prontuario de solanÁceas

Upload: sam-lasdi

Post on 07-Aug-2018

226 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    1/114

    331. 

    PRONTUARIO DEL CULTIVO

    DESOLANÁCEAS

    (Berenjena, pimiento, tomate y patata)

    Autor-editor: Zoilo Serrano Cermeño Depósito Legal: MA 1074-2013ISBN: 978-84-616-4672-2 

    Zoilo Serrano Cermeño 

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    2/114

    PRONTUARIO DEL CULTIVO DE SOLANÁCEAS: (Berenjena, pimiento, tomate y patata)

    PRONTUARIO DEL CULTIVODE

    SOLANÁCEAS

    (Berenjena, pimiento, tomate y patata)

    Zoilo SERRANO CERMEÑOIngeniero Técnico en hortofloricultura

    Perito AgrícolaDiplomado de producción de plantas ornamentales

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    3/114

    Autor: Zoilo Serrano Cermeño

    PRONTUARIO DEL CULTIVODE

    SOLANÁCEAS

    (Berenjena, pimiento, tomate y patata)

    Málaga2013

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    4/114

    PRONTUARIO DEL CULTIVO DE SOLANÁCEAS: (Berenjena, pimiento, tomate y patata)

    Reservados todos los derechos de publicación y traducción en todos los idiomas porZOILO SERRANO CERMEÑO

    Premio “Mejor Libro Agrícola del Año, en 1.974 a ‘Cultivos hortícolas enarenados’.  

    “Premio Agrícola Aedos”, en 1.977 a ‘Hortalizas en invernadero’. 

    Premio “Joannes España”, en 1.979 a ‘Aplicación de energía solar en agricultura’. 

    Premio “Divulgación Agraria”, en 1.984 a ‘Invernaderos: instalación y manejo’. 

    Premio “Divulgación Agraria, en 1.985 a ‘Prontuario del horticultor’.

    © 2013 Zoilo Serrano Cermeño

    Edita: Zoilo Serrano Cermeño

    Publica: Zoilo Serrano Cermeño

    Autor: Zoilo Serrano Cermeño

    Depósito Legal: MA 1074-2013

    ISBN: 978-84-616-4672-2

    Diseño y maquetación: Zoilo Serrano Cermeño

     No se permite la reproducción total o parcial de este libro ni el almacenamiento en un sistemainformático, ni la transmisión de cualquier formato en cualquier medio, electrónico, mecánico,fotocopia, registro u otros medios sin el permiso previo y por escrito del titular de Copyright.

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    5/114

    Autor: Zoilo Serrano Cermeño

    ÍNDICE DE MATERIAS

    PREÁMBULO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    CULTIVO DE BERENJENA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DENOMINACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DATOS ESTADÍSTICOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Serie histórica de superficie, rendimiento, producción, precio, valor y comercio exteriorAnálisis autonómico de superficie, rendimiento y producción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BOTÁNICA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Nombre botánico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Familia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Morfología . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Sistema radicular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Flor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ramillete flores. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    Hojas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Semillas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fisiología vegetal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Composición química del fruto de berenjena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .EXIGENCIAS CLIMÁTICAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Temperaturas críticas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Temperatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Humedad relativa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Luminosidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .CICLOS Y ÉPOCAS DE PRODUCCIÓN, SEGÚN ZONAS CLIMÁTICAS . . . . . . . . . . .ALTERNATIVAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TÉCNICAS DE CULTIVO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TÉCNICAS DE FORZADO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    Invernadero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Macrotúnel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tunelillo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..Acolchado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Enarenado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..SUELOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .RIEGOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Recomendaciones de empleo en invernadero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Consumos medios de agua en invernadero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Ejemplo de cálculo sobre el cuadro anterior . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .FERTILIZACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Estercoladura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    Extracción de fertilizantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..Abonado en cultivo al aire libre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado en cultivo de invernaderos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .FERTIRRIGACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .En invernadero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..Al aire libre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Niveles de nutrientes normales en hoja de berenjena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Aportes de microelementos a la solución nutritiva en berenjena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .VARIEDADES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..Características a tener en cuenta en la elección de una variedad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades de fruto "corto". (redonda) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades de fruto "semi-largo". . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades de fruto " largo". . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    23

    262626

    2728282828282828

    28282829303030303031313131

    32323232323333343435353535

    36363738383939394040414449

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    6/114

    PRONTUARIO DEL CULTIVO DE SOLANÁCEAS: (Berenjena, pimiento, tomate y patata)

    SEMILLEROS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Semilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Necesidad de pre-germinación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Siembra semillero tradicional. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tiempo en hacerse la planta en semillero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Siembra en semillero de bandejas de alvéolos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Duración de germinación y nascencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .INJERTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Afinidad de la berenjena con especies de solanáceas portainjertos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LABORES PREPARATORIAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PLANTACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Marcos de plantación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Profundidad de plantación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tamaño de la planta para plantar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fechas de plantación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Protección con tunelillos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cuando se debe hacer está técnica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PROTECCIÓN DEL SUELO DE CULTIVO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LABORES AL SUELO DE CULTIVO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Acolchado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Empajado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Enarenado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .CUIDADOS A LA PLANTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PODAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .De formación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .En que cultivos se hace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Forma de hacer la poda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .De rejuvenecimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Objetivo de la poda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .En qué situación está indicada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .En que fechas debe realizarse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Forma de hacer la poda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TUTORADO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Justificación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Como se realiza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LIMPIEZA DE HOJAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Justificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Como se realiza? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cuando se hace? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ACLAREO DE FRUTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Justificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PROBLEMAS Y SOLUCIONES EN LA FLORACIÓN Y CUAJADO DE FRUTOS ENINVERNADERO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Empleo de hormonas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Retraso en recolectar el primer fruto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Empleo de abejorros. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Empleo de vibradores mecánicos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Aplicación de chorros de aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Manejo de la ventilación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .FITORREGULADORES PARA EL CUAJADO DE FRUTOS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Adelantar a maduración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Inducir cuajado de frutos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Estimular actividad vegetativa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Homogeneizar tamaño del fruto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    Incremento de producción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Evitar choque de trasplante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Prevenir desecación de la planta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    5050505151515152525252535353535353535454545555555555555656565656565656575858585858

    595959595950596060606060606161

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    7/114

    Autor: Zoilo Serrano Cermeño

    Respuesta fisiológica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .HERBICIDAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Malas hierbas que controlan herbicidas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..PLAGAS Y SU CONTROL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Araña roja (Tetranychus urticae), control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Araña blanca ( Polyphagotarsonemus latus), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Chinche. ( Nezara viridula (L), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Escarabajo de la patata (Leptinotarsa decenlineata), control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Langosta (Dociostaurus maroccanus), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gusano de alambre ( Agriotes lineatus), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gusano blanco ( Melolontha melolonta), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gusano gris. ( Agrotis segetum),control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Rosquilla negra. (Spodotera littoralis), control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Rosquilla verde (Spodoptera exigua), control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Plusia chalcites (Chrysodeixis chalcites), control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Heliotis (Heliotihis peltigera), control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Minador, submarino. ( Liriomyza sp.), control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Mosca blanca (Trialeurodes vaporariorum) y Mosca blanca del tabaco ( Bemisia tabaci), controlfitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Pulgones, control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Trips. ( Frankliniella occidentalis), control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Nematodos, control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ENFERMEDADES Y SU CONTROL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Alternaria ( Alternaria solani), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Botritis ( Botrytis cinerea), control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fomosis ( Phomopsis vexans), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Mildium ( Phytophthora nicotinianae), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Esclerotinia (Sclerotinia sclerotiorum),control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fusarium ( Fusarium oxysporum f.sp.melongena (Matuo y Ishigami), control fitosanitario . . . . .Verticillium (Verticillium albo-atrum y Vdalhiae), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Pitium (Phytium sp.), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Podredumbre blanda (Erwinia carotovora subsp. carotovora), control fitosanitario. . . . . . . . . . .VIROSIS QUE ATACAN A LA BERENJENA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Virus del Bronceado del tomate (TSWV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Virus del Enanismo Ramificado del Tomate. (TBSV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Virus del Mosaico Atenuado del Tabaco (TMGMV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Desequilibrios fisiológicos: Blossom-end rot, fitotoxicidades, rajado de frutos, golpe de sol,deformaciones de frutos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .RECOLECCIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tiempo entre dos recogidas consecutivas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Peso medio de los frutos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Producción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Longitud del pedúnculo del fruto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tiempo desde la plantación hasta inicio de recolección. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fechas de recolección en invernaderos de zonas cálidas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Normas básicas para recolectar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .COMERCIALIZACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Conservación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     NORMAS DE CALIDAD PARA LAS BERENJENAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .I. DEFINICIÓN DEL PRODUCTO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .II. DISPOSICIONES RELATIVAS A LA CALIDAD. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .A. Características mínimas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .B. Clasificación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .III. DISPOSICIONES RELATIVAS AL CALIBRADO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .IV. DISPOSICIONES RELATIVAS A LAS TOLERANCIAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .A. Tolerancias de calidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .B. Tolerancias de calibre. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    6161616262636363646464646465656666

    67686970717172737475757676

    7778787879

    80818181818181

    81818282828282828284848484

    http://herramientas.educa.madrid.org/animalandia/ficha-taxonomica.php?id=615&nivel=Genero&nombre=Agrioteshttp://herramientas.educa.madrid.org/animalandia/ficha-taxonomica.php?id=615&nivel=Genero&nombre=Agrioteshttp://herramientas.educa.madrid.org/animalandia/ficha-taxonomica.php?id=615&nivel=Genero&nombre=Agriotes

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    8/114

    PRONTUARIO DEL CULTIVO DE SOLANÁCEAS: (Berenjena, pimiento, tomate y patata)

    CULTIVO DEL PIMIENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DENOMINACIONES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Análisis por autonomías de superficie, rendimiento y producción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Serie histórica de superficie, rendimiento, producción, precio, valor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Análisis por autonomías de superficie, rendimiento y producción, guindilla. 2010. . . . . . . . . . . .

    BOTÁNICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nombre botánico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Familia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Morfología. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Sistema radicular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Flores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Semillas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fruto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Planta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fisiología vegetal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Composición química del pimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .EXIGENCIAS CLIMÁTICAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Temperaturas críticas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    Oscilación máxima entre las temperaturas del día y de la noche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Anomalías producidas por bajas temperaturas durante la formación del botón floral. . . . . . . . . . .Humedad relativa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Luminosidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fechas de plantación y recolección en algunas zonas españolas. . . . . . . . . . . . . . . . . . .Épocas de producción en las principales zonas productoras de Europa y Oriente Próximo . . . . . .ALTERNATIVAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TÉCNICAS DE CULTIVO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TÉCNICAS DE FORZADO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Hidropónico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ventajas del sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Enarenado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Invernaderos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    Macrotúnel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Umbráculo de malla. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tunelillo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Acolchado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Espaldera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .SUELOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Porcentaje de reducción de cosecha del pimiento en función de la “CE” del suelo y del agua deriego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Necesidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .En máximas necesidades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .En mínimas necesidades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Sistemas de riego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Calidad del agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     pH del agua de riego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Recomendaciones para un buen empleo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Consumos medios del cultivo de pimiento “corto” en invernadero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ciclo A.- Trasplante 2ª quincena de junio (necesidades en lts/m2.día) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ciclo B.- Trasplante 1ª quincena de julio (necesidades en lts/m2.día) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ciclo C.- Trasplante 2ª quincena de julio (necesidades en lts/m2.día) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .FERTILIZACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Extracción de fertilizantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . .Abonado en cultivo de primavera en invernadero. (riego por gravedad) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado en cultivo de otoño en invernadero. (riego por gravedad) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado de cultivo al aire libre en Valencia, con riego por gravedad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado de cultivo para pimentón en murcia, con riego por gravedad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado de cultivo en Extremadura, con riego por gravedad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    8586868787

    88888888888888888888898989

    89899090909091929292929393

    94949494959696969696969697

    9798999999

    100101101102102102102102

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    9/114

    Autor: Zoilo Serrano Cermeño

    Abonado en invernadero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .con riego por gravedad, en cultivo de primavera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado de cultivo de invernadero con riego por gravedad, para un cultivo de otoño. . . . . . . . . .Abonado en invernadero después de poda de regeneración. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .FERTIRRIGACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado en cultivo de invernadero (suelo enarenado) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado en cultivo de invernadero (suelo sin enarenar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado en cultivo al aire libre. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Porcentaje de reducción de cosecha del pimiento en función de la “CE” del suelo y  del agua deriego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Acumulación total de N, P, K, Ca Y Mg (g/m2) en el cultivo del pimiento “grueso”. . . . . . . . . . .VARIEDADES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Condiciones exigibles a las variedades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Grupos varietales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades de sección cuadrángular y color amarillo en la maduración. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades de sección cuadrángular y color dorado en la maduración. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades de sección cuadrángular y color rojo en la maduración. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades de sección rectángular y color rojo en la maduración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades de sección rectángular y color amarillo en la maduración. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades tipo Dulce italiano. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades tipo húngaro. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades tipo mediterráneo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades tipo Kapia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedad de sección cónica y color rojo en la maduración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades tipo Padrón. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades de tipo Piquillo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades tipo guindilla, chili. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades de pimentón. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .SEMILLERO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Semilla. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Necesidad de pregerminación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cantidad de semilla y número de bandejas para plantar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cantidad de semilla para sembrar 1.000 cepellones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Número de semillas que se siembra en cada cepellón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Duración de la germinación y nascencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .En germinador (Normas ISTA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tiempo en hacerse el semillero en condiciones normales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Diferencia de temperatura entre el día y la noche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Profundidad de siembra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Germinación de la semilla según la temperatura del suelo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Temperatura durante el primer mes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .INJERTO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Patógenos que puede prevenir el injertado en pimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Portainjertos comerciales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Técnica de injertado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Comportamiento de patrones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PLANTACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tamaño de la planta para plantar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Marcos de plantación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fechas de plantación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Plantación en cultivo al aire libre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LABORES DE CULTIVO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Binas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Aporcados. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Allanado del suelo enarenado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Escardas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    102103103103104104104105

    105106107107107108110111116118120123123124125126126127128129129129129129129129 129 129 129 130 130 130 130 130 130 131 131 131 131131132132 133 133 133 134134

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    10/114

    PRONTUARIO DEL CULTIVO DE SOLANÁCEAS: (Berenjena, pimiento, tomate y patata)

    CUIDADOS A LA PLANTA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PODAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .De formación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Forma de hacer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Poda de fructificación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    Ensayo de poda a 2 y 4 tallos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Resultados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Poda de rejuvenecimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DESTALLADO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DESHOJADO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DESPUNTADO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ACLAREO DE FRUTOS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TUTORADO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tutorado horizontal (Tipo Almería) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . … . . . . . . . . . . . .Tutorado vertical (Tipo “Holandés”). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .FITORREGULADORES Y HORMONAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inducir cuajado de flores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Estimular actividad vegetativa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    Incremento de producción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Evitar choque de transplante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Prevenir desecación de planta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Respuesta fisiológica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .HERBICIDAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PLAGAS Y SU CONTROL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DIAGNOSIS DE PLAGAS (Ácaros) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Araña blanca ( Polyphagotarsonemus latus), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Araña roja. (Tetranincuis urticae, T. evansi, T. turkestani), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . .Gusano gris. ( Agrotis segetum), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gusano de alambre ( Agriotes lineatus), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gusano blanco ( Melolontha melolonta), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Espodoptera, rosquilla negra. (Spodoptera littoralis Bsdv), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . .

    Espodoptera, rosquilla verde. (Spodoptera exigua), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Plusia chalcites (Chrysodixis chalcites), control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Autógrafa, plusia. ( Autographa gamma), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Heliotis (armigera ( Helicoverpa armigera) y HELIOTIS (PELTIGERA) ( Heliotispeltigera),control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Minador, submarino ( Liriomyza trifolii), ( L. strigata),  L. bryoniae), ( L. huidobrensis), controlfitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Mosca blanca (Trialeurodes vaporariorum) y Mosca blanca del tabaco ( Bemisia tabaci), controlfitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Pulgones, control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TRIPS ( Frankliniella occidentalis), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Chinche (Nezara viridula),control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Nematodos, control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    ENFERMEDADES Y SU TRATAMIENTO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Alternaria ( Alternaria solani) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Antracnosis (Gloesporium piperaratum, Colletotrichum gloeosorioides, control fitosanitario . . .Botritis ( Botrytis cinerea), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cladosporiosis (Cladosporium capsici, control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Mildium, fitoptora (Phytophthora infestans), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cercospora (Cercospora capcisi), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Oidio o blanquilla ( Leveillula taurica) y OIDIOPSIS ( Leveillula taurica)  (Lev.) Arnaud),control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Sclerotinia (Sclerotinia sclerotiorum), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Seca o tristeza (Phytophthora capsici), control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fusarium.( Fusarium oxysporum f. s. lycopersici), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    134134134134 135 135 135 136137 137 137 137 138 138139 140 140 140140140 140 140 141 142 142142 143 143 143143144145146146

    146

    147

    148 149150 150 151 152 152152 153 154 154 155 

    156158 158 159

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    11/114

    Autor: Zoilo Serrano Cermeño

    Verticilium. (Verticillium dahliae), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Rizoctonia (Rhizoctonia solani), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Mal del pie, pitium (Phytium sp.), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Chancro bacteriano. (Clavibacter michiganensis), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Pintilla, roña o sarna bacteriana, ( Xanthomonas campestris pv. vesicatoria), control fitosanitario . . . . . .Podredumbre blanda ( Erwinia carotovora subs. carotovora), control fitosanitario. . . . . . . . . . . .Marchitez bacteriana ( Pseudomonas solanacearum), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . .VIRUS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Virus del moteado suave del pimiento (PMMV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Virus del mosaico del pepino (CMV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Virus “Y” de la patata (PVY) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Virus del bronceado atenuado del tabaco. (TMGMV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Virus del bronceado del tomate. (TSWV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Virus mosaico del tabaco (TMV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Virus mosaico del tomate. (TomV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Medios de transmisión de los virus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Flora espontánea reservorio de virus TSWV. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Medidas preventivas y culturales para el control de los virus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DESEQUILIBRIOS FISIOLÓGICOS Rajado del fruto, Necrosis apical, Exceso de madurez,Asolanado (quemaduras de sol), Stip, Exceso frío en cámara, Cacking, Temperaturas bajas encultivo, Asfixia raíces por humedad excesiva suelo, Infrutescencias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .RECOLECCIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Producción según el tipo de explotación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Producción de semilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Peso de frutos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Longitud del pedúnculo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Corte de los frutos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Eliminación de frutos no comercializables . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Iniciación de la recolección después de la siembra o plantación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Intervalo entre dos recogidas consecutivas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tiempo desde la plantación hasta la recolección. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Número de frutos por planta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Conservación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .NORMAS DE CALIDAD PARA LOS PIMIENTOS DULCES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .I. DEFINICIÓN DEL PRODUCTO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .II. DISPOSICIONES RELATIVAS A LA CALIDAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .A . Requisitos mínimos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .B. Clasificación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .III. DISPOSICIONES RELATIVAS AL CALIBRADO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .IV. DISPOSICIONES RELATIVAS A LAS TOLERANCIAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .A. Tolerancias de calidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .B. Tolerancias de calibre. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    CULTIVO DEL TOMATE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DENOMINACIONES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DATOS ESTADÍSTICOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Superficies y producciones de cultivos. Análisis por autonomías de superficie, rendimiento y

     producción, 2010. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Serie histórica de superficie y producción, según época de producción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Serie histórica de superficie, rendimiento, producción, precio, valor y comercio exterior . . . . . .Análisis provincial de superficie y producción, según época de recolección, (2010) . . . . . . . . . .Comercio exterior de España, 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BOTÁNICA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Nombre botánico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Familia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Morfología. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Sistema radicular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    160160 161 161 162 162163 164 165 165 165 166167 168 169 169 170 171 

    174176176176176176176176176176176177177177177177177178178179179179

    180181181

    181182182182184 185185185185185

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    12/114

    PRONTUARIO DEL CULTIVO DE SOLANÁCEAS: (Berenjena, pimiento, tomate y patata)

    Flores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Semillas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fisiología vegetal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .COMPOSICIÓN QUÍMICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades botánicas de tomate. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .EXIGENCIAS CLIMÁTICAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Temperaturas críticas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Humedad relativa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Integral térmica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Luminosidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Relación entre luminosidad y temperatura para cultivos de invernadero en crecimiento . . . . . . .ALTERNATIVAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TÉCNICAS DE CULTIVO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TÉCNICAS DE FORZADO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Invernadero. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Macrotúnel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Umbráculo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Enarenado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Hidropónico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Doble lámina y manta térmica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tunelillo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Acolchado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .SUELOS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .RIEGOS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Volumen de riego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Turno de riego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cantidad de agua para la formación de un kilo de materia seca. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Algunos condicionantes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Consumos medios (l/m2.día) del cultivo de tomate de otoño en invernadero. (Condiciones deAlmería) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Consumos medios (l/m2.día) del cultivo de tomate de primavera en invernadero. (Condicionesde Almería) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .FERTILIZACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Extracción de fertilizantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado en cultivo de invernadero. (riego por gravedad) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado en cultivo al aire libre. (Riego por gravedad) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado para cultivo de conserva en Extremadura (riego gravedad) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .FERTIRRIGACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado en cultivo de invernadero (suelo enarenado) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado en cultivo de invernadero (suelo sin enarenar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .VARIEDADES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Condiciones exigibles a las variedades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades de tamaño grueso. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades de tamaño medio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tipo “Canario” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tipo “Cherry” y “Cereza” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tipo para ramillete. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades tipo Raf. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades tipo pera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Variedades para industria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .SEMILLERO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Semilla. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Necesidad de pregerminación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cantidad de semilla y número de bandejas para plantar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cantidad de semilla para sembrar 1.000 cepellones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Número de semillas que se siembra en cada cepellón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Profundidad de siembra. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    185185185185185186187187187187187188188188188189189190190191191192194194194194194194

    195

    196196196196197197198198198199199199200 202204205207209211212212212212212212212

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    13/114

    Autor: Zoilo Serrano Cermeño

    Duración de la germinación y nascencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tiempo en hacerse el semillero. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Duración de la germinación, según temperaturas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cantidad de semilla y superficie de semillero (tradicional) para plantar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tamaño de la planta para plantar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cantidad de semilla en g/ha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    SIEMBRA DIRECTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Profundidad de siembra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Marcos de siembra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .INJERTO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Técnica del injertado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Afinidad del tomate con especies de Solanáceas portainjertos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Portainjertos comerciales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LABORES PREPARATORIAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PLANTACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tamaño de planta para plantar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Marcos de plantación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Al aire libre tutorado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Protección con tunelillos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fechas de plantación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cultivo en invernadero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cultivo al aire libre. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LABORES DE CULTIVO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Allanado del suelo enarenado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Binas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Escardas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Aporcados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Rehundido. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .CUIDADOS A LA PLANTA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Poda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Como se hace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Poda a un tallo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Poda a dos tallos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Pinzamiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cuando se debe hacer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cuando no se debe hacer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Limpieza de hojas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Como debe hacerse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cuando se debe hacer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cuando no se debe hacer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Eliminación de flores y frutos defectuosos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tutorado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .FITORREGULADORES Y HORMONAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fitorreguladores para "cuaje" de frutos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Inducir cuajado de flores. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Estimular actividad vegetativa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Evitar choque trasplante. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Homogeneizar tamaño. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Adelantar maduración. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Incremento de producción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Medios naturales para favorecer el "cuajado" de frutos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .HERBICIDAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Malas hierbas que controlan herbicidas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PLAGAS Y SU CONTROL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Vesate, bronceado (Aculops lycopersici), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Araña roja (Tetranychus urticae), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Chinche verde del tomate (Nezara viridula ), control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    213213213213213213213213213214214214214216216216216216217217218218218218218218218219219219219220220221221222222222222223223223227227227227227227227227228229230231231232233

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    14/114

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    15/114

    Autor: Zoilo Serrano Cermeño

    SINTOMAS CARENCIALES EN EL TOMATE  Azufre, Boro, Calcio, Cinz, Cobre, Fós-foro, Hierro, Magnesio, Manganeso, Nitrógeno, Potasio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .RECOLECCIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Producción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Rendimientos de recogida. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tiempo entre dos recogidas consecutivas para fresco. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tiempo que transcurre desde que se planta hasta que se inicia la recolección. . . . . . . . . . . . . . . .Peso de los frutos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Estado de madurez del fruto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Forma de cortar el fruto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tiempo de iniciar recolección. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Influencia de la temperatura sobre precocidad y color del fruto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .NORMAS DE CALIDAD PARA LOS TOMATES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .I. DEFINICIÓN DEL PRODUCTO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .II. DISPOSICIONES RELATIVAS A LA CALIDAD. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .A. Requisitos mínimos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .B. Clasificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .III. DISPOSICIONES RELATIVAS AL CALIBRADO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .A. Calibre mínimo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .B. Escala de calibrado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .IV. DISPOSICIONES RELATIVAS A LAS TOLERANCIAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .A. Tolerancias de calidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .B. Tolerancias de calibre. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    CULTIVO DE LA PATATA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DENOMINACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DATOS ESTADÍSTICOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Superficie y producciones (Superficie, rendimiento y producción 2010 (toneladas) . . . . . . . . . .Superficie y producciones de cultivo. Destino de la producción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Superficies y producciones de cultivo. Serie histórica de superficie, rendimiento, Producción,

     precio, valor y comercio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Superficies y producciones de cultivo. Serie histórica de superficie y producción, según épocasde recolección . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Análisis autonómico de superficie, rendimiento y producción. Año 2010. . . . . . . . . . . . . . . . . . .Análisis autonómico de superficie y producción según época de recolección. Año 2010 . . . . . . .Comercio Exterior de España, 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BOTÁNICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Nombre botánico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Familia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Morfología . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ciclo biológico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Composición química de la patata. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .EXIGENCIAS CLIMÁTICAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Temperaturas críticas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fases de cultivo y exigencias climáticas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Humedad relativa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fotoperiodismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Luminosidad moderada. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TÉCNICAS DE CULTIVO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TÉCNICAS DE FORZADO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Acolchado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .SUELOS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .FERTILIZACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Extracción de fertilizantes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado en Vega de Granada. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado en Navarra. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Abonado en Aragón. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    277278278278278278279279279280280281281281281281282283283283283283

    284285285285285

    286

    286287287288289289289289289290290290290291291291291291291292292292293293294

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    16/114

    PRONTUARIO DEL CULTIVO DE SOLANÁCEAS: (Berenjena, pimiento, tomate y patata)

    Abonado en Castilla-León. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .RIEGOS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Necesidades de agua según el periodo de desarrollo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ALTERNATIVAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .VARIEDADES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Clasificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Según el color de la piel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Según el color de la carne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PLANTACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Alomado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Desinfección de semilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Siembra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Calibre tubérculo para plantar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gasto de tubérculos para plantar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Profundidad de plantación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cuidados de la “semilla” antes de la plantación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Condiciones de siembra. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fechas de plantación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .Labor de aporcado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .HERBICIDAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PLAGAS Y SU CONTROL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Araña roja (Tetranychus urticae). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Caracoles y babosas. Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gusano gris. ( Agrotis segetum). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gusano de alambre ( Agriotes lineatus). Control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gusano blanco ( Melolontha melolonta). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Chinche verde del tomate (Nezara viridula ). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Escarabajo de la patata ( Leptinotarsa decenlineata). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . .Heliotis ( Helicoverpa armigera). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Larvas de dípteros. Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Minador de hojas, submarino ( Liriomyza bryoniae, Liriomyza trifolii, Liriomyza huidobrensis y

     Liriomyza strigata). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Mosca blanca (Trialeurodes vaporariorum)  y Mosca blanca del Tabaco ( Bemisia tabaci)  yesquema de ciclo biológico de Trialeurodes vaporariorum. Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . .Orugas. Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Polilla de la patata. ( Phthorimaea operculella). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Pulgones Pulgón verde del melocotonero ( Myzus persicae), Pulgón del algodón (A phis

     gossipii), Pulgón negro de las habas ( Aphis fabae), Pulgón negro de las leguminosas ( Aphiscraccivora.). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Rosquilla negra. Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Trips. Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Nematodos ( Heterodera rostochiensis, Pratylenchus, Meloidogyne, Tylenchides, Dorylaimides, Dytilenchus dipsaci). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ENFERMEDADES Y SU CONTROL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Alternaria, tizón temprano, negrón de la patata. ( Alternaria solani.). Control fitosanitario. . . . . .Antracnosis (Colletotrichum spp., glomerella cingulata). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . .Septoria (Septoria lycopersici. Speg) Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Esclerotinia (Sclerotinia sclerotiorum). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Mildiu Phytophthora infestans. Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Roña de la patata (Spongospora subterránea (Wall). Control fitosanitario . . . . . . . . . . . . . . . . . .Pie negro, pudrición blanda. ( Erwinia carotovora). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fusariosis, “seca" de la planta ( Fusarium solani) (Mart. Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . .Pitium. ( Pythium sp.). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Viruela o roña ( Rhizoctonia solani). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Verticiliosis (Verticillium alboatrum Reinke & Berth). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . .Sarna común (Strectomyces scabies). Control fitosanitario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .VIROSIS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    294295295296297297297297303303303304303305305305305306306307309309309309309310310310311311

    312

    312312312

    313314314

    315316316318318318319322323324324325326327328

    http://herramientas.educa.madrid.org/animalandia/ficha-taxonomica.php?id=615&nivel=Genero&nombre=Agrioteshttp://herramientas.educa.madrid.org/animalandia/ficha-taxonomica.php?id=615&nivel=Genero&nombre=Agrioteshttp://www.google.es/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=web&cd=6&sqi=2&ved=0CEMQFjAF&url=http%3A%2F%2Fwww.bayercropscience.com.pe%2Fweb%2Findex.aspx%3Farticulo%3D300&ei=lA0MUaiCGoOphAeKyoCIDQ&usg=AFQjCNGkQtJSSMt_RT2wFx9telPnHeZ62Q&sig2=foRUUaHWy40XgPBwAtYaaQhttp://www.google.es/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=web&cd=6&sqi=2&ved=0CEMQFjAF&url=http%3A%2F%2Fwww.bayercropscience.com.pe%2Fweb%2Findex.aspx%3Farticulo%3D300&ei=lA0MUaiCGoOphAeKyoCIDQ&usg=AFQjCNGkQtJSSMt_RT2wFx9telPnHeZ62Q&sig2=foRUUaHWy40XgPBwAtYaaQhttp://www.google.es/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=web&cd=6&sqi=2&ved=0CEMQFjAF&url=http%3A%2F%2Fwww.bayercropscience.com.pe%2Fweb%2Findex.aspx%3Farticulo%3D300&ei=lA0MUaiCGoOphAeKyoCIDQ&usg=AFQjCNGkQtJSSMt_RT2wFx9telPnHeZ62Q&sig2=foRUUaHWy40XgPBwAtYaaQhttp://www.google.es/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=web&cd=6&sqi=2&ved=0CEMQFjAF&url=http%3A%2F%2Fwww.bayercropscience.com.pe%2Fweb%2Findex.aspx%3Farticulo%3D300&ei=lA0MUaiCGoOphAeKyoCIDQ&usg=AFQjCNGkQtJSSMt_RT2wFx9telPnHeZ62Q&sig2=foRUUaHWy40XgPBwAtYaaQhttp://herramientas.educa.madrid.org/animalandia/ficha-taxonomica.php?id=615&nivel=Genero&nombre=Agriotes

  • 8/20/2019 PRONTUARIO DE SOLANÁCEAS

    17/114

    Autor: Zoilo Serrano Cermeño

    Virus del Enrollamiento PLRV. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Virus leve de la patata. Potato A. (PVA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .Virus leve de la patata. Potato virus X. (PVX)T (PTV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Virus Y de la patata. Potato virus Y (PVY) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .CARENCIAS NUTRITIVAS. Síntomas carenciales en la patata. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Carencia de potasio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Carencia de boro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DESEQUILIBRIOS FISIOLÓGICOS  Brotación retorcida. Corazón hueco Crecimientossecundarios. Asolanado Lenticelosis. Necrosis internas. Manchas de hierro. Necrosis apicalgelatinosa. Daños por frío. Filosidad. Tubérculos agrietados. Piel inmadura. Tubérculos enver-decidos. Tubérculos en racimo. Tubérculos deformes. Daños mecánicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . .RECOLECCIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Defoliación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Rendimiento según época de producción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tiempo desde la plantación hasta la recolección . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Número de tubérculos por planta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Rendimiento de recogida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

     Normas