14 gaia

14. Bizimodua duela 14. Bizimodua duela milaka urtemilaka urte

4. Maila4. Maila

SantillanaSantillana

Altzako Laguntza GelaAltzako Laguntza Gela

Lehen gizakien garaiaLehen gizakien garaia Lehenengo gizakiak talde Lehenengo gizakiak talde

txikitan bizi ziren.txikitan bizi ziren. Alde batetik bestera Alde batetik bestera

animalien eta landareen animalien eta landareen bila.bila.

Ibaiaren batetik hurbil Ibaiaren batetik hurbil geratzen ziren ura izateko.geratzen ziren ura izateko.

Haitzuloetan edota Haitzuloetan edota txaboletan bizi ziren.txaboletan bizi ziren.

Beranduago landareak Beranduago landareak hazten eta animaliak hazten eta animaliak zaintzen ikasi zuten. Honen zaintzen ikasi zuten. Honen ondorioz, lehenengo ondorioz, lehenengo herrixkak eraiki zituzten.herrixkak eraiki zituzten.

Lehen gizakien garaia.Lehen gizakien garaia.

Lehen gizakiak oso Lehen gizakiak oso motel joaten ziren motel joaten ziren leku batetik bestera, leku batetik bestera, oinez joaten zirelako oinez joaten zirelako eta bizkarrean eta bizkarrean ondasun guztiak ondasun guztiak eramaten zituztelako.eramaten zituztelako.

Beranduago gurpila Beranduago gurpila eta gurdiak asmatu eta gurdiak asmatu zituzten.zituzten.

Belaontziak ere bai.Belaontziak ere bai.3333


Garai hartan tresna sinpleak erabiltzen Garai hartan tresna sinpleak erabiltzen zituzten: gezien puntak, arpoiak, mailuak, zituzten: gezien puntak, arpoiak, mailuak, aiztoak eta lantzen puntak.aiztoak eta lantzen puntak.

Egur eta harriekin egiten zituzten Egur eta harriekin egiten zituzten tresnak.tresnak.


Lehen gizakiek Lehen gizakiek pinturen bidez pinturen bidez dekoratzen zituzten dekoratzen zituzten haitzuloetako sabaiak haitzuloetako sabaiak eta paretak: eta paretak: animaliak, baita animaliak, baita ehiza-eszenak ere.ehiza-eszenak ere.

Zeramikazko ontziak Zeramikazko ontziak ere egiten zituzten, ere egiten zituzten, eskuekin moldatuz eta eskuekin moldatuz eta ondoren sutan ondoren sutan erretzen zuten.erretzen zuten.

Lehen gizakien garaia:Lehen gizakien garaia:Ekain Haitzuloak (Zestoa, Sastarrain)Ekain Haitzuloak (Zestoa, Sastarrain)

Erromatarren garaia.Erromatarren garaia.

Duela 2.000 urte, erromatarrek hiri Duela 2.000 urte, erromatarrek hiri asko eraiki zituzten.asko eraiki zituzten.

Erromatarrak domusetan, insuletan Erromatarrak domusetan, insuletan eta “villetan” bizi ziren.eta “villetan” bizi ziren.

Domusetan aberatsak bizi ziren.Domusetan aberatsak bizi ziren. Insuletan behartsuak bizi ziren.Insuletan behartsuak bizi ziren.


Erromatarrak, landetan,” villetan” bizi Erromatarrak, landetan,” villetan” bizi ziren.ziren.


Harrizko bideak Harrizko bideak eraiki zituzten: eraiki zituzten: galtzadak.galtzadak.

Portuak ere Portuak ere bazeuden garai bazeuden garai hartan. Salgaiak hartan. Salgaiak belaontzitan iristen belaontzitan iristen zirelako.zirelako.

Erromatarren garaiaErromatarren garaia

Erromatarrak Erromatarrak oinez, zaldiz eta oinez, zaldiz eta gurdiz joaten gurdiz joaten ziren; ibaiak ziren; ibaiak pasatzeko zubiak pasatzeko zubiak eraiki zituzten. eraiki zituzten.

Erromatarren garaia.Erromatarren garaia. Erromatarrak Erromatarrak

eraikitzaile bikainak eraikitzaile bikainak izan ziren:izan ziren:

AntzokiakAntzokiak Anfiteatroak Anfiteatroak

(gladiadoreak eta (gladiadoreak eta piztiak)piztiak)

Zirkuak (Gurdi-Zirkuak (Gurdi-lasterketak)lasterketak)

Tenpluak (jainkoentzat)Tenpluak (jainkoentzat) Termak (bainuak)Termak (bainuak) Akueduktuak (ura Akueduktuak (ura

hirietara eramateko)hirietara eramateko)

Erromatarren garaiaErromatarren garaia

Latina zen Latina zen erromatarren erromatarren hizkuntza. Latinetik hizkuntza. Latinetik eratorri ziren, gerora, eratorri ziren, gerora, gaztelania, catalana gaztelania, catalana eta galizieraeta galiziera..

Pinturez bidez Pinturez bidez dekoratzen zituzten dekoratzen zituzten etxeko hormak eta etxeko hormak eta mosaikoz estaltzen mosaikoz estaltzen zuten lurra.zuten lurra.

Zaldunen garaia.Zaldunen garaia.

Duela 1000 urte zaldunak Duela 1000 urte zaldunak gazteluetan bizi ziren, gazteluetan bizi ziren, zerbitzariekin, familiarekin eta zerbitzariekin, familiarekin eta soldaduekin. Gazteluek, harresiak, soldaduekin. Gazteluek, harresiak, defentza dorreak eta lubanarro -defentza dorreak eta lubanarro -sakanak zituzten. sakanak zituzten.


Gaztelutik gertu, herrixkak zeuden eta Gaztelutik gertu, herrixkak zeuden eta nekazariak hor bizi ziren. Etxe txikiak nekazariak hor bizi ziren. Etxe txikiak zeuden. Zura edo buztina erabiliz zeuden. Zura edo buztina erabiliz eraikitzeko. Gela bakarra zuten eta han lo eraikitzeko. Gela bakarra zuten eta han lo eta jan egiten zuten.eta jan egiten zuten.

Zaldunen garaia.Zaldunen garaia. Errepideak ez zeuden Errepideak ez zeuden

oso zainduta.oso zainduta. Errepideak Errepideak

arriskutsuak ziren, arriskutsuak ziren, bidelapurrak bidelapurrak zeudelako.zeudelako.

Nola ibiltzen ziren: Nola ibiltzen ziren: Oinez, zaldiz edo Oinez, zaldiz edo mandoz ibiltzen ziren mandoz ibiltzen ziren edo bestela gurdietan.edo bestela gurdietan.

Itsasoan belaontzietan Itsasoan belaontzietan nabigatzen jarraitzen nabigatzen jarraitzen zuten. Belaontziek zuten. Belaontziek haizearen indarra haizearen indarra behar zuten ibiltzeko.behar zuten ibiltzeko.


Garai hartan, harrizko eliza asko Garai hartan, harrizko eliza asko eraiki zituzten. Eliza haiek gangen eraiki zituzten. Eliza haiek gangen bidez eztaltzen zituzten. Gangak bidez eztaltzen zituzten. Gangak harrizko sabaiak ziren, kurbatuak harrizko sabaiak ziren, kurbatuak eta konkortuak.eta konkortuak.

Zaldunen garaia.Zaldunen garaia. Estilo erromanikoa:Estilo erromanikoa:

Arte-estilo bat da.Arte-estilo bat da. Estilo erromanikoan, Estilo erromanikoan,

elizen hormak oso elizen hormak oso lodiak ziren eta lodiak ziren eta lehio gutxi zituzten.lehio gutxi zituzten.

Horregatik, eraikinek Horregatik, eraikinek argi gutxi izaten argi gutxi izaten zuten barruan.zuten barruan.


Estilo gotikoa:Estilo gotikoa:

Hurrengo arte-Hurrengo arte-estiloa.estiloa.

Elizak altuagoak Elizak altuagoak ziren.ziren.

Hormak ez ziren Hormak ez ziren hain lodiak eta hain lodiak eta lehioak oso handiak lehioak oso handiak ziren.ziren.

Dominikar Errepublikako lehen Dominikar Errepublikako lehen gizakiak.gizakiak.

Orain dela 5.000 urte, lehenengo Orain dela 5.000 urte, lehenengo gizakiak iritsi ziren irlara.gizakiak iritsi ziren irlara.

Ehiztariak, arrantzaleak eta biltzaileak Ehiztariak, arrantzaleak eta biltzaileak ziren.ziren.

Haitzuloetan marrazki magikoak Haitzuloetan marrazki magikoak egiten zituzten ehizan arrakasta egiten zituzten ehizan arrakasta lortzeko.lortzeko.

Fokak eta manatiak ziren bere elikagai Fokak eta manatiak ziren bere elikagai nagusiak.nagusiak.

Dominikar ErrepublikaDominikar Errepublika

Dominikar Errepublika.Dominikar Errepublika.

Colon Irlara iritsi zenean, hor bizi zirenek Colon Irlara iritsi zenean, hor bizi zirenek “tainoak “ izena zuten.“tainoak “ izena zuten.

Tainoak nekazariak ziren.Tainoak nekazariak ziren. Emakumeek etxeko lanak eta Emakumeek etxeko lanak eta

nekazaritzako lanak egiten zituzten.nekazaritzako lanak egiten zituzten. Gizonek, ehiza eta arrantza egiten zuten.Gizonek, ehiza eta arrantza egiten zuten. Kolonizazioaren ondorioz, desagertu Kolonizazioaren ondorioz, desagertu

ziren baina gaur egun beraien aztarnak ziren baina gaur egun beraien aztarnak daude.daude.

Dominikar Errepublika.Dominikar Errepublika.

14 gaia

Education