Tisnak wasni damni kidi amput

turuh bayahnin

kidi

6Pág.

6

Taimni balnaYamak ba balnaYakat

yusmunna atninki

2Pág.

Maintalnin ki tinglau kasnin

kidi

yulni tunan

Parasni kaladanh turuh kasnin balna

kurih taimni

Pág.

AÑO 2 • 2da. Edición No. 9 en Mayagna • junio de 2010 • www.inta.gob.ni Tiraje: 2,500 ejemplares

Warkni yaksihni yamwa balna Basni sahyakna kidi

Parasni kaladanh turuh kasnin balna kurih taimni

2

Parasni kaladanh tinglau kasnin kidi

Turuh kasnin kidi kurih taimni INTA kapat hilp maimunwi mayang yakat amput dawi tinglau maintalnin kidi, kidi manah bik awaski kaunah di minik dahyang balna yakat bitik kau mai yulwa kidika yulni awak yuldi.

Ma balna satni kau kaiwi bayakwa balna yakat trai munna atnin ki amput dawi ridi yamnin kidi turuh kasnin idika.

Isining katna atnin ki turuh kasni balna kidika yamni duna atnin kaput bik laih sip mayang turuh balna kidi taniwas yamni duna atnin kidi yulni kat ais yulni turuh kuduh sat mahni bang kidi yulni kat.

Sinsni lani balna satni kau duaiwa kidi laih aput yamna atnin sipki kat sinsni lani sat duiwa kidi Gabamint wisamni kidi adi balna kurihni yakat.

INTA, kapat laih warni balna yakat baisa yamwi.

Di basta satni balna main talnin

Kaput bik tunan bahwi baisa warkni bu kidika apaknin tinglau kasnin kidi dawakat main talnin turuh kasnin kidika parasni kalawi duwi kiunin tanit yak. Apaknin pani kidika

Kaput bik yus munwi duwi kiunin dawak apakwi yus munnin turuh kasnin (kidika kurih balna) taimni dawa kat wasma taimni yakat bitik kau yulni.

Apaknin uni satni balna kidika

• Apaknin pani tuhni kidi. • Apaknin Pani Plastik kau kidika. • Apaknin pani sat uk kidika. • Apaknin pani lilingni kidika.

Apaknin panin baisa isi mai kalahwa kidika

• Turuh kasnin kidi baisa yamni ki dahna atnin wasma mani balna yamni yakat mayang kapat didahyang balna yakat.

• Baisa yamni kidika apaknin pani balna mayang kapat duwi yus munna atnin ma paki balna yakat.

• Adika apaknin pani balna duda adika yamni palni duna atnin ki kat turuh kasnin kidi siknis satni balna kanin awas kidi kidika yulni.

INTA wayani: APAKNIN PLASTIK KIDI INTA wayani: APAKNIN PANI MAHNI KIDI INTA wayani: WAYANI LILINGNI KIDI INTA wayani: APAKNIN PANI MAHNI KIDI

3

Warkni yaksihni yamwa balna Basni sahyakna kidi

Turuh kasnin apaknin kidi

Kaput bik baisa mahni kau kidika ayangni balna pakwi kidi laih aput pakwi, Taiwán King grass, sorgo forraje; sirisiri macolladores Tansania., Mombaso dawak Toledo, kidika balna yus mai munwi hilp mai munwi tinglau balna yakat siknis balna kalanin awas kidika yulni kat kidi balna mayang yus mundi.

Turuh kasnin amput main talnin kidi apaknin uni yak

1. Ampos mahni kalanin kidi apaknin uni yak

Kaunah talna atnin ki tinglau balna ampus mahni kidika mayang as bani kau dawak ais balna kidi nit lani balna duwa kidi talnin ki sip mayang uluhna atnin kidi awas kat sip awas mayang.

¿Ampus sip mayanh daknin turuh kasnin kidi?

Kulwi yakwi talnin kidi laih aput mayang sip mayang yamnin ki ma balna 100, kaunah minit lakwi 100 ma as yak amput mayang sip mayang win kalahnin.

INTA wayani: YAMNI PALNI PUNA ATNIN KI WING KALAHNIN AWA YULNI

2. Daknin kidika

Awarni balna satni kau dakna atnin ki.

Panan satni Daknin awarni

Am, Triku karak Di basta baisa kalawa kidi

Turuh kasni sat as kidi Ting kasnin wisamni kidi 35 - 45 ma balna kalawa kidi

Daknin kidiKasnin nunuhni kidika

50- 60 ma balna yus munwa kidi

Adika laih di basta laih mayawi baisa yamni atnin kidi 70 - 90 ma balna

Satni balna minit ni yak dakda taimni kat di basta kidi uahnini diswi kidi bang ma ising pakwi dawak apis buhna atnin ma karak.

3. Wisnin balna kidi

Baisa isi palni kidi laih aput balna yamnin ki, apaknin pani kidi daknin ki 2 mita balna. Kat kaput laih yamni bitik wisna atnin karangki buhna yakarak.

4. Banhna yamni puna atnin kidi

Apakna pani kidi puna bunh yamni atnin kat an bik baisa isi mai kalahnin kat yus munnin dini balna kidi bitik palni duna atnin ki ma yaih kit yakat. Kidi yulni laih yakat yamni palni duwarangki punin pani balna kidika.

Turuh kidi 33 pauin

di basta kaswi má as yak

Mayang want mayang kidi laih 3, 300 paun balna kasna

atnin turuh as kidi 100 má as yak.

Sip mayang dakna atnin 3, 630 paun kulna atnin ki turuh as kasnin kidika kaswi 100 má

as pasyak yakat

Parasni kaladanh turuh kasnin balna kurih taimni

4

Dana taimni kat 24 awar balna kiwas tanit yak apaknin pani balna kidi baisa kidi minitni yak bis warangkat apaknin uni kidi bung yamni maintalnin kidika yulni.

Adika tunan bahnin kat apaknin pani plastik kau blna kidi yakau laih takat sipki tanka balna duna atnin turuh yus munwa dini balna bitik kau yus munwa kidika balna, kaunah kidi awas kat mayang sipki sat uk kau di balna kidi mai kalahna atnin yamni pani kaladas mawarang kat.

Ramh palni kidika laih pan yamyamni balni balna kidi nit palni awas ki talna atnin. Kaunah ising pakna as kidi laih adika tinglau kasnin balna kidi sat mahni bangki kidi balna tanka duwi yus munnin ki.

Di basta uk as dunin kidi laih dunin ki 8%(8 - 10 paun balna kaput pitni 100 paun duwa kapat as balna duwa praisni kidi laih takat yus munnin sipki tinglau balna yakat.

5. Amput apaknin kidika

Main talnin ki apaknin pani balna satni balna kidika sau balna yamni yakat dawakat kipala balna yaksihni yakat bik ais yulni win balna laihnin awas kidi yulni dawakat ting lau balna tribil dunin awas kidika yulni.

INTA wayani: UNI BALNA PLASTIK KAU BALNA KIDI

6. Wisnin taimni balna kidibik kaiwarangki kurih balna pas yakat

Kaput ma balna danin ki apaknin Pani Kidi 30 ma balna.

7. Turuh kasnin dini balna kidi apaknin uk as kidi

Sipki kalana atnin kidi laih 8 - 13 paun balna ma bani 100 kilu balna tihina atnin kidika yulni.

Turuh bin yakna 28 - 45 paun balna duwiTuruh unhni balna 20 - 40 paun balna duwi Turuh kuihra 20 - 35 paun balna duwiTuruh sirau balna 13 - 20 paun balna duwi

Turuh balna rtirisda usnit yakat apaknin pani balna kidi, talnin ki turuh tawas kidi ampat walapnini duwa kidi.

Satni bitik kau main talnin kidika

Ma ramhki balna kidika taldananh adika di basta balna kidika dunin kidika waiku balna bayakwa atnin ki usnit kau yus munnin ki kurih balna mani yakat. Kat satuk palni ki adi dini balna adika yus yamna atnin ma bitik pasyakat.

Warkni satuk balna as ma niking kawa balna kidi

• Walwi talnin ki turuh kasnin pani balna kidi angdika pani kidi ramh palni tinglau kaswi salawa kidika.

• Turuh kasnin kidi daknin awarni balna kaiwa taimni kat. Kidi dini basta laih adi balna ki tinglau yamni salawa kidi (Angleton, estrella) kidi laih 25 - 30 ma balna; duwi (Brachiarias, Panicum) kidi laih 30 - 35 ma balna kalanin ki adi basni laih puluni duwa balna taimni mahka daknin ki.

• Taimni balna kidi yus munnin kat kalanin ki kurih taimni kat (babil wainiku taimni balna yakat awas kat kurih balna taimni yakat bik.

• Turuh kasnin satni balna kidika bitik balna kidika paunni balna adi talnin ki.

5

Warkni yaksihni yamwa balna Basni sahyakna kidi

Turuh kasnin kidi baisa yamni duwi yus munnin kidi mayang kapat taldanh angdi basni balna baisa mahni duwa kidi sip mayang kidika manah baisa dudi dahna atnin kat turuh baisa yamni kakaswa kidika yulni kat kidi panan basni kidika.

Taimni balna kau kiwa kidika

1. Turuh kasnin kidika dak darang usnit yakat yamak pani yakat dana atnin ki yamni buhwarang taimni apaknin pani yakat puna atnin ki.

2. Di basta balna satni balna kidika sinsni lani balna kalana atnin ki 3-4 awar balna yakat kidi pas yakat ais yulwa yakat mayang kalana atnin ki di dahyang balna mayang kapat.

3. Watwi usnit uina atnin ki kat ais yulni wark bitik kidika lani balna duwa kidika yulni.

4. Wark mahalahwa pas yakat mai yulwa kidi laih turuh kasnin kidi yamni apaknin ki yamni buhnin ki kaput laih takat wark balna kidika ma takit yakat duwi mawarang, kidi awas laih sip awas ki.

Tinglau balna main talnin kidi laih ais yulwa balna kidika laknin kidika adika ki:

Turuh bin yakna 14 - 17 paun balna duwiTuruh muku balna 10 - 14 paun balna duwi Turuh kuihra 10 - 12 paun balna duwiTuruh sirau balna 10 paun balna duwi

Turuh dinin Pani Satuk as kidikaAdi kasnin dini balna adika baisa isi palni ki warkni balna bik yamni kidika yulni, kat adika munah kidika yulni kat mai yulwi turuh kasnin pani balna satni duda kidika baisa yamni main talnin kidika kaput laih turuh tawas kidi baisa mahni yak darang.

Tinglau di diwa kapni kidika

• Yamni main talnin ki turuh yamwa dini balna kidi mayang kapat.

• Usnit yakat di balna kaiwa kidika mayang duda kidika talnin ki kaput bik talninki turuh kidika witing kat yus munnin kidika yulni.

Taldanang ais sat asangni pas yakat bang atnin kidika

Tinglau balna sinika balna kidi yus yamwi bayahnin kat amput yus yamwi kalanin kidi kulwi talnin ki ramh palni kalada kat turuh kidika siknis laihwas atnin kidika tani bik yamni duninbalna bik.

Turuh pani balna satni kau walwi pani kalana atnin kidi

• Ridi munnin ki 3-5 paun balna kidika uk as kidi 20-30 litru balna was dunin ki 100 paun balna dunin ki turuh pani balna kidika.

• Turuh pani sat uk as kidika dunin ki 30 - 40 intimita balna dawakat usnit yak was balna bik kalana atnin ki.

INTA wayani: PANI SAT AS KIDIKABloque multinutricional

Turuh sinika balna kidika kasnin pani yakat awakat kat yusmunnin sinika balna kidika, adika ki

Paun salap 10 balna kaswa yakat• Dibastabalnapaun4praisnikalanin

ki. • Sangakaswakidipaun4balnakidikakalaninki.

• Saupihnikidipaunas1kalaninki.• Appaunbalnakalaninki46%kaput

praisni. • Kumabalnabikpaunaraungka4balnakalaninki.

• MainKumaniarungka4kaladi.

Parasni kaladanh turuh kasnin balna kurih taimni

6

• Adika apaknin pani balna kidi yamni main talnin ki.

• Usnit yakat apaknin uni plastik balna kidika yamni putnin ki usnit yak danin ki sandi bu awas kat bas ma balna yakat dawak turuh yus munwa dini balna kidi yamni atnin kidi yulni.

Isining katna warkni balna kidika

Tinglau balna kidi satni balna bang kidika:

14 - 16 paun duwi turuh bin duwa kidi10 - 14 paun duwi turuh muku balna kidi10 - 12 paun duwi turuh sirau balna kidi

• Ma bani yakat yus munnin kidika turuh yus munwa dini balna kidi yamni putnin ki ma bitik yakat wing dis atnin kidika.

• Kaput bik yuldada usnit yak sans kalanin 15-30 minit balna baisa turuh warni tanka laihdi taldas tanit yakat.

Turuh kasnin damni balna satni yus munwa kidika

Tinglau kasnin baisa yamni salawa kidika kalanin ki kasnin baisa damni yamni kidika waiku salap 10 balna kuruhni balna yakarak, yamni barakwarang ki. Satni bitik duaiwarang bik yamni barak warang kidi taldanh:

INTA wayani: TURUH KASNIN DAMNI YAMNI KASWA KIDIKA

Kasnin sanni yamni yus munwa kidika

Kasnin dini balna bitik kaswa kidi. Lani balna yus mundi mawi panan balna balna satni kau bang kidika yulni.

Tinglau as kidika 350 kilu duwi yus munnin ki dawak 40-45 paun balna dunin ki ma as di kaswa yakarak.

Tinglau yus munwa dini balna

Turuh kasnin basni damni suwi yakwa taimni sinika balna satni awi yakaupak ridi yamwa kidika:

• Turuh kasnin damni yamni kidi yamni apaknin ki apaknin pani balna kau pani balna dunin ki 5-10 sintimita balna kaput.

• Sinika balna satni kau kalawa kidika parasni balna kalanin ki 100 paun balna kapat duwi yus munnin kidi yulni.

• Kaput bik sinika satni kidi ais want kidi kalanin ki sinika balna kaupak kasnin kaupak pani balna kaupak kidi balna bitik kau mayang kidi talna atnin ki.

• Ris balna bik kalana atnin ki taim balna 9-12 awar kaput balna.

Tinglau balna kidi kalawa kat kal dakanin ki angkat bang kidi: sandi as balna pas yakat yus munnin ki 16 paun balna kapat balna 8 dunin ki turuh kidi usnit yak 16 paun uk balna kaput dunin ki sandi bas bayakwa usnit yak kaput laih duwarang ki 24 turuh bitik kidi. Kaunah kidi awas karang kat sip ki yak laknin nawatni kauh.

7

Warkni yaksihni yamwa balna Basni sahyakna kidi

INTA wayani: TURUH KASWI KASNIN SATNI KAU

Tinglau kasnin uk kidiBitik adi balna yudi mahaiwakidi pasyakat turuh kasnin basni satni balna kau yuldi mahaiwa kidi bitik kidi mayang yakat sangnika yaksihni mayawa yulni kat turuh pani balna satni yuldi mahaiwa kidi. Baisa palni yulda kidi tinglau kidi siknis laihnin awas yulni kasnin yamnin yulni mayang tadi mundi mawi muih mayang kat bik hilp mahni mayawa kidika yulni ma taimki balna ana atnin.

Pani balna yamni kidika mayang kapat mayang ma sauki bang mayang akat pa mahni dudi ais yulni mayang kuduh sau mahni duda kidika yulni sau sanni yamni duda kidi bitik kau kaput laih 2-4 paun balna duwarang ki tinglau kidi kasnin yamni kaswa yakarak 6 -8 kaput unhni kalwarang. Kaunah maintalnin ki pa dutni kau kawi kiunin awas kidi yulni.

Yus munnin sat uk kidika Yus munnin satni balna kidi taldananh mayang kidi ma takit yakat mawinin kidi yulni wark balna kidi ma taimki adi mawi. Yahanh mani kat mayang muih kapat atnin kidi yulni ma sauki ritsni kaupak kidi tulni kat ma ising pakwi adi warkni adiwa munah.

Ridi yamnin ki ma bani yakat adika isining katna adi munah, taldananh ramh palni kulda yakat laihdarang yah yahan mani kidi di kasna satni balna mahni kidi dunin kidi yulni kat.

Tinglau balna kidi kakaswi 7 - 8 paun balna ma as yakat kaput. Usnit yakat payahwa bani tani was tirisda taimni kasnin balna satni kasnin ki turuh kidi (kaput laih takat tinglau kidi barakwi salawarangki ma bani yakat kasak palni talnin ki ma sangkika bitik yakat.

Kurih taimni turuh kidi amput kasnin bayahnin kidika yulni kidika

Tinglau kasnin sauni pisni daklana balna bitik kau pas yakat pan satni bang kidi, tinglau kasak palni tanitna dakwi ma balna bitik pas yakat kaput bik mayang bitik sans balna dudi.

Kaput bik sinsni lani balna talda kidika laih pan balna minik balna satni kau bang kidika sinika balna duaiwi kidika laih apaut balna ma niking kawi muih mayanh yakat kidi laih, turuh kasnin kidika yamni dis kidika yulni pan balna kau bik sans duduwi.

INTA wayani:PAN DADASNI SATUK BALNA KIDIKA

Kaput laih win ma alah wananh

Baisa palni ridi yakat mayang duwi yus munwi kiunin kidika, yamni taldi yus ninki.

Pan yulni tadi munda taimni kat taldananh yamni palni kulda kat kalahna atnin kidi yulni.

Pan Minik balna kidi uduhnin ki plastik apaknin apaknin Pani Kau.

Tinglau balna kidi pan minik balna kasnin awas ki, kat turuh kuduh turuh kuduh witing kasnin awas ki pan minik kidi kidi yulni witing kasnin kidi dibasta ki.

Pan minik balna kidi laihwi talna atnin karang ki ramh palni mayang yakat sangnika lani balna duaiwarang yah awas kat kat bik di taldas karang yah.

INTA wayani: PAN PIPIHNI MINIK BALNA

INTA wayani: TINGLAU PAN MINIK KASWA KIDI

INTA wayani:TURUH KASNIN BAISA YAMNI KIDIKA

Preparación de concentrado casero Cantidad en libras1. Sinika balna satni balna (isining pakwa kidika

amang lana atnin kidi yulni. 17

2. Bins minik balna, tikna balna kidi. 39

3. Triku satni kidi. 43

4. Sinika satni balna kidika. 1

UDUHNA TAIMNI 100 PAUN DUWI

A di sinika balna 19.5 % bahna atnin kidi 3 - 4 kaput duwi kiwi yus munwi turuh balna kidika.

Kasnin satni kidika Paunni balna. 1. (Minik satuk balna kidika (balna satni kau yus

munna atnin ki). 47

2. Bins minik balna balna kidika. 33

3. Triku sat uk as kidika. 19

4. Sau yakat sinika balna bang kidika. 1UDUHNA TAIMNI 100 PAUN DUWI

Adika satni duwa kidika 12% sinika duwi. Kaput yus yamnin ki turuh kidi 3 a 5 paun balna

Una Publicación delInstituto Nicaragüense

de Tecnología Agropecuaria

INTAFinanciado por:Banco Mundial

Arriba los

Productoresde la riqueza nacional

Warkni yaksihni yamwa balna Basni sahyakna kidi