Bizitzaren etapak

Karaktere sexualak

Haurtzaroa

Nerabezaroa

Helduaroa

Haurtzaroa jaiotean hasi eta 12 urtegaz amaitzen da. Aldi horretan berba egiten, ibilten... ikasten dabe

Nerabezaroa Nerabezaroa haurtzaroaren eta

helduaroaren arteko trantzisino aroa da. Gitxi gora behera 12 urtegaz hasi eta 19 urte ingururekin amaitzen da. Aldi horretan, nerabeek, aldaketa fisiko eta psikologikoak eukiten dabez.

Gaztaroa

Helduaroa

Zahartzaroa

Hiru etapatan banatzen da.

Gaztaroa 25 urteko aldia da. Haldi horretan

nortasuna finkatzen da. Gazteak beharrean hasteko trebatzen dira.

Etaparik luzeena da. Gitxi gora behera 60 urtekin amaitzen da. Haldi horretan helduak beharrean hasi eta familia osotzen dabe.

Zahartzaroa Bizitzako azken etapa da. Aldi

horretan zahartzearen lehenengo sintomak agertzen dira.

Primarioak Sekundarioak

Gizonen eta emakumeek jaiotetik daukiezan ezaugarriak dira. Adb:

Ugalketa aparatua osotzen dabezn sexu organoak.

Urteekin gertatzen diran aldaketak dira. Aldaketa horreek gizonezkoen

eta emakumezkoen gorputzak kanpotik bereiztea ahalbidetzen dabe.

Gizonezkoena

Emakmezkoena

Emakumezkoen ugalketa aparatua

• Obulutegiak arbendol formako organo txiki bi dira. Organo horreetan obulu izeneko sexu zelula femeninoak sortzen dira.

• Falopioen tronpak obulutegia eta umetokia lotzen dabezan hodi bi dira.

• Umetokia buruz beherako madari formako organ hutsa da.

• Baginea umetokia kanpoaldeagaz lotzen dauan hodi giartsua da.

• Bulbea emakumezkoen ugalketa aparatuaren kanpoaldeko organo bakarra da. Ezpain izeneko azalaren tolestura batzuk osotzen dabe.

Gizonezkoen ugalketa aparatua

Testikuluak edo barrabilak arrautza forako organ bi dira. Horreetan espermatozoideak hau da sexu zelula maskulinoak sortzen dira. Gorputzaren kanpoaldean dagoz, eskroto izeneko azalezko boltsa batez babestuta.

Hodi deferenteak testikluak eta uretrea ltzen dauzan hodi bi dira.

Semen besikulak prostateagaz batera semen jariakina ekoizten daben guruin bi dira.

Zakila kanpoko organo gihartsua da, eta barruan uretrea dago. Zakiaren muturra zabalagoa da, eta glande dauka izena; landea estaltzen dauan azalari prepuzio deitzen jako.

Uretrea gernua eta semena, hau da, semen jariakinen eta espermatozoideen arteko nahasturea, kanporatzen dauzan hodia da.

Ernaltzea

Haurdunaldia

Erditzea

Ernaltzea Ernaltzea emakumezken gorputzean

gertatzen da, ia beti falopioen tronpetan. Hori sexu zelula femenino bat, hau da, obulu bat sexu zelula maskulino batekin, hau da, espermatozoide batekin alkartzen danean gertatzen da. Obulu ernaldua, zigoto deitutakoa, zatitzen hasten da, eta, Falopioaren tronpen hormek bultzatuta, umetokirantz jaisten da. Umetokira heldutakan, zigotoa umetokiaren hormeari itsasten jako, eta haurdunaldia hasten da.

Haurdunaldia Gizakiaren haurdunaldiak 9 hilabete

iraupena dauka.Haudunaldiaren lehenengo hiru

hilabeteetan izaki barriari enbrioi deitzen jako. Aldi horretan ez dauka izakiaren itzurarik.

Hirugarren hilabetetik aurrera, ordura arte enbrioi zanari umeki deitzen jako. Garai horretan, umekiaren organo guztiak guztiz osotuta egoten dira, brikiak izan ezik. Umekiak astez aste gero eta ume itxura handiagoa hartzen dau.

Izaki barria garatu daiten, haurdunaldia zehar emakumezkoen gorputzak garrantzi handiko aldaketak izaten dauz, adibidez:

Umetokian karena eta boltsa amniotikoa sartzen dira. Karena eta izaki barria zil hestearen bidez lotutadagoz, eta behar dauzan mantenugaiak eta oxigenoa emoten deutsoz karenak umekiai. Boltsa amniotikoa likidoz beteta dago, eta umekia ingratu eta tenperatura aldaketetatik eta izan daitekezan kolpetatik babesten dau.

Sabelaldea handitu egiten da, karena, boltsa amniotikoa eta umekia, gero eta handiago, barruan gordetzeko.

Haurdunaldiaren amaieran, bularrak esnea ekoizteko prestatzen dira, umea lehen hilabeteetan amaren esneaz elikatu daiten.

Erditzea Erditzea umekia eta karena baginatik

kanporatzean oinarritzen da. Prozesu horrek hiru etapa daukaz: boltsa amniotikoa haustea, umekia kanporatzea eta erditzearen amaiera.

Boltsa amniotikoa haustea umekia gztiz garatuta dagoanean gertatzen da. Une hori heldutakoan, likido amniotikoa bainan behera kanpora surten da eta, horregaz batera, baginea dilatatzen hasten da, umekari bertatik urteten izteko.

Umekia amaren gorputzetik kanporatzea ahalbidetzen dabe umetokiaren eta abdomeneko muskuluen uskurdurek. Umekia kanpoan danean zil hestea ebagiten da.

Erditzearen azkenengo fasea zil hestea, karena eta boltsa amniotikoa kanporatzean da.

Minbizia

Infekzioak

Antzutasuna

Minbizia Gure gorputzak osotzen daben zelulak

ugadu egiten dira, eta zelula kumeak sortzen dabez. Batzuetan, zelulak kontrol barik ugaltzen dira, eta gorputzak behar dauzanak baino zelula kume gehiago sortzen dia. Zelula horreek tumore izeneko ehun masa bat sortu daiteke. Minbizi asko dagoz baina ugalketa funtzinokoak hiru bakarrik.

Bularretako minbiza

Umetoki samako minbizia

Prostatako minbizia

Bularretako minbizia

Emakumeengan ohikoena da. Gizonezkoei ere eragin deikiee, baian gizonek askoz ere arrisku gutxiago daukie. Sasoiz hartzen bada, kasu gehienetan osatu daiteke eta, horregaitik, oinarrizkoa da aldizkako osasun azterketen bidez prebentzinoa gauzatzea.

Umetoki samako minbizia Emakumeei eragiten deutsen bigarren

minbizi ohikoena da, bularreko minbiziaren ostean. Gaur egun, txerto bat dago mota horretako minbizia ekiditzeko.

Prostatako minbiza Oso ohikoa da 50 urtetik gorako gizonezkoen

artean. Horregaitik, adin horretatik aurrera prostatako minbizia detektatzeko aldizkako azterketak egitea komeni da.

Infekzioak Hainbat mikroorganismok

emakumezkoen nahiz gizonezkoen ugaketa aparatuetao organoak inbaditu eta gaixotasunak sortu daikiez.

UretritisaBaginitisa

Uretritisa Bakterioren batek sortutako handitasuna

da. Pixa egiterakoan mina emoten dau, ea sarriago eragiten deutse gizoneskoei, emakumezkoei baino.

Bagintisa Baginea estaltzen dauan ehunaren

narritadurea da. Baterioek, onddoek protozooek sortutako gaixotasuna da, eta azkurea eta bulbearen handitasuna dauz ezugarri nagusiak.

Antzutasuna Bikoteek berez seme-alabarik izan ezin

dabenean, antzutasu arazoak daukiezala esaten da. Antzutasuna era askotako kausek eraginda izan daiteke: Tabakoak, alkoholak… kontsumitzeagaitik edo obuluak edo espermatozoideak ez diralako konpatibleak.