nor da olentzero
TRANSCRIPT
NOR DA OLENTZERO?
Herrialde gehienetan gabon pertsonaia mitiko bat dago, Santa
Klaus, Papa Noel, San Nicolas, Caga Tió Katalunian, Befana Sorgina
Italian, euskaldunok ere badugu gurea: Olentzero, Olentzaro,
Onentzaro.
XVI. mendean Olentzero izenaren lehenengo aipamena agertzen
da. Onentzaro “onen garai” moduan gabonak ospatzen ziren. Erlijio
katolikoa baino arinago neguko solstizioa zen ospakizun
garrantzitsuena, eliza katolikoak Gabonak izenez bataiatutakoa.
Beraz, Olentzero ospakizun horren aztarna bat da. Ez da
pertsonaia, ospakizun horretatik hartutako izena baizik.
Mende askotan, nekazal giroan ospatzeko ohitura arruntena eskea
izaten zen. Gazteak etxez etxe (dantzatuz, kantatuz..) joaten
ziren askaria egiteko janaria eskatuz. Horrela egiten zuten
Olentzeroetan ( Gabonetan ) gazteek, batzuetan panpina batekin,
edo gazte bat ikazkin jatun eta edale batez mozorratuta joaten
ziren. Pertsonaiarentzat egiten zuten eskea eta horrek zenbat eta
gehiago jan eta edan orduan gehiago bilduko baitzuten.
Olentzeroren irudia era desberdinetan ikusi izan da eta erro
sakonak ditu mitologian. Garai batean pertsonaia gaiztoa izan da.
Herri batzuetan uste zuten tximiniatik sartzen zela eta gaiztoen
burua mozten zuela. Beste batzuetan 365 begi zituela, edo begi
gorridun gizona zela.
Olentzero artzaina da zenbait tokitan, nekazaria edo ikazkina
beste batzuetan, baina batez ere Gabon garaian opariak ekartzen
dituena.
¿QUIÉN ES OLENTZERO?
En la mayoría de los pueblos existe un personaje mítico relacionado
con la Navidad, Santa Klaus, Papa Noel, San Nicolás, el Caga Tió en
Cataluña, la bruja Befana en Italia, los los vascos también tenemos
uno: Olentzero, Onentzaro, Olentzaro
Es en el siglo XVI cuando aparece la primera referencia al nombre
de Olentzero. Las navidades. Las Navidades se celebraban como
Onentzaro “el tiempo de los buenos” Antes de la aparición de la
religión católica la celebración más importante era la del solsticio
de invierno. El catolicismo la bautizo con el nombre de Navidad.
Por lo tanto, el Olentzero es un resto de esa fiesta. No es un
personaje, sino un nombre cogido de dicha celebración.
Durante siglos, las celebraciones del ámbito rural se han realizado
pidiendo. Los jóvenes solían ir casa por casa pidiendo comida para
la merienda. Así se hacía en el Olentzero, la Navidad, llevaban un
muñeco o uno se disfrazaba de personaje bebedor y comilón. Para
dicha figura se pedía, por lo que, cuanto más comiera y bebiera
más se recogía.
La figura del Olentzero ha sido vista de muchas formas y tiene
unas raíces muy profundas en la mitología. Durante una época era
considerado un personaje malo- En unos pueblos creían que
entraba por la chimenea y cortaba la cabeza de los niños malos. En
otros que tenía 365 ojos, o que era un hombre que tenía los ojos
rojos.
El Olentzero en algunos sitios es representado como un campesino,
en otros es un pastor o un carbonero. Ho yen día se ha convertido
en el personaje que trae regalos por Navidad.
Irakaslegoak opa dizue :
OLENTZERO
OLENTZERO JOAN ZAIGU MENDIRA LANERA
INTENZIOARINEK IKATZ EGITERA.
ADITU DUENIAN JESUS JAIO DELA,
LASTERKA ETORRI DA BERRI EMATERA!
HORRA! HORRA! GURE OLENTZERO!
PIPA HORTZETAN DUELA ESERITA DAGO,
KAPOAIAK ERE BADITU ARRAULTZATXUEKIN,
BIHAR MERENDATZEKO BOTILA ARDOAKIN.