barruko landare-ekoizpena

��

��

��

��

��

Proiektuaren bultzatzaileak

Laguntzaileak

Hizkuntz koordinazioa

LANBIDE EKIMENA LANBIDE EKIMENA

Egilea(k): Mari Jose Maiz. Mendikoi-Fraisoro Nekazaritza Eskola

Zuzenketak: Elhuyar Hizkuntz Zerbitzuak

Maketa: Agurne Lizaso

Azalaren diseinua: Naiara Beasain

Ikasmaterial honek Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren egokitasun-aitormena jaso du: 2002-07-19

2004an prestatua

��

��

��

��

��

��

�� !��

��

"��#��$��

%�� #��

&�'��#��

�(��#�� )�� *��

6 BARRUKO LANDARE-EKOIZPENA

LANBIDE EKIMENA I

Aurkibidea

11.. BBEEHHAARRRREENN AARRAABBEERRAAKKOO SSAAIILLKKAAPPEENNAA ...................................................................................................................................................................................... 22

11..11.. LLaannddaarree ttrrooppiikkaallaakk ............................................................................................................................................................................................................................................ 22

11..22.. LLaannddaarree eerrddiittrrooppiikkaallaakk ................................................................................................................................................................................................................................ 22

11..33.. AAsskkoo eesskkaattzzeenn eezz dduutteenn llaannddaarreeaakk.......................................................................................................................................................................................... 22

22.. MMIINNTTEEGGIIEENN EEZZAAUUGGAARRRRII OORROOKKOORRRRAAKK........................................................................................................................................................................................ 33

22..11.. HHaazzkkuunnttzzaa...................................................................................................................................................................................................................................................................... 33

22..22.. MMeerrkkaattuurraattzzeeaa.......................................................................................................................................................................................................................................................... 33

33.. BBAALLIIAABBIIDDEEAAKK.............................................................................................................................................................................................................................................................................. 44

33..11.. NNeegguutteeggiiaa ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 44

33..22.. IInngguurruunnee--bbaallddiinnttzzaakk ........................................................................................................................................................................................................................................ 55

33..33.. NNeegguutteeggiiaarreenn bbaarrrruukkoo aallddeeaa .............................................................................................................................................................................................................. 66

33..44.. BBeerrookkuunnttzzaa.................................................................................................................................................................................................................................................................... 77

33..55.. UUrreezzttaakkeettaa .................................................................................................................................................................................................................................................................... 88

33..66.. SSuubbssttrraattuuaakk.................................................................................................................................................................................................................................................................. 99

33..77.. OOnnggaarrrriiaakk .................................................................................................................................................................................................................................................................... 1100

44.. NNEEGGUUTTEEGGIIAARREENN PPLLAANNGGIINNTTZZAA................................................................................................................................................................................................................ 1122

44..11.. EEssppaazziioo eerraabbiillggaarrrriiaa .................................................................................................................................................................................................................................... 1122

44..22.. EEkkooiizzppeenn--ddaattuuaakk .............................................................................................................................................................................................................................................. 1122

55.. PPLLAANNTTEELL--EEKKOOIIZZPPEENNAA ............................................................................................................................................................................................................................................ 1144

55..11.. KKoonnttuuaann iizzaann bbeehhaarrrreekkoo zzaaiinnkkeettaakk ...................................................................................................................................................................................... 1144

55..22.. HHaazzii bbiiddeezzkkoo bbaarrrruukkoo ppllaanntteellaarreenn eekkooiizzppeennaa ...................................................................................................................................................... 1155

55..33.. AAllddaaxxkkaa bbiiddeezzkkoo uuggaallkkeettaa .................................................................................................................................................................................................................. 1166

55..44.. IInn vviittrroo hhaazzkkuunnttzzaa............................................................................................................................................................................................................................................ 1177

55..55.. BBaarrrruukkoo llaannddaarree--eessppeezziieeaakk eettaa hhaauueenn uuggaallkkeettaa.............................................................................................................................................. 1188

6 BARRUKO LANDARE-EKOIZPENA

LANBIDE EKIMENA II

66.. BBEERRRRAAZZKKUUNNTTZZAA .............................................................................................................................................................................................................................................................. 2211

66..11.. KKoonnttuuaann iizzaann bbeehhaarrrreekkoo ppaarraammeettrrooaakk ............................................................................................................................................................................ 2211

66..22.. HHaazzkkuunnttzzaa--ffiittxxaakk .............................................................................................................................................................................................................................................. 2211

77.. BBOORRRROOKKAA FFIITTOOSSAANNIITTAARRIIOOAA ...................................................................................................................................................................................................................... 2222

77..11.. AArraauu oorrookkoorrrraakk .................................................................................................................................................................................................................................................... 2222

88.. MMEERRKKAATTUURRAATTZZEEAA ........................................................................................................................................................................................................................................................ 2233

88..11.. SSaallmmeennttaa--ggaarraaiiaa .............................................................................................................................................................................................................................................. 2233

88..22.. KKaalliittaattee--aarraauuaakk.................................................................................................................................................................................................................................................... 2233

88..33.. PPuubblliizziittaatteeaa .............................................................................................................................................................................................................................................................. 2233

88..44.. GGaarrrraaiiooaa ........................................................................................................................................................................................................................................................................ 2244

88..55.. BBeehhaakkeettaa eettaa ddaattuu--bbiillkkeettaa hhaazzkkuunnttzzaann .......................................................................................................................................................................... 2244

BBAARRRRUUKKOO LLAANNDDAARREEAAKK.. EESSPPEEZZIIEERRIIKK GGAARRRRAANNTTZZIITTSSUUEENNAAKK........................................................................................................................ 2266

BBAARRRRUUKKOO LLAANNDDAARREEAAKK.. HHAAZZKKUUNNTTZZAA--FFIITTXXAAKK ........................................................................................................................................................................ 3377

GGAALLDDEERRAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 6633

LANBIDE EKIMENA

1

BARRUKO LANDARE-EKOIZPENA

Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua

LANBIDE EKIMENA

2

1. BEHARREN ARABERAKO SAILKAPENA

1.1. Landare tropikalak

* Beharrak eta adibideak

- Negutegi beroa: gutxieneko tenperatura gauean, 18 ºC eta egunez 21 ºC.

- Argitasun handia behar duten espezie batzuk: ficus (benjamina, elastica, repens)...

- Argitasun handia behar ez duten espezie batzuk: philodendron, monstera, syngonium, scin-

-dapsus, dieffenbachia, scheflera, begonia rex, maranta, saint paulia, poinsettia...

1.2. Landare erditropikalak


- Negutegi erdiberoa: gutxieneko tenperatura gauean, 10 ºC eta egunez 18 ºC.

- Argitasun handia behar duten espezie batzuk: impatiens, geranium...

- Argitasun handia behar ez duten espezie batzuk: hedera, chlorophitum, nephrolepis, fuchsia,

cyclamen...

1.3. Asko eskatzen ez duten landareak


- Negutegi hotza: gutxieneko tenperatura gauez, 3 ºC eta egunez 12 ºC.

- Argitasun handia behar ez duten espezie batzuk: aucuba...

Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua

LANBIDE EKIMENA

3

2. MINTEGIEN EZAUGARRI OROKORRAK

2.1. Hazkuntza

* Teknologia

Barruko landareen hazkuntza, oro har, negutegian (berogailuarekin) egiten da. Maila teknologiko altua (erabat

kontrolatutako atmosfera eta lan guztien mekanizazioa), hots, prestakuntza-maila altua, eskatzen du.

* Produktua

Oso tamaina estandarizatua. Ekoitzi beharreko formatuaren arabera, jatorria desberdina da (tamaina

txikikoak instalazio hauetan hazten dira eta landare handiak, aldiz, beste leku batzuetatik ekartzen dira, eta saltzeko garaia iritsi

arte mintegietan biltegiratzen dira).

2.2. Merkaturatzea

* Merkatua

Garraio-kostua altua da (kamioi isotermoak, landareei emandako babes handia) eta baita produktuaren balio

erantsia ere. Kontsumo-gune handietatik edo handizkako merkatu handietatik gertu dauden inguruetan

egindako hazkuntza asetzeko zorian dagoen merkatua dugu eta kalitatearen eta prezioaren arteko

erlazioa oso garrantzitsua da. Bestalde, kanpoko lehia ere handia da.


LANBIDE EKIMENA

4

3. BALIABIDEAK

3.1. Negutegia

* Kristalezko negutegiak

Egitura metalikoarekin eta beirazko estalkiarekin asko irauten dute, baina eraikuntza, landaketaren,

eskualdearen eta amortizazio-epearen arabera, planifikatu egin behar da.

Era berean, ekoizlearen irudi ona emateko aukera eskaintzen dute eta, gutxienez, bezeroari zuzeneko

salmenta egiten zaion lekuetan erabili behar dira.

Gure inguruan (hotz samarra) negutegi bat egiterakoan kontuan izan behar dugu negutegi horrek haizeari,

euriari, argitasun eskasari, elurrari, kazkabarrari... aurre egin beharko diola eta, beraz, kanpoko faktore

horiek guztiak oso kontuan izan beharko ditugu negutegi-mota aukeratu eta non ipini erabakitzerakoan

(barruko ingurune-baldintzak errazago kontrolatzen dira).

* Plastikozko estalkiak

Kristalezko estalkiak baino merkeagoak dira, gutxiago irauten dute eta ez dira besteak bezain ikusgarriak.

Merkatuan mota askotakoak aurki daitezke eta, beraz, gardentasunari, iraupenari, erresistentziari eta pre-

zioari dagokionez, erabilitako materiala oso kontuz aztertu beharko dugu, gero ez damutzeko.

Normalean gehien erabiltzen diren batzuk aipatuko ditugu: plaka erdigogorrak (polikarbonatozkoak, polimeta-

-krilatozkoak, poliesterrezkoak, P.V.C...) edo polietilenozko plastiko malguak (EVA, iraupen luzekoak...). Fabrikatzaileari

garantia eskatu behar diogu, eta batzuetan ganbera bikoitza erabili beharra ere gerta daiteke (tenperatura-

-aldaketa gutxiago, kondentsazio gutxiago, argitasunean galera-apur bat...).

* Eraikuntza-xehetasunak

Askotan ez da kontuan izaten hustubide ona ipintzea. Azken aldi honetan maiz izan ditugu euri-jasak

eta, ondorioz, gerta daiteke ordu gutxiren buruan 300 l/m2 (300.000 litro), 1.000 m2-ko negutegi baten

gainean izatea. Ur hori behar den bezala bideratu beharrean gara, ezustekoren batekin topo egin nahi ez

badugu behintzat (uholdeak barrualdean edota gertuko sailetan, lubiziak aldapetan...).

Instalazioa finkatzeari dagokionez, negutegi bat eraikitzerakoan oinarrizkoa izango da zimendu ona

izatea. Hau da, negutegia diseinatu eta nola egin pentsatzean haizearen indarraren berri izan behar

dugu (haize-babesak izango ditugula jakin arren). Kontuan eduki beharreko beste faktore bat oso ondo finkaturik

ez dauden lursailen lubiziak dira; izan ere, askotan, horietan eraikitzen dira negutegi handiak. Hori dela-

-eta, egitura- eta zimenduen kalkuluak egitean ezaugarri horiek guztiak aurreikusi behar dira.


LANBIDE EKIMENA

5

3.2. Ingurune-baldintzak

* Gehiegizko argitasuna

Barruko landare gehienek ez dute argi-kopuru handien beharrik izaten (argi-intentsitatea watt/m2 edo luxetan

neurtzen da). Gehiegizko argitasunak, bestalde, tenperatura igotzea du berarekin eta horrek hazkuntzaren

garapen normala eragotz dezake.

Itzala emateko erabiltzen diren metodoetako bi aipatuko ditugu:

- Estalkia margotzea: negutegiko sabaia margotzea ez da komeni gure inguruan, noiznahi lainotuta

ageri baita zerua (baita udan ere) eta euriak pinturan eragina baitu.

- Sareak: itzala emateko sareak jarriz gero, luxometro eta ordenagailu-programa batekin automatiza

daiteke, sareak itxi eta zabal daitezen motor txiki baten bitartez.

Itzalpeak, landareak gehiegizko argitasunetik babesteko sortutako lekuak dira. Errafia sintetikoarekin edo

propilenozko ehunekin eginak dira eta espezie jakinentzako hazkuntza-guneak dira. Batzuetan, udan

(neguan eta zenbait espezierentzako hotzegiak izan daitezke) landare-biltegi moduan erabiltzen dira.

* Aireztapena

Barruan pilatutako gehiegizko beroa eta hezetasuna ezabatzea du helburu eta negutegi altuetan eta

bolumen handikoetan errazagoa da erregulatzea.

Landaketak kaltetu ditzaketen aire-korronte zakarrak saihestu behar dira. Aireztapen indartsuak eta

zakarrak negutegiko giroa lehortzen du, barneko hezetasuna jaitsiz eta landareen fisiologian kalteak

eraginez.

Giro hezea mantendu nahi izanez gero, hezagailu automatikoak edo eskuzkoak erabil daitezke edota

lainoztagailuak erabiliz, korridoreak eta paretak heze manten daitezke.

Cooling sistemak aire epelaren eta lehorraren eta aire freskoaren eta hezearen arteko trukaketa egitea

ahalbidetzen du. Negutegiaren iparraldeko aurrealdean panel batzuk ipintzen dira, egurrezkoak, alumi-

niozkoak, zuntz sintetikoekin, txirbilarekin, lastoarekin... (busti daitezkeenak). Hegoaldeko aurrealdean,

berriz, erauzgailu haizagailu batzuk ipiniko dira eta horiek martxan jartzean aire-masa heze bat zabal-

duko dute negutegi guztian zehar. Tenperatura jaitsarazi eta hezetasun-ehunekoa handitu egiten dute.


LANBIDE EKIMENA

6

3.3. Negutegiaren barruko aldea

* Lur gainean egindako hazkuntza

Estalitako leku guztia ez da erabilgarria landareak jartzeko. Beraz, enpresaren antolaketaren arabera,

hazkuntzan zehar egin beharreko lanak egiteko zenbait leku edo espazio gordetzea aurreikusi beharko

da. Hori dela-eta, negutegi osoan zehar korridore nagusi bat markatuko dugu, eta horren zabalera erabili

behar diren garraio-moten araberakoa izango da. Korridore horrek (hormigoizkoa bada, hobe), estuagoak

izango diren bigarren mailako beste korridore batzuk izango ditu eta horien artean kokatuko dira

hazkuntzako lursailak.

- Lur hutsa: lurra berdinduta eta hutsik badago, gerta daiteke (eta ziur gertatuko dela) belar txarren

haziak ernatzea, eta, askotan, bertan egon daitezkeen harriek eta zokorrek ontzien oreka zaildu

dezakete.

- Lurra eta hondarra: hondar-geruza batekin estalitako lur gainean ere egin daiteke hazkuntza,

eta aurreko egoera hobetu daiteke belar txarren kontrako tratamendua egin ondoren, hondar-

-kapa bat erantsiz.

- Lurra eta plastikoa: beste aukera bat ontziak plastikoz estalitako lur gainean jartzea da; hobe,

opakoa bada (ez du belar txarrik ateratzen uzten). Lurra berdindu ondoren, hondarraren gainean ipini.

- Lurra eta hormigoia: azkenik, eta garestiagoa bada ere, askotan gomendagarria izan daitekeena

hormigoizko zorua ipintzea izango da. Era berean, berokuntza-sistema bat ipintzeko baliagarria

izan daiteke. Abantaila asko ditu, hala nola erabilitako energia hobetzen du, lan garbiagoak,

garraio errazagoa, giro osasuntsuagoa, ontzi garbiagoak, belar txarrik ez, aprobetxa daitekeen

leku handiagoa, eta abar.

Jartzeko modurik ohikoena lurra trinkotzea da; mailazoa ipini eta horri berokuntzaren hodiak serpentin

moduan lotu, lerroen artean 30 cm-ko tartea mantenduz (oso garrantzitsua da hodiak elkarrekin ondo lotuta

egotea, pitzadurarik izan ez dadin). 10 cm-ko hormigoizko geruza ezarri, hustubide nagusira % 1eko aldapa

errespetatuz.

Ura 35-50 ºC gradutan igarotzen da eta horrela, hormigoia 27-28 ºC-tan mantentzea lortzen da.

* Mahaietan egindako hazkuntza

Manipulatzea eskatzen ez duen ontziko edozein landare-mota lurrean landu daiteke, baina lurrean egin

behar ez duguna hau da: ontziratu, berriro ere ontziratu, lekuz aldatu… Mahaiak eskuratzea edo egitea

komeni da eta bertan ipiniko ditugu ontziak landareekin.


LANBIDE EKIMENA

7

Egitura egiteko materialik erabilienak burdina galvanizatua eta aluminioa (arinagoa baina garestiagoa) dira.

Hondoa, gehienetan, uralitazkoa izaten da eta horren gainean porespanezko xaflak jartzen dira,

kanalekin, ur beroko berokuntza-sistema jartzeko. Ura, aipaturiko kanaletan hodibihur moduan jarritako

hodi tolestuetatik zehar igarotzen da.

Mahaien altuerak lana eroso egitea ziurtatu behar du (metro 1 gutxi gorabehera) eta zabalera egokia 2 m-koa

izango da (bi alboetatik erdira iritsi ahal izateko); aldi berean, ez dute luzeegiak izan behar (joan-etorri luzeagoak).

Mahai mugikorren erabilerak erabilgarria den espazioa handitzea ahalbidetzen du (guztiaren % 85eraino).

Hala ere, honek badu bere eragozpena, hots, libre dagoen korridorean soilik egin daiteke lana. Mugitzen

ez diren hankak dituzte eta plataforma da mugi daitekeena, horrela, bi mahaien arteko korridorea utzi

gabe erabil daitezke mahaiak.

Espazio erabilgarria gehiago aprobetxatzea, alferrikako garraioak ekiditea, lana ongi programatzea,

eroso eta garbi lan egitea eta garraioan eskulana gutxitzea helburu duten baliabide berriak, garraio- eta

hazkuntza-modulu konplexuak izango dira. Horiek negutegian zehar eta guneetan zehar (produkzioa,

aklimatazioa, hazkuntza, manipulazioa...) mahai osoak garraiatzea ahalbidetzen dute, instalazio barruan ia inor

egon gabe.

3.4. Berokuntza

* Beharra

Barruko landareak berokuntzarik gabeko negutegian haztea oso arriskutsua da gure inguruan espezie

gehienentzat. Hala ere, onartu beharra dago beti ez dela beroa faktore nagusia neguan kalitateko

landareak hazteko (argitasuna, hezetasuna, zainketak,...).

* Jauzi termikoa

Negutegiko espazioa berotzeko beharrezkoak diren kaloriak. Besteak beste, barruan nahi dugun gutxie-

neko tenperaturaren eta kanpoan espero dugun gutxieneko tenperaturaren araberakoa izango da.

Jauzi termikoa bi balioren arteko desberdintasuna izango da. Adibidez: barruan izan nahi dugun gutxie-

neko tenperatura 17 ºC-koa bada eta kanpoan espero dugun gutxienekoa -5 ºC (0 ºC azpitik), lortu beha-

rreko jauzi termikoa 22 ºC-koa izango da. Datu horrekin batera, estalkiaren m2-en eta estalki-motaren

arabera izango diren bero-galerak, ipini beharreko berogailuaren potentzia kalkulatzeko erabiliko ditugu.


LANBIDE EKIMENA

8

* Berokuntza-mota

Bi dira gehien erabiltzen diren metodoak.

- Aire beroa: metodorik samurrena; negutegia aire beroaren bidez berotzea da. Instalazio honen

osagaiei dagokienez, gasoliozko erregailu automatiko batek berotutako aire beroko kamera duen

berogailu bat izango du. Erregailua termostato batek erregulatuko du. Bestalde, haizagailu indar-

tsu batzuk izango ditu, eta zulatutako plastikozko hodi malgu batzuen laguntzarekin (banaketa

hobetzen duten) airea instalazioaren barruan barreiatuko dute.

- Ur beroa: oso erabilia den metodo bat ur bero bidezko berogailuarena da. Gasolio-galdara batek

berotzen du ura eta hori, gero, hazkuntza-mahaien gaineko plataformatik edo hormigoizko lurraren

azpitik jarrita dagoen hodi-sare metalikotik edo uzkurtutako materialetik zehar igarotzen da.

Batean zein bestean, dagozkion termostatoek automatizatzen eta erregulatzen dute tenperatura

egokia mantentzea.

3.5. Ureztaketa

* Ureztaketan erabiltzen den ura

- Jatorria: erabili beharreko uraren jatorria desberdina izan daiteke: putzutik, euritik, urtegietatik,

ibaietatik… lurrazpian edo azaleran kanalizazio bidez bideratuta.

- Kalitatea: kalitatea neurtzeko parametro bat pH-a izango dugu eta 5,5 eta 7,5 bitartekoa izan

beharko du (balio baxuagoek hosto-erredurak eragin ditzakete eta maila altuagoek, berriz, zenbait gabezia).

Beste parametro bat eroankortasun elektrikoa edo gatzen edukia izango da; 1,5-2 milisiemens/cm-tik

gora ura eta nutrienteak xurgatzea zaildu dezakete; izan ere, lurraren edo substratuaren disoluzioan

presio osmotikoa handitu egiten da.

Era berean, sodioak (kloruro- edo sulfato-eran) hazkuntza-ingurunea kutsatu egiten du, eta 0,3 g/l azpitik

izatea komeni da.

Kutsadurek, bai organikoek (algak, haziak…), bai patogenoek (gaixotasunak), hazkuntzaren garapen egokia

lortzea zaildu dezakete.


LANBIDE EKIMENA

9

* Ureztaketa-teknika

Laboreak ondo ureztatu ahal izateko, ur-hornikuntza kontuan izan beharko da, bai kalitateari, bai

kopuruari dagokionez.

- Depositua: gure depositu propioa egingo dugu, gutxienez 2 hilabeterako (kontsumo handienekoak)

ur-erreserbarekin. Hormigoizkoak izan daitezke (txikiagoak), goitik estaliak (algak ugaritzea saihestu)

edo baltsa-itxurakoak, olana berezi batekin edo aurrefabrikatutako materialarekin estalia.

- Ekipo bultzatzailea: lan-presioa ekipo bultzatzaile baten bidez lortzen da. Osagaietan ponpa

eta presio-taldea izango ditugu garrantzitsuenak, eta haren potentzia, emariaren, karga-galeren

eta desio den presioaren arabera kalkulatuko da.

- Ureztaketa-metodoak: egun, oraindik ere, gehien erabiltzen den metodoa tutu malgu bidezko

ureztaketa da. Oso lan astuna (aspergarria, desatsegina eta motela) eta neketsua (ordu mordoa) da.

Ondorioz, ihinztadurazko ureztaketa egitea gomendatzen da (ur-banaketa euri moduan). Hezetasun

erlatiboa handitu egiten du, giroa freskatu egiten du, hostoak garbitu egiten ditu; baina aldi

berean hosto zabaleko landareetan kanpoaldera horizontalki jarrita daudenen substratua ez du

ongi bustitzen, loreak denbora baino lehen “zahartzen” ditu, eta abar.

3.6. Substratuak

* Ideia orokorrak

Substratua ingurune artifizial bat da, leku txiki batean sustrai-kopuru handia mantentzeko gai dena.

Horretarako, zenbait ezaugarri fisiko, kimiko eta sanitario izateaz gain, behar adina ur eta oxigeno izan

beharko ditu, baita sustraiek erraz asimilatuko dituzten nutrienteak ere.

* Lehengaiak

Hazkuntza-fasearen arabera (hazitegia, aldaxkaketa, zehar-aldaketa, ontziratzea), erabili beharreko substratuaren

ezaugarri fisikoak eta kimikoak desberdinak izan behar dutela jakin behar dugu, aldi edo fase bakoitzeko

ezaugarri zehatzetara egokitu beharko baitira.

Oro har, zohikatza, pinu-azala, simaurra, koko-zuntza eta antzeko material organikoak izaten dira eta

horiek ondo deskonposatu, konpostatu eta egonkortu ondoren, oinarrizko materiala osatzen dute,

substratuari ura eta nutrienteak atxikitzeko gaitasuna emanez eta baita horiek disoluziora igarotzeko

gaitasuna emanez ere.

Bestalde, ohikoa da material ez-organikoen bat gehitzea, hala nola perlita, bermikulita, hondar silizeoa

(granulometria eta kopuru egokia), substratuari pisua (hondarra), aireztapena, porositatea, drainatzea… emateko.


LANBIDE EKIMENA

10

Orain gutxi arte ekoizle bakoitzak bere nahasteak egiten zituen. Gaur egun, merkatuan, egoera jakin

bakoitzean erabiltzeko prestaturik dauden substratu komertzialak aurki ditzakegu, eta egiten gastatzen

dugun dirua aurreztu egin daiteke (konpostajea, xehatzeko makina, nahasgailua). Hala ere, lortzea zenbat kosta

zaigun ikertzea komeni da.

Nahaste normal batean osagaiak honako hauek dira: material organiko bat edo batzuk, ez-organikoa,

bat; pH-a igotzeko (hala badagokio) nahikoa kareharriko eta askapen moteleko edo xurgapen azkarreko

ongarria (edo ez).

Labore apaingarri askoren ontziratzean erabilitako substratu-motak honako osagai hauek izango ditu:

zohikatz argia, 4 zati; hondar erdilodia, zati 1; pH-aren arabera karea eta askapen moteleko ongarria 2,5-

-3 kg/m3 (oreka, landarearen arabera).

3.7. Ongarriak

* Ideia orokorrak:

Landareari, modu orekatuan garatu ahal izateko beharrezkoak dituen nutriente mineral bat edo batzuk

ematen dizkion substantzia izango da ongarria.

* Ongarriketarekiko sentikortasuna:

Barruko landare guztiek ez dute era berean jasaten asko ongarritutako lurrean edo substratuan

landatzea eta, ondorioz, hiru taldetan sailkatzen dira.

- Landaketa sentikorrak: garoa, azalea, kamelia, txilarra… Horietan hondoko ongarriketa arina

aholkatzen da: 60-120 g N; 60-120 g P2O5 eta 80-160 g K2O m3-ko substratuan erabiliz.

- Landaketa erdi-sentikorrak: huntza, ziklamena, hibiscus-a… Horietan hondoko ongarriketak

erdimailakoa izan beharko du: 180 g N; 360 g P2O5 eta 480 g K2O metro kubikoko.

- Landaketa gogorrak: geranioa, poinsettia, ficus-a, scindapsus-a, dieffenbachia… Horietan

hondoko ongarriketa ugari erabiltzen da: 360 g N; 360 g P2O5 eta 480 g K2O substratu metro

kubiko bakoitzeko.


LANBIDE EKIMENA

11

* Ongarri-motak

- Hondokoak: hondoko ongarriak substratua prestatzean eta bertan landarea jarri baino lehen

gehitzen direnak dira. Besteak beste, ongarri sinpleak (bakoitzarekin landarearen behar batzuk soilik

asetzen dira), konposatuak (ongarri bakoitzean nutriente batzuk izaten dira), konplexuak (konposatuetan bezala,

nutriente batzuk azaltzen dira, baina ale berean nahasturik) eta askapen motelekoak (ongarri konplexuak, lurreko

disoluzioan pixkanaka nutrienteak uzten dituztenak) erabil daitezke.

- Azalekoak: azaleko ongarritzearen helburua landare apaingarri gogorra lortzea izango da eta

epe laburrean, gainera. Beraz, bere garapenean lagundu egin beharko zaio, bai kopuruan eta

bai orekan, nutrienteak egoki gehituz. Pikor moduan eman daitezke landarearen gainetik;

ondoren ureztatu, uretan nahastuta edota ureztaketaren bidez, hosto-tratamenduen bidez…

gehituz.

- Ureztapen ongarriduna: ureztapen ongarriduna egiterakoan ohikoa da gehitutako ongarri-mota

eta kopurua aipatzea. Adibide gisa: Ginea Berriko impatiensentzako ureztapen ongarriduna

etengabeko programazioan egingo da (ureztatzen den bakoitzean ongarritu egiten da), ontziratu ondo-

rengo 4. astetik aurrera, 2:1:2 (200 mg/l N; 100 mg/l P2O5 eta 200 mg K2O) orekadun ongarri baten 200

ppm (milioiko zatiak) dosia erabiliz.


LANBIDE EKIMENA

12

4. NEGUTEGIAREN PLANGINTZA

4.1. Espazio erabilgarria

* Gastuak/azalera

Espazio erabilgarria landareak hazten diren azalera da, hau da, korridoreak, lan-lekuak… alde batera

utzita, azalera osoa. Horren arabera, zenbait kasutan (gaur egun, hala gertatzen da) antolaketaren arabera,

azalera osoaren % 55 izatera irits daiteke (dirua xahutzea).

100 m2-ko negutegi baten gastu finkoak 550 m2 horien artean banatu beharko dira eta, ondorioz, % 80a

edo gehiago aprobetxatzen dakiten beste ustiategi batzuekin alderatuz gero, desabantaila nabarmenean

izango gara.

* Krokisa

Lehenbizi, hazkuntzarako zenbat leku izango dugun jakin behar dugu, eta argiago gera dadin, marrazki

bat egingo dugu (ez du zertan eskalan egindakoa izan behar), hazkuntza-mahai (edo azalera) bakoitzaren metroak

eta kokapena zehaztuz.

Negutegian ikusgai gelditzen den lekuren batean mahai bakoitzari dagokion zenbakia margotzea

komeni da; izan ere, bide batez, leku horiek aurkitu nahi dituzten bezeroentzako nahiz langileentzako

ere lagungarri izango dira.

4.2. Ekoizpen-datuak

* Oso kontuan eduki beharrekoa

Erabilgarria den azalera ahalik eta beteen edukitzeko eta laboreen txandakatzea handiagoa izan dadin,

beti kontuan izan beharko dugu:

- Landare-kopurua hazkuntzaren hasieran

- Metro karratuko landare-kopurua hazkuntza-aldi bakoitzean

- Aldi bakoitzean landaketaren denbora


LANBIDE EKIMENA

13

* Okupazio-koadroa (adibide gisa)

Mahaia Hilabetea

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1 X Y Y Y X X X X X X X X

2 X Y Y Y X X X X X X X X

3 Y Y Y X X X X X X X X

4 Y Y Y X X X X X X X X

5 Y Y Y Y Y X X X X X X

O O O O Y Y X X X X O O

7 O O O O Y Y X X X X O O

8 O O O Y Y X X X X O O

9 O O O Y Y X X X X O O

10 O O O Y Y Z Z O O O O

11 O Y Y Y Y Y Z Z O O O O



X = poinsettia O = primula Y = petunia Z = zinia

Koadro honetan urte batean negutegi batean hazkuntza-mahaiek hartzen duten lekua adierazten da.

Hazkuntza laburragoko landareentzat urtea astetan banatzea komeni da (eta ez hilabetetan).

Koadroa begiratuz, zera egiazta dezakegu:

- Urria (10): bederatzi mahai poinsettiak betetzen ditu (X) eta bost primulak (O) eta azken horiek

lehen fasean daude (ontziak elkarren ondoan).

- Azaroa (11): poinsettia batzuk saltzen hasi gara (X) eta horiek utzitako lekua primulekin (O)

betetzen dugu (ordurako banandu egin behar dira).

14. mahaian, urtarrilean, loretan dauden primulak (O) egon daitezke, otsailetik ekainera arte petuniak (Y),

uztailean eta abuztuan vinca (Z) eta irailean primularekin (O) betetzen hasi, hurrengo urtean saltzeko.


LANBIDE EKIMENA

14

5. PLANTEL-EKOIZPENA

5.1. Kontuan izan beharreko zainketak

* Plantel-ekoizpena

Gaur egungo joera honako hau da: aldaxkak edo sustraitutako meristemoak eta hazitegi-kaxak edo zehar-

-aldatutako plantulak jarduera honetan espezializatutako enpresei erostea; izan ere ugalketa-prozedura

berriak erabiliko dira eta oso konplexuak direnez, mintegizale guztiak ez daude prestatuta horiek egiteko.

* Girora moldatzea

Hala ere, kontuan izan behar dugu mintegi espezializatuetatik datozen plantula guztiak giro epel eta

erabat artifizialean hazten eta lortzen direla eta, beraz, pixkanaka horiek girora moldatzen saiatu beharko

dugu (gure instalazioetan izango dituzten hazkuntza-baldintzetara egokiarazi beharko ditugu).

* Guk egindako ekoizpena

Ekonomiako, ikaskuntzako edo espezializazioko arrazoiak direla medio, geure plantela ekoitzi nahi

izanez gero, hona kontuan izan beharrekoak:

- Gune berezia: negutegiaren eremu bat horretarako bereziki hornitu behar da.

- Ekoizpena: leku gutxian ekoizpen handia lortzen da (leku erabilgarria planifikatu).

- Babesa: landare amatik bereizten diren propaguluak babesik gabe egoten dira lehenengo aldietan.

* Egoera kaltegarriak

Ondoren, hamar egoera aipatuko ditugu eta horietan ez da komeni landare-ugalketa egitea.

- Kokapena: ez ipini inoiz labore bat aurreko laboreen alboan (oro har, okerrenak eta gaixoenak izaten dira).

- Garbitasuna: ez erabili inoiz aurreko hazkuntzetan erabilitako substraturik edo ontzirik desin-

fektatu baino lehen.

- Ureztapena: ez utzi inoiz ugalketa-substratua lehortzen, ezta urez betetzen ere (batez ere,

tenperatura baxuetan).

- Itxura: ez ugaldu inoiz orban edo simaur arraroa duen landare-materialik (nahiz eta itxuraz ondo

tratatuak egon).


LANBIDE EKIMENA

15

- Oreka: tenperaturaren eta hezetasunaren arteko zuzeneko harremana mantendu, beti (inoiz ez

gehiegizko beroa dagokion hezetasunik gabe, eta ezta tenperatura baxuak hezetasun altuekin ere).

- Eragile patogenoak: hauek daudela antzemanez gero, ez egin aldaxkaketarik (hauek azkar

ugaltzen dira giro epeletan eta hezeetan).

- Infekzioak: usteltzearen ondorioz sor daitezkeen infekzioak kontrolatzea ez ahaztu, oso azkar

zabaltzen baitira (kontuz asteburuetan).

- Hondakinak: ez utzi inoiz hondakin begetatiboak (aldaxkak, hostoak, kaxak…) mahaien azpietan

(erabateko garbitasuna).

- Pertsonak: kontu izan ugaltze-gunera sartzen diren pertsonekin.

5.2. Hazi bidezko barruko plantelaren ekoizpena

* Haziaren jatorria

Barruko landare-plantelaren ekoizpenean oso gutxitan erabiltzen da sexu bidezko ugalketa mintegian.

Bestalde, ez da oso ohikoa mintegizaleak landare amak haztea edota haziak biltzea, gero ugaltzeko.

Kalitateko haziak ekoizteko, landareen hazkuntzak gero eta izaera zientifikoagoa du eta lan hori hazi-

-ekoizleen enpresetan lan egiten duten eta genetikan espezialistak direnen esku geldituko da.

* Gehien erabiltzen diren haziak

F1 hazi hibridoen (lehenengo belaunaldia) erabilera, beren hazkuntza homogeneoagatik eta errendimendu

hobeagatik bereizten da, eta gero eta garrantzi handiagoa dauka.

Gurutzaketa kontrolatuak egiten ez badira, F1 hibridoek, orokorrean, beren ezaugarriren bat galtzen dute.

Beste hibrido berri batzuk F2 (F1-en gurutzaketak) deitutakoak dira; lortzen zailtasun handiago dute, baina

hazi gehiago ekoizten dute.

* Hazia prestatzea

Ereiteko prest dauden haziak enpresa komertzialetatik lortzen badira ere, guk bilduz gero, erein baino

lehen (2-3 hilabetez), tenperatura hotzean (4 ºC) eta hezetasun altuan (bai hondarretan, bai zohikatzean)

edukitzea komeni da.


LANBIDE EKIMENA

16

* Hazitegia prestatzea

Espezie bakoitzak ereintza-data egoki batzuk izaten ditu, eta, era berean, eskain dezakegun babesaren

mende ere egongo da (aire zabala, kaxoi-altzari hotza, azpi beroa…).

Neurri berean, espezie bakoitzak bere tenperatura izango du eta horrek ernaketan izango du eragina

(zenbat eta tenperatura baxuagoa, orduan eta ernaketa motelagoa edo ez ernatzea ere gerta daiteke; aldiz, zenbat eta tenperatura

altuagoa izan, ez dira ernatzen edo garapena azkarregia izatea gerta daiteke, eta landare jaioberriak luzatu egiten dira).

Zenbait espezietan (gutxitan) argia erabat beharrezkoa da; hala ere, gehienak neutralak dira eta oso

txikiak ez badira, lurperatu egiten dira.

Substratuak ez du gaixotasun patogenorik izan behar, eta busti egin behar da kaxak bete baino lehen.

Aldi berean, haziekin, ukipen-geruzak ale finekoa izan behar du, substratuaren eta haziaren arteko

ukipena hobetzeko.

Ahal den neurrian, ureztatzea saihestu da kaxa horietan, giroan hezetasun handia mantenduz. Ureztatuz

gero, lainoztatze-sistema (denbora laburrean eta ur gutxi erabiliz) erabiliko da.

Haziak estali behar izatekotan substratu finarekin estaltzen dira (bermikulita asko erabiltzen da) eta haziaren

tamainaren arabera, lodiera aldakorra izango da (zenbat eta tamaina handiagoa, hainbat eta lodiagoa izango da geruza).

Ereindako kaxak kristalezko edo plastikozko estalkiarekin tapatu behar dira, substratuaren hezetasuna

mantentzeko eta gutxiago ureztatzeko. Saiatu beharko dugu kondentsatutako ura hazitegira ez erortzen

eta, azkenik, ernetzen direnetik plantulak girora egokitzen saiatu beharko dugu, maizago aireztatuz.

5.3. Aldaxka bidezko ugalketa

* Landare amak

Orain gutxi arte, labore berrientzako material asexualeko iturri gisa erabilitako landareak mintegiko aurreko

sorten ale-hondarrak izaten ziren. Kasu honetan eta ondo pentsatuz gero, sobratutako landareak aukera-

tuko ditugu beti (orokorrean, okerrenak) eta, ondorioz, etengabeko degenerazioa gauzatuko da.

Horregatik, aldaxken ekoizpena handitzeko eta hobetzeko sistema logiko eta baliagarri bakarra sorta

bakoitzetik aukeratutako landare ama onenak erabiltzea izango da. Landare horiek, gero, oso kontuz

haziko dira, beti ere, aldaxka onak eta ugari sortzeko helburuarekin.


LANBIDE EKIMENA

17

* Aldaxkaketa-garaia

Landare-motek eta instalazioek zehaztuko dute zein den aldaxka bidezko ugalketarako unerik egokiena.

Oro har, neguan beharrezkoa izango da azpiko berotasuna eta, hala ere, sustraien eta pujen eraketa

okerragoa da. Udan, aldiz, hezetasun falta eta gehiegizko hosto-azalera kontuan izan beharrekoak dira,

propagulua sustraitu baino lehen ihartu ez dadin.

Udan, neurri berean, batzuetan sustraiak eratu baino lehen puja berriak sortzen dira, eta askotan, gero,

ezustekoren batekin topo egiten da.

* Hormonak

Landareek hormona propioak produzitzen dituzte eta horietako batzuk sustrai berriak sortzeko

onuragarriak izaten dira. Hala ere, propaguluan ez da beti aipatutako funtzioa betetzeko adina hormona

izaten eta, beraz, sintetikoki egin eta aldaxkei eman ondoren, hauen sustraitzea bizkortzen dugu.

Funtsean, sustraitze-hormona gisako hiru azido egiten dira: azido indolazetikoa (AIA), aldaxka belarka-

rentzat; azido naftalenoazetikoa (ANA), erdibelarkarentzat eta azido indolbutirikoa (AIB), zurezkoentzat.

Produktu horiek likido, bustigarria den hauts edo oso hauts fin gisa aurkituko ditugu merkatuan.

* Aldaxka-motak

Aldaxkatzeko moduetan, negutegian, barruko landareentzat gehien erabiltzen diren propaguluak hosto-

dun zurtoin-aldaxkak eta hosto-aldaxka dira.

- Hostodun zurtoin-aldaxkak: goiko muturrekoa bada, apikala eta beheragokoa bada, adabegi-

-tartekoa. Gutxienez, zurtoin-zati bat, hosto bat eta begi bat (apikala edo axilarra) izan beharko dute.

Oro har, ebakia adabegi baten azpitik egin beharko da, eta hosto batzuk kendu egingo dira, hala behar

izanez gero (transpirazioa txikiagotu).

Hosto-aldaxkak, orri osokoak txorten-zatiekin, orri osokoak txortenik gabe eta orri-zatikoak (txortenik gabe)

izan daitezke.

5.4. In vitro hazkuntza

* Zertan datzan

Landareen ehun-zati txikien ugalketa asexuala da, aipatutako materiala garbitasun- eta osasun-baldintza

zorrotzekin aukeratuz, ateraz, ugalduz eta haziz.


LANBIDE EKIMENA

18

* Ezinbesteko zainketak

Jarduera honetan (inbertsio handia eskatzen du eta konplikatua da) errentagarritasun ekonomikoa lortu nahi

badugu, honako ezaugarri hauek izan beharko ditugu kontuan:

- Landare-amak: oso ondo aukeratutako landare amak, kutsadurarik gabekoak, erabili beharko

dira, ziklo azkar hauetan ez baita erraza gaixotasunak antzematea.

- Kopurua: landare hauen behar adina puja begetatibo lortu behar ditugu laborategian, hazkuntza

onari hasiera eman ahal izateko.

- Ingurunea: garapen-aldi bakoitzerako ingurune egokia erabili beharko dugu, eta, era berean,

ohiko hazkuntzara egokitzeko egin beharreko aldaketak ere ezagutu beharko dira.

- Zainketa: laborearen sustraitze-faseetan ingurune- eta osasun-baldintzak arreta osoz zaindu

beharko ditugu; izan ere, giro esteril batetik halakoa ez den giro batera igarotzen da, eta,

ondorioz, landareek egokitu egin beharko dute.

5.5. Barruko landare-espezieak eta hauen ugalketa

* Deskribaketa

Ondoren, eta fitxa moduan, gure inguruan gehien erabiltzen diren barruko landareen zerrenda ageri da.

Baita plantel-ekoizpenaren industria-jardueran gehien erabilitako ugalketa-prozesuak ere.

- Aralia (fatsia japonica): hazi bidez. Fruitu-bilketa (fruitu mamitsuak). Hazia eta fruituaren bereiz-

keta. Lehorketa. Ur berotan (40-50 ºC) azkar sartu. Lehorketa. 7-8 cm-ko multipot erretiluetan

erein (hobe argiarekin). Tenperatura, 20 ºC.

20-25 egunetan ernatuko dira.

- Asplenium nidus: esporen bidez. Oso ugalketa espezializatua.

- Begonia rex: hosto-segmentuen aldaxka (edo hosto osoarena). Sustraitu beharreko zatiak nerbio

sendo bat izatea komeni da. Azarotik otsailera bitartean eginez gero, fotoperiodoa luzatzea

komeni da.

- Chlorophytum: zepak banatzea.

- Cissus. Rohicissus: 3-8 cm-ko zurtoin-aldaxka, 3-5 hostorekin. Lainopean edo plastikopean, 6-8

cm-ko ontzian 3-4 aldaxka ipini. Azpiko beroa, 22-25 ºC. Sustraitzea hiru astetan gertatuko da.

In vitro hazkuntza.


LANBIDE EKIMENA

19

- Codiaeum. Croton: 15-20 cm-ko aldaxka apikalak (pixka bat gogortuak). AIBrekin tratatu eta gero,

5 cm-ko ontzietan ipini neutralizatutako zohikatz argiarekin, 25-30 ºC bitarteko berotasunean eta

plastikopean. Sustraitzea 4 astetan gertatuko da.

- Krisantemoa: zurtoin-aldaxka, hostoekin eta lainopean (edo mist). Tenperatura 21 ºC mantenduz

gero, 10 egunetan sustraituko da. Ekainaren hasieran izaten da, oro har, sustraitutako aldaxken

salmenta.

- Ziklamena: udazken-neguan erein (landareen entrega-dataren arabera) eta azpi beroko ernaketa-

-mahaian (edo ganbera klimazitatuan) jarri, 3 cm-ko lokulu anitzeko bandejan: zohikatz argia, substra-

-tuarekin (2 zati); hondarra, zati 1; pHa 6-ra neutralizatuta eta ongarria gehitu (2 g/l mikroelementurekin).

Ernatu ondorengo 10. egunetik aurrera ureztaketan ongarri-kopuru txikiak gehitu. Erein denetik 4-5

hilabetera landareak prest izango dira birlandatzeko.

- Dieffenbachia: muturreko aldaxka. Oinarrian, dikofluanida edo kobrea erabiliz fungizida aplikatu.

Egun batez leku lehorrean maila ertaineko giro-tenperaturan eduki. Substratuaren tenperatura, 25

ºC eta 22 ºC giroan. 4-6 astetan sustraitua. In vitro hazkuntza.

- Ficus benjamina: muturreko zurtoin-aldaxkak, hiru hostorekin. Tratamendua hormonekin. Azpiko

beroa 25 ºC, lainopean eta argi askorekin. In vitro hazkuntza.

- Ficus elastica: aireko belaunketa. Bat edo bi hosto kendu ondoren, eraztun-tankerako ebakia

egin, substratua jarri eta poltsa batekin estali. Zohikatz neutralizatua erabili, ongarritua eta

hezea. In vitro hazkuntza.

- Ficus repens: 2-3 adabegiko zurtoin-aldaxka, hostoekin (beheko aldekoak kendu). Hazkuntza-

-ontzietan ipini zuzenean, tunel eta lainopean. In vitro hazkuntza.

- Fuchsia: zurtoin gogor samarraren aldaxkaketa (hostoekin) udazkenean (salmenta udaberrian).

Tratamendua AIBrekin. 5 cm-ko ontzian ipini, zohikatzarekin. 20-22 ºC bitarteko tenperatura eta

lainopean. 2-3 astetan sustraituko da.

- Hedera (huntza): zurtoin-aldaxkak, adabegiekin (1-3) eta edozein urte-garaitan hostoa duena.

Hazkuntza-ontzian ipini zuzenean (6-8 aldaxka 11 cm-ko ontzian). Tenperatura 20 ºC.

- Impatiens Ginea Berrikoa: 4-6 cm-ko aldaxkak. Ahal izanez gero, lainopean ipini (ez da beharrezkoa)

leku argitsu batean. Oso substratu porotsua eta pH-a, 5,5-6 bitartekoa.

- Nephrolepis (iratzea): in vitro hazkuntza. Zepen banaketa dela medio, askoz gutxiago.


LANBIDE EKIMENA

20

- Pelargonium (geranioa): zurtoin-aldaxkak, 5-7 cm luzerakoak eta hostoekin (hobe muturrekoak).

Tratamendua hormonekin (hauts eran), AIB eta fungizidak (Benomilo…) erabiliz. Mist pean ipini,

20-25 ºC-tan eta 30.000-50.000 lux-etan. 2 astetan sustraituko dira, eta beste bi astetan

merkaturatzeko prest egongo dira.

- Peperomia caperata: hosto-aldaxka, txorten-zati batekin. Erretiluetan bertikalki ipini (txortena

erdiraino lurperatuz). Azpiko tenperatura, 22-25 ºC. In vitro hazkuntza.

- Philodendron eta monstera: muturreko aldaxkak zuzenean hazkuntza-ontzian ipini, lainopean

edo plastikopean, 25 ºC inguru eta 4-6 astetan sustraituko dira. In vitro hazkuntza.

- Poinsettia: 6-8 cm-ko muturreko aldaxka. Tratamendua AIBrekin edo ANArekin eta fungizidarekin.

Ontzi txiki edo Jyffi deiturikoetan ipini, oso ingurune porotsuan. Azpiko beroa 21 ºC. Lainopean eta

argi ugarirekin 15 egunetan sustraituko da. Sustraitutako aldaxken salmenta ekainaren amaieran

egiten da, oro har.

- Bioleta afrikarra: hosto osasuntsuen eta helduen aldaxka, 2-3 cm-ko txortenarekin (hobe

udaberrian). Tratamendua hormonarekin eta fungizidarekin. Erretiluetan ipini, txortenaren herena

hondarrean + zohikatz neutralizatuan eta ongarrituan lurperatuz. Tenperatura, 20-25 ºC bitartekoa.

2-3 hilabetera, birlandatu. In vitro hazkuntza.

- Schefflera arboricola: zurtoin-aldaxkak adabegiarekin (bat) eta hostoarekin (bat). Landare amari

60-80 cm-ko zurtoinak eta 15-30 adabegi mozten zaizkio: banaka ebakitzen dira, adabegi

bakoitzaren azalean 2-3 cm utzita. Azpiko beroa, 20-25 ºC eta girokoa pixka bat baxuagoa. 4

astetan sustraituko da eta 4-8 astera kimu berriak ematen hasiko da.

- Scindapsus. Pothos. Epripemum: zurtoin-aldaxka, hostoarekin (bat), 3-5 cm luzerakoa eta

adabegia erdian. Hazkuntza-mahaian edo ontzian ipini, 20-25 ºC-tan, adabegia pixka bat lurperaturik,

lainopean edo plastikozko tunelpean eta 15.000 lux baino gehiago ez duen argitasun- mailarekin.

- Solanum: hazi bidez. Haziaren eta fruituaren bereizketa. Ernatze azkarra (12-15 egun) eta

arazorik gabe.

- Syngonium: urteko landareen muturreko aldaxkak. In vitro hazkuntza.


LANBIDE EKIMENA

21

6. BERRAZKUNTZA

6.1. Kontuan izan beharreko parametroak

* Datu garrantzitsuak

Erabat amaitutako barruko landare-ekoizpenean (hazkuntza gehienetan bezala) ezin dugu ahaztu:

- Ontziratzea: ontziko landare-kopurua. Ontziaren tamaina. Erabili beharreko substratua. Hondoko

ongarriketa.

- Hazkuntza-zainketak: hazkuntza-dentsitatea (ontziak/m2). Ingurune-baldintzak (argia, tenperatura,

hezetasuna). Ureztapen ongarriduna (maiztasuna eta dosia). Zainketa kulturalak (pintzatuak, behartuak, hesolak

jartzea, borroka fitosanitarioa).

- Salmenta: hazkuntza-iraupena. Aurkezpen-baldintzak. Garraio-baldintzak. Merkatuko prezioak.

6.2. Hazkuntza-fitxak

* Zer diren

Goian aipaturiko datuekin labore bakoitzaren fitxa egiten da (bada bibliografia: hazi-enpresek eta handizkariek

bidaltzen dituzte eta interneten daude).

Fitxa horiek eman beharreko pauso guztiak azaltzen dituzte, hasi ontziratzetik eta salmenta arte (landare-

-ekoizlearentzako ez dute balio handirik), eta oso erabilgarriak dira hazkuntzaren programaketa egiteko. Hala

ere, horrek ez du esan nahi aldaketarik egin ezin daitekeenik; izan ere, dena, produktu bakoitzaren

formatuaren, ustiategi bakoitzaren egituraren, baliabideen eta helburuaren arabera dago.

Gai honekin batera gure inguruko espezierik arruntenen hazkuntza-fitxak azaltzen dira, abiapuntu gisa guk

ekoitzitako landareak harturik (ugalketaren atalari begiratu) edota espezializatutako enpresetatik lortutakoak (kasu

askotan ohikoena eta gomendagarriena).

Azpimarratu nahi dena hau da: gida edo orientabide gisa soilik balio dutela; izan ere, edozein espezieren

edo barietateren hazkuntzan espezializatzean, horren inguruko informazio zehatza bildu beharko dugu.

Fitxa horietan azaltzen diren datuei buruz, ureztapen ongarridunaren atalean jakintzat ematen da hondoko

ongarriketaren eta ureztapen ongarridunaren bidez emandako azaleko ongarriketaren ordez hondoko

askapen moteleko ongarria erabil daitekeela, gehienetan. Kasu honetan, etiketaren bidez, zerbitzu

teknikoei galdetuz… aberastasuna, N-P-K oreka, mikroelementuak, iraupena eta gehitu beharreko kopurua

egiaztatu beharko da.


LANBIDE EKIMENA

22

7. BORROKA FITOSANITARIOA

7.1. Arau orokorrak

* Garbitasuna

Laboreetan kalterik ez agertzeko bermerik onena, abiapuntu gisa material osasuntsua eta substratu eta

ontzi erabat garbiak eta desinfektatuak erabiltzea da. Substratuak eta ontziak desinfektatu gabe berriro

erabiltzen badira (oro har, kalitate edo osasun txarragatik saldu ez diren landareenak), kutsadura-iturri bihur daitezke.

Instalazioen, makinen, lanabesen eta laneko arropen garbitasunak eragile patogenoak izatea zaildu

egiten du, orokorrean.

* Ingurune-baldintzak

Bestalde eta lehenengo puntua bete ondoren, oso kontuan izan beharreko beste faktore bat labore

bakoitzaren beharrak oso ondo ezagutzea izango da; izan ere, landareak gogorrago hazten dira beha-

rrezkoa duten argia, tenperatura, hezetasuna eta elikadura izanez gero, eta eragile patogenoak azaltzea

eta zabaltzea oztopatu egiten da.

* Prebentzio-neurriak

Tratamendu kimiko sistematikoak egin baino lehen (errazena, baina, aldi berean, garestiena eta kutsagarriena),

kalte ugari saihets ditzakegu hazkuntzan, arau orokor batzuk betetzen baditugu:

- Landare-materiala: material erabat garbiekin hasi.

- Garbitasuna: hazkuntza-inguruan erabateko garbitasuna mantendu.

- Baldintzak: labore bakoitzarentzako egokienak diren ingurune- eta elikadura-baldintzak mantendu beti.

Horri dagokionez, honakoa ziurta dezakegu:

- Eguzki gutxirekin landareak bigunago hazten dira, matizatuak kontrastea galdu eta berdetu egiten

dira, adabegitarteak luzatu egiten dira eta hezetasun erlatiboa handituz gero, onddoen erasoen

arriskua sor daiteke.

- Argitasun gehiegirekin hosto-erreduren arriskua areagotu egiten da.

- Hezetasuna txikiagotuz gero, landare-zorria, euli zuria, akaroak… zabaltzeko arriskua sor daiteke.

- Tenperatura-jaitsierek, substratu hezeekin batera, phytophthora, pythium edo rhizoctonia motako

lurrazpiko onddoen eraso-arriskua areagotzen dute.

- Substratuan hezetasunaren aldaketa handiak gertatuz gero, kalte handiak eragin ditzakete, estres

hidrikoa eta sustraien itotzea dela medio.

* Koadro deskribatzaileak

Gaiaren amaieran zenbait koadro ageri dira eta horietan, gai honetan ikasitako landareen hazkuntzan

ager daitezkeen eragile kaltegarriak aipatzen dira, eta baita, era berean, horiei aurre egiteko borroka-

-modurik erabilienak erre.


LANBIDE EKIMENA

23

8. MERKATURATZEA

8.1. Salmenta-garaia

* Loredun landareak

Geranioa eta impatiens-ak, besteak beste. Irekita dauden zenbait loreren petaloen kolorea ikusgai

denean zehazten da salmenta-unea. Lore guztiak irekita dituzten landareak ez dira merkaturatu behar

inoiz (salbuespenak salbuespen, adibidez, poinsettia).

* Landare berdeak

Landare berdeentzako ezin da salmenta-unerik eman, ekoizleak saltzeko duen gogoaren eta erosleak

erosteko duenaren (landarearen tamainaren eta urte-garaiaren arabera) arabera gertatuko baita.

8.2. Kalitate-arauak

* Bost arauak

- Tamaina: sorta bakoitzeko landare guztiak berdinak izango dira, bai aurkezpenari eta bai tamainari

dagokionez (bezeroak beste zerbait eskatu ezean).

- Hostoak: hostoek ez dute, orbain-, izurrite- eta gaixotasun-arrastorik izan behar.

- Hezetasuna: ontziak behar adina hezetasun izango du.

- Bilgarria: landare bakoitzak bere bilgarria eta aurkezteko era izango du.

- Ontziak: ontziak beti garbi egongo dira eta tamaina berekoak izango dira.

8.3. Publizitatea

* Komunikabideak

Ekoitzitako guztia saltzea ondo ekoiztea bezain garrantzitsua da. Beraz, gure bezeroekin nahiz horni-

tzaileekin komunikazio-bideak mantentzen saiatuko gara beti. Horretarako, egun, eskura ditugun balia-

bide guztiak erabiliko ditugu (internet, katalogoak, erakusketak…).


LANBIDE EKIMENA

24

8.4. Garraioa

* Antolaketa

Behin baino gehiagotan gertatzen dena hau da: hazkuntza-garai luzeago edo laburragoa pasa eta kalita-

teko landarea lortu ondoren, bezeroari “landare bizia” (modu deigarrian bilgarrian ipini beharreko titulua) oso

egokia ez den garraioa erabiliz bidaltzea eta bere eskuetara neurri batean edo erabat hondatua iristea.

Ondorioz, lehen egindako lan guztiak ez du ezertarako balio.

* Azkartasuna

Kontuan izan beharreko beste faktore bat bildurik dagoen landarea (orokorrean, ez du argirik izaten) egoera

horretatik lehenbailehen ateratzea izango da. Beraz, oso garrantzitsua izango da aukeratutako garraioa

ahalik eta azkarrena izatea.

8.5. Behaketa eta datu-bilketa hazkuntzan

* Helburuak

Hazkuntzaren egoerari buruzko ahalik eta informazio gehien biltzea komeni da, adituak edo lantzen

duenak ahalik eta informazio gehien izan dezan, eta bertan kalteren bat azalduz gero, identifikatu eta

aurre egiten jakin dezan, eta azaltzeko izan diren arrazoiak zehatz ditzan.

* Kontsulta-fitxa

Ondoren azaltzen den moduko kontsulta-fitxa betetzea gomendatzen da, aldian behin.


LANBIDE EKIMENA

25

Landare apaingarrien hazkuntzarako kontsulta-fitxa

DATU OROKORRAK

Data: ............................................ Laborea: .........................................................................................

Mintegia: ...................................... Helbidea: ........................................................................................

Datu geografikoak

Altitudea: ...................................... Orientazioa:....................................................................................

HAZKUNTZA-BALDINTZAK Instalazio-mota:............................ Gehiegizko argi kopurua: ...............................................................

Batez besteko tenperatura:

Altuenak: ...................................... Baxuenak: ......................................................................................

Lurzoru- edo substratu-mota: ...............................................................................................................

Analizatuta al dago? .............................................................................................................................

andareen kokapena: ontzien tamaina:..................................................................................................

mahai edo lur gainean: ........................................................................................

UREZTAPENA

Tantaka: ................Ihinztaduraz:...............Tutu malgu bidez:............ Beste bat: .................................

Maiztasuna:...............................................Dosia: .................................................................................

Ur-iturria: ...................................................Analizatuta al dago?...........................................................

ONGARRIKETA

Hondoko ongarriketa:............................................................................................................................

Azaleko ongarriketa: .............................................................................................................................

Emateko era:.........................................................................................................................................

Maiztasuna:...........................................................................................................................................

AZKEN HILABETEETAN EGINDAKO TRATAMENDUAK

Data Produktua Dosia Oharrak

ARAZOAREN DESKRIBAPENA

Kaltearen azalpen laburra (kaltetutako organoa, kolorea, hedapena): ................................................

..............................................................................................................................................................

Garrantzia: ............................................................................................................................................

Zergatiak (susmoak): ............................................................................................................................

LANBIDE EKIMENA

26

BARRUKO LANDAREAK ESPEZIERIK

GARRANTZITSUENAK


LANBIDE EKIMENA

27

Garoa

Begonia Rex


LANBIDE EKIMENA

28

Krisantemoa

Ziklamena


LANBIDE EKIMENA

29

Dieffenbachia

Pazko lorea edo Poinsettia


LANBIDE EKIMENA

30

Aralia

Ficus benjamina


LANBIDE EKIMENA

31

Ficus elastica

Ficus pumila edo Ficus repens


LANBIDE EKIMENA

32

Huntza

Hortentsia


LANBIDE EKIMENA

33

Impatiens

Nephrolepsis


LANBIDE EKIMENA

34

Leiho-geranioa edo Geranioa

Azalea


LANBIDE EKIMENA

35

Bioleta afrikarra

Schefflera


LANBIDE EKIMENA

36

Syngonium

Scindapsus

LANBIDE EKIMENA

37

BARRUKO LANDAREAK HAZKUNTZA – FITXAK


LANBIDE EKIMENA

38

ARALIA Fatsia japonica

ONTZIRATZEA

Ontziak 12-14 cm-ko ontzian 2-3 plantula ipintzen dira (50-60 cm-ko altuera duten landareentzat)

Substratua Mota deiturikoa; kasu honetan eta osagaiei dagokienez, zohikatz argia, 4 zati; hondar

silizeoa (ganulometria, 1,5-2) eta ondorengo nahastearen 1,5 g/l (kaltzio superfosfatoa, 1 g;

amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa 1g, magnesio sulfatoa 0,5 g

eta mikroelementuen nahastea (Nutrel) 0,05 g; pHa, 6-7

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea amaierako hazkuntza-dentsitatea 14 cm-ko 12 ontzi/m2 izango da

Argitasuna argitasunari dagokionez, ez du askoren beharrik (balore baxu-ertain-altuak) eta intentsitaterik

egokiena 30.000-40.000 lux bitartekoa izango da

Tenperatura fresko samarra (15-20º C)

Hezetasun erlatiboa

altua (% 70-80)

Ureztapen ongarriduna

ontziratu ondoren, 2-4 astera, etengabeko ureztapen-progama ongarridun bat egin daiteke,

3:1:2 orekadun ongarri baten 100 ppm + mikroelementuak erabiliz

Eragile kaltegarriak. Ohikoenak

akaro, kukurutxa eta thrips gisako izurriteak, eta alternaria nahiz pseudomona (hosto-orbanak)

eta phytophthora nahiz pythium (sustrai-usteldurak) moduko gaixotasunak

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

ontziratzen denetik saldu arte, 14 cm-ko ontzian, 6-7 hilabete ingurukoa izaten da

Prezioa 98.12.04an MERCATen lortutako prezioa, 25 cm-ko landareentzat, 14 cm-ko ontzian, 0,7 euro


LANBIDE EKIMENA

39

BEGONIA REX

ONTZIRATZEA

Ontziak 9 cm edo gehiagoko ontzian (normalena 12 cm-ko ontzia da) landare bat ipini

Substratua Mota deiturikoa erabil daiteke, kasu honetan hurrengo osagaiak nahastuz: zohikatz argia,

4 zati; 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa zati 1 eta ondorengo nahastearen 2 g/l

(kaltzio superfosfatoa, 1 g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa

1 g; magnesio sulfatoa, 0,5 g gehi mikroelementuen nahastea (NUTREL), 0,05 g.

Oso erabilia den beste substratu bat ondoko nahastea izango da: zohikatz argia, maila

ertaineko alearen pinu-azala eta hondarra 2:2.1 erlazioan + ongarri osoaren 2 g/l

(mikroelementuekin)

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea amaierako hazkuntza-dentsitatea 12 cm-ko ontzian, 17 ontzi/m2 inguru izango da

Argitasuna balio ertain-altukoak (30.000-40.000 lux)

Tenperatura 18º-26 ºC bitartekoa

Hezetasuna maila ertaineko hezetasun erlatiboa (% 60-70)


plantula finkatuta dagoenean (ontziratu eta 2-4 astera) etengabeko ureztapen ongarridunari

hasiera eman diezaiokegu, 2:1:2 orekadun ongarri baten 150 ppm + mikroelementuak

erabiliz. Era berean, CO2-ko 1.000 ppm erabiliz, ingurunea aberats dezakegu, horren

aurrean ondo erantzuten duen espeziea baitugu

Eragile patogenoak

kukurutxak dira izurrite nagusiak eta botritysa (orban ilunak hostoetan), oidioa (orban

zurixkak, arre bihurtzen direnak), phytophthora, rhizoctonia… (sustrai-usteldurak) dira

gaixotasunik arruntenak

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

estandarra (birlandatzea-saltzea), 12 cm-ko ontzientzat, 3-4 hilabetekoa da


LANBIDE EKIMENA

40

CHLOROPHYTUM XINGOLA

ONTZIRATZEA

Ontziak 13 cm-ko edukiontzian edo 13 cm-ko ontzian landare bat ipini, zintzilikatzeko gakoarekin

Substratua aireztatuak nahiago izaten ditu eta substratu-mota erabil daiteke, oraingo honetan

ondorengo osagaiak nahastuta: zohikatz argia, 4 zati; hondar silizeoa zati 1 (ganulometria

1,5-2 mm). Substratu horri ondorengo nahastearen 1 g/l gehitu behar zaio (kaltzio

superfosfatoa 1 g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1 g;

magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementu-nahastea (NUTREL), 0,05 g; pH-a, 5,5-6

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea amaierako hazkuntza-dentsitatea, 13-ko edukiontzientzat, 15 ontzi/m2 inguru izango da

Argitasuna intentsitate-mailak baxu-ertaina izan behar du (5.000-10.000 lux)

Tenperatura fresko samarrak (15-21 ºC)

Hezetasuna maila ertaineko hezetasuna eskertzen du (% 50-70)

Hala ere, kontuan izan behar da gehiegizko argitasunak edo ingurune-hezetasunaren

bat-bateko aldaketek hosto-erredurak eragiten dituztela


ongarri askorik eskatzen ez duen landarea dugu hau, eta ontziratu ondoren, 2-4 astetik

aurrera etengabeko ureztapen ongarriduna eman dakioke, 3:1:2 oreka duen ongarri baten

75-100 ppm + mikroelementuak erabiliz eta substratua heze mantenduz (blai egina ez).

Hazkuntzan zehar sustraiak asko garatzen direla kontuan izanik, ontzi handiagoan

birlandatu beharko dugu, aurrekoan saldu ezinik bagabiltza

Eragile patogenoak

azal daitezkeen eragile patogenoei buruz (asko ez), cercospora edo alternaria gisako

hosto-onddo batzuek eragindako gaixotasunak aipatu beharko ditugu (hezetasunaren

gehiegizko oszilazioak direla medio) eta baita, bareen eta barraskiloen erasoak ere

(oso gustukoak izaten dira)

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

ohikoena (13 cm-ko edukiontzian), 5-6 hilabete ingurukoa

Prezioa 98.12.4an MERCATen lortutako prezioak: 11 cm-ko ontzietan hazitakoak, 0,6 euro, 13 cm-ko

edukiontzian (matizatuak), 0,7 euro eta zintzilikatzeko 18 cm-ko ontzientzako, 2,7 euro


LANBIDE EKIMENA

41

CISSUS (antartica eta rhombifolia) eta RHOICISSUS (capensi)

ONTZIRATZEA

Ontziak ontziaren tamaina eta bakoitzean ipini beharreko plantula-kopurua aldatu egiten da,

produktuaren formatuaren arabera. Erabiliena 11-12 cm-ko ontzia da, 3-4 plantularekin eta

mahairakoa; 14-16 cm-ko terrina, 6-8 plantularekin, zintzilikatzeko; 18-20 cm-ko terrina, 9-12

plantularekin, zintzilikatzeko eta 18-20 cm-ko edukiontzia, 9-12 plantularekin, metro bateko

kanaberarekin, esolak jartzeko

Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, kasu honetan ondorengo nahastea eginez: zohikatz argia, 4

zati; hondar silizeoa zati 1 (ganulometria 1,5-2 mm) eta ondorengo ongarri-nahastearen 1,5

g/l (kaltzio superfosfatoa 1 g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa,

1 g; magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuak (NUTREL), 0,05 g; pH-a, 6-6,5

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea amaierako hazkuntza-dentsitatea, ontziaren tamainaren eta egiteko moduaren (mahaian

edo zintzilik) araberakoa izango da.

Hala ere, batez beste, 11-12 cm-ko ontzian 17 ontzi/m2, 14-16 cm-ko 10 (terrinentzat)

eta 18-20 cm-ko terrinentzat 7 ontzi/m2 ingurukoa

Argitasuna bi generoek argitasun-balio baxu-ertain-altuak onartzen dituzte eta intentsitaterik egokiena

15.000-30.000 lux ingurukoa da. Hala ere, garrantzitsua da maila batetik bestera bat-

-batean pasa baino lehen egokitzea

Tenperatura egokienak 18-20 ºC bitartekoak izango dira, nahiz eta C. Antartica-k 3 ºC-raino jasan

(10 ºC-tik behera ez da hazten)

Hezetasuna ingurune-hezetasunaren maila, balio ertain-altuetan kokatzen da (% 50-70).

Substratua heze mantendu behar da, baina ez blaitua, sustraiak usteldu egiten baitira.


hazkuntza garaian eta ontziratu ondoren, 2-4 astera hasiz, etengabeko ureztapen-

-progama ongarridun bat ematen has daiteke, 3:1:2 orekadun ongarri baten 100 ppm +

mikroelementuak erabiliz. Ongarri gehiegi erabiltzeak hostoetan erredurak eragiten ditu

Eragile patogenoak

aipatzekotan, neguan gehiegizko hezetasunaren ondorioz, antracnosis-ak eta botrytis-

-ak sortutako kalteak (biek hosto-usteldurak) eta armiarma gorriaren erasoak

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

ohikoena 11-12 cm-ko formatuentzat (ontziratzea-saltzea), 2-3 hilabetekoa da; 4-5 hilabete,

14-16 cm-ko terrinentzat; 4-6 hilabete, 18-20 cm-ko terrinentzat eta 5-7 hilabete 18-20 cm-ko

ontzientzat (zintzilik jartzen direnak)


LANBIDE EKIMENA

42

CHRYSANTEMUM EDO KRISANTEMOA

ONTZIRATZEA

Barietateak landutako barietate-aukera zabala kontuan izanik, fitxa honetan gure inguruan gehien

erabiltzen direnen aipamena egingo dugu, ontzian saltzeko eta “Domu Santuko bola”

izenez ezaguna dena, salmenta-garaia adierazten duena

Ontziak Ontzirik erabiliena 16 cm-ko edukiontzia da eta horietako bakoitzean plantula bat ipintzen da

Substratua substratuak pisu-pixka bat izan behar du; izan ere, aire zabalean hazten denez, haizeak

ontzia (eta plantula) bota dezake. Osagaiak aipatzerakoan: zohikatz argia, % 30; zohikatz

arrea, % 50; hondar silizeoa, % 20 (ganulometria, 1,5-2 mm) eta hurrengo nahastearen 2,5

g/l gehitu behar zaizkio (kaltzio superfosfato 1 g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5

g; potasio sulfatoa 1 g; magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen (NUTREL) 0,05 g;

pH-ak 6 ingurukoa izan behar du

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hazkuntzaren amaierako dentsitatea 10 unitate/m2 ingurukoa izango da (landaketa-tartean,

aldizka, zabaltzeak egin daitezke)

Argitasuna argi-intentsitate altua behar dute (40.000-80.0000 lux inguru) eta zonalde bakoitzeko

barietaterik egokienei buruzko informazioa biltzea komeni da, loratzea aurreikusitako

datetan gerta dadin.

Hala ere, hainbat barietate uda ilunetan eta tenperatura epelekin garaia baino lehen

loratzen dira

Tenperatura egokiena, egunez 25 ºC inguru eta gauez 18 ºC (14 ºC-raino jaits daiteke, baina hortik

behera loraketan arazoak sor daitezke)

Hezetasuna hezetasun erlatiboa % 60-70 ingurukoa da egokiena


ontziratu ondoren, 2-4 astera hasi beharrekoa eta 1:1:1 ongarri baten 200 ppm +

mikroelementuak erabiliz egingo da lore-begiak azaltzen hasi arte. Ondoren, dosi bera

erabiliko da, baina 1:2.3 oreka gehituz.

Barietate batzuen tamaina dela-eta, komenigarria izango litzateke esolak ipintzea,

edukiontzi bakoitzean euskarri gisa jokatuko lukeen sare bat ipiniz.

Barietateen arabera (katalogoak edo Zerbitzu teknikoak kontsultatu) “pintzatze” batzuk

egin behar dira (lehenengoa, ontziratu ondorengo aurreneko astean, eta bi aste

geroago bigarrena), eskuz (garesti) edo kimikoki (Clomercuat, Daminozida…)


LANBIDE EKIMENA

43

Eragile patogenoak

izurriterik ohikoenen artean, akaroa, landare-zorria, beldarra, thripsa, barraskiloa…

izango ditugu. Neurri berean, zurtoin-usteldurak (bakteriosia), rhizoctonia-k eragindako

lepo-usteldurak, pythium, fusarium, verticilum, aireko onddoak (gorrina eta oidioa) eta

birosia dira gaitzik arruntenak

SALMENTA

Progamazioa progamazio on bat erabiliz (fotoperiodoaren kontrola, barietate jakinen hazkuntza…),

krisantemoak, ontzian, urte osoan zehar ekoitz badaitezke ere, salmenta-garai ohikoa

gure inguruan urriaren erditik amaierara artekoa izaten da (Santu guztien bezpera)

Hazkuntza--iraupena

lau hilabete eta erdi ingurukoa izaten da

Prezioa hona hemen zenbait barietateren prezioak MERCATen, 98.12.04an lortutakoak:

krisantemo paludosum, 11 cm-ko ontzian, 0,3 euro; krisantemo fashion, loreak zabaldu

gabe eta 11 cm-ko ontzian, 0,6 euro; krisantemo korearra, “Bola”, aparteko diametroa

eta lore gorria, 31 cm-ko edukiontzian, 3,7 euro


LANBIDE EKIMENA

44

CODIAEUM KROTON

ONTZIRATZEA

Ontziak 11-12 cm-ko ontzian plantula bat ipintzen da (hosto txikiko barietateak) edo 14-16 cm-ko

kontenedorean, 1-3 plantula (hosto handiagoko barietateak)

Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, ondorengo osagaiak erabiliz: zohikatz argia, 4 zati; hondar

silizeoa, zati 1 (ganulometria, 1,5-2 mm) eta ondorengo ongarri-nahastearen 2 g/l (kaltzio

superfosfatoa, 1 g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1 g,

magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen nahastea (NUTREL), 0,05 g; pH-ak, 5

ingurukoa izan behar du

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hazkuntza-dentsitatea, 11-12 cm-ko 70-80 ontzi/m2 hasieran eta 20m2 amaieran;

14-16 cm-ko edukiontzientzat 40m2 hasieran eta 15 ingurukoa amaieran

Argitasuna argitasun-behar handi samarrak (20.000 lux-etik gora beti)

Tenperatura altua (25-30º C bitartean)

Kolore ona mantentzeko, bi faktoreen arteko erlazio ona mantentzea komeni da (argi

gutxirekin tenperatura pixka bat baxuagoa mantendu)

Hezetasuna mantendu beharreko hezetasun erlatiboa altua izango da (% 70-80)


nahi izanez gero, ontziratu ondoren, 2-4 astera hasiko gara, 2:1:3 orekadun ongarri baten

150 ppm + mikroelementuak erabiliz (kolorazioa, erlazio horren mende ere egongo da).

Substratuan edo ureztaketako urean kaltzioa agertzea komeniko da (gaixotasun

fungikoen prebentzioa)

Eragile patogenoak

ohikoenak pythium-ak eta rhizoctonia-k eragindakoak izango dira (sustrai-usteltzeak),

batez ere tenperatura baxuak eta gehiegizko hezetasunak sortuak. Argitasun ezak,

substratuan kloro- eta gatz-kopuru gehiegi egoteak, tenperatura bat-batean jaisteak…

hostoak erortzea eragiten dute. Bestalde, akaroak, kukurutxak eta landare-zorriak dira

gehien azaltzen diren izurriteak

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

12 cm-ko ontzientzat, 3-4 hilabetekoa da eta 14-15 cm-ko kontenedoreentzat, 5-7

hilabetekoa

Prezioak 98.12.04an MERCATen ikusitako prezioak: croton petra, 30 cm-ko altuera eta 13 cm-ko

ontzian, 1,5 euro; croton petra, 50-60 cm-ko 3 landare, 25 cm-ko kontenedorean, 5,4 euro

(formatu hori lortzeko, 7-9 hilabete behar dira eta hazkuntza-amaieran hazkuntza-

-dentsitatea, 4-6 ontzi/m2-koa da)


LANBIDE EKIMENA

45

CYCLAMEN EDO ZIKLAMENA

ONTZIRATZEA

Ontziak plantulak maiatz-ekain-uztailean jasotzeko eskaera egina badugu (aurreikusitako salmenta-

-dataren arabera), 14 cm-ko ontzi baxu bakoitzean (ohikoena) plantula bat ipiniko dugu

Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, ondorengo osagaiak erabiliz: zohikatz argia, 4 zati; hondar

silizeoa zati 1 (ganulometria, 1,5-2 mm) eta ondorengo ongarri-nahastearen 1,5 g/l

(kaltzio superfosfatoa 1g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 1g; potasio sulfatoa, 1g;

magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen nahastea (NUTREL), 0,05 g; pH-ak 6


HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hazkuntzaren amaierako dentsitatea 14 cm-ko ontzien kasuan 12-15 ontzi/m2-koa izango da

Hazkuntza aire zabalean hastea aholkatzen da, babes gutxirekin, garapen begetatiboari mesede

egiteko eta garaia baino lehenago loratzea zailtzeko

Loraldiaren prestaketa

loratzera behartuko ditugu, hots, saldu baino 2 hilabete lehenago landareak negutegira

eramango ditugu. Loraketari gaueko tenperatura freskoek onura handia egingo diote

(13-15 ºC). Azido giberelikoa (GA3, 20-30 ppm) erabiliz tratatuko dugu, zuzenean erdiko

koroan emanez, loraketa baino 50 egun lehenago

Argitasuna landare hau argi-maila ertain-altuetara egokitzen da (30.000-50.000 lux)

Tenperatura freskoak behar ditu (15-20 ºC) eta 25 ºC-tik gora asko sufritzen du

Hezetasuna maila ertaineko hezetasun erlatiboa eskertzen du (% 60-70)


ontziratu ondoren, 2,4 astera ureztapen ongarridunarekin has daiteke, 1:1.1 oreka duen

ongarri baten 100 ppm + mikroelementuak astean bitan erabiliz

Eragile kaltegarriak

ohikoenak botrytis-a (koroa usteltzea), fusarium (sustrai-usteltzea), erwinia bakterioa

(usteltze orokorrak), sciara (arrak), armiarma gorria, landare-zorria eta thrips-a izaten dira

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

estandarra, 14 cm-ko ontzian eta zenbait lore irekita direla, 4 hilabete ingurukoa izaten da

Prezioa hona hemen 98.12.04an MERCATen lortutako prezioa: ziklamen hibridoa, 4-6 lorerekin eta

14 cm-ko ontzian, 2,1 euro


LANBIDE EKIMENA

46

DIEFFENBACHIA

ONTZIRATZEA

Ontziak oro har, plantula bat ipintzen da 14 cm-ko ontzian

Substratua oso substratu porotsua behar du. Mota deiturikoa erabil daiteke eta oraingo honetan

konposizioa ondorengoa litzateke: zohikatz argia, 4 zati; hondar silizeoa, zati 1

(ganulometria, 1,5-2 mm) eta ondorengo ongarriketa (substratu m3-ko): kaltzio

superfosfatoa, 150 g; 12-12-50 ongarri konplexua, 500 g; burdin kelatoa, 25 g eta

mikroelementuen nahastea (NUTREL), 250 g; pH-ak 5,5-6,5 ingurukoa izan behar du

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hasieran ontziak elkartuagoak jar badaitezke ere, hazkuntzaren amaierako dentsitatea,

11 ontzi/m2 ingurukoa izango da

Argitasuna barietate handiek argi-intentsitate baxu-ertainak jasaten dituzte (25.000-30.000 lux) eta

barietate txikiek 30.000-40.000 lux (kasu guztietan argi gutxirekin hostoak horiztatu eta

erori egiten dira eta eguzkiak gogor eta zuzenean joz gero, hosto-erredurak jasaten dituzte)

Tenperatura egokia 20-30 ºC bitartekoa da (balio altuagoek bakterioak agertzea eragin dezakete)

Hezetasuna hezetasun erlatiboak altu samarra izan behar du (% 70-80)


ontziratu ondoren, 2-4 astera, etengabeko ureztapen ongarriduna progama daiteke,

2:1.3 orekadun ongarri baten 100 ppm erabiliz (edo 200 ppm, hamar egunetik behin).

Era berean, ongarriketa karbonikoak (1.0000 ppm) garapenari mesede egiten dio


ohikoenak erwinia bakterioa (usteldura orokorrak), phytophthora (lepoa usteltzea),

fusarium (sustraiak usteltzea) gisako gaixotasunak eta armiarma gorria, thrips, edo

kukurutxa eta antzeko izurriteak izango dira

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

estandarra (ontziratzea-saltzea), 7-8 hilabete ingurukoa izango da (tamainaren arabera)

Prezioak 98.12.04an MERCATen hainbat prezio aurki ditzakegu: dieffenbachia Camila eta

Compacta, taldean eta 17 cm-ko ontzian, 2,7 euro; mota bera baina 13-ko ontzian, 1,5

euro; dieffenbachia Tropic, 60-70 cm altuerakoa, 17 cm-ko ontzian, 3,9 euro. 9 euro

azken barietate horrentzat, taldean 80-100 cm-ko altuera duena eta 22 cm-ko ontzian


LANBIDE EKIMENA

47

FICUS (elastica, benjamina eta repens)

ONTZIRATZEA

Ontziak ondorengoak dira ficus espezieentzako formaturik erabilienak: elastica-rentzako

plantula bat, 14-16 cm-ko ontzian; 1-3 plantula, 14-16 cm-ko ontzian eta 1-3 plantula,

25-30 cm-ko edukiontzian; benjaminarentzako, 1-3 plantula, 14-16 cm-ko ontzian eta 1-3

plantula, 22-25 cm-ko edukiontzian. Repens-entzat, 6-8 plantula, 11-13 cm-ko ontzian

(zintzilikariak) edo 10-16 plantula, esolak ipintzeko den 14-16 cm-ko ontzian

Substratua erabili beharreko substratuak arina eta haritsua izan behar du, ondorengo osagaiak

nahastuz: pinu-hosto konpostatua % 60 eta zohikatz argia % 40 edo txilar-hosto

konpostatua % 30 eta zohikatz argia % 70. Nahaste honi 14-16-18 ongarri konplexu

baten 1,5 g/l + mikroelementu-nahastea (NUTREL) gehitu beharko zaizkio

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hazkuntzaren amaierako dentsitatea, ekoitzi beharreko formatuaren araberakoa izango

da, hala nola 14 cm-ko ontzientzat, 22/m2 eta 25 cm-koentzat, 9/m2 (ficus elastica).

Benjaminarentzat, 16 cm/m2-ko 14 ontzi eta 25 cm/m2-ko 5 ontzi. Azkenik, repens-entzat,

12 cm/m2-ko 25 ontzi eta 16 cm/m2-ko 20 ontzi (esolak ipintzeko)

Argitasuna argi asko behar duten landareak dira, 50.000-70.000 lux elastica-k, 35.000-50.000 lux

benjaminak eta 20.000-35.000 lux repens-ak

Tenperatura ertain-altuak (28-30º C)

Hezetasuna altua (% 80 ingurukoa) izan behar du


nutriente askoren beharra duten landareak ditugu. Ontziratu eta 2-4 astera, etengabeko

ureztapen-progama ongarridun bati hasiera eman diezaiokegu, 1:1:1 orekadun ongarri baten

225 ppm + mikroelementuak (boroa eta manganesoa garrantzi handikoak dira) erabiliz

Eragile patogenoak

kontuan izan beharreko eragile patogenoak, elastica-n kukurutxak aipatuko ditugu,

thrips-ak elastica-n eta benjaminan, nematodoak benjaminan eta akaroak repens-en.

Neurri berean, hosto-orbanak (cercospora) eta sustrai-onddoen erasoak ere (hotzarekin

edo ureztutako substratuekin azal daitezke)

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena eta prezioak

hazkuntza-iraupena, formatu-motaren arabekoa izango da eta prezioak 98.12.4an MERCATetik

ateratakoak dira. Arruntenak: ficus elastica, 14 cm-ko ontzian, 5-6 hilabetekoa, 0,9 euro (ficus

robusta tineke, 40 cm-ko altuerakoa). Ficus robusta eta decora, 1,95 euro. Ficus robusta eta

elastica, 3 landareko sorta, 150 cm-ko altuerakoa, 25 cm-ko ontzian, 15 euro.

Ficus benjamina, 14 cm-ko ontzian, 12 hilabetekoa, 9 euro (Ficus benjamina txirikordatua,

enborra 30 cm eta 120 cm-ko altuera); ficus benjamina danielle 180 cm, 25 cm-ko ontzian,

18 hilabete, 240 euro. Ficus repens, 13 cm-ko ontzian, 8 hilabete, 0,9 euro


LANBIDE EKIMENA

48

FUCHSIA EDO PETENTA

ONTZIRATZEA

Ontziak 12 cm-ko ontzian sustraitutako 2-3 aldaxka ipintzen dira

Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, oraingo honetan ondorengo nahaste hau erabiliz:

zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa zati 1 eta ondorengo

ongarri-nahastearen 2 g/l (kaltzio superfosfatoa, 1g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio

nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1g; magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen

nahastea (NUTREL), 0,05 g.

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hazkuntza-amaierako dentsitatea, goian aipatutako formatuan, 15 ontzi/m2 ingurukoa

izango da

Argitasuna maila altu samarrak behar dituzten landareak ditugu (50.000-70.000 lux)

Tenperatura epel-altuak, 20-26 ºC bitartekoak (15 ºC-tik behera eta 30 ºC-tik gora arazoak azal

daitezke)

Hezetasuna maila ertaineko hezetasun erlatiboa (% 60-70)

Fotoperiodoa fotoperiodoak eragina du loraketan (16 argi-ordutik gora ondo loratzen da)


azaleko ongarriketa on baten beharra izaten du. Beraz, hazkuntzan zehar eta ontziratu

ondoren, 2-4. astetik aurrera, 1:1.1 ongarri baten 200 ppm + mikroelementuak gehituko

dira etengabeko ureztapen ongarridunean.

Landarea itsatsi ondoren (ontziratu ondoren, 2-4 astera) zenbait pintzatu egingo dira,

eskuz edo kimikoak (Clomercuat), saldu baino 7-8 aste lehenagora arte.

Landare trinkoagoak lortzeko asmoz, hazkuntza-atzeratzaileak erabiltzen dira, Ancimidol,

Daminocida… tankerakoak


sustraietako usteldurak (substratu-onddoak), hosto eta zurtoinen usteldurak (botrytis-a),

hosto-orbanak (gorrina) eta euli zurien, akaroen eta landare-zorrien erasoak dira gehien

azaltzen diren kalteak

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

ontziratzen denetik saldu arte urtebetekoa izatera irits daiteke (edo gehiago, lortu

beharreko tamainaren arabera). Hala ere, 12 cm-ko ontzian eta zenbait barietateren

kasuan (katalogoak edo Zerbitzu teknikoak kontsultatu), 6 hilabeteren buruan sal daitezke


LANBIDE EKIMENA

49

HEDERA helix EDO HUNTZA

ONTZIRATZEA

Ontziak 11 cm-ko ontzian (formatu arrunta) 6-8 aldaxka ipintzen dira (sustraituak edo sustraitu gabeak)

Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, kasu honetan ondorengo osagaiak erabiliz: zohikatz

argia, 4 zati eta 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa, zati 1. Substratu horri

ondorengo ongarriketa-nahastearen 1,5 g/l gehitu beharko zaio (kaltzio superfosfatoa,

1g amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1g, magnesio

sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen nahastea (= NUTREL), 0,05 g.

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hazkuntza-amaierako dentsitatea, 11 cm-ko 20 ontzi/m2. Ontzi zintzilikariak ere erabil daitezke

Argitasuna argi-intentsitatea oso aldakorra izango da, bariegatek berdeek baino gehiago, baina,

orokorrean, maila ertain-baxuetan kokatzen dira (15.000-30.000 lux)

Tenperatura 15-20 ºC, berdeentzat eta 18-25 ºC, bariegatentzat

Hezetasuna batean zein bestean hezetasun erlatiboak altua izan behar du (% 80 ingurukoa)


ongarriketa egokia izateko (ez da asko eskatzen duen landarea), ontziratu ondoren, 2-4

astera, etengabeko ureztapen ongarriduna egin beharko da, 3:1.2 orekadun ongarri

baten 75 ppm + mikroelementuak erabiliz, berdeentzat eta 2:1.2 + mikroelementuak,

bariegatentzat (ongarri gehiegi erabiliz gero, erredurak azal daitezke hosto-ertzetan).

Barietate gehienek ez dituzte adarrak behar den moduan ematen eta pintzatu egin

behar izaten dira. Sarritan, garesti ateratzen da eskulana eta, ondorioz, citoquinina-k

(Promalin...) ematea aholkatzen da (neurri txikian)

Eragile patogenoak

azal daitezkeen eragile patogenoak, armiarma gorria, thrips-a eta, neurri txikiagoan,

kukurutxa dira, baita bakterioak eta zenbait onddok eragindako hosto-usteldurak eta

orban moduko gaixotasunak ere

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

ontziratzen denetik saldu arte, 5-6 hilabete bitartekoa da, beti ere, barietatearen eta

ugalketa-garaiaren (eta hazkuntzaren) arabera

Prezioak 98.12.04an MERCATetik lortutako datuen araberakoak: 14 cm-ko ontziak (esolekin),

1,8 euro eta 11 cm-ko ontziak, 0,4 euro (hedera helix berdea)


LANBIDE EKIMENA

50

IMPATIENS GINEA BERRIKOA

ONTZIRATZEA

Ontziak hainbat hazkuntza-formatu izaten dira. Erabilienak: plantula bat, 10-12 cm-ko ontzian;

1-3 plantula, 14 cm-ko ontzian eta 3 plantula, 18 cm-ko terrina zintzilikarioan

Substratua oso porotsua (sustrai-itomena izaten du) baina, aldi berean, ur-atxikipen handikoa izan

behar du (transpirazio handiko landarea da). Mota deiturikoa erabil daiteke, kasu

honetan ondorengo osagaiak erabiliz: zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm ganulometriako

hondar silizeoa, zati 1 eta ondorengo ongarri-nahastearen 2 g/l (kaltzio superfosfatoa

1g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa 1g, magnesio

sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen nahastea (NUTREL), 0,05 g; pH-ak 6-6,5 ingu-

rukoa izan behar du

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hazkuntzaren amaieran, 12 cm-ko 17 ontzi/m2; 14 cm-ko 12 ontzi eta 18 cm-ko 8

ontzi/m2-ko dentsitatea aurreikusiko da

Argitasuna argi-intentsitatea erdi-altu mailakoa da (30.000-40.000 lux)

Tenperatura maila ertainekoa (17-23 ºC).

Garrantzitsua da gaueko eta eguneko tenperaturen artean aldaketa handirik ez izatea,

zurtoinak luzatu egiten baitira

Hezetasuna maila ertaina (% 60-70)


etengabeko ureztapen ongarriduneko progamak (ontziratu ondoren, 2-4 astetara hasi),

substratuaren hezetasunaren aldaketa handirik ez izatea ziurtatu beharko du (lehortzen

bada, loreen eta hostoen ertzak erre egiten dira) eta 2:1:2 orekadun ongarri baten 200

ppm + mikroelementuak gehituko dira (hauek gehiegi erabiliz gero, eta pH-a 5,5-etik

beherakoa bada, fitotoxikoa da). CO2-ko 1.000-1.500 ppm erabiliz, ongarriketa karbo-

nikoa dagoenean ondo erantzuten du

Eragile patogenoak

kontrolatu beharreko eragile patogenoak, armiarma zuriak, landare–zorriak eta thrips-ak

dira. Gaixotasunik ohikoenetan, hostoen eta loreen usteldurak (botritisa) eta sustrai-

-onddoak (pythium, rhizoctonia eta phytophthora) dira aipatzekoak

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

oro har, landarea zenbait lore (gutxi) irekita dituela saltzen da, eta hazkuntza-iraupena

(ontziratzen denetik saldu arte), 12 cm-ko ontzientzat, 8-10 aste bitartekoa izango da;

14 cm-koentzat, 9-12 astekoa eta 18 cm-koentzat, 14 astekoa


LANBIDE EKIMENA

51

NEPHROLEPIS exaltata EDO IRATZEA

ONTZIRATZEA

Ontziak 12-14 cm-ko edo 17-20 cm-ko ontzian plantula bat jarri (hazkuntza-iraupena aldakorra

izango da)

Substratua ura atxikitzeko gaitasun handia izan behar du. Ondoren aipatuko duguna da oso

erabilia: zohikatz argia, 5 zati (edo zohikatza, hiru zati eta lurrustela edo orbela, 2 zati);

1,5-2 mm-ko ganulometriako hondar silizeoa (edo perlita), zati 1 eta ondorengo

ongarri-nahastearen 1,5 g/l (kaltzio superfosfatoa 1g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio

nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa 1g, magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen

nahastea (NUTREL), 0,05 g; pH-ak 6 ingurukoa izan behar du

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hazkuntza estandarraren amaierako dentsitatea, 12-14 cm-ko 15 ontzi/m2 eta 20 cm-ko

7 ontzi/m2 (landareak elkar uki dezakete, baina argiaren eta aireztapenaren sarrera

oztopatu gabe)

Argitasuna maila ertainekoa nahiz altua (35.000-45.000 lux) behar dute ondo ernetzeko

Tenperatura 18º-26 ºC bitartekoa

Hezetasuna altua (% 80 inguru).

Azken bi parametro horien bat-bateko oszilaziorik ez du jasaten


ontziratu ondoren, 2-4 astera, 3:2:3 ongarri baten 100 ppm + mikroelementuak erabiliz

egingo da (hosto-ongarriren bat ere tarteka daiteke, batez ere, neguan).

Beste iratze batzuen antzera, birlandatzea eskertzen du (sustraiek substratua “betetzen”

dutenean edo landarea ontzirako handiegia denean); izan ere, hala egiten ez bada, beren

balio komertziala galdu egingo dute (hostoak gehiegi garatu; ur gehiegiren ondorioz, ustel-

durak; ur eta nutrienteen eskasiagatik horiztatzea…)

Eragile patogenoak

gaixotasunik arruntenak: hosto-usteldura (botritisa) eta sustrai-onddoak (pythophthora,

rhizoctonia). Izurriteak, berriz, landare-zorriak, kukurutxak eta bareak

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

birlandaketarik gabeko hazkuntza estandarraren iraupena (ontziratzea-salmenta), 4-5 hilabe-

-tekoa da 12-14 cm-ko ontziko formatuentzat eta 6-8 hilabetekoa, 17-20 cm-ko ontzientzat

Garraioa oso delikatua da, gehiegizko hezetasuna eta aireztapen falta izanez gero, laster gal-

tzen baita

Prezioak 98.12.4an MERCATetik eskuratutakoak: nephrolepis iratzea, 13 cm-ko ontzian, 0,7 euro.

Zintzilikatzeko iratzea, nephrolepis boston, 18 cm-ko ontzian, gakoarekin, 3 euro


LANBIDE EKIMENA

52

PELARGONIUM ZONAL, PELTATUM, GANDIFLORUM GERANIO NORMALA, HUNTZA ETA PENTSAMENDUA

ONTZIRATZEA

Ontziak hazkuntza azkarrerako plantula bat ipintzen da 13 cm-ko edukiontzian (formaturik

arruntena) eta 18-20 cm-koa (gutxiengoa) ale handientzat edota zintzilikarientzat

Substratua erabiltzen diren substratuetako bat aipatuko dugu: konpost oneko 1/3 (edo lur franko

esterilizatua); 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa, 1/3; zohikatz argia, 1/3 eta, 5-

-6 hilabetez, askapen moteleko ongarria, 3 kg/m3 (ureztapen ongarriduna aurrezten

dugu), edo horren ordez, ondorengo nahastearen 2 g/l gehituz (kaltzio superfosfatoa,

1g; amonio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 0,5 g; magnesio sulfatoa, 0,5 g;

mikroelementuen (NUTREL) nahastea, 0,05 g. pH-a, 6-6,5

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hazkuntza-amaierako dentsitatea, 13 cm-ko edukiontziarentzat, 15 unitate/m2; 20 cm-

-koentzat, berriz, 7 unitate/m2 ingurukoa

Argitasuna funtsezko faktorea izango da zonale eta gandiflorum barietateentzat; izan ere, inten-

tsitateari dagokionez, asko behar izaten dute (45.000-60.000 lux). Peltatum-ak, aldiz,

ondo hazten dira maila ertainetan (30.000-45.000 lux)

Tenperatura hazkuntza-tenperatura, 15-25 ºC bitartekoa da

Hezetasuna mantendu beharreko hezetasun erlatiboa baxu samarra izango da (% 60-70)


plantulak finkatuta daudenean (ontziratu ondoren, 2-4 astera) eta progamazio

iraunkorra egitea pentsatuz gero, 1:0,8:1,5 orekadun ongarriaren 1 g/l + mikroele-

mentuak gehituko dira hazkuntzaren lehen faseetan, eta amaieran, berriz, 1:0,7:2 (lore-

-begiak osatuta daudenean).

Gandiflorum-en ingurune-baldintza zehatza, lorea ematera behartzeko aukera izatea

da, neguan argitasun osagarria emanez (16 ordu gehienez ere) eta 15-20 ºC-ko

tenperaturak mantenduz (barietate gehienek, 10 ºC inguruko tenperaturan, 6-8 aste

behar dituzte loratzeko).

Muturrak mozteari dagokionez, eskuz egitearen kostua kontuan izanik, berez trinkoak diren

barietateak hazten saiatu behar dugu (katalogoak edo Zerbitzu teknikoak kontsultatu) edo

bestela ontziratu eta 2-3 astera (barietatearen arabera, behar adina), landareak nahikoa ur

duela, arratsatalde lainotsu batean Clomercuat (Cycocel) erabiliz, tratatu.

Peltatum barietateetan, ontzi bakoitzean, landareari eutsiko dion sare bat ipintzen da

edo baita esola bat ere, landarea zuzen mantentzeko


LANBIDE EKIMENA

53

Eragile patogenoak

ager daitezkeen eragile patogenoei buruz, hostoen gaixotasunak (gorrina), batez ere,

zonaldeetan; loreetan eta pujetan usteldurak (botrytis-a), zurtoinaren oinarriaren

usteldurak (pythium-a), usteltze orokorra (xhantomon-a) eta beldarra, landare-zorria,

euli zuria (batez ere, gandiflorum-ean) eta thrips (batez ere, peltatum-ean) gisako

gaitzak eta izurriteak jasan behar izaten dituzte

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

ontziratzen denetik salmenta artekoa. 13 cm-ko edukiontzietako formatuentzat, 3-4

hilabetekoa eta gure inguruko progamazio ohikoan zeharraldatzea urtarrilaren hasieran

eta erdi aldean egiten da. Salmenta, berriz, apirilaren erdi aldetik aurrera

Prezioak 98.12.04an MERCATen, perlargonium zonal, loretan eta 13 cm-ko ontzian, 0,9 euro

PEPEROMIA caperata

ONTZIRATZEA

Ontziak 8-9 cm-ko ontzian plantula bat ipini

Substratua mota deiturikoa erabil daiteke. Kasu honetan: zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm

ganulometriako hondar silizeoa, zati 1 eta ondorengo ongarri-nahastearen 1g (kaltzio

superfosfatoa, 1g; nitrato amonikoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1g;

magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen (NUTREL) nahastea, 0,05 g. pH-ak, 5-6


HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hazkuntza-amaierako dentsitatea, 9 cm-ko ontzientzat, 30 unitate/m2 ingurukoa izango da

Argitasuna espezie hauek, gehienbat, itzal aldekoak izaten dira; mantendu beharreko argi-

-intentsitatea 5.000-15.000 lux ingurukoa izaten da (beti ere, barietatearen arabera) eta

hosto kolorea hobetu egiten du

Tenperatura 16º-22 ºC inguru

Hezetasuna hezetasun erlatiboari buruzko beharrak maila ertainekoak (% 60-70) izango dira


ontziratu ondoren, 2-4 astera, etengabeko ureztapen-progama ongarridun batekin has

gaitezke, 3:1:2 orekadun ongarri baten 100 ppm + mikroelementuak erabiliz.

Gehiegizko gazitasunarekiko oso sentikorra da

Eragile patogenoak

kontuan hartu beharreko eragile patogenoak sustrai-usteltzeak (phytophthora, phythium,

rhizoctonia) eta hosto-orbanak (hosto-nemotodoak) izango dira

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

9 cm-ko ontziaren ohiko formatuan, hazkuntza-iraupena (ontziratzea-salmenta), 6-7 hilabete

ingurukoa da


LANBIDE EKIMENA

54

PHILODENDRON scandens

ONTZIRATZEA

Ontziak erabili beharreko ontziei dagokionez, era guztitakoak daude, ontziaren tamainaren

arabera, ontzi bakoitzean ipini beharreko plantula-kopuruaren arabera, zintzilikariak edo

hesolak ipinitakoak izatearen arabera… Beraz, erabilienak aipatuko ditugu soilik:

hesolarik gabeko mahaiarentzat, 12 cm-ko ontzia eta 3-5 aldaxka; zintzilikatzeko, 14-16

cm-ko terrina eta 5-8 aldaxka, edo 18-20 cm-ko terrina eta 10-12 aldaxka; hesolak

jartzeko, adibide moduan, formatu hauek aipatuko ditugu: 14-16 cm-ko edukiontzia, 50

cm-ko hesolarekin eta 5-8 aldaxka; edo 18-20 cm-ko edukiontzia, 100 cm-ko hesolarekin

eta 6-10 aldaxka; edo 20-25 cm-ko edukiontzia, 150 cm-ko hesolarekin eta 8-14 aldaxka

Substratua mota deiturikoa erabil daiteke eta kasu honetan: zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm

ganulometriako hondar silizeoa, zati 1 eta ondorengo ongarri-nahastearen 1,5 g/l (kaltzio

superfosfatoa, 1g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1g;

magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen (NUTREL) nahastea, 0,05 g. pH-a, 5,5-6,5

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea ontzien tamaina desberdinen ondorioz, hazkuntza-amaierako dentsitateak ere desberdinak

izango ditugu: 12 cm-ko ontzientzat, 17 ontzi/m2; 16 cm-koentzat, 10 ontzi/m2; 20 cm-

-koentzat, 6 ontzi/m2 eta 25 cm-ko edukientzat, 4 unitate/m2

Argitasuna argitasun-maila baxu-ertainen beharra dauka (15.000-25.000 lux)

Tenperatura eta hezetasuna

hobeto garatzen da tenperatura eta hezetasun-maila ertainetan (20-30 ºC eta % 80-90),

baina saldu baino lehen baldintza gogorretara egokitzea komeni da

Ongarriketa azaleko ongarriketa, ureztapen ongarridun etengabean gehi daiteke ontziratu ondorengo

2-4 astetik aurrera, 3:1:2 orekadun ongarri baten 150 ppm + mikroelementuak erabiliz.

Era berean, atmosfera CO2 bidez aberasteak (800 ppm-raino), ekoizpena nabarmen

hobetzen du

Eragile patogenoak

hazkuntza honetan ager daitezkeen eragile patogenoei dagokienez, hauek dira gehien

azaltzen direnak: kukurutxa, akaro, thrips eta sustrai-nematodo gisako izurriteek eta

substratu-onddoek (phytophthora, pythium, rhizoctonia) eragindako sustrai-usteltze

batzuk eta gaixotasun gisako usteltze-orokorrak (erwinia)

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

hazkuntza estandarraren (ontziratzea-salmenta) iraupena, 2-3 hilabetekoa da, 12 cm-ko

ontziarentzat; 4-6 hilabete, 14-16 cm-ko terrinarentzat (zintzilikariak); 7-9 hilabete, 18-20

cm-ko terrina zintzilikariarentzat; 5-7 hilabete, 14-16 cm-ko edukiontziarentzat (50 cm-ko

hesolarekin); 7-10 hilabete, 18-20 cm-ko edukiontziarentzat eta 100 cm-ko hesolarentzat,

eta 12-15 hilabete, 20-25 cm-ko edukiontziarentzat (150 cm-ko hesolarekin)


LANBIDE EKIMENA

55

POINSETTIA EDO PAZKO-LOREA

ONTZIRATZEA

Hazkuntza--garaia

gure inguruan data nahikoa zehatza du (Eguberriak) eta, ondorioz, hori kontuan izanik

egingo dugu hazkuntza.

Ontziratzea uztailaren erdi-amaiera eta abuztuaren hasiera bitartean egingo dugu,

barietatearen arabera (kontsultatu katalogoak edota zerbitzu teknikoak)

Ontziak ontzi bakoitzean ipini beharreko aldaxka-kopurua (sustraituta), ontziaren tamainaren eta

ekoitzi beharreko formatuaren mende egongo da: 14 cm-ko edukiontzientzat (ohikoena),

plantula 1 ipintzen da; 16 cm-ko edukiontzientzat, 2; 20 cm-koarentzat 3 edo 4, eta 25

cm-koan, 4-5 plantula

Substratua substratuak harroa izan behar du (usteldurarekiko sentikorra) eta ondorengo osagaien

(zati berdinak erabiliz) nahastea erabil daiteke: pinu-azal konpostatua, 1,5-2mm

ganulometriako hondar silizeoa eta zohikatz argia. Beste aukera bat: zohikatz argia, 3

zati eta goian aipatutako ganulometriako hondar silizeoa, zati 1. Batean zein bestean,

ondorengo ongarri-nahastearen 1,5 g/l gehitu beharko da (kaltzio superfosfatoa, 1g;

amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa 1g, magnesio sulfatoa

1,5 g eta mikroelementuen (NUTREL) nahastea, 0,05 g, pH-a, 5,5-6.

Hala ere, ongarriketa bakarra (hondokoa) erabil daiteke, askapen moteleko ongarriak

erabiliz (20-10-15 aberastasuneko 3 kg/m3 + mikroelementuak, 150 g)

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hazkuntza-amaieran dentsitatea aldakorra izango da, formatuaren arabera: 12-14 cm-ko

14-16 ontzi/m2; 16 cm-ko 6-8 eta 25 cm-ko 3-4 edukiontzi/m2

Argitasuna argi-intentsitate egokia maila ertainekoa izango da (30.000-40.000 lux)

Tratamendua ontziratu ondoren, eta prebentzio gisa PCNB, TMTD, Propamocarb… erabiliz, ureztatu

egingo ditugu

Barietatearen garrantzia

egun laburreko landarea denez, barietatea kontuan izan beharko dugu, salmenta-

-garaian lorea behar den moduan emateaz gain, landareak tamaina egokia izan dezan


tenperaturak ere maila ertainekoa izan behar du (16-25 ºC egunez eta gauean 14 ºC-raino

jasan dezake). Hezetasunari dagokionez, % 60-70 bitarteko hezetasun erlatiboa du gogoko


LANBIDE EKIMENA

56

Ongarriketa goian aipatzen den askapen moteleko ongarririk erabiltzen ez bada, azaleko ongarriketa

etengabeko ureztapen-progama ongarridun baten bidez egingo da (ontziratu ondoren, 2-

-4 astetik aurrera), 1:0,5:1 orekadun ongarri baten 150 ppm + mikroelementuak (zinka

eta molibdenoa oso garrantzitsuak) erabiliz.

Zurtoin bakoitzeko lortu nahi diren puja adina adabegi uztea posible izan bezain laster

(normalena 5-6 adabegi zurtoin bateko formatuentzat), muturreko pintzatua (eskuz

egindakoa) egingo da.

Altuera kontrolatzeko, hazkuntza-erregulatzaileak erabiltzen dira (normalean, Clomercuat),

1.500 ppm, hosto bidezkoa bada, edota 250 ppm, ureztaketan. Lehenengoa, pintzatuaren

ondoren aplikatuko da alboetako pujek 4-5 cm-ko luzera hartzen dutenean eta beste bat

(edo bi), 8-14 eguneko tartearekin

Eragile patogenoak

kontrolatu beharreko agente patogenoei dagokionez, oso sentikorra da substratu-onddoen

aurrean (rhizoctonia, pythium eta phytophthora). Baita botrytis-aren aurrean ere. Halaber,

izurrite askok kaltetzen dute (landare-zorriak, akaroak eta, batez ere, euli-zuriak)

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

ontziratzen denetik saldu arteko hazkuntza-iraupena 5 hilabetekoa da; oso garran-

tzitsua da barietatea aukeratzea, salmenta-garairik onenerako landare ona lortu nahi

badugu, behintzat


LANBIDE EKIMENA

57

RHODODENDRON EDO AZALEA

ONTZIRATZEA

Ontziak oro har, plantula bat ipintzen da 9-12-14 cm-ko ontzi bakoitzean

Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, eta osagai hauek: zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm

ganulometriako hondar silizeoa, zati 1 eta ondorengo ongarri-nahastearen 1,5 g/l

(kaltzio superfosfatoa, 1 g; nitrato amonikoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio

sulfatoa 1 g; magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen (NUTREL) nahastea, 0,05

g. 5-5,5 inguruko pH-a du gogoko

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hazkuntzaren amaieran dentsitatea: 9 cm-ko ontzientzat, 30 unitate/m2; 12 cm-koentzat,

17 eta 14 cm-koentzat, 13 ontzi/m2

Ingurune--baldintzak

mantendu beharreko ingurune-baldintzek harreman estua izango dute lore-begien

eraketarekin eta loratzea eragitearekin.

Landare honek argi-intentsitate baxu-ertain-altuak (15.000-40.000 lux) onartzen ditu;

tenperaturak baxu-ertainak (19-20 ºC, garai normalean eta 7-8 ºC, suspertze-garaian)

eta maila ertaineko hezetasuna (% 60-70)

Ongarriketa ontziratu ondoren, 2-4 astetik aurrera, ureztapen ongarridun etengabean, 1:0,5:1 ore-

kadun ongarri baten 100 ppm + mikroelementuak gehituko dira (ez ahaztu mangane-

soa eta burdina, 3-4 ppm, kelato moduan hobe).

Puja asko eta ondo osatutako landarea lortzeko, eskuz egindako pintzatuak egiten dira, 6-8

astetik behin (2 cm-ko ontzietan, 3 pintzatu), mutur bakoitzeko 1-1,5 cm bakarrik kenduz.

Lore-begien sorkuntza suspertzeko, azken pintzatuaren ondoren, 6-8 astera, 19-20 ºC-tan

mantenduko da (gaueko tenperatura). Ondoren, pixkanaka, tenperatura hori 7-8 ºC-taraino

jaitsiko da (batzuetan hozkailuan), 4-8 astez. Tratamendu horren ordez, Clomercuat gisako

hazkuntza-erregulatzailea erabil daiteke (200 ppm, hosto-tratamenduan).

Aipaturiko suspertzearen ondoren, eta loratzea eragiteko, berriro ere gaueko tenperatura

igotzen da, 19-20 ºC-taraino (4-6 astez) eta beste 4-6 aste igaro ondoren, loraketa hasiko da


LANBIDE EKIMENA

58

Progamazioa azaleak urte guztian zehar lortzea posible izango litzateke, beti ere, barietateen eta

mintegiaren progamazioaren arabera. Salmenta udaberrian egin nahi izatekotan, honako

ekoizpen-eskema hau izango genuke: urtarrilaren erdi aldera ontziratu; lehenengo

pintzatua martxoaren erdi aldean; 2. pintzatua maiatzaren erdi aldean; 3. pintzatua

uztailaren erdi aldean; lore-begien suspertzea irailaren erditik abendu amaierara arte;

loratzea eragitea abenduaren amaieratik otsailaren erdira arte eta salmentaren hasiera

martxoaren hasiera-erdi aldean

Eragile patogenoak

eragile patogenoei dagokionez (gehiegizko gazitasunagatik edo pH altuegiagatik sortutako

klorosia alde batera utzita), lurreko (substratuko) onddoek (phytophthora, pythium eta

rhizoctonia) eragindako arazoekin egingo dugu topo; baita botrytis motako aireko onddoek

eragindakoekin ere

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

ontziratzen denetik saldu bitarteko hazkuntza-iraupena, 13-14 hilabete ingurukoa izango da

Prezioak ondorengoak dira 98.12.04an MERCATen ageri ziren prezioak: azalea indica, 9 cm-ko

ontzian, 0,7 euro; 1,9 euro, 12 cm-ko ontzian, lore- begiekin; 2,7 euro, 14 cm-ko ontzian,

loreak zabaldurik


LANBIDE EKIMENA

59

BIOLETA AFRIKARRA

ONTZIRATZEA

Ontziak 15 cm-ko ontzian plantula bat ipintzen da

Substratua ondo aireztatutako substratua (drainatze errazekoa). Mota deiturikoa ere erabil daiteke,

oraingo honetan ondorengo osagaiak erabiliz: zohikatz argia, 3 zati; 1,5-2 mm

ganulometriako hondar silizeoa, zati 1 eta ondorengo ongarriketa-nahastearen 1 g/l

gehituz (kaltzio superfosfatoa, 1g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio

sulfatoa 1g; magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen (NUTREL) nahastea, 0,05

g. pH-ak 5,5-6,5 izan behar du

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea 10 cm-ko ontzian, hazkuntza-amaierako dentsitatea 45 unitate/m2-koa da

Argitasuna argi-intentsitatea maila baxuetan kokatzen da (8.000-10.000 lux); 15.000 lux-etik gora

kalteak ager daitezke hostoetan eta 5.000 lux-etik behera ez loratzea gerta daiteke


tenperaturik egokiena 21 ºC ingurukoa da (hotzarekiko sentikorra da) eta hezetasun-

-maila ertain-altuetan (% 70-80) kokatzen da.

Oso garrantzitsua da ingurune-tenperaturaren eta ureztaketako uraren arteko erlazioa;

izan ere, beraien artean 5 ºC baino alde handiagoa izanez gero, kalteak sortzen ditu

hazkuntzan

Ongarriketa gehiegizko gatzekiko sentikorra dugu landare hau (garapena gelditzen du). Ontziratu

ondoren, 2-4 astetik aurrera, etengabeko ureztapen ongarriduna onartzen du, 1.1:1

orekadun ongarri baten 100 ppm + mikroelementuak erabiliz. Bukatzeko, 1:2:1 oreka-

duna (50 ppm) + mikroelementuak.

Ingurunea CO2-rekin aberastuz gero (800-1.000 ppm-raino), oso ondo erantzuten dute.

Lehenengo kuskuak eta loreak kendu eta azido giberelikoa emanez gero, loraketa

hobetu egiten da.

Eragile patogenoak

hauek dira kontrolatu beharreko eragile patogeno nagusiak: armiarma txuria, thrips eta

hostoetako nematodo gisako izurriteak eta aireko gaixotasunak (botrytis) edo substratu-

-koak (phytophthora, pythium edo rhizoctonia) eragindako usteltzeak.

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

ontziratzen denetik saldu arte, hazkuntza-iraupena, 10 cm-ko ontzian, 6-8 hilabete

ingurukoa izaten da.


LANBIDE EKIMENA

60

SCINDAPSUS AUREUS. POTHOS. EPRIPEMNUM

ONTZIRATZEA

Ontziak formatu-aukera zabala izango dugu eta erabilienak aipatuko ditugu: 9 cm-ko ontziak, 4

plantularekin, mahairako; zintzilikatzeko terrinak, 12-15-20 cm-koak (7-9-11 plantula

terrina bakoitzean) eta 10-12 cm-ko edukiontzia, goroldiozko esolarekin eta 4 edo 8

aldaxka edukiontzi bakoitzeko

Substratua porotsua izan behar du eta mota deiturikoa erabil daiteke. Oraingo honetan ondoko

osagaiak izango ditu: zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa eta

ondorengo nahastearen 1,5 g/l (kaltzio superfosfatoa, 1g, amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio

nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1g, magnesio sulfatoa, 0,5 g + mikroelementuen

(NUTREL) nahastea, 0,05 g. pH-ak, 5-6,5 izan beharko du

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea hazkuntzaren amaieran dentsitatea aldatu egingo da, ekoitzi beharreko formatuaren

arabera: 9 cm-ko ontzientzat, 50 unitate/m2; 12 cm-ko terrinentzat eta 10-12 cm-ko

edukiontzientzat, 40/m2; 15 cm-ko terrinentzat, 25/m2 eta 20 cm-koentzat, 12/m2

Hesolak ipintzea hesoladun formatuetan, hesola ontziratzean ipiniko da eta ondoren, inguruan plan-

tulak ipiniko dira

Argitasuna argi-intentsitatea balio baxu-ertainetan kokatuko da (15.000-25.000 lux)


tenperatura maila ertainekoa edo altua (20-25 ºC bitartekoa, beti ere, 15 ºC-tik gora).

Hezetasun erlatiboa altua (% 80-90), baina, beti, tenperaturarekin zerikusi zuzena du

(zenbat eta tenperatura handiagoa, hainbat eta hezetasun erlatibo handiagoa)

Ongarriketa etengabeko ureztapen ongarridunarekin batera (ontziratu ondoren, 2-4 astera hasi

beharrekoa), 2:1.3 orekadun ongarria (150 ppm) + mikroelementuak gehituko ditugu.

Adabegitarteak gehiegi hazten badira, hazkuntza-erregulatzaileekin tratatuz gero

(Daminocida, 1.000 ppm) landare trinkoagoak lortzen dira

Eragile patogenoak

azpimarratu beharreko eragile kaltegarrietan izurriteak (kalte gutxi): landare-zorria,

akaroak, kukurutxa eta thripsak, eta gaixotasun gisa aireko onddoek eragindakoak

(botrytis), substratuarenak (pythium eta rhizoctonia) eta erwinia eta antzeko bakterioak

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

(ontziratzea-salmenta) bi hilabete ingurukoa da 9 cm-ko ontzientzat; 3 hilabete, 10-12

cm-ko edukiontzientzat (tutorearekin) edo 12 cm-ko terrinentzat; 4 hilabete, 15 cm-ko

terrinentzat eta 5 hilabete inguru, 20 cm-ko terrinentzat

Prezioak 98.12.04an MERKATetik jasotako zenbait prezio: 0,6 euro, 11 cm-ko ontziarentat, 4-5 lan-

darerekin; 2 eta 3,3 euro, 15-18 cm-ko ontzian (zintzilikatzeko) eta 2,4, 6 eta 9,6 euro, 14-

-20cm eta 22 cm-ko edukiontzian dauden photoentzat (40cm, 75cm eta 100 cm-ko hesolarekin)


LANBIDE EKIMENA

61

SOLANUM (Pseudocapsicum)

ONTZIRATZEA

Ontziak eta hazkuntza-garaia

amaitutako landarearen salmentarik handiena maiatz-ekainean izaten denez, ontziratzea

(12 cm-koa) urtarril-otsailean egin beharko da, ontzi bakoitzean plantula bat ipiniz

Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, kasu honetan hurrengo osagaiak erabiliz: zohikatz argia,

4 zati; 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa, zati 1 eta ondorengo ongarri-

-nahastearen 1,5 g/l (kaltzio superfosfatoa, 1g; nitrato amonikoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa,

0,5 g; potasio sulfatoa, 1g; magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen (NUTREL)

nahastea, 0,05. pH-ak, 5,5-6 izan behar du

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea 12 cm-ko ontzian, amaierako hazkuntza-dentsitatea, 17 unitate/m2 inguru izango da

Argia, tenperatura eta hezetasuna

argi-intentsitate egokia maila ertainekoa edo altua (30.000-50.000 lux), tenperatura

15-25 ºC bitartekoa eta hezetasuna, berriz, % 60-70

Ongarriketa ontziratu eta 2-4 astetik aurrera etengabeko ureztapen ongarriduna egin daiteke, 2:1:3

orekadun ongarria (200 ppm) + mikroelementuak erabiliz.

Oso trinkoak ez diren barietateetan, hazkuntza-erregulatzaileak erabiltzea beharrezkoa

izaten da (katalogoak eta Zerbitzu teknikoak kontsultatu)

Eragile patogenoak

eragile patogenoekiko erresistentzia handiko landarea da eta, beraz, ohiko aholkuei jarraituz

gero, ez da arazorik izaten

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

iraupen normala (ontziratzea-salmenta) 4-5 hilabetekoa izaten da


LANBIDE EKIMENA

62

SYNGONIUM wendlandii

ONTZIRATZEA

Ontziak ekoitzi beharreko formatuaren arabera, sustraitutako 6-10 aldaxka ipintzen dira 12-14

cm-ko ontzi bakoitzean (mahairako) edo 12-14 cm-ko terrina bakoitzean (zintzilikatzeko).

8-10 plantula, 16-18 cm-ko edukiontzi bakoitzean (hesolak ipintzeko)

Substratua mota deiturikoa erabili daiteke eta kasu honetan ondorengo osagaiak izango ditu:

zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa eta ondorengo ongarri-

-nahastearen 1,5 g/l (kaltzio superfosfatoa, 1g; amonio nitratoa, 0,5 g; sulfato potasikoa

1g, sulfato magnesikoa, 0,5 g eta mikroelementuen nahastea (NUTREL), 0,05 g. pH-ak,

5,5-6,5 izan behar du

HAZKUNTZA-ZAINKETAK

Dentsitatea amaierako hazkuntza-dentsitatea 12-14 cm-ko ontzientzat edo terrinentzat, 17 unitate/m2-

-koa da eta 16-18 cm-ko edukiontzientzat, 10 /m2

Hesolak ipintzea hesola jarriz gero, ontziratzerakoan ipiniko da eta ondoren, inguruan plantulak birlandatuko dira

Ingurune--baldintzak

argi-, tenperatura-, ureztapen- eta elikadura-maila altuetan mantenduz gero, adabegitarte

luzeegiekin geratzeko joera izaten du.

Goian aipatutako egoera hori kontrola daiteke, ureztaketarekin batera Ancidimol edo

antzeko hazkuntza-erregulatzaileren bat erabiliz (ontziko 0,2-1 mg, landarearen tamainaren

arabera)

Eragile patogenoak

arruntenak aipatzekotan, kukurutxak, akaroak eta thrips edo antzeko izurriteak, onddoek

eragindako gaixotasunak (rhizoctonia) edo bakterioak (erwinia). Bestalde, substratuaren

hezetasunean aldaketa handiak izanez gero, asko sufritzen du

SALMENTA

Hazkuntza--iraupena

(ontziratzea-salmenta) 6-7 hilabetekoa izaten da formatu txikientzat (12-14 cm-ko ontzi

edo terrinak) eta 9-10 hilabetekoa, 16-18 cm-ko edukiontzietan egindako hazkuntzarako

Prezioak 98.12.4an MERCATetik eskuratutakoak: syngonium butterfly (salduenetako bat), 15 cm-

-ko ontzian, 0,7-2,4 euro.

LANBIDE EKIMENA

63

GALDERAK


LANBIDE EKIMENA

64

1. BEHARREN ARABERAKO SAILKAPENA

1.- Jar iezaiozu dagokion izena espezie bakoitzari.

1.1 Landare tropikalak

2.- Landare-mota hauen instalazio-mota eta tenperatura-beharrak.

3.- Aipa itzazu barruko landare tropikalen bi adibide.

Argitasun handia behar dutenak

Argi gutxi behar dutenak

1.2. Landare erditropikalak


5.- Aipa itzazu barruko landare hauen bi adibide.

Argitasun handia behar dutenak


1.3. Asko eskatzen ez duten landareak


7.- Aipa itzazu landare-mota hauen bi adibide.



LANBIDE EKIMENA

65

2. MINTEGIEN EZAUGARRI OROKORRAK

2.1. Hazkuntza

8.- Hazkuntza-mota honentzako teknologia-ezaugarriak.

Instalazioa

Maila teknologikoa

Prestakuntza

9.- Ekoitzitako produktuen ezaugarriak.

Estandarizazioa

Formatuen araberako jatorria

2.2. Merkaturatzea

10.- Barruko landareen merkatuaren ezaugarriak.

Garraio-kostua

Balio erantsia

Merkatuen gertutasuna

Eskaera

Kalitatearen eta prezioaren arteko harremana

Lehia


LANBIDE EKIMENA

66

3. BALIABIDEAK

3.1. Negutegia

11.- Kristalezko negutegiei buruz, esan:

Erabilitako egitura

Abantailak

Kontuan izan beharreko kanpo-faktoreak

12.- Plastikozko estalkiak.

Kristalezkoekin alderatuz gero, abantailak eta eragozpenak

Motarik ohikoenak

13.- Zertan datza ganbera bikoitza eta zer abantaila eta eragozpen ditu?

14.- Negutegia egiterakoan, eraikitzerakoan, zer izan behar da kontuan:

Lursailen lubakiei dagokionez?

Hustubideei dagokionez?

Zimenduei dagokionez?

3.2. Ingurune-baldintzak

15.- Argitasunari buruz, esan:

Zer unitatetan neurtzen den

Zer eragiten duen negutegian gehiegizko argitasunak

16.- Itzala sortzeko erabiltzen diren metodoak eta bakoitzaren ezaugarriak.


LANBIDE EKIMENA

67

17.- Itzalpeak zer diren, zertarako balio duten eta ezaugarri orokorrak.

18.- Aireztatzearen helburuak.

19.- Ingurune-hezetasuna handitzeko moduak.

20.- Zertan datza Colling system eta zertarako balio du?

3.3. Negutegiaren barruko aldea

21.- Lurrean egiten den hazkuntza-azaleraren antolaketa.

22.- Lur hutsean egindako hazkuntzaren eragozpenak (eta irtenbideak).

23.- Hondarrez estalitako lurrean egindako hazkuntzaren ezaugarriak.

24.- Plastikoarekin estalitako lurrean egindako hazkuntzaren ezaugarriak.

25.- Hormigoitutako lurrean egindako hazkuntzaren ezaugarriak.

26.- Hormigoitutako lurrean ura bero bidezko berokuntza-sistema jartzeko eman beharreko pausoak.

27.- Noiz komeni da hazkuntza, hazkuntza-mahaietan egitea? Arrazoiak azaldu.

28.- Hazkuntza-mahaietan erabilitako materialak (arrazoiak azaldu).

Mahaiarenak berarenak

Mahaietako hondoenak

29.- Zein dira ugalketa-mahaien neurri gomendagarriak? Arrazoiak azaldu.


LANBIDE EKIMENA

68

30.- Abantailak:

Mahai mugikorrenak

Garraio-moduluenak

3.4. Berokuntza

31.- Barruko landare-ekoizpenean, berokuntzaren justifikazioa.

32.- Zer da jauzi termikoa?

33.- Zenbatekoa da kontuan izan beharreko jauzi termikoa, kanpoan espero dugun gutxieneko tenperatura

zero azpitik 7 ºC-koa eta negutegiaren barruan mantendu beharreko gutxienekoa 15 ºC-koa bada.

34.- Negutegiaren barruko aldea berotzeko moduak. Instalazio-motak eta bakoitzaren ezaugarriak.

3.5. Ureztaketa

35.- Ureztaketako uraren jatorriak.

36.- Ureztaketako uraren kalitatearen parametroak eta bakoitzaren balio normalak.

37.- Ureztaketako urari buruz, esan, normalean, zer eragin dezaketen balio altuegiek:

pH-ari dagokionez

Eroankortasunari dagokionez

38.- Ureztaketa-deposituen edukiera eta ezaugarriak.


LANBIDE EKIMENA

69

39.- Ekipo bultzatzaileari buruz, esan:

Bere funtzioa

Bere potentzia kalkulatzeko kontuan izan beharreko parametroak

40.- Gehien erabiltzen diren ureztaketa-motak. Bakoitzaren izena, abantailak eta eragozpenak.

3.6. Substratuak

41.- Substratu batek bete behar dituen ezaugarri orokorrak.

42.- Gehien erabiltzen diren substratu-motak (aipatu bakarrik).

43.- Substratu baten osagairik ohikoenak eta bakoitzaren funtzioa.

44.- Mota deituriko substratua. Osagaiak eta bakoitzaren kopurua.


LANBIDE EKIMENA

70

4. NEGUTEGIAREN PLANGINTZA

4.1. Espazio erabilgarria

49.- Negutegi batean erabilgarria den espazioari buruz, esan:

Zer den

Bere garrantzia

Baliorik normalena eta egokiena

50.- Negutegia betetzeko krokisaren garrantzia eta honen ezaugarriak.

4.2. Ekoizpen-datuak

51.- Negutegia betetzeko egiten dugun planifikazioan erabili beharreko datuak.

52.- Azal ezazu, labur, ondoren azaltzen den okupazio-koadroa.


LANBIDE EKIMENA

71

5. PLANTEL-EKOIZPENA

5.1. Kontuan izan beharreko zainketak

53.- Barruko landareak lortzeko gaur egungo joera.

54.- Landareak egokitzearen garrantzia.

55.- Gure landareak ekoitzi nahi izanez gero, kontuan izan beharrekoak.

56.- Landare-ekoizpenean gogoko ez ditugun egoerak.

Laboreen arteko nahastea

Substratuak eta ontziak

Substratu-hezetasuna

Materialaren osasuna

Tenperaturaren eta hezetasunaren arteko harremana

Prebentzio-tratamenduak

Pertsonak ibiltzea

5.2. Hazi bidezko barruko landareen landare-ekoizpena

57.- Barruko landareen ugalketan, sexu bidezko ugalketaren erabilera eta hazien ohiko jatorria.

58.- Hazi hibridoen belaunaldiak.

59.- Zertan datza geruzapena?

60.- Hazitegia prestatzeko eman beharreko pausoak.


LANBIDE EKIMENA

72

61.- Hazitegia prestatzerakoan kontuan izan beharreko zainketak:

Tenperatura Argia

Substratua Ureztaketa

Estaltzea Egokitzapena

5.3. Aldaxka bidezko ugalketa

62.- Landare amen ezaugarriak.

63.- Zeren arabera dago aldaxkaketa-garaia?

64.- Zer alde dago aldaxkaketa neguan edo udan eginez gero?

65.- Aldaxkaketan hormonak erabiltzearen justifikazioa.

66.- Hormona-motak. Izenak, siglak eta talde bakoitza zer landare-motarentzat erabiltzen den.

67.- Barruko landareen aldaxka-motak. Izenak eta bakoitzaren organoak.

5.4. In vitro hazkuntza

68.- Zertan datza ugalketa-mota hau?

69.- Ugalketa-mota honetan ezinbesteko zainketak.

Landare amak Sanitatea

Pausoak Ingurune-baldintzak


LANBIDE EKIMENA

73

5.5. Barruko landare-espezieak eta hauen ugalketa

70.- Ugalketa normala ondoko landareetan:

Aralia Hedera

Asplenium Impatiens Ginea Berrikoa

Begonia rex Nephrolepis

Chlorophytum Pelargonium

Cissus Peperomia caperata

Codiaeum Philodendron

Krisantemoa Poinsettia

Ziklamena Saint Paulia

Diefffenbachia Scheflera

Ficus benjamina Scindapsus

Ficus elastica Solanum

Ficus repens Syngonium

Fuchsia


LANBIDE EKIMENA

74

6. BERRAZKUNTZA

6.1. Kontuan hartu beharreko parametroak

71.- Barruko landareen berrazkuntzan eman beharreko pausoetan, kontuan izan beharreko datu garrantzitsuak:

Ontziratzea

Hazkuntza-zainketak

Salmenta

6.2. Hazkuntza-fitxak

72.- Hazkuntza-fitxen eginkizuna eta zorroztasuna.

73.- Hazkuntza-fitxetan azaldu beharreko datuak.


LANBIDE EKIMENA

75

7. BORROKA FITOSANITARIOA

7.1. Arau orokorrak

74.- Garbitasuna eta borroka fitosanitarioa.

75.- Ingurune-baldintzak eta borroka fitosanitarioa.

76.- Neurri prebentiboak borroka fitosanitarioan.

77.- Ondoren aipatuko ditugun egoerek eragindako kalteak:

Tenperatura altuak hezetasun baxuekin Aire hotza, gutxienez gauean

Tenperatura eta hezetasun altuak Argitasun eza

Tenperatura baxuak eta hezetasun altuak Fitotoxikotasuna

Gehiegizko gatzak substratuan Nutriente eza

Gehiegizko ureztaketa eta substratuaren

aireztapen eskasa

Ureztaketako ur hotza

78.- Aipa itzazu (7 izen bakarrik aipatu) barruko landareen izurrite nagusiak.

79.- Barruko landareen eragile kaltegarriei buruz, aipatu:

Lurreko lau onddo-mota

Aireko lau onddo-mota

7.2. Kontsulta-fitxa

80.- Landare apaingarrientzako kontsulta-fitxan bete beharreko datuak.


LANBIDE EKIMENA

76

8. MERKATURATZEA

8.1. Salmenta-garaia

81.- Saltzeko garapen-egoera.

Loredun landareena

Landare berdeena

8.2. Kalitate-arauak

82.- Barruko landareen salmentan bost kalitate-erregelak.

8.3. Publizitatea

83.- Mintegiaren publizitatearen justifikazioa.

8.4. Garraioa

84.- Barruko landareen garraioan, zer garrantzi dauka (arrazoiak azaldu) :

Egokitzapenak?

Azkartasunak?

��

barruko landare-ekoizpena

Documents