elkarrizketa: jesus cosidoesperientzia: 5 urteko … · 2017-06-23 · ezta luis campoy hezkuntza...

hik hasihh

E L K A R R I Z K E T A : J E S U S C O S I D O •E S P E R I E N T Z I A : 5 U R T E K O H A U R R A KM E Z U E L E K T R O N I K O A K B I D A LT Z E N• “ B I D E L A G U N ” E T O R K I N E K I N •BAIONAKO BERNAT ETXEPARE L IZEOA

914 euro • 2004ko URRIA euskal heziketarako aldizkaria

Ilargiaren sekretuaHik Hasiren luzemetraia

GAIA

91. zenbakia. 2004ko urria ❘ hik hasi ❘ ∏∏∏3

5 editoriala6 kronika

8 gaia

BEGIRADAREN HEZIKETA ESKOLAN

18 elkarrizketaJESUS COSIDO

26 esperientzia5 urteko haurrak mezu elektronikoakidaztenDonostiako Jakintza eta Azkoitiko Xabier Munibe ikastolako

haurrak harremanetan

29 kultura eta hizkuntza aniztasuna eskolan“Bidelagun” etorkinekinItziar Aramaio

33 berriak

40 Muga guztien gainetik... euskaraz!Baionako Bernat Etxepare lizeoaEuskararen gotorlekua

Argitaratzailea: XANGORINErrekalde hiribidea, 59. Aguila eraikina, 1. solairua. 20018 DONOSTIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 371 408

Fax: 943/ 372 154; www.hikhasi.com; Posta Elektronikoa: hikhasi @hikhasi.com; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690 Erredakzio burua:Ainhoa Azpiroz

Erredakzioa: Joxe Mari Auzmendi, Ixiar Eizagirre Erredakzio batzordea: Mikel Estonba, Mari Karmen Irastorza, Kristina Mardaraz, Josi Oiarbide, Fito

Rodriguez, Maite Saenz, Xabier Sarasua eta Arantxa Urbe. Aholkulkariak: Jaione Apalategi, Abel Ariznabarreta, Begoña Bilbao, Mariam Bilbatua, Felix Basurko

Aines Duafau, Xabier Isasi, Irene Lopez-Goñi, Izaskun Madariaga, Kepa Perez Urraza, Lore Erriondo, Idoia Fernandez, Amaia Vazquez, Lontxo Oihartzabal, Juanjo

Otaño eta Pruden Sudupe. Administrazioa: Arantxa Goiburu. Diseinua: TRAM•Graf!k Maketazio, aurreinpresioa: Xangorin. Inprimategia: ANtzA S.A.L.

Azaleko irudia: “Euskadi kultura desberdinek hezkuntzan topo egitearen alde” ekitaldia Kursaalean (Hik Hasi). Aldizkari honek Hezkuntza, Unibertsitateeta Ikerketa Sailaren egokitasun-aitormena du. Data: 2004-IX-21. Kopurua: 3.500 ale

hik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke.hik hasik ez ditu bere gain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

aurki bidea8

gaiaBEGIRADAREN HEZIKETA

ESKOLANHaurrentzako euskarazko fikziozko luzemetraia bat

egin berri du Hik Hasik Pirritx eta Porrotx pailazoekin.Arlo horretan zegoen hutsunea betetzera dator. Eta

horrekin batera, eskolan irudiaren lanketa bultzatzera.

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACION,UNIVERSIDADES E INVESTIGACION

18elkarrizketa

JESUS COSIDOBartzelonako terapeuta humanista da eta hikhasi udako topaketa pedagogikoetan Estresa

irakaskuntzan ikastaroko emaileetako bat izanzen. Gai horren inguruan eskarmentu handia du.


editoriala

Eta hamar. Aurtengoa hamargarrenikasturtea izango da hik hasirentzat.

Nork pentsa lezake hasiera haietanhik hasik hamar urte iraun zezakeenik?Bai, denborak erakusten du bidea eginezegiten dela.

Atzera begiratu eta aldizkaria zenarieuskaraz jolasteko lanak lagundu ziolaikusten dugu. Hainbat musika irakasleeta eurek prestatutako ikasleak grabake-ta etxetara eraman genituen, abesten zu-ten bitartean diskoa nola osatzen zen ber-tatik ezagutzeko aukera izan zutelarik.Horrela burutu genituen Haur-jolasenabestiak I, II eta III lanak. Eta jolas horiekirakasten hik hasiko bi kide ibili zirenikastetxez ikastetxe.

Jarraian, euskal abestietan oinarritu-tako hainbat musika metodo plazaratugenituen: Txirulaz, Gitarraz, Ostada-rraren hotsaz, Eskusoinuaz eta Piano-az.

Ipuinen arloan ere ekarpena eginnahi izan genuen eta disko bat argitaratugenuen esaldi zaharrez, olerkiz eta

abarrez aberastuta.Irakasleen lana errazteko, aberaste-

ko eta hornitzeko ahaleginean, bi urtetikbehin Euskal Herriko Baliabide Pedago-gikoen Gidaargitaratzen dugu.

hik hasi proiektuaren bizkarrezurraaldizkaria bada, azken bost urte hauetanUdako Topaketa Pedagogikoek sonahandia hartu dute. Udaro ikastaro mor-doa antolatzen dugu gure hizkuntzan.Eta bertan eskaintzen diren ikastaroen ar-tean aukeraketa bat eginez, material era-bilgarria biltzen duten hainbat ale mono-grafikok ere argia ikusi dute.

Beste lanen artean, eta udaletakoeuskara teknikariekin batera, gazteeieuskara erabiltzen laguntzeko daudenprogramak jasotzen dituen Gazteak etaeuskara liburua argitaratu genuen.

Horiek guztiak hezitzaileen arteanbaldin badira ezagunak, eskolaz kanpo-koek Zatoz jolastera!eta Jolasen altxorrabideoak dituzte ezagunago.

Ibilbide horretan, eta hain ezagunizan ez bazen ere, garrantzi handia izan

DDeennbboorr aakk eerr aakkuusstt eenn dduu bbii ddeeaa eeggii nneezz eeggii tt eenn ddeell aa

Badira une aproposak

egindakoaz hausnartzeko,

asmatutako ildoak indar-

tzeko, hanka-sartzeak zu-

zentzeko edota alboratze-

ko eta asmo berriak nola bi-

deratu erabakitzeko.

hik hasiri hamargarren

ikasturte honetan iritsi zaio.

zuen guretzat Hezkuntzaren Gizarte GU-NEAk egin zuen lanak; euskal hezkun-tzaren inguruko hausnarketa sakontzenahalgindu baitzen.

Eta zer erronka dugu aurrera begira?Orain artekoari heldu, hobetu eta urratsberriak ematea.

Une honetan, udan grabatzen aritugaren luzemetraia prestatzen ari gara, etaElbira Zipitria andereño historikoari bu-ruzko liburua argitaratzeko asmoa dugu.

Erronka nagusia euskal hezkuntzahobetzeko interesa dugun guztion arteaneztabaida zabala sustatzea litzateke, etahori gauzatzeko gure esku dagoena egi-teko prest gaude.

Orain artekoa irakasleen erantzunonari esker atera badugu aurrera, geroraere horren esperantzan gaude. Harpide-en aldetik jaso dugun babesa eta heldule-kua ere ez ditugu ahanzten. Eta nola ez,gure eskerrik handiena ibilbide lagunizan ditugun Takolo, Pirritx eta Porrotxpailazo taldekoei.

urria

6 ❘ hik hasi ❘91. zenbakia. 2004ko urria

kronikaM u g i m e n d u a k e t a e s k a e r a k

Oraindik konpontzekeGasteizko udal haur es-kolen afera

Irailaren 1ean hasitako grebak berehorretan jarraitzen zuen aldizkari ho-nen erredakzioa itxitako egunean: 71hezitzaile greba mugagabean eta 17haur eskoletako 1.500 haurrak etxean.

Auzia uztailaren 27an hasi zen, Al-fonso Alonso alkateak dekretu batenbidez udal haur eskolen egoera aldara-zi zuenean. Ondorioetako bat langile-en lan baldintzen aldaketa izan zen.Langileek udaleko gainontzeko langi-leek bezala 1.592 lanordu eskatzen zi-tuzten, baina dekretuak ez zuen horre-lakorik jasotzen. Hori gutxi balitz, ikas-turte berrirako lan poltsak 32 langile ka-lean utzi zituen, hots, langileen % 70.

Beste ondorio bat haur eskolen iza-

eraren aldaketa zen; eskola hezitzaile-ak izatetik asistentzialak izatera pasa-tzen baitzen.

Euskarari dagokionez ere dekre-tuak ondorio ezkorrak ditu. Lehen HE3beharrezkoa izatetik, orain lehentasu-na izatera pasatzen da. Eta ez da gauzabera beharrezkoa izatea, edo lehenta-suna izatea.

Langileek, gurasoek eta eragile so-zialek mobilizazio ugari egin dituzte etaArartekoarekin ere bildu ziren. Eurenaldarrikapena haur eskola euskalduna,hezitzailea eta herritarra bultzatzea da.

Irailaren 7an oposizioak eta alkate-ak itun politikoa lortu zuten, eta hirupuntu adostu ziren: dekretua etetea, hi-laren 30a bitartean lan talde bat biltzeahaur eskolen ereduaz adostasuna bila-tzeko (talde horretan talde politikoezeta gobernuaz gain, sindikatuak etaDenon Eskola guraso elkartea daude)eta greba bertan behera gelditzea.

Azken puntu hori ez da gauzatu, etabitartean kontu berriak ere agertu dira:Gasteizko udaletxeko idazkariaren le-gezkotasun txostenak ondorioztatu duudal haur eskoletako lanpostuen sorre-ra buruzko erabakia ez zela udal gober-nuak egin beharrekoa, udalbatzak bai-zik. Ondorioz, sindikatuek eta oposi-zioko alderdi politikoek dekretua ber-tan behera uzteko eskatu dute. Alkate-ak udalbatzaren eskumenak beregana-tu dituela salatu dute.

Eskola sartzearekin batera ikusida, beste behin ere, Iparraldekoeuskarazko irakaskuntzak duen

laguntza urria. Seaskak ordugehiago eskatu ditu ikasleen

gorakada ikusita: ZiburukoPiarres Larzabal kolegioan 20 bat

eta Baionako Bernat Etxeparelizeoan gela bat. Baina ez dute

deus jaso orain arte. HautetsienKontseiluko Hizkuntza gaietarakoarduradun Max Brisoni eta Alain

Lammassoure presidentearihelarazi zizkien euren eskariak

konponbide bat bilatzen saiadaitezen. Bordeleko

Errektoretzarekin ere bildu zirenSeaskako arduradunak, baina ez

zuten ezer onik atera. Orain,Hezkuntza Ministeritzara begira

jarrita daude, bitarteanmobilizazioak egiteari utzi gabe.Ikas-Bik, bestalde, epaitegietara

jotzeko asmoa agertu du biarrazoi direla-eta: bata euskarazko

irakasle ordezkarien auzia etabestea zuzendari euskaldunekjasaten duten diskriminazioa.Lehenengo kasuan, irakasle

ordezkariak ez direla garaiz iristenedo ailegatzen diren asko ez

direla euskaldunak salatu dute.Hirugarren arrazoi bat ere ikusten

dute auzibidea abiatzeko: gelaberriak ez irekitzea.


m e n d e b a l d e t i k e k i a l d e r a i n o

Euskal curriculum espezifikoan hutsunehandiak ikusi dituguXabier Garagorri

Sakanan Lanbide He-ziketa euskaraz egitekoaukera eskatzen dute

Sakanako Aralarko Mikel Doneaikastetxeko ikasleek eta Sakanakomankomunitateko arduradunek Nafa-rroako Parlamentura jo dute LanbideHeziketa euskaraz egin nahi dutela al-darrikatzeko. Parlamentuko Hezkun-tza Batzordearen aurrean egin dute es-kaera, baina mementoz ez dute baiez-korik jaso; ez Batzordearen aldetik etaezta Luis Campoy Hezkuntza kontsei-lariaren aldetik.

Ikastetxean egindako inkestarenemaitzak oinarritzat harturik, euskal-dunen artean % 97k euskaraz ikasi nahidu, eta euskara ez dakitenen artean, ja-kingo balute, euskaraz ikasiko luketelaerantzun du % 79k. Gaur egun G ere-

Ikasturte berria hastearekin batera,Anjeles Iztueta Hezkuntza

sailburuak hainbat datu eman dituezagutzera. Lehendabizi,

euskararen eta hizkuntza eredueiburuzkoak. Aurten ere D ereduak

gora egin duela jakinarazi du. 3 eta5 urteko haurren % 61,4 euskara

hutsean arituko da.Oro har, A ereduan % 8,4 arituko

dira, B ereduan %41,2 eta Dereduan % 50,3.

Ikasturte honetan hizkuntzplangintza berezia jarriko da abian

irakasleentzat euskaraz trebadaitezen eta norberaren ikasgaian

izan beharreko euskararen ezagutzafinka dezaten. Deialdi horiekIraleren barruan egingo dira.

Emandako bigarren datuak 2003-04 ikasturtean ikasleek izandakoemaitzei buruzkoak dira. Ikasleen

% 86k lortu zuen iaz DBHko titulua,aurreko urtean baino 4 puntu

gehiago. Emaitza hobeak lortzearenarrazoiak lau direla aipatu zuen:

dibertsifikazio kurrikularrekoprogramak, bikoizketa gelak,hezkuntza esku-hartzeak eta

errekuperaziorako proba berezia.Europan eskola porrotaren

adierazlea berdefinitu egin da: 18-24 urte bitartean DBH tituluarekin

soilik zenbat gelditu diren neurtukoda hemendik aurrera. Une honetan

% 18,5 da eta helburua % 10erairistea da. Euskal Autonomioa

Erkidegoan % 12,6koa da kopuruorokorra, eta nesken kasuan % 8,1.

Aurten ebaluazioaren ikasturteaizango da, eta abenduan

nazioarteko bi neurketen emaitzakjasoko dira.

dua soilik dago Nafarroako LanbideHeziketan, hots, gaztelaniazko eredua.Euskararen Legeak, nahiz eta hizkun-tza eskubideak ez bermatu, zonaldeeuskaldunetan D eredua ezartzeko au-kera ematen du, baina errealitatean ezda halakorik gertatzen. 235 zikloetatikbi baino ez dira euskaraz, eta 8.000ikasletik 73 ari dira euskaraz ikasten.

Hezkuntza kontseilariak Nafarroa-ko Parlamentuan egin zuen agerral-dian esan zuenez, “kalitateak kezka-tzen nau ni; ikasleak ongi presatzeaenpresetan sar daitezen”; euskara etakalitatea bateraezinak izango bailiran.

Horrez gain, Elizondoko eta Bera-ko zentroetan irakasle gehienak elebi-dunak direla aipatu zuen, “eta ikasge-lan euskaraz aritu daitezke. Zer gehia-go nahi dute? Liburuak euskaraz?”.

Hezkuntza Batzordeko CDN etaIUN-NEB alderdiko kideak harritutaagertu ziren Sakanako egoeraren au-rrean. EAJk seriotasuna eskatu zion Na-farroako Gobernuari, eta Aralarrek bategin zuen Sakanako ikasleen eta mako-munitateko ordezkarien eskaerarekin.

Iaz Lanbide heziketa euskaraz! le-lopean kanpaina egin zuten. 1.500 si-naduratik gora lortu zituzten euskaraz-ko irakaskuntzaren alde. Aurtengoikasturtearen hasierarekin batera, Par-lamenturaino iritsi dira euren eskaerak.Dagokien eskubidea aldarrikatzen ja-rraituko dute hemendik aurrera ere.

GAIA


Begiradarenheziketa eskolan

Filmaketa egun batean Hernaniko Zelai-Gain baserrian bertako aitona-amonekin, Tiburtzio Iradi eta utzi berri gaituen Liberata Otaegi.


G

Galdera horren aurreanzaila da baiezkoa aurkitzea;alde batetik euskarazko pro-dukzioa ez delako ugaria,eta bestetik, datuak biltze-ak ikerketa lan bat egitea es-katzen duelako. Azken urte-otan euskaraz egindako ma-rrazki bizidunak ikustekoaukera izan dugu, baina1992az geroztik ez da irudierrealeko euskarazko luze-metraiarik egin. Eta are gu-txiago haurrentzat.

Zentzu horretan, Hik Ha-sik ekarpen berri bat eginnahi izan du euskal zinema-gintzaren arloan. Haurren-tzako euskarazko eta Eus-kal Herrian egindako peliku-larik apenas zegoela ikusi-rik, erronka horri heldu dioeta horren emaitza izangoda abenduan bideo eta DVDeuskarrian kalean izangoden Ilargiaren sekretualuzemetraia. EstreinaldiakEuskal Herriko hiri eta he-rrietan egingo dira.

Atzera begira jarri eta Euskadiko Fil-moteka eta beste zenbait iturri kontsul-tatu ondoren, euskaraz egindako pro-dukzioen zerrenda ez dela luzea ohargaitezke. Badaude euskaraz egindakomarrazki bizidunak; batzuk laburme-traiak eta beste batzuk luzemetraiak:

- Ekialdeko izarra (1977), JuanbaBerasategi

- Pernando Amezketarra (1979),Juanba Berasategi

- Kalabaza tripontzia (1985), Juan-ba Berasategi

- Ipar haizearen kondaira (199),Juanba Berasategi

- Ahmed, alhambrako printzea(1997), Juanba Berasategi

- Karramarroaren uhartea (2000),Joxean Muñoz

- Unibertsolariak (2003), JuanjoElordi

Badaude euskaraz egindako filmakhelduentzat:

- Erreferenduma dokumentala(1978), Antxon Ezeiza

- Ehun metro (1986), Alfonso Hun-gria

- Zergatik Panpox (1986), XabierElorriaga (azken bi horiek erdaraz fil-

Ba al dago euskaraz eginikofikziozko filmarik haurrentzat?

matu ziren eta euskaraz bikoiztu, gero)- Hamaseigarrenean aidanez

(1985), Anjel Lertxundi- Oraingoz esan gabe (1986), Jose

Julian Bakedano- Kareletik (1987), Anjel Lertxundi- Ke arteko egunak (1989), Antxon

Ezeiza- Offeko maitasuna (1992), Koldo

IzagirreIkuska Sailak 20 laburmetraia egin

zituen irudi errealekin eta dokumentalizaerarekin 80ko hamarkadan zeharhainbat gairen inguruan: Gernikakobonbardaketa, elebitasuna, euskaragaldutako Nafarroa, Bilboko hirigintza,ikastolak, Euskal Telebistaren sorrera,bertsolaritza... Denak Antxon Ezeizakkudeatu zituen zinemagile gazteei etaez hain gazteei ateak irekiz: Juanba Be-rasategi, Montxo Armendariz, ImanolUribe, Iñaki Eizmendi, Jose Luis Egea,Anton Merikaetxeberria, Pedro Olea...Argazkilari lanak Javier Agirresarobekegin zituen. Film hauek sari asko iraba-zi zituzten.

Badaude bikoiztutako edo itzulita-ko marrazki bizidunak eta fikziozko fil-mak haurrentzat; Doraemon, Glup,


Tinko eta Berton Filmsek ikastetxeetanlantzeko itzulitako filmak... Baina hau-rrentzat euskaraz egindako irudi errea-leko fikziozko filmetan ezer gutxi.

Aukera berri batHik Hasi egitasmoaren helburua

euskal hezkuntzan sortzen diren beha-rrei nolabait erantzuten ahalegintzeada. Orain arte aldizkariekin, udako to-paketekin, lan monografikoekin, balia-bide pedagogikoen gidekin, euskal jo-lasen CD eta bideo bildumekin eta aba-rrekin egin dugun bezala, orain, filmbat aitzakitzat hartuta, irudia eta berare-kin doana lantzea da gure nahia, aldiberean, ikusten dugun hutsunea betez.Eta hori guztia bertako bitartekoekin,baliabideekin, aktoreekin eta gure i-kuspegiarekin, Euskal Herrian bertanegina.

Irudiaren lanketan dagoenhutsunea bete nahi da

Gaur egun, jakina da irudiak geroeta garrantzi handiagoa duela bizitzakoarlo guztietan, eta nola ez, baita hez-kuntzan ere. Hori hala izanagatik, iru-diaren lanketa eta berarekin hedatzendiren balioak, intentzioak, portaeraketa abar apenas lantzen diren eskolan.Eta horregatik, hori guztia lantzeko ma-terial pedagogikoa prestatzen ari gara.

Ilargiaren sekretua filma oinarri-tzat hartuta, hiru arlo landuko dira. Has-teko, irudiaren hizkuntza. Irudiek eu-

ren konposaketa, denbora, espazioa,plano motak, enkoadraketa, efektuak,muntaia... dituzte eta hori irakurtzeneta interpretatzen jakitea garrantzitsuada. Bigarrenik, pelikulako hizkuntzadago. Hizkuntza literariotik edo hasie-rako gidoitik irudien hizkuntzara eta gi-doi teknikora salto bat dago. Hitzen or-dez irudiak erabiltzen dira, eta hizkun-tza hori desberdina da. Biak azaldukodira material pedagogikoan; hots, hiz-kuntzaren alde literarioaren aberasta-suna, espresioak, hitz jokoak... eta horinola dagoen adierazita pelikulan. Etahirugarrenik, edukiaren arloa dago. Al-de horretatik, hausnarketa sustatu nahida: zer ulertu den, zer mezu, nola, tek-nikak, eguneroko bizitzarekin zeriku-sia duen ala ez... Hainbat mezu eta baliohelarazten dira, eta film honen kasuankritikotasuna, aktibo eta iniziatibadunaizatea, elkarrenganako errespetua,etorkinekiko harremana, natura erres-petatzeko sentsibilitatea, kontsumis-moa eta botere grina agertzen dira, bes-teak beste.

Beraz, material pedagogikoarenxedea pelikula deskribatu eta tripakateratzea izango da, hiru arlo horiek no-la egin diren ikusteko eta ikasteko.

Kolorez, misterioz eta ten-tsioz betetako istorioa

Ilargiaren sekretua filmeko prota-gonista nagusiak Pirritx eta Porrotx pai-lazoak, Sidi haur sahararra, Euskal He-

rriko haurrak eta Madame Banu gaiztoadira. Honek eta bere bi laguntzaileekilargiak gauero jendea konturatu gabeisurtzen dituen loreak nahiko dituzte,naturari eta pertsonei bizitza eta kolo-rea ematen dieten loreak. Lore guztiakeurentzat nahi dituzte botere magikohandiak dituztelako. Horretarako, lu-rreko lore guztiak biltzeaz gain, ilargia-ri kortxo batez tapatuko diote ahoa.Horrela, ilargia haziz, gizenduz joangoda eta ilargi betea denean, potoloen da-goenean, tramankulu batekin zurrupa-tuko dute, barruan dituen lore guztiakeurentzat izan daitezen eta handik au-rrera loreak beraientzat bakarrik eginditzan.

Bitartean, haurrak lore baten bila da-biltza Sidi haur sahararraren arreba txi-kia sendatzeko, lorea sendagarri baita.Konturatu gabe, gaiztoen asmoak des-kubrituko dituzte, eta ilargia bera osatunahiko dute loreak sortzen jarrai dezaneta natura lehenera itzul dadin. Baina...ez da hain erraza izango, gaiztoen asmo-ei aurre egin beharko baitiote.

Euskal Herriko aktoreen la-na

Pirritx eta Porrotx pailazoekin bate-ra aritu diren haurrak Donostiako Zu-rriola ikastolako Antzerki Eskolakobost gaztetxo izan dira, eta beraien ira-kasle Joserra Fachadok eta Anartz Zua-zuak ere parte hartu dute. Madame Ba-nu emakume gaiztoa Mertxe Rodri-guez pailazo taldeko aktoreak inter-pretatu du eta bere bi laguntzaileak Ra-mon Agirre eta Niko Lizeaga dira. Na-gore Orbeltzuk, Mailu Arrutik eta Lasar-te-Oriako Landaberri antzerki eskola-ko gurasoek ere paper esanguratsua jo-katzen dute.

Gidoia egiten aritu direnak MaialenLujanbio eta Alicia Garaialde izan dira,eta azken hau aritu da zuzendari lane-tan. Musika Xabier Zabalak egin du.

Filmaketa lanetan Iruñeko ITPkokideak aritu dira, Zatoz jolastera!eta Jo-lasen altxorrabideoetan bezala.

Parte hartu duten batzuen iritziakbildu ditugu, euren esperientzia nola-koa izan den jakiteko.


GGAIABegiradarenheziketa eskolan

Maialen LujanbioGidoilaria

Ez da gauza bera pelikula bateko gi-doia egitea edo ipuin bat idaztea. Peli-kulakoak beste logika bat du. Horixedio Maialen Lujanbiok, film honen gi-doia egin duenak. Lehenengo istorio li-terarioa egin behar izaten da, eta gerohori ikus-entzunezko lengoaiara pasa.Prozesu horretan taldekideen laguntzaeta Alicia Garaialde zuzendariaren lanafuntsezkoak izan ditu. Argi dauka taldelana izan dela. “Hasiera-hasieratikizan da hala. Taldean bildu eta ideienbonbardaketarekin hasten ginen. Nirelana hortik aukeraketa bat egitea etaelkarrekin jostea zen, ideia solteetatikzerbait landuagoa eramatea hurren-go bilerara”. Ideiak bildu, ordenatu etaforma literarioa ematea, alegia.

Baina hori ikus-entzunezko lengo-aiara pasa behar zen, eta horretarako,Maialen eta Alicia elkarlanean hasi zi-ren, eta bien artean egin dute egitura.“Istorioak goia non jo behar duen, noneten behar den, zer gorabehera jarribehar diren... hori guztia ikusi beharda” gehitzen du Aliciak. “Memento ba-tzuetan arrisku uneak behar dira, bes-te batzuetan dena galduta dagoelasentitu behar da... Horrelako gauzekematen baitiote indarra kontaketari”.

Beti esan izan ohi da gidoia klabeadela, izugarrizko garrantzia duela, etahala dela dio Maialenek. “Gidoian jar-tzen duenaren arabera egiten da fil-matzea: han jartzen dituen espazioak,han jartzen dituen elkarrizketak... de-na horren gain dago. Txosten baten

Pailazo taldea

Pirritx eta Porrotx pailazo taldea-rentzat ere esperientzia eta erronka be-rria izan da. “Proiektu interesgarria etaoso polita da, eta gustura aritu gara”diote.

Zergatik hartu zenuten film hone-tan parte hartzeko erabakia?

Aurretik Hik Hasiko Zatoz jolaste-ra! eta Jolasen altxorra bideoetan partehartu genuen. Hura guretzat salto batizan zen, desberdina baitzen gure ema-naldiak antzeztea eta bideoa grabatzea;gidoi bat zegoen, filmaketa... Eta orain-goan, beste salto bat eman dugu. Hauluzematraia da eta guretzat ere erronkaberri bat.

Zergatik erronka berri bat? Zerdesberdintasun ikusi dituzue bideoe-tatik film honetara?

Bideoetan, nahiz eta gidoia egon,jolasek pisu handia zuten. Oraingoan,ostera, gidoiak pisu handiagoa hartzendu. Askoz ere konplexuagoa da eta ho-rrek filmaketa guztia aldatzen du: loka-lizazio gehiago, jende gehiago... Filma-keta denbora ere bikoitza izan da.

Horrez gain, euskaraz egindakofilm gutxi daude haurrentzat eta ausartairuditu zaigu Hik Hasiren erronka. Ha-sieratik agertu gara prest gure ekarpenaegiteko.

Aurrekoetan zuek zineten prota-gonista nagusiak haurrekin batera.Oraingoan aktore profesionalak ereagertzen dira. Zer eragin du horrek?

Emaitza aberastu egiten duela ustedugu. Gure paperari ez dio garrantzirikkentzen; aitzitik, osagarri dira eta kalita-tea igotzen dute euren profesionaltasu-narekin, eta horrek azken emaitzarenkalitatea ere hobetu egiten du.

Nola moldatu zarete Zurriolakoantzerki eskolako aktore gazteekin?

Zurriolako antzerki eskolako hau-rrekin lan egitea “luxu” bat izan dela e-san liteke. Oso onak dira. 9-10 urtekohaurrak izateko, nabari zaie antzerki

arabera aritzen dira denak lanean,eta zerbait aldatuz gero, kontuz ibilibehar da, hiruzpalau tokitan izan bai-tezake ondorioa eta koherentzia man-tendu behar baita”.


munduan ibilbide bat egina dutela. Ez da gauza bera gertatu Sidi haur

sahararrarekin. Orain dela 3 urte etorrizen Euskal Herrira eta nahiz eta euska-raz jakin, ez da aktorea eta ezta antzer-kian ibilia ere. Erronka handia zeukaneta oso ondo moldatu da. Horrekin ba-tera, benetan etorkina izanik, errealita-tearen eta fikzioaren arteko paralelota-suna sortu da.

Mertxe, zuk orain arte pertsonaiazintzoen papera egin duzu eta orain-goan, lehenengo aldiz, gaiztoarena.Nola sentitu zara?

Oso ondo. Probatzeko gogoz nen-goen eta gozatu egin dut. Pila bat gusta-tu zait. Hemendik aurrera gehiagotanegin beharko dut gaiztoarena.

Ramon Agirre: “umoreaeta umeak oso serio hartu be-harreko kontuak dira”

Ramon Agirre aktore ezagunak Ma-dame Banu gaiztoaren laguntzaile pa-pera egin du Niko Lizeagarekin batera.Pirritx eta Porrotx pailazoekin aritu denlehen aldia izan da, eta berak aitortu di-gunez, haien jarraitzaile sutsua da, “ia-

ia gure alaba Marta bezain sutsua”.Ilusio handia egin zion parte hartzekodeia jasotzeak.

Duela urte batzuk El rey de la gran-ja filmean esku hartu zuen, hura erehaurrentzakoa, baina normalean ez duhaurrentzat lan askorik egin. “Film ho-netan barruan daukadan umea ateraeta ahalik eta ondoen egiten saiatunaiz”.

Proiektua oso erakargarria irudi-tzen zaiola aipatu du Ramon Agirrek.“Oso ondo pentsatua dagoela uste dut,bai eduki aldetik eta bai denetik. Kali-tatezkoa da eta txukun egina. Kalita-tea eta maila bermatzen duten ele-mentu asko ditu. Bat aipatzearren,Maialen Lujanbio gidoilari izatea. Pla-zer hutsa izan da berak idatzitako el-karrizketak esatea. Talentu asko zego-en tartean”. Lana txukun eta serio egi-teari ematen dio garrantzia aktore ho-nek. “Zeren umorea eta umeak oso se-rio hartu beharreko kontuak baitira.Nik uste dut hemen oso serio egin delalana eta produktu oso duina eta inte-resgarria izango dela. Ez dut dudarikegiten”.

Joserra Fachado: “Adin ho-netako haurrekin horrelakolan asko egitea pixka bat kal-tegarria dela pentsatzen dut”

Donostiako Zurriola ikastolako an-tzerki eskolako bost gaztek eta JoserraFachado eta Anartz Zuazua irakasleekparte hartu dute Gaueko lorea filman.

Antzerki eskola horren hastapene-ko pausoak orain dela 25 urte eman zi-tuen Montxo Imazek. Bera hasi zen es-

kolak ematen talde txikiei. Handik 12urtera matrikula asko igo zen eta an-tzerkirako areto propioak eskuratu zi-tuzten. Zurriola ikastolak antzerkiproiektuan sinestu zuen. Eta geroztik,izugarrizko martxan dabil.

Memento honetan bost irakasle(Montxo Imaz, Anartz Zuazua, MikelSarriegi, Maider Oiartzabal eta JoserraFachado) eta 250 ikasle ditu antzerki es-kolak. Horietatik 200 Zurriola ikastola-koak bertakoak dira, Lehen Hezkun-tzako 3. mailatik hasi eta DBHko 4. mai-lara artekoak. Gainontzeko 50 kanpo-koak eta ikasle ohiak dira, bi gazte taldeeta hiru amateur.

Joserra, nolako esperientzia izanda zuretzat pelikula honetan partehartzea?

Niri gauza berri bat egiteko aukeraeman dit. Denbora pila bat neramanGoenkalen Isaias-en papera egiten etaoso gustura aritu naiz beste pertsonaiabaten lekuan.

Zer iritzi duzu proiektu honi buruz?Niri gidoia asko gustatu zitzaidan

irakurri nuenean. Printzipioz oso politairuditu zitzaidan pil-pilean dagoen gaisozial horri aurre egitea pedagogikokieta ikasleei begira. Ideia oso ona irudi-tzen zait.

Nola ikusi dituzu haurrak?Oso gustura. Zinea oso gogorra da



berez, ordu asko pasatzen dira eta osoaspergarria da. Jendeak pentsatzen dufilmatzea soilik dela, eta ez da hala. Fil-matzea gutxien egiten dena da; denbo-ra gehiago pasatzen da argia presta-tzen, kamera kokatzen…

Eta hori horrela izanik ere, oso gus-tura ikusi ditut, ez ziren aspertzen. Pro-fesionalak ziruditen.

Zer aportatu die haurrei?Beraientzat oso aberasgarria izan

da arlo askotatik. Antzerkia egiten ohi-tuta daude, baina bai telebistak eta baizineak beste dimentsio bat ematen du-te. Antzerkiarekin zerikusia dute, akto-rearen lana beti rol batean sartu eta in-terpretatzea delako. Baina neurriak ezdira berdinak. Jendearen aurrean an-tzeztea gauza bat da eta kameraren au-rrean, kokaleku konkretu batean, bes-te gauza bat. Kamera aurrean askoz na-turalistagoa izan behar da, antzerkiangauzak askoz handiago egin behar di-ra. Kamera aurrean planoak askoz mo-tzagoak dira, edozein keinu txiki ikusiegiten da… Beste aldaera bat da. Beraz,esperientzia berria izan da haurrentzat.

Erakargarria iruditzen al zaie hau-rrei film batean parte hartzea?

Bai, batzuetan liluratu egiten du te-lebistan eta zinean ateratzeak, baina ezdu itsutu behar. Ondo hitz eginda etaondo planteatuta oso esperientziaaberasgarria izango da beraientzat, osopositiboa. Baina ondo neurtzen ez ba-da, ez.

Kasu honetan ondo neurtu da. Be-raiek oso pozik daude, eta gurasoekinhitz egin dudanean ere hala adierazi di-date. Ez dira nekatu eta primeran pasadute.

Zer esan nahi duzu ondo neurtzea-rekin? Zer arrisku ikusten duzu, ba-da?

Adin honetako haurrekin horrela-ko lan asko egitea pixka bat kaltegarriadela pentsatzen dut. Adibidez, telebistaserie baterako haur bat hartzen dutene-an eta udan grabatu behar bada, opo-rrik gabe gelditzen da, hondartzara jo-an gabe, bere lagunekin jolastu gabe…Asko ordaindu behar du ekintza horre-tan parte hartzeagatik eta esperientzia

hori edukitzeagatik. Horregatik, garrantzitsua deritzot

oreka bat bilatzeari; hau da, parte hartubai, baina ez eguneroko gauza batean,ez ordu pila bat, ez gauean edo desor-duetan... Mimatu egin behar dira haurhoriek; ez produkzioan sartu eta sartu.Ez da gehiegikeriarik egin behar. Le-hentasuna eman behar zaie euren gra-baketei eta orduei, eta ez da beti halagertatzen. Ondorioz, jendea erre egitenda.

Jende askok jotzen al du zuen an-tzerki eskolara aktore gazteen bila?

Egia da gure antzerki eskola errefe-rentzia bihurtzen ari dela eta jendeakguregana jotzen duela. Ondorioz, hau-rrek gero eta casting gehiago egiten du-te eta hori ona da, ez dira urduri jartzen,normaltasunez hartzen dute. Gainera,gero eta gehiago etortzen direnez, au-kerak denen artean banatzen dira: ba-tzuei telebistarako deitzen diete, bestebatzuei luzemetraietarako, besteei la-burmetraietarako, iragarkitarako bestebatzuei…

Zer iritzi duzu casting-ei buruz?Guk gauza batzuk argi ditugu. Gure

lana ez dugu egiten gero jendea cas-

ting-ak egitera etortzeko eta haurrak zi-nemara edo telebistara eramateko. Gu-retzat ez da garrantzitsua eta gure hel-burua formazioa da. Besteak kanpoko-tik etortzen dira.

Guk oso garbi daukagu inoiz ez du-gula aukeraketarik egingo. Guretzatdenak dira gure seme-alabak. Batzuekbat bidaltzeko eskatzen digute, eta gukezetz esaten diegu. Etorri, ikusi guztiaketa aukera dezatela beraiek. FedericoLupirekin hori gertatu zen. Bost haurre-kin egin nahi zuen proba eta ezetz esannion, denei egiteko edo bestela ez egi-teko. Eta azkenean guztiak ikusi zituen,35.

Beraien artean inbidiarik edo sor-tzen al da?

Nik uste dut lehiarik ez dagoela.Guk beraiekin hitz egiten dugu lehiahorretan ez sartzeko. Eta nik uste dutlortu dugula. Tokatzen zaionari toka-tzen zaio eta kito. Beraiek ere gero etanaturaltasun handiagoarekin ikustendute. Bati tokatzen zaio eta denok poz-ten gara. Guk hori asko zaintzen dugu,gure erritmoa eta gure filosofia manten-tzen ditugu; ez gara erotuko kanpokoeskaintzengatik.


Fito Rodriguez: ”Irudienarloan alfabetatu gabegaude”

Zineman eta eskolan, bigaietan jarduna da EHUko FitoRodriguez irakaslea, eta bera-rengana jo dugu bi mundu ho-rien arteko lotura eta harrema-na nolakoa den eta nolako izanbeharko lukeen argitzeko.

Irudiak gaur egun duen garran-tziaz jabeturik, nola ikusten dugu es-kola horren aurrean?

XX. mendearen 20ko hamarkadanhasi zen zinemaren komertzializazioaeta hor kultura berri bat sortu zen, gauregun ezinbestekoa bihurtu zaiguna.Irudiaren presentzia abiadura handizareagotu da, ziztu bizian garatu da, etabeti eskolatik kanpo. Eskolak mesfi-dantza izan du horren aurrean.

Zergatik?Zazpigarren artea delako, hasiera-

tik mespretxuz tratatutako zerbait; be-raz,ez kultura bezala, eta ondorioz, ezzen eskolatzea merezi zuen ezer. Ho-rrez gain, dibertimendua zen, eta esko-lak dibertimendua kanpoan utzi izanduen bezala, irudia ere bai. Hezkuntzaarloan ez da aintzakotzat hartua izan.

Horrek zer ondorio ekarri du?Irudien arloan alfabetatu gabe ego-

tea. Eskolan erlijioa, etika, hizkuntzaeta abar irakasten dira, irakurtzen ikas-ten da, irakurketa hori sostengatzekogramatika bat, sintaxi bat… eta ondo-rioz, gure kultura letratuan alfabeta-tuak gaude. Baina irudien testuen ka-suan ez. Ez dugu ikasi behar den beza-lako irakurketarik egiten irudien tes-tuen aurrean; hau da, irakurketa kriti-koa eta konparatiboa. Modu naturale-an, berez edo intuizioaren bidez jokatu

izan dugu, alfabetatu gabe.Zer ulertzen duzu irudiaren arloan

alfabetatzearekin?Alfabetatuak ez du esan nahi irakur-

tzen eta idazten jakitea soilik, baizik etairakurketa eta idazketaren bidez mun-duaz jabetu ahal izatea. Alfabetatzea-ren bitartez ez dugu munduaren egialortzen, baina mundua interpretatzekogai gara. Gauza bakoitzak zer esan nahiduen argitzen digu alfabetatzeak, etamodu kritikoan, konparatzeko aukeraematen digulako.

Orduan, ez daukagu gakorik iru-dien esanahiaz jabetzeko. Ez daukaguardatzik irudien arteko konparazioakegiteko. Nola konpara genezake ezbaldin badakigu interpretatzen? Ez bal-din badakigu irudien mintzaira uler-tzen?

Dena dela, intuizioa aipatu duzu le-hen, eta horrek interpretatzeko bidebat ematen du, ezta?

Bai, noski, baina interpretazio sub-jektibora garamatza, eta agian lagun-tzeko ordez gehiago nahastuko gaitu.Hori frantsesa jakin gabe frantsesekotestu bat irakurtzea bezala izango litza-teke. Euskaraz irakurtzen dugun beza-la irakurriko genuke, intuizio fonologi-koaren arabera, baina ez litzateke guz-tiz zuzena izango.

Gauza bera gertatzen da filmeekin.Pelikula guztietan agertzen dira esa-nahiez betetako irudiak. Abididez, es-kailerak edo zuhaitzen hostoak eror-tzen. Horiek badaukate berez, sintakti-koki eta egitura aldetik esanahi bat. Es-kailerak ikusten direnean arrisku batbadatorrela esan nahi du. Hostoakerortzean eta orbel bihurtzean, norbaitgogoeta egiten ari dela esan nahi du.Irudiaren mintzairan erabiltzen direnfuntsezko metaforak edo baliabideak

dira. Bainajendea zinemara doa jakin gabe eskai-lera bat ikusten duenean zer esan nahiduen. Esanahia bilatzen edo interpreta-tzen jakin beharko genuke, baina esko-lak ez digu biderik eman.

Eta eskolaren zeregina al da hori?Eskolaren zeregina da mundu jakin

batean bizi ahal izateko eta mundu horiulertu ahal izateko funtsezkoa den guz-tia irakastea. Orain arte funtsezkoa zenirakurtzen eta idazten jakitea. Eta gauregun, irudi bat irakurtzen eta interpre-tatzen jakitea ere funtsezkoa da, guregizartea espektakulu gizartea baita,ikuslez osatutako gizartea.

Ikusle horiek ez dute ispiluaren (es-pektakuluaren) atzean dagoena ikus-ten. Nolabaiteko babesik gabe aurki-tzen da egungo eskolatik ateratako gi-zakia. Alegia, espektakulu mundu ho-netan gauzak ulertu ahal izateko, inter-pretatzeko eta kritiko izateko baliabi-deak eskuratu gabe.

Gaur egun irudien alfabetatzea es-kolatik kanpo uztea eskolaren egoki-tzapen eza areagotzea besterik ez litza-teke izango.

Orain arte zer egin da?Eskolak ez ditu erakutsi zinema, li-

teratura eta abar eskolan kontsumitze-ko, eskolaz landa baizik. Era berean, zi-nema, telebista eta irudiarekin osatzenden informazioa, eta beraz, formaziobidea, etsaitzat hartu izan du eskolak,eta mugimendu zentripetu bat sortu da.Filma eskolara eraman nahi izan du etahor eskolatu, literaturarekin egin duenbezala. Hori kasu hoberenetan. Bainaez du erakutsi, esate baterako, kartelera



aurrean kontsumo aske bat lantzen.Horri ez dio garrantziarik eman.

Dena dela, nik uste dut ahaleginakegin direla, baina eskolak duen estiloa-rekin: jakintza motak diziplina eta ikas-gai bihurtuz. Alegia, bere testuingurutikkanpo ateraz eta beste jakintza arloeta-tik edo ikasgaietatik bereiztuz. Eta as-kotan, ez soilik jakin gabe besteetan zeregiten den, baizik eta besteen kontra.

Eskolak mundua disekzionatu egi-ten du eta ikasgaiak sortzen ditu. Horre-la, matematikak ez du zerikusirik gizazientziekin, eta giza zientzietan erakus-ten dena hizkuntzan ematen denaren-gandik guztiz aparte dago. Badirudi,egungo eskolan duintasuna lortzeko,ikasgai bihurtu behar dela. Eta ez dut us-te hori bidezkoa denik zinema edo iru-dien alfabetatzea behar bezala egiteko.

Zer eta nola egin behar du zure us-tez?

Esperientzia eta biografia ugari dau-de hainbat herrialdetan. Frantzian, esa-te baterako, oso landuta dago bai esko-letan eta bai eskolatik at. Laguntza han-dia jasotzen du estatuaren aldetik etamerkatuan ere kultur salbuespentzathartzen da bertako produkzioa bultza-tzeko xedez.

Italian, Burkina Fason, Kuban, Ma-greben, Argentinan… garrantzia han-dia ematen diote zinemari hizkuntzaga-tik, kulturagatik eta egungo irudiarenmundura hurbiltzeko gaitasuna ema-ten duelako. Horiek ezagutu eta gureraegokitu eta baliagarri suertatu beharzaizkigu. Esperientziak ikusi, gure di-seinuak egin eta hori landu behar dugu.

Kultura eta hizkuntza aipatu ditu-zularik, zer ekarpen egin lezake eus-kal zinemak arlo horretan?

Gure hizkuntza modernizatzekoeta egungo mundura egokitzeko fun-tsezkoa den baliabidea izan liteke, etaedonork baino premia handiagoa duguhorretan, hizkuntza gutxitua delakogurea.

Horrez gain, aipatu beharrekoa daEuskal Herrian sortutako zinema, eus-karaz egindakoa eta Euskal Herriari bu-

ruzkoa ez dela ezagutu ere egiten. Ezgara gure ondare kulturalaren jakitun.

Zentzu horretan, Eusko Jaurlaritzakikus-entzunezkoen industriari buruz-ko liburu zuria egin duenean, nik ustedut ez dela behar bezala ulertu euskalzinemaren afera. Ikus-entzunezkoenbarruan azpi atal batean sartu da, etaeuskal zinema ez da azpi atal bat, baiziketa guk zinema ikusteko daukagun be-girada. Planteamendu horretatik gutxiespero liteke. Ez da urratsik eman nor-malizazio bidean.

Bibliografia* Euskal zinemari buruzkoak:- Askoren artean: Zinema Euskal He-

rrian, Jakin, 144. zenbakia, 2004ko iraila-urriako monografikoa.

- IZAGIRRE, Koldo: Gure zinemarenhistoria petrala.Susa, Zarautz, 1996.

- LARRAÑAGA, Koldo/ CALVO, Enri-que: Lo vasco en el cine (las películas).Filmoteka Vasca/ Euskadiko Filmategia,Caja Vital Kutxa Fundazioa, Donostia,1997.

- LARRAÑAGA, Koldo/ CALVO, Enri-que: Lo vasco en el cine (las personas).Filmoteka Vasca/ Euskadiko Filmategia,Caja Vital Kutxa Fundazioa, Donostia,1997.

- ROLDÁN LARRETA, Carlos: El cinedel País Vasco de Ama Lur (1968) a Air-bag (1997). Cuadernos de cinematogra-

fía, Eusko Ikaskuntza-EHU, 1999.- SANTIAGO De, Pablo: Cien años de

cine en el País Vasco (1896-1995).1995ko Becerro de Begoa saria, ArabakoForu Aldundia, 1995.

* Eskolan erabiltzeko proposamenak:- VELA LEÓN, Juan Antonio: Cine y

mito, una indagación pedagógica. Di-dáctica Hermes, 2000.

- GONZÁLEZ MARTEL, Javier: El ci-ne en el universo de la ética. El cine-fo-rum.Alanda-Anaya.

* Bestelakoak:- CASTIELLO, Chema: Huevos de ser-

piente. Racismo y xenofobia en el cine.Talasa, 2001.

Egungo identitatearen bilaketandagoen arrisku handiena, arrazakeria-rena, saihesteko proposamenak biltzendira liburu honetan.

- DONDIS, D. A.: La sintaxis de laimagen. Introducción al alfabeto visual.Editorial Gustavo Gili, 1985.

Alfabetatzeko proposamena egitendu. Irudien testuaz jabetzeko, interpre-tatzeko, argitzeko,eta haien egitura zerden ulertzeko bideak ematen ditu.

- RIVERA, Juan Antonio: Lo que Só-crates diría a Woody Allen. 2003ko Espa-sa Saiakera saria. Cine y Filosofia, Espasa.

Azken Espasa saiakera saria hauizateak zerbait esan nahi du. Egilea filo-sofia irakaslea da eta filosofiaren irakur-keta egiten du zinemaren bitartez. Filo-sofiarako baliagarri izateaz gain, kultu-ra osoari buruz aritu ahal izateko ideiakematen ditu.

- Voces y culturas. Cine, identidad ycultura – Revista de comunicación, 13.zenbakia, 1998ko 1. hiruhilekoa.

Zapaldutako kulturek beren norta-suna eta bidea aurkitzeko zinemakduen garrantziaz du gaitzat. Kubako,Burkina Fasoko eta Magrebeko adibide-zak ditu.


Pasaia-Lezo lizeoan hainbatgauza jorratu dituzte irudiarenmunduan, normalean XabierPortugal irakasleak xirikatuta.Zinema munduan murgildurikdabil aspaldian eta zaletasunhori bere lan lekura ere eramandu. Aurtengo ikasturtean pro-posamen berri bat egin du etagogotsu ekin diote. Begiradenheziketa edo irudien irakurke-ta landuko dute.

6. mailako haurrekin eta Plastikakoorduetan landuko dute irudiaren mun-dua. Ez dira zinema munduan bete-be-tean sartuko, hori baino lehen irudia-ren irakurketa landuko dute. Izan ere,Xabier Portugalek dioenez, “nahiz etahaurrei zein helduoi zinema asko gus-tatu eta ilusio handia egin kamera har-tzeak, horra iritsi aurretik beste pausobatzuk eman behar direla iruditzenzaigu. Orduan, ikastolek prestaturikocurriculumean agertzen den bezala,begiraden heziketatik edo irudiarenirakurketatik abiatu gara eta horiizango da ardatz nagusia”.

Haurrek gertutik bizitzen dute iru-diaren mundua; bideo jokoak direla,Internet dela, telebista, iragarkiak…Irudiaren irakurketarekin zerikusia du-

ten hamaika gauza daude, bai irudi fin-koarekin eta bai mugimenduan oinarri-tutako irudiarekin. Eta horiek lantzeaizango da abiapuntua, gero, azkenean,errealizazioan bukatu ahal izateko.

Nondik eta nola hasi?Irudiak lortzea erraza izan arren, ge-

ro horiekin zer egin? Nola landu? Nolaerabili? Gaur egun ez dago pistak emanditzakeen materialik eta norberaren es-ku gelditzen da prestaketa lana. Teo-rian denok konbentzituta gaude iru-diak izugarrizko garrantzia duela gauregun. Baina 19 haurren aurrean jarrita,zer egin? Nola landu hori?. Hori da ira-kasleen kezka. Baliabide eta esperien-tzia faltak kezkatzen ditu, errekurtsogutxi edukitzeak.

Pasaia-Lezo lizeoan Xabier Portu-galek programazio bat prestatu du iru-diak lantzeko, eta zerbait gehiago erebai. “Izan ere, heziketa arloan beti ai-patzen dugu gure helburuetako bathaurraren nortasun kritikoa lantzeadela, baina gero ez dakigu nola eginhori, nola landu. Orduan, iruditzenzitzaigun helburu pedagogiko hori lor-tzeko oso interesgarria izan zitekeelairudiaren irakurketatik hastea”.

Prestatu duten programazioanurratsez urrats gauzak egiten eta eba-luatzen joango dira. Lehenengo egite-koak zehaztuta dauzkate.

“Hasteko, haurrei galdetuko dieguzein esparrutan topatzen diren be-raiek irudiarekin. Has daitezela aipa-tzen: telebistan, egunkarietan, Inter-neten, iragarkietan, liburuetan, aldiz-karietan, zineman, bideo jokoetan…”azaltzen digu Xabierrek.

Ondoren irudi finkoa eta mugimen-duan oinarritutakoa bereizten ikasikodute. Jarraian, hausnarketa bat plantea-tuko dute: ea ikusten dituzten irudiek

Pasaia-Lezo lizeoa-ren erronka

errealitatea den bezala islatzen dutenedo ez. Eta gogoeta horren ondoren,irudiarekin zer-nolako tranpak egindaitezkeen ezagutaraziko zaie, jakindezaten ikusten dugun guztia ez delaerrealitatearen isla.

“Arlo hori informatikarekin lotunahi dugu” dio Xabierrek. “Badakiteordenagailuz idazten, eta horrekinsoilik ez gelditzearren, irudiarekin eregauzak egiten ikasiko dute: eskanea-tzen, manipulatzen, Photoshop pro-gramarekin geruzak aldatzen… Erneegon daitezela irudiaren aurrean”.

Xabier Portugal, Pasaia-Lezo lizeoko irakas-lea eta zineman aditua



Azalaren ondoren, mamiaaztertzera

Hasierako azterketa eta gogoetahorien ondoren, irudien mezua azter-tuko dute. Helburua da ikasleak ohi-tzea irudiek esaten dutena ikusten etairudiak interpretatzen. “Beraiek kontadezatela zer ikusten duten eta zergatikuste duten horrela daudela jarrita iru-diak. Izan ere, argazkiek bigarrenzentzu bat izaten dute maiz, eta horikontuan izan dezaten nahi dugu. Esa-te baterako, irakiarrak torturatu zi-tuen AEBko emakumezko soldaduaepaitegira joan zenean, argazkietanhaurdun agertzen zen beti. Horrekinzerbait gehiago adierazi nahi da. Bes-te egunkari batean titular hau jarri zu-ten: ̀ Musikaren egun europarrak kale-ak erritmoz bete ditu´. Argazkian or-kestra bat ikusten zen eta aurrean aul-ki guztiak hutsik”.

Mezuaren irakurketa horiek egite-ko egunkariak, aldizkariak eta abaregokiak dira, eta baita iragarkiak ere,noski.

Planifikatzen ere jakin be-har da

Hurrengo maila edo urratsa planifi-katzen ikastea izango da. Zinema bi ko-ordenadetan garatzen da: espazioa etadenbora. Beraz, bi arlo horiek landukodituzte.

Espazioari dagokionez, planifika-zioa dago, hau da, garrantziaren arabe-ra irudi bat edo bestea aukeratzen da.Adibidez, pertsona baten irudi osoa, er-taina, aurpegia soilik… Denborari da-gokionez, hainbat kontzeptu daude:plano sekuentzia, elipsia, azelera-zioa…

Eta azkenik… errealizazioaIkasitakoa praktikan jartzeko auke-

ra eman nahi zaie ikasleei, eta horreta-rako hiru ekintza aurreikusten dituzte:

1- Kartelak egingo dituzte inaute-riak iragartzeko.

2- Komikigintza: plano desberdi-nak daudela eta mezuaren interesenarabera bata edo bestea aukeratzen de-la ikasi ondoren, hori guztia komiki ba-

tean praktikan jartzeko aukera izangodute. Adibidez, pertsonaiak gauza ga-rrantzitsu bat esaten duenean planohurbila erabili beharko dute. Ezpatare-kin borrokan ari badira, berriz, gorputzosoa agertzea egokiagoa da.

3- Euskarazko antzerkiaren graba-keta. 6. mailan antzerkia egiten dute ur-tero, beraiek sortua edo liburu batetikaukeratua. Aurten antzezkizuna graba-tu egingo dute. Horretarako, planifika-tu egingo dute zein plano erabili etaabar.

Hiru ekintza horiez gain, ordena-gailuan egin ditzaketen irudiaren mani-pulazioa ere landuko dute lan praktikobezala.

Ez da gauza puntualaNahiz eta lan hau 6. mailan egin, Xa-

bier Portugalek garbi dauka ez litzate-keela maila horretara mugatu behar.“Uste dut horrek programazio osoa es-katzen duela, behetik hasi eta goraino.Eta beharbada DBHn edo Batxilergo-an Artearen Historia lantzen hastendirenean, honen jarraipena izan be-harko luke. Irudiaren mundua pres-pektibarekin lotu daiteke, edota inpre-sionismoaren eta espresionismoarenarteko desberdintasunak ikusteko ba-lio dezake. Era berean, uste dut 3. edo4. mailakoekin beste gauza batzuk

Xabier Portugal:“Heziketa arloan

beti aipatzen dugugure helburuetakobat haurraren nor-tasun kritikoa lan-

tzea dela, bainagero ez dakigu no-la egin hori. Helbu-ru pedagogiko horilortzeko, uste du-gu oso interesga-rria izan litekeela

irudiaren irakurke-tatik hastea”

egin beharko liratekeela. Baina denaprogramaketa zabal baten barruan,eta ez solte”. Horrek zera dakar: irudia-ren lanketa hezkuntzan present egonbeharko lukeen arloa izatea, eta ez ira-kasle baten esku geratzen dena.


jesuscosido

E

“Prozak gutxiago eta Platon

gehiago da hemen behar duguna ”

Terapeuta humanista Couselling-en espezializatutakoaholkulari pertsonala


jesuscosido

E

Estresa orokorra da gizartean,baina irakasleen sektoreak joeragehiago du estreserako. Zergatik?

Irakasleak galdu egin du lehenzuen duintasuna. Hori medikuei eregertatu zaie; gaur denek jartzen dute za-lantzan medikuaren lana, eta horrek es-tresera eramaten ditu, erabateko an-gustiara, hutsik txikiena eginez gero,gaur egun denak gainean dituztelako.Irakasleena ere izugarria da: mehatxuegiten duten haurrak, sandiosenak esa-ten dizkieten haurrak dituzte gaur ge-lan. Eta gurasoek “zuk zergatik egindiozu hori nire haurrari!” da esatendutena; haurraren bistan, gainera!

Lehen erabat kontrakoa zen gura-soen jarrera: “Ume, ez dezadala jakinzigortu zaituztenik!”. Ordukoa gehie-gizkoa zen, haurrak ez zuen ez inolakoeskubiderik, ez babesik. Baina gaurbeste muturrera joan gara. Eta gaurkoa,nahiz irakasleak sufritu, haurraren be-raren kaltetan da azkenean. Haurrakjaun eta jabe dela uste du, baina lanerajarrera horrekin joaten denean kalerabotako dute.

Lehen gurasoek ez zuten irakasle-aren aurrean haurrari beti arrazoiemateko jarrera hori. Eta orain zerga-tik?

Balio aldaketa bat dago. Haurra ja-betza gisa hartzen dugu: “Nire haurraez duzu zuk zigortuko!”. Beraz, haurrazigortzea, gurasoa zigortzea bezala da,jabetza hori erasotzea baita. Eta bizimaila hobetzeak ere horrekin zerikusi-rik duelakoan nago, jendea gero eta ha-rroagoa da, urguilu gehiago duena.

Estresak batzuetan zerikusi han-dia omen du autoestimu baxuare-kin...

Pertsona batzuek behar baino ordugehiago sartzen dituzte lanean, besteek“zer ondo, zurekin konta genezake,mundiala zara, zu gabe zer egingo ge-nuke…” esatea behar dutelako; hala-koak entzunda maitatuak sentitzen di-ra, maitatuak izateko bidesari bat or-daindu behar balute bezala. Jakina, az-kenean horiek lepo estresatuta eta frus-

Bartzelonako terapeu-ta humanista da Jesus Co-sido. Arkitekturan jardunzuen hamar urtez lanean,harik eta benetan gusta-tzen zitzaiona pertsonakberreraikitzea zela kontu-ratu zen arte.

Estresari buruzko ikas-taroa eskaini zuen uztaile-an Hik Hasiren Udako Topa-keta Pedagogikoetan. Ira-kasleen gremioa da estre-sa gehien sufritzen duene-tako bat. Baja askorenbeste motibo bat, berriz,depresioa da. Ondo konple-xua da gizakia. Gure argi-itzalez jakin nahian jo duguterapeuta honengana, etaautoestimuaz, komunika-zioaz, emozioei bide ema-teaz, benetan nor garen ja-kiteaz... mintzatu zaigu.Bizitzaren eskolan derri-gorrezkoak diren ikas-gaiak.

“Irakasleak

galdu egin dulehen zuenduintasuna.

Mehatxu egitenduten haurrak,

sandiosenakesaten dizkietenhaurrak dituztegaur gelan. Etagurasoek ‘zuk

zergatik egin diozuhori n i re haurrari ’da esaten dutena;haurraren bistan,

gainera! Balioaldaketa bat dago.

Haurra jabetzagisa hartzen dugu,

beraz, haurrazigortzea gurasoa

zigortzea da

”


tratuta bukatzen dute, adarra jotzendietela konturatzen baitira, eta eurenbizkar uzten dutela dena.

Hori ez da lantokian soilik gerta-tzen, familian ere gertatzen da. Lagun-tza nork eskatuko bizi direnei gertatzenzaie, beste senideen karga eurek baka-rrik hartzeko pronto daudenei. Egun,emakumeak etxetik kanpora autoesti-mua irabazi du. Baina emakumea etxe-tik irteten ez zenean, aintzat hartzen zu-tela sentitu behar zuen, martiri izanez.Zoritxarrez, oraindik ere familian la-guntza behar denean, berehala emaku-meengana jotzen da.

Lehengo emakumeak aipatu ditu-zu. Gaur estres gehiago al dago lehenbaino, ala lehen ez zen hori zaintzeneta horregatik iruditzen zaigu gaurkogaitza dela?

Estresa beti egon da. Gertatzen de-na da gaurkoa oso gizarte lehiakorradela. Karrera bukatu orduko master bategin behar duzu, edo graduatuondokoez dakit zenbat ikastaro, izugarri exiji-tzen dizutelako. Horrek antsietatea sor-tzen du, eta antsietatea estres bihur dai-teke. Lanean hasi, eta berdin: izugarrierrenditzera iritsi beharra duzu, bestelazu baino gehiago denak postua kendu-ko dizu. Lehia gustuko duen jendea erebada, zurrunbilo horrek martxa handiaematen diona. Baina beste asko egoerahonek txikitu egiten ditu. Gizartea berada estresera eramaten zaituena. Gaine-ra, susmoa dut dena ez ote dagoen pro-

pio prestatua jendea estresa dadin, es-tresatuak lan gehiago egiten baitu. Ho-rregatik dira gaurko film guztiak hainazkarrak, hainbeste bortizkeria dute-nak, musika hain altukoak. Dena korri-ka, dena ozen, dena azelera zaitezen.Lasaitasuna gure gizarte honen kultu-ran sartzen ez den zerbait da. Hainbes-teraino, non estresatuta ez bazaude po-rrotaren errege, alfer hutsa sentitzekotranpan eror baitzaitezke.

Estresa dutenekin zer terapia egi-ten duzue?

Estresa lantzea zera da: aztertzeanolakoa den pertsona baten bizitza, no-la hartzen duen bizitza, zer autoestimuduen, zer jokabide dituen eta zergatikdituen jokabide horiek; eta aldatukobalitu zer gertatuko litzatekeen, zer bel-dur sortzen zaizkion aukera horien au-rrean…

Bizitzan oinarrizko hiru eremu dau-de: eremu profesionala, familia eremuaeta eremu soziala (kaleko harremanak,lagunekikoak). Pertsona hori eremubakoitzean nola moldatzen den ikertubeharko litzateke, eta ea gaitasunik ba-duen eremu bat bestearengandik be-reizteko, batzuetan etxeko arazoa era-maten baitugu lanera, edota jendeare-kin jarrera agresiboak izaten baitituguetxean eta lanean gaizki gaudelako.

Estresari aurre egiteko, zer biziohitura aldatu behar dira?

Bata autoestimuari dagokiona da,lehen aipatu bezala; behar baino lan

“Estresa beti

egon da. Gertatzendena da gaurkoa

oso gizartelehiakorra dela, etagizartea bera dela

estresera eramatengaituena. Gainera,susmoa dut dena

ez ote dagoenpropio prestatua

jendea estresadadin, estresatuaklan gehiago egiten

baitu

”


gehiago ez egitea, ez lantokian eta ez fa-milian. Aldatu beharreko beste jokabi-de bat entretenitzeko modua da. Lekulasaietara jo (mendira, itsasora...). Etahitz egin. Kalean elkarrizketa asko ze-goen lehen, eta pertsonei aintzat har-tzen zituztela sentitzen laguntzen zienhorrek; kaleko berriketa horien bidezpertsonaren dimentsio soziala bidera-tuta zegoen. Herrietako ezaugarria dahori, Europan oso tipikoa dena. Bainagaltzen ari gara hain gurea eta hain osa-suntsua den hori. Liburu batek dioe-nez, “Prozak gutxiago eta Platongehiago”da hemen behar duguna.

Hain osasuntsua den kaleko bizi-tza hori galtzen ari gara, amerikartzenari gara...

Bai. Gero, amerikarrek liburu batidazten dute nola bizi ondo esanaz, etahemen betidanik egin izan duguna daesplikatzen dutena. Haiek ez dute gukhiriaz dugun kontzeptua (plazak, el-kartzeko guneak); guk kultura greko-latindarraren herentzia jaso dugu, ata-rietan hitz egiteko, saltzeko, eztabaida-tzeko kultura hori. Euren hiriak, berriz,etxebizitzen pilaketak dira, egoteko ezdiren kale eta plazak dituztenak. Jaki-na, horrek neurosira eramaten zaitu; hi-ri handietan jende andana dago, bainaondoan pasatuta inork ez dizu adiorikegiten. Igogailuan sartu eta inork hitzikere ez. Existituko ez bazina bezalaxeda. Kalean gurutzatzean zakurrek elkarusaindu behintzat egiten dute; guk horiere ez!

Ikerketak egin izan dituzte, kameraezkutuan jarrita, hiri handietan jendea-ren arteko portaera zein den ikusteko.Adibidez, horietako batean pertsonabatek bota du lurrera bere burua, biho-tzekoak jo duen itxurak eginez, eta per-tsona hori bertan gelditu da, inork la-gundu ez diolako.

Hiri handietan komunikazio faltadago. Horrek zer ondorio ditu?

Komunikazioan lau maila daude.Bata komunikazio xumea da, igogailu-koa (“ederra eguraldia…”). Komuni-kazio maila hori herrietan oso bizirikdago, eta oso maila apalekoa izanaga-tik ez da gutxietsi behar, pertsonari ain-tzat hartzen dutela sentitzen laguntzendiolako (“existitzen naiz, hitz egitendidate”). Zahar etxeetan edo ospitalee-tan komunikazio maila horri eustenahalegintzen dira asko, duen garran-tziagatik. Komunikazioan bigarrenmaila da zuk gauzei buruz hitz egitea,baina zeure buruaz hitz egin gabe. Hu-rrengo maila da jada zeure gauza pro-pioez hitz egiten duzunean. Eta badalaugarren maila bat, maila gorena, ko-munikatzen diren bi pertsonak haziegiten dituena pertsona bezala. Lor dai-teke bikote harreman on batean, lagun-tasun on batean, gidari espiritual on ba-tekin... pertsona bezala hazi egiten za-renean harekin hizketan, hari entzu-nez.

Hiri handietan, batzuetan ez dagolau maila horietatik bakar bat ere! Zergertatzen da orduan? Jende asko dago-ela gaixo. Eta komunikaziorako zailta-sun hori, hutsune hori batzuetan taldeterapien bidez ordezkatzen da. Modu-ren batean ase behar dute komunika-zio beharra.

Oraindik ere gizonei gehiago kos-tatzen al zaie euren arazoez hitz egi-tea?

Hik Hasiren Udako Topaketetansoilik ez, beste ikastaro guztietan ereemakumeak gehiago izaten dira gizo-nak baino. Gero, kontsultetan, ordea,gizon-emakumeen kopurua erdia etaerdia izaten da. Baina egia da orokorre-

“Kalean

elkarrizketa askozegoen lehen, etapertsonei aintzathartzen zituztela

sentitzen laguntzenzien horrek; kaleko

berriketa horienbidez pertsonarendimentsio sozialabideratua zegoen.

Kultura greko-latindarrarenherentzia da,

Europan oso tipikoa.Galtzen ari gara hain

gurea eta hainosasuntsua den hori

”

jesuscosido

E


an gizona uzkurragoa izaten dela tera-piara joateko urratsa ematerakoan, etakontsultan bertan ere gizonari gehiagokostatzen zaio bere barne mundua ire-kitzea.

Doluan nabarmen ikusten da: se-nar-emazteak kontsultan sartzen dira,semea hil zaiela-eta. Senarrak botakodu: “Nire emaztea da kontsulta beharduena, txikituta dago; nik jada onar-tua dut”. Handik pixka batera galde-tzen diot emazteari: “Eta zure senarra,zer moduz dago?”, eta emazteak: “Nibaino okerrago!”. Gizonok halako lar-deria giro batean hezi gaituzte, eta ga-resti ordaintzen da hori, nonbaitetikatera behar baitu. Batzuetan psikoso-matismo oso gogorrak, oso larriak iza-ten dira, tristura eta inpotentzia senti-menduok ez direlako bideratu modupositiboan.

Heziketan emozioa eta emozioakondo bideratzea gehiago landuko ba-litz, psikologoak gutxiago beharko allirateke?

Jendeak bere emozioak ondo bide-ratuko balitu eta familian laguntza sarebat izango balu, askok ez luke ez psiko-logorik, ez terapeutarik beharko. Egiaesan, jendeak bere sentimenduak adie-razteko duen ezintasunetik dezente bi-zi gara gu.

Doluari dagokionez ikusten da horiondo, paradigmatikoa da. Alargunekgarbi esaten dizute: “Nik etxean ezindut ezer esan, alabak ez baitit uzten”.

Etxekoen erreakzioa gehienetan hona-koa izan ohi da: “Ez egin negarrik,nahikoa da, jada sei hilabete pasa diraeta ezin duzu beti honela egon…”. Etaemakumeak, erreprimituta, etxeanezin du negarrik egin. Eta saio batzueta-ra etorri behar du negar egin ahal izate-ko, askatzeko. Tristea da. Utzi lasai ne-gar egiten, kexatzen, kuxin batzuk jo-tzen, egunkariak txikitzen…

Laguntzeko modurik onena da en-tzutea, helduleku bat ematea, bere mi-na onartzea eta, batzuetan, baita bereburuari onartzen ez dizkion emozioakhautematen laguntzea ere. Esaterako,penari buruz hizketan ari zaizun bitar-tean, ikusten duzu mahaiari kolpeaematen diola, eta jabetzen zara amorruasko ere badagoela hor. Inork “zuk pe-naz gain, amorru asko ere baduzu, ez-ta?” esango balio, bada agian baietzesango luke, zuk halakorik esateaonartu diozulako.

Emozioak garrantzitsuak direlaonartzen orain hasi gara. Orain arte le-hentasuna arrazoiak izan du, emozioa-ren arabera jokatzea gauza txartzat jodugu beti (zer eta, lehendabizi emozio-ak bultzatuta jokatzen dugunean!).Arrazoiaren eta emozioaren artean el-karrizketa batek egon behar du, emo-ziozko inteligentzia on bat lortzeko.

Dolua sentitzen ari direnekin umo-rea ere erabili izan duzu...

Ehorztetxe batean egin nuen lan iabi urtez. Tarrasako ehorztetxe batek

“Umorea

erabili izan dutdolua sentitzen ari

zirenekin ere.Heriotza baten

aurrean, osogarrantzitsua da

dolua sentitzen aridenak barre egiteko

gaitasuna erebaduela onartzea,

ez ukatzeagaitasun hori. Barre

horiek oso sanoakdira

”


sail bat sortzea eskaini zidan, bi helbu-rurekin: bata, bertako langileei lagun-tza ematea, eta bestea, eskatzen zutenbezeroei euskarri emozionala ematea,dohainik (ehorztetxeak ordaintzenzuen zerbitzua zen). Bezero batzuk ne-garrez sartu eta algaraka ateratzen zirennire gelatik. Ehorztetxekoak harrituta:“Zer ematen diezu!”.

Oso kasu gogorrekin etortzen zenjendea. Beti aholkatzen nien zendua-ren argazkia ekartzeko; kontsultan jar-tzen genuen argazkia, eta hari begirahasten ginen pertsona hartaz oroitzenzutenaz hizketan. Une batean zendua-ren pasadizoak, xelebrekeriak konta-tzeko eskatzen nien. Eta dolua senti-tzen ari zenak, pasadizoak kontatu aha-la, barrez bukatzen zuen. Orduan esanbehar zaio: “Ikusten nola barre egitekoere baduzun gaitasuna? Ondo dagonegar egitea, ondo dago sufritzen ariden pertsona bezala adieraztea zeureburua, baina baduzu barre egitekogaitasuna ere”. Oso garrantzitsua damemento horretan barre egiteko gaita-suna ere baduela onartzea, ez ukatzeagaitasun hori. Barre haiek oso sanoak

ziren. Baina denekin ere ezin zenuenegin.

Psikologo eta terapeutak “eroen-tzat” direla uste du gure gizarteak. Al-diz, bada terapia berri bat, jendearenlan curriculumetan prestigio handiaematen duena: “coaching”-a. Zer da“coaching”-a?

“Coaching”-ek ingelesez “entrena-tzailea” esan nahi du; kasu honetan,“bizitzaren entrenatzailea” litzateke.Bizitzari eskainitako “entrenamendu”bat da, zeure buruarekiko harremanarieta besteekiko harremanei eskainia.Hizkera arruntean esanda, pertsona-rengan egon badagoen zerbaiti distiraateratzea da. Kontua ez da, gainerakoterapiatan bezala, pertsona gaizki da-goela eta laguntza behar duela ondosentitzeko. “Coaching”-ean parte har-tzen duena ondo dago, baina bere gai-tasunei eta ahalmenei etekin gehiagoatera nahi die. Enpresa munduan ereasko erabiltzen da, martxan jarri nahidiren proiektu berriei begira, gaitasu-nei probetxu gehiago ateratzeko.

E

“Gizonei

gehiago kostatzenzaie beren barne

munduaz hitz egitea.Halako larderia giro

batean hezi gaituzte,eta garesti

ordaintzen da hori,nonbaitetik atera

behar baitu.Batzuetan

psikosomatismo osolarriak i zaten d i ra,

tri stura e tainpotentzia

sentimenduok ezdirelako bideratu

modupositiboan

”

jesuscosido


Michelangelo Buonarroti eskulto-reari hala galdetu omen zioten behin:“Nola arraio zara gai halako eskultu-rak egiteko?”. Berehala marmolezkobloke handi baten aurrera eramanomen zuen eta hala erantzun omenzion: “Eskultura barnean dago. Nik e-giten dudan bakarra soberan duenharria kentzea da”. Eta egia da, bizi-tzan zehar pertsonak azalez betetzengara, tipulak bezala. Irudi bat ez bazai-gu gustatzen, estaltzeko beste irudi batsortzen dugu, eta gero beste bat… Mas-karak jartzen ari gara etengabe. “Coa-ching”-aren bidez barnean dagoen be-netako nia aurkitu nahi da, eta ahaliketa probetxurik handiena atera barne-an dagoen horri.

“Coaching”-ean zein da profesio-nalaren egitekoa?

“Coaching”-aren profesionalakedo “entrenatzaileak” prozesu bateanlaguntzen dio pertsonari, bere barneandituen potentzialtasunak aurki ditzan.Hasieratik pertsona horrek duenproiektuan zentratzen gara, helburuzehatz batzuk lor ditzan. Zer pentsatuaematen dioten galderak egin beharzaizkio, hormaren kontra jartzen dutengalderak, hala bere burua gaindi dezanberak uste zuena baino askoz gehiagoeta uste baino errendimendu handia-goa lortuz.

Konparazio batera, antzoki batekobutakan esertzea bezala litzateke gurelana, ondoan bere burua landu nahiduen pertsona dugula. Oholtzan berebizitza ari dira antzezten. Zuk komenta-rioak egiten dizkiozu, eszena bakoitzazer iruditzen zaion galdezka, zer gusta-tzen zaion eta zer ez, zer aldatuko luke-en. Albokoa jarrera alternatiboak bila-tzen doa. Zu zara ikusarazten diona,pentsarazten diona, baina lana berakegin behar du.

Depresioa da gaurko bajen arrazoinagusienetakoa. Zerk sortzen du de-presioa?

Hainbat faktorek sortzen dute de-presioa. Horietako bat helbururik ezada, bizitzari zentzurik ez aurkitzea. Ger-

taera zehatz batek ere eraman zaitzakedepresiora: heriotza batek, lanetik bi-daltzeak, bikotearengandik banatze-ak. Horiek depresio “justifikatuak” di-ra, kausa agerikoa dutenak. Beste ba-tzuetan, ordea, oso gordean daudentraumak dira depresioan mantentzenzaituztenak, eta jakina, trauma hori in-kontzientetik kontzientera ekarri arte,depresio egoeretan egon zaitezke. Per-tsona horiek ez dira etengabeko depre-sio sakon batean bizi, baina bai egoeragris batean beti, ilusio gutxirekin. Etabadira depresio endogenoak ere, he-rentziaz jasotzen direnak, genetikoki.Neuronen funtzionamenduan akatsbat dago, eta melagtonina gehiegi edu-kitzeak depresioa sortzen du. Konpen-tsatzeko, egunero medikatu beharradaukate, eurentzat ez baitago balioduen terapiarik. Gainera, jendeak ez di-tu ulertzen: “Denetik duzu, ezeren fal-tarik ez, eta depresioa?”; baina endoge-noa da, gaixotasun bat, azkenean.

Gizakia konplexua da. Badira de-presiboak diren animaliak ere. Batzueinagusia hiltzean sartzen zaie depresioa.Animalia iletsu batzuek, berriz, guraize-ak sartuz gero ez dute etxetik irten nahi i-zaten, ezkutatu egiten dira, lotsatu egi-ten dira eta depresioa sartzen zaie.

Bizitzaren aurrean zer jarrera hargenitzake?

Lau jarrera daude bizitzaren aurre-an. Positiboena litzateke sentitzea “niegokia naiz eta kanpoko mundua erehala da”. Beraz, elkarreragin oso posi-tiboa dago ni eta besteen artean. Hainona ez den beste jarrera bat bada: “Nioso egokia naiz, baina besteek zapal-tzen naute, besteen biktima naiz”. Zai-la da pertsona hori aldatzea. Hirugarrenjarrera justu alderantzizkoa da: “Ni de-sastre hutsa naiz, eta beste denak osoargiak dira”. Horri ere kostatzen zaioaldatzea, autoestimu baxua du. Bainadenetan negatiboena zera esaten due-na da: “Nik ez dut deus balio, eta gizar-tea usteldua dago, ezer ez dago ondo”.Jarrera horrek bere buruaz beste egite-ra ere eraman dezake inor. Kontuz, ho-rrek ez du esan nahi bizitzaren aurreanjarrera hori dutenak ezin direnik aldatu!

“Bizitzan

zehar pertsonakazalez betetzen

gara, tipulakbezala. Irudi bat ezbazaigu gustatzen,

estaltzeko besteirudi bat sortzen

dugu, eta gerobeste bat...

Maskarak jartzenari gara etengabe.

‘Coaching’arenbidez barnean

dagoen benetakonia aurkitu nahi da,

eta ahalik etaprobetxurik

handiena aterabarnean dagoen

horri

”


Esperientzia

haurren ahotsak sartzen, hori guztiakonprimitzen, argazki kamera digitala-rekin argazkiak ateratzen eta gorde-tzen, dena bidaltzen… Ikasi egin beharizan dute. “Uretara salto egin eta igeri e-gitea” bezala izan dela diote, eta mere-zi duela. Horregatik, aurten 5 urtekohaurrekin egongo diren lankideak ani-matu egiten dituzte.

Haurrak pantaila aurreanJakintza eta Xabier Munibe ikaste-

txeak inplikatu zituen esperientzian 5urteko haurren sei gelek hartu zutenparte. Jakintzako gela bakoitza XabierMunibeko batekin egon zen harrema-netan. Gela bakoitzak peluxe bat erosizuen eta izena jarri ondoren, beste es-kolara bidali zuten. Horrela, Ketx un-txia, Tigrix tigrea eta Txuri-beltz hartzaJakintzatik Azkoitiko eskolara joan zi-

Sarritan entzun dugu hau-rrak irakasleak baino trebea-goak direla teknologia berrienerabileran. Haurrentzat orde-nagailua ez da tresna arraroeta berri bat; telebista bezainohikoa eta normala baizik. Txi-ki-txikitatik esertzen dira or-denagailuaren aurrean eta sa-gua eta pantailaren artean ja-rririk hamaika froga egiten di-tuzte, batere beldurtu gabe.

Iazko ikasturtean, Berritze-guneek bultzatutako “proiektutelematikoa”ren bitartez,hainbat eskolatako 5 urtekohaurrak elkarren artean harre-manetan jarri ziren posta elek-tronikoaren bitartez. Horieta-ko bi izan ziren Donostiako Ja-kintza ikastola eta AzkoitikoXabier Munibe ikastola.

Proiektu berria zen hasi zirenean,hots, Gabonetako oporren ostean. Etaekainean, ikasturtea bukatu ondoren,irakasleak oso gustura zeuden. Hasie-ran erronka bat zen, irakasleek beraiekere ez baitzekizkiten proiektuak eska-tzen zituen hainbat gauza. Esate batera-ko, testuak eta argazkiak eskaneatzen,

5 urteko haurrak mezu elektronikoak idazten

ren, eta Delfi izurdea, Txomin hartzaeta Koki txakurra Azkoititik Donostia-ra. Handik aurrera, beste eskolakoekematen zieten peluxearen berri: nolazegoen, zer egiten zuten, nolakoa zenikastetxea, herriaren eta bertako txoko-en berri, zer ekintza egiten zituzten…Eta informazio hori guztia posta elek-tronikoaren bitartez helarazten ziotenelkarri. Donostiarrek astelehenetan bi-daltzen zituzten mezuak, eta azkoitia-rrek asteazkenetan erantzun.

Hala kontatzen du Xabier Munibe-ko irakasle batek: “Astero bidaltzen ge-nien e-mail bat. Lehenengo, papertxobatean idazten zuten mezua haurrek.Adibidez: `Gaur Ketxek Santa Ageda-ko abestiak abestu ditu´. Horrekin ba-tera, argazki bat ateratzen genuen.Gero, talde txikitan edo binaka jarri e-ta ordenagailu gelara joaten ginen me-zua idatzi eta bidaltzera”.

Harremanaren oi-narria posta elektroni-koa izan zenez, orde-nagailuarekin aritu zi-ren 5 urteko ikasleak,eta irakasleek diote-nez, gauza asko egite-ko gai dira adin horre-tan. “3 urterekin sa-gua erabiltzen eta biklik jarraian egitenkosta egiten zaie. Es-kua ere oso txikia du-tenez, zaila egiten


zaie iristea. Baina 5 urterako badakiteordenagailua pizten eta itzaltzen, te-klatua erabiltzen, idazten, ezaba-tzen… autonomoak dira”. Batzueketxean ikasten omen dute ordenagai-lua erabiltzen, baina ez posta elektroni-koa. “Denetik dago, halere. Nire gela-koen artean gutxik zeukaten ordena-gailua etxean. Liburutegira joaten di-ra” dio irakasle batek.. “Etxean anai-arreba zaharragoak dituztenek gehia-go dakite”. Edonoloa ere, ausartakomen dira. “Edozer gauza eta progra-ma erabiltzen ausartzen dira, lasai,beldurrik gabe. Guri informatikahainbeste kostatzen zaigu eta beraiekhorrela ikustea…” diote irribarrez etainbidia punttu batekin.

Konstruktibismoa ordena-gailuan

Eskola bietan konstruktibismoarenikuspegitik lantzen dute irakurketa-idazketa, eta teknologia berriekin erebide bera jarraitu zuten. Irakurketa-idazketa lantzeko tresna osagarritzathartu zuten. Izan ere, hori zen proiektutelematikoaren funtsa: irakurketa-idazketa teknologia berriak erabilizlantzea, betiko arkatza eta paperaz gainordenagailua erabiliz, alegia.

Eskuz bezalaxe idazten zuten tekla-tuarekin, prozesu bera jarraituz. Lehe-nengo bokalak, silaba bakoitzeko hizkibat. Gero kontsonanteak, eta azkenikbiak. Eta dena letra larriz. Aurreko urte-etan modu konstruktibista hori baliatuzpilatu duten esperientzian oinarrituta,irakasle hauek oso motibagarria deladiote. “Hasieran, nahiz eta ezer ez ja-kin, idazten dute. Badakite hizkiakidazteko direla eta ezagutzen dituzte,mila lekutan ikusten baitituzte. Beraz,nahiz eta ezer ez jakin, badaukateidazteko aukera. 5 urtekoek, ordea, fa-se hori pasata daukate, eta soinuareneta letraren artean zer erlazio dagoenikasten ari ziren. Eta hori, bi modutaraegin genuen: eskuz eta ordenagailuz”.

Emaitza ikusita, hala gehitzen duirakasleetako batek. “Eskuz idaztenhastean, letra politagoa edo itsusiagoaegiten dute. Ordenagailuan, aldiz, de-

nei berdin ateratzen zaie eta hori erepolita da”.

Peluxeen protagonismoaPeluxeak gelako lagun bat gehiago

bilakatu ziren. “Pentsa, ikasleak konta-tzen genituenean peluxea beti konta-tzen genuen; bat gehiago zen”.

Haur bat ospitalean egon zeneanpeluxea eraman zion irakasleak eta ho-rrela, haurrak gelakideei idatzi zien pe-luxearen bitartez. Azken batean, Ke-tzek, Tigrixek, Txuri-beltzek, Delfik,Txominek eta Kokik gelan egiten zituz-ten ekintza guztietan hartu zuten parte.Eta etxera ere eraman zituzten. Haurbakoitzak gau batean eraman zuen be-re gelako peluxea etxera, eta hori ereizugarria izan omen zen eurentzat, lo-tura afektibo sakona sorrarazi bai-tzuen. Hurrengo egunean etxean egin-dakoa kontatzen zuten gelan.

Etxera eramate horrek gurasoen in-plikazioa areagotu egin zuen. “Afaltze-ko zer eman behar zitzaion galdetzenzuten. Batzuek bainatu ere egin zu-ten…”. Beste aldetik, mezuak bidal-tzen ikasi zutenean ere gurasoek bere-hala erantzun zuten. “Eskolako helbideelektronikoa eman genien eta mezuakbidaltzen hasi ziren. Partaidetza in-probisatua izan zela konturatu gara;guk eskatu gabe, asko inplikatu ziren.Eta hori oso positiboa iruditu zaigu”diote pozik.

Ikasturte amaieran donostiarrakAzkoitira joan ziren egunpasa eta osooroitzapen polita dutela diote. “Hau-rrek elkar ezagutu zuten, eta peluxeaktrukatu genituen”.Horrela, Ketz, Tigrixeta Txuri-beltz Do-nostiara itzuli zirenberriro, eta Delfi,Txomin eta KokiAzkoitira.

Mezuak ezdira eten

Behin mezuakbidaltzen ikasita, bi-de horri probetxuaateratzea ongi ikus-

ten dute irakasleek eta ideia berriak sor-tzen ari zaizkie. Jakintza ikastolako ge-la batean haur bakoitzak helbide elek-troniko bat ireki du etxean eta handikelkarri mezuak idazten hasi direla dioirakasleak. “Bost bat haur korreorik ga-be gelditu ziren etxean ez zekitelakoedo, eta neronek ireki nien ikastolan”.

Azkoitiko irakasle batek dio eurenbailaran gaztelaniarekin arazoak dituz-tela espresio aldetik, “eta agian me-zuak gaztelaniaz bidal genitzake. Bai-na, noski, hori gure kasuan, denek ezbaitute arazo hori. Donostiakoekinezingo genuke egin hori, Errezilgoekinedo Aiakoekin baizik”.•

28 ❘

hik hasiren harpidedun izan nahi dut, urtean 10 ale eta atera daitezkeen ale bereziak etxean jasoaz

Izena..........................................1. Deitura................................

2. Deitura ...............................Tel.:............................................

Helbidea .....................................................Posta Kodea................

Herria....................................Herrialdea...........................

Ikastetxea...................................Herria......................................

IFZ-NAN ......................................................................................

Aurrezki Kutxa edo Bankua

Entitatea Sukurtsala K.D. Zenbakia

Sinadura

HARPIDETZA SARIAK

(BEZ barne)

40 euro

hik hasiEuskal

heziketarakoaldizkaria

Errekalde hiribidea, 59Aguila eraikina 1. solairua

20.018 DONOSTIA. GIPUZKOA

Tel: 943/ 37 14 08Faxa: 943/ 37 21 54

hik hasikzure parte-hartzea

ezinbestekoa duharpide zaitez!

www.hikhasi.com

40 eur40 euro uro urteantean10 aldizkari eta pr10 aldizkari eta prezio berezio bereziak topaketetaneziak topaketetan

eta areta argitaratzen ditugun gainontzekogitaratzen ditugun gainontzeko

materialetanmaterialetan


kultura eta hizkuntzaaniztasuna eskolan

Duela hiru bat urte, NafarroakoBaztan, Bortziriak, Malerreka, Ur-dazubi eta Zugarramurdi inguru-nean, ia egun batetik bestera, he-rrialde ez garatuetako etorkinaketortzen hasi ziren. Egoera horrenaurrean, eta berau zeinahi arlotansortzen ari den kezkaz nahiz jarre-raz oharturik, “Bidelagun” elkarte-koek gai hori ere lantzea erabakizuten, eta hainbat ekimen jarri di-tuzte abian.

“Bidelagun” Nafarroako Gober-nuak legalki onartutako eta irabazi as-morik gabeko landa eremuko elkarteada. 1999ko ekainaren 7an sortu zenBaztanen, Urdazubin, Zugarramurdin,Malerrekan eta Bortzirietan boronda-tezko gizarte lana sustatzeko xedeare-kin.

Oraintsu arte egoitza Elizondonbaino ez du izan. Hala ere, beharrakbultzatuta, Donezteben ere beste egoi-tza bat zabaldu berri du.

Irabazi asmorik gabeko elkartehau, hasiera batean, adineko pertsonei,eriei eta ezinduei laguntzeko nahiz ho-rrelako pertsonak zaintzeko helburua-rekin sortu zen, bai beraien etxebizitze-tan, bai bizitzen egon zitezkeen egoi-tzetan. Beharra daukan zeinahi pertso-nari begira dago eta bizilekuetan nahiz

“Bidelagun” etorkinekin

Itziar ARAMAIOEuskal filologoa

egoitzetan kidetasun programak dara-matza aurrera, hala nola mandatu txi-kietan laguntzea, kalera ateratzeaerraztea, zaintzaileen ordezkapenakegitea, bakarrik dauden pertsonei la-guntzea... Filosofia horrekin, halaber,ospitaleetan borondatezko programabat ere badute martxan arrazoi batega-tik edo besteagatik bakarrik daudenpertsonei laguntzeko; eta aldi berean,baita prestakuntza programak ere: bo-luntarioei begira dauden prestakuntzaikastaroak, herritarren sentsibilizazioabultzatzekoak, elkartasuna, kulturaniztasuna eta giza eskubideen balioaklantzekoak… Ekintza kurioso gisa,euskaldun elebakarrekin itzultzaile la-nak ere egiten dituztela aipa liteke -Iru-ñera ospitaleetara joan behar dutenean

edota gaztelaniazko dokumentuen au-rrean-. Beraz, beraien lan eremua guz-tiz zabala dela esan daiteke.

Duela hiru bat urte, NafarroakoBaztan, Bortziriak, Malerreka, Urdazu-bi eta Zugarramurdi ingurune honetan,ia egun batetik bestera, herrialde ez ga-ratuetako etorkinak etortzen hasi ziren.Hasieran etorkinen kopurua baxuazen, baina gaur egun, kontuan hartze-ko zifren aurrean gaude. Hala, esatera-ko, Elizondoko herrian 3.000 bat biz-tanle badira, horietatik 200 inguru etor-kinak dira, hau da, biztanleria osoaren% 6,6. Donezteben etorkinen kopuruaaltuagoa da. Herri horrek 1.200 biztanleditu gutxi gorabehera, eta horietatik %14 bat etorkinak dira.

Errealitate hori ikusirik, eta berauzeinahi arlotan sortzen ari zen kezkaznahiz jarreraz oharturik, Bidelagun el-kartekoek gai hori ere lantzea erabakizuten.

Hala, gai horri loturik, Malerreka,Bortziriak eta Baztango mankomunita-teetako euskara teknikariek hainbathizkuntzatan (euskaraz, gaztelaniaz,frantsesez eta ingelesez) etorkinei be-girako liburuxka informatibo bat kale-ratzea erabaki zuten eta Bidelagunekere bertan parte hartu zuen. Liburuxkahorretan askotariko informazioa bil-tzen da: ingurune horretako lanbideak,lanarekin zerikusia duten eta beraiei in-


teresgarri gerta dakizkiekeen datuak,euskararen presentzia nahiz garrantziaberaien integrazioari begira, eskolekeskaintzen dituzten ikasketa ereduak,telefono interesgarriak, eskualdekonahiz herriko (Doneztebe, Elizondoeta Bera) mapa eta datu geo-demogra-fikoak, oinarrizko hiztegitxo bat hamarhizkuntzatan… Liburuxkak hiru he-rrietako gizarte zerbitzuetan , zonalde-ko eskoletan eta Bidelaguneko egoi-tzetan daude zabalduta, eta hala, etor-kina herrira heltzearekin batera, infor-mazioa luzatzen zaio.

Etorkinekin bilerak egiten diraHala ere, argi zegoen hori ez zela

nahikoa etorkinen integrazioari begira.Orduan, beraiekin biltzea, elkar ezagu-tzea eta haien kezkak entzutea izan zenemandako lehen pausoa. Lehen bilera2003ko udazkenean egin zen, eta ordu-tik hona, beste batzuk ere burutu dira.Bakoitzean gai bat lantzen da etorkine-kin; adibidez, lana, etxebizitza, pape-rak, kultura askotariko biltoki bat sor-tzeko beharra, hezkuntza... Bilera ho-rietan etorkinek hainbat galdera egitendizkiete, eta Bidelaguneko kideek etahaiek gonbidaturiko adituek, ahal du-ten heinean, bileran bertan erantzutendizkiete. Arduradunen hitzetan, oso gi-ro jatorra sortu da eta etorkinen parte-hartzea handia da. Etorkin helduez

gain, noizbehinka, nerabeak ere hur-biltzen dira.

Horietako bilera batean hezkuntzaarloa landu zen. Gaur egun, Nafarroa-ko ingurune honetako haurren % 90 Dereduan matrikulatuta dago. Hasierabatean, haur etorkinen gehiengoa Aereduan matrikulatzen zen. Haur etor-kin horietako gehienak Hego Amerika-koak dira, eta bereziki, Ekuadorkoak.Urtetik urtera haur etorkinen matriku-lazioa nabarmen gorantz doala kon-tuan hartuta, irizpide batzuen beharraezinbestekoa da.

Guraso etorkinek, errealitate horre-taz jabeturik, bilera hartan beraien se-me-alabak D ereduan matrikulatuakizatea nahi zutela aldarrikatu zuten,haurrak herrian integratzeko ezinbes-tekotzat jotzen baitzuten euskara jaki-tea. Bidelagun elkartea guraso horienkezkarekin bat datorrenez, beldurrakalde batera utzita, gai horri heldu dio etabide hori jorratzeko konpromisoa be-reganatu du.

Hezkuntza arloari begira, bilerahartan beste hainbat hutsune eta adie-razpen ere azaleratu ziren, eta horieta-ko batzuk haur etorkinen ahotik. Ba-tzar hartan zeuden Bigarren Hezkun-tzako etorkin gazte batzuek, Bidelagunelkartekoen harridurarako, ikaslagu-nen aldetik ikastetxean entzun nahiz ja-san behar izaten dituzten jarrera eta txu-

txu-mutxu arrazistak adierazi zituzten;hala nola, “alde hemendik, lana ken-tzera etorri zarete eta!”, “zure amaemagaldua da, emakume beltz gehie-nak bezala!” eta mota honetako bestehainbat iruzkin. Baina ez hori soilik. Jo-las orduetan ere, haur etorkinak hauretorkinekin ibiltzen zirela eta autokto-noak autoktonoekin aipatu zuten. Bile-ran bildurikoak gai honekin kezkaturikagertu ziren, eta ez eskola eremuari da-gokionez soilik. Kalean ere mota horre-tako iruzkin eta jarrera arrazistak bizi-tzen direla jakinik, biztanleria osoari etagehien bat bertako jendeari begirakosentsibilizazio kanpaina bat bultzatzeaerabaki zen.

Sentsibilizazio kanpaina, batetik,zonaldeko ikastetxe guztiei zabaldutadago, bai herrietako eskolei, bai eskolakontzentrazioei; eta bestetik, kalekoeta herriko pertsona orori.

Hala bada, Baztango Herrietako Es-kolak, Elizondoko San Frantzisko Xa-bier ikastetxe publikoa eta Baztan ikas-tola lanean jarri ziren, eta hilabete bate-an zentroetako kultura guztiak curricu-lumeko ikasgai denetan lantzea eraba-ki zuten. Horrela, musika ikasgaian,esaterako, hainbat herrialdetako kan-tuak, musika tresnak, taldeak eta abarezagutu eta aztertu zituzten; geografianikastetxeko herrialde guztiak mapankokatzen eta horien ezaugarri geografi-

Guraso etorki-nek seme-ala-

bak D ereduanmatrikulatu

nahi zituzten,herrian integra-tzeko ezinbes-

tekotzat jotzenbaitzuten eus-

kara jakitea


ko nagusiak eta hiri nagusiak non dau-den ikasi zuten; gaztelaniako eskoletanHego Amerikako gaztelania eta EstatuEspainiarrekoa aurrez aurre jarri zituz-ten; eta horrela, beste ikasgai guztietanere. Guztiz emaitza positiboak lortu zi-ren, eta arrazoi hori dela bide, hainbatherritan kulturarteko hilabete horretanburututako materialen erakusketa bategitea erabaki zen.

“Ikusi-makusi”/”Veo-veo”proiektua proposatu dute

Kulturartekotasuna helburutzathartuta eta elkarbizitza positibo bat lor-tzeko bide honetan, beste pauso bat ereeman behar zela jabeturik zeuden Bi-delaguneko kideak. Horrela, sentsibi-lizazio kanpaina bateko abiapuntu mo-duan, Mikel Gereka koordinatzaile la-netan jarririk (Mikel, Malerrekako hain-bat ikastetxetan ingeleseko irakasleada), Baztan, Malerreka eta Bortziriak in-guru honetan, “Asamblea de Coopera-ción por la Paz” (ACPP) estatu mailakoelkarteak aurkezten duen “Ikusi Maku-si”/”Veo-veo” proiektua bertako ikas-tetxe guztietara luzatzea proposatu zu-ten Bidelaguneko kideek.

Proiektu europar hau 10-14 urte bi-tarteko haurrei zuzenduta dago. 1993.urtean Lunteren (Holanda) egin zenNazioarteko “I spy with my little eye”lantegiaren erakusketan oinarritzen daeta, “Baustelle Europa” proiektuarekinlotura dauka (proiektu hori Alemania-ren, Belgikaren eta Holandaren arteanaurkeztu zen). “Asamblea de Coopera-ción por la Paz” elkarteak proiektu horibere gain hartu zuen, gaztelaniara itzulizuen eta, estatu espainiarreko hainbatherritan eta ikastetxetan zabaltzen arida, erakusketa bitartekotzat hartuta.

“Ikusi-makusi” ez da ohiko erakus-keta bat. Zirkuitu eran eta txokoka da-go antolatua. Bertan gaztetxoak hain-bat arazo edota egoeraren aurrean jar-tzen dira eta konpontzen saiatu behardute. Baliabide didaktiko askotarikoakerabiltzen dituzte. Haurrek erakusketaikusi aurretik, material didaktiko horriahalik eta etekin handiena ateratzeko,hamar orduko sentsibilizazio ikastaro-

ak eskaintzen zaizkie irakasleei. Ondo-ren, gelan hainbat gai lantzen dira el-karbizitza baketsua bideratzeko eta us-te hedatuak nahiz orokortasun eta este-reotipoak hausteko. Gelan aniztasuna-ri dagokion lehen sentsibilizazioa egineta gero, erakusketari egiten zaio leku.Bukatzeko, haur guztien artean proiek-tu honetatik atera dituzten ondorioakidazten dira, eta ahoz azaltzen dira ge-lan. Proiektuaren arduradunen hitze-tan, orain arte behintzat, Estatu Espai-niar osoan oso emaitza positiboak lortudira.

Arestian aipatu dugunez, Bidela-gun elkartekoek proposamen hauikastetxe guztiei luzatu diete. Memen-toz, Lehen Hezkuntzako zentro batzukparte hartzeko prest agertu dira, eta Bi-garren Hezkuntzako zonaldeko ikaste-txe gehienak ere bai.

Bidelagunekoek, beraz, jada botadute hasi berria den ikasturterakoerronka bat, baina orain ikusi egin be-har ea aurrera atera dezaketen edo ez.“Ikusi egin behar” diogu, izan ere, ma-terial hau gaztelaniaz dago, eta euska-ratzeak 36.000 euroko kostua du, be-raien poltsikoetarako gehiegitxo, kan-poko diru laguntzekin bizi direla ain-tzat harturik (ez da ahaztu behar elkartehau GKE motako erakunde bat dela).Beraien esku dagoen guztia egingoomen dute proiektua Baztanen, Male-rrekan eta Bortzirietan martxan jartze-ko, guztiz beharrezkotzat jotzen baitu-te mota honetako proiektuak ikastetxe-etara ekartzea elkarbizitza positiboalortu nahi baldin bada. Baina kanpokodiru iturririk gabe, beltz ikusten dutegeroa. Hala bada, kontuan izanda eus-kaldun gazte ororentzat positiboa izan-go den proiektu baten aurrean gaudelaeta Nafarroako Gobernuak euskarare-kiko duen jarrera hala nolakoa dela, el-karte honetako kideek, aukera hauaprobetxatuz, EAEko erakundeen ate-ak jo nahiko lituzkete, eta horien arteanbereziki Eusko Jaurlaritzakoak. Euska-ratzeko behar duten dirua edota dirua-ren zati bat baino ez dute eskatzen. Ho-rrela, material hori hor egongo litzatekeeuskaraz, eta denontzat izango litzate-

Ikastetxeekbertako ikasleguztien kultu-rak curriculu-meko ikasgai

denetan lantze-ra erabaki

zutenke aberasgarri, mota guztietako mugakhautsiz eta euskal hizkuntzari esker de-nok elkartuz. •

* OHARRA: norbaitek BIDELAGUN el-kartekoekin harremanetan jarri nahi badu,edo diru laguntza eman, dei edo idatz bezaondorengo helbide honetara:

BIDELAGUN BOLUNTARIOTZASantiago karrika, 58 A beheiti 31700 ElizondoNafarroa Telf. [email protected] korrontea: Nafarroako Kutxa

2054 / 0213 / 28 / 30100 / 11830


HitzaldiakHitzaldiak“Kultura eta hizkuntza aniz-

tasuna eskolan” gaiaren inguru-ko kezkei erantzunak emateko,interesgarriak gerta daitezkeenHITZALDIAK

✎ Emigrazioa eta familiaNon: GASTEIZenNoiz: 2004ko azaroak 26-27Informazioa:Escuela vasco navarra de terapia

familiarTel.: 94 475 78 [email protected]/homees-

cuela.asp

✎ Bitartekaritza interkultu-rala: bere ezarpena familian

Non: BILBOnNoiz: 2004ko abenduak 10-11Informazioa:Escuela vasco navarra de terapia

familiar

Tel.: 94 475 78 [email protected]/homeescue-

la.asp

✎ Bat-bateko ipuinaren erabi-lera haur txikiekin familia terapie-tan

* Mintegi hau ez dago immigrazio-arekin lotuta, baina baliagarria izan li-teke hainbat arlotatik

Non: IRUÑEAenNoiz: 2004ko aurriak 22-23Informazioa:Escuela vasco navarra de terapia fa-

miliarTel.: 94 475 78 [email protected]/homeescue-

la.asp

✎ III Jornadas sobre Programasd´immersió

Non: BARTZELONAnNoiz: 2004ko urriak 15-16Informazioa:

Tel.: 93 400 69 00www.gencat.net/ense

✎ IV Congreso sobre la Inmi-gración en España

Non: GIRONAnNoiz: 2004ko azaroak 10-13Informazioa:www.congresos.hostingtravel.com

✎ La inmigración extranjeracomo desafío y esperanza

Non: VALENTZIAnNoiz: 2004ko azaroak 15-19Informazioa:Menéndez Pelayo Unibertsitate-

an

✎ I Congreso Internacionalsobre Educación e Inmigración

Non: VALENTZIAnNoiz: 2004ko azaroak 25-27Informazioa:www.cei-cv.org/index.htm

Txoko hau zeurea duzu, irakurle, eta bi aukera luzatzen dizkizugu: galderak egiteaeta erantzunak ematea.

Lehenengoak kultura eta hizkuntza aniztasunaren inguruko kezkak, galderak eta zalantzak bideratzeko aukera ematendizu. Horretarako, bi helbide hauetakoren batera idatzi besterik ez duzu egin behar:

[email protected] edo [email protected] izena edo ikastetxearen izenarekin batera, helbide elektronikoa jartzea eskatzen dizugu, erantzuna emateko zurekin

zuzenean harremanetan jar dadin nahi duen oro.

Bigarren aukera erantzuna ematearena da. Hemen agertzen diren galderei edonork eman diezaieke erantzuna, proposa-mena, aholkua, laguntza, iradokizuna... bi modutara: galdera egiten duenarekin zuzenean harremanetan jarriz edo aldizkari-ra idatziz ([email protected]).

Harremanetarako bide berri honekin, dauzkagun kezkak denon artean eta elkarri gure esperientziak kontatuz bidera di-tzakegu. Anima zaitez!

Irakurleen txokoaIrakurleen txokoa

Bide eginean jarraitzen

dugu zuen ekarpenekin

eta parte-hartze

handiagoarekin aberastu

nahi dugularik.

Hik Hasi proiektua irekia

den heinean, interesa

duen edonoren parte-

hartzea gustu handiz

hartzen dugu.

Jar ezazu zure aletxoa

euskal hezkuntzaren

aldeko ekimen honetan.

Berriakurria


Arrakastaz bukatuziren Udako Topaketakuztailean

Beste urte batez jende andana bilduzen uztailaren lehen bi egunetan V. hikhasi udako topaketa pedagogikoe-tan.

Aurreko urteetan ez bezala, aurtenbi egunetan ospatu dira, goiz eta arra-tsaldez, eta jendearen erantzuna osoona izan da.

Denetariko ikastaroak egon diraaukeran, interesak eta gogoa ere halabaitira. Lehenengo aldiz eskaini direnHiperaktibitatea eta Estresa irakas-kuntzan ikastaroek arrakasta handiaizan dute. Era berean, jendea oso gustu-ra gelditu da beste hainbat ikastarotatikirten ondoren, besteak beste Haurren-

tzako masajea, Idatzizko hizkuntza-ren trebaketa prebentiboa, Ipuinakkontatzeko trebaketa, Musika ordena-gailuz eta Perkusio afrikarra.

Betiko ildoari jarraituz, oinarri teori-koak ahaztu gabe, alderdi praktikoakpresentzia handia izan du ikastaro guz-tietan, eta parte-hartzaileek asko esti-matu dute hori, gero eguneroko laneanbaliagarri dela ikusteko aukera ematenbaitu.

Aipatzekoa da ikastaroetan partehartu dutenek izan dute motibazioa,eta horrek izugarrizko eragina du gela-ko giroan. Jendea oso gustura eta gogo-tsu aritu da. Bejondeizuela!


Eskulanak egiteko prest!

Eskulanak geure kabuz egiteko fi-txak izenarekin, eskulanen bildumabat argitaratu du Lasarte-Oriako Tta-kun Kultur Elkarteak.

47 eskulan proposatzen dira argital-penean, eta fitxetan aurkezten dira,erabilerraza izan dadin. Tapa gogorre-ko karpeta batean biltzen dira fitxa guz-tiak. Eskulanak egiteko prozesua ar-gazki bidez eta azalpen labur eta argie-kin egiten da. Fitxak izatean, askotanerabiltzeko, fotokopiatzeko... osopraktikoak dira. Gainera, orri plastifi-katuak dira, eskulanak egiterakoan zi-kindu edo bustiz gero ez hondatzeko.

Aurkezten diren lanak hautatzekoorduan, egileek kontuan izan dute poli-tak izatea, gustura geratzeko moduko-ak; egiten errazak, tresna zailik erabiligabe; eta laburrak, saio batean edo bi-tan egiteko modukoak. Bestalde, mate-rialari dagokionez, askotan birziklatuaerabiltzeko proposamena luzatzen du-te, eta bestela, aise lor daitekeena.

Gida hau irakasleentzat, gazteen-tzat, gurasoentzat, begiraleentzat etahaurrekin aritu nahi duen edonoren-

tzat da, baita haurrentzat berentzat ere.Ez dute adina bereizi nahi izan, eskulanbakoitzak moldaketak onartzen ditue-lako, egilearen arabera.

Askotan aipatu izan da eskulanenbalioa, hala nola eskuak trebatzeko,sormena lantzeko, pazientzia garatze-ko... Hori guztia eta askoz gehiago! De-na dela, egileen iritziz, badu beste al-derdi bat: gustura aritzekoa, tarte lasaieta atsegin bat igarotzekoa..., ezertara-ko ez, baina askotarako! Eta gainera,euskaraz. Hori da material honen besteezaugarrietako bat: fitxak euskarazdaude. Ttakun Kultur Elkarteko kideieskulanen arloan euskaraz ezer gutxidagoela iruditzen zitzaien, eta horrega-tik egin dute ekarpen hau. Elkarteak,betidanik, hainbat erabileratako ere-muak jorratzea izan du helburu, eta ai-sialdiaren arloan egiten ari diren lana-ren barruan, oraingoan, eskulangintza-ri heldu diote.

Argitalpena prestatu duten begira-leek esperientzia handia dute atal ho-rretan, eta zenbait irakasle eta guraso-ren laguntza ere jaso dute edukiak lan-

tzerakoan.Eskulanak geure kabuz egiteko fi-

txak argitalpena Euskal Herriko zen-bait herri eta hirietako liburudenda ba-tzuetan aurkitu ahal izango duzue, bai-ta zuzenean Ttakun Kultur Elkartean943 371 448 telefonora deituz eta [email protected] posta helbidera mezubat bidaliz.

Pianoaz

Txirulaz I eta II, Gitarraz, Eskusoinuaz etaOstadarraren hotsaz liburuen ondoren...

...musikaz gozatzeko beste aukera bat

12€

Argitalpenak

Astigar basoa Endika Zabalza TXALAPARTA

Bederatzi urtetik aurrerakoei zu-zendutako liburua da. Basoan etxolatxiki bat dute Amaiak eta Enekok.Egun batean, ezustean, bola batekinegingo dute topo, hiruki gorri bat duenbola urdin ederra. Gertakizun honekAmaia eta Enekoren bizitza eta inguru-koena hankaz gora jarriko du. Elkarulertzeaz eta errespetuaz mintzo denliburua da. •

Ez naiz ilehoria, eta zer?Kirmen Uribe

ELKARLANEANEta zer?saileko hamabigarren libu-

ruak aniztasunaren aberastasunarenaurrean jartzen gaitu beste behin ere.Aminak ilehoria izan nahi du, filmeeta-ko aktoreen moduan. Izebarekin aste-ro joaten zen zinemara Europara etorriaurretik. Gero, zinematik atera eta Eu-ropara begira jartzen ziren biak itsaser-tzetik. Orain itsasoaren beste aldetikidazten dizkio izebari gutunak•

Euskal Herriko Landareaketa ingurukoak sailkatzeko

gako irudidunakEUSKO JAURLARITZA

Obra honen asmoa da gure lurral-deko edozein landare ahalik eta erra-zen identifikatzeko tresnak ematea.Gainera, baditu datu interesgarriak lan-dareen ezaugarriei eta banaketari bu-ruz. Landare motak zehazteko urratsguztiak irudiz hornituta daude. Lan sa-kon honen egile ditugu C. Aseginolaza,I. Aizpuru, P. M. Uribe-Etxebarria, P.Urrutia, E. Lekuona eta I. Zorrakin. •

Euskal Herriko HistoriaI eta IIGAIAK

Historiaurretik Gerra Zibila artekoEukal Herria biltzen dute bi liburuok,Ipar eta Hegoa kontuan izanda. Ez dagertaeren deskribapen soila ere; kapi-tulu bakoitzean, eztabaidarako gaiakazaltzen dira, protagonista izan direngizon eta emakumeen berri laburraematen da, gertakarien lekuen inguru-ko istorioak lantzen dira eta datarik in-portanteenak zerrendatzen dira.•

Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa-ko ondare arkitektonikoa

IKASTOLEN ELKARTEACD-ROM honetan Arabako, Biz-

kaiko eta Gipuzkoako Industriaren etaAzpiegituren Ondare Arkitektonikoalantzen da zabal eta era didaktikoan.Horretarako hiru atal dira. Datu basea,trenbide, errota, burdinola eta abarrenkontsulta iturria dena. Mapa, bisitenibilbidea antolatzen errazten duena.Eta abentura jokoa, gidoi batean oina-rrituz elementu arkitektonikoen ezau-garriak modu ludikoan ikasteko.•

Sekulako opariaCarl Norac

IBAIZABAL4 urtetik aurrerako haurrentzako li-

buru honek album itxura du. Marraz-kiak handiak eta oso adierazgarriak di-ra. Luis haurrak bere urtebetetzerakohartz handi-handi bat eskatu du, eta be-re aitak, basora joanda, benetako hartzbat ekarri dio. Etxean izugarrizko des-kalabruak sortzen direla ikusita, gura-soek etxetik bidaliko dute, eta Luis ba-sora abiatuko da hartzaren bila.•

Ber

riak


III. Zernola Olinpiada hastera doa

“Nanoskopioa” ideia-lehiaketa gazteentzatIII. Zientzia eta Teknologiaren aste-

aren barruan, Sarenet erakundeak,euskal zientzia, teknologia eta berri-kuntzaren sareak, eta Elhuyar Funda-zioak, “Nanoskopioa ideia-lehiaketa”jarri dute abian Lanbide Heziketakoeta Batxilergoko ikasleentzat.

Gaur egun nanoteknologiaren ga-raian sartzen ari gara. Gero eta makinatxikiagoak egiten dira. Lehen etxeanere sartzen ez zen teknologia, eskuanhar dezakegu gaur egun. Laster mole-kulen neurriko makinak ikusiko ditugumedikuntzan, elektronikan, kimikaneta abar.

Bilakaera hori ez da geldituko, etaegokitu beharra etorriko da. Eta lehia-keta honek horretara hurbiltzea du xe-de.

Parte-hartzaileek, gehienez lau ki-

deko taldeetan banatuta, nanoteknolo-gian ikertzen ari diren zientzialariak di-rela irudikatu behar dute eta gizartearionura nabarmena egingo dion asma-kuntza bat egin beharko dute. Asma-kuntza horren hormairudia aurkeztubeharko dute lehiaketara. Proposatzenden lan horrek ez du zertan egiazkoaizan behar, irudimena baita gehien sari-tuko dena.

Lehen saria lortzen dutenek PDAbana jasoko dute. Horrez gain, probin-tzia bakoitzeko lanik onenek ikasgelaosoarentzako ibilalbi bat jasoko dutesari gisa. Hiru ibilaldi egongo dira auke-ran, denak ere zientzia eta teknologia-rekin zerikusia dutenak: MiramongoZientzia Museora eta Gipuzkoako iker-keta zentro batera bisita; Bilboko ItsasMuseora eta Bizkaiko ikerketa zentro

batera; edo Gasteizko katedralera etaArabako ikerketa zentro batera. Horre-taz aparte, jasotzen diren posterren ar-tean onenak aukeratu eta III. Zientziaeta Teknologiaren Asteko jardunaldie-tan izango dira ikusgai, azaroaren 8 eta9an Gasteizko Europa Jauregian.

Lanak aurkezteko epea urriaren25ean amaitzen da eta helbide hone-tara bidali behar dira:

Elhuyar FundazioaErref. NanoskopioaAsteasuain, 1420170 Usurbil, Gipuzkoa

Informazio gehiagorako:Elhuyar FundazioaTel.: 943 363 [email protected]

Elhuyar Fundazioak III. ZernolaOlinpiada jarri du martxan. Urrian hasieta maiatza bitartean luzatuko da etaEuskal Herri osoko DBHko 1. eta 2.mailako ikasgelek hartu ahal izangodute parte. Horretarako epea irekita da-go jada www.zernola.net atarian.Lehiaketa honen helburua gaztetxoekzientzia eta teknologiaz gozatzea eta jo-lastuz ikastea da. Urtetik urtera gero etajende gehiagok hartzen du parte: lehe-nengo aldian 54 ikasgela aritu zirenlehian, eta iaz 92. Aurten kopuru horiigotzea espero dute antolatzaileek.

Parte-hartzaileek www.zernola.netatarian argitaratuko den zientziaren in-guruko proba bat gainditu beharko du-te hilero, urria eta maiatza bitartean.Gainera, aurten berrikuntza ugari topa-

tzeko aukera izango da atari horretan:itxura berria, ikasleek beren lanak zin-tzilikatzeko lekua, foroak, joko berriaketa abar. Probak gelakide guztien arte-an egiteko dira. Behin egin ondoren,erantzuna posta elektroniko bidez bi-dali beharko da [email protected].

Hilabete bakoitzeko irabazleek sa-riak jasoko dituzte: museoetarako sa-rrerak, DVDak, kamisetak, koaderno-ak eta abar. Eta bukaeran, sailkapen na-gusiko gela irabazleak Espejoko ater-petxean bi eguneko egonaldia irabazi-ko du, Aventura Sobron-en hainbatekintzak barne.

Informazio gehiagorako:www.zernola.net


Erein-EuskadikoKutxa eta “DonostiaOpera Prima” narra-tiba sarien deialdia

Erein argitaletxeak Erein-Euska-diko Kutxa eta “Donostia, OperaPrima” narratiba sarien 2. deialdiaegin du. Lehiaketaren helburua eus-karaz idatzitako literatura bultzatzeada, eta orobat, euskal egileak susta-tzea.

Euskaraz idatzitako lanak aurkezdaitezke; orijinalak eta argitaratu ga-beak izan behar dute, eta beste ezeinliteratur lehiaketetan aurkeztu gabe-ak. Lanak Din-A4 formatuko orrietanaurkeztu beharko dira (2.000 karakte-re orriko) eta gutxienez 100 orrialdekoluzera izango duten lau kopia bidalibehar dira.

Erein-Euskadiko Kutxa narratibasaria aurkeztutako eleberri onena-rentzat izango da eta saria 12.000 euro-takoa izango da. “Donostia, OperaPrima” saria, aldiz, 2005 urte barruan35 urte edo gutxiago izan edo narrati-ba libururik argitara eman gabea delaaurrez adierazi duen idazleak idatzita-ko eleberri edo narratiba lan bikaine-narentzat izango da. Saria 4.500 euro-takoa izango da.

Lanak aurkezteko epea 2004koabenduaren 20an amaituko da. Saribanaketa 2005eko martxoaren biga-rren hamabostaldian egingo da, etaurte bereko apirilaren 23rako argita-ratuko dira saritutako eleberriak.

Lanak helbide honetara bidali be-har dira:

Erein (Erein-Euskadiko Kutxa na-rratiba saria)

Tolosa etorbidea 10720018 Donostia

Gidoilarientzako eta marrazki-larientzako lehiaketa

Sauré argitaletxeak bi lehiaketa an-tolatu ditu: bata gidoiari buruzkoa, “In-ka txikia”; eta bestea umore grafikoa-ren eta tira komikoaren atalekoa.

Gidoi lehiaketa“Inka txikia” lehiaketan parte-har-

tzaileek gidoibat aurkeztu beharko du-te eta gaia zehaztuta dago: gizarte, eko-nomia eta kulturazko bazterketa jorra-tu beharko du. Protagonista, Manuel,12 urteko Inka txiki bat izango da, Limahiriko errabaletan jaiotakoa. Orain Syd-ney-ko auzo behartsu batean bizi da,non biztanle gehienak Australiako abo-rigenak diren. Gertakizun guztiak Aus-tralian kokatu behar dira, XXI. mende-an. Idazleak ipuin moduko bat idatzibehar du, komikirako gidoi formatuan.Bertan, gizakiak, zailtasunak zailtasuneta arazoak arazo, elkarrekin bizi diraeta gauza dira, lan eginez eta umoreonez, zorigaitzak gainditzeko. Lan ho-nen helburua pobreziari giza ikuspegi-tik begiratzen laguntzea da.

Formatuari dagokionez, 11 orrial-detako historieta bat aurkeztu beharda, eta gidoian erabiltzen diren tokien,eraikinen arkitektura eta besteren foto-kopiak ere txerta daitezke. Lanak eus-karaz zein gaztelania egin daiteke.Lehiakide bakoitzak lan bat edo bi aur-kez ditzake. Aurkezteko epea urriaren23 artekoa da.

Lehenengo saria 1.000 euroako da;bigarrena 450 eurokoa, hirugarrena300 eurokoa eta laugarrena 250 euro-koa. Saritutako gidoietatik abiatuta, ar-gitaletxeak komiki-marrazkilari bat au-keratuko du 44 orrialdeko komiki osobat egiteko.

Komiki lehiaketaBigarren lehiaketari “Ingurumena-

ri buruzko alegia” izena eman diote,eta komiki tira da. Kasu honetan ere

gaia zehaztuta dago: Andres izenekoolagarro batek hausnarketa eta gogoetaegiten du gizakien jarduerek eta natura-ko fenomenoek (zientzia, garapen ja-sangarria, garraioa, energia, arrantza in-tentsiboa eta abar) itsas ingurumenarengain duten eraginaz. Behar-beharrez-

koa izanez gero, marrazkilariak hizke-tan dakiten alegiazko beste animalia ba-tzuk ere baliatu ahal izango ditu. Istorio-etako edukiak bat etorriko dira tonu bai-korreko estilo-ildo batekin eta betiere u-more ona erakutsi beharko du.

Formatuari dagokionez, orrialdebakoitzean hiru marrazki zein hiru tirakomiko kolorezko egongo dira, etaepaimahaiarentzat marrazki batek zeintira komiko batek balio bera izango du-te. Dokumentua CD formatuan entre-gatu behar da eta paperezko bi kopiaDIN A4 formatuan. Aurkezteko epeaurriaren 30ean bukatzen da.

Lehen saria 800 eurokoa izango da,eta hurrengo lauak 600, 500, 400 eta 300euro, hurrenez hurren.

Informazio gehiagorako:Sauré argitaletxeaGoiango industrialdeaSan Blas, 1101170 Legutio- Araba


Baionako Bernat EtxeparelizeoaEuskararen gotorlekua

ko dituzte. Horrez gain, laugarren hiz-kuntza ere hauta dezakete.

Gela barruan batez ere euskara ba-tua erabiltzen dute, baina irakasleakeuren euskalkian ere mintzatzen dira,ikasleak bezalatsu. Gillermo Etxebarriazuzendariak barre egiten du. “Komuni-kazio hizkuntza pixka bat nahasia da.Euskara batutik hurbil egon arren, for-ma baxenabartar batzuk edo lapurte-rako aditz formak sartzen ditugu”.Ikasle gehienek euskara batua edo ba-xenabarrera erabiltzen dute, baina bizuberotar elkartzen badira, zubererazmintzatzen dira, noski.

Edonola ere, badira frantsesez aise-ago hitz egiten duten gazteak, eta nahiz

Muga guztien gainetik...euskaraz!

Lizeo gaztea da Baionakoa,eta euskaraz ikasteko aukeraematen duen bakarra Iparral-dean. Horregatik biltzen dirabertan denak, zuberotarrak,baxenabartarrak eta lapurta-rrak, guztira 179 ikasle eta 20irakasle. Emeki-emeki ikaslekopurua handituz doa, bainaoraindik txiki izatearen aban-taila biziki estimatzen dute, el-kar ondo ezagutzearena etahurbil sentitzearena, alegia.

Seaskako Bernat Etxepare lehen li-zeoa Kanbon sortu zen 1987an. Kanbo-ko kolegioa eta biak leku berean egonziren 1996 arte, hots, tokia txiki geldituzen arte. Geroztik Baionan dago BernatEtxepare lizeoa. Ez da Baionan eta Ipa-rraldean dagoen lizeo bakarra, noski,baina bai ikasketak euskaraz egitekoaukera eskaitzen duen bakarra. Eta ho-rixe da lizeoaren bereizgarri aipagarrie-na. Aurretik euskaraz ikasten aritu di-ren gazteei modu berean jarraitzekoaukera luzatzen die.

Ikasgai guztiak euskaraz egiten di-tuzte, hizkuntzatakoak izan ezik. Eus-kara, Frantsesa , eta beste hizkuntzabat, ingelesa edo gaztelania, beharrez-


eta euskaraz mintzatzeko, ulertzekoeta idazteko gai izan, frantseserako joe-ra dute. “Kanpoko indarra handia daeta batzuek etxean ere frantsesez egi-ten dute. Bakar batzuentzat eskolahizkuntza da euskara” dio zuzenda-riak.

Hala ere, euskararen erabilera area-gotzeko hainbat ekimen antolatzen di-tuzte ikasleek beraiek: aldizkaria, irra-tia...

Ikasleak barnetegian geldi-tzen dira

Kostaldeko zenbait ikasle, eta bar-nekaldeko urrunekoenak, barnete-gian gelditzen dira. Urtetik urtera ikaslegehiago biltzen da bertan. Aurten, esa-te baterako, 35-40 ikasle inguru daude,iazko bikoitza. Bertan, Seaskaren filo-sofia jarraitzen dute eta eguneroko bizi-modua euskaraz egiten dute hango he-zitzaleekin batera. “Lehen kolegioetanere barnetegiak zeuden, baina gauregun ez. Hiru kolegio zabalduta ego-nik, ez direlako hain urrun gelditzenetxetik. Horregatik, ikasle batzuk kole-gioko barnetegian egondakoak dira,ikasle berrienak ez. Horientzat lehen-dabiziko esperientzia da”, azaltzen di-gu Gillermo Etxebarriak.

Ikasketak eta azterketakKolegioan 6., 5., 4., eta 3. mailak

ikasi ondoren, lizeoan 2., 1. eta Termai-nal mailak egiten dira. 2. maila orokorrada, eta hurrengo bietan ibilbide ezber-dinak hautatu behar dira. Bernat Etxe-paren, batxillergo orokorrean diren hi-ru ibilbide edo sailak daude: literarioa,zientifikoa eta ekonomiko-soziala.Beste zenbait lizeotan teknologikoa etaprofesionala ere eskaintzen dira, “bai-na horietako bakoitzean pila bat saildaude eta guk ezin ditugu denak eskai-ni, talde txikiegiak sortuko liratekeela-ko”, argitzen digu zuzendariak.

Hiru urte horiek pasa ondoren, 18urterekin, Baxo azterketa egiten dute.Azterketa estatala da eta ikastetxetik ategiten da. “Euskara ikasgaia euskarazegiten dute, eta Historia-Geografiaeuskaraz idazten ahal dute, nahiz eta

frantsesez aurkeztuak zaizkien doku-mentuak. Beste guztia frantsesez”.Izan ere, frantsez legedian atzerritarhizkuntzen parekotzat hartzen da eus-kara, Erresuman diren beste hizkuntzaguttitu guztiak bezala funtsean, bainaatzerritar hizkuntzetan ere mailak dau-de, eta euskara ez da lehen hizkuntzabaten parekotzat hartzen, 2. edo 3. mo-duko bat baizik.

Bada beste bereizgarri bat ere Gi-

llermok kontatzen digunez. “Zenbaitaztzerketa 1.aren bukaeran egiten di-ra, hots, Baxoa baino lehenago, eta ho-rrela arindu egiten da Baxoko azterke-ta. Esate baterako, Baxo zientifikoanfrantseseko azterketa aurretik egitenda, eta literarioan frantsesa, matema-tika eta zientziak”.

Baxoa gaindituta, unibertsitaterajoateko moduan dira, baina noski, eus-karaz ikasteko aukerarik ez dute Ipa-rraldean. Horretarako, Hegoaldera jo-an daitezke, eta horrek selektibitateaegin beharra dakar. Iazko ikasturteamaieran 10-12 gazte inguruk egin zu-ten azterketa hori, baina bidea ez daerraza Gillermok dioenez. “Europaegin nahi dugun honetan, oraindikoso zaila da ikasketen bateratzea. Has-teko, hemengo ikasketa guztiak balioz-kotu behar dituzte, eta gero, tramita-zioak, ordainketak... eta selektibitateaegitea. Zinez, gogo handia behar dutehara joateko eta azterketa egiteko.

Europa eginnahi dugunhonetan, orain-dik oso zaila daikasketen bate-ratzea: hemen-go ikasketa guz-tiak baliozkotu,tramitazioak,ordainketak...eta selektibita-tea. Zinez gogohandia behardute hara joate-ko eta azterketaegiteko.


Frantses sistemak unibertsitate guztieiburuzko informazioa bidaltzen die,erraztasunak eman... eta zinez, Hego-aldera joatea traba handiak pasatzeada”. Horrez gain, bada beste traba batere, arazo larriena agian:programake-tak ez direla berdinak.

Edozein modutan, lehen Pariseraeta Madrilera joan behar zuten eta hangaztelaniaz egin azterketa. Egun, UNE-Den bitartez eta Eusko Jaurlaritzaren la-guntzaz euskaraz egin dezakete etagertuago, eta horrek ikasle gehiago ani-matzen ditu.

IkasmaterialakGillermok aitortu digunez euska-

razko ikasmaterial oso gutxi daukate.Euskara ikasgairako baliagarriak zaiz-kie Hegoaldeko argitaletxeen libu-ruak, baina gainontzekoetarako ez,programaketa ez baita berdina. “Fran-tseseko dokumentuen itzulpen askoerabiltzen ditugu eta frantsesezko ma-nualak ere baditugu, gero azterketakfrantsesez egin behar baituzte. Irakas-leok geronek egindako apunteetaz ba-liatzen gara askotan”. Apunte eta lanhoriek bildu eta argitaratzeko asmoazuten, baina denbora anitz eskatzenduenez, oraindik egiteke duten lana da.

Gurasoak eta instituzioakGurasoak Ama Eskolan, Lehen Mai-

lan eta kolegioan baino urrunago dau-de lizeoan, baina horrek ez du esannahi esku hartzen ez dutenik. Ekono-mikoki laguntzeaz gain, hainbat moldedaude parte hartzeko: Seaskako egitu-retan, lan batzordeetan, irakasleekinbatera egiten dituzten bileretan...

Instituzioekiko duten harremanariburuz, harreman eta lotura desberdi-nak daudela azaldu digu lizeoko zu-zendariak. “Udalak ama-eskola eta le-hen mailak laguntzen ditu; adibidez,berak egiten ditu eraikinean egin be-har diren gauza guztiak. Baina lizeo-arekin ez du inolako harremanik.Gauza bera gertatzen da kolegioekin,hauetaz Foru Aldundien antzeko fun-tzioa betetzen duen Kontseilu Oroko-rra arduratzen da. Lizeoen kasuan,Eskualdeko Kontseiluak arduratzendira, gurea esaterako, Akitaniako Es-kualdearen ardurapean dago. Kuotabat ematen die lizeo guztiei eskola kon-tratua dela eta”.

Laguntza horrez gain, gobernu ad-ministrazioak ere ematen die kuota bateta irakasleen ordainketa ere haren es-ku dago. Gainontzekoa, gurasoen gaingelditzen da.

Baiona•

Ikasturte berriko borrokaAurtengo ikasturtea gogotsu hasi

badute ere, ez da arazorik gabea izan,eta oraindik konpontzeke da, gainera.Bernat Etxepare lizeoan 2. mailarakobeste ikastalde bat idekitzeko adina or-du eskatzen dute. “Izan ere, ikasle ko-purua haziz doa eta 74 ikaslekin hirutalde egin ditugu. Ministeritzak bereirizpideen aurka, 35 ikasletik gora bitalde egitearena alegia, bi ikastaldeegiteko orduak ematen baitizkigu soi-lik”.

Bordelen bilkura bat egin zutenhango errektorearekin, baina ez zutenbaiezkorik jaso. Gauzak horrela, Pari-sera jotzeko asmoa agertu dute. Hala,Alain Lammmasoure Hautetsien Kon-tseiluko presidenteari eta Max Brissonihizkuntza ataleko arduradunari gaiaHezkuntza Ministeritzara eraman etabehar dena egin dezaten eta han euskalirakaskuntzari zor dizkioten medioaklortzeko eskatu diete.

Borroka horrekin jarraitu bitarteaneta haizeak aldetik noiz joko zain dau-delarik, lizeoko ikasleak liburuak etaapunteak hartu eta eskolara doaz egu-nero. Gauza bera egiten dute irakasle-ek. Eguneroko jarduna euskaraz egitenjarraitzen dute, eta argi dago inork ez di-tuela geldituko. •

10 ORDUKO PROGRAMA• 2 orduko 5 saio gazteekin.• Gaiak: haserretzea, adarra jotzea eta ligatzea.

8 ORDUKO PROGRAMA• 2 orduko 3 saio gazteekin eta 2 orduko saio bat

irakasleekin.• Gaiak: haserretzea, adarra jotzea eta ligatzea.

2 ORDUKO PROGRAMA• 2 orduko saio bat gazteekin.• Gaiak: ligatzea edo haserretzea eta adarra jotzea.

OHARRAKIrakasleek gida didaktikoa jasotzen dute, saioen jarraipena egiteko.Ikasleek, berriz, Hitzontzia izeneko liburuxka bana, eta, horrez gainera,Kuxkuxeroa txat-gunean parte hartzeko aukera eskaintzen zaie.

Ezaugarriak Eskaintza zehatza

elkarrizketa: jesus cosidoesperientzia: 5 urteko … · 2017-06-23 · ezta luis campoy hezkuntza...

Documents