3. gaia, erromanikoa

GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIA

MAPA GAIARENMAPA

TEXTOSTEXTOSTESTUAKTEXTOSTEXTOSTEXTOSTESTUAK SÍNTESISSINTESIAKINICIOHASI INICIOHASI

SALIRSALIR

HASTEKOHASTEKO

MAPA DEL TEMAGAIAREN MAPA

TESTUAKTESTUAK

SINTESIAKSINTESIAK

IRTEN IRTEN

Erromanikoa

GAIA


MAPA GAIARENMAPA


Europa eta Mediterraneoa Erdi Aroan

SALIRSALIRAURREKOAAURREKOA IRTEN IRTEN


MAPA GAIARENMAPA


Gaiaren mapa

GARAI ERROMANIKOA

Ezaugarri orokorrak

Arkitektura

Eskultura

Pintura

TESTUINGURUA:

ERDI AROKO KRISTANDADEA

ELIZA ERROMANIKOA

ELEMENTUAK

EUROPAKO ADIBIDEAK

ESPAINIAKO ADIBIDEAK

EZAUGARRIAK

GAI NAGUSIAK

EGOERA

ADIBIDEAK

EZAUGARRIAK

MOTAK

ADIBIDEAK



MAPA GAIARENMAPA


Testuak


Gurutzadak

HANDITU HANDITU

Gurutzaden bisioak (I)

HANDITU HANDITU

Gurutzaden bisioak (II)

HANDITU HANDITU


MAPA GAIARENMAPA


Sintesiak


Elizaren eragina Erdi Aroko Europan

HANDITU HANDITU

Erromanikoaren ezaugarri orokorrak

HANDITU HANDITU

Arkitektura

HANDITU HANDITU

Eskultura

HANDITU HANDITU

Pintura

HANDITU HANDITU


MAPA GAIARENMAPA


Gurutzadak

Testuingurua: Erdi Aroko kristandadea

Kristautasunaren hedatzea


HANDITU HANDITU HANDITU HANDITU

Gurutzadak

HANDITU HANDITU

Gurutzaden bisioa (I)

HANDITU HANDITU

Gurutzaden bisioa (II)

HANDITU HANDITU


MAPA GAIARENMAPA


Kristautasunaren hedatzea



MAPA GAIARENMAPA


Gurutzadak



MAPA GAIARENMAPA


Testua: gurutzadak

Urbano II.aren deialdia

Garrantzitsua da zuen mendebaldeko anai-arrebei hain beharrezko duten laguntza ematea. Turkiarrek eta arabiarren eraso egiten diete. Aurre egin gabe orain aukera ematen badiezue, haien erasoa Jainkoa zerbitzatzen duten askorengana iritsiko da. Horregatik eskatzen dizuet Kristoren gurtzaileei laguntza eman diezaiozuela. Kristo bera da eskatzen duena. Joaten direnek bidaian zehar haien bizitza galduko balute paganoen aurka bai itsasoan bai lurrean, haien bekatu guztiak unean bertan barkatuko zaizkie. Fededunen aurka borroka pribatuetan lehiatzera ohituta daudenak, borroka daitezela orain ezleialen aurka; gaizkile izan direnak bihur daitezela soldadu; aspaldi mertzenario zirenek, irabaz dezatela betiko saria une honetan bertan.

FOUCHER DE CHARTRES, Frankoek Jerusalenera egin zituzten erromesaldien historia. XII. mendea



MAPA GAIARENMAPA


Testua: gurutzaden bisioak (I)

Urbano II.a Clermont-eko kontzilioan

Mendebaldean bizi diren zuen anaia-arrebek zuen laguntza behar dute lehenbailehen […]. Ondorioz, entzun duzuen bezala, turkiarrek eta arabiarrek eraso egin diete eta Erromaniako [bizantzioko inperioa] lurretako lur zabalak konkistatu dituzte […].

Asko hil eta atzeman dituzte, eta elizak suntsitu dituzte eta inperioa hondatu dute. […] Jainkoak Kristoren heraldo izena eman dizuete […] kristau horiei laguntza azkar eman ahal izateko. […]

Bidean hiltzen diren guztiak, bai itsasotik bai lurretik izan, edo paganoen aurkako batailan, bekatu guztietatik askatuko dituzte.

Urbano II.a Clermont-eko kontzilioan (1095)



MAPA GAIARENMAPA


Testua: gurutzaden bisioak (II)

Gurutzatuak

Hain zen handia gizon haiek Jerusalen askatzeko egiten zituzten predikuak non herrialde bakoitzeko biztanleek […] suntsipenerako eskaini zuten euren burua. Ez zuen soilik kaleko jendeak bere burua eskaini, erregeek, dukeek, markesek, eta beste munduko beste gizon boteretsu askok ere beren burua eskaini zuten; hala, Jainkoari euren leialtasuna erakusten ziotela uste zuten […]

Gizonen asmoak ezberdinak ziren. Batzuk diruzaleak ziren eta mendebaldeko berriak jakin ondoren, bertara gerturatu ziren jakiteko asmoarekin. Beste batzuk txirotasunak bultzatuta joan ziren […]. Batzuk, zorrak itota, haien jaunei zor zieten zerbitzutik ihes egin nahi izan zuten; beste batzuk, egindako gauza lotsagarriak zirela eta merezi zuten zigorretik ihesi, irteera bat bilatu nahi izan zuten.

Anonimoa, XII. mendea. Egokitua



MAPA GAIARENMAPA


Eliza erromanikoa

Fatxada nagusian dorre bat edo bi eraikitzen ziren, kanpandorre gisa erabiltzen zirenak.

Kontrahorma.

Kanoi-ganga.

Besoak gurutzatzen diren lekuari gurutzadura deitzen zaio. Gurutzaduraren gainean zinborio izeneko kupula bat ezartzen zen.

Gurutzearen beso luzea nabe batek edo batzuek osatzen zuten, hauek abside batean amaitzen ziren.

Batzuetan alboetako nabeak luzatu eta berauek girola osatzen zuten. Honek aldare nagusia inguratzea eta bertan gordetzen ziren erlikiak ikustea ahalbidetzen zuen

Kasu batzuetan solairu bat baino gehiago zeukaten.

3-5 nabe artean eduki ohi zituzten. Erdialdekoa aldeetakoak baino altuagoa zen.



MAPA GAIARENMAPA


Gurutze-latindar oinplanoa

Elementuak


Erdi puntuko arkua

HANDITU HANDITU

Kanoi-ganga

HANDITU HANDITU

Ertz-ganga

HANDITU HANDITU

Kupula

HANDITU HANDITU HANDITU HANDITU

Kontrahorma

HANDITU HANDITU


MAPA GAIARENMAPA


Erdi puntuko arkua



MAPA GAIARENMAPA


Kanoi-ganga



MAPA GAIARENMAPA


Ertz-ganga



MAPA GAIARENMAPA


Kontrahorma


Kontrahorma


MAPA GAIARENMAPA


Kupula



MAPA GAIARENMAPA


Gurutza-latindar oinplanoa



MAPA GAIARENMAPA


Europako adibideak


Italiar erromanikoa

IRUDIA HANDITU

Frantziako erromanikoa

IRUDIA HANDITU


MAPA GAIARENMAPA


Saint Trophime katedrala, Frantzia



MAPA GAIARENMAPA


Pisako multzoa



MAPA GAIARENMAPA


Espainiako adibideak


Elizak

HANDITU HANDITU

Katedralak

HANDITU HANDITU

Monasterioak

HANDITU HANDITU


MAPA GAIARENMAPA


Elizak


Frómistako San Martinen barrualdea

HANDITU HANDITU

Sotosalbos-eko San Miguel

HANDITU HANDITU

Eunateko Santa María

HANDITU HANDITU

Taüll-eko San Clemente

HANDITU HANDITU

FromistakoSan Martinen kanpoaldea

HANDITU HANDITU


MAPA GAIARENMAPA


Fromistako San Martínen kanpoaldea, Palentzia


Dorre zilindrikoa Zinborio

oktogonala

Gurutzadurako atea

Erdi puntuko arkua daukan ate nagusia


MAPA GAIARENMAPA


Fromistako San Martínen barrualdea, Palentzia



MAPA GAIARENMAPA


Sotosalboseko San Miguel, Segovia



MAPA GAIARENMAPA


Eunateko Santa María, Nafarroa



MAPA GAIARENMAPA


Taüll-eko San Clemente, Lleida



MAPA GAIARENMAPA


Jacako Katedrala, Huesca



MAPA GAIARENMAPA


Monasterioak


Poblet-eko monasterioa

IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU

Silos-eko monasterioa



MAPA GAIARENMAPA


Pobleteko monasterioa



MAPA GAIARENMAPA


Siloseko monasterioa, Burgos



MAPA GAIARENMAPA


Eskulturaren ezaugarriak

SALIRSALIR

Arkitekturari egokitzen zaio

Giza irudiek ez dute naturaltasunik

Jantziak zurrunak dira eta gorputzaren gehiengoa estaltzen dute

Eskulturak kolore biziekin margotuta daude

AURREKOAAURREKOA IRTEN IRTEN


MAPA GAIARENMAPA


Gai nagusiak


Ama Birjina umearekin

HANDITU HANDITU

Kristo gurutziltzatua

HANDITU HANDITU

Animaliak eta landareak

HANDITU HANDITU

Eszena erelijiosoak

HANDITU HANDITU

Egunerokotasuna

HANDITU HANDITU

Egunerokotasuna

HANDITU HANDITU


MAPA GAIARENMAPA


Ama birjina umearekin



MAPA GAIARENMAPA


Kristo gurutziltzatua



MAPA GAIARENMAPA


Animaliak eta landareak



MAPA GAIARENMAPA


Eszena erlijiosoak



MAPA GAIARENMAPA


Egunerokotasuna



MAPA GAIARENMAPA


Egoera


Kapitelak

HANDITU HANDITU

Harburuak

HANDITU HANDITU

Atariak

HANDITU HANDITU


MAPA GAIARENMAPA


Portaleak: Moissac-eko San Pedro, Frantzia


Atariak


Tinpanoa



MAPA GAIARENMAPA


Moissac San Pedroko portalea, Frantzia


Arkiboltak.

Mainela.

Tinpanoa.


MAPA GAIARENMAPA


Tinpanoa


Irudien kokapen hierarkikoa. Garrantzitsuenak erdialdean agertzen dira eta handiagoak dira.

Serafina.Serafina.

Kristo koroatuta dago. Eskuineko eskuarekin benedikatu egiten du eta ezkerrekoarekin Jainkoaren hitzaren liburuari eusten dio.

Hogeita lau agure lurrin-kopekin eta musika-tresnekin. Guztiak erdialdeari begira.

Tetramorfoak. Lau ebanjelariak irudikatzen zituzten ikurrak: Mateo (gizon hegalduna), Markos (lehoi hegalduna), Lukas (zezen hegalduna) eta Juan (arranoa).


MAPA GAIARENMAPA


Kapitelak. San Trófimo Arlesekoaren eliza, Frantzia



MAPA GAIARENMAPA


Harburuak



MAPA GAIARENMAPA


Gloriako portalea, Santiagoko katedrala


1.

2.

Done Jakue

Azken judizioa

Jeseren zuhaitza

Apokalipsiaren hogeita lau agure

Apostoluak, patriarkak eta ebanjelariak

3.

4.

5.


MAPA GAIARENMAPA


Margoen ezaugarriak

SALIRSALIR

Itxura eskematikoa eta postura gogorrak

Pertsona batzuk besteak baino askoz handiagoak dira

Kolore biziak

Ez dago paisairik hondoan

Marra beltz lodia perfilatzeko



MAPA GAIARENMAPA


Motak


Fresko-pintura

HANDITU HANDITU

Taula gaineko pintura

HANDITU HANDITU

Miniaturak

HANDITU HANDITU


MAPA GAIARENMAPA


Fresko-pintura: Leongo San Isidoro



MAPA GAIARENMAPA


Taula gaineko pintura



MAPA GAIARENMAPA


Miniaturak



MAPA GAIARENMAPA


Adibideak


Taüllgo San Clementeren absidea


Leongo San Isidoroko errege-erreginen panteoia



MAPA GAIARENMAPA


Taüllgo San Clementeren absidea


Lau ebanjelarien irudiek Kristo inguratzen dute

Bedeinkatzen ari den eskua Pantokratoa edo Kristo Erregeren irudia

Almendra mistikoa edo mandorla

Liburu bat, bertan Ego sum lux mundi (Neu naiz munduko argia) irakurtzen da


MAPA GAIARENMAPA


Leongo San Isidororen errege-erreginen panteoia


Kristoren jaiotza iragartzen ari den aingerua.

Landaredia.

Abereak.

Mendiak.Artzainak.


MAPA GAIARENMAPA


SALIRSALIR

Elizaren eragina Erdi Aroan

Erdi Aroan kristautasuna erlijio nagusia zen Europan. Hori dela eta, kristauteri hitzarekin definitzen zen.

Elizak bizitzako ia alderdi guztietan eragiten zuen erritu ezberdinen bitartez: bataioa, ezkontza, baraua, erromesaldiak, eta abar.

Elizak politikan ere parte hartzen zuen eta batzuetan, arrazoi erlijiosoak tarteko, gurutzadetan borroka egiteko prest zeuden ejertzitoak antolatzen zituzten.



MAPA GAIARENMAPA


SALIRSALIR

Erromanikoaren ezaugarri orokorrak

Ekialdeko Europa guztira zabaldu zen XI. mendetik aurrera.

Arte erlijiosoa da: artelanen helburua fededunak Jainkoarengana hurbiltzea zen.

Arte sinbolikoa da, guztiak mezu bat erakutsi nahi du.

Artistak artisau hutsak ziren.



MAPA GAIARENMAPA


SALIRSALIR

Arkitektura

Funtzioa: arte erlijiosoa, elizak, katedralak eta monastegiak eraikitzen ziren batez.

Ezaugarriak:

Materiala: harria. Elementu arkitektonikoak: kanoi-ganga, kupulak, erdi-puntuko arkuak,

pareta lodiak eta kontrahormak. Tamaina txikia. Argi gutxi. Latindar gurutzedun oinplanoa.



MAPA GAIARENMAPA


SALIRSALIR

Eskultura

Funtzioa:

Arte erlijiosoa: lanek bizitza espirituala islatzen zuten, ez edertasuna. Hezteko helburua: eszenek erlijio kristauaren gertakari eta gai nagusiak erakusten

zituzten.

Estiloa:

Eskulturak arkitekturari egokitzen zitzaizkion. Ez daukate naturalismorik. Polikromia, kolore biziekin margotzen ziren.

Motak:

Kokapenagatik: elizako portaleetan edo zutabeen kapiteletan. Materialengatik: harrizkoa edo egurrezkoa. Gaiagatik: Ama Birjina Umearekin, Kristo gurutziltzatua.



MAPA GAIARENMAPA


SALIRSALIR

Margoak

Funtzioa: Arte erlijiosoa: lanek bizitza espirituala islatzen zuten, ez edertasuna. Hezteko helburua: eszenek erlijio kristauaren gertakari eta gai nagusiak erakusten

zituzten.

Estiloa: Naturaltasun eza; eskematikoa eta gogorra. Pertsonaien hierarkizazioa tamainagatik. Gai erlijiosoak. Kolore biziak. Irudiak marra beltz lodiarekin inguratzen ziren. Atzealdean ez zen paisairik jartzen.

Motak: Horma pinturak: elizetako hormetan; freskoen teknika. Taula gaineko pintura: aldareen eta erretaulen aurrealdea; tenplearen teknika. Miniaturak: liburuak ilustratzeko.


3. gaia, erromanikoa

Education