TC

MİLLIcirc EĞİTİM BAKANLIĞI

MAKİNE TEKNOLOJİSİ

İŞ GUumlVENLİĞİ

862ISG010

Ankara 2012

Bu moduumll mesleki ve teknik eğitim okulkurumlarında uygulanan Ccedilerccedileve

Oumlğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik olarak

oumlğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel oumlğrenme

materyalidir

Millicirc Eğitim Bakanlığınca uumlcretsiz olarak verilmiştir

PARA İLE SATILMAZ

i

ACcedilIKLAMALAR iii GİRİŞ 1 OumlĞRENME FAALİYETİndash1 3 1 İŞ GUumlVENLİĞİ VE CcedilEVREDE GUumlVENLİK TEDBİRLERİ ALMAK 3

11 Temel Tanımlar 3 111 İş Guumlvenliğinin Tanımı 3 112 İş Guumlvenliğinin Oumlnemi 3 113 İş Guumlvenliğinin Amacı 3 114 Mesleki ve Teknik Eğitim 4 115 İşletmelerde Meslek Eğitimi 4 116 İnsan Sağlığı 4 117 İş Kazaları ve Yaralanma 5 118 Meslek Hastalıkları 6

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar 6 121Biyolojik Tehditler 6 122 Kimyasal tehditler 7 123Fiziki Tehditler 9

UYGULAMA FAALİYETİ 14 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 16

OumlĞRENME FAALİYETİndash2 18 2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ 18

21 Temizlik 18 22 El Aletleri 20

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması 20 222 Guumlvenlik Tedbirleri 25

23 Elektrikli Alet ve Makineler 26 231 Talaşlı İmalat Makineleri 26 232 Talaşsız İmalat Makineleri 28 233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri 29 234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri 31

24 Koruyucu Araccedillar 31 241 Solunum Sisteminin Korunması 32 242 Vuumlcudun Korunması 32

25 Makinelere Takılan Koruyucu Aparatlar 36 UYGULAMA FAALİYETİ 38 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 40

OumlĞRENME FAALİYETİndash3 42 3 MESLEK HASTALIKLARI KAZA VE YARALANMA 42

31 Meslek Hastalıkları 42 311 Madeni Cisimlerden Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 43 312 Organik Cisimlerden Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 48 313 Fizik ve Mekanik Etkilerden Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 50 314 Tozlardan Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 54 315 Bulaşıcı Hastalıklardan Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 57 316 Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Tedbirler 57

32 Kaza ve Yaralanma 64

İCcedilİNDEKİLER

ii

321 Kaza ve Yaralanma Analizi 67 322 Yaralanma şiddetinin belirtilmesi 72 323 Kazaların Ekonomiye ve İş Guumlcuumlne Etkileri 73 324 Kaza Raporları 75

UYGULAMA FAALİYETİ 84 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 90

MODUumlL DEĞERLENDİRME 92 CEVAP ANAHTARLARI 93 KAYNAKCcedilA 95

iii

ACcedilIKLAMALAR

KOD 862ISG010

ALAN Makine Teknolojisi

DALMESLEK Makine Teknolojisi Tuumlm Dallar

MODUumlLUumlN ADI İş Guumlvenliği

MODUumlLUumlN TANIMI

Bu moduumll evimizde okulda ve iş yerinde sık karşılaşılan

iş kazaları ve meslek hastalıkları hakkında bilgilerin ve

alınması gerekli tedbirlerin oumlğretildiği bir oumlğrenme

materyalidir

SUumlRE 4024

OumlN KOŞUL Bu dersin oumln koşulu yoktur

YETERLİK İş guumlvenliği oumlnlemlerini almak ve uygulamak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Bu moduumllle iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları

guumlvenliği tehdit edici unsurları iş yeri guumlvenliği meslek

hastalıkları kaza ve yaralanma konularını oumlğreneceksiniz

Amaccedillar

1 İş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları

oumlğreneceksiniz

2 Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları

tanımlayabileceksiniz

3 İş yeri guumlvenliği ile ilgili gerekli tedbirleri

oumlğreneceksiniz

4 Meslek hastalıklarını oumlğreneceksiniz

5 Kaza ve yaralanma şiddetini ve bunların iş guumlcuumlne

ve ekonomiye etkilerini oumlğreneceksiniz

EĞİTİM OumlĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Sınıf ve teknoloji sınıfı bilgisayar ortamı projeksiyon

cihazı

ACcedilIKLAMALAR

iv

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDİRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli

test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Bu moduumll iş guumlvenliği ile ilgili temel kavramları işyeri guumlvenliğini ve iş guumlvenliğini

tehdit edici unsurları meslek hastalıklarını kaza ve yaralanmaları anlatmaktadır

Uumllkemiz gerek iş kazalarının gerek meslek hastalıklarının ccedilokluğundan duumlnyada ne

yazık ki ilk sıralarda yer almaktadır Bu nedenle tuumlm ccedilalışanların ve ccedilalışma hayatına

hazırlanan oumlğrencilerin iş guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitilmeleri ve bilinccedillendirilmeleri

zorunluluğu ortaya ccedilıkmaktadır İş kazalarının ve meslek hastalıklarının en aza indirilmesi

iccedilin eğitim hiccedil kuşkusuz atılacak ilk adımdır Yapılan araştırmalar goumlstermektedir ki iş

kazalarına en ccedilok genccediller maruz kalmaktadır Bilmemek veya ldquobana bir şey olmazrdquo

yaklaşımları kazaya davetiye ccedilıkarmaktadır

İş yerinde ccedilalışan işccedilileri meslek hastalıklarına ve iş kazalarına karşı korumak ve bu

sayede iş guumlcuuml ve iş guumlnuuml kayıplarını en aza indirmek amacıyla yapılan ccedilalışmalar sonucunda

uumlretim korunacak iş veriminde artış sağlanacaktır Bu tedbirler yalnız ccedilalışanları korumak

değil onları mutlu etmeyi de amaccedillamaktadır

Atoumllye ve laboratuar uygulamaları ile ccedilalışma hayatında iş kazaları ve olumsuz

durumlar karşısında alacağınız tedbirleri uygulamanızda bu moduumlldeki bilgilerin sizlere

faydalı olmasını temenni ederiz

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları guumlvenliği tehdit edici unsurları

oumlğreneceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

1 İŞ GUumlVENLİĞİ VE CcedilEVREDE GUumlVENLİK

TEDBİRLERİ ALMAK

11 Temel Tanımlar

111 İş Guumlvenliğinin Tanımı

İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği

tehlikelerde ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların

araştırılması ve oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara iş guumlvenliği denir

112 İş Guumlvenliğinin Oumlnemi

Duumlnyada ve uumllkemizdeki sanayileşmeye ve teknolojik gelişmelere paralel olarak

oumlzellikle iş yerlerinde ccedilalışan kişilerin guumlvenliği ile ilgili birtakım sorunlar ortaya ccedilıkmıştır

Birtakım tedbirleri oumlnceden alarak iş yerlerini guumlvenli hacircle getirmek gerekmektedir

113 İş Guumlvenliğinin Amacı

Ccedilalışanlara en yuumlksek sağlıklı ortamı sunmak

Ccedilalışma şartlarının olumsuz etkilerinden onları korumak

İş ve işccedili arasında muumlmkuumln olan en iyi uyumu sağlamak

İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza

indirebilmek

Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

ARAŞTIRMA

AMACcedil

4

Ccedilalışma verimini artırmaktır

114 Mesleki ve Teknik Eğitim

Bireye iş hayatındaki belirli bir meslekle ilgili bilgi beceri ve iş alışkanlıkları

kazandıran ve bireyin yeteneklerini ccedileşitli youmlnleri ile geliştiren eğitim suumlrecine mesleki

eğitim denir

İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren

meslek kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir

meslek eğitimine teknik eğitim denir

Mesleki ve teknik eğitimin amacı bireyleri ccedilağın gerektirdiği koşulları taşıyan uumlretici

kişiler olarak topluma kazandırmaktır Gelişmiş uumllkelerde eğitim ccedilağındaki kuşakların

yaklaşık 65rsquoi mesleki ve teknik eğitim almaktadır Uumllkemizde bu oran 35rsquoler duumlzeyinde

olup son derece duumlşuumlktuumlr Uumllkemizde son yıllarda yapılan eğitim planlamaları mesleki ve

teknik eğitim goumlren bireylerin sayısını artırmaya doumlnuumlktuumlr

115 İşletmelerde Meslek Eğitimi

Bir meslekte başarılı olabilmek iccedilin teorik bilgilerin yanı sıra pratik bilgilere de sahip

olmak gerekir Yalnızca masa başında ya da sınıf ortamında yapılan eğitim verimli olmaz

Bilgi ve deneyim yan yana gelmeden uumlretim olmaz İşte bu nedenle uumllkemizdeki meslek

okulu oumlğrencilerinin uygulama becerilerini artırmak amacıyla 3308 sayılı ldquoMeslek Eğitimi

Kanunurdquo ile meslek lisesi oumlğrencilerine işletmelerin beceri eğitimi yaptırmaları

zorunluluğu getirilmiştir

Beceri eğitimi ya da staj olarak adlandırılan ccedilalışmalar oumlğrenci doumlrduumlncuuml sınıfa

geldiğinde haftanın iki guumlnuuml okulda uumlccedil guumlnuuml işletmede olacak şekilde gerccedilekleşir Oumlğrenci iş

yerinde bulunduğu suumlrede atoumllye dersi muumlfredatının 80rsquoini tamamlayamamışsa yılsonunda

telafi eğitimine alınır

İşletmelerde beceri eğitimi alan oumlğrenciler ders yılı son haftasında beceri sınavına

alınır Başarılı sayılmaları iccedilin bu sınav sonunda geccediler not almaları gerekir

116 İnsan Sağlığı

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml sağlığı Sağlık yalnız hastalık ve sakatlığın olması değil

fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacirclidir diye tanımlamaktadır Bu tanım

sağlıklı davranış isteme amacını da belirtir

Birkaccedil yıl oumlncesine kadar işccedili sağlığında amaccedil iş kazası ve meslek hastalığı

geccedilirmemek ccedilalışırken yorgunluktan korunmak erken ihtiyarlamamaktı Buguumln

sanayileşmiş uumllkelerde bu amaccedil ccedilok daha ileriye goumltuumlruumllmuumlş ve yuumlksek nitelikte bir hayat

seviyesi sağlamaya kadar uzamıştır Boumlylece insanların sağlıklı veya daha doğru olarak

tam bir iyilik hali iccedilinde olmaları amaccedillanmıştır

5

İnsanlar sağlıklı iken sağlıklarının kıymetini bilmezler Tıpkı iyi işiten bir insanın

kulağının kıymetini bilmediği saatlerce yuumlruumlyebilen bir kişinin bu niteliklerin değerini

duumlşuumlnmediği gibi Ancak sağlık kapasitesi duumlşerse veya ccedilok azalırsa kıymeti fark edilir

Bedenen ve ruhen sağlam bir şekilde iccedilinde bulunduğumuz toplum ile uyumlu

yaşayabilmemiz sağlıklı olmamıza bağlıdır Sağlıklı bir kişi sağlıklı bir iş ortamında daha

verimli olur İş yerinin sağlıksız olması ccedileşitli hastalıkların oluşmasına sebep olur

İnsan sağlığının bozulmasına yol accedilan ana unsurlar şunlardır

Kimyasal unsurlar

Fiziksel unsurlar

Biyolojik unsurlar

Mekanik unsurlar

Sosyal ve ruhsal unsurlar

Beslenme unsurlarıdır

Sonuccedil olarak sağlıklı bir yaşam suumlrduumlrebilmek iccedilin temizlik beslenme egzersiz

dinlenme konularında bilgili olmak ve buna goumlre yaşamak gerekir

117 İş Kazaları ve Yaralanma

Kaza Oumlnceden planlanmamış beklenmedik bir anda ortaya ccedilıkan yaralanmalara can

ve mal kaybına sebep olan olaylara denir Kazaları şoumlyle sıralayabiliriz

İş kazası kanunla tanımlanan durumlardan birinde meydana gelen sigortalıyı hemen

veya sonradan bedence ve ruhccedila arızaya uğratan olaya denir ( 506 sayılı Sosyal Sigortalar

Kanunu 11a maddesi)

Yaralanma İş kazaları sonucunda insan vuumlcudunda oluşan kesilme yırtılma ezilme

parccedilalanma kanama kırılma gibi olaylarına denir

Resim 11 Kaza ve yaralanma

6

118 Meslek Hastalıkları

Bir insanın sağlığının yaptığı işten zarar goumlrmesi sonucu meydana gelen hastalığa

meslek hastalığı denir

506 sayılı SSK Yasası 11-B maddesinde ve aynı Yasarsquonın 135 maddesi gereği olarak

ccedilıkarılan SSK Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml 62 maddesine goumlre meslek hastalıklarının tanımı

aşağıda verilmiştir

Sigortalının ccedilalıştırıldığı işin niteliğine goumlre tekrarlanan bir sebeple veya işin

yuumlruumltuumllme şartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık sakatlık veya ruhi arıza

hacirclleri meslek hastalığıdır

Meslek hastalığı olarak dalgıccedillarda goumlruumllen caisson hastalığı (vurgun) cam

uumlfuumlruumlcuumllerinde katarakt (goumlze perde inmesi) sayılabilir Enduumlstride kullanılan ve işccedili

sağlığına zararlı başlıca zehirler ise arsenik antimon cıva kurşun nikel fosfor karbon

disuumllfit karbon tetra kloruumlr (elbise temizleyici ve boyacılarında) katran tuumlrevleri ve ccedileşitli

ensektisit ve pestisitler (boumlcek ve fare zehirleri) olarak sıralamak muumlmkuumlnduumlr

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar

İş yerinde rastlanan tehlikeli zararlı etkilerin kontrol altına alınıp etkisiz hacircle

getirilebilmesi iccedilin ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurların tanınması gerekir Yaygın olarak

bilindiği gibi sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak iccedilin yapılacak uygulamalar ve

alınan temizlik oumlnlemlerinin tuumlmuuml sağlığa uygunluk olarak tanımlanır ve bu bağlamda her

tuumlrluuml tehditten korunmak iccedilin bir takım oumlnlemler almak gerekir Bu tehditler biyolojik

kimyasal ve fiziksel tehditler olarak sayılabilir

Ccedilalışanın alacağı kişisel oumlnlemlerin dışında iş yerleri de bu tehditleri bilmeli ve

gereken oumlnlemleri almalıdır Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edecek unsurlar aşağıdaki şekilde

accedilıklanabilir

121Biyolojik Tehditler

İş yerinde yapılan işin niteliğine goumlre ccedileşitli nitelikte biyolojik tehdit unsurları

bulunabilir Bunlar bakteriler viruumlsler mantarlar kuumlfler ve protista (bir huumlcreliler) gibi

mikrobiyolojik olanlar ile boumlcekler parazitler (asalaklar) bitkiler ve hayvanlar gibi

mikrobiyolojik tehlikelerdir

İş yeri ccedilevresindeki enfeksiyon kaynağı olacak cinsten accedilık kanalizasyon bataklık ve

ccediloumlpluumlk gibi yerler varsa bunlardan yayılacak mikroorganizmalar ccedilevre guumlvenliğini tehdit

eder

Hayvanlarla yakından ilgilenen onları guumlden ve hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda ccediliccedilek şarbon tetanos kuduz lekeli humma vb

hastalıklar goumlruumllebilir

7

İş yeri ccedilevresinin temizliği ve ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden biyolojik etkilerin

azalması zorunludur Burada ccedilevre temizliği kadar kişisel temizlik de son derece oumlnemlidir

(Resim 12)

Resim 12 Hayvanlarla yakından ilgilenenler

122 Kimyasal tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini ve sağlığını tehdit eden kimyasal faktoumlrler iş yeri ve ccedilevresinde sis

buhar toz ve duman hacirclinde bulunur Vuumlcuda sindirim sistemi deri ve solunum yoluyla etki

eder Başlıca kimyasal tehditler ve vuumlcuda giriş yolları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir

Resim 13 Kimyasal Tehditlerden Korunma

Tahriş edici kimyasal maddeler

Mesleki zehirlenmelerin ccediloğu solunum yolu ile alınan havanın iccedilinde bulunan klor

karbon monoksit hidrojen suumllfuumlr amonyak azot dioksit fosgen brom ozon gibi gazlarıdır

Bu maddeler normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında gaz olarak havada bulunabilir Tuumlp

veya sarnıccedil gibi gaz taşıma kapları veya gaz boru hatlarındaki sızıntılar kaynak ve kesme

malzemesi veya motorların egzozundan ccedilıkan gazlar gibi yuumlksek sıcaklıkta yapılan işlemler

sonucu ccedilalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir Bu gazlar oumlzellikle uumlst ve alt

solunum yollarını tahriş eder

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları

Bu moduumll mesleki ve teknik eğitim okulkurumlarında uygulanan Ccedilerccedileve

Oumlğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik olarak

oumlğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel oumlğrenme

materyalidir

Millicirc Eğitim Bakanlığınca uumlcretsiz olarak verilmiştir

PARA İLE SATILMAZ

i

ACcedilIKLAMALAR iii GİRİŞ 1 OumlĞRENME FAALİYETİndash1 3 1 İŞ GUumlVENLİĞİ VE CcedilEVREDE GUumlVENLİK TEDBİRLERİ ALMAK 3

11 Temel Tanımlar 3 111 İş Guumlvenliğinin Tanımı 3 112 İş Guumlvenliğinin Oumlnemi 3 113 İş Guumlvenliğinin Amacı 3 114 Mesleki ve Teknik Eğitim 4 115 İşletmelerde Meslek Eğitimi 4 116 İnsan Sağlığı 4 117 İş Kazaları ve Yaralanma 5 118 Meslek Hastalıkları 6

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar 6 121Biyolojik Tehditler 6 122 Kimyasal tehditler 7 123Fiziki Tehditler 9

UYGULAMA FAALİYETİ 14 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 16

OumlĞRENME FAALİYETİndash2 18 2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ 18

21 Temizlik 18 22 El Aletleri 20

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması 20 222 Guumlvenlik Tedbirleri 25

23 Elektrikli Alet ve Makineler 26 231 Talaşlı İmalat Makineleri 26 232 Talaşsız İmalat Makineleri 28 233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri 29 234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri 31

24 Koruyucu Araccedillar 31 241 Solunum Sisteminin Korunması 32 242 Vuumlcudun Korunması 32

25 Makinelere Takılan Koruyucu Aparatlar 36 UYGULAMA FAALİYETİ 38 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 40

OumlĞRENME FAALİYETİndash3 42 3 MESLEK HASTALIKLARI KAZA VE YARALANMA 42

31 Meslek Hastalıkları 42 311 Madeni Cisimlerden Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 43 312 Organik Cisimlerden Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 48 313 Fizik ve Mekanik Etkilerden Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 50 314 Tozlardan Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 54 315 Bulaşıcı Hastalıklardan Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 57 316 Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Tedbirler 57

32 Kaza ve Yaralanma 64

İCcedilİNDEKİLER

ii

321 Kaza ve Yaralanma Analizi 67 322 Yaralanma şiddetinin belirtilmesi 72 323 Kazaların Ekonomiye ve İş Guumlcuumlne Etkileri 73 324 Kaza Raporları 75

UYGULAMA FAALİYETİ 84 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 90

MODUumlL DEĞERLENDİRME 92 CEVAP ANAHTARLARI 93 KAYNAKCcedilA 95

iii

ACcedilIKLAMALAR

KOD 862ISG010

ALAN Makine Teknolojisi

DALMESLEK Makine Teknolojisi Tuumlm Dallar

MODUumlLUumlN ADI İş Guumlvenliği

MODUumlLUumlN TANIMI

Bu moduumll evimizde okulda ve iş yerinde sık karşılaşılan

iş kazaları ve meslek hastalıkları hakkında bilgilerin ve

alınması gerekli tedbirlerin oumlğretildiği bir oumlğrenme

materyalidir

SUumlRE 4024

OumlN KOŞUL Bu dersin oumln koşulu yoktur

YETERLİK İş guumlvenliği oumlnlemlerini almak ve uygulamak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Bu moduumllle iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları

guumlvenliği tehdit edici unsurları iş yeri guumlvenliği meslek

hastalıkları kaza ve yaralanma konularını oumlğreneceksiniz

Amaccedillar

1 İş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları

oumlğreneceksiniz

2 Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları

tanımlayabileceksiniz

3 İş yeri guumlvenliği ile ilgili gerekli tedbirleri

oumlğreneceksiniz

4 Meslek hastalıklarını oumlğreneceksiniz

5 Kaza ve yaralanma şiddetini ve bunların iş guumlcuumlne

ve ekonomiye etkilerini oumlğreneceksiniz

EĞİTİM OumlĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Sınıf ve teknoloji sınıfı bilgisayar ortamı projeksiyon

cihazı

ACcedilIKLAMALAR

iv

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDİRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli

test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Bu moduumll iş guumlvenliği ile ilgili temel kavramları işyeri guumlvenliğini ve iş guumlvenliğini

tehdit edici unsurları meslek hastalıklarını kaza ve yaralanmaları anlatmaktadır

Uumllkemiz gerek iş kazalarının gerek meslek hastalıklarının ccedilokluğundan duumlnyada ne

yazık ki ilk sıralarda yer almaktadır Bu nedenle tuumlm ccedilalışanların ve ccedilalışma hayatına

hazırlanan oumlğrencilerin iş guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitilmeleri ve bilinccedillendirilmeleri

zorunluluğu ortaya ccedilıkmaktadır İş kazalarının ve meslek hastalıklarının en aza indirilmesi

iccedilin eğitim hiccedil kuşkusuz atılacak ilk adımdır Yapılan araştırmalar goumlstermektedir ki iş

kazalarına en ccedilok genccediller maruz kalmaktadır Bilmemek veya ldquobana bir şey olmazrdquo

yaklaşımları kazaya davetiye ccedilıkarmaktadır

İş yerinde ccedilalışan işccedilileri meslek hastalıklarına ve iş kazalarına karşı korumak ve bu

sayede iş guumlcuuml ve iş guumlnuuml kayıplarını en aza indirmek amacıyla yapılan ccedilalışmalar sonucunda

uumlretim korunacak iş veriminde artış sağlanacaktır Bu tedbirler yalnız ccedilalışanları korumak

değil onları mutlu etmeyi de amaccedillamaktadır

Atoumllye ve laboratuar uygulamaları ile ccedilalışma hayatında iş kazaları ve olumsuz

durumlar karşısında alacağınız tedbirleri uygulamanızda bu moduumlldeki bilgilerin sizlere

faydalı olmasını temenni ederiz

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları guumlvenliği tehdit edici unsurları

oumlğreneceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

1 İŞ GUumlVENLİĞİ VE CcedilEVREDE GUumlVENLİK

TEDBİRLERİ ALMAK

11 Temel Tanımlar

111 İş Guumlvenliğinin Tanımı

İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği

tehlikelerde ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların

araştırılması ve oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara iş guumlvenliği denir

112 İş Guumlvenliğinin Oumlnemi

Duumlnyada ve uumllkemizdeki sanayileşmeye ve teknolojik gelişmelere paralel olarak

oumlzellikle iş yerlerinde ccedilalışan kişilerin guumlvenliği ile ilgili birtakım sorunlar ortaya ccedilıkmıştır

Birtakım tedbirleri oumlnceden alarak iş yerlerini guumlvenli hacircle getirmek gerekmektedir

113 İş Guumlvenliğinin Amacı

Ccedilalışanlara en yuumlksek sağlıklı ortamı sunmak

Ccedilalışma şartlarının olumsuz etkilerinden onları korumak

İş ve işccedili arasında muumlmkuumln olan en iyi uyumu sağlamak

İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza

indirebilmek

Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

ARAŞTIRMA

AMACcedil

4

Ccedilalışma verimini artırmaktır

114 Mesleki ve Teknik Eğitim

Bireye iş hayatındaki belirli bir meslekle ilgili bilgi beceri ve iş alışkanlıkları

kazandıran ve bireyin yeteneklerini ccedileşitli youmlnleri ile geliştiren eğitim suumlrecine mesleki

eğitim denir

İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren

meslek kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir

meslek eğitimine teknik eğitim denir

Mesleki ve teknik eğitimin amacı bireyleri ccedilağın gerektirdiği koşulları taşıyan uumlretici

kişiler olarak topluma kazandırmaktır Gelişmiş uumllkelerde eğitim ccedilağındaki kuşakların

yaklaşık 65rsquoi mesleki ve teknik eğitim almaktadır Uumllkemizde bu oran 35rsquoler duumlzeyinde

olup son derece duumlşuumlktuumlr Uumllkemizde son yıllarda yapılan eğitim planlamaları mesleki ve

teknik eğitim goumlren bireylerin sayısını artırmaya doumlnuumlktuumlr

115 İşletmelerde Meslek Eğitimi

Bir meslekte başarılı olabilmek iccedilin teorik bilgilerin yanı sıra pratik bilgilere de sahip

olmak gerekir Yalnızca masa başında ya da sınıf ortamında yapılan eğitim verimli olmaz

Bilgi ve deneyim yan yana gelmeden uumlretim olmaz İşte bu nedenle uumllkemizdeki meslek

okulu oumlğrencilerinin uygulama becerilerini artırmak amacıyla 3308 sayılı ldquoMeslek Eğitimi

Kanunurdquo ile meslek lisesi oumlğrencilerine işletmelerin beceri eğitimi yaptırmaları

zorunluluğu getirilmiştir

Beceri eğitimi ya da staj olarak adlandırılan ccedilalışmalar oumlğrenci doumlrduumlncuuml sınıfa

geldiğinde haftanın iki guumlnuuml okulda uumlccedil guumlnuuml işletmede olacak şekilde gerccedilekleşir Oumlğrenci iş

yerinde bulunduğu suumlrede atoumllye dersi muumlfredatının 80rsquoini tamamlayamamışsa yılsonunda

telafi eğitimine alınır

İşletmelerde beceri eğitimi alan oumlğrenciler ders yılı son haftasında beceri sınavına

alınır Başarılı sayılmaları iccedilin bu sınav sonunda geccediler not almaları gerekir

116 İnsan Sağlığı

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml sağlığı Sağlık yalnız hastalık ve sakatlığın olması değil

fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacirclidir diye tanımlamaktadır Bu tanım

sağlıklı davranış isteme amacını da belirtir

Birkaccedil yıl oumlncesine kadar işccedili sağlığında amaccedil iş kazası ve meslek hastalığı

geccedilirmemek ccedilalışırken yorgunluktan korunmak erken ihtiyarlamamaktı Buguumln

sanayileşmiş uumllkelerde bu amaccedil ccedilok daha ileriye goumltuumlruumllmuumlş ve yuumlksek nitelikte bir hayat

seviyesi sağlamaya kadar uzamıştır Boumlylece insanların sağlıklı veya daha doğru olarak

tam bir iyilik hali iccedilinde olmaları amaccedillanmıştır

5

İnsanlar sağlıklı iken sağlıklarının kıymetini bilmezler Tıpkı iyi işiten bir insanın

kulağının kıymetini bilmediği saatlerce yuumlruumlyebilen bir kişinin bu niteliklerin değerini

duumlşuumlnmediği gibi Ancak sağlık kapasitesi duumlşerse veya ccedilok azalırsa kıymeti fark edilir

Bedenen ve ruhen sağlam bir şekilde iccedilinde bulunduğumuz toplum ile uyumlu

yaşayabilmemiz sağlıklı olmamıza bağlıdır Sağlıklı bir kişi sağlıklı bir iş ortamında daha

verimli olur İş yerinin sağlıksız olması ccedileşitli hastalıkların oluşmasına sebep olur

İnsan sağlığının bozulmasına yol accedilan ana unsurlar şunlardır

Kimyasal unsurlar

Fiziksel unsurlar

Biyolojik unsurlar

Mekanik unsurlar

Sosyal ve ruhsal unsurlar

Beslenme unsurlarıdır

Sonuccedil olarak sağlıklı bir yaşam suumlrduumlrebilmek iccedilin temizlik beslenme egzersiz

dinlenme konularında bilgili olmak ve buna goumlre yaşamak gerekir

117 İş Kazaları ve Yaralanma

Kaza Oumlnceden planlanmamış beklenmedik bir anda ortaya ccedilıkan yaralanmalara can

ve mal kaybına sebep olan olaylara denir Kazaları şoumlyle sıralayabiliriz

İş kazası kanunla tanımlanan durumlardan birinde meydana gelen sigortalıyı hemen

veya sonradan bedence ve ruhccedila arızaya uğratan olaya denir ( 506 sayılı Sosyal Sigortalar

Kanunu 11a maddesi)

Yaralanma İş kazaları sonucunda insan vuumlcudunda oluşan kesilme yırtılma ezilme

parccedilalanma kanama kırılma gibi olaylarına denir

Resim 11 Kaza ve yaralanma

6

118 Meslek Hastalıkları

Bir insanın sağlığının yaptığı işten zarar goumlrmesi sonucu meydana gelen hastalığa

meslek hastalığı denir

506 sayılı SSK Yasası 11-B maddesinde ve aynı Yasarsquonın 135 maddesi gereği olarak

ccedilıkarılan SSK Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml 62 maddesine goumlre meslek hastalıklarının tanımı

aşağıda verilmiştir

Sigortalının ccedilalıştırıldığı işin niteliğine goumlre tekrarlanan bir sebeple veya işin

yuumlruumltuumllme şartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık sakatlık veya ruhi arıza

hacirclleri meslek hastalığıdır

Meslek hastalığı olarak dalgıccedillarda goumlruumllen caisson hastalığı (vurgun) cam

uumlfuumlruumlcuumllerinde katarakt (goumlze perde inmesi) sayılabilir Enduumlstride kullanılan ve işccedili

sağlığına zararlı başlıca zehirler ise arsenik antimon cıva kurşun nikel fosfor karbon

disuumllfit karbon tetra kloruumlr (elbise temizleyici ve boyacılarında) katran tuumlrevleri ve ccedileşitli

ensektisit ve pestisitler (boumlcek ve fare zehirleri) olarak sıralamak muumlmkuumlnduumlr

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar

İş yerinde rastlanan tehlikeli zararlı etkilerin kontrol altına alınıp etkisiz hacircle

getirilebilmesi iccedilin ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurların tanınması gerekir Yaygın olarak

bilindiği gibi sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak iccedilin yapılacak uygulamalar ve

alınan temizlik oumlnlemlerinin tuumlmuuml sağlığa uygunluk olarak tanımlanır ve bu bağlamda her

tuumlrluuml tehditten korunmak iccedilin bir takım oumlnlemler almak gerekir Bu tehditler biyolojik

kimyasal ve fiziksel tehditler olarak sayılabilir

Ccedilalışanın alacağı kişisel oumlnlemlerin dışında iş yerleri de bu tehditleri bilmeli ve

gereken oumlnlemleri almalıdır Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edecek unsurlar aşağıdaki şekilde

accedilıklanabilir

121Biyolojik Tehditler

İş yerinde yapılan işin niteliğine goumlre ccedileşitli nitelikte biyolojik tehdit unsurları

bulunabilir Bunlar bakteriler viruumlsler mantarlar kuumlfler ve protista (bir huumlcreliler) gibi

mikrobiyolojik olanlar ile boumlcekler parazitler (asalaklar) bitkiler ve hayvanlar gibi

mikrobiyolojik tehlikelerdir

İş yeri ccedilevresindeki enfeksiyon kaynağı olacak cinsten accedilık kanalizasyon bataklık ve

ccediloumlpluumlk gibi yerler varsa bunlardan yayılacak mikroorganizmalar ccedilevre guumlvenliğini tehdit

eder

Hayvanlarla yakından ilgilenen onları guumlden ve hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda ccediliccedilek şarbon tetanos kuduz lekeli humma vb

hastalıklar goumlruumllebilir

7

İş yeri ccedilevresinin temizliği ve ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden biyolojik etkilerin

azalması zorunludur Burada ccedilevre temizliği kadar kişisel temizlik de son derece oumlnemlidir

(Resim 12)

Resim 12 Hayvanlarla yakından ilgilenenler

122 Kimyasal tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini ve sağlığını tehdit eden kimyasal faktoumlrler iş yeri ve ccedilevresinde sis

buhar toz ve duman hacirclinde bulunur Vuumlcuda sindirim sistemi deri ve solunum yoluyla etki

eder Başlıca kimyasal tehditler ve vuumlcuda giriş yolları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir

Resim 13 Kimyasal Tehditlerden Korunma

Tahriş edici kimyasal maddeler

Mesleki zehirlenmelerin ccediloğu solunum yolu ile alınan havanın iccedilinde bulunan klor

karbon monoksit hidrojen suumllfuumlr amonyak azot dioksit fosgen brom ozon gibi gazlarıdır

Bu maddeler normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında gaz olarak havada bulunabilir Tuumlp

veya sarnıccedil gibi gaz taşıma kapları veya gaz boru hatlarındaki sızıntılar kaynak ve kesme

malzemesi veya motorların egzozundan ccedilıkan gazlar gibi yuumlksek sıcaklıkta yapılan işlemler

sonucu ccedilalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir Bu gazlar oumlzellikle uumlst ve alt

solunum yollarını tahriş eder

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları

i

ACcedilIKLAMALAR iii GİRİŞ 1 OumlĞRENME FAALİYETİndash1 3 1 İŞ GUumlVENLİĞİ VE CcedilEVREDE GUumlVENLİK TEDBİRLERİ ALMAK 3

11 Temel Tanımlar 3 111 İş Guumlvenliğinin Tanımı 3 112 İş Guumlvenliğinin Oumlnemi 3 113 İş Guumlvenliğinin Amacı 3 114 Mesleki ve Teknik Eğitim 4 115 İşletmelerde Meslek Eğitimi 4 116 İnsan Sağlığı 4 117 İş Kazaları ve Yaralanma 5 118 Meslek Hastalıkları 6

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar 6 121Biyolojik Tehditler 6 122 Kimyasal tehditler 7 123Fiziki Tehditler 9

UYGULAMA FAALİYETİ 14 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 16

OumlĞRENME FAALİYETİndash2 18 2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ 18

21 Temizlik 18 22 El Aletleri 20

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması 20 222 Guumlvenlik Tedbirleri 25

23 Elektrikli Alet ve Makineler 26 231 Talaşlı İmalat Makineleri 26 232 Talaşsız İmalat Makineleri 28 233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri 29 234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri 31

24 Koruyucu Araccedillar 31 241 Solunum Sisteminin Korunması 32 242 Vuumlcudun Korunması 32

25 Makinelere Takılan Koruyucu Aparatlar 36 UYGULAMA FAALİYETİ 38 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 40

OumlĞRENME FAALİYETİndash3 42 3 MESLEK HASTALIKLARI KAZA VE YARALANMA 42

31 Meslek Hastalıkları 42 311 Madeni Cisimlerden Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 43 312 Organik Cisimlerden Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 48 313 Fizik ve Mekanik Etkilerden Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 50 314 Tozlardan Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 54 315 Bulaşıcı Hastalıklardan Meydana Gelen Meslek Hastalıkları 57 316 Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Tedbirler 57

32 Kaza ve Yaralanma 64

İCcedilİNDEKİLER

ii

321 Kaza ve Yaralanma Analizi 67 322 Yaralanma şiddetinin belirtilmesi 72 323 Kazaların Ekonomiye ve İş Guumlcuumlne Etkileri 73 324 Kaza Raporları 75

UYGULAMA FAALİYETİ 84 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 90

MODUumlL DEĞERLENDİRME 92 CEVAP ANAHTARLARI 93 KAYNAKCcedilA 95

iii

ACcedilIKLAMALAR

KOD 862ISG010

ALAN Makine Teknolojisi

DALMESLEK Makine Teknolojisi Tuumlm Dallar

MODUumlLUumlN ADI İş Guumlvenliği

MODUumlLUumlN TANIMI

Bu moduumll evimizde okulda ve iş yerinde sık karşılaşılan

iş kazaları ve meslek hastalıkları hakkında bilgilerin ve

alınması gerekli tedbirlerin oumlğretildiği bir oumlğrenme

materyalidir

SUumlRE 4024

OumlN KOŞUL Bu dersin oumln koşulu yoktur

YETERLİK İş guumlvenliği oumlnlemlerini almak ve uygulamak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Bu moduumllle iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları

guumlvenliği tehdit edici unsurları iş yeri guumlvenliği meslek

hastalıkları kaza ve yaralanma konularını oumlğreneceksiniz

Amaccedillar

1 İş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları

oumlğreneceksiniz

2 Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları

tanımlayabileceksiniz

3 İş yeri guumlvenliği ile ilgili gerekli tedbirleri

oumlğreneceksiniz

4 Meslek hastalıklarını oumlğreneceksiniz

5 Kaza ve yaralanma şiddetini ve bunların iş guumlcuumlne

ve ekonomiye etkilerini oumlğreneceksiniz

EĞİTİM OumlĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Sınıf ve teknoloji sınıfı bilgisayar ortamı projeksiyon

cihazı

ACcedilIKLAMALAR

iv

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDİRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli

test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Bu moduumll iş guumlvenliği ile ilgili temel kavramları işyeri guumlvenliğini ve iş guumlvenliğini

tehdit edici unsurları meslek hastalıklarını kaza ve yaralanmaları anlatmaktadır

Uumllkemiz gerek iş kazalarının gerek meslek hastalıklarının ccedilokluğundan duumlnyada ne

yazık ki ilk sıralarda yer almaktadır Bu nedenle tuumlm ccedilalışanların ve ccedilalışma hayatına

hazırlanan oumlğrencilerin iş guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitilmeleri ve bilinccedillendirilmeleri

zorunluluğu ortaya ccedilıkmaktadır İş kazalarının ve meslek hastalıklarının en aza indirilmesi

iccedilin eğitim hiccedil kuşkusuz atılacak ilk adımdır Yapılan araştırmalar goumlstermektedir ki iş

kazalarına en ccedilok genccediller maruz kalmaktadır Bilmemek veya ldquobana bir şey olmazrdquo

yaklaşımları kazaya davetiye ccedilıkarmaktadır

İş yerinde ccedilalışan işccedilileri meslek hastalıklarına ve iş kazalarına karşı korumak ve bu

sayede iş guumlcuuml ve iş guumlnuuml kayıplarını en aza indirmek amacıyla yapılan ccedilalışmalar sonucunda

uumlretim korunacak iş veriminde artış sağlanacaktır Bu tedbirler yalnız ccedilalışanları korumak

değil onları mutlu etmeyi de amaccedillamaktadır

Atoumllye ve laboratuar uygulamaları ile ccedilalışma hayatında iş kazaları ve olumsuz

durumlar karşısında alacağınız tedbirleri uygulamanızda bu moduumlldeki bilgilerin sizlere

faydalı olmasını temenni ederiz

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları guumlvenliği tehdit edici unsurları

oumlğreneceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

1 İŞ GUumlVENLİĞİ VE CcedilEVREDE GUumlVENLİK

TEDBİRLERİ ALMAK

11 Temel Tanımlar

111 İş Guumlvenliğinin Tanımı

İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği

tehlikelerde ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların

araştırılması ve oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara iş guumlvenliği denir

112 İş Guumlvenliğinin Oumlnemi

Duumlnyada ve uumllkemizdeki sanayileşmeye ve teknolojik gelişmelere paralel olarak

oumlzellikle iş yerlerinde ccedilalışan kişilerin guumlvenliği ile ilgili birtakım sorunlar ortaya ccedilıkmıştır

Birtakım tedbirleri oumlnceden alarak iş yerlerini guumlvenli hacircle getirmek gerekmektedir

113 İş Guumlvenliğinin Amacı

Ccedilalışanlara en yuumlksek sağlıklı ortamı sunmak

Ccedilalışma şartlarının olumsuz etkilerinden onları korumak

İş ve işccedili arasında muumlmkuumln olan en iyi uyumu sağlamak

İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza

indirebilmek

Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

ARAŞTIRMA

AMACcedil

4

Ccedilalışma verimini artırmaktır

114 Mesleki ve Teknik Eğitim

Bireye iş hayatındaki belirli bir meslekle ilgili bilgi beceri ve iş alışkanlıkları

kazandıran ve bireyin yeteneklerini ccedileşitli youmlnleri ile geliştiren eğitim suumlrecine mesleki

eğitim denir

İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren

meslek kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir

meslek eğitimine teknik eğitim denir

Mesleki ve teknik eğitimin amacı bireyleri ccedilağın gerektirdiği koşulları taşıyan uumlretici

kişiler olarak topluma kazandırmaktır Gelişmiş uumllkelerde eğitim ccedilağındaki kuşakların

yaklaşık 65rsquoi mesleki ve teknik eğitim almaktadır Uumllkemizde bu oran 35rsquoler duumlzeyinde

olup son derece duumlşuumlktuumlr Uumllkemizde son yıllarda yapılan eğitim planlamaları mesleki ve

teknik eğitim goumlren bireylerin sayısını artırmaya doumlnuumlktuumlr

115 İşletmelerde Meslek Eğitimi

Bir meslekte başarılı olabilmek iccedilin teorik bilgilerin yanı sıra pratik bilgilere de sahip

olmak gerekir Yalnızca masa başında ya da sınıf ortamında yapılan eğitim verimli olmaz

Bilgi ve deneyim yan yana gelmeden uumlretim olmaz İşte bu nedenle uumllkemizdeki meslek

okulu oumlğrencilerinin uygulama becerilerini artırmak amacıyla 3308 sayılı ldquoMeslek Eğitimi

Kanunurdquo ile meslek lisesi oumlğrencilerine işletmelerin beceri eğitimi yaptırmaları

zorunluluğu getirilmiştir

Beceri eğitimi ya da staj olarak adlandırılan ccedilalışmalar oumlğrenci doumlrduumlncuuml sınıfa

geldiğinde haftanın iki guumlnuuml okulda uumlccedil guumlnuuml işletmede olacak şekilde gerccedilekleşir Oumlğrenci iş

yerinde bulunduğu suumlrede atoumllye dersi muumlfredatının 80rsquoini tamamlayamamışsa yılsonunda

telafi eğitimine alınır

İşletmelerde beceri eğitimi alan oumlğrenciler ders yılı son haftasında beceri sınavına

alınır Başarılı sayılmaları iccedilin bu sınav sonunda geccediler not almaları gerekir

116 İnsan Sağlığı

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml sağlığı Sağlık yalnız hastalık ve sakatlığın olması değil

fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacirclidir diye tanımlamaktadır Bu tanım

sağlıklı davranış isteme amacını da belirtir

Birkaccedil yıl oumlncesine kadar işccedili sağlığında amaccedil iş kazası ve meslek hastalığı

geccedilirmemek ccedilalışırken yorgunluktan korunmak erken ihtiyarlamamaktı Buguumln

sanayileşmiş uumllkelerde bu amaccedil ccedilok daha ileriye goumltuumlruumllmuumlş ve yuumlksek nitelikte bir hayat

seviyesi sağlamaya kadar uzamıştır Boumlylece insanların sağlıklı veya daha doğru olarak

tam bir iyilik hali iccedilinde olmaları amaccedillanmıştır

5

İnsanlar sağlıklı iken sağlıklarının kıymetini bilmezler Tıpkı iyi işiten bir insanın

kulağının kıymetini bilmediği saatlerce yuumlruumlyebilen bir kişinin bu niteliklerin değerini

duumlşuumlnmediği gibi Ancak sağlık kapasitesi duumlşerse veya ccedilok azalırsa kıymeti fark edilir

Bedenen ve ruhen sağlam bir şekilde iccedilinde bulunduğumuz toplum ile uyumlu

yaşayabilmemiz sağlıklı olmamıza bağlıdır Sağlıklı bir kişi sağlıklı bir iş ortamında daha

verimli olur İş yerinin sağlıksız olması ccedileşitli hastalıkların oluşmasına sebep olur

İnsan sağlığının bozulmasına yol accedilan ana unsurlar şunlardır

Kimyasal unsurlar

Fiziksel unsurlar

Biyolojik unsurlar

Mekanik unsurlar

Sosyal ve ruhsal unsurlar

Beslenme unsurlarıdır

Sonuccedil olarak sağlıklı bir yaşam suumlrduumlrebilmek iccedilin temizlik beslenme egzersiz

dinlenme konularında bilgili olmak ve buna goumlre yaşamak gerekir

117 İş Kazaları ve Yaralanma

Kaza Oumlnceden planlanmamış beklenmedik bir anda ortaya ccedilıkan yaralanmalara can

ve mal kaybına sebep olan olaylara denir Kazaları şoumlyle sıralayabiliriz

İş kazası kanunla tanımlanan durumlardan birinde meydana gelen sigortalıyı hemen

veya sonradan bedence ve ruhccedila arızaya uğratan olaya denir ( 506 sayılı Sosyal Sigortalar

Kanunu 11a maddesi)

Yaralanma İş kazaları sonucunda insan vuumlcudunda oluşan kesilme yırtılma ezilme

parccedilalanma kanama kırılma gibi olaylarına denir

Resim 11 Kaza ve yaralanma

6

118 Meslek Hastalıkları

Bir insanın sağlığının yaptığı işten zarar goumlrmesi sonucu meydana gelen hastalığa

meslek hastalığı denir

506 sayılı SSK Yasası 11-B maddesinde ve aynı Yasarsquonın 135 maddesi gereği olarak

ccedilıkarılan SSK Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml 62 maddesine goumlre meslek hastalıklarının tanımı

aşağıda verilmiştir

Sigortalının ccedilalıştırıldığı işin niteliğine goumlre tekrarlanan bir sebeple veya işin

yuumlruumltuumllme şartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık sakatlık veya ruhi arıza

hacirclleri meslek hastalığıdır

Meslek hastalığı olarak dalgıccedillarda goumlruumllen caisson hastalığı (vurgun) cam

uumlfuumlruumlcuumllerinde katarakt (goumlze perde inmesi) sayılabilir Enduumlstride kullanılan ve işccedili

sağlığına zararlı başlıca zehirler ise arsenik antimon cıva kurşun nikel fosfor karbon

disuumllfit karbon tetra kloruumlr (elbise temizleyici ve boyacılarında) katran tuumlrevleri ve ccedileşitli

ensektisit ve pestisitler (boumlcek ve fare zehirleri) olarak sıralamak muumlmkuumlnduumlr

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar

İş yerinde rastlanan tehlikeli zararlı etkilerin kontrol altına alınıp etkisiz hacircle

getirilebilmesi iccedilin ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurların tanınması gerekir Yaygın olarak

bilindiği gibi sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak iccedilin yapılacak uygulamalar ve

alınan temizlik oumlnlemlerinin tuumlmuuml sağlığa uygunluk olarak tanımlanır ve bu bağlamda her

tuumlrluuml tehditten korunmak iccedilin bir takım oumlnlemler almak gerekir Bu tehditler biyolojik

kimyasal ve fiziksel tehditler olarak sayılabilir

Ccedilalışanın alacağı kişisel oumlnlemlerin dışında iş yerleri de bu tehditleri bilmeli ve

gereken oumlnlemleri almalıdır Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edecek unsurlar aşağıdaki şekilde

accedilıklanabilir

121Biyolojik Tehditler

İş yerinde yapılan işin niteliğine goumlre ccedileşitli nitelikte biyolojik tehdit unsurları

bulunabilir Bunlar bakteriler viruumlsler mantarlar kuumlfler ve protista (bir huumlcreliler) gibi

mikrobiyolojik olanlar ile boumlcekler parazitler (asalaklar) bitkiler ve hayvanlar gibi

mikrobiyolojik tehlikelerdir

İş yeri ccedilevresindeki enfeksiyon kaynağı olacak cinsten accedilık kanalizasyon bataklık ve

ccediloumlpluumlk gibi yerler varsa bunlardan yayılacak mikroorganizmalar ccedilevre guumlvenliğini tehdit

eder

Hayvanlarla yakından ilgilenen onları guumlden ve hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda ccediliccedilek şarbon tetanos kuduz lekeli humma vb

hastalıklar goumlruumllebilir

7

İş yeri ccedilevresinin temizliği ve ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden biyolojik etkilerin

azalması zorunludur Burada ccedilevre temizliği kadar kişisel temizlik de son derece oumlnemlidir

(Resim 12)

Resim 12 Hayvanlarla yakından ilgilenenler

122 Kimyasal tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini ve sağlığını tehdit eden kimyasal faktoumlrler iş yeri ve ccedilevresinde sis

buhar toz ve duman hacirclinde bulunur Vuumlcuda sindirim sistemi deri ve solunum yoluyla etki

eder Başlıca kimyasal tehditler ve vuumlcuda giriş yolları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir

Resim 13 Kimyasal Tehditlerden Korunma

Tahriş edici kimyasal maddeler

Mesleki zehirlenmelerin ccediloğu solunum yolu ile alınan havanın iccedilinde bulunan klor

karbon monoksit hidrojen suumllfuumlr amonyak azot dioksit fosgen brom ozon gibi gazlarıdır

Bu maddeler normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında gaz olarak havada bulunabilir Tuumlp

veya sarnıccedil gibi gaz taşıma kapları veya gaz boru hatlarındaki sızıntılar kaynak ve kesme

malzemesi veya motorların egzozundan ccedilıkan gazlar gibi yuumlksek sıcaklıkta yapılan işlemler

sonucu ccedilalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir Bu gazlar oumlzellikle uumlst ve alt

solunum yollarını tahriş eder

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları

ii

321 Kaza ve Yaralanma Analizi 67 322 Yaralanma şiddetinin belirtilmesi 72 323 Kazaların Ekonomiye ve İş Guumlcuumlne Etkileri 73 324 Kaza Raporları 75

UYGULAMA FAALİYETİ 84 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 90

MODUumlL DEĞERLENDİRME 92 CEVAP ANAHTARLARI 93 KAYNAKCcedilA 95

iii

ACcedilIKLAMALAR

KOD 862ISG010

ALAN Makine Teknolojisi

DALMESLEK Makine Teknolojisi Tuumlm Dallar

MODUumlLUumlN ADI İş Guumlvenliği

MODUumlLUumlN TANIMI

Bu moduumll evimizde okulda ve iş yerinde sık karşılaşılan

iş kazaları ve meslek hastalıkları hakkında bilgilerin ve

alınması gerekli tedbirlerin oumlğretildiği bir oumlğrenme

materyalidir

SUumlRE 4024

OumlN KOŞUL Bu dersin oumln koşulu yoktur

YETERLİK İş guumlvenliği oumlnlemlerini almak ve uygulamak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Bu moduumllle iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları

guumlvenliği tehdit edici unsurları iş yeri guumlvenliği meslek

hastalıkları kaza ve yaralanma konularını oumlğreneceksiniz

Amaccedillar

1 İş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları

oumlğreneceksiniz

2 Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları

tanımlayabileceksiniz

3 İş yeri guumlvenliği ile ilgili gerekli tedbirleri

oumlğreneceksiniz

4 Meslek hastalıklarını oumlğreneceksiniz

5 Kaza ve yaralanma şiddetini ve bunların iş guumlcuumlne

ve ekonomiye etkilerini oumlğreneceksiniz

EĞİTİM OumlĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Sınıf ve teknoloji sınıfı bilgisayar ortamı projeksiyon

cihazı

ACcedilIKLAMALAR

iv

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDİRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli

test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Bu moduumll iş guumlvenliği ile ilgili temel kavramları işyeri guumlvenliğini ve iş guumlvenliğini

tehdit edici unsurları meslek hastalıklarını kaza ve yaralanmaları anlatmaktadır

Uumllkemiz gerek iş kazalarının gerek meslek hastalıklarının ccedilokluğundan duumlnyada ne

yazık ki ilk sıralarda yer almaktadır Bu nedenle tuumlm ccedilalışanların ve ccedilalışma hayatına

hazırlanan oumlğrencilerin iş guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitilmeleri ve bilinccedillendirilmeleri

zorunluluğu ortaya ccedilıkmaktadır İş kazalarının ve meslek hastalıklarının en aza indirilmesi

iccedilin eğitim hiccedil kuşkusuz atılacak ilk adımdır Yapılan araştırmalar goumlstermektedir ki iş

kazalarına en ccedilok genccediller maruz kalmaktadır Bilmemek veya ldquobana bir şey olmazrdquo

yaklaşımları kazaya davetiye ccedilıkarmaktadır

İş yerinde ccedilalışan işccedilileri meslek hastalıklarına ve iş kazalarına karşı korumak ve bu

sayede iş guumlcuuml ve iş guumlnuuml kayıplarını en aza indirmek amacıyla yapılan ccedilalışmalar sonucunda

uumlretim korunacak iş veriminde artış sağlanacaktır Bu tedbirler yalnız ccedilalışanları korumak

değil onları mutlu etmeyi de amaccedillamaktadır

Atoumllye ve laboratuar uygulamaları ile ccedilalışma hayatında iş kazaları ve olumsuz

durumlar karşısında alacağınız tedbirleri uygulamanızda bu moduumlldeki bilgilerin sizlere

faydalı olmasını temenni ederiz

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları guumlvenliği tehdit edici unsurları

oumlğreneceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

1 İŞ GUumlVENLİĞİ VE CcedilEVREDE GUumlVENLİK

TEDBİRLERİ ALMAK

11 Temel Tanımlar

111 İş Guumlvenliğinin Tanımı

İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği

tehlikelerde ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların

araştırılması ve oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara iş guumlvenliği denir

112 İş Guumlvenliğinin Oumlnemi

Duumlnyada ve uumllkemizdeki sanayileşmeye ve teknolojik gelişmelere paralel olarak

oumlzellikle iş yerlerinde ccedilalışan kişilerin guumlvenliği ile ilgili birtakım sorunlar ortaya ccedilıkmıştır

Birtakım tedbirleri oumlnceden alarak iş yerlerini guumlvenli hacircle getirmek gerekmektedir

113 İş Guumlvenliğinin Amacı

Ccedilalışanlara en yuumlksek sağlıklı ortamı sunmak

Ccedilalışma şartlarının olumsuz etkilerinden onları korumak

İş ve işccedili arasında muumlmkuumln olan en iyi uyumu sağlamak

İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza

indirebilmek

Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

ARAŞTIRMA

AMACcedil

4

Ccedilalışma verimini artırmaktır

114 Mesleki ve Teknik Eğitim

Bireye iş hayatındaki belirli bir meslekle ilgili bilgi beceri ve iş alışkanlıkları

kazandıran ve bireyin yeteneklerini ccedileşitli youmlnleri ile geliştiren eğitim suumlrecine mesleki

eğitim denir

İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren

meslek kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir

meslek eğitimine teknik eğitim denir

Mesleki ve teknik eğitimin amacı bireyleri ccedilağın gerektirdiği koşulları taşıyan uumlretici

kişiler olarak topluma kazandırmaktır Gelişmiş uumllkelerde eğitim ccedilağındaki kuşakların

yaklaşık 65rsquoi mesleki ve teknik eğitim almaktadır Uumllkemizde bu oran 35rsquoler duumlzeyinde

olup son derece duumlşuumlktuumlr Uumllkemizde son yıllarda yapılan eğitim planlamaları mesleki ve

teknik eğitim goumlren bireylerin sayısını artırmaya doumlnuumlktuumlr

115 İşletmelerde Meslek Eğitimi

Bir meslekte başarılı olabilmek iccedilin teorik bilgilerin yanı sıra pratik bilgilere de sahip

olmak gerekir Yalnızca masa başında ya da sınıf ortamında yapılan eğitim verimli olmaz

Bilgi ve deneyim yan yana gelmeden uumlretim olmaz İşte bu nedenle uumllkemizdeki meslek

okulu oumlğrencilerinin uygulama becerilerini artırmak amacıyla 3308 sayılı ldquoMeslek Eğitimi

Kanunurdquo ile meslek lisesi oumlğrencilerine işletmelerin beceri eğitimi yaptırmaları

zorunluluğu getirilmiştir

Beceri eğitimi ya da staj olarak adlandırılan ccedilalışmalar oumlğrenci doumlrduumlncuuml sınıfa

geldiğinde haftanın iki guumlnuuml okulda uumlccedil guumlnuuml işletmede olacak şekilde gerccedilekleşir Oumlğrenci iş

yerinde bulunduğu suumlrede atoumllye dersi muumlfredatının 80rsquoini tamamlayamamışsa yılsonunda

telafi eğitimine alınır

İşletmelerde beceri eğitimi alan oumlğrenciler ders yılı son haftasında beceri sınavına

alınır Başarılı sayılmaları iccedilin bu sınav sonunda geccediler not almaları gerekir

116 İnsan Sağlığı

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml sağlığı Sağlık yalnız hastalık ve sakatlığın olması değil

fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacirclidir diye tanımlamaktadır Bu tanım

sağlıklı davranış isteme amacını da belirtir

Birkaccedil yıl oumlncesine kadar işccedili sağlığında amaccedil iş kazası ve meslek hastalığı

geccedilirmemek ccedilalışırken yorgunluktan korunmak erken ihtiyarlamamaktı Buguumln

sanayileşmiş uumllkelerde bu amaccedil ccedilok daha ileriye goumltuumlruumllmuumlş ve yuumlksek nitelikte bir hayat

seviyesi sağlamaya kadar uzamıştır Boumlylece insanların sağlıklı veya daha doğru olarak

tam bir iyilik hali iccedilinde olmaları amaccedillanmıştır

5

İnsanlar sağlıklı iken sağlıklarının kıymetini bilmezler Tıpkı iyi işiten bir insanın

kulağının kıymetini bilmediği saatlerce yuumlruumlyebilen bir kişinin bu niteliklerin değerini

duumlşuumlnmediği gibi Ancak sağlık kapasitesi duumlşerse veya ccedilok azalırsa kıymeti fark edilir

Bedenen ve ruhen sağlam bir şekilde iccedilinde bulunduğumuz toplum ile uyumlu

yaşayabilmemiz sağlıklı olmamıza bağlıdır Sağlıklı bir kişi sağlıklı bir iş ortamında daha

verimli olur İş yerinin sağlıksız olması ccedileşitli hastalıkların oluşmasına sebep olur

İnsan sağlığının bozulmasına yol accedilan ana unsurlar şunlardır

Kimyasal unsurlar

Fiziksel unsurlar

Biyolojik unsurlar

Mekanik unsurlar

Sosyal ve ruhsal unsurlar

Beslenme unsurlarıdır

Sonuccedil olarak sağlıklı bir yaşam suumlrduumlrebilmek iccedilin temizlik beslenme egzersiz

dinlenme konularında bilgili olmak ve buna goumlre yaşamak gerekir

117 İş Kazaları ve Yaralanma

Kaza Oumlnceden planlanmamış beklenmedik bir anda ortaya ccedilıkan yaralanmalara can

ve mal kaybına sebep olan olaylara denir Kazaları şoumlyle sıralayabiliriz

İş kazası kanunla tanımlanan durumlardan birinde meydana gelen sigortalıyı hemen

veya sonradan bedence ve ruhccedila arızaya uğratan olaya denir ( 506 sayılı Sosyal Sigortalar

Kanunu 11a maddesi)

Yaralanma İş kazaları sonucunda insan vuumlcudunda oluşan kesilme yırtılma ezilme

parccedilalanma kanama kırılma gibi olaylarına denir

Resim 11 Kaza ve yaralanma

6

118 Meslek Hastalıkları

Bir insanın sağlığının yaptığı işten zarar goumlrmesi sonucu meydana gelen hastalığa

meslek hastalığı denir

506 sayılı SSK Yasası 11-B maddesinde ve aynı Yasarsquonın 135 maddesi gereği olarak

ccedilıkarılan SSK Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml 62 maddesine goumlre meslek hastalıklarının tanımı

aşağıda verilmiştir

Sigortalının ccedilalıştırıldığı işin niteliğine goumlre tekrarlanan bir sebeple veya işin

yuumlruumltuumllme şartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık sakatlık veya ruhi arıza

hacirclleri meslek hastalığıdır

Meslek hastalığı olarak dalgıccedillarda goumlruumllen caisson hastalığı (vurgun) cam

uumlfuumlruumlcuumllerinde katarakt (goumlze perde inmesi) sayılabilir Enduumlstride kullanılan ve işccedili

sağlığına zararlı başlıca zehirler ise arsenik antimon cıva kurşun nikel fosfor karbon

disuumllfit karbon tetra kloruumlr (elbise temizleyici ve boyacılarında) katran tuumlrevleri ve ccedileşitli

ensektisit ve pestisitler (boumlcek ve fare zehirleri) olarak sıralamak muumlmkuumlnduumlr

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar

İş yerinde rastlanan tehlikeli zararlı etkilerin kontrol altına alınıp etkisiz hacircle

getirilebilmesi iccedilin ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurların tanınması gerekir Yaygın olarak

bilindiği gibi sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak iccedilin yapılacak uygulamalar ve

alınan temizlik oumlnlemlerinin tuumlmuuml sağlığa uygunluk olarak tanımlanır ve bu bağlamda her

tuumlrluuml tehditten korunmak iccedilin bir takım oumlnlemler almak gerekir Bu tehditler biyolojik

kimyasal ve fiziksel tehditler olarak sayılabilir

Ccedilalışanın alacağı kişisel oumlnlemlerin dışında iş yerleri de bu tehditleri bilmeli ve

gereken oumlnlemleri almalıdır Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edecek unsurlar aşağıdaki şekilde

accedilıklanabilir

121Biyolojik Tehditler

İş yerinde yapılan işin niteliğine goumlre ccedileşitli nitelikte biyolojik tehdit unsurları

bulunabilir Bunlar bakteriler viruumlsler mantarlar kuumlfler ve protista (bir huumlcreliler) gibi

mikrobiyolojik olanlar ile boumlcekler parazitler (asalaklar) bitkiler ve hayvanlar gibi

mikrobiyolojik tehlikelerdir

İş yeri ccedilevresindeki enfeksiyon kaynağı olacak cinsten accedilık kanalizasyon bataklık ve

ccediloumlpluumlk gibi yerler varsa bunlardan yayılacak mikroorganizmalar ccedilevre guumlvenliğini tehdit

eder

Hayvanlarla yakından ilgilenen onları guumlden ve hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda ccediliccedilek şarbon tetanos kuduz lekeli humma vb

hastalıklar goumlruumllebilir

7

İş yeri ccedilevresinin temizliği ve ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden biyolojik etkilerin

azalması zorunludur Burada ccedilevre temizliği kadar kişisel temizlik de son derece oumlnemlidir

(Resim 12)

Resim 12 Hayvanlarla yakından ilgilenenler

122 Kimyasal tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini ve sağlığını tehdit eden kimyasal faktoumlrler iş yeri ve ccedilevresinde sis

buhar toz ve duman hacirclinde bulunur Vuumlcuda sindirim sistemi deri ve solunum yoluyla etki

eder Başlıca kimyasal tehditler ve vuumlcuda giriş yolları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir

Resim 13 Kimyasal Tehditlerden Korunma

Tahriş edici kimyasal maddeler

Mesleki zehirlenmelerin ccediloğu solunum yolu ile alınan havanın iccedilinde bulunan klor

karbon monoksit hidrojen suumllfuumlr amonyak azot dioksit fosgen brom ozon gibi gazlarıdır

Bu maddeler normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında gaz olarak havada bulunabilir Tuumlp

veya sarnıccedil gibi gaz taşıma kapları veya gaz boru hatlarındaki sızıntılar kaynak ve kesme

malzemesi veya motorların egzozundan ccedilıkan gazlar gibi yuumlksek sıcaklıkta yapılan işlemler

sonucu ccedilalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir Bu gazlar oumlzellikle uumlst ve alt

solunum yollarını tahriş eder

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları

iii

ACcedilIKLAMALAR

KOD 862ISG010

ALAN Makine Teknolojisi

DALMESLEK Makine Teknolojisi Tuumlm Dallar

MODUumlLUumlN ADI İş Guumlvenliği

MODUumlLUumlN TANIMI

Bu moduumll evimizde okulda ve iş yerinde sık karşılaşılan

iş kazaları ve meslek hastalıkları hakkında bilgilerin ve

alınması gerekli tedbirlerin oumlğretildiği bir oumlğrenme

materyalidir

SUumlRE 4024

OumlN KOŞUL Bu dersin oumln koşulu yoktur

YETERLİK İş guumlvenliği oumlnlemlerini almak ve uygulamak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Bu moduumllle iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları

guumlvenliği tehdit edici unsurları iş yeri guumlvenliği meslek

hastalıkları kaza ve yaralanma konularını oumlğreneceksiniz

Amaccedillar

1 İş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları

oumlğreneceksiniz

2 Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları

tanımlayabileceksiniz

3 İş yeri guumlvenliği ile ilgili gerekli tedbirleri

oumlğreneceksiniz

4 Meslek hastalıklarını oumlğreneceksiniz

5 Kaza ve yaralanma şiddetini ve bunların iş guumlcuumlne

ve ekonomiye etkilerini oumlğreneceksiniz

EĞİTİM OumlĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Sınıf ve teknoloji sınıfı bilgisayar ortamı projeksiyon

cihazı

ACcedilIKLAMALAR

iv

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDİRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli

test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Bu moduumll iş guumlvenliği ile ilgili temel kavramları işyeri guumlvenliğini ve iş guumlvenliğini

tehdit edici unsurları meslek hastalıklarını kaza ve yaralanmaları anlatmaktadır

Uumllkemiz gerek iş kazalarının gerek meslek hastalıklarının ccedilokluğundan duumlnyada ne

yazık ki ilk sıralarda yer almaktadır Bu nedenle tuumlm ccedilalışanların ve ccedilalışma hayatına

hazırlanan oumlğrencilerin iş guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitilmeleri ve bilinccedillendirilmeleri

zorunluluğu ortaya ccedilıkmaktadır İş kazalarının ve meslek hastalıklarının en aza indirilmesi

iccedilin eğitim hiccedil kuşkusuz atılacak ilk adımdır Yapılan araştırmalar goumlstermektedir ki iş

kazalarına en ccedilok genccediller maruz kalmaktadır Bilmemek veya ldquobana bir şey olmazrdquo

yaklaşımları kazaya davetiye ccedilıkarmaktadır

İş yerinde ccedilalışan işccedilileri meslek hastalıklarına ve iş kazalarına karşı korumak ve bu

sayede iş guumlcuuml ve iş guumlnuuml kayıplarını en aza indirmek amacıyla yapılan ccedilalışmalar sonucunda

uumlretim korunacak iş veriminde artış sağlanacaktır Bu tedbirler yalnız ccedilalışanları korumak

değil onları mutlu etmeyi de amaccedillamaktadır

Atoumllye ve laboratuar uygulamaları ile ccedilalışma hayatında iş kazaları ve olumsuz

durumlar karşısında alacağınız tedbirleri uygulamanızda bu moduumlldeki bilgilerin sizlere

faydalı olmasını temenni ederiz

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları guumlvenliği tehdit edici unsurları

oumlğreneceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

1 İŞ GUumlVENLİĞİ VE CcedilEVREDE GUumlVENLİK

TEDBİRLERİ ALMAK

11 Temel Tanımlar

111 İş Guumlvenliğinin Tanımı

İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği

tehlikelerde ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların

araştırılması ve oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara iş guumlvenliği denir

112 İş Guumlvenliğinin Oumlnemi

Duumlnyada ve uumllkemizdeki sanayileşmeye ve teknolojik gelişmelere paralel olarak

oumlzellikle iş yerlerinde ccedilalışan kişilerin guumlvenliği ile ilgili birtakım sorunlar ortaya ccedilıkmıştır

Birtakım tedbirleri oumlnceden alarak iş yerlerini guumlvenli hacircle getirmek gerekmektedir

113 İş Guumlvenliğinin Amacı

Ccedilalışanlara en yuumlksek sağlıklı ortamı sunmak

Ccedilalışma şartlarının olumsuz etkilerinden onları korumak

İş ve işccedili arasında muumlmkuumln olan en iyi uyumu sağlamak

İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza

indirebilmek

Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

ARAŞTIRMA

AMACcedil

4

Ccedilalışma verimini artırmaktır

114 Mesleki ve Teknik Eğitim

Bireye iş hayatındaki belirli bir meslekle ilgili bilgi beceri ve iş alışkanlıkları

kazandıran ve bireyin yeteneklerini ccedileşitli youmlnleri ile geliştiren eğitim suumlrecine mesleki

eğitim denir

İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren

meslek kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir

meslek eğitimine teknik eğitim denir

Mesleki ve teknik eğitimin amacı bireyleri ccedilağın gerektirdiği koşulları taşıyan uumlretici

kişiler olarak topluma kazandırmaktır Gelişmiş uumllkelerde eğitim ccedilağındaki kuşakların

yaklaşık 65rsquoi mesleki ve teknik eğitim almaktadır Uumllkemizde bu oran 35rsquoler duumlzeyinde

olup son derece duumlşuumlktuumlr Uumllkemizde son yıllarda yapılan eğitim planlamaları mesleki ve

teknik eğitim goumlren bireylerin sayısını artırmaya doumlnuumlktuumlr

115 İşletmelerde Meslek Eğitimi

Bir meslekte başarılı olabilmek iccedilin teorik bilgilerin yanı sıra pratik bilgilere de sahip

olmak gerekir Yalnızca masa başında ya da sınıf ortamında yapılan eğitim verimli olmaz

Bilgi ve deneyim yan yana gelmeden uumlretim olmaz İşte bu nedenle uumllkemizdeki meslek

okulu oumlğrencilerinin uygulama becerilerini artırmak amacıyla 3308 sayılı ldquoMeslek Eğitimi

Kanunurdquo ile meslek lisesi oumlğrencilerine işletmelerin beceri eğitimi yaptırmaları

zorunluluğu getirilmiştir

Beceri eğitimi ya da staj olarak adlandırılan ccedilalışmalar oumlğrenci doumlrduumlncuuml sınıfa

geldiğinde haftanın iki guumlnuuml okulda uumlccedil guumlnuuml işletmede olacak şekilde gerccedilekleşir Oumlğrenci iş

yerinde bulunduğu suumlrede atoumllye dersi muumlfredatının 80rsquoini tamamlayamamışsa yılsonunda

telafi eğitimine alınır

İşletmelerde beceri eğitimi alan oumlğrenciler ders yılı son haftasında beceri sınavına

alınır Başarılı sayılmaları iccedilin bu sınav sonunda geccediler not almaları gerekir

116 İnsan Sağlığı

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml sağlığı Sağlık yalnız hastalık ve sakatlığın olması değil

fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacirclidir diye tanımlamaktadır Bu tanım

sağlıklı davranış isteme amacını da belirtir

Birkaccedil yıl oumlncesine kadar işccedili sağlığında amaccedil iş kazası ve meslek hastalığı

geccedilirmemek ccedilalışırken yorgunluktan korunmak erken ihtiyarlamamaktı Buguumln

sanayileşmiş uumllkelerde bu amaccedil ccedilok daha ileriye goumltuumlruumllmuumlş ve yuumlksek nitelikte bir hayat

seviyesi sağlamaya kadar uzamıştır Boumlylece insanların sağlıklı veya daha doğru olarak

tam bir iyilik hali iccedilinde olmaları amaccedillanmıştır

5

İnsanlar sağlıklı iken sağlıklarının kıymetini bilmezler Tıpkı iyi işiten bir insanın

kulağının kıymetini bilmediği saatlerce yuumlruumlyebilen bir kişinin bu niteliklerin değerini

duumlşuumlnmediği gibi Ancak sağlık kapasitesi duumlşerse veya ccedilok azalırsa kıymeti fark edilir

Bedenen ve ruhen sağlam bir şekilde iccedilinde bulunduğumuz toplum ile uyumlu

yaşayabilmemiz sağlıklı olmamıza bağlıdır Sağlıklı bir kişi sağlıklı bir iş ortamında daha

verimli olur İş yerinin sağlıksız olması ccedileşitli hastalıkların oluşmasına sebep olur

İnsan sağlığının bozulmasına yol accedilan ana unsurlar şunlardır

Kimyasal unsurlar

Fiziksel unsurlar

Biyolojik unsurlar

Mekanik unsurlar

Sosyal ve ruhsal unsurlar

Beslenme unsurlarıdır

Sonuccedil olarak sağlıklı bir yaşam suumlrduumlrebilmek iccedilin temizlik beslenme egzersiz

dinlenme konularında bilgili olmak ve buna goumlre yaşamak gerekir

117 İş Kazaları ve Yaralanma

Kaza Oumlnceden planlanmamış beklenmedik bir anda ortaya ccedilıkan yaralanmalara can

ve mal kaybına sebep olan olaylara denir Kazaları şoumlyle sıralayabiliriz

İş kazası kanunla tanımlanan durumlardan birinde meydana gelen sigortalıyı hemen

veya sonradan bedence ve ruhccedila arızaya uğratan olaya denir ( 506 sayılı Sosyal Sigortalar

Kanunu 11a maddesi)

Yaralanma İş kazaları sonucunda insan vuumlcudunda oluşan kesilme yırtılma ezilme

parccedilalanma kanama kırılma gibi olaylarına denir

Resim 11 Kaza ve yaralanma

6

118 Meslek Hastalıkları

Bir insanın sağlığının yaptığı işten zarar goumlrmesi sonucu meydana gelen hastalığa

meslek hastalığı denir

506 sayılı SSK Yasası 11-B maddesinde ve aynı Yasarsquonın 135 maddesi gereği olarak

ccedilıkarılan SSK Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml 62 maddesine goumlre meslek hastalıklarının tanımı

aşağıda verilmiştir

Sigortalının ccedilalıştırıldığı işin niteliğine goumlre tekrarlanan bir sebeple veya işin

yuumlruumltuumllme şartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık sakatlık veya ruhi arıza

hacirclleri meslek hastalığıdır

Meslek hastalığı olarak dalgıccedillarda goumlruumllen caisson hastalığı (vurgun) cam

uumlfuumlruumlcuumllerinde katarakt (goumlze perde inmesi) sayılabilir Enduumlstride kullanılan ve işccedili

sağlığına zararlı başlıca zehirler ise arsenik antimon cıva kurşun nikel fosfor karbon

disuumllfit karbon tetra kloruumlr (elbise temizleyici ve boyacılarında) katran tuumlrevleri ve ccedileşitli

ensektisit ve pestisitler (boumlcek ve fare zehirleri) olarak sıralamak muumlmkuumlnduumlr

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar

İş yerinde rastlanan tehlikeli zararlı etkilerin kontrol altına alınıp etkisiz hacircle

getirilebilmesi iccedilin ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurların tanınması gerekir Yaygın olarak

bilindiği gibi sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak iccedilin yapılacak uygulamalar ve

alınan temizlik oumlnlemlerinin tuumlmuuml sağlığa uygunluk olarak tanımlanır ve bu bağlamda her

tuumlrluuml tehditten korunmak iccedilin bir takım oumlnlemler almak gerekir Bu tehditler biyolojik

kimyasal ve fiziksel tehditler olarak sayılabilir

Ccedilalışanın alacağı kişisel oumlnlemlerin dışında iş yerleri de bu tehditleri bilmeli ve

gereken oumlnlemleri almalıdır Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edecek unsurlar aşağıdaki şekilde

accedilıklanabilir

121Biyolojik Tehditler

İş yerinde yapılan işin niteliğine goumlre ccedileşitli nitelikte biyolojik tehdit unsurları

bulunabilir Bunlar bakteriler viruumlsler mantarlar kuumlfler ve protista (bir huumlcreliler) gibi

mikrobiyolojik olanlar ile boumlcekler parazitler (asalaklar) bitkiler ve hayvanlar gibi

mikrobiyolojik tehlikelerdir

İş yeri ccedilevresindeki enfeksiyon kaynağı olacak cinsten accedilık kanalizasyon bataklık ve

ccediloumlpluumlk gibi yerler varsa bunlardan yayılacak mikroorganizmalar ccedilevre guumlvenliğini tehdit

eder

Hayvanlarla yakından ilgilenen onları guumlden ve hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda ccediliccedilek şarbon tetanos kuduz lekeli humma vb

hastalıklar goumlruumllebilir

7

İş yeri ccedilevresinin temizliği ve ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden biyolojik etkilerin

azalması zorunludur Burada ccedilevre temizliği kadar kişisel temizlik de son derece oumlnemlidir

(Resim 12)

Resim 12 Hayvanlarla yakından ilgilenenler

122 Kimyasal tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini ve sağlığını tehdit eden kimyasal faktoumlrler iş yeri ve ccedilevresinde sis

buhar toz ve duman hacirclinde bulunur Vuumlcuda sindirim sistemi deri ve solunum yoluyla etki

eder Başlıca kimyasal tehditler ve vuumlcuda giriş yolları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir

Resim 13 Kimyasal Tehditlerden Korunma

Tahriş edici kimyasal maddeler

Mesleki zehirlenmelerin ccediloğu solunum yolu ile alınan havanın iccedilinde bulunan klor

karbon monoksit hidrojen suumllfuumlr amonyak azot dioksit fosgen brom ozon gibi gazlarıdır

Bu maddeler normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında gaz olarak havada bulunabilir Tuumlp

veya sarnıccedil gibi gaz taşıma kapları veya gaz boru hatlarındaki sızıntılar kaynak ve kesme

malzemesi veya motorların egzozundan ccedilıkan gazlar gibi yuumlksek sıcaklıkta yapılan işlemler

sonucu ccedilalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir Bu gazlar oumlzellikle uumlst ve alt

solunum yollarını tahriş eder

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları

iv

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDİRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli

test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Bu moduumll iş guumlvenliği ile ilgili temel kavramları işyeri guumlvenliğini ve iş guumlvenliğini

tehdit edici unsurları meslek hastalıklarını kaza ve yaralanmaları anlatmaktadır

Uumllkemiz gerek iş kazalarının gerek meslek hastalıklarının ccedilokluğundan duumlnyada ne

yazık ki ilk sıralarda yer almaktadır Bu nedenle tuumlm ccedilalışanların ve ccedilalışma hayatına

hazırlanan oumlğrencilerin iş guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitilmeleri ve bilinccedillendirilmeleri

zorunluluğu ortaya ccedilıkmaktadır İş kazalarının ve meslek hastalıklarının en aza indirilmesi

iccedilin eğitim hiccedil kuşkusuz atılacak ilk adımdır Yapılan araştırmalar goumlstermektedir ki iş

kazalarına en ccedilok genccediller maruz kalmaktadır Bilmemek veya ldquobana bir şey olmazrdquo

yaklaşımları kazaya davetiye ccedilıkarmaktadır

İş yerinde ccedilalışan işccedilileri meslek hastalıklarına ve iş kazalarına karşı korumak ve bu

sayede iş guumlcuuml ve iş guumlnuuml kayıplarını en aza indirmek amacıyla yapılan ccedilalışmalar sonucunda

uumlretim korunacak iş veriminde artış sağlanacaktır Bu tedbirler yalnız ccedilalışanları korumak

değil onları mutlu etmeyi de amaccedillamaktadır

Atoumllye ve laboratuar uygulamaları ile ccedilalışma hayatında iş kazaları ve olumsuz

durumlar karşısında alacağınız tedbirleri uygulamanızda bu moduumlldeki bilgilerin sizlere

faydalı olmasını temenni ederiz

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları guumlvenliği tehdit edici unsurları

oumlğreneceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

1 İŞ GUumlVENLİĞİ VE CcedilEVREDE GUumlVENLİK

TEDBİRLERİ ALMAK

11 Temel Tanımlar

111 İş Guumlvenliğinin Tanımı

İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği

tehlikelerde ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların

araştırılması ve oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara iş guumlvenliği denir

112 İş Guumlvenliğinin Oumlnemi

Duumlnyada ve uumllkemizdeki sanayileşmeye ve teknolojik gelişmelere paralel olarak

oumlzellikle iş yerlerinde ccedilalışan kişilerin guumlvenliği ile ilgili birtakım sorunlar ortaya ccedilıkmıştır

Birtakım tedbirleri oumlnceden alarak iş yerlerini guumlvenli hacircle getirmek gerekmektedir

113 İş Guumlvenliğinin Amacı

Ccedilalışanlara en yuumlksek sağlıklı ortamı sunmak

Ccedilalışma şartlarının olumsuz etkilerinden onları korumak

İş ve işccedili arasında muumlmkuumln olan en iyi uyumu sağlamak

İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza

indirebilmek

Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

ARAŞTIRMA

AMACcedil

4

Ccedilalışma verimini artırmaktır

114 Mesleki ve Teknik Eğitim

Bireye iş hayatındaki belirli bir meslekle ilgili bilgi beceri ve iş alışkanlıkları

kazandıran ve bireyin yeteneklerini ccedileşitli youmlnleri ile geliştiren eğitim suumlrecine mesleki

eğitim denir

İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren

meslek kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir

meslek eğitimine teknik eğitim denir

Mesleki ve teknik eğitimin amacı bireyleri ccedilağın gerektirdiği koşulları taşıyan uumlretici

kişiler olarak topluma kazandırmaktır Gelişmiş uumllkelerde eğitim ccedilağındaki kuşakların

yaklaşık 65rsquoi mesleki ve teknik eğitim almaktadır Uumllkemizde bu oran 35rsquoler duumlzeyinde

olup son derece duumlşuumlktuumlr Uumllkemizde son yıllarda yapılan eğitim planlamaları mesleki ve

teknik eğitim goumlren bireylerin sayısını artırmaya doumlnuumlktuumlr

115 İşletmelerde Meslek Eğitimi

Bir meslekte başarılı olabilmek iccedilin teorik bilgilerin yanı sıra pratik bilgilere de sahip

olmak gerekir Yalnızca masa başında ya da sınıf ortamında yapılan eğitim verimli olmaz

Bilgi ve deneyim yan yana gelmeden uumlretim olmaz İşte bu nedenle uumllkemizdeki meslek

okulu oumlğrencilerinin uygulama becerilerini artırmak amacıyla 3308 sayılı ldquoMeslek Eğitimi

Kanunurdquo ile meslek lisesi oumlğrencilerine işletmelerin beceri eğitimi yaptırmaları

zorunluluğu getirilmiştir

Beceri eğitimi ya da staj olarak adlandırılan ccedilalışmalar oumlğrenci doumlrduumlncuuml sınıfa

geldiğinde haftanın iki guumlnuuml okulda uumlccedil guumlnuuml işletmede olacak şekilde gerccedilekleşir Oumlğrenci iş

yerinde bulunduğu suumlrede atoumllye dersi muumlfredatının 80rsquoini tamamlayamamışsa yılsonunda

telafi eğitimine alınır

İşletmelerde beceri eğitimi alan oumlğrenciler ders yılı son haftasında beceri sınavına

alınır Başarılı sayılmaları iccedilin bu sınav sonunda geccediler not almaları gerekir

116 İnsan Sağlığı

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml sağlığı Sağlık yalnız hastalık ve sakatlığın olması değil

fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacirclidir diye tanımlamaktadır Bu tanım

sağlıklı davranış isteme amacını da belirtir

Birkaccedil yıl oumlncesine kadar işccedili sağlığında amaccedil iş kazası ve meslek hastalığı

geccedilirmemek ccedilalışırken yorgunluktan korunmak erken ihtiyarlamamaktı Buguumln

sanayileşmiş uumllkelerde bu amaccedil ccedilok daha ileriye goumltuumlruumllmuumlş ve yuumlksek nitelikte bir hayat

seviyesi sağlamaya kadar uzamıştır Boumlylece insanların sağlıklı veya daha doğru olarak

tam bir iyilik hali iccedilinde olmaları amaccedillanmıştır

5

İnsanlar sağlıklı iken sağlıklarının kıymetini bilmezler Tıpkı iyi işiten bir insanın

kulağının kıymetini bilmediği saatlerce yuumlruumlyebilen bir kişinin bu niteliklerin değerini

duumlşuumlnmediği gibi Ancak sağlık kapasitesi duumlşerse veya ccedilok azalırsa kıymeti fark edilir

Bedenen ve ruhen sağlam bir şekilde iccedilinde bulunduğumuz toplum ile uyumlu

yaşayabilmemiz sağlıklı olmamıza bağlıdır Sağlıklı bir kişi sağlıklı bir iş ortamında daha

verimli olur İş yerinin sağlıksız olması ccedileşitli hastalıkların oluşmasına sebep olur

İnsan sağlığının bozulmasına yol accedilan ana unsurlar şunlardır

Kimyasal unsurlar

Fiziksel unsurlar

Biyolojik unsurlar

Mekanik unsurlar

Sosyal ve ruhsal unsurlar

Beslenme unsurlarıdır

Sonuccedil olarak sağlıklı bir yaşam suumlrduumlrebilmek iccedilin temizlik beslenme egzersiz

dinlenme konularında bilgili olmak ve buna goumlre yaşamak gerekir

117 İş Kazaları ve Yaralanma

Kaza Oumlnceden planlanmamış beklenmedik bir anda ortaya ccedilıkan yaralanmalara can

ve mal kaybına sebep olan olaylara denir Kazaları şoumlyle sıralayabiliriz

İş kazası kanunla tanımlanan durumlardan birinde meydana gelen sigortalıyı hemen

veya sonradan bedence ve ruhccedila arızaya uğratan olaya denir ( 506 sayılı Sosyal Sigortalar

Kanunu 11a maddesi)

Yaralanma İş kazaları sonucunda insan vuumlcudunda oluşan kesilme yırtılma ezilme

parccedilalanma kanama kırılma gibi olaylarına denir

Resim 11 Kaza ve yaralanma

6

118 Meslek Hastalıkları

Bir insanın sağlığının yaptığı işten zarar goumlrmesi sonucu meydana gelen hastalığa

meslek hastalığı denir

506 sayılı SSK Yasası 11-B maddesinde ve aynı Yasarsquonın 135 maddesi gereği olarak

ccedilıkarılan SSK Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml 62 maddesine goumlre meslek hastalıklarının tanımı

aşağıda verilmiştir

Sigortalının ccedilalıştırıldığı işin niteliğine goumlre tekrarlanan bir sebeple veya işin

yuumlruumltuumllme şartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık sakatlık veya ruhi arıza

hacirclleri meslek hastalığıdır

Meslek hastalığı olarak dalgıccedillarda goumlruumllen caisson hastalığı (vurgun) cam

uumlfuumlruumlcuumllerinde katarakt (goumlze perde inmesi) sayılabilir Enduumlstride kullanılan ve işccedili

sağlığına zararlı başlıca zehirler ise arsenik antimon cıva kurşun nikel fosfor karbon

disuumllfit karbon tetra kloruumlr (elbise temizleyici ve boyacılarında) katran tuumlrevleri ve ccedileşitli

ensektisit ve pestisitler (boumlcek ve fare zehirleri) olarak sıralamak muumlmkuumlnduumlr

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar

İş yerinde rastlanan tehlikeli zararlı etkilerin kontrol altına alınıp etkisiz hacircle

getirilebilmesi iccedilin ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurların tanınması gerekir Yaygın olarak

bilindiği gibi sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak iccedilin yapılacak uygulamalar ve

alınan temizlik oumlnlemlerinin tuumlmuuml sağlığa uygunluk olarak tanımlanır ve bu bağlamda her

tuumlrluuml tehditten korunmak iccedilin bir takım oumlnlemler almak gerekir Bu tehditler biyolojik

kimyasal ve fiziksel tehditler olarak sayılabilir

Ccedilalışanın alacağı kişisel oumlnlemlerin dışında iş yerleri de bu tehditleri bilmeli ve

gereken oumlnlemleri almalıdır Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edecek unsurlar aşağıdaki şekilde

accedilıklanabilir

121Biyolojik Tehditler

İş yerinde yapılan işin niteliğine goumlre ccedileşitli nitelikte biyolojik tehdit unsurları

bulunabilir Bunlar bakteriler viruumlsler mantarlar kuumlfler ve protista (bir huumlcreliler) gibi

mikrobiyolojik olanlar ile boumlcekler parazitler (asalaklar) bitkiler ve hayvanlar gibi

mikrobiyolojik tehlikelerdir

İş yeri ccedilevresindeki enfeksiyon kaynağı olacak cinsten accedilık kanalizasyon bataklık ve

ccediloumlpluumlk gibi yerler varsa bunlardan yayılacak mikroorganizmalar ccedilevre guumlvenliğini tehdit

eder

Hayvanlarla yakından ilgilenen onları guumlden ve hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda ccediliccedilek şarbon tetanos kuduz lekeli humma vb

hastalıklar goumlruumllebilir

7

İş yeri ccedilevresinin temizliği ve ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden biyolojik etkilerin

azalması zorunludur Burada ccedilevre temizliği kadar kişisel temizlik de son derece oumlnemlidir

(Resim 12)

Resim 12 Hayvanlarla yakından ilgilenenler

122 Kimyasal tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini ve sağlığını tehdit eden kimyasal faktoumlrler iş yeri ve ccedilevresinde sis

buhar toz ve duman hacirclinde bulunur Vuumlcuda sindirim sistemi deri ve solunum yoluyla etki

eder Başlıca kimyasal tehditler ve vuumlcuda giriş yolları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir

Resim 13 Kimyasal Tehditlerden Korunma

Tahriş edici kimyasal maddeler

Mesleki zehirlenmelerin ccediloğu solunum yolu ile alınan havanın iccedilinde bulunan klor

karbon monoksit hidrojen suumllfuumlr amonyak azot dioksit fosgen brom ozon gibi gazlarıdır

Bu maddeler normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında gaz olarak havada bulunabilir Tuumlp

veya sarnıccedil gibi gaz taşıma kapları veya gaz boru hatlarındaki sızıntılar kaynak ve kesme

malzemesi veya motorların egzozundan ccedilıkan gazlar gibi yuumlksek sıcaklıkta yapılan işlemler

sonucu ccedilalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir Bu gazlar oumlzellikle uumlst ve alt

solunum yollarını tahriş eder

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Bu moduumll iş guumlvenliği ile ilgili temel kavramları işyeri guumlvenliğini ve iş guumlvenliğini

tehdit edici unsurları meslek hastalıklarını kaza ve yaralanmaları anlatmaktadır

Uumllkemiz gerek iş kazalarının gerek meslek hastalıklarının ccedilokluğundan duumlnyada ne

yazık ki ilk sıralarda yer almaktadır Bu nedenle tuumlm ccedilalışanların ve ccedilalışma hayatına

hazırlanan oumlğrencilerin iş guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitilmeleri ve bilinccedillendirilmeleri

zorunluluğu ortaya ccedilıkmaktadır İş kazalarının ve meslek hastalıklarının en aza indirilmesi

iccedilin eğitim hiccedil kuşkusuz atılacak ilk adımdır Yapılan araştırmalar goumlstermektedir ki iş

kazalarına en ccedilok genccediller maruz kalmaktadır Bilmemek veya ldquobana bir şey olmazrdquo

yaklaşımları kazaya davetiye ccedilıkarmaktadır

İş yerinde ccedilalışan işccedilileri meslek hastalıklarına ve iş kazalarına karşı korumak ve bu

sayede iş guumlcuuml ve iş guumlnuuml kayıplarını en aza indirmek amacıyla yapılan ccedilalışmalar sonucunda

uumlretim korunacak iş veriminde artış sağlanacaktır Bu tedbirler yalnız ccedilalışanları korumak

değil onları mutlu etmeyi de amaccedillamaktadır

Atoumllye ve laboratuar uygulamaları ile ccedilalışma hayatında iş kazaları ve olumsuz

durumlar karşısında alacağınız tedbirleri uygulamanızda bu moduumlldeki bilgilerin sizlere

faydalı olmasını temenni ederiz

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları guumlvenliği tehdit edici unsurları

oumlğreneceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

1 İŞ GUumlVENLİĞİ VE CcedilEVREDE GUumlVENLİK

TEDBİRLERİ ALMAK

11 Temel Tanımlar

111 İş Guumlvenliğinin Tanımı

İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği

tehlikelerde ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların

araştırılması ve oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara iş guumlvenliği denir

112 İş Guumlvenliğinin Oumlnemi

Duumlnyada ve uumllkemizdeki sanayileşmeye ve teknolojik gelişmelere paralel olarak

oumlzellikle iş yerlerinde ccedilalışan kişilerin guumlvenliği ile ilgili birtakım sorunlar ortaya ccedilıkmıştır

Birtakım tedbirleri oumlnceden alarak iş yerlerini guumlvenli hacircle getirmek gerekmektedir

113 İş Guumlvenliğinin Amacı

Ccedilalışanlara en yuumlksek sağlıklı ortamı sunmak

Ccedilalışma şartlarının olumsuz etkilerinden onları korumak

İş ve işccedili arasında muumlmkuumln olan en iyi uyumu sağlamak

İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza

indirebilmek

Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

ARAŞTIRMA

AMACcedil

4

Ccedilalışma verimini artırmaktır

114 Mesleki ve Teknik Eğitim

Bireye iş hayatındaki belirli bir meslekle ilgili bilgi beceri ve iş alışkanlıkları

kazandıran ve bireyin yeteneklerini ccedileşitli youmlnleri ile geliştiren eğitim suumlrecine mesleki

eğitim denir

İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren

meslek kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir

meslek eğitimine teknik eğitim denir

Mesleki ve teknik eğitimin amacı bireyleri ccedilağın gerektirdiği koşulları taşıyan uumlretici

kişiler olarak topluma kazandırmaktır Gelişmiş uumllkelerde eğitim ccedilağındaki kuşakların

yaklaşık 65rsquoi mesleki ve teknik eğitim almaktadır Uumllkemizde bu oran 35rsquoler duumlzeyinde

olup son derece duumlşuumlktuumlr Uumllkemizde son yıllarda yapılan eğitim planlamaları mesleki ve

teknik eğitim goumlren bireylerin sayısını artırmaya doumlnuumlktuumlr

115 İşletmelerde Meslek Eğitimi

Bir meslekte başarılı olabilmek iccedilin teorik bilgilerin yanı sıra pratik bilgilere de sahip

olmak gerekir Yalnızca masa başında ya da sınıf ortamında yapılan eğitim verimli olmaz

Bilgi ve deneyim yan yana gelmeden uumlretim olmaz İşte bu nedenle uumllkemizdeki meslek

okulu oumlğrencilerinin uygulama becerilerini artırmak amacıyla 3308 sayılı ldquoMeslek Eğitimi

Kanunurdquo ile meslek lisesi oumlğrencilerine işletmelerin beceri eğitimi yaptırmaları

zorunluluğu getirilmiştir

Beceri eğitimi ya da staj olarak adlandırılan ccedilalışmalar oumlğrenci doumlrduumlncuuml sınıfa

geldiğinde haftanın iki guumlnuuml okulda uumlccedil guumlnuuml işletmede olacak şekilde gerccedilekleşir Oumlğrenci iş

yerinde bulunduğu suumlrede atoumllye dersi muumlfredatının 80rsquoini tamamlayamamışsa yılsonunda

telafi eğitimine alınır

İşletmelerde beceri eğitimi alan oumlğrenciler ders yılı son haftasında beceri sınavına

alınır Başarılı sayılmaları iccedilin bu sınav sonunda geccediler not almaları gerekir

116 İnsan Sağlığı

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml sağlığı Sağlık yalnız hastalık ve sakatlığın olması değil

fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacirclidir diye tanımlamaktadır Bu tanım

sağlıklı davranış isteme amacını da belirtir

Birkaccedil yıl oumlncesine kadar işccedili sağlığında amaccedil iş kazası ve meslek hastalığı

geccedilirmemek ccedilalışırken yorgunluktan korunmak erken ihtiyarlamamaktı Buguumln

sanayileşmiş uumllkelerde bu amaccedil ccedilok daha ileriye goumltuumlruumllmuumlş ve yuumlksek nitelikte bir hayat

seviyesi sağlamaya kadar uzamıştır Boumlylece insanların sağlıklı veya daha doğru olarak

tam bir iyilik hali iccedilinde olmaları amaccedillanmıştır

5

İnsanlar sağlıklı iken sağlıklarının kıymetini bilmezler Tıpkı iyi işiten bir insanın

kulağının kıymetini bilmediği saatlerce yuumlruumlyebilen bir kişinin bu niteliklerin değerini

duumlşuumlnmediği gibi Ancak sağlık kapasitesi duumlşerse veya ccedilok azalırsa kıymeti fark edilir

Bedenen ve ruhen sağlam bir şekilde iccedilinde bulunduğumuz toplum ile uyumlu

yaşayabilmemiz sağlıklı olmamıza bağlıdır Sağlıklı bir kişi sağlıklı bir iş ortamında daha

verimli olur İş yerinin sağlıksız olması ccedileşitli hastalıkların oluşmasına sebep olur

İnsan sağlığının bozulmasına yol accedilan ana unsurlar şunlardır

Kimyasal unsurlar

Fiziksel unsurlar

Biyolojik unsurlar

Mekanik unsurlar

Sosyal ve ruhsal unsurlar

Beslenme unsurlarıdır

Sonuccedil olarak sağlıklı bir yaşam suumlrduumlrebilmek iccedilin temizlik beslenme egzersiz

dinlenme konularında bilgili olmak ve buna goumlre yaşamak gerekir

117 İş Kazaları ve Yaralanma

Kaza Oumlnceden planlanmamış beklenmedik bir anda ortaya ccedilıkan yaralanmalara can

ve mal kaybına sebep olan olaylara denir Kazaları şoumlyle sıralayabiliriz

İş kazası kanunla tanımlanan durumlardan birinde meydana gelen sigortalıyı hemen

veya sonradan bedence ve ruhccedila arızaya uğratan olaya denir ( 506 sayılı Sosyal Sigortalar

Kanunu 11a maddesi)

Yaralanma İş kazaları sonucunda insan vuumlcudunda oluşan kesilme yırtılma ezilme

parccedilalanma kanama kırılma gibi olaylarına denir

Resim 11 Kaza ve yaralanma

6

118 Meslek Hastalıkları

Bir insanın sağlığının yaptığı işten zarar goumlrmesi sonucu meydana gelen hastalığa

meslek hastalığı denir

506 sayılı SSK Yasası 11-B maddesinde ve aynı Yasarsquonın 135 maddesi gereği olarak

ccedilıkarılan SSK Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml 62 maddesine goumlre meslek hastalıklarının tanımı

aşağıda verilmiştir

Sigortalının ccedilalıştırıldığı işin niteliğine goumlre tekrarlanan bir sebeple veya işin

yuumlruumltuumllme şartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık sakatlık veya ruhi arıza

hacirclleri meslek hastalığıdır

Meslek hastalığı olarak dalgıccedillarda goumlruumllen caisson hastalığı (vurgun) cam

uumlfuumlruumlcuumllerinde katarakt (goumlze perde inmesi) sayılabilir Enduumlstride kullanılan ve işccedili

sağlığına zararlı başlıca zehirler ise arsenik antimon cıva kurşun nikel fosfor karbon

disuumllfit karbon tetra kloruumlr (elbise temizleyici ve boyacılarında) katran tuumlrevleri ve ccedileşitli

ensektisit ve pestisitler (boumlcek ve fare zehirleri) olarak sıralamak muumlmkuumlnduumlr

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar

İş yerinde rastlanan tehlikeli zararlı etkilerin kontrol altına alınıp etkisiz hacircle

getirilebilmesi iccedilin ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurların tanınması gerekir Yaygın olarak

bilindiği gibi sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak iccedilin yapılacak uygulamalar ve

alınan temizlik oumlnlemlerinin tuumlmuuml sağlığa uygunluk olarak tanımlanır ve bu bağlamda her

tuumlrluuml tehditten korunmak iccedilin bir takım oumlnlemler almak gerekir Bu tehditler biyolojik

kimyasal ve fiziksel tehditler olarak sayılabilir

Ccedilalışanın alacağı kişisel oumlnlemlerin dışında iş yerleri de bu tehditleri bilmeli ve

gereken oumlnlemleri almalıdır Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edecek unsurlar aşağıdaki şekilde

accedilıklanabilir

121Biyolojik Tehditler

İş yerinde yapılan işin niteliğine goumlre ccedileşitli nitelikte biyolojik tehdit unsurları

bulunabilir Bunlar bakteriler viruumlsler mantarlar kuumlfler ve protista (bir huumlcreliler) gibi

mikrobiyolojik olanlar ile boumlcekler parazitler (asalaklar) bitkiler ve hayvanlar gibi

mikrobiyolojik tehlikelerdir

İş yeri ccedilevresindeki enfeksiyon kaynağı olacak cinsten accedilık kanalizasyon bataklık ve

ccediloumlpluumlk gibi yerler varsa bunlardan yayılacak mikroorganizmalar ccedilevre guumlvenliğini tehdit

eder

Hayvanlarla yakından ilgilenen onları guumlden ve hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda ccediliccedilek şarbon tetanos kuduz lekeli humma vb

hastalıklar goumlruumllebilir

7

İş yeri ccedilevresinin temizliği ve ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden biyolojik etkilerin

azalması zorunludur Burada ccedilevre temizliği kadar kişisel temizlik de son derece oumlnemlidir

(Resim 12)

Resim 12 Hayvanlarla yakından ilgilenenler

122 Kimyasal tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini ve sağlığını tehdit eden kimyasal faktoumlrler iş yeri ve ccedilevresinde sis

buhar toz ve duman hacirclinde bulunur Vuumlcuda sindirim sistemi deri ve solunum yoluyla etki

eder Başlıca kimyasal tehditler ve vuumlcuda giriş yolları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir

Resim 13 Kimyasal Tehditlerden Korunma

Tahriş edici kimyasal maddeler

Mesleki zehirlenmelerin ccediloğu solunum yolu ile alınan havanın iccedilinde bulunan klor

karbon monoksit hidrojen suumllfuumlr amonyak azot dioksit fosgen brom ozon gibi gazlarıdır

Bu maddeler normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında gaz olarak havada bulunabilir Tuumlp

veya sarnıccedil gibi gaz taşıma kapları veya gaz boru hatlarındaki sızıntılar kaynak ve kesme

malzemesi veya motorların egzozundan ccedilıkan gazlar gibi yuumlksek sıcaklıkta yapılan işlemler

sonucu ccedilalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir Bu gazlar oumlzellikle uumlst ve alt

solunum yollarını tahriş eder

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları guumlvenliği tehdit edici unsurları

oumlğreneceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

1 İŞ GUumlVENLİĞİ VE CcedilEVREDE GUumlVENLİK

TEDBİRLERİ ALMAK

11 Temel Tanımlar

111 İş Guumlvenliğinin Tanımı

İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği

tehlikelerde ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların

araştırılması ve oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara iş guumlvenliği denir

112 İş Guumlvenliğinin Oumlnemi

Duumlnyada ve uumllkemizdeki sanayileşmeye ve teknolojik gelişmelere paralel olarak

oumlzellikle iş yerlerinde ccedilalışan kişilerin guumlvenliği ile ilgili birtakım sorunlar ortaya ccedilıkmıştır

Birtakım tedbirleri oumlnceden alarak iş yerlerini guumlvenli hacircle getirmek gerekmektedir

113 İş Guumlvenliğinin Amacı

Ccedilalışanlara en yuumlksek sağlıklı ortamı sunmak

Ccedilalışma şartlarının olumsuz etkilerinden onları korumak

İş ve işccedili arasında muumlmkuumln olan en iyi uyumu sağlamak

İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza

indirebilmek

Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

ARAŞTIRMA

AMACcedil

4

Ccedilalışma verimini artırmaktır

114 Mesleki ve Teknik Eğitim

Bireye iş hayatındaki belirli bir meslekle ilgili bilgi beceri ve iş alışkanlıkları

kazandıran ve bireyin yeteneklerini ccedileşitli youmlnleri ile geliştiren eğitim suumlrecine mesleki

eğitim denir

İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren

meslek kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir

meslek eğitimine teknik eğitim denir

Mesleki ve teknik eğitimin amacı bireyleri ccedilağın gerektirdiği koşulları taşıyan uumlretici

kişiler olarak topluma kazandırmaktır Gelişmiş uumllkelerde eğitim ccedilağındaki kuşakların

yaklaşık 65rsquoi mesleki ve teknik eğitim almaktadır Uumllkemizde bu oran 35rsquoler duumlzeyinde

olup son derece duumlşuumlktuumlr Uumllkemizde son yıllarda yapılan eğitim planlamaları mesleki ve

teknik eğitim goumlren bireylerin sayısını artırmaya doumlnuumlktuumlr

115 İşletmelerde Meslek Eğitimi

Bir meslekte başarılı olabilmek iccedilin teorik bilgilerin yanı sıra pratik bilgilere de sahip

olmak gerekir Yalnızca masa başında ya da sınıf ortamında yapılan eğitim verimli olmaz

Bilgi ve deneyim yan yana gelmeden uumlretim olmaz İşte bu nedenle uumllkemizdeki meslek

okulu oumlğrencilerinin uygulama becerilerini artırmak amacıyla 3308 sayılı ldquoMeslek Eğitimi

Kanunurdquo ile meslek lisesi oumlğrencilerine işletmelerin beceri eğitimi yaptırmaları

zorunluluğu getirilmiştir

Beceri eğitimi ya da staj olarak adlandırılan ccedilalışmalar oumlğrenci doumlrduumlncuuml sınıfa

geldiğinde haftanın iki guumlnuuml okulda uumlccedil guumlnuuml işletmede olacak şekilde gerccedilekleşir Oumlğrenci iş

yerinde bulunduğu suumlrede atoumllye dersi muumlfredatının 80rsquoini tamamlayamamışsa yılsonunda

telafi eğitimine alınır

İşletmelerde beceri eğitimi alan oumlğrenciler ders yılı son haftasında beceri sınavına

alınır Başarılı sayılmaları iccedilin bu sınav sonunda geccediler not almaları gerekir

116 İnsan Sağlığı

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml sağlığı Sağlık yalnız hastalık ve sakatlığın olması değil

fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacirclidir diye tanımlamaktadır Bu tanım

sağlıklı davranış isteme amacını da belirtir

Birkaccedil yıl oumlncesine kadar işccedili sağlığında amaccedil iş kazası ve meslek hastalığı

geccedilirmemek ccedilalışırken yorgunluktan korunmak erken ihtiyarlamamaktı Buguumln

sanayileşmiş uumllkelerde bu amaccedil ccedilok daha ileriye goumltuumlruumllmuumlş ve yuumlksek nitelikte bir hayat

seviyesi sağlamaya kadar uzamıştır Boumlylece insanların sağlıklı veya daha doğru olarak

tam bir iyilik hali iccedilinde olmaları amaccedillanmıştır

5

İnsanlar sağlıklı iken sağlıklarının kıymetini bilmezler Tıpkı iyi işiten bir insanın

kulağının kıymetini bilmediği saatlerce yuumlruumlyebilen bir kişinin bu niteliklerin değerini

duumlşuumlnmediği gibi Ancak sağlık kapasitesi duumlşerse veya ccedilok azalırsa kıymeti fark edilir

Bedenen ve ruhen sağlam bir şekilde iccedilinde bulunduğumuz toplum ile uyumlu

yaşayabilmemiz sağlıklı olmamıza bağlıdır Sağlıklı bir kişi sağlıklı bir iş ortamında daha

verimli olur İş yerinin sağlıksız olması ccedileşitli hastalıkların oluşmasına sebep olur

İnsan sağlığının bozulmasına yol accedilan ana unsurlar şunlardır

Kimyasal unsurlar

Fiziksel unsurlar

Biyolojik unsurlar

Mekanik unsurlar

Sosyal ve ruhsal unsurlar

Beslenme unsurlarıdır

Sonuccedil olarak sağlıklı bir yaşam suumlrduumlrebilmek iccedilin temizlik beslenme egzersiz

dinlenme konularında bilgili olmak ve buna goumlre yaşamak gerekir

117 İş Kazaları ve Yaralanma

Kaza Oumlnceden planlanmamış beklenmedik bir anda ortaya ccedilıkan yaralanmalara can

ve mal kaybına sebep olan olaylara denir Kazaları şoumlyle sıralayabiliriz

İş kazası kanunla tanımlanan durumlardan birinde meydana gelen sigortalıyı hemen

veya sonradan bedence ve ruhccedila arızaya uğratan olaya denir ( 506 sayılı Sosyal Sigortalar

Kanunu 11a maddesi)

Yaralanma İş kazaları sonucunda insan vuumlcudunda oluşan kesilme yırtılma ezilme

parccedilalanma kanama kırılma gibi olaylarına denir

Resim 11 Kaza ve yaralanma

6

118 Meslek Hastalıkları

Bir insanın sağlığının yaptığı işten zarar goumlrmesi sonucu meydana gelen hastalığa

meslek hastalığı denir

506 sayılı SSK Yasası 11-B maddesinde ve aynı Yasarsquonın 135 maddesi gereği olarak

ccedilıkarılan SSK Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml 62 maddesine goumlre meslek hastalıklarının tanımı

aşağıda verilmiştir

Sigortalının ccedilalıştırıldığı işin niteliğine goumlre tekrarlanan bir sebeple veya işin

yuumlruumltuumllme şartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık sakatlık veya ruhi arıza

hacirclleri meslek hastalığıdır

Meslek hastalığı olarak dalgıccedillarda goumlruumllen caisson hastalığı (vurgun) cam

uumlfuumlruumlcuumllerinde katarakt (goumlze perde inmesi) sayılabilir Enduumlstride kullanılan ve işccedili

sağlığına zararlı başlıca zehirler ise arsenik antimon cıva kurşun nikel fosfor karbon

disuumllfit karbon tetra kloruumlr (elbise temizleyici ve boyacılarında) katran tuumlrevleri ve ccedileşitli

ensektisit ve pestisitler (boumlcek ve fare zehirleri) olarak sıralamak muumlmkuumlnduumlr

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar

İş yerinde rastlanan tehlikeli zararlı etkilerin kontrol altına alınıp etkisiz hacircle

getirilebilmesi iccedilin ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurların tanınması gerekir Yaygın olarak

bilindiği gibi sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak iccedilin yapılacak uygulamalar ve

alınan temizlik oumlnlemlerinin tuumlmuuml sağlığa uygunluk olarak tanımlanır ve bu bağlamda her

tuumlrluuml tehditten korunmak iccedilin bir takım oumlnlemler almak gerekir Bu tehditler biyolojik

kimyasal ve fiziksel tehditler olarak sayılabilir

Ccedilalışanın alacağı kişisel oumlnlemlerin dışında iş yerleri de bu tehditleri bilmeli ve

gereken oumlnlemleri almalıdır Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edecek unsurlar aşağıdaki şekilde

accedilıklanabilir

121Biyolojik Tehditler

İş yerinde yapılan işin niteliğine goumlre ccedileşitli nitelikte biyolojik tehdit unsurları

bulunabilir Bunlar bakteriler viruumlsler mantarlar kuumlfler ve protista (bir huumlcreliler) gibi

mikrobiyolojik olanlar ile boumlcekler parazitler (asalaklar) bitkiler ve hayvanlar gibi

mikrobiyolojik tehlikelerdir

İş yeri ccedilevresindeki enfeksiyon kaynağı olacak cinsten accedilık kanalizasyon bataklık ve

ccediloumlpluumlk gibi yerler varsa bunlardan yayılacak mikroorganizmalar ccedilevre guumlvenliğini tehdit

eder

Hayvanlarla yakından ilgilenen onları guumlden ve hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda ccediliccedilek şarbon tetanos kuduz lekeli humma vb

hastalıklar goumlruumllebilir

7

İş yeri ccedilevresinin temizliği ve ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden biyolojik etkilerin

azalması zorunludur Burada ccedilevre temizliği kadar kişisel temizlik de son derece oumlnemlidir

(Resim 12)

Resim 12 Hayvanlarla yakından ilgilenenler

122 Kimyasal tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini ve sağlığını tehdit eden kimyasal faktoumlrler iş yeri ve ccedilevresinde sis

buhar toz ve duman hacirclinde bulunur Vuumlcuda sindirim sistemi deri ve solunum yoluyla etki

eder Başlıca kimyasal tehditler ve vuumlcuda giriş yolları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir

Resim 13 Kimyasal Tehditlerden Korunma

Tahriş edici kimyasal maddeler

Mesleki zehirlenmelerin ccediloğu solunum yolu ile alınan havanın iccedilinde bulunan klor

karbon monoksit hidrojen suumllfuumlr amonyak azot dioksit fosgen brom ozon gibi gazlarıdır

Bu maddeler normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında gaz olarak havada bulunabilir Tuumlp

veya sarnıccedil gibi gaz taşıma kapları veya gaz boru hatlarındaki sızıntılar kaynak ve kesme

malzemesi veya motorların egzozundan ccedilıkan gazlar gibi yuumlksek sıcaklıkta yapılan işlemler

sonucu ccedilalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir Bu gazlar oumlzellikle uumlst ve alt

solunum yollarını tahriş eder

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda iş guumlvenliği ile ilgili temel tanımları guumlvenliği tehdit edici unsurları

oumlğreneceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

1 İŞ GUumlVENLİĞİ VE CcedilEVREDE GUumlVENLİK

TEDBİRLERİ ALMAK

11 Temel Tanımlar

111 İş Guumlvenliğinin Tanımı

İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği

tehlikelerde ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların

araştırılması ve oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara iş guumlvenliği denir

112 İş Guumlvenliğinin Oumlnemi

Duumlnyada ve uumllkemizdeki sanayileşmeye ve teknolojik gelişmelere paralel olarak

oumlzellikle iş yerlerinde ccedilalışan kişilerin guumlvenliği ile ilgili birtakım sorunlar ortaya ccedilıkmıştır

Birtakım tedbirleri oumlnceden alarak iş yerlerini guumlvenli hacircle getirmek gerekmektedir

113 İş Guumlvenliğinin Amacı

Ccedilalışanlara en yuumlksek sağlıklı ortamı sunmak

Ccedilalışma şartlarının olumsuz etkilerinden onları korumak

İş ve işccedili arasında muumlmkuumln olan en iyi uyumu sağlamak

İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza

indirebilmek

Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

ARAŞTIRMA

AMACcedil

4

Ccedilalışma verimini artırmaktır

114 Mesleki ve Teknik Eğitim

Bireye iş hayatındaki belirli bir meslekle ilgili bilgi beceri ve iş alışkanlıkları

kazandıran ve bireyin yeteneklerini ccedileşitli youmlnleri ile geliştiren eğitim suumlrecine mesleki

eğitim denir

İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren

meslek kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir

meslek eğitimine teknik eğitim denir

Mesleki ve teknik eğitimin amacı bireyleri ccedilağın gerektirdiği koşulları taşıyan uumlretici

kişiler olarak topluma kazandırmaktır Gelişmiş uumllkelerde eğitim ccedilağındaki kuşakların

yaklaşık 65rsquoi mesleki ve teknik eğitim almaktadır Uumllkemizde bu oran 35rsquoler duumlzeyinde

olup son derece duumlşuumlktuumlr Uumllkemizde son yıllarda yapılan eğitim planlamaları mesleki ve

teknik eğitim goumlren bireylerin sayısını artırmaya doumlnuumlktuumlr

115 İşletmelerde Meslek Eğitimi

Bir meslekte başarılı olabilmek iccedilin teorik bilgilerin yanı sıra pratik bilgilere de sahip

olmak gerekir Yalnızca masa başında ya da sınıf ortamında yapılan eğitim verimli olmaz

Bilgi ve deneyim yan yana gelmeden uumlretim olmaz İşte bu nedenle uumllkemizdeki meslek

okulu oumlğrencilerinin uygulama becerilerini artırmak amacıyla 3308 sayılı ldquoMeslek Eğitimi

Kanunurdquo ile meslek lisesi oumlğrencilerine işletmelerin beceri eğitimi yaptırmaları

zorunluluğu getirilmiştir

Beceri eğitimi ya da staj olarak adlandırılan ccedilalışmalar oumlğrenci doumlrduumlncuuml sınıfa

geldiğinde haftanın iki guumlnuuml okulda uumlccedil guumlnuuml işletmede olacak şekilde gerccedilekleşir Oumlğrenci iş

yerinde bulunduğu suumlrede atoumllye dersi muumlfredatının 80rsquoini tamamlayamamışsa yılsonunda

telafi eğitimine alınır

İşletmelerde beceri eğitimi alan oumlğrenciler ders yılı son haftasında beceri sınavına

alınır Başarılı sayılmaları iccedilin bu sınav sonunda geccediler not almaları gerekir

116 İnsan Sağlığı

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml sağlığı Sağlık yalnız hastalık ve sakatlığın olması değil

fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacirclidir diye tanımlamaktadır Bu tanım

sağlıklı davranış isteme amacını da belirtir

Birkaccedil yıl oumlncesine kadar işccedili sağlığında amaccedil iş kazası ve meslek hastalığı

geccedilirmemek ccedilalışırken yorgunluktan korunmak erken ihtiyarlamamaktı Buguumln

sanayileşmiş uumllkelerde bu amaccedil ccedilok daha ileriye goumltuumlruumllmuumlş ve yuumlksek nitelikte bir hayat

seviyesi sağlamaya kadar uzamıştır Boumlylece insanların sağlıklı veya daha doğru olarak

tam bir iyilik hali iccedilinde olmaları amaccedillanmıştır

5

İnsanlar sağlıklı iken sağlıklarının kıymetini bilmezler Tıpkı iyi işiten bir insanın

kulağının kıymetini bilmediği saatlerce yuumlruumlyebilen bir kişinin bu niteliklerin değerini

duumlşuumlnmediği gibi Ancak sağlık kapasitesi duumlşerse veya ccedilok azalırsa kıymeti fark edilir

Bedenen ve ruhen sağlam bir şekilde iccedilinde bulunduğumuz toplum ile uyumlu

yaşayabilmemiz sağlıklı olmamıza bağlıdır Sağlıklı bir kişi sağlıklı bir iş ortamında daha

verimli olur İş yerinin sağlıksız olması ccedileşitli hastalıkların oluşmasına sebep olur

İnsan sağlığının bozulmasına yol accedilan ana unsurlar şunlardır

Kimyasal unsurlar

Fiziksel unsurlar

Biyolojik unsurlar

Mekanik unsurlar

Sosyal ve ruhsal unsurlar

Beslenme unsurlarıdır

Sonuccedil olarak sağlıklı bir yaşam suumlrduumlrebilmek iccedilin temizlik beslenme egzersiz

dinlenme konularında bilgili olmak ve buna goumlre yaşamak gerekir

117 İş Kazaları ve Yaralanma

Kaza Oumlnceden planlanmamış beklenmedik bir anda ortaya ccedilıkan yaralanmalara can

ve mal kaybına sebep olan olaylara denir Kazaları şoumlyle sıralayabiliriz

İş kazası kanunla tanımlanan durumlardan birinde meydana gelen sigortalıyı hemen

veya sonradan bedence ve ruhccedila arızaya uğratan olaya denir ( 506 sayılı Sosyal Sigortalar

Kanunu 11a maddesi)

Yaralanma İş kazaları sonucunda insan vuumlcudunda oluşan kesilme yırtılma ezilme

parccedilalanma kanama kırılma gibi olaylarına denir

Resim 11 Kaza ve yaralanma

6

118 Meslek Hastalıkları

Bir insanın sağlığının yaptığı işten zarar goumlrmesi sonucu meydana gelen hastalığa

meslek hastalığı denir

506 sayılı SSK Yasası 11-B maddesinde ve aynı Yasarsquonın 135 maddesi gereği olarak

ccedilıkarılan SSK Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml 62 maddesine goumlre meslek hastalıklarının tanımı

aşağıda verilmiştir

Sigortalının ccedilalıştırıldığı işin niteliğine goumlre tekrarlanan bir sebeple veya işin

yuumlruumltuumllme şartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık sakatlık veya ruhi arıza

hacirclleri meslek hastalığıdır

Meslek hastalığı olarak dalgıccedillarda goumlruumllen caisson hastalığı (vurgun) cam

uumlfuumlruumlcuumllerinde katarakt (goumlze perde inmesi) sayılabilir Enduumlstride kullanılan ve işccedili

sağlığına zararlı başlıca zehirler ise arsenik antimon cıva kurşun nikel fosfor karbon

disuumllfit karbon tetra kloruumlr (elbise temizleyici ve boyacılarında) katran tuumlrevleri ve ccedileşitli

ensektisit ve pestisitler (boumlcek ve fare zehirleri) olarak sıralamak muumlmkuumlnduumlr

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar

İş yerinde rastlanan tehlikeli zararlı etkilerin kontrol altına alınıp etkisiz hacircle

getirilebilmesi iccedilin ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurların tanınması gerekir Yaygın olarak

bilindiği gibi sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak iccedilin yapılacak uygulamalar ve

alınan temizlik oumlnlemlerinin tuumlmuuml sağlığa uygunluk olarak tanımlanır ve bu bağlamda her

tuumlrluuml tehditten korunmak iccedilin bir takım oumlnlemler almak gerekir Bu tehditler biyolojik

kimyasal ve fiziksel tehditler olarak sayılabilir

Ccedilalışanın alacağı kişisel oumlnlemlerin dışında iş yerleri de bu tehditleri bilmeli ve

gereken oumlnlemleri almalıdır Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edecek unsurlar aşağıdaki şekilde

accedilıklanabilir

121Biyolojik Tehditler

İş yerinde yapılan işin niteliğine goumlre ccedileşitli nitelikte biyolojik tehdit unsurları

bulunabilir Bunlar bakteriler viruumlsler mantarlar kuumlfler ve protista (bir huumlcreliler) gibi

mikrobiyolojik olanlar ile boumlcekler parazitler (asalaklar) bitkiler ve hayvanlar gibi

mikrobiyolojik tehlikelerdir

İş yeri ccedilevresindeki enfeksiyon kaynağı olacak cinsten accedilık kanalizasyon bataklık ve

ccediloumlpluumlk gibi yerler varsa bunlardan yayılacak mikroorganizmalar ccedilevre guumlvenliğini tehdit

eder

Hayvanlarla yakından ilgilenen onları guumlden ve hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda ccediliccedilek şarbon tetanos kuduz lekeli humma vb

hastalıklar goumlruumllebilir

7

İş yeri ccedilevresinin temizliği ve ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden biyolojik etkilerin

azalması zorunludur Burada ccedilevre temizliği kadar kişisel temizlik de son derece oumlnemlidir

(Resim 12)

Resim 12 Hayvanlarla yakından ilgilenenler

122 Kimyasal tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini ve sağlığını tehdit eden kimyasal faktoumlrler iş yeri ve ccedilevresinde sis

buhar toz ve duman hacirclinde bulunur Vuumlcuda sindirim sistemi deri ve solunum yoluyla etki

eder Başlıca kimyasal tehditler ve vuumlcuda giriş yolları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir

Resim 13 Kimyasal Tehditlerden Korunma

Tahriş edici kimyasal maddeler

Mesleki zehirlenmelerin ccediloğu solunum yolu ile alınan havanın iccedilinde bulunan klor

karbon monoksit hidrojen suumllfuumlr amonyak azot dioksit fosgen brom ozon gibi gazlarıdır

Bu maddeler normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında gaz olarak havada bulunabilir Tuumlp

veya sarnıccedil gibi gaz taşıma kapları veya gaz boru hatlarındaki sızıntılar kaynak ve kesme

malzemesi veya motorların egzozundan ccedilıkan gazlar gibi yuumlksek sıcaklıkta yapılan işlemler

sonucu ccedilalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir Bu gazlar oumlzellikle uumlst ve alt

solunum yollarını tahriş eder

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları

4

Ccedilalışma verimini artırmaktır

114 Mesleki ve Teknik Eğitim

Bireye iş hayatındaki belirli bir meslekle ilgili bilgi beceri ve iş alışkanlıkları

kazandıran ve bireyin yeteneklerini ccedileşitli youmlnleri ile geliştiren eğitim suumlrecine mesleki

eğitim denir

İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren

meslek kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir

meslek eğitimine teknik eğitim denir

Mesleki ve teknik eğitimin amacı bireyleri ccedilağın gerektirdiği koşulları taşıyan uumlretici

kişiler olarak topluma kazandırmaktır Gelişmiş uumllkelerde eğitim ccedilağındaki kuşakların

yaklaşık 65rsquoi mesleki ve teknik eğitim almaktadır Uumllkemizde bu oran 35rsquoler duumlzeyinde

olup son derece duumlşuumlktuumlr Uumllkemizde son yıllarda yapılan eğitim planlamaları mesleki ve

teknik eğitim goumlren bireylerin sayısını artırmaya doumlnuumlktuumlr

115 İşletmelerde Meslek Eğitimi

Bir meslekte başarılı olabilmek iccedilin teorik bilgilerin yanı sıra pratik bilgilere de sahip

olmak gerekir Yalnızca masa başında ya da sınıf ortamında yapılan eğitim verimli olmaz

Bilgi ve deneyim yan yana gelmeden uumlretim olmaz İşte bu nedenle uumllkemizdeki meslek

okulu oumlğrencilerinin uygulama becerilerini artırmak amacıyla 3308 sayılı ldquoMeslek Eğitimi

Kanunurdquo ile meslek lisesi oumlğrencilerine işletmelerin beceri eğitimi yaptırmaları

zorunluluğu getirilmiştir

Beceri eğitimi ya da staj olarak adlandırılan ccedilalışmalar oumlğrenci doumlrduumlncuuml sınıfa

geldiğinde haftanın iki guumlnuuml okulda uumlccedil guumlnuuml işletmede olacak şekilde gerccedilekleşir Oumlğrenci iş

yerinde bulunduğu suumlrede atoumllye dersi muumlfredatının 80rsquoini tamamlayamamışsa yılsonunda

telafi eğitimine alınır

İşletmelerde beceri eğitimi alan oumlğrenciler ders yılı son haftasında beceri sınavına

alınır Başarılı sayılmaları iccedilin bu sınav sonunda geccediler not almaları gerekir

116 İnsan Sağlığı

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml sağlığı Sağlık yalnız hastalık ve sakatlığın olması değil

fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacirclidir diye tanımlamaktadır Bu tanım

sağlıklı davranış isteme amacını da belirtir

Birkaccedil yıl oumlncesine kadar işccedili sağlığında amaccedil iş kazası ve meslek hastalığı

geccedilirmemek ccedilalışırken yorgunluktan korunmak erken ihtiyarlamamaktı Buguumln

sanayileşmiş uumllkelerde bu amaccedil ccedilok daha ileriye goumltuumlruumllmuumlş ve yuumlksek nitelikte bir hayat

seviyesi sağlamaya kadar uzamıştır Boumlylece insanların sağlıklı veya daha doğru olarak

tam bir iyilik hali iccedilinde olmaları amaccedillanmıştır

5

İnsanlar sağlıklı iken sağlıklarının kıymetini bilmezler Tıpkı iyi işiten bir insanın

kulağının kıymetini bilmediği saatlerce yuumlruumlyebilen bir kişinin bu niteliklerin değerini

duumlşuumlnmediği gibi Ancak sağlık kapasitesi duumlşerse veya ccedilok azalırsa kıymeti fark edilir

Bedenen ve ruhen sağlam bir şekilde iccedilinde bulunduğumuz toplum ile uyumlu

yaşayabilmemiz sağlıklı olmamıza bağlıdır Sağlıklı bir kişi sağlıklı bir iş ortamında daha

verimli olur İş yerinin sağlıksız olması ccedileşitli hastalıkların oluşmasına sebep olur

İnsan sağlığının bozulmasına yol accedilan ana unsurlar şunlardır

Kimyasal unsurlar

Fiziksel unsurlar

Biyolojik unsurlar

Mekanik unsurlar

Sosyal ve ruhsal unsurlar

Beslenme unsurlarıdır

Sonuccedil olarak sağlıklı bir yaşam suumlrduumlrebilmek iccedilin temizlik beslenme egzersiz

dinlenme konularında bilgili olmak ve buna goumlre yaşamak gerekir

117 İş Kazaları ve Yaralanma

Kaza Oumlnceden planlanmamış beklenmedik bir anda ortaya ccedilıkan yaralanmalara can

ve mal kaybına sebep olan olaylara denir Kazaları şoumlyle sıralayabiliriz

İş kazası kanunla tanımlanan durumlardan birinde meydana gelen sigortalıyı hemen

veya sonradan bedence ve ruhccedila arızaya uğratan olaya denir ( 506 sayılı Sosyal Sigortalar

Kanunu 11a maddesi)

Yaralanma İş kazaları sonucunda insan vuumlcudunda oluşan kesilme yırtılma ezilme

parccedilalanma kanama kırılma gibi olaylarına denir

Resim 11 Kaza ve yaralanma

6

118 Meslek Hastalıkları

Bir insanın sağlığının yaptığı işten zarar goumlrmesi sonucu meydana gelen hastalığa

meslek hastalığı denir

506 sayılı SSK Yasası 11-B maddesinde ve aynı Yasarsquonın 135 maddesi gereği olarak

ccedilıkarılan SSK Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml 62 maddesine goumlre meslek hastalıklarının tanımı

aşağıda verilmiştir

Sigortalının ccedilalıştırıldığı işin niteliğine goumlre tekrarlanan bir sebeple veya işin

yuumlruumltuumllme şartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık sakatlık veya ruhi arıza

hacirclleri meslek hastalığıdır

Meslek hastalığı olarak dalgıccedillarda goumlruumllen caisson hastalığı (vurgun) cam

uumlfuumlruumlcuumllerinde katarakt (goumlze perde inmesi) sayılabilir Enduumlstride kullanılan ve işccedili

sağlığına zararlı başlıca zehirler ise arsenik antimon cıva kurşun nikel fosfor karbon

disuumllfit karbon tetra kloruumlr (elbise temizleyici ve boyacılarında) katran tuumlrevleri ve ccedileşitli

ensektisit ve pestisitler (boumlcek ve fare zehirleri) olarak sıralamak muumlmkuumlnduumlr

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar

İş yerinde rastlanan tehlikeli zararlı etkilerin kontrol altına alınıp etkisiz hacircle

getirilebilmesi iccedilin ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurların tanınması gerekir Yaygın olarak

bilindiği gibi sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak iccedilin yapılacak uygulamalar ve

alınan temizlik oumlnlemlerinin tuumlmuuml sağlığa uygunluk olarak tanımlanır ve bu bağlamda her

tuumlrluuml tehditten korunmak iccedilin bir takım oumlnlemler almak gerekir Bu tehditler biyolojik

kimyasal ve fiziksel tehditler olarak sayılabilir

Ccedilalışanın alacağı kişisel oumlnlemlerin dışında iş yerleri de bu tehditleri bilmeli ve

gereken oumlnlemleri almalıdır Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edecek unsurlar aşağıdaki şekilde

accedilıklanabilir

121Biyolojik Tehditler

İş yerinde yapılan işin niteliğine goumlre ccedileşitli nitelikte biyolojik tehdit unsurları

bulunabilir Bunlar bakteriler viruumlsler mantarlar kuumlfler ve protista (bir huumlcreliler) gibi

mikrobiyolojik olanlar ile boumlcekler parazitler (asalaklar) bitkiler ve hayvanlar gibi

mikrobiyolojik tehlikelerdir

İş yeri ccedilevresindeki enfeksiyon kaynağı olacak cinsten accedilık kanalizasyon bataklık ve

ccediloumlpluumlk gibi yerler varsa bunlardan yayılacak mikroorganizmalar ccedilevre guumlvenliğini tehdit

eder

Hayvanlarla yakından ilgilenen onları guumlden ve hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda ccediliccedilek şarbon tetanos kuduz lekeli humma vb

hastalıklar goumlruumllebilir

7

İş yeri ccedilevresinin temizliği ve ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden biyolojik etkilerin

azalması zorunludur Burada ccedilevre temizliği kadar kişisel temizlik de son derece oumlnemlidir

(Resim 12)

Resim 12 Hayvanlarla yakından ilgilenenler

122 Kimyasal tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini ve sağlığını tehdit eden kimyasal faktoumlrler iş yeri ve ccedilevresinde sis

buhar toz ve duman hacirclinde bulunur Vuumlcuda sindirim sistemi deri ve solunum yoluyla etki

eder Başlıca kimyasal tehditler ve vuumlcuda giriş yolları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir

Resim 13 Kimyasal Tehditlerden Korunma

Tahriş edici kimyasal maddeler

Mesleki zehirlenmelerin ccediloğu solunum yolu ile alınan havanın iccedilinde bulunan klor

karbon monoksit hidrojen suumllfuumlr amonyak azot dioksit fosgen brom ozon gibi gazlarıdır

Bu maddeler normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında gaz olarak havada bulunabilir Tuumlp

veya sarnıccedil gibi gaz taşıma kapları veya gaz boru hatlarındaki sızıntılar kaynak ve kesme

malzemesi veya motorların egzozundan ccedilıkan gazlar gibi yuumlksek sıcaklıkta yapılan işlemler

sonucu ccedilalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir Bu gazlar oumlzellikle uumlst ve alt

solunum yollarını tahriş eder

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları

5

İnsanlar sağlıklı iken sağlıklarının kıymetini bilmezler Tıpkı iyi işiten bir insanın

kulağının kıymetini bilmediği saatlerce yuumlruumlyebilen bir kişinin bu niteliklerin değerini

duumlşuumlnmediği gibi Ancak sağlık kapasitesi duumlşerse veya ccedilok azalırsa kıymeti fark edilir

Bedenen ve ruhen sağlam bir şekilde iccedilinde bulunduğumuz toplum ile uyumlu

yaşayabilmemiz sağlıklı olmamıza bağlıdır Sağlıklı bir kişi sağlıklı bir iş ortamında daha

verimli olur İş yerinin sağlıksız olması ccedileşitli hastalıkların oluşmasına sebep olur

İnsan sağlığının bozulmasına yol accedilan ana unsurlar şunlardır

Kimyasal unsurlar

Fiziksel unsurlar

Biyolojik unsurlar

Mekanik unsurlar

Sosyal ve ruhsal unsurlar

Beslenme unsurlarıdır

Sonuccedil olarak sağlıklı bir yaşam suumlrduumlrebilmek iccedilin temizlik beslenme egzersiz

dinlenme konularında bilgili olmak ve buna goumlre yaşamak gerekir

117 İş Kazaları ve Yaralanma

Kaza Oumlnceden planlanmamış beklenmedik bir anda ortaya ccedilıkan yaralanmalara can

ve mal kaybına sebep olan olaylara denir Kazaları şoumlyle sıralayabiliriz

İş kazası kanunla tanımlanan durumlardan birinde meydana gelen sigortalıyı hemen

veya sonradan bedence ve ruhccedila arızaya uğratan olaya denir ( 506 sayılı Sosyal Sigortalar

Kanunu 11a maddesi)

Yaralanma İş kazaları sonucunda insan vuumlcudunda oluşan kesilme yırtılma ezilme

parccedilalanma kanama kırılma gibi olaylarına denir

Resim 11 Kaza ve yaralanma

6

118 Meslek Hastalıkları

Bir insanın sağlığının yaptığı işten zarar goumlrmesi sonucu meydana gelen hastalığa

meslek hastalığı denir

506 sayılı SSK Yasası 11-B maddesinde ve aynı Yasarsquonın 135 maddesi gereği olarak

ccedilıkarılan SSK Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml 62 maddesine goumlre meslek hastalıklarının tanımı

aşağıda verilmiştir

Sigortalının ccedilalıştırıldığı işin niteliğine goumlre tekrarlanan bir sebeple veya işin

yuumlruumltuumllme şartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık sakatlık veya ruhi arıza

hacirclleri meslek hastalığıdır

Meslek hastalığı olarak dalgıccedillarda goumlruumllen caisson hastalığı (vurgun) cam

uumlfuumlruumlcuumllerinde katarakt (goumlze perde inmesi) sayılabilir Enduumlstride kullanılan ve işccedili

sağlığına zararlı başlıca zehirler ise arsenik antimon cıva kurşun nikel fosfor karbon

disuumllfit karbon tetra kloruumlr (elbise temizleyici ve boyacılarında) katran tuumlrevleri ve ccedileşitli

ensektisit ve pestisitler (boumlcek ve fare zehirleri) olarak sıralamak muumlmkuumlnduumlr

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar

İş yerinde rastlanan tehlikeli zararlı etkilerin kontrol altına alınıp etkisiz hacircle

getirilebilmesi iccedilin ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurların tanınması gerekir Yaygın olarak

bilindiği gibi sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak iccedilin yapılacak uygulamalar ve

alınan temizlik oumlnlemlerinin tuumlmuuml sağlığa uygunluk olarak tanımlanır ve bu bağlamda her

tuumlrluuml tehditten korunmak iccedilin bir takım oumlnlemler almak gerekir Bu tehditler biyolojik

kimyasal ve fiziksel tehditler olarak sayılabilir

Ccedilalışanın alacağı kişisel oumlnlemlerin dışında iş yerleri de bu tehditleri bilmeli ve

gereken oumlnlemleri almalıdır Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edecek unsurlar aşağıdaki şekilde

accedilıklanabilir

121Biyolojik Tehditler

İş yerinde yapılan işin niteliğine goumlre ccedileşitli nitelikte biyolojik tehdit unsurları

bulunabilir Bunlar bakteriler viruumlsler mantarlar kuumlfler ve protista (bir huumlcreliler) gibi

mikrobiyolojik olanlar ile boumlcekler parazitler (asalaklar) bitkiler ve hayvanlar gibi

mikrobiyolojik tehlikelerdir

İş yeri ccedilevresindeki enfeksiyon kaynağı olacak cinsten accedilık kanalizasyon bataklık ve

ccediloumlpluumlk gibi yerler varsa bunlardan yayılacak mikroorganizmalar ccedilevre guumlvenliğini tehdit

eder

Hayvanlarla yakından ilgilenen onları guumlden ve hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda ccediliccedilek şarbon tetanos kuduz lekeli humma vb

hastalıklar goumlruumllebilir

7

İş yeri ccedilevresinin temizliği ve ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden biyolojik etkilerin

azalması zorunludur Burada ccedilevre temizliği kadar kişisel temizlik de son derece oumlnemlidir

(Resim 12)

Resim 12 Hayvanlarla yakından ilgilenenler

122 Kimyasal tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini ve sağlığını tehdit eden kimyasal faktoumlrler iş yeri ve ccedilevresinde sis

buhar toz ve duman hacirclinde bulunur Vuumlcuda sindirim sistemi deri ve solunum yoluyla etki

eder Başlıca kimyasal tehditler ve vuumlcuda giriş yolları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir

Resim 13 Kimyasal Tehditlerden Korunma

Tahriş edici kimyasal maddeler

Mesleki zehirlenmelerin ccediloğu solunum yolu ile alınan havanın iccedilinde bulunan klor

karbon monoksit hidrojen suumllfuumlr amonyak azot dioksit fosgen brom ozon gibi gazlarıdır

Bu maddeler normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında gaz olarak havada bulunabilir Tuumlp

veya sarnıccedil gibi gaz taşıma kapları veya gaz boru hatlarındaki sızıntılar kaynak ve kesme

malzemesi veya motorların egzozundan ccedilıkan gazlar gibi yuumlksek sıcaklıkta yapılan işlemler

sonucu ccedilalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir Bu gazlar oumlzellikle uumlst ve alt

solunum yollarını tahriş eder

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları

6

118 Meslek Hastalıkları

Bir insanın sağlığının yaptığı işten zarar goumlrmesi sonucu meydana gelen hastalığa

meslek hastalığı denir

506 sayılı SSK Yasası 11-B maddesinde ve aynı Yasarsquonın 135 maddesi gereği olarak

ccedilıkarılan SSK Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml 62 maddesine goumlre meslek hastalıklarının tanımı

aşağıda verilmiştir

Sigortalının ccedilalıştırıldığı işin niteliğine goumlre tekrarlanan bir sebeple veya işin

yuumlruumltuumllme şartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık sakatlık veya ruhi arıza

hacirclleri meslek hastalığıdır

Meslek hastalığı olarak dalgıccedillarda goumlruumllen caisson hastalığı (vurgun) cam

uumlfuumlruumlcuumllerinde katarakt (goumlze perde inmesi) sayılabilir Enduumlstride kullanılan ve işccedili

sağlığına zararlı başlıca zehirler ise arsenik antimon cıva kurşun nikel fosfor karbon

disuumllfit karbon tetra kloruumlr (elbise temizleyici ve boyacılarında) katran tuumlrevleri ve ccedileşitli

ensektisit ve pestisitler (boumlcek ve fare zehirleri) olarak sıralamak muumlmkuumlnduumlr

12 Ccedilevrede Guumlvenliği Tehdit Edici Unsurlar

İş yerinde rastlanan tehlikeli zararlı etkilerin kontrol altına alınıp etkisiz hacircle

getirilebilmesi iccedilin ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurların tanınması gerekir Yaygın olarak

bilindiği gibi sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak iccedilin yapılacak uygulamalar ve

alınan temizlik oumlnlemlerinin tuumlmuuml sağlığa uygunluk olarak tanımlanır ve bu bağlamda her

tuumlrluuml tehditten korunmak iccedilin bir takım oumlnlemler almak gerekir Bu tehditler biyolojik

kimyasal ve fiziksel tehditler olarak sayılabilir

Ccedilalışanın alacağı kişisel oumlnlemlerin dışında iş yerleri de bu tehditleri bilmeli ve

gereken oumlnlemleri almalıdır Ccedilevrede guumlvenliği tehdit edecek unsurlar aşağıdaki şekilde

accedilıklanabilir

121Biyolojik Tehditler

İş yerinde yapılan işin niteliğine goumlre ccedileşitli nitelikte biyolojik tehdit unsurları

bulunabilir Bunlar bakteriler viruumlsler mantarlar kuumlfler ve protista (bir huumlcreliler) gibi

mikrobiyolojik olanlar ile boumlcekler parazitler (asalaklar) bitkiler ve hayvanlar gibi

mikrobiyolojik tehlikelerdir

İş yeri ccedilevresindeki enfeksiyon kaynağı olacak cinsten accedilık kanalizasyon bataklık ve

ccediloumlpluumlk gibi yerler varsa bunlardan yayılacak mikroorganizmalar ccedilevre guumlvenliğini tehdit

eder

Hayvanlarla yakından ilgilenen onları guumlden ve hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda ccediliccedilek şarbon tetanos kuduz lekeli humma vb

hastalıklar goumlruumllebilir

7

İş yeri ccedilevresinin temizliği ve ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden biyolojik etkilerin

azalması zorunludur Burada ccedilevre temizliği kadar kişisel temizlik de son derece oumlnemlidir

(Resim 12)

Resim 12 Hayvanlarla yakından ilgilenenler

122 Kimyasal tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini ve sağlığını tehdit eden kimyasal faktoumlrler iş yeri ve ccedilevresinde sis

buhar toz ve duman hacirclinde bulunur Vuumlcuda sindirim sistemi deri ve solunum yoluyla etki

eder Başlıca kimyasal tehditler ve vuumlcuda giriş yolları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir

Resim 13 Kimyasal Tehditlerden Korunma

Tahriş edici kimyasal maddeler

Mesleki zehirlenmelerin ccediloğu solunum yolu ile alınan havanın iccedilinde bulunan klor

karbon monoksit hidrojen suumllfuumlr amonyak azot dioksit fosgen brom ozon gibi gazlarıdır

Bu maddeler normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında gaz olarak havada bulunabilir Tuumlp

veya sarnıccedil gibi gaz taşıma kapları veya gaz boru hatlarındaki sızıntılar kaynak ve kesme

malzemesi veya motorların egzozundan ccedilıkan gazlar gibi yuumlksek sıcaklıkta yapılan işlemler

sonucu ccedilalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir Bu gazlar oumlzellikle uumlst ve alt

solunum yollarını tahriş eder

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları

7

İş yeri ccedilevresinin temizliği ve ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden biyolojik etkilerin

azalması zorunludur Burada ccedilevre temizliği kadar kişisel temizlik de son derece oumlnemlidir

(Resim 12)

Resim 12 Hayvanlarla yakından ilgilenenler

122 Kimyasal tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini ve sağlığını tehdit eden kimyasal faktoumlrler iş yeri ve ccedilevresinde sis

buhar toz ve duman hacirclinde bulunur Vuumlcuda sindirim sistemi deri ve solunum yoluyla etki

eder Başlıca kimyasal tehditler ve vuumlcuda giriş yolları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir

Resim 13 Kimyasal Tehditlerden Korunma

Tahriş edici kimyasal maddeler

Mesleki zehirlenmelerin ccediloğu solunum yolu ile alınan havanın iccedilinde bulunan klor

karbon monoksit hidrojen suumllfuumlr amonyak azot dioksit fosgen brom ozon gibi gazlarıdır

Bu maddeler normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında gaz olarak havada bulunabilir Tuumlp

veya sarnıccedil gibi gaz taşıma kapları veya gaz boru hatlarındaki sızıntılar kaynak ve kesme

malzemesi veya motorların egzozundan ccedilıkan gazlar gibi yuumlksek sıcaklıkta yapılan işlemler

sonucu ccedilalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir Bu gazlar oumlzellikle uumlst ve alt

solunum yollarını tahriş eder

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları

8

Boğucu kimyasal maddeler

Boğucu gazlar etkilerini dokudaki oksidasyonu oumlnlemek suretiyle goumlsterirler genel

olarak iki gruba ayrılırlar

Basit boğucu gazlar Fizyolojik olarak etkisizdir Ancak havanın oksijeninin yerini

alarak oksijenin huumlcreye iletilmesini oumlnler Bu suretle huumlcre teneffuumlsuuml durur Boğulma

meydana gelir Bunlar karbondioksit metan eten hidrojen azot helyumdur

Kimyasal boğucular Bu maddeler vuumlcut dacirchilinde birccedilok yeni cisimler meydana

getirerek veya oumlnemli elamanlara kimyasal etkiler yaparak boğulmaya sebep olur Oumlrneğin

kuumlkuumlrtluuml hidrojen solunum merkezini felccedil ederek solunumu durdurur

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler

Bu maddeler ayrıca genel sistemik etki goumlstermeyen anestetik ve narkotik kimyasal

maddelerdir Bu gruba asetilen hidrokarbonlar olefin hidrokarbonlar ve parafın

hidrokarbonlar girer

Sistemik zehirler

Bu gruba halojenli hidrokarbonların bazıları benzen toluen ksilen fenol naftalin ve

tuumlrevleri ile sinir sistemi zehiri olarak bilinen karbon suumllfuumlr ve metil alkol gibi organik

maddeler ile toksit metal ve metalsiler girer

Sistemik zehirler dışında kalan partikuumlller maddeler

Akciğerde fibrazis yapan tozlar (serbest silis asbest pamuk tozu vs)

Fizyolojik olarak etkisiz tozlar (saf koumlmuumlr karborandum vs)

Alerjik reaksiyon yapan tozlar (polen tahta reccediline vs)

İratan toz ve serpintiler (alkoller asitler fluumloritler kromatlar)

Resim 14 Alerjik reaksiyon yapan tozların bazı insanları etkilemesi

9

123Fiziki Tehditler

Ccedilevre guumlvenliğini tehdit eden fiziki etkenler soğuk ve donmalar elektromanyetik

ışınlar yuumlksek atmosfer basıncı elektrik akımı guumlruumlltuuml iyonlayıcı radyasyon ve travmalar

olarak sayılabilir Bu etkenler hem ccedilevrede hem de iş yerinde vardır

Fiziki etkenlerin başlıca unsurları şunlardır

Işık ve aydınlatma bozuklukları

Bir iş yerinde işin iyi yapılabilmesi iccedilin uygun aydınlatmanın sağlanması gerekir Bu

aydınlatma hem ccedilalışanın sağlığıyla hem de işin verimiyle ilgilidir Bir iş yerinde

aydınlatmanın yeterli olup olmadığını saptamak iccedilin ccedilalışılan yuumlzeylerdeki aydınlık

yoğunluğu luumlksmetre yardımıyla oumllccediluumlluumlr İyi bir aydınlatma iccedilin

Işığın yeterli şiddette olması

Işığın iyi yayılmış olması

Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması gerekir

Aydınlatmanın iyi olmadığı durumlarda yorgunluk belirtileri baş ağrıları ve goumlz

bozuklukları ortaya ccedilıkar İyi ve duumlzenli yapılan aydınlatma ise verimli ccedilalışmanın ve

moralinin iyi olması gibi olumlu yararlar sağlar

Aydınlatma iki şekilde yapılır

Guumlneşle (doğal) aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma Yapay aydınlatma ya normal uzun oumlmuumlrluuml ve

led ampullerle ya da floresan lambalarla yapılır

Renkler ve insan uumlzerine etkileri

İş yerlerindeki duvarın tavanın kullanılan araccedil ve gerecin yuumlzeylerindeki renklerin

uygun seccedililmesi hacirclinde verimin artacağı iş kazalarının azalacağı kalitenin yuumlkseleceği

yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sıkıntıların azalacağı bu konuda yapılan deneylerden

oumlğrenilmiştir

Renklerin insan uumlzerindeki etkileri şoumlyle sıralanabilir

Mavi ve tonları Huzur verici ve sakinleştirici guumlven verir

Yeşil ve tonları Rahatlatıcı sessizliği hatırlatan ve guumlven veren renktir

Kırmızı ve tonları Ataklık kararlılık ve canlılık rengidir İştah

accedilartansiyonu yuumlkseltir kan akışını hızlandırır

Sarı ve tonları En parlak renktir Geccedilici ve dikkat ccedilekicidir

Pembe Canlılık neşe ve mutluluk rengidir

Mor Nevrotik duyguları accedilığa ccedilıkartarak insanları şuuraltında korkularını

ifade eder

10

Kahverengi Dikkat ccedilekmek istemeyenlerin teklifsiz ve rahat renktir

Siyah Guumlccedil tutku ve resmiyet rengidir

Beyaz İstikrarı devamlılığı ve saflığın rengidir Temiz ve inandırıcı bir

goumlruumlntuuml anlatır

Resim 15 İnsan uumlzerinde renklerin oumlnemi

İş yerlerinde tavanın beyaz diğer yuumlzeylerin accedilık renklerde olmasının yuumlzeylerin ise

uygun renklerle boyanmasının aydınlatmaya olumlu youmlnde etkisi vardır

Ses ve guumlruumlltuuml

İstenmeyen ccediloğunlukla yapay olarak oluşan rahatsız edici sesler guumlruumlltuuml olarak

tanımlanır Ses soumlzcuumlğuuml gaz sıvı ve katı cisimlerde molekuumller titreşim esasına dayanan

mekanik bir zorlamayı ifade eder Sesin birimi desibeldir

İnsan sağlığına zarar vermeyecek en uumlst guumlruumlltuuml duumlzeyi 60 desibel olarak kabul

edilmektedir Bu duumlzeyin uumlstuumlndeki guumlruumlltuumlnuumln insan sağlığına zararlı etkileri vardır Bu

etkiler iki grupta toplanabilir

Sinir ve ruh sistemine etkisi dikkat yoğunlaşma ve reaksiyon

kapasitesinde zayıflama uyku bozuklukları baş ağrıları dolaşım

bozukluğu belirtileri olarak sıralanabilir

İşitme fonksiyonu uumlzerine etkisi ise geccedilici sağırlık ya da tam sağırlık

olarak accedilıklanabilir

11

Ses ve guumlruumlltuumlnuumln olumsuz etkilerinden korunmak iccedilin alınması gereken oumlnlemler

şunlardır

Teknik oumlnlemler

o İş yerlerinde guumlruumlltuuml ccedilıkaran makinelerin monte edilmeleri

sırasında iş yeri tabanı titreşim ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerinin duvarları sesin yansımasını oumlnleyecek

malzeme ile kaplanmalı

o Makinelerin periyodik bakımları zamanında ve en iyi şekilde

yapılmalı yıpranan parccedilalar hemen değiştirilmeli

o Makine seccediliminde en az guumlruumlltuuml ccedilıkaranlar seccedililmeli

o Guumlruumlltuuml ccedilıkaran makine ccedilalışanlardan uzak tutulmalı veya

makineler ile ccedilalışanlar arasına ses emici engeller konulmalı

o Guumlruumlltuuml olan iş yerlerini boumllmelere ayırarak guumlruumlltuumlden

etkilenenlerin sayısı azaltılmalıdır

Tıbbi oumlnlemler

o Kulak sinir sistemi ve kemik hastalığı olanlar ile hipertansiyonu

olanlar guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalıştırılmamalıdır

Kişisel oumlnlemler

o Guumlruumlltuumlyuuml yok etme olasılığı bulunmadığı durumlarda kulak

tıkaccedilları veya buumltuumln kulağı oumlrten kulaklıklar kullanılmalıdır (Resim

16)

Resim 16 Ses ve guumlruumlltuuml iccedilin kişisel oumlnlemler

12

İş yerinde guumlvenlik işaretleri (DIN 4844)

Yasaklama işaretleri

Uyarı işaretleri

Emir İşaretleri

13

Kurtarma İşaretleri

Resim 17 İş yerleri tehlike ve uyarı levhaları

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Atoumllyenizde bulunan guumlvenlik işaretlerini inceleyip varsa eksikleri tamamlayıp

gerekli oumlnlemleri alınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin

olup olmadığını inceleyiniz

Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma

işaretlerinin olup olmadığını inceleyiniz

Yasaklama işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Uyarı işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip

makinelere yakın yerlere goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

Emir işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip uygun

yere yerleştiriniz

Kurtarma işaretleri varsa uygunluğunu

kontrol ediniz Yoksa temin edip goumlzle

goumlruumllebilir dikkat ccedilekecek ccedilalışmayı

engellemeyecek bir şekilde

yerleştirilmesi gerekir

UYGULAMA FAALİYETİ

15

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Atoumllye ve işyerlerinizde yasaklama işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

2 Atoumllye ve işyerlerinizde uyarı işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

3 Atoumllye ve işyerlerinizde emir işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

4 Atoumllye ve işyerlerinizde kurtarma işaretlerinin olup olmadığını

incelediniz mi

5 Atoumllye ve işyerlerinizde guumlvenlik işaretlerinde eksikler olup

olamadığını incelediniz mi

6 Atoumllye ve işyerlerinizde eksik guumlvenlik işaretlerini tamamladınız

mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquo ye geccediliniz

16

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği işaretleyiniz

1- İş yerlerinde işin yuumlruumltuumllmesi sırasında ccedilalışma şartlarının meydana getirdiği tehlikelerde

ccedilalışmalara makine tesis ve malzemeye youmlnelik zararların aksaklıkların araştırması ve

oumlnlenmesi iccedilin yapılan teknik ve sistemli ccedilalışmalara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İşccedili ccedilalışması B) İşccedili sağlığı

C) İş guumlvenliği D) İş kanunu

2- Sigortalının ccedilalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı yinelenen bir nedenle ya da işin

yuumlruumltuumlm koşulları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel ya da ruhsal

oumlzguumlrluumlk durumuna verilen ad aşağıdakilerden hangisidir

A) İş kazası B) Ruh hastalığı

C) Meslek hastalığı D) Geccedilici hastalık

3- Sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada goumlrduumlğuuml veya işin gereği

dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhccedila zarara uğratan

olay aşağıdakilerden hangisidir

A) Bulaşıcı hastalık B) Meslek hastalığı

C) İş kazası D) Ev kazası

4- İleri duumlzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren meslek

kademeleri iccedilin gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri duumlzeyde bir meslek

eğitimine denir Bu tanım aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır

A) Beceri eğitimi B) Teknik eğitim

C) Kişisel eğitim D) Ccedilevre eğitimi

5- Aşağıdakilerden hangisi iş guumlvenliğini sağlamanın başlıca amaccedillarından biri değildir

A) Ccedilalışanlara en sağlıklı ortamı sunmak

B) Ccedilalışanları ccedilalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korumak

C) iş ve işccedili arasında olabilecek en iyi uyumu sağlamak

D) Ccedilalışanın iş yeri sosyal tesislerinden yararlanmasını sağlamak

6- İnsan sağlığına zarar vermeyecek maksimum ses seviyesi kaccedil desibel olmalıdır

A) 60 B) 80

C) 90 D) 70

7- Hayvanlarla yakından ilgilenen ve onları guumldenlerde hayvanlardan elde edilen uumlruumlnlerin

işlendiği iş yerlerinde ccedilalışanlarda goumlruumllebilecek hastalıklar aşağıdakilerden hangisidir

A) Ccediliccedilek şarbon kuduz B) Ccediliccedilek kızamık kanser

C) Verem lekeli humma boğmaca D) Uumllser verem kızamık

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

17

8- Kimyasal etkenler insan vuumlcuduna hangi yolla etki ederler

A) Fiziksel ortamda B) Solunum ve deri yoluyla

C) Ccedilalışmayla D) Ses ve guumlruumlltuumlyle

9- Fiziksel ruhsal ve sosyal youmlnden tam bir iyilik hacircline ne ad verilir

A) işccedili sağlığı B) Sağlık

C) Ccedilevre sağlığı D) iş guumlvenliği

10- İş yerinde duvar taban araccedil ve gereccedillerin uumlzerindeki renklerden kırmızı ve turuncu

ccedilalışanlar uumlzerinde hangi etkiyi yapar

A) Goumlzuuml yorucu B) Sakinleştirici

C) Uyarıcı D) Huzur verici

11- Enduumlstride sarı renk nerelerde kullanılır

A) Yangın soumlnduumlrme aletlerinde B) Sedyelerde

C) Ambulanslarda D) iş makineleri ve dikkat levhalarında

12- Ses ve guumlruumlltuuml insanın işitme fonksiyonu uumlzerinde hangi etkiyi bırakır

A) Koumlr olma B) Geccedilici ya da tam sağırlık

C) Ccedilalışamama D) Hareketsizlik

13- Aşağıdakilerden hangisi iyi bir aydınlatma şekli değildir

A) Işığın yeterli şiddette olması

B) Işığın iyi yayılmış olması

C) Goumllge vermeyen ve goumlz kamaştırmayan bir aydınlatma olması

D) Loş ışık vermesi

14- Goumlz yorucu renk aşağıdakilerden hangisidir

A) Beyaz B) Mor

C) Sarı D) Kırmızı

15- Gaz sıvı katı cisimlerde molekuumlller titreşim esasına dayanan mekanik bir zorlamayı

ifade eder Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir

A) Titreşim B) Etki

C) Dayanıklılık D) Ses

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

18

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu oumlğrenme faaliyetinin sonunda eğitim ve oumlğretim faaliyetlerini başarı ile

tamamladığınızda ccedilevrede guumlvenliği tehdit edici unsurları tanımlayabileceksiniz

Buumlyuumlk bir işletmeye gidiniz ve iş yerinde ne gibi guumlvenlik tedbirleri alındığını

araştırınız

Bulduğunuz bilgileri sınıfta oumlğretmeninizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız ve

tartışınız

2 İŞ YERİ GUumlVENLİĞİ

Guumlnuumlmuumlzde iş kazalarının nedenlerini ortaya koymaya youmlnelik birccedilok araştırma

yapılmaktadır Yapılan bu araştırmalara goumlre iş kazalarının ortaya ccedilıkmasında genellikle

uumllkelerin sanayileşme biccedilimi işletme şekilleri kaza istatistik ve araştırmalarının yetersizliği

denetim hizmetlerinin eksikliği ccedilalışanların niteliği ve iş guumlvenliği bilincinin

oluşturulamaması başlıca etkenlerdir İş kazalarının oluşmasında ccedilalışanlara bağlı nedenler

kadar iş yerinin fiziksel ve mekanik ccedilevre koşullarına bağlı nedenler de etkendir

21 Temizlik

İş yerindeki binaların uumlretime uygun olması yerlerdeki doumlşemeler taban ve tavan

oumlzellikleri pencereler kapılar geccediliş yolları merdivenler rampalar iş yerinde kullanılan

aletlerin korunması ve temizliği iş yerinin duumlzeni konusunda belirleyici olmaktadır Sayılan

bu konular kuumlccediluumlk birer ayrıntı gibi goumlruumlnmekle birlikte kimi zaman can ve mal kaybıyla

sonuccedillanan buumlyuumlk iş kazalarının nedeni olabilmekte kimi zaman da kazaların ccedilalışanlar ve

işletme uumlzerindeki etkilerini artırmaktadır

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzen iş kazalarını oumlnleyen oumlnemli etkenlerdir Mevcut

duumlzenin ve istenilen temizliğin yeterli ve suumlrekli olması yapılacak guumlnluumlk ccedilalışma ve

denetimlerle muumlmkuumlnduumlr İş yerinin ve ccedilalışma sırasında kullanılan gereccedillerin (makineler

kişisel koruyucular kuumlccediluumlk el aletleri vb) temiz olması da ccedilalışanların moral ve

isteklendirilmelerini olumlu youmlnde etkileyerek işlerine daha ccedilok oumlnem vermelerini ve

dikkatli davranmalarını sağlar

Bir iş yerinde temizlik ve duumlzenin sağlanması iccedilin başlıca yapılması gerekenler

şunlardır

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

ARAŞTIRMA

AMACcedil

19

Ccedilalışma sırasında ccedilalışılan alanın ve ccedilevrenin kirlenmesine engel olunmalı bu

alanlar olabildiğince temiz tutulmalıdır (Resim 21)

Resim 21 İş yeri temizliği

Ccedilalışan takım tezgacirch ve makine işin tamamlanmasından sonra mutlaka

temizlenmelidir kullanılan gereccediller yerine konulmalıdır

İş atıkları ve ccediloumlplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalıdır

Ccedilalışanların kayarak duumlşmelerine neden olabilecek yağ mazot gibi petrol

uumlruumlnleri hemen temizlenmelidir

Oumlzellikle gıda maddelerinin uumlretildiği iş yerlerinde fare boumlcek vb zararlı

hayvanlara karşı yeterli ilaccedillama yapılmalıdır (Resim 22)

Resim 22 Zaralı hayvanlara karşı yapılan ilaccedillamadan bir goumlruumlnuumlm

Ccedilalışanların temizlik kurallarına suumlrekli uymalarını sağlamak iccedilin basılı broşuumlr

yayımlanmalı uyarıcı levhalar iş yerlerinin goumlruumlluumlr yerlerine asılmalıdır

(Resim 23)

20

Resim 23 Uyarıcı levhalar

İş yerlerinde yatakhane yemekhane banyo duş tuvalet vb yerlerle

sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler ccedilabuk

kirlenebilir Bu gibi yerlerin temizliği de titizlikle yapılmalıdır (Resim

24)

Resim 24 Tuvalet ve lavaboların temizliği

İŞ GUumlVENLİİ 1

22 El Aletleri

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak

kullanılanlar el aletleri olarak tanımlanır Oumlzellikle kuumlccediluumlk iş yerlerinde oluşan iş kazalarının

ccediloğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya kullanılamayacak şekilde bozuk ve yıpranmış

olmalarından kaynaklanmaktadır

221 El Aletlerinin Sınıflandırılması

Kesici aletler

Kesme duumlzeltme şekil verme gibi işlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir İş

yaşamında kullanılan kesici aletlerin başlıcaları şunlardır

21

Resim 25 Pense Resim 26 Yan keski

Resim 27 Kargaburun Resim 28 Tel makası

Resim 29 Eğe Resim 210 Kablo soyma pensi

Resim 211 Cımbız Resim 212 Maket bıccedilağı

22

Resim 213 El testeresi Resim 214 Matkap

İŞ GUumlVENL İĞİ 1

Vurma Aletleri

Resim 215 Plastik ccedilekiccedil Resim 216 Metal ccedilekiccedil

Sıkıştırma aletleri ve takımları

Resim 217 Tornavidalar Resim 218 Şarjlı tornavida

23

Resim 219 Kombine anahtar takımı

N LİĞ İ

Resim 220 Lokma anahtar takımı Resim 221 1Yıldız anahtar takımı

Resim 222Alyan anahtar takımı Resim 223 Kurbağacık anahtar

Resim 224 Boru anahtarı Resim 225 Mengene

24

Oumllccedilme ve kontrol aletleri

Oumllccedilme aletleri oumllccedilmelerde verimli bir biccedilimde kullanılabilecek aletlerdir Mesela bir

duvar kenarı veya boru boyu oumllccedilerken metre tornalama veya frezeleme yaparken kumpas ve

mikrometre hassas oumllccedilmelerde ihtiyaccedil duyulan başlıca oumllccedilme aletleridir Accedilı değerleri

oumllccedilmede accedilıoumllccedilerler elektrikte kullanılan kontrol kalemleri gibi Başlıca oumllccediluuml alet

ccedileşitlerinden bazı oumlrnekler aşağıda goumlruumllmektedir

Resim 226 Şerit metre Resim 227 Accedilı boumlluumlntuumlluuml uumlniversal accedilı goumlnyesi

Resim 228 Kumpas

Resim 229 Mikrometre

25

Resim 230 Kontrol kalemi ccedileşitleri Resim 231 Dijital kontrol kalemi

222 Guumlvenlik Tedbirleri

El aletlerinin kullanılması sırasında ccedilıkan iş kazalarına karşı alınabilecek oumlnlemler

aşağıdaki gibi sıralanabilir

El aletleri seccedililirken oumlncelikle iş iccedilin en uygunu olup olmadığı

denetlenmelidir Doğru el aleti seccedililmediği iccedilin birccedilok iş kazası ortaya

ccedilıkmaktadır

El aletlerini kullanacak kişinin gerekli doğru bilgiye sahip olması gerekir

Ccedilalışan bu bilgiye sahip değilse ilgili kişilerden destek alarak aleti

kullanmasını oumlğrenmelidir

El aletlerinin guumlvenli bir yerde bulunmaması nedeniyle yaralanmalar ve

kazalar ortaya ccedilıkabilmektedir Bu tuumlr kazaların oumlnlenebilmesi iccedilin iş

yapılırken ve iş bitiminde bunların guumlvenli bir yere konulması gerekir

Sapları kırılmış biccedilimi bozulmuş kopmuş koumlrlenmiş ccedilekiccedil eğe vb aletler

kullanılmamalıdır Bunların bozulan ccedilapaklanan başları taşlanarak ya da

eğelenerek duumlzeltilmelidir

El aletleri kullanırken ellerin yağlı kaygan ve ıslak olmamasına oumlzen

goumlsterilmelidir

Resim 232 Doğru el aleti kullanma

26

23 Elektrikli Alet ve Makineler

Guumlnuumlmuumlzde iş yerlerinde elektrikli el aletleri yaygın olarak kullanılmaktadır

Elektrikli aletleri kullanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Yapılacak işe uygun elektrikli alet kullanılmalı ve riskleri hakkında yeterli

bilgiye sahip olunmalıdır

Elektrikli el aletleri kullanırken koruyucu teccedilhizat giyilmelidir

Kordonu yıpranmış el aleti veya zedelenmiş uzatma kordonu

kullanılmamalıdır

Alet kullanılmadan oumlnce mutlaka kontrol edilmelidir

Elektrikli el aletleri nemli ya da ıslak durumda olan yerlerde

kullanılmamalıdır

Aletin fişi prizdeyken asla ayar edilmemeli temizlenmemeli ucu ya da ağzı

değiştirilmemelidir

Elektrikli aletleri kullanırken ellerin kuru olmasına dikkat edilmelidir

Kablo kullanılmadığı zaman dikkatlice sarılmalı bir raf uumlzerine konulmalı ya

da uygun bir askıya asılmalıdır

Aletlerin onarımı her zaman yetkili bir elektrikccedili tarafından yapılmalıdır

231 Talaşlı İmalat Makineleri

Takım tezgacirchları ile bir veya birkaccedil takım ve aparat kullanarak metal hafif metal

doumlkuumlm plastik gibi malzemelerden talaş kaldırma yoluyla imalat resmindeki şekil ve

oumllccediluumllerde işlenmesine talaşlı imalat adı verilir Talaşlı imalatta iş parccedilası uumlzerinden

parccedilacıklar (talaş) kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereccedillere takım adı

verilir

Başlıca talaşlı imalat makineleri torna tezgacirchları matkap ve freze tezgacirchları olarak

sıralanabilir UumlVENLİĞİ 1

Torna tezgacirchları

Bir torna tezgacirchında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

İşccedililer tezgacirchın doumlnen kısımlarını elle durdurmaya ccedilalışmamalıdır

Tezgacirchlarda talaş fırlamalarına karşı oumlnlem alınmalıdır Talaş tekneleri ve

koruyucu siperler olmalıdır

Revolver otomat tezgacirchlarında ccedilalışma esnasında doumlnen tezgacirch dışına

taşan malzemeler uygun koruyucu iccediline alınmalıdır

Tornada ccedilalışma esnasında koruyucu kıyafetler giyilmelidir

27

Resim 233 Torna tezgacirchı

Freze tezgacirchları GUumlVENLİĞİ 1

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Kesici durmadan oumllccedilme ve kontrol yapılmamalıdır

Kesici ağzından fırlayan talaşlara karşı tezgacirch tablasında koruyucular

kullanılmalıdır

Talaşlar fırccedila ile temizlenmelidir

Resim 234 Freze tezgacirchı

28

Matkap tezgacirchları

Resim 235 Suumltunlu matkap tezgacirchı

İŞ UumlVENLİĞİ 1

Matkap tezgacirchlarında alınacak başlıca guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Tezgacirchta işlenen parccedilanın doumlnmemesi iccedilin mengene ile tespit edilmeli

gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

Doumlner parccedilaların ccedilıkıntıları uygun şekilde koruyucu iccediline alınmalıdır

Parccedila işlenirken kesici takımların ağzında kalan talaşların ve soğutucu

sıvının sıccedilramaması iccedilin siper yapılmalıdır

Ccedilıkan taşlar elle değil fırccedilayla temizlenmelidir

232 Talaşsız İmalat Makineleri

Talaşsız imalat makinelerini mekanik ccedilekiccediller (şahmerdan) ve presler şeklinde

sınıflandırabiliriz

Şahmerdan

Mekanik ccedilekiccediller (şahmerdanlar) kullanılırken alınacak guumlvenlik oumlnlemleri şunlardır

Aygıtın pedal kolları uygun şekilde kapatılmalı

Ccedilalışma sırasında parccedila fırlamalarına karşı şahmerdanların ccedilevresinde

seyyar paravanlar olmalı

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalı

Buhar ve hava basıncı ile ccedilalışan şahmerdanlarda hep ccedilalışır guumlvenlik

supabı stop valfı basınccedil duumlşuumlrme vanaları bulunmalı

Şahmerdanlarda ccedilalışma sırasında parccedilanın bir elle tutulması ve diğer elin

boş kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır

29

Resim 236 Şahmerdan

Presler

Presler kullanılırken dikkat edilecek konular şunlardır

Motorla ccedilalışan preslerde kalıp bağlanmadan oumlnce motor durdurulmalı

hidrolik ve pnomatikle sistemle ccedilalışan makinelerde basınccedil bağlantısı

kesilmeli ve pres başlığı ile tablo arasına takozlar konup

sağlamlaştırılmalıdır

Accedilık kalıpla ccedilalışan makinelerde koruyucular yapılmalıdır

El ve parmak koruyucuları kalıp hareketi tehlikeden oumlnce ccedilarpma veya

itme yoluyla gerekli uyarıyı yapmalıdır

Otomatik beslenme sistemi ve işin gereği olarak koruyucu yapılmayan

preslerde ccedilift el kumanda sistemi bulunmalıdır

Ccedilalışma anında parccedila fırlamasına karşı uygun siperler olmalıdır

Pedalla ccedilalışan preslerde pedalın uumlzerinde koruyucu olmalıdır

233 Isıtıcı ve Kaynak Makineleri

Oksijen kaynak aparatları alccedilak basınccedillı buhar kazanları ve sıcak su kazanları başlıca

ısıtıcı ve kaynak makineleridir

Metallerin kaynaklarında kullanılan oksijen kaynak aparatlarının kullanımında dikkat

edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır

Kaynak yapılan yerde kullanılan tuumlpten başka tuumlp bulundurulmamalı

Kullanılan tuumlpler dik konumda tutulmalı ve duumlşmemesi iccedilin gerekli

oumlnlemler alınmalı

Tehlike anında kolay soumlkuumllebilmeli

Gaz tuumlplerinin taşınması iccedilin tekerlekli oumlzel araccedillar kullanılmalı

Tuumlpler kullanılmadıkları zamanlar valfları kapatılmalı ve bu valflara

koruyucuları takılmalı

Oksijen tuumlpleri yağlı elle tutulmamalı

30

Tuumlplerin valfları manometre ve diğer teccedilhizatları yağlanmalıdır

Resim 237 Kaynak makineleri aparatları ve kaynak yapan bir kişi

İŞ GUumlVENLİĞİ 1

83Alccedilak basınccedillı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan ccedilalışmalarda

alınması gereken tedbirler şunlardır

Alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarında basınccedil 05 atuuml sıcaklık ise

100 oCrsquoyi geccedilmemeli

Her sıcak su kazanına bir genişleme kabı ve borusu (nefes) konulmalı

Genleşme borusu ile valfından ccedilıkan sular dışarı atılırken ccedilalışanlara

zarar vermemeli

Her alccedilak basınccedillı buhar ve sıcak su kazanlarının beslenme suyu boruları

uumlzerine stop valfı ve geri tepme klapesi konulmalı

Kazanlar 1 atmosfer basıncını geccedilmeyecek şekilde ayarlanmalı

Sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 oCrsquoyi geccedilmesini oumlnleyecek termostat

bulunmalı

Alccedilak basınccedillı buhar kazanlarında beslenme suyu basıncı ocaktaki ateşin

karşısına gelen kazan kesimine verilmelidir

Sıcak su kazanlarının işletilmesi ile ilgili ccedilalışmalarda alınacak guumlvenlik oumlnlemleri ise

şunlardır

Kazan dairelerine yetkili ve sorumludan başkası girmemelidir

Kazan yakılmadan oumlnce gerekli oumlnlemler alınıp vanalar valflar ve borular

kontrol edilmelidir

Kazanların ilk ateşleme sıcaklığı birden arttırılmamalıdır

Kazanların ccedilevresinde yakıt bulunmamalı iccedilinde ateşleme anında

patlama olmaması iccedilin kazan iyice havalandırılmalıdır

Kazanların devreye girmesinde ana ccedilıkış vanası accedilılmadan oumlnce emniyet

ventili kontrol edilmelidir

Boru tesisatı uumlzerindeki hava ccedilıkış vanaları hava boşaltılıncaya kadar accedilık

tutulmalı ve kazan gerekli basınccedil sıcaklığına ulaştıktan sonra ana ccedilıkış

stop valfı yavaş yavaş accedilılmalıdır

Kazanın emniyet supapları vardiya değişiminde kontrol edilmelidir

31

234 Oumllccedilme Ayar ve Kontrol Makineleri

Kontrol kalemi devir sayısı oumllccediler (turmetre) kumpas mikrometre gibi aletler oumllccediluumlm

kontrol ve ayar işlerinde kullanılır

Oumllccedilme ayar ve kontrol makinelerinin kullanılması sırasında alınacak guumlvenlik

oumlnlemleri ise şunlardır

Oumllccedilme ayar ve kontrol yapılacak uumlruumln makineye ccedilok sağlam tespit

edilmelidir

Oumlzellikle sertlik kırılganlık gibi oumllccediluumlmlerin yapımı sırasında parccedila

fırlamasına karşı tedbir alınmalıdır

Makineler hareket halindeyken oumllccediluumlm yapılmamalıdır

Genel iş guumlvenliği kurallarına uyulmalıdır

24 Koruyucu Araccedillar

Koruyucu araccedillar ccedilalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına

tutulmalarını oumlnlemek uumlzere ccedilalışılan yerin oumlzelliğine ve yuumlruumlrluumlkteki mevzuata goumlre

ccedilalışma suumlresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir

Koruyucu araccedilları iş yerinin oumlzelliğine goumlre suumlrekli kullanılması gerekenler (baret iş

elbisesi iş ayakkabısı vb) ve ccedilalışma anında kullanılması gerekenler (maske goumlzluumlk

eldiven yağmurluk emniyet kemeri vb) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek olasıdır

Resim 238 Koruyucu araccedillarla ilgili uyarıcı levhalar

32

241 Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı belirli yerlerde ccedilalışanlar iccedilin zehirli etki

goumlsterir Solunum sindirim sinir sistemlerinde hastalık yapabilir Ayrıca solunum

sisteminde tahribat yapan oumlnemli bir zararlı madde de tozdur Solunum sisteminin bu zararlı

etkilerden korunması iccedilin solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır

Solunum cihazlarının iki ana tuumlruuml vardır

Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı

Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları soluduğumuz havadaki parccedilacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler Toz zerreciklerini metal zerreciklerini sisi dumanı solunum

havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar Temiz hava sağlayan solunum cihazları

ccedilalışana bir hortum yardımıyla hava tuumlpuumlnden sıkıştırılmış temiz hava sağlar

Resim 239 Ccedileşitli maske ve solunum cihazı modelleri

242 Vuumlcudun Korunması

İş yerindeki olası tehlikelere karşı vuumlcudu korumak amacıyla elyaf dokumadan elbise

oumlnluumlk ya da tozluk giyilmelidir Yuumlksek yerlerde veya engebeli yerlerde ccedilalışırken

duumlşmemek iccedilin guumlvenlik kemeri guumlvenlik halatı duumlşuumlş tutucusu ya da guumlvenlik ağı

kullanılmalıdır

Ellerin korunması

Eller vuumlcudun sıkccedila yaralanan boumlluumlmleri arasındadır ve suumlrekli olarak değişik risklerle

karşı karşıyadır Travmatik yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir El kazalarını

oumlnlemek eldivensiz olarak keskin sivri uccedillu ağır sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler

kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır

33

Resim 240 Ellerin korunması

El yaralanmalarına neden olan riskler aşağıdaki biccedilimde sınıflandırılabilir

Mekanik tehlikeler Ccedilarpmalar ezilmeler burkulmalar yıpranmalar delinmeler

kesilmeler kopmalar

Termik tehlikeler Sıcaklık ergimiş metallerin sıccedilraması aşırı soğuk

Kimyasal tehlikeler Asitler bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin teması

Elektrik tehlikeler Elektrik kıvılcımı

Resim 241 Elektriklenme ccedileşidi

Goumlzlerin korunması

Goumlz koruyucuları goumlzleri zararlı ışınlardan ccedileşitli yabancı maddelerden ve

darbelerden korurlar Guumlvenlik goumlzluumlklerinde kullanılan ccedilerccedileveler guumlnluumlk hayatta

kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur

34

Resim 242 Koruyucu goumlzluumlkler

Başın korunması

İş yerinde herhangi bir parccedilanın duumlşmesi veya sıccedilraması bir yerden geccedilerken başın

ccedilarpması baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır Başın kaza tehlikelerinden

korunması iccedilin delinmeye kırılmaya elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış

baret (guumlvenli kask) kullanılmalıdır

Resim 243 Başın korunması

Ayakların korunması

Bir gereccedil ve eşyanın duumlşmesinden oluşan ezilmeler sivri eşyalarla delinmeler ccedilivi

batması kaymalar ergimiş metallerin sıccedilramasından oluşan yanıklar ayaklar iccedilin her zaman

tehlike oluşturmaktadır Bu nedenle ccedilelik burunlu ayakkabılar iş yerlerinde ayak koruyucusu

olarak kullanılmaktadır Ayrıca kullanılan ayakkabıların ergonomik olmasına da dikkat

edilmelidir İnşaat işlerinde su geccedilirmeyen lastik ccedilizmeler kullanılırken elektrikccedililikte

yuumlksek voltajlara dayanıklı kauccediluk ccedilizmeler kullanılır Ğİ 1

92

Resim 244 Ccedileşitli iş ayakkabıları