Que anda o rato na cabaza.

Anque sodes homes de siso, A todo peden chegar, Potque un d-eles á unha d­

elas Eu ben o vin veliscar.

-Se queres que u~has cadelas che boten na pandeireta, faite que non viches nada E daranche unha peseta.

-Ela é guapa e él ten olios de·gato ladrón ¡Leve o diaño se non anda polo medeo san Ram9n !

Dios permita que pro ano Vol van a ve-lo Santiño, Anque teñan que traguer Embrullado o anxeliño.

Pertence este conto á publica­ción 'El Almanaque Gallego' re­vista anual, dirixid.a en Bos Aires· por outro galego de honra, Ma-

. nuel Castro López, e na que Ber­nardo publicou durante máis de 25 anos os seus contos. Outros tantos anos colaborou no xornal 'El Eco de Galicia ' , a· mesmo que en outros moitos xomais ga­lt;gos e americanos.

Mil prlma.veras máis par-a a cultura galega ..... . No . Teatro Principal da Estrada a Música, teatro, cine ...

Concellería-de Cultura do Excmo. Concello da Estrada

m:nheiróg m:errn, novembro de 2002

menaxe entrañable a Fernán­dez da Ponte, tiña lugar neste ano no que a teima por recuperar a memoria histórica

dos nosos tivo unha especial actividade. Nesta homenaxe, como na maiorfa dos actos, a participación de persoeiros culturais foi manifestamente impor­tante.

V GARCÍA BARROS Desde Xoan Carlos Garri­do -na foto- a C,arlos Lou­reiro, este ano os traballos sobre Manuel García Ba­rros volveron á mai'or ac­tualidade. Precisamente no mes de Nadal vai cele­brarse a entrega do Pre­mio de Novela Manuel García Barros, onde se presentará o último libro recopilatorio da súa obra 'Carta da Habana' , edita-

.. do por Edicións .Fervenza e coordinado polo mestre Carlos Loureiro.

V CLUBE DE PRENSA TABEIRÓS-MONTES­DEZA

entorno.

V 'JOSÉ VALCÁRCEL' A música tivo unha cita a me­diados de outubro co primeiro certame de Xoves Solistas 'José Valcárcel' patrocinado por Calzados A Esquina, e · cunha notable participación de solistas de vento-madeira e vento-metal. Un éxito que de­be repetir:se.

/ 15

Teatro Principal O departamento de Cultura pon en marcha a programacjón

para o terceiro tripiestre do ano REDACCION

Coa presidencia do Alcal­de estradense Ramón Campos, o concelleiro de Cultura, Xosé Manuel Re­boredo presentaba as ac­tuacións previstas para o último trimestre do ano no Principal.

Teafro, músic.a, e expo­sicións pictóricas, compo-

. ñen un abano de posibili­dades que os estradenses poden coñecer a través dun díptic-0 editado a tal fin. Salientar que a maioría destas actividades son de carácter gratuíto, e que in­cluso desde o departa­mento de cultura se pro­mocionaba a posibilidade de que os centros de ensino, e incluso as parro­quias do rural estradense, puidesen contar con ac­tuacións 'in situ'.

~ --

" -

16''/

Capela de San Bartolomeu, San Xiao de Vea.

O MANUEL RODRÍGUEZ CALVIÑO

Patrimonio Cult · ral stradense

Todos os estradenses te­rnos o privilexio de mo-~ rar nun concello cunhas

peculiares características xeo­gráficas que o.dotan dun clima temperado e gran diversidade paisaxística, de contrastes entre os vales do N., dominados polo río Ulla, e ás zonas altas do S. e E. Gozamos dun entorno natu­ral, cada vez máis deteriorado, pero que aínda conserva en re­lativo bo estado algunha carba­lleira, regato ou outeiro que

permanece alleo ó paso impla­cable do progreso.

Disfrutamos dunha situa­ción certamente privilexiada por atopamos no centro da Ga­licia occidental, atlántica ou li­toral, na zona máis poboada da Comunidade Autónoma, .e pre­to de cidades como Santiago, A Coruña, Pontevedra e Vigo, al­go tan estima.do neste noso mundo dos avances, a tecnolo­xía e o continuo desenrolo, mal chamado algunhas veces sosti-

ble, utilizado con frecuencia como desculpa para arremeter contra a natureza ou o Patrimo­nio Cultural.

É no eido patrimonial no, que A Estrada se pode conside­rar afortunada, por contar cun extenso _patrimonio arqueolóxi­co, arquitectónico, (Civil ou re­lixioso ), ou etnográfico.

No caso do patrimonio etno­gráfico _contamos con numero­sas tradicións e costumes como é o caso do entroido do Ulla;

'Orabeirós 'Orerra, novembr-o de 2002

moi arraigado nas parroquias da ribeira <leste río, aínda que desaparecido en moitas ·ctelas. A maioría eran a esencia dunha sociedade, dun sistema de vida, e estaban profundamente arrai­gadas, asociadas a un sistema productivo, social, económico e de ielacións que nada ten que ver co actual, podendo rastre- ­xalas só naquelas xentes de maior idade, os nosos avós e avoas.

Gozan 0s mais deles de ter vivido a cabalo entre dous sé­culos, moi poucos de ter dado o remate ó XIX, pero con algo en común, foron testemuñas cala­das dos profundos cambios ex­perimentados na sociedade ga­lega ó longo do século XX, decisivo na ruptura entre os sis­temas tradicionais de vida e a modemidade, pero tamén foron testemuñas de algúns dos capí­tulos máis duros da historia de España, principalmente os vivi­dos durante e tras a guerra do 36.

Estes cambios deixáronnos a uns marabillosos personaxes entre nós, todos aqueles homes e mulleres que se adaptaron ós cambios pero sen esquecer to­talmente moitos dos comporta­mentos, costumes, ditos ou tra­dicións dun tempo que pouco a poucd foron deixando atrás.

O reflexo' máis claro disto témolo nas marabillosas mulle­res de corpos castigados polos anos e o traballo, de pel de fer­mosas engurras e branco pelo que resplandece baixo un pano da cabeza dunha profunda cor negra, acorde co resto da indu­mentaria.

Estas mulleres parecen saí­das ou ancoradas noutro tempo, pero dotadas dunha gran capa­cidade de adaptación ós cam­bios, e o mellor de todo, porta­doras, ó igual que os homes, de gran cantidade de vivencias dun momento pasado que aínda que non o pareza é moi achega­do no tempo.

Todo este coñecemento pa­sará ó mar do esquecemento cando todos eles descansen pa­ra sempre. ·Está nas nosas mans recompilar e difundir esa infor­mación, o que nos permitirá -transportamos a 'outro momen­to, e o máis importante, deixar un legado a aquelas xeracións que non tiveron a sorte de con­vivir con esas figuras vivas do noso pasado.

Aínda que os aspectos in­materiais das sociedades desa­parecen con estas, non o fan os materiais, é o caso das pegadas da sociedade tradicional, aínda frescas na arquitectura popular ou a arte.

Reflexo claro son os hórre­os, os muíños, os cruceiros, os batáns ou as casas tradicionais, tan de moda estas últimas. Al­gúns <lestes elementos están a ser. coidadosamente restaurados ou rehabilitados por particula­res ou instituCións , pero un gran número, como nq caso dos muíños están sendo pasto das silvas, do abandono e o que é peor, dos buscadores de anti­guidades, tan dados a roubar moas, ou o que é peor, cruceí­ros.

Son quizais os hórreos, tan numerosos en toda Galicia, e como non na Estrada, protexi-

dos legalmente e declarados B.I.C., (Bens de Interese Cultu-­ral), os mellor conservados xunto cos cruceiros, pero ob­xecto de numerosos e desafor­tunados amaños, principalmen­te aqueles nos que os balaústres de madeira foron substituídos por outros de mateúais prefa­bricados ou tixolo, desvirtuán­doos totalmente.

O patrimonio arquitectónico ten na Estrada referentes im­portantes nós diferentes pazos, entre os que destacan o de Oca, A Mota, Preguecido ou a torre

- e pazo de Guimarei, así coll)o todas as capelas e igrexas, -Ver­dadeiras xoias do Románico como é o caso da de Ouzande, Moreira, Tabeirós, etc, ou do Barroco e Neoclásico coµio as de San Xiao e Santo André de Vea ou San Miguel de Curan­tes.

En xeral o estado de conser­vación das igrexas e capelas é bo; por tratarse de espacíos li­túrxicos aínda en uso, aínda que algúns sufriron amaños e restauracións desafortunadas.

En peor situación están os pazos e casas fortes, deshabita­das ou totalmente modificadas con obras levadas a cabo coa fin de dotalas das comodidades das vivendas modernas.

Son posiblemente os xace­mentos arqueolóxicos, numero­sos no concello e importantes pola variedade cronolóxica. e ti­polóxica, os máis descoñeci­dos, descoidados, alterados e incluso destruídos por infinida­de de motivos, entre os que destacan as obras incontroladas e os espolios dos furtivos, que clandestinamente acoden con detectores de metais ós xace­mentos en busca de tesouros, aqueles que as lendas asociadas á maioría deles didan que po­suían os mouros ou mouras que os moraban, ou que se atopa­ban agochados nas tamén fa­mosas trabes de ouro e de alca­trán.

Entre os xacementos desta­can todos · aqueles facilmente identificables na paisaxe,_ aso­ciados a topónimos, identifica­dos normalmente polos veci­ños, xa que a meirande parte deles teñen algunha lendá aso­ciada.

O caso dos castros e das . mámoas.

Son bastante numerosos os túmulos megalíticos illados que se conservan no territorio estra­dense, pero hai que destacar os conxuntos tumulares do Alto da Cruz, San Pedro e San Tomé de Ancorados, Matalobos/Cruz do Pan, Parafita e Pedroso, con ata once mámoas algún deles.

Son estes dos elementos que corren peor sorte, xa que o seu reducido tamaño fai que con pequenas alteracións estes que­den totalmente modificados ou incluso destruídos por comple­to.

Son as labouras de repoboa­ción forestal, regularización de fincas para pastos ou a cons­trucción de estradas os princi­pais factores de destrucción . . Un caso claro e visible para to­do o mundo témolo no Alto da Cruz, no· límite entre os conce­llo& de Cuntis e A Estrada.

'QrabeíróS' m::erra, novembro de 2002

-~ ---- - - -~---...:..- _Castm <:le A-PeriUfoú l:)erroño. San Miguel de Arca.

Nesa zona existe unha mámoa que foi seccionada case pola metade a raíz das obras de construcción da estrada que co­munica a nosa vila coa cidade do Lérez.

Aínda que pareza mentira, as destruccións totais ou par­ciais.-non son exclusividade dos xacementos de reducidas . di­mensións ou invisibles, caso das má(noas, senón que tamén os castros, coas súas rexias es­tructuras, sufriron en toda Gali­cia, e como non no noso conce­llo distintas agresións. ·

Con frecuencia, ó igual que no caso dos túmulos mégalíti­cos, as estructuras defensivas dos xacementos castrexos su­puxeron un problema para os propietarios das leiras, e así fo­xos, parapetos e murallas foron reenchidos ou nivelados, coa fin de regularizar os terreos, mellorar as características das leiras ou facilitar os accesos ás mesmas.

Por sorte na Estrada conta­mos cun elevado número deles, a meirande parte coñecidos dende hai anos, e moitos .deles estudiados por figuras da cultu­ra galega como D. Fermín Bou.'.' za Brey ou D. Antonio Fraguas Fraguas nos comezos do século XX. De especial interese pola súa magnitude son o de Ribela, na parroquia do mesmo nome, o de Viladafonso na de Olives, o de Toedo/Matalobos, no lími­te das dúas parroquias ou o de Trasmonte na de Barbude.

A pesar diso, son poucos os que non sufriron algunha des­trucción, e así podemos atopar­nos unha pista que chega á croa do de Toedo/Matalobos, como o recinto principal do· de Tras­monte en tempos foi emprega­do como campo da festa, para­petos e estructuras seccionadas e desmanteladas como no de Guimarei, e por desgracia unha longa enumeración de casos.

Ante o estado de conserva­ción e as continuas agresións sobre o patrimonio cultural, ca­da · vez menos frecuentes, de que sirve que a Comunidade Autónoma de Galicia dispoña de unha leí específica para a " ... protección, a conservación, o acrecentamento, a difusión e o fomento do patrimonio cultu­ral de Galicia, así como a súa

investigación e transmisión a xeracións futuras.', (Lei 8/1995, do 30 de outubro, do

. patrimonio cultural de Galicia), .

ternos a obriga de transmitilo no mesmo óu mellor estado do qHe nós o recibimos.

O día en que· sexamos cons-

O entorno tamén é importante. Parada, Santa Baia de Pardemarln.

ou de un decreto que regula a cientes disto, aqueles organis­actividade arqueolóxica, (De- mos públicos e priva~os que creto 199/1997, do 10 de xu- empregan a baza do patrimonio llo). en función da situación, veran-

Se non existe unha concien- se na obriga de deixar de lado cia social de respecto e protec" todos os intereses políticos e ción do· mesmo, de nada serve económicos que en moitos ca­que cuestionemos a aqueles or- sos, ademais de outros aspec­ganismos públicos que non pre- tos, condicionan a protección, a sentan todo o interese que de- conservación, o acrecentamen­beran. Nada conseguiremos s·e to, a difusión e o fomento do non estamos totalmente con-· - patrimonio cultural de Galicia, oienciados da importancia do así como a súa investigación e noso patrimonio, de que somos transmisión a xeracións. futuras, os primeiros responsables da que se establece na lexislación súa conservación, os herdeiros vixente. principias de ese legado, e que

LUIS PORTO É a Federación de Salvamento e Socorrismo de Galicia, a que rexe o citado deporte. O Salvamento Deportivo é unha especialidade deportiva con certa similitude coa natación, pero esta nova actividade ten unha carga éducativa moi im­portante -ademais de practicar deporte, ~stamos formando futuros socorristas acuáticos-,

/ -17 ·

tos relacionados co citado de­porte.

Gustaríame salientar, que actualmente é un deporte pou­co coñecido, pero que cada día que pasa ten un papel máis importante a facer desta socie­dade, lembremos os centos de socorristas que estan. a velar pola nosa vida nos meses de verán, nas piscinas, praias, etc.

O SALVAMENTO DEPORTIVO NO CONCELLO DA

ESTRADA é un deporte onde en cada adestramento, en cada compe­tición estañse a traballar eón· ceptos de humanidade, de res-. ponsabilidade, etc.

Ademais de. ter un bo nivel acuático, similar ó que podes aca­dar na propia na­tación, o Salva­mento Deportivo inclúe unha serie de habilidades e destrezas a facer dentro e fóra da auga, estas poden ser, a velocidade, a resistencia, re­molque de com­pañeiros ou ma­nequís, nadar con aletas ou con tu­bos de rescate, pasar obstáculos que encontras na proba e unha fa­ceta importantísi- . ma para esta so­ciedade cada vez máis individua­lista, o traballo en EQUIPO.

Os Deportistas, e Socorris­tas Acuáticos, do Concello de A Estrada pertencen ó Clube Acuático Umia, que actual­mente ades_tra na piscina de · Caldas de Reís. Participan na Liga de Salvamento Deporti­vo que organiza a FESSGA e os demais clubes galegos­SAPO (Pontevedra), SYSCA (Carballo), INEF (Coruña), NEPTUNO(A Cañiza) e o propio UMIA (Caldas) e que ten lugar durante toda a tem- -pada - out/xuño- , ademais participa nos Campionatos Galegos de Salvamento De­porii vo en augas pechadas (piscina) e en augas abertas (mar, río etc.) e noutros even-

Recordemos que estes de­portistas, durante o seu cam­

. pionato ou liga fan simulacros de rescate, tanto a nivel indi­

v-4.d ual como por equipos. . Dende aquí, quúo facer unha pequena homenaxe a estes estradenses, que dende o anoni­mato deste deporte minoritario estan a levar o nome de A Estrada, non só por toda Galicia adian­te, senón incluso fora da nosa comu­nidade.

Moi posi­blemente sexa o deporte federado que máis títulos ou éxitos esta a dar ó noso concello.

Estradenses como- Diego Por­to, Adriana Roza­dos, Rodrigo Fan­diño, Andrea Porto, Sara Rey, Sabela Pernas, Lorena Ro­zados, Évora Ba­rreiro, Lara Porto,

Sandra Mosquera, Lucía Fi­gueiras, Tania Goldar, Lorena Eiras, Natalia Paramá. Aquí, dentro <lestes socorristas te­rnos varios Campións e sub­campións Galegos, integrantes da Selección galega, mellores deportistas do ano segundo a FESSGA, integrantes do me­llor clube da tempada, etc.

GRACIAS, por practicar un deporte tan interesante a todos vós, e recordaremos que existen outros deportes mino­ritarios, pero non menos im­portantes. Por certo un bico moi especial a Patricia Bas­cuas, que tamén escolleu Ull'

deporte que sae pouco pola te­levisión.

•

18 /

O CULTURA

Brais e a·historia · do Río Líber

LUÍS FAJUNDES LORENZO

D icía o filósofo chamado O Enigmático: veces no mesmo río".

"Ningúen pode bañarse dúas

Esta fr:ase, tantas veces interpretada polos hermeneúticos do milenario saber fi-losófico, viña a dicir que a realidade é mudante na súa esencia. · ·

E o mundo e a vida ''flúen"coma se fosen as distintas augas dun río eterno, que sempre ten 9 mesmo_ cauce pero diferentes augas a pasar.

O rapaz que leu por primeira xealos con non estudar, nin ler · vez este dito de Heráclito de un só libro ata conseguir o an­Éfeso, vivía nunha aldea galega siado xogo cp cal pensaba dis­a carón do "Río Líber" e nome- frutar tódolos días. ábase Brais. O por que de cha- A noite na que a cruxa de marse o río coma libro en latín, Minerva berraba mais ca nin­contárallci o seu avó, entre os gunha outra, o mociño, moi en­estalos da leña nova, no Jume fadado cos país, baixou pola da lareira. · · escaleira tia casa de campo,

-Ese río non é coma os de- vestido de chándal azul e cunha mais - dicíalle. Hai moitos sé- viseira para pasar desapercibi­culos existiu nesta mesma pa- do. rroquia, un home moi sabio con Cando ía camiñando pola fama de santo. Un día foise ca- estrada atopouse coa vella Ca­miñar e· levaba na...man o libro cheira. Esta muller vivía soa ao no cal. escrebía toda a súa sabe- lado do río, e dela dícian que doría, para deixárllela ós que Jora unha m.eiga moi poderosa continuasen as súas investiga- e con tantos anos coma pedras cións filosóficas; pero o home brancas había no mesmo. tropezou e a súa florecente obra Dixolle a Cacheira: caeu entre as herbas, con tan -¿Qué fas de noite pecha por mala sorte que por máis que a es tes camiños? buscou non conseguiu atopala. -Fai boa noite e quero darme Entón imploroulle a Deus, e es- un baño-díxolle o rapaz algo te compadecido prometeulle contrariado. que a súa sabedoría ficaría para -¡Pois vas darte o baño da túa sempre agachada para os que vida!.¿Ou é que non coñeces a só eren no esperábel, e ofrecida historia destas verdosas au­ós que eren na maxia do ines- gas?. ¡Bah! Os mozas xa non perado. Do sitio onde caera o respetades nada, ¡nin credes libro, agromou un manantial de ren!. Pero, polo menos teredes auga , unha presiña e finalmen- medo, ¿ ou tampouco ?. Díxolle te o "Líber". a vella cabreada.

Tiña Brais arredor duns do- -¿Que historia é esa da que de­ce anos, cando se enterou desta hería ter medo?. Preguritou · historia. Era un neno míudo, de Erais intrigado. pelo castaño e brazos longos. O - Quen se baña ás doce _da noi­pelo herdárao do seu pai Anto- te nestas augas, pode sentir

.nio e a pel fina da nai Lucía,- que vive no pasado, o río troca que eran labregos e levaban coma se fosen as páxinas mo­moitos anos vivindo na parro- vidas polo vento e fai mudar a quia do Fondexo. quen nada nel. A persoa vai ao

Aos seus doce anos era un pasado, as augas mudan de rapaz que aborrecía a escola e cor, as beiras, a paisaxe vis­non lle gustaba ler os libros que lumbrada polo luar. .. todo se os mestres lle mandaban. Non transforma e volta ao tempo no entendía que tiña de distracción que existía un castro. O nada­ª lectura de páxinas e páxinas dor, pode señtir qué a cada nas que un non tiña nada que brazada que da o tempo e o es­facer. O que lle gustaba era ir paza varían e móvese por entre xunto ó río, despois da escola, pallozas dos nosos antepasa­e coa forza dos seus delgados dos, entre as corredoiras e os brazos tirar pedras ata facer que fachos acesos. brincasen na superficie das au- -.- O raparigo despediuse dela gas, polo menos tres ou catro e marchou pensando que o que chimpos. Disfrutaba da beleza . contara a muller eran tolemias, desas verdes paisaxes polos causadas pola idade. Foi cami­que discorría o "Líber", coma ñando por un carreiriño entre as se dunha arteria con sangue silveiras, mentres o luar ·cala verde se tratase. E isto axudá- sobre as herbas facendo brillar bao a esquecerse da súa outra as floriñas amarelas dos toxos. gran paixón: os vídeo-xogos. Cando chegou, espiuse des­Brais estaba moi enfadado por- paciño, cun certo medo. A auga que seus pais non lle querían estaba moma e foise metendo mercar o último que saíra ao ata que se molfou por comple­mercado e ata decidira chanta- to. Comezou a nadar cara ó in-

terior e entón foi envolto por unhas luciñas que lle foron ro­deando o seu corpo miúdo ata convertilo nun resplandor hu­mano.

O 'Líber' foi mudando a cor das súas augas, e o mozo ato­pouse nadando á beira dunhas pallozas que tiñan luces acesas diante e bordeaba o que seme­llaba ser unha illa no medio, e ... ¡un poboado celta!.

Nadou sixilosamente entre as plantas, ata que chegou xun­to a unha árbore na que se pui­do amarrar e pronto puxo o pé na terra.

Latexáballe o corazón con forza, pois sabía que non estaba no presente, senón nunha cultu­ra castrexa e tiña medo de que o capturasen. Empezou a carni­ñar por entre as casas, había xente con vestidos de peles pe­ro non parecían decatarse da presenza do rapaz. Nunha pa­lloza, varios homes con barba, esmagaban o millo contra unha pedra en forma de roda. Máis adiante, arredor dun Jume, un­has mulleres cociñaban uns peixes sobre o que semellaba unha rudimentaria grella. Oían­se g'argalladas e as xeiltes se­mellaban estar ledas. Sen dúbi­da fora aquel un bo _día nas súas existencias, dun ano ou século que Brais non podía averiguar.

De súpeto oíu no seu inte­rior, a voz da vella Cacheirá que lle dicía: -... ¡Ei, Rapaz! Fuxe de aí, has de voltar axiña, pois quen des­cobre o segredo do castro, co­rre o risco de ficar para sem­pre atrapado nel.

Tirouse á auga e nadou sen parar, doíanlle os brazos, doí­anlle as pernas, pero o medo empuxábao para nadar con máis forza, ata que chegou ex­tenuado á terra .. Tirouse canso na herba e cando mirou cara ó interior, non había nin illa nin poboados ...

Pensou se todo fora unha alucinación, causada por nadar moi de présa.

A outra posibilidade era que a vella tivera razón e o 'Líber' transformase o tempo e o espa­zo. Era un gran libro dinámico e mudante, ao igual que ler e reler unha obra literaria en dife­rentes momentos da vida, amó­sanos ideas e profundidades

W::abeírós W::erra, novembro de 2002

distintas, e o noso maxín "mer­gúllase" noutros lugares e nou­tras historias. O vello filósofo tiña razón non só ó falar da rea­lidade, senón tamén dos libros: "Ninguén pode imaxinar dúas veces o mesmo libro" ..

Segundo quen sexa o 'lector, cada relectura aporta. novos da­dos, novas sensacíóns, novos matices, coma entre os reman­sos das augas, as páxinas mó­vense diferentes, sempre distin­tas, ata o infinito.

Notou que el tamén cambia­ra, non físicamente, senón que se sentía moito máis seguro de si mesmo. Sentía que co poder do maxín cada intre nunca sería igual có anterior e se se ache­gaba ás obras estas aportarían­lle experiencias novas segundo fosen os seus desexos, inclina­cións ou gustos. Os grandes clásicos eran considerados eter­nos porque se amoldaban ao lector e ían mudando a medida que o suxeito o facía. Todo isto. aprendéfao dese libro eterno que se convertera nun líquido.

Cando chegou á casa, os país anunciáronlle unha sorpre­sa: -Filio decidimos mercarche a· videoconsola que tanto querí­as ...

Brais agradecéullelo, pero decatouse que xa non a desexa­ba -Ese xogo está ben e xa sei que o quería máis que ningunha ou­tra cousa, pero sei que a disfru­taría un día, dous, qúizais tres e despois acabarase o pracer que sentía ao manexala. .

Sen embargo, na escola mandáronme ler unha .novela que disque está moi ben, aínda que antes pensaba que era un "rollo" porque me obrigaban a lela. Agora coido que estaba equivocado, cada lugar e cada personaxe estarán imaxinados por min, vivirei experiencias distintas, disfrutarai se me gus­ta e poderei aprender algo aín.,_ da que me desagrade.

Ademais sempre haberá mi­les de libros do meu gusto es­perando a que me mergulle ne­les, -e a miña leitura será igual e á vez sempre distinta á doutros, porque o meu maxín é diferen­te.

Os pais miraron un cara ó outro e entendérono, tamén eles empezaran a ama-la lectura nun verán de calor no que se foran bañar a un misterioso lugar que os levou a onde cada un deles desexaba ir.

m:abetrós m:erra, novembro de 2002

Sabucedo, onde a natureza. é festa ...

A Rapa de Sabucedo volveu a congregar a miles de persoas para vivir a festa do cabalo e a natureza ...

Na primeira-fin de semana de xullo a parroquia de Sabucedo medra como poucás na Galicia interior. Miles de persoas bus­can acougo arredor das tendas de campaña -agora tamén do albergue que abreu as portas xunto co picadeiro- para vivir unha situación única: A Rapa das Bestas.

Subida ó monte, logo da Misa do Santo, a primeira hora da mañá, a loita dos homes -aloitadores- contra os cabalos sen que ningún, teñan dano al­gún (ben, os homes, ás veces sufren algunha mancadura).

Sabucedo, esa fin de sema­na, como pode apreciarse nas fotos é a festa máis antiga da natureza. Cabalos, aire limpo, amizade ... festa.

Calvo Sotelo, 8 36680 - A Estrada

A apertura do albergue e o

picadeiró_ incor­pora unha nova

dimensión a unhafesta

internacional

/ 19

Forza, espectáculo, natureza ... unha festa única en Galicia: A Rapa

Tfno: 986 57 52 46

\

20/

O escritor estradense Pepe Carballude foi o gañador do Pre­mio Barco de Vapor co-libro 'De como o Santo dos Croques

se fai peregrino'. Un recoñecerriento máis para un escritor gue sabP. manexar·as letras con maestría e atopa na literatura uñ

punto de inflexión para o retrato imaxinario e a pincelada · mestra. A presentación do libro terá luga( na Estrad.a o 30 de

' outubro no Principal

W::abeirós W::erra, novembro de 2002

o -CULTURA

Reflexión ·sobre '0 diario de aniel'

Esto u acapara falarvos desta morea de follas que teño nas miñas mans ás que ]le chamamos libro, escrito por Femando sen saber por que e como as escribiu. Non vos asustedes, isto non é o que parece, só estou intentando dar unha .idea de como comeza o Diario de Daniel, dunha forma impactante e que a máis dun coma mira deixairía abraidado, é unha forma moi especial de enganchar e alimentar as ganas de ler o Diario, e para dar unha idea do' que quero dicir lerei uns cantos pa-rágrafos co permiso de Fe mando ·

¿,Non vos invita a lélo? O rematar de ler este libro e analizalo como foi o meu de­ber, deime conta que pode ser o diario normal e corrente de cal­quera rapaz de nove anos por- -que fala moi ben e de maneira moi clara enlazando temas que sen dúbida nos atopamos na vi­da cotiá como pode ser a morte coas grandes reflexións de Da­·niel pola experiencia do falece­mento dun amigo, do racismo cando lle chega á escola un conipañeiro xitano, dos comen­tarios tan profundos e sinceiroS­que facía el sobre os malvados que poden ser os adultos e-a preocupación de non entende-

los, da inocencia dos nenos co­as súas trasnadas, da violencia, pero do que máis se preocupa­ba o noso protagonista era do amor "Que ben explica aquí Femando os sentimentos de es­tar namórado".

Para resumir o libro podía facelo como todo o mundo, en prosa pero .éu como són moi complicada decidinme a facelo en verso, e aí vai.

Eu son o Daniel · un rapaz sen máis

escribo un diario ¿por que será? Teño unha vida

normal ó meu pesar

¿será verdá? · ós meus nove aniñas

¡nor¡ máis comezo a navegar

¿Quen me entenderá? nas miñas refleixóns sobre a vida, a marte

o amor Quemáis dá

teño o meu diario e xa está.

E para rematar aquí este agasallo pra lle dar, ó meu amigo Fe mando

e que siga escríbindo moitísimo máis.

Cecilia Touc.eda Rey

O ano das Mimosas

O novo libro do amigo Xosé Luna Samnartín vén sendo un­ha dura e decidida denuncia

. contra o racismo, ou o que é o mesmo, unha reflexión sobre a imbecilidade humana. Porque unha persoa intelixenie non é racista. E hai que ser moi par­vo para coidar que alguén é mellor que outro alguén só por unha mera cuestión de melani­na. To.dos nacemos igual, espi­dos, berrando e da mesma ma­neira, daquela, non ten senso ser racistas. Probablemente, o racismo é algunha clase de en­fermidade que se cura lendo. Por exemplo, libros como este que hoxe presentarnos aquí, "O ano das mimosas" de Xosé Luna Sanmartín. Pero no libro hai moito máis que unha denuncia do racismo e, como dixen, da imbecilidade humana. O llbro (como xa nos ten acostumados Xosé Luna noutros textos seus), é taméo o exercicio intelixente dun autor que actúa como Mago das Pa­labras, por dicilo roubando o alcume de Aaróh, o neno pro­•agonista desta obra. E isto se­ría o que máis desexaría desta­car aquí: a idoneidade dun texto eficaz que, ademais de contarnos xustamente a histo­ria que nos quere contar, sabe facelo desde a tennira e a deli­cadeza que sempre son preci-

por Francisco Castro

sas cando é un avó, como é o caso, quen lle refire a historia a un" neto cheo de pregu_ntas e curiosidades .

En "O ano das Mimosas", os lóstregos son avisos dunha natureza inmensa que sabe castigar ós h0mes cando' non acertan a ser persoas; pero hai tamén referencias ó amor de dous nenos - o amor verdadei­ro tlos nenos- que saben ver desde a pureza o que os olios dos adultos nunca· chegan a ver. E hai cores, moitas cores. Hai un intre no que Xosé Luna nos di que o protagonista ten a "mirada perdida en azul e branco". Fermosa frase para galanar unha historia gris e triste, aínda que con final feliz, pero triste, a pesares de todo. Unha historia que toma como pretexto -unha lenda, a do sino da campá ("o axóuxere da igrexa'', como di o autor), pa­ra, como dicía, reflexionar só­bre a absurda e chea de prexuí­zos condición humana.

En definitiva, "O ano das Mimosas" é llnha · historia univeisar que, come todas as grandes obras con vocación de uni'versalidade, sabe arrincar desde máis concreto, neste ca­so, desde ese Liripio que o au­tor cbñece tan ben e que nós sabemos que, no fondo, é a Te­rra enteira. A historia de. into- .

lerancia que se nos conta aquí, é a mesma dos ,xudíos e os pa­lestinos, a dos serbios e o.s ero- -atas, a d_e Bin Laden e o resto do mundo... . I

Un texto que, se de min de­pend~ra, obrigaría a ler a todos os alumnos e alumnas· de Gali­cia, por _ver de lembralles qtie.é iso da igualdade. Por exemplo.

'O!abeírós 'Ql:erra,. noveñibro·de 2002

C. ando saia este número de Tabei­rós Terra estará a punto de ce­lebrarse unha nova edición en

Caracas da Festa do Salmón e a Richa-da. Desde a pluma de Toño Vare la, face­. mos unha viaxe no tempo para coñ_ecer

datos e situacións da primeira celebrada, todo un éxito de participación e gastro­

nómico na capital-de Venezuela. Afinais de outubro está previsto que se repita a

experiencia gastronómica

A-o s. ;A··· LM'· .. '" Nv . ;. '"' . < ! : :: , ....... ~ .. ,_.,., . .,,~ . ·., ~ .: .. =,~ . i .:..... "." ~ i A RICB.A .. A

O pasado 28 de outubro de · Morgadío" e tinto "Reboreda", 2.000, o Gran Salón da Irman- café bautizado e whisky de do-

- dade Galega de Venezuela, ubi- ce anos "Johny Walker". cado en Caracas, acolleu a O Hostal Restaurante "La "Primeira Festa do Salmón e da Bombilla".estivo representado Richada", organizada polo en terras venezolanas pola súa Centro Benéfico e Social "Fi- xerente, Pili Porto quen, final­llos e Amigos de A Estrada" e mente non puido contar co tra­que estivo patrocinada pola ballo da súa cociñeira, Nieves Dirección Xeral de Turismo da Feros Sangiao que, por motivos Xunta de Galicia. Ó acontece- .. familiares, tivo que cancela-la mento asistiron ó redor de tres- súa viaxe e pol0 tanto a súa centas cincuenta persoas, con- agardada presencia <liante dos tando coa presencia de fogóns para prepárar as súas numerosos e destacados empre- delicias gru¡tronómicas. sarios galegos e estradenses, Durante a celebración da entre os que se atopaba o actual e recén nomeado presidente da Asociación de Fabricantes e Comerciantes de Mobles de A Estrada, Gonzalo Figueiras Rey.

O esforzo pJievio da organi­zación para levar adiante e fa­cer realidade este proxecto pio­neiro en Caracas, viuse recompensado pola asistencia de cociñeiras galegas, única e exclusivamente presentes para a elaboración das receitas máis significativ.as da cociña-da co­marca "Tabeirós-Terra de Mon­tes".

Como proba evidente da au­tenticidade dos pratos elabora­dos para a ocasión, o prestixio­s o· Bosta} Restaurante -"La Bombilla" cruzou o charco pa­ra aproveita-la invitación do colectivo organizador.

Quen finalmente non estivo "de corpo presente" foi o Res­taurante "Victoria" de Forcarei.

Festa 'rachada'

A festa deu comezo á unha do mediodía e rematou pasadas

. as dez da noite e, en todo mo­mento, estivo amenizada por diver'sos grupos folclóricos e gaiteiros e polo grupo "Klas­se". O menú degustado polos asistentes ó devandito acto, cuio prezo ascendeu a trinta mil bólívares, estivo composto por unha empanada de salmón,, acompañada pglo salmón 'A Xuliana' , unha das especialida­des do Hostal Restaurante "La Bombilla" , e richada. Como postre, Tarta de Santiago, e co­mo bebidas, viños "Albariño

Pili Porto 'Restaurante La Bombilla' recibe unha placa conmemorativa

festa, Pili Porto recolleu de mans do presidente da Asocia­ción "Pillos e Amigos" de A Estrada, Ramón Pérez Bermú­dez, un prato conmemorativo da súa participación neste acto, decorado co escudo do colecti­vo que el mismo preside.

A xerente do Hostal Restau­rante "La Bombilla" recibiu o mesmo galardón para posterior­mente entregarllo en terras ga­legas a Nieves Peros. - Sobr.e a súa participación na festa, Pili Porto subliñou "estar moi satisfeita polo existosa que resultou en tódolos aspectos, incluído os méritos da nosa co­ciña.

Daba gusto ver a toda a xen­te animada, o bo ainbiente que se respirou e, sobre todo, a fa­miliaridade existente xa que daba a impresión de que esta­ban como na súa propia casa.

Con respecto ós galegos re­sidentes en Caracas, o moito que añoran a súa terra".

Foi un Domingo inesqueci­ble para tódolos galegos que estiveron presentes no Gran Sa­lón da Irmandade de Galegos de Venezuela, testemuña direc­ta dun· acto que espertou un ' enorme interese e que estivo completamente abarrotado cun decorado perfecto.

A Primeíia Festa do Salmón e da Richada foi un bo entrante para a vindeira e inmediata edi­ción da "Festa do Salmón e a -Richada" que se celebrará a fi, nais de outubro, de novo en Ca-

. racas e practicamente cos mes­mos protagoni~tas , aínda que nunha situación difícil para as terras venezolanas.

..

--

22 /

• TRIDUO DAS LETRAS GALEGAS NO MUSEO

Con motivo do DÍA DAS LE­TRAS GALEGAS o Museo do Pobo Estradense, Manüel Reimóndez Por­tela, ofreceu, durante os días 17, 18 e 19 de maio, tres días de exaltación das nosas letras cun apretado progra­ma de actos que estiveron moi concu­rridos por un público que participou activamente nos mesmos.

As 19 hor~s do día 17 tivo lugar a inauguración polo alcalde estradense Ramón Campos e o concelleiro de Cultura, José Manuel Reboredo. Tó­dolos libreiros da vila presentaron o seu 'stand' de libros galegos co co­rrespondente desconto e nunha vitrina estaban expostos 36 exemplares de escritores do Concello en lingua ver­nácula. Co salón principal do museo ateigado de mestres, alumnos e persoeiros das letras, o xerente do rríesmo, Olimpio Arca Caldas, na presentación do acto, xustificou a elección deste local por­que alí estaban tamén moitas testemu­ñas dos devanceiros estradenses. De seguido, o escritor e mestre, David Otero pronunciou unha .fermosa con-· ferencia encol do presente e futuro da lingua galega.

\!rabeíróg \!!:erra, novembro de 2002

O ascenso a nacional xa é un feito .. :. ¡¡noraboa!!

Ascenso histórico do Callobre CF POR CARLOS LOUREIRO RODRIGUEZ (EX-SECRETARIO DO CALLOBRE CF)

O día 27 de Abril do 2002-consti­túese nunha data que debería ·ser orlada para o fútbol estradense xa que o Callobre C.F. acadou un as­censo histórico á máxima catego­ría galega de fútbol xuvenil. Des­ta categoría só teñen a honra de disfrutar 16 equipos galegos e a Parroquia de Callobre e A Estra­da teñen a honra de se mergullar entre eles.

Pensemos claramente •que a empresa de seguir aí será moi di­fícil xa que o déficit de xogadores xuvenís na Estrada e bisbarra é patente dado o nivel que aquí se necesita, pero non por poucos, se­nón que pola cantidade de equi­pos que nun diámetro duns 40 kms. están en liga galega e en liga nacional, categorías onde xa se necesita un nivel deportivo e es­tru.ctural salientábel. Debemos di­cir que neste diámetro nos atopa­m os con 11 equipos en ditas categorías (6 en naciónal:S.D. Compostela, Colexiata, Conxo, Flavia, Arousa e Callobre C.F. e 5 en galega: Compostela-E, Conxo­B, Atl. Fátima, Flavia-B e Lalín) o que supón 11 equipos de 32 en Galicia, sen esqúecermos que no outro· grupo de galega tamén mili­ta o Caldas .... moi posible que en poucas zonas de Galicia se dea tal densidade de equipos, se ex­ceptuamos Vigo e A Coruña.

Con este ascenso o Callobre C.F. engade un novo degrau ao seu currículo deportivo, currículo engrandecido tempada tras tem­pada xa que foi o único equipo da zona que militou en Primeira re­xional (sen contarmos por supos­to co C.D. Estradense, equipo re­presentativo do pobo); militou 9. tempadas en liga galega de xuve­nís; foi o único equipo de A Es­trada que militou. ·en liga galega de cadetes (dúas tempadas) asi coma en liga galega. de infantís (unha· tempada), par-a agora con­verterse no único que militou· ata o de agora en liga nacional.

Con todo, debemos dicir que algo que debería ser un orgullo para· A Estrada, . ás veces eremos que se converte nqnha env:exa in­necesaria e non esquezamos que a

Un equipo sempre é un equipo .. iaínda remando na terra ... !

envexa é moi mala consetleira e que algo que debería contar cun apoio total de A Estrada non o é tal, e non me estou a referir desde logo a nivef institucional apoio do que o Callobre C.F. non se pode queíxar; e todo isto pode conducir :a que 6 día de mañá alguén se poida lamentar d~ que os xoves de A Estrada non poidan disfrutar de xogar en semellante categóría. Non é que estea a ver isto con pe­~mismo senón que coa ollada

· dunha persoa que loitou durante

case vinte anos polo fútbol estra­dense e que é moi coñecedora da realidade futbolística de A Estra­da.

E asj paso a me facer unha re­flexión que cadaquén poderá con­testar coa súa libre maneira de pensar: ¿Merece o fútbol estra­dense semellanfo esforzo?

¿Ten o fútbol de A Estrada vi­sión de futuro? ¿Miramos cara ao futuro ou só vemos o presente e caemos en egocentrismos prexu­diciais?

\!rnbeirós \!rerrn, novembro de 2002 .

O Enredo-Acibro cruza fronteira·s·

/ 23

Mariu Sanmartín, emblema durante moitas temporadas do equipo A gora, case catro anos despois é conveniente

. render un apartado espe­cial a un conxunto que, o pasa­do 19 de maio de 2.000, conse­guía en Vigo o maior éxito polideportivo local, acadando o campionato de liga da Primeira Nacional 'B' e, polo tanto, o ascenso directo, por primeira vez para o deporte estradense, a unha categoría nacional, con­cretamente á Primeira Nacional 'N.

Desta maneira, o cadro pre­sidido por José Sesar Villar,

_agora denominado Enredo-Car­burantes Acibro/A Estrada Fút­bol Sala, sería a primeira enti­dade deportiva do concello estradense en atravesar as fron- . teiras galegas para disputar un­ha-competición oficial.

Gijón, Avilés, León, Zamo­ra, Benavente, Bembibre ou La Bañeza foron os principais puntos encadrados nas comuni­dades autónomas do Principado de Asturias e de Castela-León ás que viaxaron os pupilos dun home ben querido pola afee-

ción estradense, o hispano ar­xentino, Rodrigo Feijoo, ade­mais de Lugo, A Pobra de San Xulián, Porriño, Pontevedra, Vigo, As Pontes de García Ro­dríguez, A Coruña ou Cabeza de Manzaneda. ·''A experiencia para mín

non eta nova, posto que eu xa coñecía esta categoría

_ trala miña etapa no Autos Lo­belle de Santiago de Composte­la, pero para os xogadores de A Estrada foi algo motivante'', su­bliñou Rodrigo Feijoo para este xornal. "Principalmente, busca­mos dous obxectivos priorita­rios: A evolución e a formación do equipo no seu primeiro ano é un novo reto competitivo que se acadou ó 4 de maio fronte ó Orly de Vigo, logrando a per­manencia matemática na cate­goría a <lúas xornadas'para o fi­nal da tempada".

Dende hai moitos anos atrás no tempo, este conxunto sem­pre presumiu de ser un dos

·equipos da zona que máis pú-

• • note este numero

blico levou ás bancadas do seu recinto polideportivo. O Muni­cipal "Manuel Coto Ferreiro", vestiu cada fin de semana, co­mo de costume, as súas mello­res galas para arroupar ó Enre­do-Carburan tes Acibro/ A Estrada. Con respecto ó públi­co, Rodrigo agradece o seu in­condicional apoio. "Con eles é moito máis <loado logra-las me­tas que nos propuxemos dende un primeiro momento. Ve-lo pavillón cun gran ambiente ca­da xornada beneficia a tódolos integrantes da plantilla. Sen eles, non ascenderíamos de ca­tegoría o ano pasado e, dende logo, non poderiamos salvarnos hai poucas semanas na antepe­núltima xornada, pero afortuna­damente así o fixemos" .

Para xogadores como Josán, Julio Andrade ou a última in­corporación, Capi, a Primeira Nacional 'A' non era nada no­vo, pero para' Juan Besteiro, Marcos Sesar, Gica, Beni Váz­quez, José Antonio Lago, Fa- i

bián, Jorge, Alberto, Fernando Chacón, Gonzalo, Caqui ou o "sempiterno" Ma­nuel Sanmartín Cao, este ano resultaría inesquencible nas súas respectivas tra­xectorias deporti ­vas. Rodrigo Feijoo apuntaba que "para eles, o feito de des­prazarse fóra de Ga­licia significa algo difícil peró, ó mes­mo tempo, apetici­ble e agradante. De feito, o día de maná, eles seráh dos pou­cos deportistas lo­cais que poidan pre­sumir de xogar lonxe de Galicia".

986 57 33 33 ,..

¡ ... e ogallá nunca teña que chamar¡

O soño fíxose realidade para tódalas persoas que dende o ano 1.987, dende a Sociedade Deportiva "Gran Vía", loitaron ano tras ano para acadar, cator­ce anos despois baixo o nome de Enredo-A Estrada/Seguros Finisterre, que A Estrada por fin puidese ver o mellor fútbol sala do noroeste nacional na súa propia casa. A partires de agora, "o clube pode seguir medrando, pero esta é a catego­ría idónea para o noso ,equipo", salienta Rodrigo Feijoo, quen ademais salienta que "incluso a medio prazo se pode loitar por alcanzar metas maiores, sempre e cando sigan existindo tódolos apoios necesarios a nivel insti­tucional, comercial e, sobre to­do, dos afeccionados que nos veñen a animar ós partidos".

Esta transición no traballo despregado por tódolos mem­bros do Enredo-Acibro neste último ano, "debe ser unha aprendizaxe sen límite, xa que se'mpre ó bo avanzar" . Como · cónclusión, Rodrigo Feijoo má­tizaba que "a vida é unha aprendizaxe, unha constante formación e o deporte forma parte da mesma. Para a vindei­ra tempada xa non seremos tan novatos e este aspecto é moi importante para' tódolos esta­mentos do dube".

Nesta tempada 2.002/2.003 voltaremos a ver a este equipo no máis alto do deporte local, pero xa non estará só. O Callo­bre de categoría xuvenil da man de Manolo Requeixo as­cendía á Liga Nacional Xuvenil o pasado 27 de abril. Serán os dous máximos representantes da área polideportiva local e comarcal.

Sorte e a seguir chegando ¡ lonxe e colleitando éxítos ! .

&e, @ (fü G1J ~ lk ©- o © [M ~ ~ ' VI (Q) !L G1J [M ll'& ffil o @ ~ [Q) ~ . ~ ffü. (Q) LI ~ © © o@ [M © o VI ·a [L [Q) lk ~ ~ LI (fü /fe, [Q) -~

......

•

-._;..>

24/ .

O CULTURA

o • 1 O Padroado da Fundación San Martiño .do pola Asocia-

/ . d. _, 19 d b. · ,. ción da Rapa das e exzu no omzngo e outu ro os Bestas de Sabu-gañadores destes prestixiosos premios cedo -polo seu

h . . exemplar empre­nun a xuntanza mantzda no albergue de Sa- go da lingua ga-

b uc~do. Na categoría de Tabeirós-Terra de lega, como,socie-. fi - _ dade nos ultzmos Montes os premiados oron Calzados A Es- anos baixo a direc-

quina e a Asociación da Rapa das Bestas de c~ón d,e Cesar Gar-b · cza, ven exercendo un

Sa ucedo. - tabor de potenciación e . Na categoría de 'Galicia Enteira' o padroa- defensa da lingua e cultu-

d . . ,. . ra galegas- e Calzados o acordou premiar a Anton Santamarzna e, Esquina -verdadéiro em-

no apartado de 'Toda u_nha vida' o premiado blema do comercio est~a-

fi · TT. [ ,. A · E ,. XII d' ·,. d dense, nos anos anteno­Ol .,a entzn rzas. Sta e a e lCWn estes res ó seu 50 aniversario premios que serán entregados o sábado 14 de (que cumplen este ano),

. emprenderon un proceso decembro 11:a Estrada. de renovación que tivo a

galeguización de toda a · súa actividade.._' comercial

REDACCION como parte máis desta-Os premios San Martiño con- cada-. , ' cédense a persoeiros ou enti- O premio a7 normali­dades destacados co fin de sig- . zación no ámbito gale­nificar o seu esforio realizado go foi outorgado a An­poI·a promoción da lingua en tón Santamarina, tres modalidades distintas: Director do I_nstituto da Premios á difusión da lingua Lingua Galega (ILG), na comarca de Tabeirós Terra Membro da Real Aca­de Montes; Premio á normali- demia Galega; Cate­zación no ámbito galego, e _ drático de Lingua na Premio de "Toda unha vida" Universidade de Santiago no fomento do idiGma. polo seu labor de estudio e

'([abeírói> '([erra novembro de 2002

Na primeira modalidade o premio este ano foi compartí- D: Isaac Día Pardo e D. Avelino PoÚsa Antelo xa recibiron o Premio San Martiño_