hirur{ki kliniki - mednet.mk

HIRUR{KI KLINIKI

Traumatolo[ka klinika ,Skopje

FRAKTURI

Doc.Dr. Slav~o Stojmenski

DEFINICIJA

Skr[enicata pretstavuva delumen ili potpoln

prekin na kontinuitetot na koskata.

Do nastanuvawe na skr[enici doa\a pod dejstvo

na direktna ili indirektna sila koja ja nadminuva

elasti~nosta na koskata.

Pri fraktura ne doa\a samo do povreda na

koskenata

supstancija tuku i do povreda na:

Endoostot;

Periostot;

Nutritivnite krvni sadovi;

Okolnite meki tkiva

(muskuli,ligamenti,krvni sadovi,nervi i

ko`a)

Koskata mo`e da se smeta za bifazen materijal :

mineralen kako prva faza i

kolagena substanca kako vtora faza so

viskoelasti~ni osobini

Kortikalnata koska e pokruta otkolku

spongioznata i e porezistentna na istegneuvawe

otkolku spongioznata koska.

Frakturi na kortikalnata koska 2%

Frakturi na spongiozna koska > 75%

Koskata e anizotropna t.e ima razli~ni

mehani~ki osobini koga na nea se dejstvuva preku

razli~ni oski osnova na ova svojstvo na koskata

e nejzinata razli~na struktura vo transverzalna

i longitudinalna nasoka

Kortikalnata koska kaj vozrasen e najjaka pri:

Kompresija:

Potoa tenzija,

Najslaba pri dejstvo na stri`ni sili

MEHANIZAM NA NASTANUVAWE

Pod dejstvo na:

Direktna

Indirektna trauma

Skr[enicite nastanuvaat kako rezultat na

dejstvo na sili na:

Tenzija;

Kompresija;

Svitkuvawe;

Torzija;

Stri`ni sili

i nivni kombinacii

Tenzija

KOMPRESIJA

Svitkuvawe

Kompresija + Svitkuvawe

Torzija

Tipovi na skr[enici vrz baza na frakturnata linija:

Kosi;

Kominutivni;

Spiralni;

Dislocirani;

Greenstick

Transvrezalni

Ednostavni

Vidovi na skr[enici vrz baza na dislokacijata

na frakturiaranite fragmenti:

1.Dislocatio ad latus;

2.Dislocatio ad longitudinem;

3.Dislocatio ad distenzionem;

4.Dislocatio ad axim;

5.Dislocatio ad rotationem

Posebni tipovi na frakturi:

1.Subperiostalni frakturi;

2.Fisuri;

3.Patolo[ki frakturi

Podelba na frkturite vrz osnova na

integritetot na mekite tkiva:

1.Zatvoreni frakturi;

2.Otvoreni frakturi

Osnovi na klasifikacija na skr[enicite

AO KLASIFIKACIJA

EPONIMSKI KLASIFIKACII

KLINI^KA SLIKA

Deformitet;

Krepitacija;

Gubewe na funkcijata;

SIGURNI ZNACI :

Nesigurni znaci:

Bolka;

Ograni~ena podvi`nost na sosednite zglobovi;

Otok

Hematom

KLINI^KA SLIKA

DURI I KOGA NE SME SIGURNI DALI POSTOI

SKR{ENICA (PROSUTNI SE NEKOI OD SPOM-

NATITE ZNACI), POVREDENIOT TREBA DA SE

TRETIRA KAKO DA IMA SKR{ENICA SE DODE-

KA NE SE POTVRDI ILI ISKLU^I ISTOTO

(PO PREGLEDOT VO ZDRAVSTVENATA

USTANOVA).

VA@NO!

# KRVAREWE

# POVREDA NA NERVITE

# {OK (kako posledica na stravot, bolkata

ili krvaveweto)

# MASNA EMBOLIJA (poradi navleguvawe na

masni kapki od koskenata srcevina vo krvotokot,

pri [to doa\a do za~epuvawe na krvni sadovi vo

vitalnite organi, koe mo`e da bide fatalno)

# INFEKCIJA (pri otvoreni skr[enici).

OPASNOST

OSNOVNATA ZADA^A PRI SEKOJA

SKR{ENICA

E DA SE STAVI VO MIRUVAWE

POVREDENIOT DEL NA TELOTO

ODNOSNO DA SE IZVR{I

IMOBILIZACIJA.

PRVA POMO{

CEL NA IMOBILIZACIJATA E:

# DA SE SPRE^I IZMESTUVAWE NA DELOVITE

OD SKR{ENATA KOSKA

# DA SE NAMALI MO@NOSTA ZA NATAMO{NO

O{TETUVAWE NA OKOLNOTO TKIVO (krvni

sadovi, nervi, muskuli ),

# DA SE NAMALI BOLKATA

# DA SE NAMALI MO@NOSTA ZA {IREWE NA

INFEKCIJATA (pri otvorena skr[enica)

# DA SE SPRE^I POJAVATA NA MASNA

EMBOLIJA

PRVA POMO{

# STANDARDNI:

Triaglesti marami i drug zavoen materijal,

plasti~na [ina (se postavuva na ekstremitetot i

se naduvuva vozduh vo nea) i

# PRIRA^NI SREDSTVA ZA IMOBILIZACIJA

predmeti [to sme gi na[le vo okolinata: soob-

ra]aen triagolnik, [tica, drvo, skii, ~ador,

vesnici, svitkano ]ebe, delovi od obleka i dr.

# MO@E DA SE KORISTI I DEL OD SOPSTVE-

NOTO TELO (na pr. Imobilizacija na skr[ena

so zdrava noga na povredeniot), ili da se upot-

rebi oblekata

SREDSTVA ZA IMOBILIZACIJA

NAJPRAKTI^NO E IMOBILIZACIJATA DA SE

VR{I SO TRIAGLESTI MARAMI

POSTAPKA:

# Tretmanot na skr[enicite ne bara itnost -

pripa\a na odlo`eni merki na prvata pomo[

# Najzna~ajno e da se obezbedi miruvawe - ne

treba da se dvi`i povredenoto lice nitu

povredeniot del od teloto

# Vo slu~aj na dobro funkcionirawe na

slu`bata za IMP, obezbedete samo

miruvawe(postavete meki predmeti okolu

povredenoto mesto). Vo drugi slu~ai postavete

imobilizacija

SREDSTVA ZA IMOBILIZACIJA

NE SMEE DA SE PRAVI OBID ZA

VRA}AWE NA POVREDENIOT DEL

OD KOSKATA NA SVOE MESTO

(REPOZICIJA)

IMOBILIZACIJA

IMOBILIZACIJATA SE IZVEDUVA NA SAMOTO

MESTO NA NESRE}ATA. SE IZVEDUVA SO

NAJMALKU DVA SPASITELI (EDNIOT GO

PRIDR@UVA POVREDENIOT DEL A DRUGIOT

VR{I IMOBILIZACIJA).

# VNIMATELNO PRISTAPETE KON

POVREDENIOT

# PROVERETE JA SOSTOJBATA NA SVEST I

VITALNITE FUNKCII (DI{EWE, PULS) I

IZVR{ETE PREGLED NA CELOTO TELO.

PROVERETE DALI IMA I DRUGI POVREDI

# OHRABRETE GO POVREDENIOT

# KA@ETE MU NA POVREDENIOT DA MIRUVA

IMOBILIZACIJA

# STAVETE GO POVREDENIOT DEL OD TELOTO

VO NAJSOOTVETNA POLO@BA (ZA DA SE

IZBEGNE BOLKATA). TOJ TREBA PRAVILNO DA

SE PRIDR@UVA. KA@ETE MU NA DRUGIOT

SPASITEL DA GI POSTAVI RACETE POD

ZGLOBOVITE NAD I POD SKR{ENICATA I DA

DR@I TAKA SE DODEKA NE JA POSTAVITE

IMOBILIZACIJATA

# AKO NA POVREDENIOT DEL POSTOI RANA -

OTVORENA SKR{ENICA, (DODEKA DRUGIOT

SPASITEL GO PRIDR@UVA POVREDENIOT DEL

OD TELOTO), OTSTRANETE JA OBLEKATA I

VEDNA{ POSTAVETE PREVRSKA NA RANATA

IMOBILIZACIJA

(GAZA,GEVRE^E OD ZAVOJ OKOLU IZLEZENIOT

DEL NA KOSKATA I PRICVRSTETE GI SO

ZAVOJ), PA POTOA IMOBILIZIRAJTE.

# SO IMOBILIZACIJATA OPFATETE GI DVATA

SOSEDNI ZGLOBOVI - NAD I POD MESTOTO NA

POVREDATA

# SREDSTVOTO NA IMOBILIZACIJA NE

SMEETE DA GO PRICVRSTITE DIREKTNO VRZ

MESTOTO NA POVREDATA, TUKU NAD I POD

POVREDATA

# VNIMAVAJTE KRAEVITE NA PRSTITE NA

EKSTREMITETITE DA GI OSTAVITE OTKRIENI

ZA DA MO@E DA KONTROLIRATE DALI

IMOBILIZACIJA

PREMNOGU CVRSTO STE JA POSTAVILE

IMOBILIZACIJATA. VO TOJ SLU^AJ MO@E DA

SE JAVI POMODRUVAWE (AKO IMA ZASTOJ NA

VENSKA KRV), ILI POBLEDUVAWE (DOKOLKU

IMA NEDOVOLEN DOTOK NA KRV VO

ARTERIITE) ILI DA TRNAT PRSTITE (AKO IMA

PRITISOK VRZ NEKOJ NERV)

# OHRABRETE GO I SMIRUVAJTE GO

POVREDENIOT

# POKRIJTE GO POVREDENIOT (ZARADI

ODR@UVAWE NA TOPLINATA NA TELOTO)

# PO IMOBILIZACIJATA PROVERUVAJTE GI

VITALNITE FUNKCII

IMOBILIZACIJA

# SO CEL DA SE SPRE^I POJAVATA NA {OK,

POVREDENIOT MO@E PREVENTIVNO DA SE

POSTAVI VO {OKOVA POLO@BA (LEGNAT NA

GRB,SO PODIGNATI NOZE),

POVIKAJTE IMP ILI TRANSPORTIRAJTE GO

POVREDENIOT VO SOOTVETNA POLO@BA

IMOBILIZACIJA

DIJAGNOSTICIRAWE

Inspekcija

Anamneza;

Palpacija;

Neuro-vaskularen status;

DIJAGNOSTICIRAWE:

RENTGENOLO{KA EVALUACIJA:

Standardni rentgenolo[ki proekcii;

Specijalni rentgenolo[ki proekcii;

Tomografija

CT;

MRI

FRAKTURI NA

KLU^NA KOSKA

# OTOK I POMODRUVAWE NA KO@ATA

NAD SKR{ENICATA

# RAMOTO OD POVREDENATA STRANA E

SPU{TENO I POVLE^ENO NANAPRED

# PRI SEKOE DVI@EWE NA

NADLAKTICATA SE ZASILUVA BOLKATA

PRVA POMO{

# ZAVITKANA TRIAGLESTA MARAMA (VO

FORMA NA POVE}ESLOEN ZAVOJ) SE

POSTAVUVA TAKA {TO POMINUVA SO

SREDNIOT DEL POZADI VRATOT, POTOA

POD DVETE MI{KI I SE PODVRZUVA NA

GRBOT. POD MI{KITE MO@E DA SE

POSTAVI NEKOJA MEKA TKAENINA ZA

MARAMATA DA NE PRITISKA NA KRVNITE

SADOVI KOI POMINUVAAT TUKA

(PROVERETE DALI IMA PULS NA

ARTERIJATA KAJ KORENOT NA DLANKATA).

PRVA POMO{

# VTORATA MARAMA SLU@I ZA

ZATEGNUVAWE NA PRVATA MARAMA I SE

POSTAVUVA NA GRBOT

# TRANSPORTOT SE VR{I VO SEDNATA

POLO@BA

PRVA POMO{

# SVITKAJTE JA VNIMATELNO RAKATA VO

LAKTOT TAKA {TO DLANKATA DA BIDE

NASO^ENA KON RAMOTO NA ZDRAVATA

RAKA

# POSTAVETE EDNA TRIAGLESTA MARAMA

PREKU POVREDENATA RAKA, TAKA {TO

DVATA OSTRI (PODOLGI) AGLI

PODVRZETE GI POD MI{KATA NA

DRUGATA (ZDRAVATA) RAKA.

# POSTAVETE U{TE EDNA ZAVITKANA

MARAMA PREKU PRVATA (BLISKU DO

LAKTOT, OKOLU POVREDENATA RAKA I

TELOTO).

POVREDI NA LAKT

Kontuzii

Distorzii

Skr{enici

Luksacii

POVREDI NA LAKT:

SKR[ENICI NA DISTALEN KRAJ

NA HUMERUS

ANATOMIJA

Distalniot kraj na humerusot e sostaven od dva koskeni

stolba medijalen i lateralen povrzani me|usebno so

fossa olecrani i trochlea.(KOSKEN TRIAGOLNIK)

Nadvore{nite rabovi na koskenite stolbovi go

formiraat suprakondilarniot greben.

Najdistalniot del od humerusot e sostaven od

medijalen

i lateralen kondil koi se sostaveni od artikularen i

neartikularen del (epikondil).

Radijalnata i koronoidnata fosa gi opfa}aat soodvetnite

strukturi vo fleksija.

Olekarnovata fosa go prifa}a olekranonot vo ekstenzija

Fosite treba da se odbegnuvaat pri postavuvawe na

{rafovi pri rekonstrukcija.

MEHANIZAM NA POVREDA

Pad

Vo sklop na high energy trauma (soobra}ajni nesre}i)

PRVA POMO{

# POSTAVETE JA RAKATA ISPRAVENA

POKRAJ TELOTO

# PRICVRSTETE JA SO NEKOLKU

ZAVITKANI MARAMI POSTAVENI PO

DOL@INA NA RAKATA OKOLU RAKATA I

TELOTO

SKR[ENICI NA PROKSIMALNATA TRETINA NA

ULNATA SO DISLOKACIJA NA GLAVATA NA RADIUSOT

MONTEGGIA SKR[ENICI

PODLAKTICA

HUMERUS

RADIUS

ULNA

CAP

TROC CA

RP

US

PAD

HUMERUS

ULNA

CAP

TROC CA

RP

US

Monteggia skr{enica

PAD

BADO KLASIFIKACIJA

SKR[ENICI NA

PODLAKTICA


Po~esti se kaj deca;

Naj~esto kako rezultat na direktna trauma

Pad na [aka;

Direktnata sila gi kr[i dvete koski na isto nivo -

transverzalna linija ili kratko kosa (skr[enica vo

vid na peperuga ili kominutivna);

Sklopetarna povreda.

GALEAZZI skr[enica

Skr[enica na distalnata tretina na radiusot

so dizrupcija na radioulnarniot zglob

PODLAKTICA

HUMERUS

RADIUS

ULNA

CAP

TROC CA

RP

US

PAD

HUMERUS

RADIUSCAP

TROC CA

RP

US

PAD

GALEAZZI skr[enica

SKR[ENICI NA DISTALEN

KRAJ NA RADIUS


Pad na ispru`ena raka;

Vo sklop na politrauma.

SKR[ENICI NA DISTALNI FALANGI

Povredi koi ~esto se sre}avaat;

Mehanizam na povreda: direkten udar ili

nagme~uvawe;

Tretman: konzervativen ili so perkutana

fiksacija.

TIPOVI NA SKR[ENICI NA DISTALNA

FALANGA

Perkutana fiksacijaImobilizacija

Imobilizacija vo ekstenzija

POVREDI NA GRADNIOT KO{ I F-RI NA REBRA

1.CONTUSIO THORACIS - SYNDROMA PERTES

BROWN

hipertoni~ni rastvori za otstranuvawe na edem

na mozok

2.F-RI NA REBRA

- naj~esto sredni i dolni

- mo`e da se povredi pleura, interkostalni krvni

sadovi

Th - analgetika, interkostalna paravertebralna

blokada

3. F-RI NA POVE}E REBRA - FLAIL CHEST

paradoksalno di[ewe, ograni~en podko`en ili

difuzen emfizem so pneumotoraks ili

hematotoraks


3. F-RI NA POVE}E REBRA - FLAIL CHEST

Th.

- intubacija, paravertebralna blokada, kesa so

pesok na samiot kapak od rebra

- fiksacija so `ica

- ekstenzija

- traheostoma + PEEP 14-18 dena

4. CONTUSIO PULMONUM

direktna posledica od nagme~uvawe na plu]en

parenhim, ili od koskeni delovi ili mehanizam

na blast

- krvarewe vo plu]a - sufuzii, hematomi,

atelektaza

Komplikacija: postkontuziona pneumonija


5. PNEUMOTHORAX

sindrom na sloboden vozduh vo gradnata [uplina

Th.

- Dren vo vtor interkostalen prostor napred ili

vo osmi interkostalen prostor na aksilarnata

linija

- intubacija

6. HAEMATOTHORAX

RTG, probna punkcija, Bilau - drenaà

INDIKACII ZA ITNA TORAKOTOMIJA :

- prodolèno nekontrolirano krvarewe,

hematopneumotoraks koj ne se povlekuva so Bilau-

drenaà, organiziran hematotoraks

7.HILOTHORAX


8.RUPTURA NA TRAHEA I BRONH (drama)

Th - lobektomija, pneumonektomija

9.POVREDI NA MEDIJASTINUM

Th - kolarna medijastinotomija + Bilau - drena`a

10.POVREDI PRI EKSPLOZII - BLAST POVREDI

- na gradniot ko[ nema tragi od povreda

- krvarewe od usta i nos

- nedostatok na vozduh, bolka vo gradi

Th - sedativi, kislorod, traheostoma, aspiracija

11.POVREDI NA EZOFAGUS

12.PENETRANTNI RANI NA GRADEN KO{

Th - itna torakotomija

PRVA POMO{

# POSTAVETE GO POVREDENIOT DA SEDI

NAVALEN KON BOLNATA STRANA ZA DA MU

SE OLESNI DI{EWETO.

NE VR{ETE

IMOBILIZACIJA.

FRAKTURI NA KOLKOT

I NADKOLENICATA

PRVA POMO{

# POSTAVETE GO POVREDENIOT DA LE@I

NA GRB

# IMOBILIZACIJA SO {TI^KI I

TRIAGLESTI MARAMI:

# EDNIOT SPASITEL JA ISTEGNUVA

POVREDENATA NOGA, DR@EJ}I JA KAJ

SKO^NIOT ZGLOB

# POSTAVETE SEDUM ZAVITKANI

TRIAGLESTI MARAMI POD TELOTO I

POVREDENATA NOGA: POD MI{KITE,NA

POLOVINATA,OKOLU STAPALOTO NA

POVREDENATA NOGA, NAD I POD

PRVA POMO{

SKR{ENICATA I DVE MARAMI NA

PODKOLENICATA NO NE I VO VISINA NA

SKR{ENICATA.

# EDNATA {TI^KA POSTAVETE JA POKRAJ

TELOTO I NOGATA (OD POD MI{KA DO

STAPALOTO), A DRUGATA NA

VNATRE{NATA STRANA NA POVREDENATA

NOGA

# ZAVRZETE GI TRIAGLESTITE MARAMI

# IMOBILIZACIJA NOGA SO NOGA (

PRICVRSTUVAWE NA POVREDENATA NOGA

ZA ZDRAVATA) E RE^ISI IDENTI^NA

FRAKTURI NA

POTKOLENICATA

PRVA POMO{

SO IMOBILIZACIJATA TREBA DA SE

OPFATAT ZGLOBOT KAJ KOLENOTO I

SKO^NIOT ZGLOB.

# POVREDENIOT SE POSTAVUVA LEGNAT

NA GRB

# POSTAVETE NEKOLKU ZAVITKANI

TRIAGLESTI MARAMI POD NOGATA VO

VISINA OD NAD KOLENOTO DO NAD

SKO^NIOT ZGLOB

# POSTAVETE }EBE OKOLU POVREDENATA

NOGA ILI {TI^KI ( VNIMAVAJTE DA GO

OPFATITE ZGLOBOT NAD I POD

POVREDATA).

PRVA POMO{

IMOBILIZACIJA NOGA SO NOGA:

# SO TRIAGLESTITE MARAMI OPFATETE

GI DVETE PODKOLENICI. PRVATA

MARAMA ZAVRZETE JA NAD KOLENATA

# MARAMATA KAJ SKO^NIOT ZGLOB

VKRSTETE JA KAJ STOPALOTO

KLASIFIKACIJA NA FRAKTURI NA LICE

Spored karakter :

1.Zatvoreni

2.Otvoreni

3.Kombinirani ( naj~esti ) so

KCP,povredi na vrat, nos, oko,

uvo, i dr.

Spored lokalizacija :

1.frontoetmoidalna zona

2.maksilarna zona

3.mandibularna zona

KLINI^KA SLIKA

* ZATVORENI POVREDI

- sufuzii na o~nite kapaci

- f-ri na koski na liceto - naj~esto

kominutivni so dislokacija ili

kompleksni f-ri (site koski na lice)

- F-ri na mandibula (55%) naj~sto

simfiza, mentalen otvor, agol na

mandibula, vrat na kondilot

* ZATVORENI POVREDI

- F-ri na maksila (20%)

Le Fort I - subzigomaticna f-ra, koga od

teloto na maksilata e oddelena

palatinalnata plo~a i alveolarniot

prodol`etok

Le Fort II - cela maksila oddelena od

skelet na lice

Le Fort III - suprazigomaticna f-ra

* ZATVORENI POVREDI

- F-ri na zigomati~na koska (5-7%)

naj~esto kombinirana so maksila -

so dislokacija kon orbita (diplopia),

ili da se javi hematom na orbitata pa da

ima pre~ki vo vidot, ili dislokacija

kon nazad i dolu (pre~ki pri otvarawe

na ustata ili kon maksilaren sinus i da

go povredi infraorbitalniot nerv.

* ZATVORENI POVREDI

- F-ri na nosni koski i ostanati koski

na lice naj~esto kombinirani so f-ri

na septum i ~elen del na maksila -

f-ri na nazomaksilaren kompleks

- naj~esto kombinirani so KCP i znaci

na komocionalen-kontuzionen sindrom

( vo fronto-etmoidalnata regija )

PRVA POMO{

NE SE POSTAVUVAAT SREDSTVA ZA

IMOBILIZACIJA.TREBA DA SE NAJDE

NAJSOOTVETNA POLO@BA ZA

SPRE^UVAWE NA DOPOLNITELNI

O{TETUVAWA. TREBA DA SE VNIMAVA DA

SE ODR@UVAAT DI{NITE PATI{TA PRI

SKR{ENICI NA LICEVITE KOSKI.

hirur{ki kliniki - mednet.mk

Documents