ANAYA

TERESA OLABARRIA

Industri Iraultzarenfaktoreak

Faktoredemografikoa

Nekazaritza iraultza

Nazioartekomerkataritza

Garraioak

BritaniaHandian

Mekanizazio maila Hazkundea eman Produktuen eroan-ekarr

ahalbidetui

1700ean

Laboreen errotazioa

Industri iraultza bultzatzailea

Heriotza tasa

Jaiotza tasa

Biztanleriak

jeitsiera

handia

Hazkunde handia

Faktoreak

Elikadura,medikuntza,Higienea hobetu

OinarrizkoEkonomiarenhazkundean

Eskulan merkea

Jabetza egituraaldatu

Ongarrien erabilera

Enclosure acts

Produktu berriak landatu

Patata,artoa,arbiak,Lupulua….landatu

Aborokina sortu

Hiriko merkatuetara

Prezioak jeitsi

Garia jotzeko Makina,zaldiak ferratu,burdin goldea

Populazio hazkundea

Pribatizatu,itxiak

Kaltetuak(ondorioak)

Nekazaria pobreak,Jornalariak,

Jabe txikiak ezin lehiatu

Hirietara emigratubehar

Industria bultzatzailea

Biztanleria elikatuz

Eskari gaitasunaahalbidetuz

Kapitala pilatuz

Lurrun makina aplikatuz

Barnean

kanpoan

Oihalak esportatu

Europara,Ipar Amerikara

kolonietara

Kotoiak artilea ordezkatu

Kontsumo industria sortu

Lehengaiak eman

Industri-produktuEskaria zabaldu

Soberakin ekonomikoa-Kapitala pilatu

Kotoia,burdina

Finanatza sistema garatu

Industriak finantzatu

Errazak-merkeak

motak

Kanalak,ontziak,bideak

Barruko merkatua eraztu

Trenbide sorrerarenaitzindaria

Industriak

Industriaberriak

Industri mota Teknologia Energia berriak

Kapitala eta lanapilatu

tradizionalaAnezka hegalariak :pieza

handiagoa ehunduZerbait mugitzeko behar den indarra

Produkzio etaKontsumoa hazi

berria

Iruteko makina Lurrun makinaTeknologia eta energi

indar berriagatik

oihalgintzan

zergatiak

ondorioak

Demografi etaNekazal iraultzak

Merkataritza eta garraioakhobatu

Jabe-langileHarremanak aldatu

Produkzio forma berriak

Ekonomia giza Harremanak aldatu

oihalgintzan

fabriketan

Langile,makineria

Ordutegia finkoa

soldata

artilea

kotoia

Kotoi inportazioak debekatu

Britania H. produzitubeharra

merkeak

Pobreak erabiliak Baina aberatsak gero ere

Mule:iruteko makina

Ehungailu mekanikoa

Kotoizzko hariak biribilkatu

Altzairugintza

Harrikatz meategietatikUra atera

FabriketakMakinak mugitzeko

Energi indarra

Lehen gai berria

harrikatza

Ura berotzeko

harrikatza

Altzairua egiteko

Industri mota

altzairugintza

Harrikatza-burdina

Produkzio handia etamerkea

Meatoki ondoan kokatu

Lehenego trenbideak instalatu

IndustrializazioaEuropan

zehar

Britania Handia 1go potentzia

Europa kontinentalera hedatu

Zergati ugariakProzesuaastirotsua

Munduko potentziaizateak

kokapenaBaliabide naturalak

Hazkunde demografikoa

Nekazal iraultza

Nazioarteko merkataritzaindartsua

kapitala

Berrikuntzateknologikoak

Monopolioa

Beste industrializazioakatzeratu

Liberalismo Ekonomikoa aplikatu

Askatasunekonomikoa

Belgika iparraldea

Ruhreko eskualdea

katalunyan.,Italiaiparraldea

Alsazia,Silesia,Euskal Herria

Ekimen pribatua

Ekimen publikoa

Estatuak,banketxeak

hazkundea

azkarra

motela

Belgika,Frantzia,alemania

Errusia,austria I.,Espainia

Garraioen iraultza

Industri iraultzabultzatzailea

kokapena Motak

teknologiaBritania Handia

kontinenteaTrenbidea

Lurrunontzia:kanalak

Lurrun makina

Telegrafo elektrikoa

Telefonoa

Lurrun makinaTren makinari

aplikatu

Hedapena

Sektore ekonomikoIndartsua bihurtu

Banketxe,lantegi,Trenbideak(hirukotea)

Merkatu –nazioenlotura

Belgika,Frantzia,Espainia,Alemania,EEBB

Frantziar iraultza

Iraultzaren aurrekariak Iraultzaren eztanda Ekintza iraultzaileak Aldi moderatua konbentzioaDirektorioa kontsulatua

In perioa

Frantziar iraultza

Iraultzaren aurrekariak Iraultzaren eztanda Ekintza iraultzaileak Aldi moderatua konbentzioaDirektorioa kontsulatua

In perioa

Frantziar iraultza

Iraultzaren aurrekariak Iraultzaren eztanda Ekintza iraultzaileak Aldi moderatua konbentzioaDirektorioa kontsulatua

In perioa

XVIII. mendeko azken hamarkadetan gertatu

Ahalbidetu eta hasierako hazkundea faktore batzuen ondorioz:

Britainia Handian, XVIII. Mendean: Biztanle kopurua modu iraunkorrean hazten hasi zenbait faktoreren ondorioz. heriotza-tasa murriztea izan

tasak, 1800etik 1900era, %º 27tik %º18ra murriztu beherakadan honako ger taera hauek eragin

Nekazaritzako produkzioak gora egin el ikadura hobetu goseteak desager tu

Gaixotasunei aurre egiteko baliabideak ugaritu egin el ikadura ugariar i eta zabalari esker.

Medikuntzan ere aurrerapenak ger tatu txer toen hedatzea.

Higiene-ohiturak ere hedatu

Jaiotza-tasa handia mila biztanleko 30en inguruan hasten jarraitu

Ondorioz, biztanleriak hazkunde ikusgarria izan Britainia Handiak,

1700ean 5.800.000 biztanle izanik, berrehun ur tean zazpi aldiz biztanle kopuru handiagoa izan kopuru hori 40 mil ioi biztanlekoa izan

Kanpo migrazioa : kolonietara eta Amerikako Estatu Batuetara

17 mil ioi per tsona joan arren.

·Zergatia: Ezkontzeko adina aurreratu egin emakumeek seme-alaba gehiago izan

XIX. mendearen bukaera aldera, ja iotza-tasek beherantz egin

poliki-poliki, eredu demografiko modernora iritsi arte.

Guztira, Europak, 1800ean 187 milioi biztanleko biztanleria izan ondoren, XIX. mendean 400 milioi biztanletik gorako hazkundea izan

Hazkunde demograf iko azkar eta iraunkor horretan eragina izan zuten beste faktore batzuk elikadura hobetzea :

barazkiak, frutak merketu

nekazaritza-produkzioak XVIII . mendean izandako hazkundearen eraginez.

medikuntzan aurrerakuntzak: aurrerakuntza medikuak

higienean aurrerakuntzak egotea izan estolderi sistema ezarri ur korrontea etxeetan komunak

Biztanleriaren hazkundea funtsezko faktorea izan ekonomiaren eta industriaren aurrerakuntzan

biztanle kopurua zenbat eta handiagoa izan, produktuen eskaria ere hainbat eta handiagoa

biztanle kopuruak gora egin ezean industriaren hazkundea eten edo gelditu egin

Industrializazioko faktore erabaki bakarra ez demografikoa izan.

Irlandan biztanle kopurua bikoiztu egin 1760tik 1840ra, baina hazkunde horrek ez

industrial izazio­prozesurik eragin, 1848tik aurrerako emigrazio masiboa baizik.

Presio demografikoa berez ez nahikoa industrializazio-prozesua abiatzeko

Prozesu horren ezinbesteko baldintza izan hasieran.

Nekazaritzaren barruko aldaketak oso handiak izan

XVIII. mendean Britainia Handian nekazaritzan iraultza egon

Industria Iraultzaren aurrekoa izan ,ahalbidetu.

 

Industria handia garatu zenerako, nekazaritza aurreratuta : Produktibitate handia,

soberakinak merkaturatzeko aukera ematen

Mekanizazio-maila handia, Errentatzaileen ,enpresaburuen eta jabeek,

ikuspegitik planteatu lurretatik errendimendu ahalik eta handiena lortzeko.

Aldaketa tekniko ugarietan gelditu Jabetzaren egituran eta banaketan izandako

aldaketak

Laboreen errotazioa erabiltzen hasi (laukoitza) (zuhain-landareak, artoa, patatak, arbiak, lupulua,

etab.); zereal tradizionalekin tartekatuta, lurra suspertu egin

Lurraren landaketa intentsiboa urtero landatu

Haziak aukeratu : barazki edo frutu handiagoa.

Laboraturiko azalerak handiagotu egin, Inguru hezeak drainatuz baso-inguru batzuk murriztuz;

Abeltzaintzaren espezializazioa Kortatan esturik Okelaren nahiz esnearen produkzioa hazi egin

Nekazaritzako teknologia aldatu egin : Goldearen forma hobetu burdina egoki erabili zaldiak ferratzera ereiteko (1730 inguruan) garia jotzeko makinen lehenengo modeloetara (1780 inguruan).

Aldaketa horien ondorioz, nekazaritza-lanaren produktibitateak 1700etik 1800era %

90eko hazkundea izan.

Soberakinei esker, zerealak merkatu espezializatuetara esportatzen hasi hirietako biztanle kopuru gero eta handiagoa elikatzeko aukera sortu

Irudian, lurrun-makinak mugituriko goldea.

Sortatan biltzaileak, J.F. Milleten pintura

Jabetzaren egituran ere aldaketa sakonak egon Hesitze Legeak (Enclosure Acts) lagungarriak izan jabetza

pilatzeko prozesurako. Parlamentuak, jabe handiek eskatuta legean ezarri :

Parrokia bakoitzeko «zelai, larre eta bazkaleku irekiak eta komunak zatitzea, banatzea eta hesitzea, baita lugorriak eta lur komunak ere».

1750ean, Britainia Handiaten erdiak hesituta zituen eremuak, eta 1760tik 1820ra bitar tean, 1800 Enclosure Acts promulgatu ziren; Hiru milioi hektareatik gorako eremuaren jabetza berrantolatu

Kalteturik handienak nekazariak izan Jornalariak

Makinekin ezin lehiatu Lanik gabe edo soldata oso txikiekin gelditu

Jabe txikiak Lurrak hesitzeko kapitalik ez Gehienek lurrak jabe handiei saldu Hiriguneetako industria-auzo berrietara emigratu

Nekazaritzako aldaketek industrializazioa ahalbidetu : Biztanle kopuru gero eta handiagoari jaten emanez

Hirietan bizi diren industrialde berrietako biztanleria

Eskari-gaitasunaren eta industria-produktu berriak erosteko aukeraren gorakada ahalbidetuz,

Azkenik, industrial izazioa f inantzatzeko kapitalaren zati bat emanez.

Merkatal eskaintza guneak: Barruko eskariaren hazkunde iraunkorrari Europa kontinentala Itsasoz gaindiko jabetzetako kanpoko eskaria

gehitu Britainia Handiak aukera-aukerako posizioan egon

Britainia Handiak merkeago espor tatu ar t i lezko oihalak Zergait ik?

Manufaktura-herriek Gremiotan bildutako hir i -eskulangileen lanarekin

sortu ondasunak.Zer esan nahi du? Oihalen espor tazioak hazkunde handia izan

1750 inguruan, Britainia Handiko portuetatik irtendako merkantzien hiru laurdenak

Espor tazio guneak : Europako por tuetara bideratu Amerika

Ipar Amerikako koloniak: Inpor taturiko guztiaren % 87 Ingalaterrako metropol it ik

ir its itakoa. Britainia Handiko ekonomiaren garapenerako funtsezko beste faktorea

koloniekiko merkataritza-harremanei(ekonomia koloniala) lotutakoa

Ingalaterrako merkataritza-konpainiek produktu tropikalak erosi

Espeziak, tea, kafea, tabakoa, etab.) Europako beste herri batzuetara espor tatu. Artilearen soberakinak, herri beroetan, oso egokiak trukerako ez .

XVIII . mendeko bigarren erdian, Britainia Handiko oihalgintza-sektorea kotoizko oihalak sor tzen

hasi mundu osoan saldu,

pobreei eta aberatsei, eskualdeko klima beroa edo hotza izan arren.

Industria Iraultza sektore horretan hasi Historian lehenengoz, kontsumo-industria handia sor tu Herrian ber tan sor turiko lehengai batean (kotoia)

oinarrituta. Britainia Handiko merkataritza-balantzak agerian jarritakoaren

arabera, 1800 inguruan ar ti learen manufaktura-espor tazioak

murriztu kotoizko oihal berrien espor tazioek gorakada izan

Kanpoko merkataritzaren garapena lagungarria

lehenengo Industria Iraultza bizkortzeko Industria berriari lehengaiak (kotoia eta burdina) eman, Industria-produktuen gama ugaritu eta merkatu egin Industria-produktuen eskaria zabaldu egin ,

• kolonietan edo herri pobreetan; Soberakin ekonomikoa eta kapitalak pi latzea ekarri

• Industria Iraultzako hurrengo etapak finantzatzeko aukera eman• Finantza-sistemaren garapena eragin

Britainia Handian, garraioa eta komunikazioak errazak eta merkeak izan

Leku guztiak gehienez ere itsasotik 100 km-ra egon XVlII. mendean, barruko kanalen sistema garatu

1800ean, nabigatzeko moduko 2500 km eta XIX. mendearen erdialdean, horren bikoitza.

Hobetu bideak eraikitzeko eta mantentzeko prozedurak. Garraioaren erraztasunak hurbildu egin

produktuen eskaintza eta eskaria Oso ona barruko merkatua sortzeko.

Ingalaterra ,Gales eta Eskoziaren artean

Britainia Handia aurrendaria trenbidearen sorreran Garraiobide berriak ez zuen par terik har tu Britainia

Handiko industrial izazioaren lehenengo fasean. 1830ean 100 km-ko zerbitzua soilik egon arren.

Fabrika berriek kapitala eta lana pilatzea eragin. Lehenengoz oihalgintzako sektorean sortu (kotoia eta artilea).

Berrikuntza teknologikoak Makina berriak lagungarriak izan horren garapenerako.

Produkzioa eta kontsumoa modu iraunkorrean haztea ahalbideturiko baldintzak, Biztanle-kopuruaren hazkundea, Nekazaritzaren barruko aldaketak, Merkataritzaren bolumena Garraioak hobetzea izan .

Horrek guztiak aldaketak eragin Produkzio-egituran Jabeen nahiz langileen arteko harremanetan.

Nekazarítza modernizatu zenean, nekazari familia askoren bizi-baldintzek okerrera egin zuten erabat. lrudian, buruxkari britainiarrak 1857an.

Gertaera horiek bizkortu egin Aldaketa teknologikoak: Energia forma berriak erabiltzea : Produkzio-forma berriak Ekonomia­zein gizar te-harreman berriak

sortzea.

Lehenengo eta behin, oihalgintzan garatu Kotoizko oihalen fabrikazioan, Kotoigintza markatu industria­produkzioaren multzoak jarraibidea. Lehenengo fabrikak kapitala pilatu izanagatik sortuak lana ere pilatu egin langileek soldataren ,ordutegiaren diziplinari lotuta gelditu Izandako autonomiak galdu egin nekazaritzarekiko loturak.

Lana fabriketan zentralizatu makinak eta langileak batera.

Artile tradizionalaren produkzioak aldaketa tekniko garrantzitsurik gabe egin gora, XVIII. mendean. Ar ti le-produktoreek, merkatariek, enpresaburuek eta eskulangileek

edo nekazariek nahi ez kanpotik iritsitako kotoizko oihalen lehiarik. Horrenbestez, Parlamentuak kotoizko oihalen erabilera debekatzeko

dekretuak promulgatzea lortu «artile- eta zeta-industria nazionalei eragindako kalteetan» oinarrituz Kasu batzuetan, ehuleek eraso egin kotoizko oihalekin jantzita

zebiltzan pertsonei, eta jantziak apurtu 1774ra arte ez altxatu kotoizko (kotoi hutsezkoak, pintatuak edo

estanpatuak) oihalen aurkako debekua.

Kotoizko oihalak lndiatik (indiarrak) inpor tatzeko debekuak, Britainia Handiko kotoi- industriaren garapena bizkortu egin .

Kanpoko arerio bat ezabatu dekretuak erabiliz barruko aurkari arriskutsuagoa sortu

debekaturiko kotoizko oihalak Britainia Handian sortzen hasi <<lndiako calicot izeneko artilezko oihalak eta atzerriko oihal estanpatu

guztiak debekatu Gutxira, Britainia Handiko seme-alaba desnaturalizatuak berehala hasi

langileak trebetasun indiarraren imitazioan hezten», artile-produktoreek 1720an egindako kexetan ageri.

Oihalgintzako fabrika bateko nabe honetan, oihalak sortzeko prozesuaren fase desberdinak ikusten dira.

Fabrika handiekin batera, biltegi itzelak eta produktuen aldian behingo erakusketak egin ziren. Irudian, Bradford enpresaren standa, 1851ko Erakusketa Unibertsalean.

1733 Anezka hegalaria (J. Kay). 1765 Spinning Jenny iruteko makina

(Hargreaves). Oihalgintzaren mekanizazioa 1769 Water frame, urak mugituriko iruteko

makina (R. Arkwright). 1779 Mule Jenny iruteko makina (S.

Crompton). 1785 Ehungailu mekanikoa (E. Cartwright). 1790 Estanpatuen ehungailua (J. Jacquard). 1805 Zeta-ehungailua (J. Jacquard). 1884 Zeta artifiziala (H. de Cardonnet).

1765 James Hargreavesek iruteko spinning jenny makina asmatu

Iruteko makinak etengabe hobetu ziren XVIII. mendeko bigarren erdian, eta horiek berrikuntza teknologikoak eragin zituzten oihalgintzako sektore osoan

Zerbait galdetu nahi genieke makineria horri eustearen alde daudenei. Zentzuzko pentsonek jakin behar dute makina horiek erabiliz gero, kardariak, hau da, makinok asmatu orduko horretan aritzen zirenak, behar barik geratuko direla.Eta zelan mantenduko dituzte gizon horiek euren familiak, lana kentzen bazaie?Zelan irakatsiko diete horrela seme-alabei ogibidea, hurrengo belaunaldian horretatik bizi daitezen eta eskaleen modura noraezean ibili ez daitezen?Baten batek esango du: has zaitezte beste lanbide bat ikasten. Eman dezagun baietz,horrela egiten dugula. Eta nork emango die jaten sendikoei horretan gabiltzan bitartean?Eta, gainera, hori ikasten ari garela, baliteke beste makina bat asmatzea eta horrek lanbide berri hori ere kentzea. Gure familiak goseak hiltzen egongo lirateke ordurako eta, ogibide ikasten dihardugula, hilda egongo lirateke hirugarrena ikasi orduko.(Lleds Intelligencer, 1786ko ekainaren 13an.)

Industria modernoaren funtsezko ezaugarrietariko bat gizakiarena ez den energia erabiltzea izan

Lurrun-makina asmatu eta aplikatu James Wattek 1781ean asmatu eta hobeturiko makina,

ordura arte energiaren arloan izandako berrikuntzarik garrantzitsuena izan

Meatze-ustiapenetan dauka jatorria, bertan ikatzaren errekuntzarekin mugituriko puzkailuak erabiltzen baitziren,

ura behetik gorako mugimenduaren bidez ateratzeko. Wattek mugimendu ber tikal hori mugimendu zirkular eta

iraunkor bihur tzeko modua asmatu Seiehun langileri lana ematen zien fabrika sortu zuen Birminghamen.

Hasieran, lurrun-makina ez azkar hedatu: 1800ean, Britainia Handian 110 baino ez zeuden instalatuta. Hurrengo hamarkadetan, halako makinen erabilera orokortu egin zen,

aldi berean, erraztu eta hobetu egin hasierako modeloak. 1830ean 15000 lurrun-makina Ingalaterrako fabriketako makinak

mugiarazten.

Lurrunaren energia berriak ikatz-kontsumo handiagoa behar makina berriek burdina nahiz altzairu kantitate handiagoa teknika siderurgiko berriak behar.

XVIII. mendearen hasieratik, ikatzak egurraren lekua hartu burdina galdatzeko eta lantzeko, Mende amaieran prest burdina gogorragoa eta kalitate hobekoa egiteko

prozedurak. Lehenengo industrializazio­prozesuen ezaugarrietariko bat izan

ikatza eta burdina erabiltzea Industria siderurgiko berriak

ikatz-meatzeetatik hurbil pilatzen joan Midlands-en (Birminghameko meatze eta fabrika-esparrua) Galeseko hegoaldean (Cardiffeko eta Bristoleko portuak).

Industria siderurgikoak sustatu eta hedatu egin Britainia Handiko industrializazioa, merke hornitu industrietarako merkantziak eta oinarrizko

ekipamenduak Industrializazioaren iraunkortasuna

ikatza eta burdina edukitzearen mende bi sektore horien garapen ekonomikoaren era teknologikoaren mende.

Britainia Handiko meatzaritza eta siderurgia gauza ikatz- eta burdina­eskari masiboari erantzuteko

1830etik aurrera Britainia Handiko uhar teetan trenbide-l ineak instalatu.

Bessemer labea

Britainia Handiko lehenengo industrializazioaren jatorria azaltzeko, zergati asko aipatu :

Liberalismo ekonomikoa Baliabide naturalen ugaritasuna (artilea, kotoia, burdina, ikatza), Hazkunde demografiko handia, Nekazaritzako aldaketak, Eskaria haztea, Nazioar teko merkataritzaren barruko posizio ona, Kapitala, Berrikuntza teknologikoak, Pentsaera protestantea, etab. Elementu guztien arteko elkar-eragina.

Britainia Handiko Industria Iraultza munduko lehenengoa izateak munduko potentzia nagusia izan monopolizatu egin industria, manufakturen esportazioa eta ustiapen

koloniala. XIX. mendean ondo sartuta ekonomiak ez lehiarik izan.

Britainia Handian Industria Iraultza egotearen ondorioz, beste espazio batzuk ez hain azkar eta modu berean

garatu.

Ekonomia nazionalaren aurrerakuntzak parekorik ez. Europako antzinako potentziek eta Amerikako Estatu Batuek ahalegina

egin Britainia Handiko ekonomiaren eta industriaren aldaketak imitatzeko,

astiroago hasitako industrializazio­prozesuak (Frantzia, Amerikako Estatu Batuak),

beranduago hasi behar izan (Alemania, Errusia), nazioarteko ekonomian industria-kapitalismo handia horrekin lehiatu behar izan

Britainia Handiko ekonomiak eta estatuak l iberal ismo ekonomikoaren doktrinak aplikatu,

pentsamendu ilustratuak landutakoak (Hume, Locke, Adam Smith .

produkzio-faktoreen erabilera­askatasuna sustatu eta arautu

lurra, kapitala, lana, merkataritza .

Britainia Handiaren indarra

Herria Ikatza Altzairua Trenbideak lurrun makinak(milaka HP HP)

(tonak milioitan) (milaka tona) (kilometroak)

Britainia Handia 117 6059 25000 4300

Frantzia 16 325 19575 1800

Alemania 33 1178 17931 2000

Austria-Hungaria 7 403 9589 1180

Errusiar Inperioa 6 300 11243 400

Industrial izazioa Europan hasi Britainia Handian jatorr ia

Beti produkzioaren lehenengo postuetan egon Ikatzaren eta altzairuaren produkzioan, Lurrun-makinaren erabileran 25000 km-ko trenbide-sarearen eraikuntzanSare horrek uhar teko hir i eta industrial de

nagusiak lotu.

Belgikaren eta Frantziako iparraldearen industrializazioa sustatu , 1830etik aurrera eskualde horietako manufaktuta- eta merkataritza-tradizioa, lehengaien ugaritasuna (ikatza, burdina, etab.) kokaleku ona

(Britainia Handitik eta iparraldeko Europako eremurik garatuenetatik hurbil).

Ruhr­eko industria-eskualdea geroago garatu baina garapen trinkoagoa izan ikatzean nahiz burdinan, trenbideen eraikuntzaren eskarian eta merkatu zein estatu aleman batuaren beharrizan gero handiagoetan

oinarrituta.

Oihalgintzako edo metalgintzako gune garrantzitsu eskualdeetan egon : Katalunian, Italiako iparraldean, Alsazian, Silesian, Saxonian, Moravian,

Euskal Herrian, etab.

Kontinentean eragin handiagoa izan estatuen erabakiek, politika ekonomiaren orientazioek bankuen eginkizunak Beharrezkoa industria astunak kapital­inbertsio handietarako

Industrializazioaren garapena Europako herrietan, adierazle ekonomikoak lehenengo industria-herrikoekin konparatuta

neurtzen. XIX. mendearen amaieran, Alemaniak eta Frantziak laburtu egin Britainia Handiarekiko distantziak. industriaren eta ekonomiaren hazkunde-erritmoak ez era berekoak izan,

Belgikari, Frantziari edo Alemaniari first comers izena eman zitzaien, «iristen lehenengoak» izan zirelako, Britainia Handiaren ereduari beste inork baino lehenago jarraitu

Errusiari, Austria-Hungariari, Italiari eta Espainiari, late comers esan, ez industrializazio-prozesuan sartu XIX. mendean ondo sartu arte, edo xx. mendearen hasierara arte.

Industria Iraultza ezinezkoa izango zen batera garraioen benetako iraultzarik egon ezean; lotura estua egon lurreko (trenbidea) eta itsasoko (lurrun-ontziak) garraioan

lurrun-makina erabiltzearekin. Hasieran, Britainia Handian eta Europako industrializazioaren herri

aurrendarietan, merkantziak ibaietatik eta nabigatzeko moduko kanaletatik garraiatzen .  

benetako aldaketa trenbidea iristean gertatu XVIII. mendeko eta XIX. mendearen hasieran bizkortu lurreko

garraioaren abiadura. l835etik 1900era bitarteko aldiari

«trenbidearen aroa» esan

Lurrunaren indarra altzairuzko errailen gainean aplikatzea,

Stephenson ingelesak, l8l4an, 30 tonako tren-makina bat orduko 7 km­

ko abiaduran ibiltzea lortu Asmakizun hori meatze-inguruetako harrikatza

garraiatzeko erabiltzen hasi. l829an, Liverpoolen eta Manchesterren arteko

trenbide-linea egiteko lehiaketa irabazi .

Lehenengo trenbide-linea Britainia Handikoa izan. l850ean, funrzionamenduan

Londres Ingalaterrako industrialde eta hiri garrantzitsuenen arteko linea nagusiak.

Belgikak, Frantziak, Espainiak eta Alemaniak mendearen erdialdetik aurrera trenbide­lineak,

Amerikako Estatu Batuek bezala.

 

Trenbide-lineak ekonomia eta giza baliabideak abiatu. l850etik l880ra,

trenbideen eraikuntza benetako sektore ekonomikoa izan

XIX. mendeko kapitalismoa fabrikek, bankuek eta trenbideek osaturiko

hirukoan oinarritu.

Frantzian, 1850ean, 3000 km trenbide jardunean, eta 1890ean, berriz, 49500 km;

Alemania 6000 km izatetik 43000 km izatera igaro 1891n, munduko trenbiderik luzeena­ren trazatua egiten hasi :

Transiberiarrarena, Mosku Siberiarekin Japoniako itsasoarekin (Vladivostok) lotua.

Trenbidea merkatuak eta nazioak lotzeko tresna bihurtu , munduaren dimentsioak aldatu:hurbilago eta eskuragarri

 

Lurruna nabigazioan aplikatzearen ondorioz, belaontziak baztertu tona kopuru handiagoko ontziak egin nazioarteko merkataritzaren bolumena handiagotu garraioaren prezioak merkeagoak izan

Itsasoko komunikazioa lurreko komunikazioa adina aurreratu Suezeko kanala (1869) Panamako kanala (1914) ireki (bi proiektu erraldoi), ozeanoen arteko trafikoa errazteko eta laburtzeko ezinbestekoa

Telegrafo elektr ikoa, informazioa azkar transmititzeko izan 1858an, 160000 km kable jarrita; 1900ean, sei milioi kilometro baino gehiago

Mantxako kanala (1853) Telefonoaren txirrina

Atlantikoa (1878) zeharkatu ondoren. Amerikako Estatu Batuetan entzun Lehenengoz, 1876an

Claude Francois lurrun-ontzia asmatu