b · tr22 gÜney marmara bÖlge plani (2010-2013) aralık 2010 beşeri ve sosyal sermayesini...

TR22 GÜNEY MARMARA

BÖLGE PLANI (2010-2013)

Aralık 2010

Beşeri ve sosyal sermayesini geliştirmiş, girişimcilik ruhunu

canlandırarak tarım ve turizm sektörlerinde küresel rekabet

seviyesine ulaşmış, sanayisi katma değeri yüksek sektörler lehine

gelişmiş; Kaz Dağları, Truva, Gelibolu, Manyas Kuş Cenneti gibi

kültürel ve doğal zenginlikleriyle çevreye duyarlı kalkınmış

YAŞANACAK BÖLGE

i

SUNUġ

Bugünün beklenti ve ihtiyaçlarını, gelecek kuĢakların beklenti ve ihtiyaçlarını da

düĢünerek karĢılama anlayıĢıyla ortaya konulan TR22 Düzey 2 Bölge Planı, bölgesel

geliĢmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliği sağlamak, ulusal düzeyde üretilen politika, plan ve

stratejiler ile yerel düzeyde yürütülen faaliyetler arasındaki bütünlüğü sağlamak, bölgesel

program ve projelere temel oluĢturmak üzere hazırlanan strateji, koordinasyon ve

yönlendirme belgesidir.

3194 sayılı Ġmar Kanunu‟nun 8. Maddesi kapsamında Devlet Planlama TeĢkilatı‟nın

uygun görmesi üzerine Balıkesir ve Çanakkale illerini içine alan TR22 Düzey 2 Bölgesi için

Güney Marmara Kalkınma Ajansı‟nın (GMKA) koordinasyonunda hazırlanan bu plan, Devlet

Planlama TeĢkilatı MüsteĢarlığı‟nca (DPT) onaylanarak yürürlüğe girmiĢtir.

Uzun vadeli geliĢme stratejisinin ilk dört yıllık dönemini kapsayan TR22 Düzey 2

Bölge Planı; bölgenin vizyonuna, bu vizyona giden yoldaki önceliklere ve stratejilere yer

vermektedir. Bölgedeki kurum ve kuruluĢların, üniversitelerin, sivil toplum örgütlerinin

katılımıyla ilk kez yapılan bu planlama çalıĢması; uzun vadede ulaĢılmak istenen yer

doğrultusunda atılacak adımların stratejisini ortaya koymaktadır. Bu kapsamda, ilk bölge

planı döneminde aĢağıda belirtilen geliĢme eksenleri doğrultusunda çalıĢmalar yapılacaktır:

• Çevreye duyarlı, yenilikçi, rekabet gücü yüksek sektörlerin oluĢturulması için

Ar-Ge, Yenilikçilik ve MarkalaĢma bilincinin geliĢtirilmesi ve bunun için gerekli olan altyapı

çalıĢmalarının yapılması

• Bölgenin doğal güzelliklerinin, tarihi mirasının ve kültürel kaynaklarının

sağladığı potansiyelleri harekete geçirerek bölgesel geliĢmenin sağlanması

• Bölgedeki nitelikli iĢ gücünün bölgenin öncelikleri doğrultusunda

yönlendirilerek bölge halkının refah düzeyinin yükseltilmesi ve sosyal dayanıĢmanın

geliĢtirilmesi

DeğiĢimin çok daha yoğun bir Ģekilde yaĢandığı, küreselleĢmenin her alanda etkili

olduğu, fırsatların ve tehditlerin de çoğaldığı bu dönemde plan, bölgenin gerçekleĢecek

dönüĢümlerinin senaryosunu oluĢturmaktadır.

ii

TR22 Düzey 2 Bölge Planı, kamu kesimi ile özel kesim ve sivil toplum arasında

iletiĢime ve belirlenen stratejik amaçlar temelinde iĢbirliğine katkıda bulunacaktır. Bu

anlamda plan, sadece kamu kurum ve kuruluĢları için değil, toplumun her kesiminden

paydaĢlar için hedef ve strateji birliği sağlayarak yol gösterici olacaktır.

Katılımcılık esası temelinde oluĢturulan bu planın hazırlık aĢamasında desteğini

esirgemeyen herkesin, planı içselleĢtirme ve uygulama aĢamalarında da aynı anlayıĢla birlik

ve bütünlük içinde hareket etmeleri ortak temennimizdir.

Bölge planımızın hazırlanmasında katılımlarıyla, çalıĢmalarıyla, görüĢ ve önerileriyle

katkı sunan tüm kiĢi ve kuruluĢlara, emeği geçen herkese teĢekkürlerimi sunarım.

Abdülkadir ATALIK

Çanakkale Valisi

GMKA Yönetim Kurulu BaĢkanı

iii

ĠÇĠNDEKĠLER

SUNUġ i ĠÇĠNDEKĠLER iii TABLOLAR vi GRAFĠKLER viii HARĠTALAR ix

KISALTMALAR x YÖNETĠCĠ ÖZETĠ 1 1 PLAN HAZIRLAMA SÜRECĠ VE KATILIMCILIK 9

1.1 GiriĢ 9 1.2 Hazırlık Süreci ve Yöntem 10

1.2.1 Arama Konferansı 10 1.2.2 Derinlemesine GörüĢmeler 11

1.2.3 Anket ÇalıĢması 11

1.2.4 Ġkincil Veriler 12 1.2.5 Bölge Planının Hazırlanmasında Dikkate Alınan Belgeler 12

2 MEVCUT DURUM ANALĠZĠ 14

2.1 Bölgenin Tanımlanması 14 2.2 BeĢeri ve Sosyal Sermaye 15

2.2.1 Nüfus ve Demografik Yapı 15

2.2.1.1 Nüfus Yapısı ve Dağılımı 15 2.2.1.2 Göç 19

2.2.2 Sağlık 22 2.2.3 Eğitim 24

Üniversiteler 29

Balıkesir Üniversitesi 29 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 30

2.2.3.1 Kütüphaneler 30 2.2.4 ĠĢgücü, Ġstihdam ve ĠĢsizlik 30

2.2.4.1 Dezavantajlı Gruplar, Sosyal Ġçerme ve Sosyal Uyum 41

2.3 Ekonomik Yapı 42 2.3.1 Genel Ekonomik Yapı 42 2.3.2 Sektörel Analizler 48

2.3.2.1 Tarım ve Hayvancılık Sektörü 48 2.3.2.1.1 Bitkisel Üretim 49

2.3.2.1.2 Hayvansal Üretim 62 2.3.2.1.3 Su Ürünleri Üretimi 66

2.3.2.2 Sanayi Sektörü 67 Organize Sanayi Bölgeleri 72

2.3.2.3 Hizmetler Sektörü 75

2.3.2.3.1 Turizm 75 2.3.2.3.2 Ticaret 89

2.3.2.3.2.1 Ġç Ticaret 89 2.3.2.3.2.2 DıĢ Ticaret 91

2.3.2.3.3 Bankacılık ve Finans 96 2.3.2.3.4 UlaĢım ve Lojistik 98

2.3.2.3.4.1 Karayolu 99 2.3.2.3.4.2 Denizyolu 102

iv

2.3.2.3.4.3 Demiryolu 106

2.3.2.3.4.4 Havayolu 108 2.3.2.4 Diğer Sektörler 110

2.3.2.4.1 Madencilik 110

2.3.2.4.1.1 Metalik Madenler 114 2.3.2.4.1.2 Endüstriyel Hammaddeler 115 2.3.2.4.1.3 Yarı Kıymetli Mineraller 118 2.3.2.4.1.4 Enerji Hammaddeleri 119

2.3.2.4.2 Enerji 121

2.3.2.4.2.1 Yenilenebilir Enerji Kaynakları 122 2.3.2.4.2.2 Enerji Verimliliği 128

2.3.3 ĠĢ Demografisi 129 2.3.4 Bölgede Yatırımlar ve Finansman Kaynakları 132

2.3.4.1 Yabancı Sermaye 132

2.3.4.2 Kamu Yatırımları 138

2.3.4.3 Diğer Finansman Kaynakları 140

2.3.5 Küçük ve Orta Büyüklükteki ĠĢletmeler (KOBĠ) 141 2.4 Çevresel Sürdürülebilirlik 148

2.4.1 Doğal Kaynaklar ve Biyolojik ÇeĢitliliğin Korunması 149 2.4.2 Su Kaynakları ve Atıksu Yönetimi 150

2.4.3 Atık Yönetimi 153 2.4.4 Hava Kalitesi 157

2.4.5 Çevre Düzeni Planları 158 2.4.6 Doğal Risk Faktörleri 158

2.5 GZFT Analizi 160

3 VĠZYON, AMAÇ, HEDEF VE STRATEJĠLER 164 AMAÇ 1 : REKABET EDEBĠLĠRLĠĞĠN ARTIRILMASI 165

HEDEF 1 : Tarım Sektörünün Rekabetçi Bir Yapıya KavuĢturulması 166 HEDEF 2 : Turizm Sektörünün Rekabet Gücünün Artırılması 168

HEDEF 3 : GiriĢimciliğin GeliĢtirilmesi 170 HEDEF 4 : Sınai ve Ticari ĠĢletmelerin Kurumsal Yapılarının GeliĢtirilmesi 171

HEDEF 5 : UlaĢım Yapısının ve Lojistiğin Güçlendirilmesi 172

HEDEF 6 : Ar-Ge, Yenilikçilik ve MarkalaĢma Bilincinin GeliĢtirilmesi 174 HEDEF 7 : DıĢ Ticaretin GeliĢtirilmesi 174

HEDEF 8 : OSB‟lerin Etkinliklerinin Artırılması 175 AMAÇ 2 : BEġERĠ SERMAYENĠN VE SOSYAL YAġAMIN GELĠġTĠRĠLMESĠ

176

HEDEF 1 : Ġnsan Kaynaklarının Bölgenin Önceliklerine Paralel Kanallara

Yönlendirilmesi 177

HEDEF 2 : ToplumsallaĢmanın ve Sosyal DayanıĢmanın GeliĢtirilmesi: 178 HEDEF 3 : Eğitim ve Sağlık Hizmetlerinin Kalitesinin Yükseltilmesi 179

AMAÇ 3 : ÇEVRESEL SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠĞĠN SAĞLANMASI 181

HEDEF 1 : Atık Yönetimine ĠliĢkin Altyapı Eksiklerinin Giderilmesi 181 HEDEF 2 : Çevre Bilincinin Yükseltilmesi ve Bilgi Birikimin Artırılması 183 HEDEF 4 : Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımının YaygınlaĢtırılması

184

HEDEF 5 : Enerji Verimliliğinin Artırılması 185 HEDEF 5 : Doğal Risk Faktörlerine KarĢı Hazırlıklı Olunması 185

4 BÖLGE MEKÂNSAL GELĠġME ġEMASI 186 5 FĠNANSMAN 196

v

6 PERFORMANS GÖSTERGELERĠ 197

7 KOORDĠNASYON, ĠZLEME VE DEĞERLENDĠRME 202 TERĠMLER SÖZLÜĞÜ 203 EKLER 208

KAYNAKÇA 221

vi

TABLOLAR

Tablo 2.1 ADNKS Verilerine Göre TR22 Düzey 2 Bölgesi‟ne ĠliĢkin Bölge ve Ġller

Bazında Temel Nüfus Göstergeleri (2009) ..................................................................... 16 Tablo 2.2 YaĢ Grubuna Göre Doğum (31/08/2010) ................................................................ 18

Tablo 2.3 ADNKS Verilerine Göre YaĢ Bağımlılık Oranları (2009) ...................................... 18 Tablo 2.4 ADNKS Verilerine Göre TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde Bölge ve Ġller

Bazında Nüfus Projeksiyonu (2008) ............................................................................... 21 Tablo 2.5 Sağlık Personeli Sayıları ve Bir Sağlık Personeline DüĢen KiĢi Sayısı

(2006) .............................................................................................................................. 23

Tablo 2.6 6 YaĢ ve Üzeri Nüfusun Okuma Yazma Durumu ve Cinsiyete Göre

Dağılımı (2009) (KiĢi) .................................................................................................... 25 Tablo 2.7 Cinsiyete Göre Bitirilen Eğitim Düzeyi (2009) ....................................................... 29

Tablo 2.8 TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nin Türkiye Geneli ile KarĢılaĢtırmalı ĠĢgücü

Durumu (15+) (2009)...................................................................................................... 33 Tablo 2.9 15+ Nüfusun ĠĢgücüne Katılma Oranları (2009) ..................................................... 34 Tablo 2.10 15+ Ġstihdamın Sektörel Dağılımı .......................................................................... 36

Tablo 2.11 Genel ĠĢ Durumu (2009) (KiĢi) .............................................................................. 37 Tablo 2.12 TR22 Düzey 2 Bölgesi 15+ ĠĢgücüne Dahil Olmama Nedenine Ve Eğitim

Durumuna Göre ĠĢgücüne Dahil Olmayan Kadınlar (Bin) (2009) ................................. 38 Tablo 2.13 TR22 Düzey 2 Bölgesi Eğitim Düzeylerine Göre Ġstihdam Dağılımı

(2009) .............................................................................................................................. 39

Tablo 2.14 15 YaĢ Üstü ĠĢsiz Rakamları (bin) ......................................................................... 39 Tablo 2.15 TR22 Düzey 2 Bölgesi Eğitim Durumuna ve GeniĢ YaĢ Grubuna Göre

ĠĢsizler, (2009) (bin) ....................................................................................................... 40 Tablo 2.16 ĠĢteki Durumuna Göre Ġstihdam (2009) (bin) ........................................................ 40 Tablo 2.17 TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Bakımından

Türkiye Genelindeki Konumu ........................................................................................ 42

Tablo 2.18 Balıkesir ve Çanakkale Ġlçelerinin Türkiye Genelindeki 872 Ġlçe Ġçindeki

GeliĢmiĢlik Sıraları, (2004) ............................................................................................. 44

Tablo 2.19 Cari Fiyatlarla Bölgesel Gayrisafi Katma Değer – Ġktisadi Faaliyet

Kollarına Göre Temel Fiyatlarla (bin TL) (2006) .......................................................... 45 Tablo 2.20 Bölgenin yıllara göre tarımsal üretiminin Türkiye toplam tarımsal

üretimine oranı (yüzde ) .................................................................................................. 49 Tablo 2.21 Balıkesir ve Çanakkale Ġlleri Arazi Dağılımı ......................................................... 49

Tablo 2.22 Balıkesir ve Çanakkale Ġllerinde Tarım Sektöründe Faaliyet Gösteren

ĠĢletme Sayıları ............................................................................................................... 52 Tablo 2.23 TR22 Bölgesindeki ĠĢlenebilir Arazinin Ġller Bazında Dağılımı ........................... 53 Tablo 2.24 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Üretilen Bazı Önemli Tarla Bitkilerine ĠliĢkin

Değerler (2008) ............................................................................................................... 54

Tablo 2.25 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Üretilen Bazı Sebzelere ĠliĢkin Değerler, 2008 .......... 54 Tablo 2.26 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Üretilen Bazı Meyvelere ĠliĢkin Değerler, 2008 ........ 55

Tablo 2.27 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Zeytin Üretimine ĠliĢkin Değerler (2008) .................. 57 Tablo 2.28 Diğer Bitkisel Ürünlerin Üretimine ĠliĢkin Değerler (2008) ................................. 58 Tablo 2.29 TR22 Düzey 2 Bölgesi BaĢlıca Örtü Altı Ürün Üretimi (2008) ............................ 59 Tablo 2.30 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Organik Tarım (2008) ................................................ 60 Tablo 2.31 Tarımsal Alet ve Makineler (Adet) (2008) ............................................................ 61 Tablo 2.32 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Canlı Hayvan Sayıları (2008) ..................................... 64

vii

Tablo 2.33 Balıkesir ve Çanakkale Ġllerinde Üretilen Hayvansal Ürünlerin Dağılımı

(2008) .............................................................................................................................. 65 Tablo 2.34 TR22 Bölgesi‟nde Su Ürünleri Üretimi (2008) ..................................................... 66 Tablo 2.35 TR22 Düzey 2 Bölge Sanayisine ĠliĢkin Temel Göstergeler ................................. 71

Tablo 2.36 TR22 Düzey 2 Bölgesi OSB‟leri (2009) ................................................................ 74 Tablo 2.37 TR22 Düzey 2 Bölgesi‟ne ĠliĢkin Konaklama Tesis, Oda ve Yatak Sayıları ........ 76 Tablo 2.38 Balıkesir Ġli Termal Tesis Yatak Durumu .............................................................. 78 Tablo 2.39 Çanakkale Ġli Termal Tesis Yatak Durumu ........................................................... 79 Tablo 2.40 Güney Marmara Bölgesinde Bulunan Milli Parklar ve Özellikleri ....................... 81

Tablo 2.41 Tesislere GeliĢ, Geceleme, Ortalama KalıĢ Süresi Ve Doluluk Oranının

Ġllere Ve Ġlçelere Göre Dağılımı (2009) ......................................................................... 88 Tablo 2.42 TR22 Düzey 2 Bölgesi‟ne ĠliĢkin Bazı DıĢ Ticaret Göstergeleri (2008) ............... 94 Tablo 2.43 Türkiye ve TR22 Düzey 2 Bölgesi Ġhracat Değerlerinin Ekonomik

Faaliyetlere Göre Dağılımı (bin $) (2008-2009) ............................................................. 94

Tablo 2.44 TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde Faaliyet Gösteren Banka ve ġube Sayıları,

(Katılım Bankaları Hariç) ............................................................................................... 96

Tablo 2.45 TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde Banka Kredilerinin Sektörel Dağılımı (2008) ........... 98 Tablo 2.46 Karayollarının Türü ve Uzunlukları ....................................................................... 99 Tablo 2.47 TR22 Düzey 2 Bölgesi UçuĢ Trafiği ................................................................... 109 Tablo 2.48 TR22 Düzey 2 Bölgesi Havaalanları Yıllık Yolcu Trafiği (KiĢi) ........................ 110

Tablo 2.49 TR22 Bölgesi Elektrik Tüketimi (2009) .............................................................. 122 Tablo 2.50 TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde Üretime Geçen Rüzgar Santralleri .......................... 126

Tablo 2.51 TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde ĠnĢa Halindeki Rüzgar Santralleri ........................... 126 Tablo 2.52 Türkiye‟de ve TR22 Bölgesi‟nde Mevcut GiriĢimlerin Faaliyet Alanlarına

Göre Dağılımı (2008) .................................................................................................... 131

Tablo 2.53 Türkiye‟ye 2006, 2007, 2008 Yıllarında GerçekleĢtirilen Toplam

Uluslararası Doğrudan Yatırımın TR Düzey 2 Bölge Ġlleri Bazında Dağılımı ............ 133

Tablo 2.54 Balıkesir ve Çanakkale Ġllerinde Faaliyet Gösteren Yabancı Sermayeli

Firmaların MenĢeleri (31.12.2009) ............................................................................... 136

Tablo 2.55 Balıkesir Ġli Kamu Yatırımlarının Sektörel Dağılımı (2004-2008) (bin TL) ....... 139 Tablo 2.56 Çanakkale Ġli Kamu Yatırımlarının Sektörel Dağılımı (2004-2008) (bin

TL) ................................................................................................................................ 139

Tablo 2.57 TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde Avrupa Birliği Hibe Desteklerinden

Faydalanma Oranları ..................................................................................................... 140

Tablo 2.58 AB KOBĠ Tanımı ve Türkiye‟deki Yeni KOBĠ Tanımı (Tüm Sektörler

Ġtibariyle) ...................................................................................................................... 142 Tablo 2.59 TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde Sanayi Alanındaki KOBĠ‟lerin Sektörlere

Göre Dağılımı ............................................................................................................... 143 Tablo 2.60 Yıllar Ġtibariyle Bölgede Verilen KOBĠ TeĢvik Belgelerine ĠliĢkin Bilgiler ....... 144

Tablo 2.61 Kanalizasyon Ģebekesi ve arıtma tesisi ile hizmet verilen belediye sayıları

ve nüfusu (2008) ........................................................................................................... 150 Tablo 2.62 Ġçme ve kullanma suyu Ģebekesi ve arıtma tesisi ile hizmet verilen

belediye sayısı ve nüfusu (2008) .................................................................................. 152 Tablo 2.63 Bertaraf Yöntemine Göre Belediye Atık Miktarı (2008) ..................................... 155 Tablo 4.1 2023 Yılı Nüfus Projeksiyonuna Göre Nüfus Tahminleri (ADNKS) .................... 189

viii

GRAFĠKLER

Grafik 2.1 Bölge Nüfusunun YaĢ Gruplarına Göre Dağılımı .................................................. 17 Grafik 2.2 TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nin Düzey 1 Sınıflamasında Yer Alan 12 Bölge ile

olan Göç ĠliĢkisi – Göç Aldığı Bölgeler (2008-2009) .................................................... 20 Grafik 2.3 TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nin Düzey 1 Sınıflamasında Yer Alan 12 Bölge ile

Olan Göç ĠliĢkisi – Göç Verdiği Bölgeler (2008-2009) ................................................. 20

Grafik 2.4 Türkiye Geneli ve TR22 Düzey 2 Bölgesi Bazında Yüz Bin Kişiye Düşen Hastane Yatak Sayıları, (2004-2007) .......................................................................... 23

Grafik 2.5 TR Düzey 2 Bölgelerinde ĠĢsizlik ve ĠĢgücüne Katılma Oranları (2009) ............... 31

Grafik 2.6 ÇalıĢan Sayılarının Düzey 2 Bölgeleri Bazında Türkiye Toplamı Ġçindeki

Payı (yüzde) (2006) ........................................................................................................ 32 Grafik 2.7 TR Düzey 2 Bölgeleri YaĢ Gruplarına Göre Kadın Ġstihdamı ................................ 35 Grafik 2.8 TR22 Düzey 2 Bölgeleri Gayri Safi Katma Değerlerinde Tarım, Sanayi ve

Hizmetlerin Payları ......................................................................................................... 47 Grafik 2.9 TR22 Düzey 2 Bölgelerinde KiĢi BaĢına DüĢen Gayri Safi Katma Değerler

($) (2006) ........................................................................................................................ 48

Grafik 2.10 Canlı Hayvan Mevcudunun ve Hayvansal Ürünlerin Değerleri (bin TL)

(2008) .............................................................................................................................. 63

Grafik 2.11Ġller Bazında Limanlarımızı Ziyaret Eden Kruvaziyer Yolcu Sayısı .................... 84 Grafik 2.12 TR22 Düzey 2 Bölgesi Ġllerinde Ticaret Hacmi Cari Fiyatlarla (TL) .................. 90

Grafik 2.13 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Ticaretin Bölge GSYH‟sindeki Payı (Yüzde) ........... 90 Grafik 2.14 Türkiye ve TR22 Düzey 2 Bölgesi Ġhracat Değerleri (milyon $) (2002-

2009) ............................................................................................................................... 91

Grafik 2.15 Ġller Bazında Liman Tesislerinde ĠĢlem Gören Gemi Sayıları ........................... 103 Grafik 2.16 Türkiye‟de Kurulan-Kapanan ġirket ve Kooperatif Sayıları (adet) (2003-

2009) ............................................................................................................................. 129 Grafik 2.17 TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde Kurulan-Kapanan ġirket ve Kooperatif

Sayıları .......................................................................................................................... 130 Grafik 2.18 Türkiye‟de Kurulan-Kapanan Ticaret Ünvanlı ĠĢyeri Sayıları (adet)

(2003-2009) .................................................................................................................. 130 Grafik 2.19 Balıkesir Ġlinde Faaliyet Gösteren Yabancı Sermayeli Firmaların Faaliyet

Alanlarına Göre Dağılımı (adet) (31.12.2009) ............................................................. 134 Grafik 2.20 Çanakkale Ġlinde Faaliyet Gösteren Yabancı Sermayeli Firmaların

Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı (adet) (31.12.2009) ............................................... 135 Grafik 2.21 TR22 Bölgesi‟nde Verilen KOBĠ Yatırım TeĢvik Belgeleri‟nin Sektörel

Dağılımı (2006-2008 arası, toplam) .............................................................................. 145

ix

HARĠTALAR

Harita 2.1 TR22 Düzey 2 Bölgesi, Balıkesir ve Çanakkale Ġlleri ............................................ 14 Harita 2.2 Balıkesir ve Çanakkale illeri Jeotermal Haritaları .................................................. 77 Harita 2.3 Güney Marmara Bölgesi Turizm Potansiyelleri Haritası ........................................ 86 Harita 2.4 BölünmüĢ Yol Ağı ................................................................................................ 100 Harita 2.5 Bölgedeki Uluslararası Avrupa Yol Ağı ġebekesi ................................................ 101

Harita 2.6 Bölgedeki Türkiye TEM Yol Ağı ......................................................................... 102 Harita 2.7 Balıkesir Liman Haritası ....................................................................................... 104 Harita 2.8 Çanakkale Liman Haritası ..................................................................................... 105 Harita 2.9 TCDD Demiryolu ġebeke Haritası ....................................................................... 107 Harita 2.10 Balıkesir Ġli Maden Haritası ................................................................................ 112

Harita 2.11 Çanakkale Ġli Maden Haritası .............................................................................. 113 Harita 2.12 Balıkesir Ġli Jeotermal Alanları ........................................................................... 120

Harita 2.13 Çanakkale Ġli Jeotermal Alanları ......................................................................... 120

Harita 2.14 Türkiye Rüzgar Enerjisi Potansiyeli Atlası ......................................................... 123 Harita 2.15 Türkiye‟nin 50 m Yükseklikte Rüzgar Hızı ........................................................ 124 Harita 2.16 Çanakkale ve Balıkesir Ġlleri Rüzgar Dağılımı ................................................... 124

Harita 2.17 Türkiye‟nin 50 m Yükseklikte Rüzgar Kapasite Faktörü ................................... 125 Harita 2.18 Çanakkale Ġli Kapasite Faktörü Dağılımı ............................................................ 125 Harita 2.19 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası ..................................................................... 159

Harita 4.1 Güney Marmara Bölgesi UlaĢım Bağlantıları ....................................................... 188 Harita 4.2 Güney Marmara Bölgesi için Öngörülen Merkezler ve Etki Alanları .................. 190

Harita 4.3 Güney Marmara Bölgesi Termal Turizm Master Planı ......................................... 192 Harita 4.4 Güney Marmara Bölgesi Mekânsal GeliĢme ġeması ............................................ 194

x

KISALTMALAR

AAT : Atıksu Arıtma Tesisi

AB : Avrupa Birliği

ADNKS : Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi

AR-GE : AraĢtırma - GeliĢtirme

BM : BirleĢmiĢ Milletler

ÇED : Çevresel Etki Değerlendirme

ÇOMÜ : Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

DHMĠ : Devlet Hava Meydanları ĠĢletmesi

DPT : Devlet Planlama TeĢkilatı

DTM : DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı

EPDK : Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu

EĠE : Elektrik ĠĢleri Etüt Ġdaresi

GMKA : Güney Marmara Kalkınma Ajansı

GSKD : Gayri Safi Katma Değer

GSYĠH : Gayri Safi Yurt Ġçi Hasıla

GZFT : Güçlü-Zayıf Yönler; Fırsatlar ve Tehditler

HACCP : Hazard Analysis Critical Control Points

ĠGEME : Ġhracatı GeliĢtirme Etüd Merkezi

ĠGĠAD : Ġktisadi GiriĢim ve ĠĢ Ahlakı Derneği

ĠKG : Ġnsan Kaynakları GeliĢtirme

ĠġKUR : Türkiye ĠĢ Kurumu

KGF : Kredi Garanti Fonu

KOBĠ : Küçük ve Orta Büyüklükteki ĠĢletmeler

KOSGEB : Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi GeliĢtirme ve Destekleme Ġdaresi BaĢkanlığı

MTA : Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü

OSB : Organize Sanayi Bölgesi

POYD : Profosyenel Otel Yöneticileri Derneği

STK : Sivil Toplum KuruluĢları

TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi

TEDAġ : Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim ġirketi

TEPAV : Türkiye Ekonomi Politikaları AraĢtırma Vakfı

TEYDEB : Teknoloji ve Yenilik Destek Programları BaĢkanlığı

xi

TMMOB : Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği

TOBB : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

TPE : Türk Patent Enstitüsü

TTGV : Türk Teknoloji GeliĢtirme Vakfı

TUROB : Türkiye Otelciler ĠĢletmeciler ve Yatırımcılar Birliği

TÜBĠTAK : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik AraĢtırma Kurumu

TÜĠK : Türkiye Ġstatistik Kurumu

TÜRKONFED: Türk GiriĢimci ve ĠĢ Dünyası Konfedarasyonu

TÜROFED : Türkiye Otelciler Fedarasyonu

TÜRSAB : Türkiye Seyahat Acentaları Birliği

TYD : Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği

UNESCO : BirleĢmiĢ Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (United Nations

Educational, Scientific and Cultural Organization)

1

YÖNETĠCĠ ÖZETĠ

DeğiĢimin her alanda ve hızlı bir Ģekilde yaĢandığı, rekabetin gittikçe yoğunlaĢtığı bir

ortamda büyüme çabaları doğal kaynakları tehlikeye sokmaktadır. Bunun önüne geçilmesi

sürdürülebilir ve çok merkezli bir kalkınma anlayıĢı ile mümkündür. Mevcut kaynakların en

etkin Ģekilde kullanıldığı ve ortaya çıkacak geliĢmelerin doğru yönlendirildiği bir bölgede

kalkınma süreci hızlanacaktır. Bu yaklaĢımın esas alındığı TR22 Düzey 2 Bölge Planı‟nda

uzun vadede istenen; doğal, tarihi ve kültürel varlıklarını kaybetmeden ulusal ve küresel

ortamda rekabet edebilen, fırsatlar yaratan, bu fırsatları değere dönüĢtürebilen bir bölge

olmaktır.

Türkiye, bölgesel geliĢme politikalarının etkin bir Ģekilde uygulanması ve AB‟ye

uyum sağlanması amacı doğrultusunda 26 Ġstatistiki Bölge Birimi Düzey 2 Bölgesine

ayrılmıĢtır. Ġstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına göre TR22 Düzey 2 Bölgesi olarak

isimlendirilen Güney Marmara Bölgesi, Balıkesir (TR221) ve Çanakkale (TR222) illerinden

oluĢmaktadır. Yüzölçümü 24.232 kilometrekare olan Bölgede 31 ilçe, 87 belediye ve 1457

köy bulunmaktadır. 2009 yılı verilerine göre Bölgenin toplam nüfusu 1.617.820‟dir.

Nüfus yapısı ve dağılımı bakımından değerlendirildiğinde bölgede kilometrekare

baĢına düĢen insan sayısı 67 kiĢi olmakla birlikte bu oran 94 kiĢi olan Türkiye nüfus

yoğunluğu ortalamasının altında kalmaktadır. Bu durum Türkiye toplam nüfusunun yüzde

2,2‟sini oluĢturan Bölgenin yoğun göç baskısına maruz kalmamasının sonuçlarından biri

olarak değerlendirilebilir. 2009 yılı verilerine göre Bölge binde 7,9 nüfus artıĢ hızıyla binde

14,5 olan Türkiye nüfus artıĢ hızı ortalamasının altında kalmaktadır. Bu artıĢ hızıyla Bölge,

26 Düzey 2 Bölgesi arasında nüfus artıĢ hızı sıralamasında 18. sırada yer almaktadır.

Bağımlı nüfus oranına bakılacak olursa, genç (0-14 yaĢ) bağımlı nüfus oranı yüzde

26,68‟dir. Bu oran yüzde 38,79 olan Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. YaĢlı (65+

yaĢ) bağımlı nüfus oranı, yüzde 16,83 ile yüzde 10,46 olan ülke ortalamasının üzerindedir.

Bölgede genç bağımlı nüfus oranının ülke ortalamasından düĢük olması, doğurganlık oranının

Türkiye ortalamasının altında olduğunu göstermektedir.

Bölgenin az göç alması sanayileĢme oranının yetersizliğine iĢaret etmektedir. Nitekim

bölgede göç alan yerler, sanayinin görece geliĢmiĢ olduğu merkezlerdir. SanayileĢme oranının

düĢük olmasının bir sonucu olarak, Bölgede yüzde 58 olan ĢehirleĢme oranı, yüzde 76 olan

2

Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. SanayileĢme ve ĢehirleĢmenin yetersiz olması,

bölgesel geliĢim açısından olumsuz bir tablo olarak düĢünülmektedir. Diğer taraftan, doğal

nüfus artıĢının yüksek olmaması ve göçün olumsuz etkilerinin bulunmaması dengeli ve

sürdürülebilir kalkınma için avantajlı bir durumdur.

Mevcut durum itibariyle, TR22 Düzey 2 Bölgesi sosyo-ekonomik geliĢmiĢlik

göstergelerinden biri olan sağlık altyapısı açısından 26 Bölge arasında 14. sıradadır. Bebek

ölümleri oranının Türkiye ortalamasının oldukça altında olması nedeniyle Balıkesir ve

Çanakkale illeri “Altın Bebek Dostu” iller arasında yer almaktadır. TR22 Düzey 2

Bölgesi‟nde nüfusun büyük bir kısmının kırsal alanda yaĢadığı düĢünülecek olursa sağlık

hizmetlerinin bölge içinde eriĢilebilirliği ve homojenleĢtirilmesi önemlidir. Balıkesir ve

Çanakkale‟de geliĢime açık iki üniversite araĢtırma hastanesinin olması, sağlık standartlarının

yükselmesi açısından olumludur.

Eğitim seviyesi bakımından Bölge oldukça ileri düzeydedir. Bölgede okullaĢma

oranları üniversite düzeyinde okullaĢma hariç olmak üzere Türkiye ortalamasının üzerindedir.

Okul öncesi eğitimde okullaĢma oranı Balıkesir‟de yüzde 24,29 iken Çanakkale‟de yüzde

43‟tür. Bu oran, yüzde 39 olan Türkiye ortalaması ile karĢılaĢtırıldığında Çanakkale ili

Türkiye ortalamasının üzerinde, Balıkesir ili ise bu ortalamanın altında yer almaktadır.

Bölgede net ilköğretim okullaĢma oranı oldukça yüksektir. Mesleki ve teknik eğitim

seviyesinde okullaĢma oranı Balıkesir‟de yüzde 36,08, Çanakkale‟de ise yüzde 42,42 ile

Türkiye ortalaması olan yüzde 29,30‟dan yüksektir. Bölgede yüzde 10 olan üniversite bitirme

oranı, yüzde 12 olan Türkiye ortalamasından düĢüktür. Bölgede özellikle üniversite eğitimini

yaygınlaĢtırmaya yönelik özendirici faaliyetlerin yapılması ve okul öncesi eğitimde bölge içi

dengesizliklerin giderilmesi bölgenin sosyo-ekonomik geliĢmiĢlik seviyesine olumlu katkılar

sağlayacağı öngörülmektedir.

Bölgede yüzde 8,5 olan iĢsizlik oranı, yüzde 11,4 olan Türkiye ortalamasının

altındadır. Bölgede en yüksek istihdam oranına sahip ve ayrıca öncelikli sektör olan tarımda

2004 yılından beri istihdamda azalma gözlemlenmektedir. Bu azalma, sanayi ve hizmet

sektöründeki artıĢ ile karĢılanmıĢtır. Katma değeri yüksek organik tarım uygulamalarına

yönlendirilen tarım sektörünün bu alandaki nitelikli eleman eksikliğinin giderilmesiyle

istihdama katkı sunması beklenmektedir. Diğer öncelikli sektör olan turizmde ise bölgede

nitelikli eleman yetiĢtiren eğitim programları mevcuttur. Tarım sektörüne yönelik verilecek

3

eğitimler ile bireysel kapasite ve becerilerin geliĢtirilmesi, ihtiyaç duyulan kalifiye

elemanların yetiĢtirilmesi ve istihdam oranının artırılması düĢünülmektedir.

Devlet Planlama TeĢkilatı‟nın yayımlamıĢ olduğu Ġller Arası GeliĢmiĢlik Sıralamasına

göre Balıkesir ve Çanakkale illeri sırasıyla 15. ve 24. sırada yer almaktadır. TR22 Düzey 2

Bölgesi ise Ġstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına göre sosyo-ekonomik geliĢmiĢlik

sıralamasında 26 bölge içinde 10. sırada bulunmaktadır. Ġller arası rekabetçilik açısından

Balıkesir ilinin ticaret kapasitesi, üretim potansiyeli, tarım ve tarıma dayalı sanayi alanlarında

Çanakkale iline göre geridedir.

TR22 Düzey 2 Bölgesinde tarım sektörü öne çıkmaktadır. Tarımın bölge GSKD‟ sinde

(Gayri Safi Katma Değer) payı yüzde 22,4 ile yüzde 9,4 olan Türkiye ortalamasının oldukça

üzerindedir. Sanayi ve hizmet sektörlerinde bu oran Türkiye ortalamasının altındadır. Son

dönemlerde tarımın Bölge GSKD‟ sindeki payındaki azalma sanayi ve hizmet sektörünün

Bölge GSKD‟ sindeki artıĢ gözlenmektedir.

Bitkisel ve hayvansal üretim değerleri bakımından yıldan yıla bir artıĢ mevcuttur.

Bölgede yaygın olarak tarımı yapılan ürünler arasında zeytin, biber, domates ve tahıllar

sayılabilir. Süt ve süt ürünleri ile beyaz et ise baĢlıca hayvansal ürünlerdir. Parçalı ve dağınık

tarım arazilerinin varlığı, örgütlenme faaliyetlerinin etkin olmaması, modern tarım

uygulamalarına yönelik eğitim ve bilinç düzeyinin yetersizliği tarımdaki baĢlıca sorunlardır.

Parçalı ve dağınık tarım topraklarının yapısı, sulama faaliyetlerinde de maliyetin

artması, toprağın veriminin ve kalitesinin düĢmesi gibi birtakım sorunlara yol açmaktadır.

Yeraltı ve yer üstü sularının dengesiz kullanılması, yanlıĢ sulama yöntemleri sulamadaki

baĢlıca sorunlardandır.

Çanakkale‟de sulu tarım yapılan toprakların yüzde 90‟ında damlama ve yağmurlama

sulama sistemleri kullanılmaktayken, Balıkesir ilinde bu oran daha düĢüktür. Basınçlı sulama

sistemlerine geçiĢte en büyük engel finansman ve bilinç eksikliğidir. Ayrıca bölgede

ekonomik ömrünü tamamlamıĢ olan gölet ve sulama tesislerinin yenilenmesi gerekmektedir.

Arazi toplulaĢtırma çalıĢmaları ile sulamada ve tarımsal üretimde verimlilik artıĢı

sağlanabilir. Bu konuda faaliyetlerin yapılması ve bölge halkının eğitilmesi hem verim artıĢını

sağlayacak hem de rekabet edebilirlik kapasitesini artıracaktır.

4

Bölgenin bitkisel üretim değeri ise Türkiye‟nin toplam üretiminin yüzde 4,5‟lik

kısmını oluĢturmaktadır. Tarımda verimliliği ve tarıma dayalı sanayide kaliteyi artırmak için

genetik açıdan güçlü tohum kullanımının özendirilmesi, çiftçilerin bu konuda eğitim

faaliyetlerine ağırlık verilmesi gerekmektedir.

Bölgede hayvansal üretim kapasitesine bakıldığında, modern entegre tesisler ile

geleneksel yöntemlerle üretim yapan iĢletmeler bir arada bulunmaktadır. Küçük iĢletmelerin

örgütlenerek toplu bakım merkezlerinin kurulması, verimliliği artırıcı bir unsur teĢkil

edecektir. Kırsal bölgelerde yaygın olan mikro ölçekli hayvan yetiĢtiriciliğinin

toplulaĢtırılarak ölçek ekonomisinden yararlanılması gerekmektedir. Ayrıca, rekabet

edebilirliği artırmak için hayvansal ürünlerin kalitesini yükseltici faaliyetlerde bulunulması

önemlidir.

Standardizasyon eksikliği, markalaĢma, ambalajlama, paketleme, ulaĢım, uluslararası

pazarlara eriĢim gibi konulardaki mevcut sıkıntılar ihracatı, ticaret hacmini ve rekabet

edebilirliği olumsuz etkilemektedir. Bölgeye yüksek katma değer sağlama potansiyeli olan;

Ayvalık Zeytinyağı, Ezine Peyniri gibi coğrafi iĢaret sahibi olan ürünlerin tanıtım

faaliyetlerinin artırılması gerekmektedir. Ayrıca, uluslararası pazarları tanıma, ürün tanıtımı

ve pazarlaması konularında bilgilendirme çalıĢmaları dıĢ ticaret kapasitesini artırabilecektir.

Su ürünleri üretiminde ise bölgenin üretim potansiyeli etkin bir Ģekilde harekete

geçirilememiĢtir. Bunun için gerekli olan altyapı ve nitelikli insan kaynağı eksikliği baĢlıca

sorunlar arasındadır.

Kısa vadeye yönelik olarak hazırlanan bu plan döneminde tarım ve turizm sektörlerine

öncelik verilmesi, bölgenin mevcut durumu dikkate alındığında anlamlı görülmektedir.

Ancak, sanayi sektörü; uzun vadede bölgenin stratejik konumu ile cazibe merkezi olma

potansiyeline sahip olduğundan ağırlık kazanması beklenen sanayi politikalarına hazırlık

yapılması gerekmektedir.

Bölgede sanayi potansiyelinin tam olarak gerçekleĢmemesinin yanında tarım ve

hayvancılığa yönelik sanayi ön plandadır. Tarıma dayalı sanayi, yem ve gübre sanayi ile ziraat

aletleri ve makinelerine yöneliktir. Diğer taraftan yüksek yenilikçilik kapasitesine sahip

dondurulmuĢ gıda ve su ürünleri sanayisi oldukça geliĢmiĢtir. Bu sektördeki iĢletmelerin

5

çeĢitli uluslararası pazarlara yönelik ihracat kapasitesine sahip olması, bölgenin rekabet

gücünü artırıcı niteliktedir.

Bölgede büyük ölçekli iĢletmeler bulunmasına rağmen bu iĢletmeler ile KOBĠ‟ler

arasındaki iletiĢim zayıftır. Bölge illerinde giriĢimcilik kültürünün geliĢmemiĢ olması ve ilk

kez giriĢimde bulunmanın zorluğu KOBĠ‟lerin diğer sorunları arasındadır. Finans kaynakları

ve destekler hakkında bilgilendirme çalıĢmalarına ağırlık verilmesi ve KOBĠ‟lerde farkındalık

oluĢturulması için teknik desteğin sağlanması gerekmektedir.

Bölge sanayisinde büyük iĢletmeler bazında ihracat miktarının yüksek olmasına

rağmen bölgenin toplam ihracat miktarı düĢüktür. ġirket merkezlerinin Ġstanbul‟da olması da

ticaret hacminin belirlenmesinde istatistiki yanılgılara neden olmaktadır. Ancak Bölgedeki

illerin dıĢ ticaret gelirlerinde yıldan yıla bir artıĢ söz konusudur.

Yapılan yatırımlar açısından bakıldığında doğrudan yabancı sermaye yatırımları

oldukça düĢüktür. Ar-Ge ve yenilikçilik odaklı faaliyet gösteren yabancı yatırımcıların

bölgeye çekilmesine yönelik uluslararası tanıtım faaliyetlerinin yapılması gerekmektedir.

Yabancı sermayenin bölgeye çekilmesiyle yereldeki iĢletmeler ile etkileĢime geçen yabancı

yatırımcılar sağlamıĢ oldukları finansmanın yanı sıra bölgedeki iĢletmelerin rekabet gücünü

olumlu yönde etkileyecektir.

Diğer taraftan, yabancı sermayenin Bölgede yatırım yapması durumunda çevresel

değerlerden kaynaklı sorunlar karĢımıza çıkabilecektir. Bölgeye yatırım yapacak yabancı

sermaye konusunda seçici davranılacaktır. Bölgeyi kirli sanayi sığınağı olarak gören yabancı

sermaye karĢı bölgenin çevreye duyarlı kalkınma vizyonu kapsamında gerekli olan doğa

dostu yüksek teknolojili sistemleri dikkate alanlara daha uygun koĢullar çerçevesinde

imkanlar oluĢturulacaktır.

Ekonomik yapıya bakıldığında önemli bir yer tutan hizmetler sektöründe bölgede

turizm öne çıkmaktadır. Bölgenin turizm potansiyeli olarak uzun sahil Ģeridi, birçok endemik

türe ev sahipliği yapan ekosistemi, doğal ve tarihi milli parkları ile mitolojik mirası

gösterilebilir. Özellikle Kaz Dağları sahip olduğu zenginliklerle baĢlı baĢına bir değerdir.

Ayrıca bölgenin jeotermal kaynakları sağlık turizmini ön plana çıkarmaktadır. Trekking,

yamaç paraĢütü, doğa turizmi gibi alternatif turizme yönelik son dönemde artan ilgi bölgenin

turizm potansiyelini daha da artırmaktadır.

6

Bölge, bu büyük turizm potansiyelinden yeterince yararlanamamaktadır. Yeterli

konaklama imkânlarının olmaması, tanıtım yetersizliği, büyük turizm yatırımları için arazi

temininde zorluklar yaĢanması, çok fazla yazlık evin olması ve dolayısıyla yazlıkçı

kültürünün yaygınlığı turizmdeki rekabet gücünü sınırlandıran sorunlar arasındadır.

Sosyo-ekonomik geliĢmede çok önemli bir role sahip olan turizm sektörüne yönelik

yoğun faaliyetler, çevresel sürdürülebilirliği tehdit altına almaktadır. Bu sebeple, çevrenin

korunması ile turizme yönelik faaliyetlerin bir uyum içinde yürütülmesi gerekmektedir.

Sahip olunan turistik zenginliklere yönelik tanıtım faaliyetleri turizm sektörünün

rekabetçi bir yapıya kavuĢmasında önemli bir yer tutmaktadır. Bu zenginliklerin değere

dönüĢtürülmesi bölgenin kalkınmasını hızlandıracaktır.

Rekabet edebilirliğin artırılması bakımından önemli bir husus da ulaĢım ve lojistik

yapısının güçlendirilmesidir. TR22 Düzey 2 Bölgesi, gerek bölge içi gerekse bölgelerarası

ulaĢım bağlantısı açısından zayıftır. Önümüzdeki plan dönemlerinde Gebze-Orhangazi-Ġzmir

ve Kınalı-Tekirdağ-Çanakkale-Balıkesir Otoyolu projelerinin tamamlanması bu zayıflığı

tersine çevirecektir. Nitekim otoyol gibi büyük ölçekli kamu yatırımları, bölgenin geliĢme

dinamiklerini önemli ölçüde etkileme gücüne sahiptir. Bölgenin Ġstanbul-Ġzmir arası karayolu

ve Ankara-Ġzmir arası demiryolu üzerinde bir transit merkezi olması ise avantajlı bir

durumdur. Hava ve deniz limanlarının altyapı eksikliklerinin giderilmesine yönelik yapılacak

araĢtırma ve çalıĢmalar, ulaĢım ve lojistik bağlamında bölgesel kalkınmanın ivmesini

artıracaktır.

Maden kaynakları bakımından bölge oldukça zengindir. Bölgede önümüzdeki yıllarda

madenciliğin öne çıkan bir sektör olacağı düĢünülmektedir. Bölgede bor ve kaolin

bakımından çok zengin kaynaklar yer almaktadır. Özellikle endüstriyel kullanım alanları

yaygın olan maden rezervlerinin çevreye duyarlı sürdürülebilir kalkınma dahilinde değere

dönüĢtürülebilmesi bölgenin vizyonu açısından önemlidir.

Bölge rüzgâr, jeotermal, biyokütle gibi yenilenebilir enerji kaynakları açısından

avantajlı bir konumdadır. Daha önce de belirtildiği üzere Bölgenin ekonomik değeri

artırılırken ekolojik değerinin azaltılmaması hedeflenmektedir. Çevreye verilen tahribatın

minimuma indirilmesi bakımından enerji verimliliğine yönelik çalıĢmaların desteklenmesi

gerekmektedir.

7

Mekânsal geliĢim açısından Güney Marmara Bölgesi‟nin kuzeyi sanayi, güneydoğusu

ise madencilik alanları ile ön plana çıkmaktadır. Ġç kesimler baĢta olmak üzere bölge

genelinde tarım alanları bulunmaktadır. Mevcut durumda bölge doğusu doğrultusunda

geliĢme göstermekte olup Biga-Bandırma ve Susurluk üzerinden Bursa ilinin etkisi altında

kalmaktadır. Bölgenin mekânsal geliĢmesine bu yönde devam edeceği düĢülmektedir.

Bölgenin Ġstanbul, Bursa ve Ġzmir gibi büyük sanayi merkezleri arasında bulunması

yeni fırsatlar oluĢturmaktadır. Büyük sanayi merkezleri; hızlı nüfus artıĢı ve çarpık kentleĢme

gibi nedenlerle yoğun bir baskıya maruz kalmaktadır. TR22 Düzey 2 Bölgesi, coğrafi

konumu, merkezlere yakınlığı ve sahip olduğu geliĢme potansiyelleri bakımından aĢırı

büyüyen bu merkezlere alternatif oluĢturmaktadır. Diğer taraftan Bölgenin metropollerden

kaçmak isteyen ağır sanayinin yer arama baskısı altında olması doğal, tarihi, kültürel mirası

için bir tehdittir. Bu tehdidin ekolojik kalkınma, istihdam ve refah anlamında dengelenmesi

gerekmektedir.

Bölgenin vizyonu; arama konferansları, derinlemesine görüĢmeler ve anket

araĢtırmaları ıĢığında paydaĢların katılımıyla belirlenmiĢ olup “Beşeri ve sosyal sermayesini

geliştirmiş, girişimcilik ruhunu canlandırarak tarım ve turizm sektörlerinde küresel rekabet

seviyesine ulaşmış, sanayisi katma değeri yüksek sektörler lehine gelişmiş; Kaz Dağları,

Truva, Gelibolu, Manyas Kuş Cenneti gibi kültürel ve doğal zenginlikleriyle çevreye duyarlı

kalkınmış, YAŞANACAK BÖLGE” Ģeklinde ifade edilmiĢtir.

Vizyona ulaĢmak için geliĢme eksenleri doğrultusunda belirlenen stratejik amaçlar üç

baĢlık altında toplanmıĢtır. Bunlar; “Rekabet Edebilirliğin Artırılması, BeĢeri Sermayenin ve

Sosyal YaĢamın GeliĢtirilmesi ve Çevresel Sürdürülebilirliğinin Sağlanması”dır.

8

TR22 GÜNEY MARMARA BÖLGE PLANI (2010 - 2013)

VİZYON

BEŞERİ VE SOSYAL SERMAYESİNİ GELİŞTİRMİŞ, GİRİŞİMCİLİK RUHUNU CANLANDIRARAK TARIM VE TURİZM SEKTÖRLERİNDE KÜRESEL REKABET SEVİYESİNE ULAŞMIŞ, SANAYİSİ KATMA DEĞERİ YÜKSEK SEKTÖRLER LEHİNE

GELİŞMİŞ; KAZ DAĞLARI, TRUVA, GELİBOLU, MANYAS KUŞ CENNETİ GİBİ KÜLTÜREL VE DOĞAL ZENGİNLİKLERİYLE ÇEVREYE DUYARLI KALKINMIŞ YAŞANACAK BÖLGE

Rekabet Edebilirliğin Artırılması

Tarım Sektörünün Rekabetçi Bir Yapıya Kavuşturulması

Turizm Sektörünün Rekabet Gücünün Artırılması

Girişimciliğin Geliştirilmesi

Sınai ve Ticari İşletmelerin Kurumsal Yapılarının

Geliştirilmesi

Ulaşım Yapısının ve Lojistiğin Güçlendirilmesi

OSB'lerin Etkinliklerinin Artırılması

Ar-Ge, Yenilikçilik ve Markalaşma Bilincinin

Geliştirilmesi

Dış Ticaretin Geliştirilmesi

Beşeri Sermayenin ve Sosyal Yaşamın Geliştirilmesi

İnsan Kaynaklarının Bölgenin Önceliklerine Paralel Kanallara

Yönlendirilmesi

Toplumsallaşmanın ve Sosyal Dayanışmanın

Geliştirilmesi

Eğitim ve Sağlık Hizmetlerinin Kalitesinin

Yükseltilmesi

Doğal Risk Faktörlerine Karşı Hazırlıklı Olunması

Çevresel Sürdürülebilirliğin

Sağlanması

Atık Yönetimine İlişkin Altyapı Eksiklerinin Giderilmesi

Çevre Bilincinin Yükseltilmesi ve Bilgi Birikimin Artırılması

Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımının

Yaygınlaştırılması

Enerji Verimliliğinin Artırılması

9

1 PLAN HAZIRLAMA SÜRECĠ VE KATILIMCILIK

1.1 GiriĢ

Güney Marmara Bölge Planı‟nın amacı; bölgenin güçlü ve zayıf yönlerinin ortaya

konması, fırsat ve tehditlerin tespiti, yapılan tespitler neticesinde bölgeye iliĢkin tüm kısıt ve

potansiyellerin dikkate alınarak bölge vizyonunun ve bu vizyona ulaĢmaya yönelik amaç,

hedef ve stratejilerin belirlenmesidir.

Balıkesir ve Çanakkale illerini içeren Güney Marmara Bölgesi, önceliklerin tespit

edilmesi ve fark yaratabilecek kaynakların etkin kullanımı neticesinde özelde bölgenin

kalkınmasına, genelde Türkiye ekonomisine anlamlı katkılarda bulunulabilecektir.

Hazırlanan bölge planında ekonomik ve sosyal yapının hızla değiĢtiği bir ortamda

bölgenin fırsat ve tehditlerinin, güçlü ve zayıf yönlerinin GZFT analizi ile ortaya konulduğu

stratejik bir yaklaĢım benimsenmiĢtir. Yeni fikirler üretilmesini teĢvik edecek Ģekilde gerek

“beyin fırtınası” gerekse bölgenin önemli aktörlerinin bilgi ve deneyimlerini esas alan

derinlemesine görüĢmeler yapılmıĢ, ayrıca yapılan çalıĢmanın her aĢamasına kamu sektörü,

özel sektör ve sivil toplum kuruluĢları (STK) temsilcileri dahil edilmeye çalıĢılmıĢtır.

GerçekleĢtirilen çalıĢmalar neticesinde bölge için vizyon, “beşeri ve sosyal sermayesini

geliştirmiş, girişimcilik ruhunu canlandırarak tarım ve turizm sektörlerinde küresel rekabet

seviyesine ulaşmış, sanayisi katma değeri yüksek sektörler lehine gelişmiş; Kaz Dağları,

Truva, Gelibolu, Manyas Kuş Cenneti gibi kültürel ve doğal zenginlikleriyle çevreye duyarlı

kalkınmış, YAŞANACAK BÖLGE” olarak belirlenmiĢtir. AĢağıdaki ilkeler, bu vizyona

ulaĢırken temel alınacak ilkelerdir:

Doğal ve kültürel varlıklar ile çevrenin gelecek nesilleri de dikkate alan bir anlayıĢ

içinde korunması esastır.

Katılımcılık güçlendirilerek, toplumsal katkı ve sahiplenmenin sağlanması esastır.

Ekonomik, sosyal ve kültürel alanlara bütüncül bir yaklaĢım esastır.

Ġnsan odaklı bir geliĢme ve yönetim anlayıĢı esastır.

Rekabetçi bir piyasa, etkin bir kamu yönetimi ve demokratik bir sivil toplum geliĢme

sürecinde birbirini tamamlayan kurumlar olarak iĢlev görecektir.

Uygulamanın vatandaĢa en yakın birimlerce yapılması esastır.

10

Toplumsal yapımızın ve bütünlüğümüzün ortak miras ve paylaĢılan değerler

çerçevesinde güçlendirilmesi esastır.

Kamusal hizmet sunumunda; Ģeffaflık, hesap verebilirlik, katılımcılık, verimlilik ve

vatandaĢ memnuniyeti esastır.

1.2 Hazırlık Süreci ve Yöntem

Bölgenin değerlerinin daha gerçekçi olarak ortaya konulması amacıyla, Balıkesir ve

Çanakkale illerinde geniĢ katılımın sağlandığı ortak akıl arama konferansları

gerçekleĢtirilmiĢtir. Güney Marmara Kalkınma Ajansı uzmanlarınca hazırlanan bölge planına

yönelik çalıĢmalar kapsamında ortak akıl arama konferanslarına ek olarak bölge paydaĢları ile

görüĢmeler gerçekleĢtirilmiĢ, bölge planı taslak metninin internet sitesinde yayınlanması

neticesinde Ajansa ulaĢtırılan yazılı öneriler dikkate alınmıĢ ve anket çalıĢmaları yapılmıĢtır.

Bölge planına iliĢkin yürütlen çalıĢmalar esnasında, Yönetim Kurulu‟nun görüĢ ve önerilerine

baĢvurulmuĢ ve bu öneriler dikkate alınmıĢtır.

Hazırlanan bölge planının, diğer stratejik planlarla uyum içerisinde olmasına önem

verilmiĢ, bu kapsamda bölge planına iliĢkin hazırlık çalıĢmaları esnasında hem ulusal hem de

bölgesel birçok belgeden faydalanılmıĢtır. Ayrıca genelde Türkiye‟ye, özelde ise Güney

Marmara Bölgesi‟ne iliĢkin ikincil veriler incelenmiĢ ve kıyaslamalar yapılmıĢtır. Böylelikle

bölgenin değerlerinin daha gerçekçi olarak ortaya konulması hedeflenmiĢtir.

Yapılan çalıĢmalar kapsamında “Neredeyiz?” sorusunun yanıtına ulaĢmak için

bölgenin içinde bulunduğu koĢulların gerçekçi bir saptaması yapılmıĢtır. Güçlü, zayıf

yönlerin; fırsat ve tehditlerin tespiti (GZFT) ve sorun analizi çalıĢmaları gerçekleĢtirilmiĢ,

mevcut durum ortaya konmuĢtur. Ġkinci aĢamada, “Nereye Gitmek Ġstiyoruz?” sorusuna

yanıt arayıĢı sonucunda bölgenin vizyonu tanımlanmıĢtır. ÇalıĢmaların son aĢamasında “Nasıl

Gideceğiz?” sorusunun yanıtı aranırken bölge için öngörülen geleceğe nasıl varılacağını

ortaya koyan amaç, hedef ve stratejiler üretilmiĢtir.

1.2.1 Arama Konferansı

Arama konferansları; bölgenin kamu sektörü, özel sektör ve STK temsilcilerinin geniĢ

katılımıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu konferansların amacı yerel paydaĢların planın hazırlanması

sürecine katılımlarını sağlamak, ortak görüĢ yaratmak, ortak sorunlara çözüm bulmak, daha

11

iyiye ulaĢmak, geliĢmek için neler yapılması gerektiğini ve bölgeye iliĢkin ortak hedefleri

belirlemektir.

Ġlgili yerel paydaĢlar, 16 Mayıs 2010 tarihinde Çanakkale‟de, 17-18 Mayıs 2010

tarihlerinde ise Balıkesir‟de, 3 gün süreyle bir araya getirilerek ortak akıl araması yapılmıĢtır.

Bunun için önce herkesin katıldığı ortak akıl arama yöntemi uygulanmıĢ, sonrasında ise grup

çalıĢmaları yapılmıĢtır. Grup çalıĢmaları sonrasında ortak paylaĢımları içeren bölümlerde,

ortak sorunlar, toplanacak veriler, karĢılaĢılabilecek engeller, çözüm ve uygulama önerileri

gibi daha spesifik konularda bir fikir listesi oluĢturularak “beyin fırtınası” tekniğinden

yararlanılmıĢtır.

1.2.2 Derinlemesine GörüĢmeler

Planın oluĢturulmasında uygulanan derinlemesine görüĢme yönteminde, açık uçlu ve

keĢif odaklı bir metot uygulanmıĢtır. Derinlemesine görüĢme yönteminde; özel sektör, kamu

sektörü ve STK‟lardan temsilciler seçilmiĢtir. Bu yöntem ile bölge illerinden seçilen kiĢilerin

tecrübeleri, deneyimleri, duyguları, bakıĢ açıları, bölgenin kalkınması ve refahına yönelik

kiĢisel görüĢleri ortaya çıkarılmaya çalıĢılmıĢtır. Tüm bu görüĢmeler bölgenin vizyonunun

Ģekillendirilmesinde önemli rol oynamıĢtır. Derinlemesine görüĢme yönteminde kiĢisel

görüĢün bölge planındaki önemini yakalayabilmek adına özellikle görüĢülecek kiĢilerin

araĢtırılan konunun uzmanı olmasına ve o konuda karar verici olmalarına dikkat edilmiĢtir.

1.2.3 Anket ÇalıĢması

Bölge kalkınmasına iliĢkin önceliklerin belirlenmesi ve bu çerçevede bölge planı

kapsamında ele alınması gereken amaç ve stratejileri saptamak üzere Bölge Ticaret ve Sanayi

Odalarının üyeleriyle “Güney Marmara Kalkınma Ajansı, Bölge Planı Beklenti Anketi”

çalıĢması yapılmıĢ ve anket sonucunda elde edilen bilgiler derinlemesine görüĢmeler

neticesinde elde edilen bilgilere ek olarak birincil veri kaynağı olarak kullanılmıĢtır. Yapılan

anket toplam 203 kiĢiye uygulanmıĢ, belli bir sistematiğe göre hazırlanmıĢ soru listesi ile

katılımcıların bölgesel kalkınma hakkındaki duygu, düĢünce ve deneyimleri ortaya

çıkarılmaya çalıĢılmıĢtır.

12

1.2.4 Ġkincil Veriler

Ġkincil veri yöntemi ile Türkiye ve Güney Marmara Bölgesi‟ne yönelik daha önce

yazılmıĢ kitaplar, süreli yayınlar, raporlar, istatistiki verilerden yararlanılmıĢtır. Ġkincil

verilerden yararlanılırken bunların güvenilir veriler olmasına dikkat edilmiĢ, veriler resmi

kurum ve kuruluĢlardan temin edilmiĢtir.

1.2.5 Bölge Planının Hazırlanmasında Dikkate Alınan Belgeler

Güney Marmara Bölge Planı‟nın diğer stratejik belgeler ile uyum içerisinde olmasına

dikkat edilmiĢ ve bu kapsamda aĢağıda sıralanan belgeler çeĢitli konularda kaynak teĢkil

etmiĢtir:

2009-2011 Dönemi Yatırım Politikası ve Öncelikleri

Atık Yönetim Eylem Planı (2008-2012), Çevre ve Orman Bakanlığı

Atıksu Arıtımı Eylem Planı (2008-2012), Çevre ve Orman Bakanlığı

Binyıl kalkınma Hedefleri Raporu, DPT; BM, 2010

Balıkesir Ġl Özel Ġdaresi 2010-2014 Stratejik Planı

Çanakkale Ġl Özel Ġdaresi 2010-2014 Stratejik Planı

Çanakkale Ġl Özel Ġdaresi Performans Programı 2010-2012

Çanakkale Rekabet Analizi, Bölgesel Kalkınma AraĢtırma Raporu, 2010

Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü 2010-2014 Stratejik Planı

DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı 2009-2013 Stratejik Planı

Dokuzuncu Kalkınma Planı 2007-2013

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Stratejik Plan, 2010- 2014

Faaliyet Raporu, Devlet Su ĠĢleri Genel Müdürlüğü, 2009

Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı Kırsal Kalkınma (IPARD)

Kırsal Kalkınma Planı 2010-2013

KOBĠ Stratejisi ve Eylem Planı 2007-2009

Kyoto Protokolü, BirleĢmiĢ Milletler, 1998

Maliye Bakanlığı Orta Vadeli Mali Plan 2009-2011

Mesleki ve Teknik Eğitim Eylem Planı 2008-2012

Orta Vadeli Program 2010-2012

Ön Ulusal Kalkınma Planı 2004-2006

13

Sekizinci BeĢ Yıllık Kalkınma Planı

T.C AB Entegre Çevre Uyum Stratejisi, 2007- 2023

Temiz Hava Eylem Planı (2010-2013) Çevre ve Orman Bakanlığı

Termal Turizm master Planı, Kültür ve Turizm Bakanlığı

TR2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı, 2007

Türkiye için Enerji Verimliliği Stratejisi, EĠE Genel Müdürlüğü, Ulusal Enerji

Tasarrufu Merkezi ve Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, 2003

Türkiye Sanayi Politikası (AB Üyeliğine Doğru) DPT, 2003

Türkiye Turizm Stratejisi 2023 – Eylem Planı 2007-2013

UlaĢtırma Bakanlığı Stratejik Planı 2009 – 2013

Ulusal Biyolojik ÇeĢitlilik Stratejisi ve Eylem Planı, Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa

Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Doğa Koruma Dairesi BaĢkanlığı

Biyolojik ÇeĢitlilik SözleĢmesi Ulusal Odak Noktası, 2007

Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi, Tarım Stratejisi 2006-2010

14

2 MEVCUT DURUM ANALĠZĠ

2.1 Bölgenin Tanımlanması

Balıkesir ve Çanakkale illerini kapsayan Güney Marmara Bölgesinin (TR22 Düzey 2

Bölgesi) yüzölçümü 24.232 km² ve adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verilerine göre 2009 yılı

nüfusu 1.617.820‟dir. Bölge nüfusunun yüzde 57,7‟sini Ģehir nüfusu oluĢturmaktadır. 2009

yılı itibariyle bölgede 2 il, 87 belediye, 31 ilçe ve 1.457 köy bulunmaktadır. Marmara Denizi

ve Ege Denizi olmak üzere iki denize kıyısı bulunmaktadır.

Harita 2.1 TR22 Düzey 2 Bölgesi, Balıkesir ve Çanakkale Ġlleri

Bölgenin en önemli geçim kaynakları tarım, hayvancılık, turizm ile tarım ve toprağa

dayalı sanayidir. Tarım ve hayvancılık sektörünün bölge GSKD‟deki payı Türkiye

ortalamasının oldukça üzerinde yer almaktadır. Sanayi ve hizmet sektörü ise bölge GSKD‟

sine katkıları bakımından Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. Bölgede tarım ve

15

hayvancılık öne çıkmaktadır. Bunun yanı sıra bölgede ağır sanayi, küçük sanayi ve organize

sanayi siteleri geliĢmeye baĢlamıĢtır.

Bölge Türkiye‟deki en büyük sanayi kutupları arasında bulunmaktadır. Bu yakınlık

bölgeye ticari ve kültürel etkileĢimler açısından önemli bir avantaj sağlamaktadır.

Bölgede Akdeniz ile Karadeniz iklimleri etkilidir. Kuzeyde Marmara Denizi‟nin etkisi

görülür. Geçici iklim özelliklerinin etkisiyle yazlar sıcak, kıĢlar yağıĢlıdır. Çevredeki yüksek

sahalarda iklim biraz daha karasaldır.

2.2 BeĢeri ve Sosyal Sermaye

2.2.1 Nüfus ve Demografik Yapı

2.2.1.1 Nüfus Yapısı ve Dağılımı

2009 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre, bölgenin toplam

nüfusu 1.617.820 kiĢi ile 72.561.312 olan Türkiye nüfusunun yüzde 2,2‟sini oluĢturmaktadır.

Balıkesir ili toplam nüfusu 1.140.085 kiĢi ile Türkiye nüfusunun yüzde 1,57‟sine tekabül

etmekte iken; Çanakkale ili toplam nüfusu ise 477.735 kiĢi ile Türkiye nüfusu içerisinde

yüzde 0,66‟lık paya sahiptir.

2009 ADNKS verilerine göre, bölgede kilometrekare baĢına düĢen insan sayısı 67

kiĢidir. Bu nüfus yoğunluğu ile bölge 94 kiĢi/km2 olan Türkiye Nüfus Yoğunluğu

ortalamasının altındadır. 26 Düzey 2 Bölgesi arasında Bölge, bu oranla 17. sıradadır. Ġller

bazında ise Balıkesir ili, kilometrekare baĢına düĢen 80 kiĢi ile nüfus yoğunluğu bakımından

30. sırada; Çanakkale ili, 48 kiĢi ile 56. sırada bulunmaktadır.1

1 TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009, Ankara: TÜĠK, 2009, s.4-28.

16

Tablo 2.1 ADNKS Verilerine Göre TR22 Düzey 2 Bölgesi’ne ĠliĢkin Bölge ve Ġller

Bazında Temel Nüfus Göstergeleri (2009)

Balıkesir Çanakkale TR22 Türkiye

Toplam Nüfus (KiĢi) 1.140.085 477.735 1.617.820 72.561.312

ġehir Nüfusu (KiĢi) 678.732 255.220 933.952 54.807.219

Köy Nüfusu (KiĢi) 461.353 222.515 683.868 17.754.093

Yıllık Nüfus ArtıĢ Hızı 2009 (binde) 8,6 6,2 7,9 14,5

Nüfus Yoğunluğu (KiĢi) 80 48 67 94

Kaynak: TÜĠK, ADNKS Verileri, 2009

2009 yılı nüfus artıĢ hızı Türkiye genelinde binde 14,5 olarak gerçekleĢirken, bölgenin

nüfus artıĢ hızı binde 7,9 olarak hesaplanmıĢtır.2 Bu artıĢ hızı ile Bölge, 2009 yılında 26 bölge

arasında nüfusu en hızlı artan 18. bölge olmuĢtur. Ġl bazında nüfus artıĢ hızına bakıldığında ise

Türkiye genelinde Balıkesir ilinin binde 8,6 ile 43. sırada, Çanakkale ilinin ise binde 6,2 ile

48. sırada olduğu görülmektedir.3

Bölgede yüzde 58 olan ĢehirleĢme oranıyla yüzde 76 olan Türkiye ortalamasının

altındadır. ġehir nüfusu açısından il düzeyinde Balıkesir ili 46. Sırada, Çanakkale ili 62.

sırada bulunmaktadır. Bölge düzeyinde ise, 26 Düzey 2 bölgesi arasında 19. sırada yer

almaktadır.

2 TÜĠK, Demografik İstatistikler. 3 TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009, s.4-28.

17

Grafik 2.1 Bölge Nüfusunun YaĢ Gruplarına Göre Dağılımı

Kaynak: TÜĠK

Yukarıdaki nüfus piramidi incelendiğinde, bölge nüfusunun en yoğun olduğu yaĢ

aralığının 20-24 olduğu görülecektir. Daha sonraki en yoğun yaĢ aralığı ise 25-29‟dur. 20-24

yaĢ aralığına bakıldığında erkek nüfusun kadın nüfusundan belirgin olarak fazla olduğu

görülmektedir. Yine nüfus piramidi incelendiğinde görülecektir ki bölge nüfusu azalarak artan

bir eğilim göstermektedir.4:

4 Azalarak artan nüfus hakkında detaylı bilgi için bkz. http://www.metagora.org/training/encyclopedia/agesex.html

-10.0% -8.0% -6.0% -4.0% -2.0% 0.0% 2.0% 4.0% 6.0% 8.0% 10.0%

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85-89

90+

Yaş

Gru

pla

rı

Kadın

Erkek

http://www.metagora.org/training/encyclopedia/agesex.html

18

Tablo 2.2 YaĢ Grubuna Göre Doğum (31/08/2010)


15 den az 2 - 2 380

15-19 970 374 1.344 103.318

20-24 3.820 1.418 5.238 352.257

25-29 4.036 1.870 5.906 396.577

30-34 2.456 1.066 3.522 241.718

35-39 866 366 1.232 111.912

40-44 145 61 206 24.215

45-49 13 2 15 3.702

50 ve üzeri 2 - 2 667

Bilinmeyen 95 19 114 6.871

Toplam 12.405 5.176 17.581 1.241.617


Bölgedeki doğum sayılarına bakıldığında en çok doğumu 25-29 yaĢ aralığındaki

kadınlar yapmıĢtır.

Tablo 2.3 ADNKS Verilerine Göre YaĢ Bağımlılık Oranları (2009)


0-14 yaĢ grubu nüfus (ADNKS) 218.499 82.238 300.737 18.859.334

65 yaĢ ve üzeri nüfus (ADNKS) 131.620 58.144 189.764 5.083.414

Toplam yaĢ bağımlılık oranı (yüzde) 44,32 41,61 43,51 49,25

YaĢlı bağımlılık oranı (65+ yaĢ) 16,66 17,24 16,83 10,46

Genç bağımlılık oranı (0-14 yaĢ) 27,66 24,38 26,68 38,79


YaĢ bağımlılık oranları incelendiğinde Bölge ile Türkiye oranları arasında bir

dengesizlik göze çarpsa da; Bölge, bağımlı nüfusu oluĢturan grupların büyüklüğü açısından

Türkiye ile benzer özellikler göstermektedir. Türkiye‟de olduğu gibi Bölgede de bağımlı

nüfusun büyük kısmını, genç bağımlı nüfus oluĢturmaktadır. Genç bağımlı nüfus oranında

bölge Türkiye ortalamasının yaklaĢık 12 puan gerisine düĢerken, yaĢlı nüfusta Türkiye

ortalamasının yaklaĢık 6 puan üzerindedir. Bölgenin yaĢ bağımlılık oranı toplamda Türkiye

ortalamasından düĢüktür. BaĢka bir ifadeyle bölgenin 0-14 yaĢ grubundaki nüfusu Türkiye

ortalamasının altında kalırken, yaĢlı nüfus ortalaması üzerindedir. Ayrıca genç bağımlılık

oranının Türkiye ortalamasının altında olmasından da bölgenin doğurganlık oranının Türkiye

ortalamasından düĢük olduğu söylenebilir.

19

2.2.1.2 Göç

2008-2009 döneminde Türkiye içinde gerçekleĢen 2.069.262 göçün 45.503 adedini

TR22 Bölgesi almıĢtır. Bölgenin verdiği göç adedi ise 42.909‟dur. Bu durumda, Bölge için

net göç adedi 2.594 olmuĢtur. Balıkesir ili Çanakkale iline göre daha fazla göç almıĢ ve yine

aynı doğrultuda Çanakkale‟ye göre daha fazla göç vermiĢtir. Bölgedeki net göç hızının yüzde

76,84‟ü Balıkesir‟de, geriye kalan yüzde 23,16‟sı Çanakkale‟de gerçekleĢmiĢtir. Bölgenin

aldığı göç verdiği göçten daha fazladır. Bölge, 2009 yılı net göç hızı olan binde 1,6 ile Düzey

2 bölgeleri arasında 9. sıradadır.

TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nin en fazla göç aldığı ve verdiği bölgeler sırasıyla TR10

(Ġstanbul), TR31 (Ġzmir) ve TR41 (Bursa, EskiĢehir, Bilecik) bölgeleridir. Bölgeden göç

edenlerin ağırlıklı olarak bölgenin yakın çevresindeki sanayi altyapısı güçlü büyük illere

yöneldiği görülmektedir. Bu üç bölgeye göç eden kiĢi sayısı, toplam göç eden nüfusun yüzde

44,2‟sini oluĢturmaktadır. Bölgenin Ġstanbul, Ġzmir ve Bursa illerine çok yakın olmasının,

bölgedeki nüfus dolaĢımında en önemli etkenlerden biri olduğu söylenebilir.

20

Grafik 2.2 TR22 Düzey 2 Bölgesi’nin Düzey 1 Sınıflamasında Yer Alan 12 Bölge ile olan

Göç ĠliĢkisi – Göç Aldığı Bölgeler (2008-2009)

Grafik 2.3 TR22 Düzey 2 Bölgesi’nin Düzey 1 Sınıflamasında Yer Alan 12 Bölge ile Olan

Göç ĠliĢkisi – Göç Verdiği Bölgeler (2008-2009)

0

5

10

15

20

25

0

5

10

15

20

25

21

Grafik 2.3‟te görülebileceği gibi; 2008-2009 döneminde bölgeden verilen göçün yüzde

66‟sı Marmara ve Ege Bölgelerine yönelik olmuĢtur. En fazla göç alınan bölgeler de alınan

toplam göç miktarının yüzde 60‟ının gerçekleĢtiği Marmara ve Ege bölgeleridir.

Bölgede cereyan eden göç oranının düĢük olmasından bölgenin göçün çekici

faktörlerinden olan yaĢam kalitesi standartları, ĢehirleĢme ve sanayileĢmede durgun olduğu

sonucuna varılabilir. Yine de göçün böyle bir yargıya varmadaki tek değiĢken değil, ancak

toplumsal çözümlemelerde önemli bir değiĢken olduğunu belirtmekte fayda vardır.

Tablo 2.4 ADNKS Verilerine Göre TR22 Düzey 2 Bölgesi’nde Bölge ve Ġller Bazında

Nüfus Projeksiyonu (2008)

2010 2013 2018 2023

Balıkesir 1.151.826 1.182.196 1.227.914 1.266.700

Çanakkale 480.358 488.070 499.377 508.225

TR22 1.632.184 1.670.266 1.727.291 1.774.925

Türkiye 73.166.907 75.553.417 79.182.195 82.325.709

Kaynak: TUİK, İstatistik Araştırma Sempozyumu

Balıkesir ve Çanakkale illeri için yapılan nüfus projeksiyonuna bakıldığında iki ilde de

nüfusun artacağı görülmektedir (Tablo 2.4). Ancak bu artıĢ azalarak artan bir eğilim

gösterecek olup, ortalama nüfus artıĢı Türkiye ortalamasının altında kalacaktır.5 Bölgedeki

illerde Ģehir nüfusunun toplam nüfus içindeki oranı artan bir eğilim göstermektedir.

GeçmiĢten gelen eğilimlere bakıldığında bölge nüfusunda beklenen artıĢın Balıkesir ili

için göç kaynaklı olmaktan çok doğum ve ölüm gibi doğal nedenlere dayandığı sonucuna

varılmıĢtır. Çanakkale ilinde 1992 yılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi‟nin

kurulması ile 1975–1990 yılları arasında gerileme gösteren yıllık ortalama nüfus artıĢ hızı,

1990 sonrasında önemli bir artıĢ kaydetmiĢtir. Ġlin nüfusundaki bu artıĢ net göç oranının

artıĢıyla paralellik göstermektedir.6

5 Karakaya, M.D. ve Ahmet Sinan Türkyılmaz, 2009, “Türkiye Cumhuriyeti‟nin Yüzüncü Yıldönümü için Ġl ve Bölge

Düzeylerinde Nüfus Projeksiyonları” 6 ġevket IĢık, 2008, “Türkiye‟de Üniversitelerin KentleĢme Üzerine Etkileri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü Dergisi

22

2.2.2 Sağlık

DPT tarafından 2003 yılında yapılan Ġllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik

GeliĢmiĢlik Sıralaması AraĢtırması‟na göre bir bölgenin sağlık göstergeleri illerde on bin

kiĢiye düĢen hekim, diĢ hekimi, eczane ve hastane yatak sayılarıdır.7 Özellikle eğitimli iĢgücü

olarak nitelendirilen sağlık personelinin görev yeri olarak bölge illerini tercihinin sosyo-

ekonomik geliĢmiĢlik düzeyiyle doğrudan iliĢkili olduğu, bahsi geçen araĢtırma raporunda

değinilen noktalardan biridir.

Düzey 2 Bölgeleri bazında 100.000 kiĢiye düĢen hastane yatak sayılarının verildiği

Grafik 2.4‟te görüleceği üzere; 2007 yılında, TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde 100.000 kiĢiye

düĢen hastane yatak sayısı 266 adettir. Bölge, bu değer ile 26 bölge arasında 14. sırada yer

almaktadır. Ġller bazında ise Balıkesir, 100.000 kiĢiye 277 yatak kapasitesi ile 81 il içinde 28.

sırada; Çanakkale, 100.000 kiĢiye 241 yatak kapasitesi ile 43. sırada yer almaktadır.8

7 Bülent Dinçer, Metin Özaslan, Taner Kavasoğlu, 2003, “Ġllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması

AraĢtırması”, Bölgesel GeliĢme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü 8 TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009, s.4-28.

23

Grafik 2.4 Türkiye Geneli ve TR22 Düzey 2 Bölgesi Bazında Yüz Bin Kişiye Düşen Hastane Yatak Sayıları, (2004-2007)

Kaynak: TÜİK verilerinden yararlanılarak düzenlenmiştir.

Türkiye ve bölge hastanelerindeki yatak sayılarının kamu ve özel hastanelere göre

dağılımına bakıldığında bölgede hastane baĢına düĢen yatak sayısının Türkiye ortalamasının

altında kaldığı görülmektedir. Türkiye‟de kamu hastanesi baĢına 183, özel hastane baĢına 49,

toplamda ise 145 yatak düĢerken, bölgede kamu hastanesi baĢına 134, özel hastane baĢına 26,

toplamda ise hastane baĢına 121 yatak düĢmektedir. Bölgenin, Türkiye ortalamasının altında

olan yüz bin kiĢiye düĢen yatak sayısı, yeni hastanelerin kurulması sağlanarak artırılabilir.

Tablo 2.5 Sağlık Personeli Sayıları ve Bir Sağlık Personeline DüĢen KiĢi Sayısı (2006)

Uzman

hekim

Pratisyen

hekim

DiĢ

hekimi

Sağlık

memuru HemĢire Ebe

Balıkesir 553 581 278 1.039 1.341 1.212

Çanakkale 210 254 120 444 730 561

TR22 763 835 398 1.483 2.071 1.773

Türkiye 57.882 56.701 18.213 67.649 87.327 43.301

Bir Sağlık Personeline DüĢen KiĢi Sayısı

TR22 2.120 1.937 4.064 1.090 781 912

Türkiye 1.253 1.279 3.984 1.075 830 1.675

Kaynak: TÜĠK

379364 359

338 336325 319 312 307 302

284 282 279264 258

242 241 237219

183172

161152

115 115

266

0

50

100

150

200

250

300

350

400

TR

B1

TR

A1

TR

51

TR

81

TR

61

TR

90

TR

83

TR

82

TR

72

TR

31

TR

21

TR

33

TR

41

TR

22

TR

52

TR

10

TR

42

TR

62

TR

71

TR

32

TR

C1

TR

C2

TR

B2

TR

63

TR

C3

TR

A2

24

Bölgede bulunan 7.323 sağlık personelinin yüzde 10,4‟ü uzman hekim, yüzde 11,4‟ü

pratisyen hekim, yüzde 5,4‟ü diĢ hekimi, yüzde 20,2‟si sağlık memuru, yüzde 28,3‟ü hemĢire

ve yüzde 24,2‟si ise ebelerden oluĢmaktadır. Personel baĢına düĢen kiĢi sayısına bakıldığında,

Bölgenin Türkiye ortalamalarının altında kaldığı görülmektedir. Örneğin Türkiye

ortalamalarında 1253 kiĢiye bir uzman hekim düĢerken, Bölgede 2120 kiĢiye bir uzman

hekim düĢmektedir. Benzer Ģekilde bir pratisyen hekimin bakmakla yükümlü olduğu kiĢi

sayısı Türkiye‟de 1279 iken, Bölgede 1937 kiĢidir.

Bölgede yer alan iller, oldukça düĢük bebek ölümleriyle Altın Bebek Dostu iller

arasında yer almaktadır. Bölgede çocuk ölümleri Türkiye ortalamasının oldukça altındadır.

Bölgede geliĢmeye açık iki üniversite araĢtırma hastanesinin bulunmasının bölgenin sağlık

standartlarının yükselmesi için avantajlı bir durum teĢkil ettiği düĢünülebilir. Bununla birlikte,

2009 KentleĢme ġurası‟nda sağlık sisteminin iyileĢmesinin halkın gelir düzeyinin, birikmiĢ

yapının ve sosyal sorunlarının dikkate alınmasıyla mümkün olacağı belirtilmiĢtir. Bu

bağlamda belirlenen “Herkes Ġçin Sağlık” düsturu kapsamında sağlık altyapısını geliĢtirecek

en önemli unsur olarak sağlık insan gücü gösterilmiĢtir.9 Buna göre bölgedeki sağlık insan

gücünün bölge halkının gelir düzeyine paralel, bölgenin birikmiĢ yapısına uygun ve sosyal

sorunlarının farkındalığı doğrultusunda kanalize edilmesinin sağlık sektöründe kalkınmayı

olumlu yönde etkileyeceği düĢünülmektedir.

Tüm bunlara ek olarak, bölge nüfusunun önemli bir kısmının kırsal alanlarda ikamet

ettiği göz önünde bulundurulduğunda eriĢebilirlik açısından sağlık altyapısının merkez

ilçelerle paralel niteliklerde olması gereklidir. Dolayısıyla kısa vadede mevcut sağlık

sektörünü ihtiyacı olan alanlarda iyileĢtirmeye yönelik projelerin, uzun vadede bölge illeri

genelinde sağlık hizmetlerinin homojenleĢtirilmesine yönelik olması bölgedeki sağlık

hizmetlerinin iyileĢtirilmesi açısından faydalı olacaktır.

2.2.3 Eğitim

DPT tarafından 2003 yılında hazırlanan Ġllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik

GeliĢmiĢlik Sıralaması AraĢtırması‟nda toplam altı adet eğitim değiĢkeni, bir bölgenin eğitim

düzeyinin geliĢmiĢliğini anlamada yardımcı olarak kullanılmıĢtır. Bu değiĢkenler okur yazar

nüfus oranı, okur-yazar kadın nüfusunun toplam kadın nüfusuna oranı, üniversite bitirenlerin

9 KentleĢme ġurası, 2009.

25

22 yaĢ ve üstü nüfusa oranı, ilköğretimde okullaĢma oranı, ortaöğretimde okullaĢma oranı ve

teknik-meslek liselerinde okullaĢma oranıdır. Bu göstergelerin ıĢığında eğitim sektöründe

Çanakkale 15. sırada, Balıkesir onu takiben 16. sırada yer almıĢtır.10

Tablo 2.6 6 YaĢ ve Üzeri Nüfusun Okuma Yazma Durumu ve Cinsiyete Göre Dağılımı

(2009) (KiĢi)

Cinsiyet Toplam Okuma Yazma

Bilen

Okuma Yazma

Bilmeyen Bilinmeyen

Balıkesir

Toplam 1.060.593 949.104 65.705 45.784

Erkek 529.973 489.064 15.135 25.774

Kadın 530.620 460.040 50.570 20.010

Çanakkale

Toplam 446.145 406.692 23.271 16.182

Erkek 227.573 212.121 6.090 9.362

Kadın 218.572 194.571 17.181 6.820

TR22

Toplam 1.506.738 1.355.796 88.976 61.966

Erkek 757.546 701.185 21.225 35.136

Kadın 749.192 654.611 67.751 26.830

Türkiye

Toplam 65.049.093 56.793.188 4.640.948 3.614.957

Erkek 32.612.307 29.743.015 910.395 1.958.897

Kadın 32.436.786 27.050.173 3.730.553 1.656.060

Kaynak: TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009, Ankara, 2010, s.37.

Tablo 2.6‟da 6 yaĢ ve üzeri nüfusun okuma yazma durumu ve cinsiyete göre dağılımı

gösterilmektedir. Bölgenin 6 yaĢ ve üzeri nüfusunun yüzde 5,91‟ini okuma yazma

bilmeyenler, yüzde 89,98‟i okuma yazma bilenler oluĢturmaktadır. Okuma yazma bilenlerin

yüzde 48,28‟ini kadınlar oluĢtururken yüzde 51,72‟sini erkekler oluĢturmaktadır. Okuma

yazma bilenlerin cinsiyete göre dağılımı yarıya yakındır. Okuma yazma bilmeyenlerin ise

yüzde 23,85‟ini erkekler oluĢtururken geriye kalan yüzde 76,15‟i kadınlardan oluĢmaktadır.

Okuma yazma bilmeyenlerin içinde kadınların oranı oldukça yüksektir.

Çanakkale‟de net ilköğretim okullaĢma oranı yüzde 99,40 iken, net ortaöğretim

okullaĢma oranı yüzde 80,32‟dir. Balıkesir‟de ise net ilköğretim okullaĢma oranı yüzde 99,35

iken, net ortaöğretim okullaĢma oranı yüzde 75,36‟dır. Bölge nüfusunun neredeyse tamamı

ilköğretim düzeyinde okullaĢırken, bölgenin her iki ilinde de ilköğretimden ortaöğretime

geçiĢte bir düĢüĢ dikkat çekmektedir. Mesleki ve teknik eğitim seviyesindeki oranların

10 DPT, Ġllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik AraĢtırması, 2003.

26

Türkiye ortalamalarının oldukça üzerinde olup net okullaĢma oranı Çanakkale için yüzde

42,42 ve Balıkesir için yüzde 36,08‟dir.

Bölgede okul öncesi eğitim alanında toplam 17467 öğrenci bulunmaktadır. Bu sayının

bölgedeki 36-72 ay aralığındaki nüfusun yaklaĢık olarak yüzde 30‟unu oluĢturduğu

düĢünülmektedir.

Tablo 2.7 TR22 Düzey 2 Bölgesi Ġlleri OkullaĢma Oranları (2008-2009 Öğretim Yılı

BaĢı)

Net OkullaĢma

Oranı

Okul Öncesi

(yüzde)

Ġlköğretim

(yüzde)

Ortaöğretim

(yüzde)

Mesleki ve Teknik

Ortaöğretim (yüzde)

Balıkesir 24,29 99,35 75,36 36,08

Çanakkale 43 99,40 80,32 42,42

Türkiye 33 98,17 64,95 29,30

Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı, Milli Eğitim Ġstatistikleri Örgün Eğitim 2009-2010, Resmi Ġstatistik Programı

Yayını, Ankara, 2010, s.6.

Okul öncesi eğitimde okullaĢma oranlarında bölge içi dengesizlik söz konusudur.

Okul öncesi net okullaĢma oranında Balıkesir‟de yüzde 24,29 ile Türkiye ortalaması olan

yüzde 39‟ un altında kalırken Çanakkale‟de yüzde 43 ile üzerindedir.

27

Tablo 2.8 Eğitim Seviyesine Göre Okul, ġube, Derslik, Öğretmen, Kadrosuz Usta

Öğretici ve Öğrenci Sayıları (2009-2010 Öğretim Yılı)


Okul Öncesi

Okul 431 197 628 26.681

ġube 716 347 1.063 53.235

Derslik 684 307 991 45.703

Öğretmen (1)

630 318 948 42.716

Öğrenci 11.568 5.899 17.467 980.654

Öğrenci/Derslik 16,91 19,21 17,62 21,45

Öğrenci/Öğretmen 18,36 18,51 18,42 22,95

Ġlköğretim

Okul 536 185 721 33.310

ġube 5.785 2.141 7.926 416.930

Derslik 5.355 2.355 7.710 332.902

Öğretmen (1)

7.510 3.041 10.551 485.677

Öğrenci 130.337 48.535 178.872 10.916.643

Öğrenci/Derslik 24,34 20,61 23,20 32,79


Orta Öğretim

Okul 175 98 273 8.913

ġube 2.397 1.055 3.452 139.420

Derslik 1.912 909 2.821 110.214

Öğretmen (1)

3.951 1.538 5.489 206.862

Öğrenci 60.356 23.499 83.855 4.240.139

Öğrenci/Derslik 31,76 25,82 29,75 38,54


Mesleki ve Teknik

Ortaöğretim

Okul 108 64 172 4.846

ġube 1.203 565 1.768 64.240

Derslik 890 443 1.333 44.928

Öğretmen (1)

1.989 811 2.800 94.966

Öğrenci 27.790 11.705 39.495 1.819.448

Öğrenci/Derslik 31,23 26,42 29,70 40,43


(1) Kadrolu ve sözleĢmeli öğretmenleri kapsamaktadır

Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı, Milli Eğitim Ġstatistikleri Örgün Eğitim 2009-2010, Resmi Ġstatistik Programı

Yayını, Ankara, 2010, s.36, 37, 50, 54.

Tablo 2.8‟da Bölgede farklı eğitim düzeyinde toplam 1.794 okul, 14.209 Ģube, 12.855

derslik, 19.788 öğretmen, 319.689 öğrenci bulunmaktadır. Bölgede öğretmen baĢına düĢen

öğrenci sayısı ilköğretim kademesinde 16, genel ortaöğretim kademesinde 14 ve mesleki ve

teknik ortaöğretim kademesinde 13‟tür. Bölge genelinde mesleki eğitim veren orta öğretim

28

kurumları daha çok endüstri, ticaret, turizm gibi Türkiye genelinde de yaygın teknik ve

meslek okullardır.

Derslik baĢına düĢen öğrenci sayıları da sırasıyla 22, 26 ve 28‟dir.11 Bu rakamlar aynı

kategorilerdeki Türkiye ortalamalarından düĢüktür. Bölgede öğretmen baĢına düĢen öğrenci

sayısının az olması olumlu bir durumdur. Bu durum bölgenin sosyal ve kültürel geliĢmiĢliği

açısından kendi baĢına bir değer olduğu gibi, Bölgenin stratejik sektörlerde ihtiyaç duyacağı

nitelikli iĢ gücünü yetiĢtirmede uzun vadede avantaj sağlayacaktır.

Bölgede ilköğretime yeni kayıt yaptıran öğrenci sayısının düĢmesi, bölgenin nüfus

artıĢ hızının Türkiye genelinden düĢük olmasına bağlanabilir. Bununla birlikte bölge

üniversite eğitimine devam konusunda aynı avantajı yakalayamamıĢtır. Bölgedeki yüzde 10

olan üniversite bitirme oranı hedeflenen oranın oldukça altındadır. Türkiye ortalaması yüzde

12 iken, Avrupa Birliği ülkelerinden en düĢük orana sahip Portekiz‟in üniversite bitirme oranı

yüzde 13‟tür. Bu durumda bölge için ilk hedef yüksek öğretim bitirme oranında Türkiye

ortalamasını yakalamaktır.

Bölge nüfusunun cinsiyet dağılımının orantılı bir nitelik taĢıdığına daha önce

değinilmiĢti (bkz. Nüfus Piramidi). Ne var ki mezun olunan okul düzeyi oranlarına

bakıldığında aynı paralellik görülmemektedir. Tablo 2.10‟dan da görüleceği üzere, ilkokul ve

ilköğretim okulu bitirme düzeyinde kadın-erkek sayısı benzerlik gösterirken, orta ve dengi

okul bitirme düzeyinden itibaren kadın sayısında önemli bir düĢüĢ göze çarpmaktadır. Bu

düĢüĢe rağmen yüzde 84 kadın okuryazarlığı ile Bölge, Türkiye ortalamasının üzerinde

seyretmektedir.

11 TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009, s.4-28.

29

Tablo 2.7 Cinsiyete Göre Bitirilen Eğitim Düzeyi (2009)

Eğitim Düzeyi Toplam Erkek Kadın

Okuma yazma bilmeyen 89.134 21.253 67.881

Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen 236.001 116.555 119.446

Ġlkokul mezunu 567.413 261.124 306.289

Ġlköğretim mezunu 147.391 79.974 67.417

Ortaokul veya dengi okul mezunu 65.539 42.276 23.263

Lise veya dengi okul mezunu 236.033 138.211 97.822

Yüksekokul veya fakülte mezunu 105.609 63.650 41.959

Yüksek lisans mezunu 4.759 2.939 1.820

Doktora mezunu 1.509 1.036 473

Bilinmeyen 53.350 30.528 22.822

Toplam 1.506.738 757.546 749.192

Kaynak: TÜĠK

Eğitim ve sağlık sektörlerinde bir bölgenin geliĢmiĢlik göstergelerinin beĢeri ve sosyal

kalkınmıĢlıkta önem arz ettikleri unutulmamalıdır. Genel olarak bakıldığında bölge, sosyo-

ekonomik göstergeler açısından diğer düzey 2 bölgeleriyle karĢılaĢtırıldığında Türkiye

ortalamasına yakın bir görüntü çizmektedir. 2009 yılında Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları

Kurumu tarafından hazırlanan Ġller arası Rekabetçilik Endeksi verilerine göre bölge illerinden

Balıkesir BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi sıralamasında 81 il arasında 29. Sırada yer

alırken, Çanakkale ili 42. Sırada yer almıĢtır. Bu durumda bölge planı kapsamına giren yıllar

arasında Bölge illeri arasındaki geliĢmiĢlik farkına neden olan sektörler açığa çıkarılmalı, bu

alanlara yatırım teĢvik edilmeli ve bölge illeri arasındaki yaĢam kalitesi açısından geliĢmiĢlik

farkı en az düzeye indirilmelidir.

Üniversiteler

TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde Balıkesir ve Çanakkale‟de birer tane olmak üzere 2 devlet

üniversitesi bulunmakta, vakıf üniversitesi ise bulunmamaktadır.

Balıkesir Üniversitesi

1992 yılında kurulan Balıkesir Üniversitesi; 7 fakülte, 5 enstitü, 5 yüksekokul, 16

meslek yüksekokulu, rektörlüğe bağlı 5 bölüm ve 12 araĢtırma merkezinden oluĢmaktadır.

2009 yılı itibariyle üniversitedeki toplam mevcut öğrenci sayısı 25.075‟tir.

30

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 1992 yılında kurulmuĢ olup 2 enstitü, 9 fakülte,

6 yüksekokul, 11 meslek yüksekokulu, rektörlüğe bağlı 6 bölüm, 22 araĢtırma merkezi ve 1

uygulama ve araĢtırma hastanesi ile eğitim-öğretime devam etmektedir. 2009 yılı itibariyle

üniversitedeki toplam öğrenci sayısı 24.409‟dur.

Her iki üniversitenin de sosyal bilim enstitüsüne sahip olması bölge için avantaj teĢkil

etmektedir. Üniversitelerin sosyal bilim enstitülerinin ilgili bölümleriyle bölgenin

keĢfedilmemiĢ potansiyelini keĢfetme ve değiĢen dünya ile uyumlu halde dinamikleĢtirme

amacıyla ortak projelerin geliĢtirilmesi, bölge değerlerini en uygun Ģekilde kullanılmasını

sağlayacaktır.

2.2.3.1 Kütüphaneler

TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde mevcut kütüphane sayısı, Türkiye‟deki toplam kütüphane

sayısının yüzde 3‟ünü, kitap sayısı ise Türkiye kütüphanelerinde mevcut kitap sayısının yüzde

3,6‟sını oluĢturmaktadır. TR22 Bölgesi‟nde halk kütüphanelerinden yararlanma oranı bin kiĢi

baĢına 331 olup, bölge bu veri bazında TR22 Düzey 2 Bölgeleri arasında 15. sırada yer

almaktadır.12 TR22 Bölgesi‟nde mevcut sinema salonu sayısı, Türkiye genelindeki sinema

salonu sayısının yüzde 2,6‟sını oluĢturmaktadır. Bölgede 10.000 kiĢi baĢına düĢen sinema

koltuk sayısı 31 olup; bölge bu veri bazında 26 bölge arasında 8. sırada bulunmaktadır.13

2.2.4 ĠĢgücü, Ġstihdam ve ĠĢsizlik

TR22 Bölgesi‟nde iĢgücüne katılma oranı ve iĢsizlik oranı, Türkiye geneline ve diğer

düzey 2 bölgelerine iliĢkin veriler ile birlikte karĢılaĢtırmalı olarak Grafik 2.5‟te sunulmuĢtur.

Grafikte görüldüğü gibi; TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde iĢgücüne katılma oranı yüzde 48,4 olup

bu oran Türkiye ortalamasının üzerinde bulunmaktadır. Bölgedeki iĢsizlik oranı da yüzde

8,5‟le, yüzde 14 olan Türkiye ortalamasının altındadır. Bölge, 26 bölge arasında iĢgücüne

12 TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009, s.4-28,55-58. 13 TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009, s.4-28.

31

katılım oranının en yüksek olduğu 13. bölgedir. Bölgede yüzde 8,5 olan iĢsizlik oranı da 26

bölge içinde en düĢük beĢinci iĢsizlik oranıdır.14

Grafik 2.5 TR Düzey 2 Bölgelerinde ĠĢsizlik ve ĠĢgücüne Katılma Oranları (2009)

Kaynak: TÜİK verilerinden yararlanılarak düzenlenmiştir.

Grafik 2.6‟da ise, TR Düzey 2 Bölgelerine ait çalıĢan sayılarının Türkiye genelindeki

çalıĢan sayısı içindeki payları gösterilmiĢtir. TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde mevcut çalıĢan

sayısı, Türkiye geneli toplam çalıĢan sayısı içinde yüzde 1,3‟lük bir oranı temsil etmektedir.

Bölge, çalıĢan sayısı açısından 26 bölge arasında 16. sırada yer almaktadır.15

14 TÜĠK, ĠĢgücü Ġstatistikleri, www.tuik.gov.tr 15 TÜĠK, İşgücü İstatistikleri.

14.0 8.5

47.9 48.4

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

TR T

ürk

iye

TR1

0

TR2

1

TR2

2

TR3

1

TR3

2

TR3

3

TR4

1

TR4

2

TR5

1

TR5

2

TR6

1

TR6

2

TR6

3

TR7

1

TR7

2

TR8

1

TR8

2

TR8

3

TR9

0

TRA

1

TRA

2

TRB

1

TRB

2

TRC

1

TRC

2

TRC

3

İŞSİZLİK ORANI İŞGÜCÜNE KATILMA ORANI

32

Grafik 2.6 ÇalıĢan Sayılarının Düzey 2 Bölgeleri Bazında Türkiye Toplamı Ġçindeki Payı

(yüzde) (2006)

* TR10 Bölgesi, yüzde 31 değeri ile dahil edilmemiştir. Kaynak: TÜİK verilerinden yararlanılarak düzenlenmiştir.

33

Tablo 2.8 TR22 Düzey 2 Bölgesi’nin Türkiye Geneli ile KarĢılaĢtırmalı ĠĢgücü Durumu (15+) (2009)

Kurumsal

Olmayan Sivil

Nüfus (bin)

15 YaĢ

Üzeri

Nüfus

(bin)

ĠĢgücü

(bin)

Ġstihdam

(bin)

ĠĢsiz

(bin)

ĠĢgücüne

Dahil

Olmayan

Nüfus (bin)

ĠĢgücüne

Katılma

Oranı

(yüzde)

ĠĢsizlik

Oranı

(yüzde)

Ġstihdam

Oranı

(yüzde)

Tarım DıĢı

ĠĢsizlik

Oranı

(yüzde)

TR22 1.562 1.264 612 560 52 652 48,4 8,5 44,3 13,2

Türkiye 70.542 51.686 24.748 21.277 3.471 26.938 47,9 14,0 41,2 17,4

Kaynak: TÜĠK

34

Tablo 2.9‟dan da anlaĢılacağı üzere; TR22 Düzey 2 Bölgesinde iĢgücüne katılma ve

istihdam oranları Türkiye ortalamalarının üzerindedir. Bölge nüfusunun yaklaĢık 1.200.000‟i

15 yaĢ üstüdür. Bu nüfus bölgenin potansiyel iĢgücünü oluĢturmaktadır. Bu nüfusun yaklaĢık

560.000‟i 2009 verilerine göre istihdam halindeyken 52.000 kadarı iĢsizdir. Bu verilere göre

iĢsizlik oranı yüzde 8,5 ile yüzde 14 olan Türkiye ortalamasının altındadır. Bölgedeki iĢgücü,

Türkiye geneli iĢgücü toplamının yüzde 2,5‟ine, istihdam ise Türkiye genelinde sağlanan

istihdamın yüzde 2,6‟sına tekabül etmektedir. Tablo 2.9‟da 15 yaĢ üstü nüfusun iĢgücüne

katılma oranları TR 22 Bölgesi ve Türkiye ile karĢılaĢtırmalı olarak verilmiĢtir.

Tablo 2.9 15+ Nüfusun ĠĢgücüne Katılma Oranları (2009)

ĠĢsizlik (yüzde) ĠĢgücüne

Katılım(yüzde)

Ġstihdam

(yüzde)

Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın

TR22 7,8 9,9 68,1 30,0 62,8 27,1

Türkiye 13,9 14,3 70,5 26,0 60,7 22,3

Kaynak: TÜĠK

Bu verilere göre, 15 yaĢ üstü nüfusun iĢgücüne katılım oranı bölge genelinde yüzde

48,4 ile yüzde 47,9 olan Türkiye ortalamasının üstündedir. Bölge, erkek istihdam oranında

yüzde 68,1 oranıyla 15 yaĢ üstü iĢgücüne katılım oranında yüzde 70,5 olan Türkiye

ortalamasının altında kalırken, kadın iĢgücüne katılım oranında yüzde 30 ile yüzde 26 olan

Türkiye ortalamasının dört puan üstünde yer almıĢtır. Ancak kadın istihdam oranının hem

Türkiye ölçeğinde hem de bölge genelinde düĢük olduğu gözden kaçmamalıdır. Bu durumda

kadın istihdam oranında Türkiye ortalaması bölge açısından bir kıstas olarak kabul

edilmemiĢtir. Ancak Bölge, kadın istihdam etme oranıyla, kadın nüfusunun yoğun olduğu 25-

49 yaĢ aralığındaki kadın istihdam oranlarında Türkiye ortalamasının üstünde seyreden düzey

2 bölgelerinden TR 90 ve TR 21 bölgelerinin oranlarını yakalamaktır. Bölgedeki kadın

iĢsizlik oranı Türkiye ortalamasının oldukça altındadır.16


35

Grafik 2.7 TR Düzey 2 Bölgeleri YaĢ Gruplarına Göre Kadın Ġstihdamı

Kaynak: TÜĠK

0

10

20

30

40

50

60

70

15-19

20-24

25-34

35-54

55+

36

Bölge genelinde halk eğitim merkezleri tarafından verilen meslek edindirme kurslarına

bakıldığında verilen meslek edindirme kurslarının daha çok hizmet sektörüne eleman

yetiĢtirmeye yönelik olduğu gözlemlenmiĢtir. Öte yandan bölgenin ileriki yıllarda öncelikli

sektörlerine yönelik yerleĢtirilmesi düĢünülen organik tarım üretimine ara eleman yetiĢtirmeyi

amaçlayan herhangi bir meslek edindirme kursuna veya meslek yüksekokulu yoktur. Bununla

birlikte, bireysel kapasite ve becerilerin meslek edindirme kurslarıyla geliĢtirilmesinin ve

mesleki orta eğitimin kalitesinin yükseltilmesinin, iĢgücünün niteliğini ve verimliliğini

artırmaya yönelik olumlu bir etki yapacağı, tarım sektöründe ihtiyaç duyulan nitelikli eleman

ihtiyacını büyük ölçüde karĢılayacağı düĢünülmektedir. Verilecek eğitimler sonucunda ortaya

çıkarılması hedeflenen kalifiye iĢgücü potansiyelinin çevreye duyarlı kalkınmada bilinçli ve

bölge kaynaklarını optimum düzeyde kullanmaya eğilimli nitelikte olması beklenmektedir.

Tablo 2.10 15+ Ġstihdamın Sektörel Dağılımı

Ġstihdam edilenlerin sektörel dağılımı Kurumsal olmayan sivil

nüfusun iĢgücü durumu Tarım Sanayi Hizmet

BÖLGE YIL (bin) (yüzde) (bin) (yüzde) (bin) (yüzde) Ġstihdam

(bin)

Ġstihdam oranı

(yüzde)

TR22

2004 258 47,7 84 15,5 106 19,6 541 44,2

2005 251 45,7 93 16,9 103 18,8 549 45,7

2006 262 47,6 82 14,9 105 19,1 550 45,6

2007 266 44,9 102 17,2 113 19,1 592 48,2

2008 210 38,2 116 21,1 118 21,5 550 43,6

2009 225 40,2 109 19,5 126 22,5 560 44,3

Türkiye

2004 5.713 29,1 4.885 24,9 5.006 25,5 19.632 41,3

2005 5.154 25,7 5.284 26,3 5.292 26,4 20.067 41,5

2006 4.907 24 5.465 26,8 5.558 27,2 20.423 41,5

2007 4.867 23,5 5.544 26,7 5.770 27,8 20.738 41,5

2008 5.016 23,7 5.682 26,8 5.922 27,9 21.194 41,7

2009 5.254 24,7 5.379 25,3 6.102 28,7 21.277 41,2

Kaynak: TÜĠK

2004 yılından itibaren tarımda istihdam edilen kiĢi sayısı yaklaĢık 33.000 kiĢi

azalırken sanayi sektöründe istihdam edilenlerin sayısı yaklaĢık 25.000, hizmet sektöründe

istihdam edilenlerin sayısı ise yaklaĢık 20.000 kiĢi artmıĢtır. Diğer bir deyiĢle tarım istihdamı

oranında yüzde 7,5 dolaylarında düĢüĢ yaĢanmıĢ, ancak sanayi sektöründeki istihdam oranı

yüzde 4, hizmet sektöründekiyse yüzde 2,9 artmıĢtır. Tarım sektörü Bölgedeki en yüksek

37

istihdamı sağlayan sektör olmakla birlikte istihdama katkısı giderek azalmaktadır. Tablo 2.10

incelendiğinde bölgede tarımda çalıĢan iĢgücünün toplam bölge iĢgücünün yüzde 40,2‟sini

oluĢturduğu ve bu oranın Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu görülmektedir. Bölgenin

sanayi ve hizmetler sektörlerinde çalıĢan iĢgücü oranları ise Türkiye ortalamalarının gerisinde

kalmaktadır.17

Tablo 2.11 Genel ĠĢ Durumu (2009) (KiĢi)


Yıl Ġçinde Yapılan

BaĢvuru

Erkek 11.500 4.605 16.105 922.244

Kadın 7.837 3.001 10.838 512.780

Toplam 19.337 7.606 26.943 1.435.024

Alınan Açık ĠĢ Toplam 2.444 763 3.207 165.890

Yıl Ġçinde ĠĢverenlere

Yapılan Takdim

Erkek 5.344 2.093 7.437 580.999

Kadın 1.023 525 1.548 135.767

Toplam 6.367 2.618 8.985 716.766

Yıl Ġçinde ĠĢe

YerleĢtirme

Erkek 1.716 472 2.188 88.825

Kadın 477 102 579 29.453

Toplam 2.193 574 2.767 118.278

Kayıtlı ĠĢgücü

Erkek 18.220 8.146 26.366 1.319.829

Kadın 6.932 2.976 9.908 539.026

Toplam 25.152 11.122 36.274 1.858.855

Kayıtlı ĠĢsizler

Erkek 16.866 6.350 23.216 1.186.219

Kadın 6.582 2.666 9.248 503.130

Toplam 23.448 23.448 32.464 1.689.349

Kaynak: ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Türkiye ĠĢ Kurumu Genel Müdürlüğü 2009 Ġstatistik Yıllığı

ĠĢkur istatistiklerine göre bölgede her açık iĢ baĢına düĢen aday sayısı ortalama 8

kiĢidir. Bölgenin toplam kayıtlı iĢgücü rakamı 36.274 iken kayıtlı iĢsiz sayısı da 32.464‟tür.

Bölge genelinde bir iĢ için baĢvuruda bulunan kadın sayısı 10.838, erkek sayısı 16.105‟tir. Bu

baĢvurulardan 2188 erkek aday, 579 kadın bir iĢe yerleĢtirilmiĢtir.

ĠĢe yerleĢtirmedeki bu dengesizliğin nedenleri araĢtırılarak kadın istihdamının

artırılması gerekmektedir. ĠĢe ihtiyacı olduğu halde yerleĢtirilemeyen kadınları kalifiye hale

getirmek amacıyla meslek edindirme kurslarının yaygınlaĢtırılması özendirilebilir. Kadınların


38

iĢe baĢlamasının önünde engel olan kreĢ ve bakımevi yoksunluğu sorunu çözülerek kadın

istihdamının olumlu yönde artıĢı sağlanabilir.

Tablo 2.12 TR22 Düzey 2 Bölgesi 15+ ĠĢgücüne Dahil Olmama Nedenine Ve Eğitim

Durumuna Göre ĠĢgücüne Dahil Olmayan Kadınlar (Bin) (2009)

Okuma

yazma

bilmeyen

Lise altı Lise ve dengi

meslek okulu Yükseköğretim Toplam

ĠĢ bulma ümidi

yok 0 13 6 2 21

ĠĢ aramayıp

çalıĢmaya hazır

olan/Diğer

2 46 11 3 62

Mevsimlik çalıĢan 0 4 0 0 5

Ev iĢleri ile

meĢgul 22 177 18 2 220

Öğrenci(eğitim-

öğretim) 0 26 10 0 36

Emekli 1 10 4 4 19

Özürlü yaĢlı veya

hasta 35 39 1 0 76

Ailevi ve kiĢisel

nedenler 0 13 3 1 17

Diğer * 0 1 1 0 3

Toplam 62 329 54 12 457

Not. 2000 kiĢiden az değerlerde örnek büyüklüğü güvenilir tahminler için yeterli değildir.

Kaynak: TÜĠK

Bölgedeki kadınlarla TÜĠK tarafından yapılan araĢtırma sonuçları da bu sayıltıyı

destekler niteliktedir. Görüldüğü üzere kadınların iĢ hayatına katılmamalarındaki en büyük

neden ev iĢleri ile meĢgul olmalarıdır. Bu noktada kadını eve bağlayan en önemli faktörün

çocuk bakımı olduğu düĢünülebilir.

TÜĠK verilerine göre bölgede istihdam edilenlerin çoğunun eğitim düzeyi yaklaĢık

416.000 kiĢi ile ortaöğretim altıdır. Bölgede yaklaĢık 119.000 ile ortaöğretim mezunu,

yaklaĢık 62.000 kiĢi üniversite mezunu istihdam edilmektedir. Ayrıca bölgede okuma yazma

bilmeyen 15.000 kiĢinin istihdam edildiği görülmüĢtür.

39

Tablo 2.13 TR22 Düzey 2 Bölgesi Eğitim Düzeylerine Göre Ġstihdam Dağılımı (2009)

TR22 Türkiye

Okuryazar olmayan / Toplam 15 1.089

Okuryazar olmayan / Erkek 5 372

Okuryazar olmayan / Kadın 10 717

Lise altı eğitim / Toplam 416 14.596

Lise altı eğitim / Erkek 283 11.170

Lise altı eğitim / Kadın 133 3.426

Ortaöğretim / Toplam 119 5.283

Ortaöğretim / Erkek 89 4.006

Ortaöğretim / Kadın 30 1.277

Üniversite /Toplam 62 3.780

Üniversite/Erkek 39 2.350

Üniversite/Kadın 23 1.430

Kaynak: TÜĠK

2009 yılında Türkiye‟deki iĢsiz sayısı toplam 1.689.349 kiĢi, TR22 Düzey 2

Bölgesi‟nde ise 32.464 kiĢidir. Bölgedeki kayıtlı iĢsizlerin Türkiye‟deki kayıtlı iĢsizler

içindeki payı yüzde 1,9‟dur. Bölgedeki iĢsizlik oranı 2007 yılından itibaren hızlı bir Ģekilde

artmıĢtır. 2007 yılında bir önceki yıla göre yaklaĢık bin kiĢi azalan iĢsiz sayısı, 2008 yılına

gelindiğinde yaklaĢık 10.000 kiĢi birden artmıĢ, 2009 yılında ise yaklaĢık 7.000 kiĢi artarak

iki sene içinde yüzde 35‟ten yüzde 52‟ye yükselmiĢtir. Bu yükseliĢte 2008 yılında ortaya

çıkan küresel krizin etkili olduğunu düĢünülmektedir.

Tablo 2.14 15 YaĢ Üstü ĠĢsiz Rakamları (bin)

Yıllar TR22 Türkiye

Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam

2004 25 12 38 1.762 622 2.385

2005 27 13 40 1.746 642 2.388

2006 24 13 36 1.670 658 2.328

2007 18 16 35 1.716 660 2.376

2008 28 16 45 1.877 734 2.611

2009 32 20 52 2.491 979 3.471

Kaynak: TÜĠK

Bölgedeki iĢsizlerin yüzde 46‟sı 25-34 arası yaĢ grubunda, yüzde 24‟ü 35-44 arası yaĢ

grubunda, yüzde 21‟i ise 20-24 arası yaĢ grubunda yer almaktadır. Bölgedeki kayıtlı iĢsizlerin

yüzde 44,9‟unu ilköğretim, yüzde 34,8‟ini ortaöğretim ve yüzde 12‟sini lisans mezunları

oluĢturmaktadır. Ġlköğretim mezunlarının, diğer eğitim seviyelerinden mezun kiĢilere göre

40

daha fazla iĢ baĢvurusu yaptığı ve paralel olarak iĢe yerleĢtirildikleri görülmektedir.

Ġlköğretim seviyesinde iĢe yerleĢenlerin toplam içindeki payı yüzde 55,7 olurken daha yüksek

eğitim seviyelerinde iĢe yerleĢtirme oranı daha düĢük seviyelerde kalmıĢtır.

Tablo 2.15 TR22 Düzey 2 Bölgesi Eğitim Durumuna ve GeniĢ YaĢ Grubuna Göre

ĠĢsizler, (2009) (bin)

Okuma Yazma

Bilmeyen

Lise Altı

(~bin)

Lise ve dengi

Meslek Okulu(~bin) Yükseköğretim(~bin) Toplam

15-19 0 3 2 0 5

20-24 0 3 4 2 10

25-34 0 8 6 4 18

35-54 0 13 3 1 17

55+ 0 1 0 0 2

Toplam 0 29 15 7 52

Not: 2000 kiĢiden az değerlerle örnek büyüklüğü güvenilir tahminler için yeterli değildir

Kaynak: TÜĠK

Bununla birlikte bölgede istihdam edilen iĢ niteliklerine bakıldığında 286.000 kiĢinin

ücretli maaĢlı ve yevmiyeli, 175.000 kiĢinin kendi iĢinde, 117.000 kiĢinin de ücretsiz aile

iĢçisi olarak çalıĢtıkları görülmüĢtür. Özellikle ücretsiz aile iĢçilerinin büyük kısmının tarım

sektöründe istihdam edildiği düĢünülmektedir.

Tablo 2.16 ĠĢteki Durumuna Göre Ġstihdam (2009) (bin)

TR22 Türkiye

Ücretli, maaĢlı ve yevmiyeli 268 12.770

ĠĢveren ve kendi hesabına 175 5.638

Ücretsiz aile iĢçisi 117 2.869

Kaynak: TÜĠK

ĠĢsizlerin yüzde 70 gibi oldukça büyük bir kısmı 25-44 yaĢları arasındadır. Bu yaĢ

grubunun iĢgücü pazarına yeni adım atanlardan farklı olarak, yeni teknolojiler yüzünden

yeteneklerinin artık geçersiz olması veya ekonomik bir resesyon sonrasında yeteneklerine en

az ihtiyaç duyulan kesim olması dolayısıyla iĢsiz kaldıkları düĢünülmektedir. Bu durum

iĢsizliğin yapısal nitelikte olduğuna dair kuvvetli bir iĢarettir. Bu yapısal sorunu aĢabilmek

için yeni oluĢan sektörlere uygun, nitelikli ara eleman yetiĢtirmeye dönük çalıĢmalar

yapılacaktır. Çevreye duyarlı kalkınmayı amaçlayan bölgede, organik tarıma yönelik ara

eleman ihtiyacının karĢılanması mesleki eğitim kursları düzenlenmesi iĢsizliğin çözümüne

katkıda bulunabilir.

41

2.2.4.1 Dezavantajlı Gruplar, Sosyal Ġçerme ve Sosyal Uyum

Kalkınma hedefli sosyal içerme politikalarındaki temel stratejinin işsizlik

sorununun giderilmesi ve eğitim-sağlık hizmetlerine erişebilirliğin artırılması olduğu

günümüzde çoğunluk tarafından düşünülmektedir. Yapılacak olan uygulamaların

toplumdaki dezavantajlı grup olarak nitelendirilen zihinsel ve bedensel engellilerin,

kadınların, bağımlı nüfusun, evsizlerin, sokakta yaşayanlar gibi kesimleri içermesi sosyal

politikaların başarıya ulaşabilmesi açısından elzemdir.

Bölgedeki engelli derneklerinin sayısı yaklaĢık olarak 30 civarındadır. Ġlgili

derneklerle yapılan görüĢmelerden edinilen bilgilere göre bölgede yaklaĢık 3000 engelli

vatandaĢ özel durumuyla ilgili bir derneğe üyedir. Bu derneklerden en çok üyenin bedensel

engellilere yönelik olanlarda bulunduğu görülmektedir. Fizyolojik veya zihinsel yetersizlik

nedeniyle dezavantajlı durumda olan engelli gruptaki vatandaĢların toplumsal hayata

entegrasyonlarını kolaylaĢtıracak projelere yer verilmesi, sivil toplumun kalkınması ve

toplumsal uyumun güçlenmesi açısından önemlidir.

Bölgedeki bağımlı nüfusun büyük grubunu 0-14 yaĢ aralığındaki genç bağımlı nüfus

oluĢturmaktadır. Bireysel düzlemde kültürel sermayenin oluĢumunda en önemli çağ olan bu

yaĢ grubundaki bireylere yönelik eğitim ve sağlık çalıĢmalarının yürütülmesi, her açıdan

sağlıklı bir nesil yetiĢtirmek için son derece önemlidir. Bu yaĢ grubuna yapılacak her türlü

yatırım geleceğe yönelik biriken bir sermayedir.

Kırsal nüfusta çalıĢan nüfusunun iĢ statüsünün ücretsiz aile iĢçiliği olduğu

bilinmektedir. Özellikle kırsal kesimdeki nüfusun emek güçlerine dair farkındalıklarının

artırılması, bu nüfusun kiĢisel sermayeleri açısından olumlu sonuçlar doğuracaktır. Bu amaçla

kırsal nüfusun eriĢimine dair kolaylık sağlayan meslek edindirme kursları fayda sağlayabilir.

Sivil toplum örgütlenmesi açısından bölgenin güçlü bir altyapısı vardır. Dernekler

bazında bölge illerinin geniĢ bir yelpazeye sahip olmaları dikkat çekicidir. Bölge genelindeki

yaklaĢık 2000 kadar olan dernekler bölgenin öncelikleriyle paralel kanallara yönlendirilebilir.

Bölgenin öncelikleri açısından tarım kooperatifçiliği alanındaki sivil toplum örgütlenmesi

önem arz etmektedir. Bölgede kooperatif sayısı yüksektir ancak çalıĢmalarının etkinliği ve

nitelikleri geliĢtirilmelidir.

42

2.3 Ekonomik Yapı

2.3.1 Genel Ekonomik Yapı

TR22 Düzey 2 Bölgesi ve bölgeyi oluĢturan Balıkesir ve Çanakkale illerinin sosyo-

ekonomik geliĢmiĢlik açısından Türkiye genelindeki konumu kısaca Tablo 2.17‟de

özetlenmeye çalıĢılmıĢtır.

Tablo 2.17 TR22 Düzey 2 Bölgesi’nin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Bakımından Türkiye

Genelindeki Konumu

BALIKESĠR ÇANAKKALE

Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sırası (DPT) 15 24

URAK Rekabetçilik Endeksi (Ana Endeks) Bazında

Ġller Arası Sıralamadaki Yeri 26 27

BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi (1. Alt Endeks)

Bazında Ġller Arası Sıra 29 42

MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik (2. Alt Endeks)


Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli (3. Alt Endeks)


EriĢilebilirlik (4. Alt Endeks) Bazında Ġller Arası Sıra 20 22

EDAM Rekabetçilik Endeksi (Ana Endeks) Bazında

Ġller Arası Sıralamadaki Yeri 18 11

Ekonomik Etkinlik ve Canlılık (1. Alt Endeks) Bazında

Ġller Arası Sıra 36 30

Emek Piyasaları (2. Alt Endeks) Bazında Ġller Arası

Sıra 15 13

Ġnsani Sermaye (3. Alt Endeks) Bazında Ġller Arası Sıra 6 3

Yaratıcı Sermaye (4. Alt Endeks) Bazında Ġller Arası

Sıra 33 11

Sosyal Sermaye (5. Alt Endeks) Bazında Ġller Arası Sıra 14 13

Fiziki Altyapı (6. Alt Endeks) Bazında Ġller Arası Sıra 20 14

Kaynak:

DPT, Ġllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması AraĢtırması, 2003.

URAK (Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu), Ġllerarası Rekabetçilik Endeksi, 2008-2009.

EDAM (Ekonomi ve DıĢ Politika AraĢtırmalar Merkezi),Türkiye Ġçin Bir Rekabet Endeksi, 2009.

Devlet Planlama TeĢkilatı (DPT)‟nın 2003 yılında yayımlamıĢ olduğu illerarası sosyo-

ekonomik geliĢmiĢlik sıralamasına göre; Balıkesir ve Çanakkale illeri, sırasıyla 15. ve 24.

43

sırada yer almaktadırlar. TR22 Düzey 2 Bölgesi ise Düzey 2‟lere göre sosyo-ekonomik

geliĢmiĢlik sıralamasında 10. sırada bulunmaktadır.18

Yine tabloda, illerin rekabet yarıĢındaki yerlerinin görülmesine olanak tanıyan URAK

Ġllerarası Rekabetçilik Endeksi*‟nde Balıkesir ve Çanakkale illerinin konumları

görülmektedir. Buna göre; Balıkesir, 21,30 endeks puanı ile Türkiye‟nin en rekabetçi 26. ili

olarak tespit edilmiĢtir. Balıkesir‟in rekabet gücünü meydana getiren alt endeksler

incelendiğinde; EriĢilebilirlik Endeksi‟nin payının yüzde 54,93 olduğu, bunu sırasıyla yüzde

22,65 oranı ile BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Endeksi ve yüzde 21,46 oranı ile Ticaret

Becerisi ve Üretim Potansiyeli Endeksi‟nin takip ettiği görülmektedir. MarkalaĢma Becerisi

ve Yenilikçilik Endeksi‟nin ilin rekabet gücüne katkısı ise yüzde 0,96 oranındadır.

Çanakkale ise 20,78 endeks puanı ile en rekabetçi 27. il olarak tespit edilmiĢtir.

Çanakkale‟nin rekabetçiliğine en fazla katkı sağlayan endeks, yüzde 55,48 oranıyla

EriĢilebilirlik Endeksi‟dir. Bu endeksi, yüzde 24,49 oranıyla Ticaret Becerisi ve Üretim

Potansiyeli Endeksi, yüzde 19,61 oranıyla BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Endeksi ve

yüzde 0,42 oranıyla MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Endeksi takip etmektedir.19

Tabloda ayrıca altı alt endeksten oluĢan EDAM Rekabetçilik Endeksi**‟ne iliĢkin

sonuçlar da yer almaktadır. Söz konusu endeks bazında; 81 il arasında Balıkesir 18.,

Çanakkale ise 11. sırada bulunmaktadır.20

18 DPT, Ġllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması AraĢtırması, Ankara: DPT, 2003. * “Bölgesel Rekabet Gücü” ya da “Bölgesel Rekabet Edebilirlik Kavramı”, bölgelerin bir yandan dıĢ rekabet koĢulları

içerisinde uluslararası pazarlara yönelik mal ve hizmet üretebilmeleri bir yandan da bölge içi yüksek ve sürdürülebilir gelir

seviyeleri, istihdam olanakları yaratabilmeleri olarak tanımlanabilir. Ekonomik bölgelerin rekabet güçlerinin daha üst

seviyeye çıkarılması için rakiplerine göre rekabet edebilirlik seviyelerinin ölçülmesi ve anlaĢılması önemlidir. Bu bağlamda,

illerin rekabet edebilirliklerini karĢılaĢtırmalı olarak gösteren “Ġllerarası Rekabetçilik Endeksi” oluĢturulmuĢtur. Söz konusu

endeks dört ana değiĢkenden oluĢmaktadır: BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi (BSYK), MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik

(MSY), Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli (TBÜP), EriĢilebilirlik (E). Ġllerarası Rekabetçilik Endeksi‟ni oluĢturan bu

dört ana değiĢkenin her biri de farklı sayıda alt değiĢkeni içermektedir. (URAK, Ġllerarası Rekabetçilik Endeksi 2008-2009) 19 URAK (Uluslar arası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu), Ġllerarası Rekabetçilik Endeksi 2008-2009, Ġstanbul: URAK. ** Her bir alt endeks, eldeki veriler ıĢığında, bölgesel kalkınmanın bir boyutunu ölçmektedir. Kullanılan alt endeks sayısı ise

altı tanedir.(EDAM, Türkiye Ġçin Bir Rekabet Endeksi 2009) 20 EDAM(Ekonomi ve DıĢ Politika AraĢtırmalar Merkezi),Türkiye Ġçin Bir Rekabet Endeksi, Ġstanbul: EDAM,2009.

44

Tablo 2.18 Balıkesir ve Çanakkale Ġlçelerinin Türkiye Genelindeki 872 Ġlçe Ġçindeki

GeliĢmiĢlik Sıraları, (2004)

BALIKESĠR

ĠLÇELERĠ SIRA

GELĠġMĠġLĠK

GRUBU

ÇANAKKALE

ĠLÇELERĠ SIRA

GELĠġMĠġLĠK

GRUBU

Bandırma 23 2 Bozcaada 36 2

Merkez 33 2 Merkez 39 2

Ayvalık 64 2 Gökçeada 118 2

Edremit 76 2 Çan 121 2

Burhaniye 96 2 Gelibolu 141 2

Erdek 123 2 Eceabat 172 3

Marmara 125 2 Ezine 187 3

Gönen 159 2 Biga 201 3

Susurluk 169 3 Lapseki 283 3

Gömeç 240 3 Ayvacık 292 3

Havran 383 3 Bayramiç 367 3

Bigadiç 426 3 Yenice 530 4

Manyas 465 3

SavaĢtepe 466 3

Dursunbey 604 4

Ġvrindi 618 4

Sındırgı 640 4

Kepsut 674 5

Balya 701 5

Kaynak: DPT, Ġlçelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması AraĢtırması 2004

URAK ve EDAM‟ın çalıĢmaları incelendiğinde özellikle Balıkesir ilinin “ticaret

becerisi ve üretim potansiyeli”, “ekonomik etkinlik ve canlılık” ve “yaratıcı sermaye”

alanlarında Çanakkale iline göre zayıf kaldığı görülmektedir. Oysa Balıkesir ilinin beĢeri

sermayesi, fiziki ve doğal altyapısı Çanakkale‟den çok farklı değildir. Bölgeler arası

geliĢmiĢlik farkını azaltmak için Balıkesir ilinin var olan potansiyelini uyarmak

gerekmektedir. Bu amaçla, tarım ve tarıma dayalı sanayide üretimdeki verimsizliği ortadan

kaldıracak projelerin desteklenmesi yerinde olacaktır. Ġlde yeni kurulacak Ģirket sayısını

artırmak için giriĢimcilik kültürünü geliĢtirecek eğitim programları düzenlenmesinin ve

45

finansman kolaylıkları sağlanmasının da ekonomik etkinliğe katkısı olacaktır. “Yaratıcı

sermaye” alanının önemli bileĢenlerinden olan Ar-Ge çalıĢmaları, patent baĢvuru sayısı ve

akademik yayın sayısı ise sanayi ve üniversite iĢbirliğinin geliĢtirilmesi yoluyla artırılabilir.

Bu sayede, bölgede uluslararası pazarlarda rekabet edebilecek ürünler üretilmesini sağlayacak

yenilikçilik vizyonlu Ģirket sayısı çoğaltılabilir.

DPT‟nin 2004 yılında yayımlamıĢ olduğu “Ġlçelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik

Sıralaması AraĢtırması‟‟na göre ise Balıkesir ve Çanakkale illerine bağlı ilçelerin 872 ilçe

içinde geliĢmiĢlik sırası ve altı geliĢmiĢlik grubundan hangisine dahil oldukları Tablo 2.18‟de

gösterilmiĢtir. Balıkesir ilinde Balya ve Kepsut ilçelerinin durumu çarpıcıdır. Bandırma gibi

yüksek sıralarda bir ilçeyle, coğrafi olarak ona yakın ve beĢeri açıdan benzer bu ilçelerin

sosyo-ekonomik açıdan geri sıralarda olması bölgeler arası geliĢmiĢlik farkının çarpıcı bir

göstergesidir. Bu durumu bertaraf edebilmek için geri kalmıĢ bölgelerde, çabuk sonuç

alınacak sektörler de dikkate alarak, tarımda verimliliği artıracak eğitim programları

düzenlemek faydalı olacaktır. Ġlçelerin kalkınmasını sağlamak için katılımcılığı esas alan bir

anlayıĢla yerinde ve etkin faaliyetler yürütmek daha hızlı sonuç alınmasını sağlayacaktır.

Tablo 2.19 Cari Fiyatlarla Bölgesel Gayrisafi Katma Değer – Ġktisadi Faaliyet Kollarına

Göre Temel Fiyatlarla (bin TL) (2006)

Kaynak: TÜĠK

Yukarıda yer alan tablo 2.19 incelendiğinde; TR22 Bölgesi‟nde tarım sektörünün

bölge GSKD (Gayri Safi Katma Değer)‟sindeki payı yüzde 22,4‟tür ve yüzde 9,4 olan

Türkiye ortalamasının oldukça üzerindedir. Sanayi ve hizmetler sektörlerinin bölge

GSKD‟sindeki payları ise sırasıyla yüzde 20,2 ve yüzde 57,8‟dir. Bu iki oran da Türkiye

ortalamasının altında kalmıĢtır. 2006 yılı itibariyle bölgede tarım sektörü öne çıkmıĢtır.

Tarım sektörünün GSKD‟deki payı 2004 ve 2005 yıllarında ise sırasıyla yüzde 25,3

ve yüzde 25,5‟tir. Görüldüğü gibi, 2006 yılında tarım sektörünün bölge GSKD‟sindeki

TARIM PAY

(yüzde ) SANAYĠ

PAY

(yüzde ) HĠZMETLER

PAY

(yüzde) TOPLAM

PAY

(yüzde )

TR22 2.870.071 22,0 2.639.807 20,2 7.558.935 57,8 13.068.813 100

Türkiye 62.662.754 9,4 188.646.805 28,2 417.108.706 62,4 668.418.265 100

46

payında bir azalma olmuĢtur. Tarım sektörünün katkı oranı, 2006 yılında Türkiye genelinde

de önceki yıla kıyasla azalmıĢtır.

Yine 2004 ve 2005 yıllarında bölge GSKD‟si içinde sanayi sektörünün payı sırasıyla

yüzde 20,9 ve yüzde 20,4 olmuĢtur. Hizmetler sektörünün GSKD içindeki payı ise 2006

yılında önceki yıla göre artıĢ göstermiĢtir. Hizmetler sektörünün GSKD‟ye katkı oranı, 2004

ve 2005 yıllarında sırasıyla yüzde 53,8 ve yüzde 54,2‟dir, 2006 yılında ise bu oran yüzde

57,8‟e yükselmiĢtir.

Bölge, 2006 yılında tarım sektöründe yarattığı 2.870.071.000 TL‟lik katma değer ile

Türkiye‟nin tarım sektöründe ulaĢtığı GSKD içerisinde yüzde 4,6 paya sahiptir. Bölgenin

sanayi sektöründe ülke GSKD‟sine yaptığı katkı ise yüzde 1,4‟tür. Hizmetler sektöründe

bölgenin ülke GSKD‟sine katkısı da yüzde 1,8‟dir.21

AĢağıda yer alan Grafik 2.8‟de, TR Düzey 2 bölgelerinin kendi bölgelerine ait

GSKD‟leri içinde tarım, sanayi ve hizmetler sektörlerinin payları gösterilmiĢtir. TR22 Düzey

2 Bölgesi, tarım sektörünün bölge GSKD‟sine yaptığı yüzde 22‟lik katkı ile, 26 bölge içinde

5.; sanayi sektörünün yaptığı yüzde 20,2‟lik katkı ile 21. ve hizmetler sektörünün yaptığı

yüzde 57,8‟lik katkı ile 14. sırada yer almaktadır.

21 TÜĠK, Ulusal Hesaplar Ġstatistikleri, www.tuik.gov.tr

47

Grafik 2.8 TR22 Düzey 2 Bölgeleri Gayri Safi Katma Değerlerinde Tarım, Sanayi ve

Hizmetlerin Payları

Kaynak: TÜĠK verilerinden yararlanılarak düzenlenmiĢtir.

TR Düzey 2 bölgelerinde kiĢi baĢına düĢen gayri safi katma değerler ise Grafik 2.9‟da

gösterilmiĢtir. TR22 Bölgesi, kiĢi baĢına düĢen gayri safi katma değer açısından 26 bölge

içinde 10. sırada yer almaktadır. Türkiye ortalaması ise 6.684 $‟dır.

48

Grafik 2.9 TR22 Düzey 2 Bölgelerinde KiĢi BaĢına DüĢen Gayri Safi Katma Değerler ($)

(2006)


2.3.2 Sektörel Analizler

2.3.2.1 Tarım ve Hayvancılık Sektörü

Gerek bitkisel gerek hayvansal üretim değerleri yıllara göre artıĢ gösteren Bölgede

tarım öncü sektörlerden biridir (Tablo 2.20). Bölgenin en önemli bitkisel ürünleri arasında

zeytin, biber, domates ve tahıllar sayılabilir. Süt ve kanatlı eti baĢlıca hayvansal ürünlerdir.

Bölgede tarımın en önemli sorunları arasında tarım arazisi küçüklüğü ve parçalılığı,

örgütlenme, kaynaklara eriĢim zorluğu ve farkındalık yetersizliği sebebiyle modern metodlara

adaptasyonda güçlükten bahsedilebilir. Bölgenin su ürünleri üretimi, örtü altı tarım, organik

üretim gibi pek çok alanda daha fazla faydalanılabilecek potansiyeli mevcuttur. Tarım ve

hayvancılık sektörü geliĢirken çevrenin korunması Bölgenin sürdürülebilir kalkınması için

önceliklidir.

0 2,000 4,000 6,000 8,000 10,000 12,000

TR10

TR42

TR41

TR51

TR21

TR31

TR61

TR81

TR32

TR Türkiye

TR22

TR33

TR62

TR52

TR90

TR82

TR83

TR71

TR72

TR63

TRB1

TRA1

TRC1

TRC2

TRC3

TRA2

TRB2

10,352

9,622

9,377

9,056

8,680

8,398

7,712

7,113

6,850

6,684

5.725

5,586

5,318

4,938

4,862

4,794

4,716

4,654

4,639

3,907

3,876

3,760

3,539

2,904

2,887

2,684

2,355

49

Tablo 2.20 Bölgenin yıllara göre tarımsal üretiminin Türkiye toplam tarımsal üretimine

oranı (yüzde )

Bitkisel Üretim Değeri Canlı Hayvanlar Değeri Hayvansal Ürünler Değeri

2006 4,24 5,67 7,86

2007 4,25 6,52 8,41

2008 4,46 6,49 9,63

Kaynak: TUĠK

2.3.2.1.1 Bitkisel Üretim

Balıkesir ilinin toplam yüzölçümü (göller dahil) 1.452.814 hektar, su yüzeyleri hariç

1.429.900 hektardır. Çanakkale ilinin yüzölçümü ise 993.300 hektardır. Ġllerin arazi dağılımı

tablo 2.21‟de gösterilmiĢtir. Toprakların kullanma kabiliyet sınıfları 8 adet olup, toprak

verimlilik durumu ve sınıflandırmaları I. sınıftan VIII. sınıfa doğru giderek azalmaktadır.

Bölge topraklarının yüzde 25.4‟ü ilk dört sınıf arazi sınıfına girmektedir. Bu araziler iyi bir

toprak idaresi altında bölgeye adapte olmuĢ kültür bitkileri ile orman, çayır-mera

bitkilerini iyi bir Ģekilde yetiĢtirme yeteneğine sahiptir. Bölge topraklarının yüzde 16.9‟u

toprak ve su koruma önlemleri alındığı takdirde bazı özel bitkilerin yetiĢtirilebileceği V.

ve VI. sınıflara girmektedir.22

Tablo 2.21 Balıkesir ve Çanakkale Ġlleri Arazi Dağılımı


ARAZĠ

DAĞILIMI

ALAN

(hektar)

TOPLAM ARAZĠYE

ORANI (yüzde )

ALAN

(hektar)

TOPLAM ARAZĠYE

ORANI (yüzde )

Tarım Alanı 513.946 35 330.337 33,25

Çayır-Mera

Alanı 210.014 14 22.065 2,24

Orman Alanı 675.010 46 533.936 53,75

Tarım DıĢı

Arazi 53.844 4 106.962 10,76

TOPLAM 1.452.814 100 993.300 100

Kaynak: T.C. Balıkesir Valiliği Tarım Ġl Müdürlüğü, T.C. Çanakkale Valiliği Tarım Ġl Müdürlüğü

22 TR2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı 2007 s.70

50

Bölgede yoğun tarım yapılması sebebiyle önemli miktarda su kullanılmaktadır.

Balıkesir ilinde, 513.946 hektar olan tarım arazilerinin 286.571 hektarı sulanabilir alandır.

Bunun il tarım alanları içindeki oranı yüzde 55,58‟dir. Toplam sulanan alan ise 94.435 hektar

olup; bu alanın toplam sulanabilir alan içindeki oranı ise yüzde 33‟tür. Sulaması yapılan

arazilerin yüzde 59‟u devlet, yüzde 41‟i halk tarafından sulanmaktadır.23 7.872 hektar alanı

sulayacak olan Altınova Dikili Ovası Sulama projesi Devlet Su ĠĢleri tarafından

yürütülmektedir. 2010 yılında tamamlanan Havran Barajı sayesinde 3.060 hektar alan daha

sulanabilmektedir. Altı adet sulama göleti inĢaatı devam etmektedir.24

Balıkesir Ġl Özel Ġdaresi

2010-2014 döneminde 3 adet yeni sulama göleti inĢaa etmeyi planlamaktadır.25

Çanakkale ilinde ise 330.337 hektar olan tarım arazisinin yüzde 34‟lük kısmına

tekabül eden 111.047 hektarı sulanabilmektedir. Sulanabilir alanın 73.643 hektarı (toplam

sulanabilir alanın yüzde 66,3‟ü) sulanmakta, bunun dıĢında kalan 37.404 hektar (toplam

sulanabilir alanın yüzde 33,7‟si) ise kuru Ģartlarda kullanılmaktadır. Sulaması yapılan

arazilerin yüzde 65,7‟si devlet, yüzde 34,3‟ü halk tarafından sulanmaktadır.26 Devlet Su ĠĢleri

tarafından yürütülen Gelibolu Gökbüet Projesi‟nin tamamlanmasıyla Çanakkale EvreĢe

Kavak Ovasında 8.770 hektar alan daha sulanabilecektir. Ayrıca yedi adet sulama göleti

inĢaatı sürmektedir.27

Çanakkale Ġl Özel Ġdaresi 2010-2014 döneminde 3 adet sulama göletini

tamamlayarak 2.788 hektar alanı sulamaya açacaktır.28

Bölgede sulama konusunda yaĢanan baĢlıca problemler arasında sulama

kooperatiflerinin etkin çalıĢamaması, parsellerin küçük olması, çiftçilerin bilinçsizliği ve

altyapı yetersizliği sayılabilir. Tarım iĢletmelerinin küçük olması ve parçalı yapısı sulama

altyapısı giderlerini artırmaktadır. Yeraltı sularının fazla kullanılması, sulama suyunun israfı,

ve tuzluluğun artması sulamayla bağlantılı olarak karĢılaĢılabilecek önemli sorunlar

arasındadır. Kapalı sistem basınçlı sulama teknikleri (damla ve yağmurlama) ve sulamanın

dikkatli yönetimi bu sorunlardan kaçınma ve bu sorunları çözme yönünde yararlanılabilecek

stratejilerdendir.29

Çanakkale‟de sulu tarım alanlarının yüzde 90‟ında damlama ve

yağmurlama sulama sistemleri kullanılmakta olup salma sulama sistemi genelde çeltik

23 T.C. Balıkesir Valiliği Tarım Ġl Müdürlüğü. 24 Faaliyet Raporu, 2009, s.227, Devlet Su ĠĢleri Genel Müdürlüğü. 25 Balıkesir Ġl Özel Ġdaresi 2010-2014 Stratejik Planı s.51 26 T.C. Çanakkale Valiliği Tarım Ġl Müdürlüğü. 27 2009 Devlet Su ĠĢleri Faaliyet Raporu s.190 28 Çanakkale Ġl Özel Ġdaresi 2010-2014 Stratejik Planı s.40 29 Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma (IPARD) Programı, 2007-2013, s.43, Tarım ve Köy ĠĢleri Bakanlığı

51

alanlarında kullanılmaktadır.30

Balıkesir‟de basınçlı sulama sistemi kullanan iĢletmelerin

sayısı hakkında istatistiki veriye eriĢilememiĢ olmakla beraber Ġl Tarım Müdürlüğü

yetkilileriyle yapılan görüĢmeler neticesinde bunun bazı ilçelerde yarıdan az olduğu tahmin

edilmektedir. Basınçlı sulama sistemlerine geçiĢte en büyük engel finansman ve farkındalık

yetersizliği olarak görülmektedir. Bölgede sulamayla ilgili bir diğer sorun da 10 yıllık

ekonomik ömrünü doldurup, bakım ve onarım gerektiren gölet ve sulama tesislerinin

yenilenmesidir.

Bölgede tarım iĢletmelerinin önemli bir kısmı küçük arazilerden oluĢmaktadır (Tablo

2.22). Tarımsal iĢletmelerin küçük ve parçalı olması tarımın yapısal sorunlarından biridir.31

2007 yılında yayımlanan 5578 sayılı Kanunla ülkemizde bölünemez parsel büyüklüğü

belirlenmiĢtir. Buna göre, belirlenen parsel büyüklüğü; mutlak tarım arazileri ve özel ürün

arazilerinde 2 hektar, dikili tarım arazilerinde 0,5 hektar, örtü altı tarımı yapılan arazilerde 0,3

hektar ve marjinal tarım arazilerinde 2 hektardan küçük olamaz.32

Bu tip küçük ve parçalı

araziler toplulaĢtırma çalıĢmaları sayesinde sulama hizmetlerinden etkin faydalanacak Ģekilde

yeniden düzenlenebilir, ve daha az zaman, iĢgücü ve sermaye kullanımı sağlanarak, üretim

faktörlerinden randımanlı biçimde yararlanılabilir. Bu sayede tarımsal üretimin ve tarım

iĢletmelerinin verimliliği artırılabilir ve kırsal kesimdeki nüfusun hayat standartları

yükseltilebilir. Ayrıca arazi toplulaĢtırması sulama projelerinde kamulaĢtırma masraflarını

bertaraf etmekte, inĢaat, iĢletme ve bakım maliyetlerinde yüzde 40‟a varan oranda düĢüĢ

sağlamaktadır.33

Arazi toplulaĢtırması, tarımda verim artıĢı sağlaması sebebiyle rekabet

edebilirliği artırmada önemli bir araçtır. Bu konuda faaliyetlerin artırılması ve bölge halkının

bilinçlendirilmesi için eğitim faaliyetleri önem kazanmaktadır.

30 Çanakkale Ġl Tarım Müdürlüğü 2009 Yılı Brifing Raporu, s.14 31 Ulusal Kalkınma Stratejisi, s.5, T.C. BaĢbakanlığı, DPT 32 Kırsal Kalkınma Planı, 2010-2013, s.44, Tarım ve Köy ĠĢleri Bakanlığı 33 2009 Devlet Su ĠĢleri Faaliyet Raporu s.88

52

Tablo 2.22 Balıkesir ve Çanakkale Ġllerinde Tarım Sektöründe Faaliyet Gösteren

ĠĢletme Sayıları


Arazi (Hektar) ĠĢletme

Büyüklüğü)

ĠĢletme

Sayısı

Toplam Ġçindeki

Payı (yüzde )

ĠĢletme

Sayısı

Toplam Ġçindeki

Payı (yüzde )

0 -1 4.973 8,3 6.709 13,2

1-2 11.391 19,0 4.867 9,6

2-5 25.212 42,0 22.078 44

5 -10 12.867 21,4 11.191 22,1

10-20 4.277 7,1 4.899 9,7

20‟den Büyük 1.297 2,2 976 1,9

Toplam 60.017 50.720


TR22 Bölgesi‟nin 2008 yılında bitkisel üretim değeri, 2.941.829.000 TL olarak

gerçekleĢmiĢtir. Bu üretim değeri içinde Balıkesir ilinin payı 1.737.117.000 TL ile yüzde 59,

Çanakkale ilinin payı ise 1.204.712.000 TL ile yüzde 41‟dir. Bölgenin üretim değeri ise,

Türkiye toplam üretiminin yüzde 4,5‟lik kısmını oluĢturmuĢtur.34

Bölge, 2008 yılı verilerine göre, kiĢi baĢına 1.833 TL bitkisel üretim değeri ile 26

bölge içinde TR61 Bölgesi (Antalya, Isparta, Burdur)‟nden sonra 2. sırada yer almaktadır.

Aynı yıl, Türkiye genelinde kiĢi baĢına bitkisel üretim değeri ise 923 TL‟dir. Balıkesir ilinin

kiĢi baĢına bitkisel üretim değeri 1.537 TL, Çanakkale ilinin ise 2.537 TL‟dir. KiĢi baĢına

bitkisel üretimde, 81 il içinde Balıkesir 24., Çanakkale ise 3. sıradadır.35

Bölgedeki iĢlenebilir arazi büyük oranla tarla arazisi olarak kullanılmaktadır (Tablo

2.23). Ġkinci sırayı ise bölge için önemli bir ürün olan zeytinlikler almaktadır. Bunları meyve

ve sebze üretilen araziler takip etmektedir.

34 TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009, s.90. 35 TUIK, http://www.tuik.gov.tr

53

Tablo 2.23 TR22 Bölgesindeki ĠĢlenebilir Arazinin Ġller Bazında Dağılımı

ĠĢlenebilir Arazi Dağılımı BALIKESĠR ÇANAKKALE

Alanı (Hektar) Payı (yüzde ) Alanı (Hektar) Payı (yüzde )

Tarla Arazisi (Nadas Dahil) 323.812 63 265.902 80,5

Sebze Arazisi 32.101 6 19.154 5,8

Meyve Arazisi 7.481 1 9.753 2,9

Bağ Arazisi 2.577 1 5.177 1,6

Zeytin Arazisi 80.353 16 30.351 9,2

Diğer 67.622 13 - -

TOPLAM 513.946 100 330.337 100

Kaynak: T.C. Balıkesir ve Çanakkale Tarım Ġl Müdürlükleri

Bölgede öne çıkan bazı tarla bitkileri; buğday, arpa ve ayçiçeği olarak sayılabilir

(Tablo 2.24). Üretilen buğday, arpa ve ayçiçeği miktarları, Türkiye toplam üretiminin

sırasıyla yüzde 6,3‟ünü, yüzde 2,5‟ini ve yüzde 10,4‟ünü oluĢturmaktadır. Bölgede tarla

bitkileri ekimine ayrılan arazi geniĢ olsa da, verimlilik yüksek değildir.36

Verimliliği artırmak

için seçilen çeĢitler virüsten ari, hastalık ve zararlılara karĢı dayanıklı olmalıdır. Sertifikalı

tohum, fide veya fidan kullanmak baĢvurulabilecek yollardan biridir. Bölge iklim ve

koĢullarına uygun tohum geliĢtirmek amacıyla Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığına bağlı Ege

Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü ve Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü çalıĢmalar

yapmaktadır. Sertifikalı tohum kullanmak sadece verimi artırmakla kalmayıp aynı zamanda

gıda sanayinin ihtiyacı olan kaliteli hammaddeleri sağlamaya hizmet eder. Bitkisel üretimde

verimlilik ve kaliteyi artırmak amacıyla, genetik potansiyeli yüksek ve üstün vasıflı bitki

çeĢitlerine ait her türlü çoğaltım materyalinin kullanımı37

, kaliteli ürüne prim verme, ürün

standartını uygulamaya koyma gibi konularda çiftçilerin bilinçlendirilmeleri, eğitim-yayım

faaliyetlerine ağırlık verilmesi ve aktif birlikler, kooperatifler oluĢturulması önemlidir.38

36 TR2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı 2007 s.75-76 37 Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013) 2010 Yılı Programı, Devlet Planlama TeĢkilatı, s.145 38 TR2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı, 2007, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı s.149-150

54

Tablo 2.24 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Üretilen Bazı Önemli Tarla Bitkilerine ĠliĢkin

Değerler (2008)

ÜRÜNLER

ÜRETĠM MĠKTARLARI


Miktar

(ton)

Oran

(Yüzde)

Miktar

(ton)

Oran

(Yüzde)

Miktar

(ton)

Oran

(Yüzde)

Miktar

(ton)

Buğday 644.067 3,62 478.018 2,69 1.122.085 6,31 17.782.000

Arpa 60.857 1,13 73.970 1,37 134.827 2,50 5.400.000

Ayçiçeği 40.162 4,46 53.039 5,89 93.201 10,35 900.387


TR22 Bölgesi‟nde 2008 yılında üretilen sebzelerin toplam miktarı 1.661.387 ton olup;

bölge bu üretim miktarı ile Türkiye toplam üretiminin yüzde 6,1‟ini karĢılamaktadır. Balıkesir

ilinin bölgedeki toplam sebze üretimi içindeki payı yüzde 57, Çanakkale ilinin payı ise yüzde

43‟tür. Bölgedeki sebze üretiminin Türkiye toplam üretimi içindeki payı incelendiğinde;

salçalık biber üretiminin yüzde 15,0, domates üretiminin yüzde 13,1, kavun üretiminin yüzde

8,2, karpuz üretiminin yüzde 4,0, ve taze fasulye üretiminin ise yüzde 4,2‟lik paya sahip

olduğu görülmektedir (Tablo 2.25).

Tablo 2.25 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Üretilen Bazı Sebzelere ĠliĢkin Değerler, 2008

ÜRÜNLER



Miktar

(ton)

Oran

(yüzde)

Miktar

(ton)

Oran

(yüzde)

Miktar

(ton)

Oran

(yüzde)

Miktar

(ton)

Biber

(Salçalık) 42.603 6,17 60.580 8,77 103.183 14,94 690.531

Domates 423.079 5,70 545.885 7,36 968.964 13,06 7.419.814

Kavun 124.762 7,13 19.003 1,09 143.765 8,22 1.749.935

Karpuz 129.505 3,24 31.025 0,78 160.530 4,01 4.002.285

Taze

Fasulye 17.507 3,11 5.986 1,06 23.493 4,17 563.056

Kaynak: TÜĠK, T.C. Balıkesir Valiliği Tarım Ġl Müdürlüğü, T.C. Çanakkale Valiliği Tarım Ġl Müdürlüğü

55

2008 yılı verilerine göre, bölgedeki toplam meyve üretimi, 526.637 tondur (Tablo

2.26). Bu üretim miktarı, Türkiye toplam meyve üretiminin yüzde 3,1‟ine denk gelmektedir.39

Bölgede üretimi yapılan meyve türlerinde çeĢitlilik görülmektedir. Bölgedeki tarım arazisinin

yüzde 9,2‟si sebze ve meyve üretimi için kullanılmaktadır. Çanakkale meyve üretiminde

Balıkesir‟e nazaran daha aktiftir. Türkiye‟nin Ģeftali üretiminin yüzde 12,1‟i Çanakkale‟de

gerçekleĢmektedir.

Tablo 2.26 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Üretilen Bazı Meyvelere ĠliĢkin Değerler, 2008

ÜRÜNLER



Miktar

(ton)

Oran

(yüzde)

Miktar

(ton)

Oran

(yüzde)

Miktar

(ton)

Oran

(yüzde)

Miktar

(ton)

Mandalina 34.522 4,56 347 0,05 34.869 4,61 756.473

ġeftali 8.614 1,71 60.725 12,08 69.339 13,79 502.762

Elma 10.336 0,41 96.478 3,85 106.814 4,26 2.504.494

Erik 4.765 1,92 4.193 1,69 8.958 3,60 248.736

Kiraz 4.012 1,19 4.916 1,45 8.928 2,64 338.361

Badem 1.733 3,28 2.730 5,17 4.463 8,46 52.774

Ġncir 4.089 1,99 1.092 0,53 5.181 2,53 205.067

Ceviz 2.647 1,55 1.540 0,90 4.187 2,45 170.897

Kayısı 1.215 0,17 2.957 0,41 4.172 0,58 716.415

Armut 4.237 1,19 3.988 1,12 8.225 2,31 355.476

Ayva 1.946 2,04 2.155 2,26 4.101 4,30 95.395

Kestane 1.435 2,59 861 1,55 2.296 4,14 55.395

Üzüm 29.836 0,76 44.611 1,14 74.447 1,90 3.918.442


Meyve ve sebze üretimi emek yoğun bir sektör olması sebebiyle önemli bir kırsal

istihdam kaynağıdır ve diğer tarım ürünlerinden 4 kat fazla katma değer sağlamaktadır.40

Ancak meyve ve sebze üretiminde tarla bitkileri üretimine göre daha sık sulamaya ihtiyaç

duyulduğu için sulanamayan arazilerde meyve ve sebze yetiĢtirilememektedir. Ayrıca meyve

ve sebzenin hasat sonrası kayıplarının minimize edilmesi için soğuk depolama ve sonrasında

soğuk zincirin varlığı çok önemlidir. Çanakkale bu konuda Balıkesir‟den daha donanımlı

39 TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009, s.4-28,90-99. 40 Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma (IPARD) Programı, 2007-2013, s.27, Tarım ve Köy ĠĢleri Bakanlığı

56

olmasına rağmen yeterli kapasitede depolama, sınıflama, ambalajlama ve iĢleme tesisi

yoktur.41

Genelde ülkemiz, özelde Güney Marmara Bölgesi, uluslararası sebze üretiminde

avantajlı konumda olmasına rağmen, üretilen sebzenin ne yazık ki çok az bir bölümü dıĢ

ticaret gelirimize katkıda bulunmaktadır. Ġhracatta arzu edilen düzeylere ulaĢılamamıĢtır. Bu

duruma pek çok faktör etkili olup bunların arasında, üretimin ihracatçı ülkelerin isteklerine

uygun kalite ve miktarda olmaması, standardizasyon eksikliği ve talepte sürekliliğe

ulaĢamaması, ambalajlama ve ulaĢım konularında karĢılaĢılan sıkıntılar, uluslararası

pazarların iyi tanınmaması önde gelmektedir. Bahçe bitkileri yetiĢtiriciliği yönünden önemli

çevreye duyarlı avantajlara sahip olan Bölgede, bu potansiyelden yeteri kadar

yararlanılamadığı anlaĢılmaktadır.42

Bölge tarımı açısından büyük önem arzeden zeytin üretiminden burada ayrıca

bahsedilmesi yerinde olacaktır. Bölge, Türkiye zeytin üretiminin yüzde 13,5‟ini

gerçekleĢtirmektedir (Tablo 2.27). Balıkesir ilinin bölge üretimi içindeki payı yüzde 68,

Çanakkale ilinin payı ise yüzde 32‟dir. Edremit ilçesinin zeytin üretimi içindeki payı dikkat

çekmektedir. Edremit ilçesinde gerçekleĢtirilen toplam zeytin üretimi; bölge üretiminin yüzde

29‟una, Balıkesir ili üretiminin ise yüzde 43‟üne tekabül etmektedir. Bölgedeki zeytin

üretiminde Edremit ilçesini, sırasıyla Ayvalık, Burhaniye, Ezine ve Ayvacık takip

etmektedir.43

Zeytinyağı tekli doymamıĢ yağ asitleri ve yüksek antioksidan içeriği sebebiyle kalbi

koruyucu ve kanseri engelleyici potansiyele sahiptir. Bu özellikleri sebebiyle tüm dünyada

giderek daha çok tercih edilen yağ türlerinin baĢında gelmektedir. Türkiye, yıllık 1.464.248

tonluk zeytin üretimiyle Ġspanya, Ġtalya ve Yunanistan‟ı takiben dünya dördüncüsüdür.44

Zeytinde yağlık çeĢitler ile bahçe tesisi Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı tarafından

desteklenmektedir. Bölgede üretilen Ayvalık zeytinyağı coğrafi iĢaret sahibidir. Bölge

zeytinyağı üretiminin artırılmasında potansiyel sahibidir.

41 Çanakkale Ġl Tarım Müdürlüğü Brifing Raporu, 2009, s.109 42 TR2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı 2007 s.79 43 TÜĠK, Tarım Ġstatistikleri, www.tuik.gov.tr, T.C. Balıkesir Valiliği Tarım Ġl Müdürlüğü, T.C. Çanakkale Valiliği Tarım Ġl

Müdürlüğü 44 FAO, http://faostat.fao.org/

http://www.tuik.gov.tr/

http://faostat.fao.org/

57

Tablo 2.27 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Zeytin Üretimine ĠliĢkin Değerler (2008)

Ürün Adı

Toplam

Meyveliklerin Alanı

(dekar)

Üretim

Ağaç

BaĢına

Ortalama

Verim

(kg)

Meyve Veren YaĢta

Ağaç Sayısı

Meyve Vermeyen

YaĢta Ağaç Sayısı Toplam Ağaç Sayısı

Alan

(dekar)

Oran

(yüzde) (ton)

Oran

(yüzde) Adet

Oran

(yüzde) Adet

Oran

(yüzde) Adet

Oran

(yüzde)

Balıkesir

Sofralık

Zeytin 124.213 5,84 29.084

13 2.202.090 6,55 300.660 1,54 2.502.750 4,72

Yağlık

Zeytin 679.313 12,09 104.514

13 8.281.202 11,42 324.309 1,25 8.605.511 8,73

Toplam

133.598 9,12

Çanakkale

Sofralık

Zeytin 17.398 0,82 5.108 18 290.691 0,87 99.712 0,51 390.403 0,74

Yağlık

Zeytin 286.112 5,09 58.895 14 4.122.666 5,68 504.878 1,94 4.627.544 4,70

Toplam 64.003 4,37

TR22

Sofralık

Zeytin 141.611 6,66 34.192 14 2.492.781 7,42 400.372 2,06 2.893.153 5,45

Yağlık

Zeytin 965.425 17,19 163.409 13 12.403.868 17,10 829.187 3,19 13.233.055 13,43

Toplam 197.601 13,50

Türkiye

Sofralık

Zeytin 2.126.965

512.103

15 33.599.163 19.473.951 53.073.114

Yağlık

Zeytin 5.616.736 952.145 13 72.539.733 26.017.215 98.556.948

Toplam 1.464.248

Kaynak: TÜĠK

58

Bahsedilen ürünler dıĢında, bölgenin diğer önemli bitkisel ürünlerinin hasat alanı ve

üretim miktarı ürün grupları bazında aĢağıda sunulmuĢtur (Tablo 2.28). Bölge Türkiye‟nin

saman ve ot üretiminin yüzde 6.5‟ini, tütün üretiminin yüzde 4.8‟ini gerçekleĢtirmektedir.

Hayvancılıkta yüksek maliyetli girdilerden biri olan hazır yem ihtiyacı, saman ve ot

kullanılarak düĢürülmektedir. Geçimlik üretim yapan iĢletmeler çoğunlukla bu sebepten hem

bitkisel hem de hayvancılık faaliyetlerini birlikte sürdürmektedirler. Ancak bu durum

tarımsal iĢletmelerin uzmanlaĢmasıyla değiĢmektedir.45

Tablo 2.28 Diğer Bitkisel Ürünlerin Üretimine ĠliĢkin Değerler (2008)


Parfümeri-

Eczacılık vb.

Bitkiler ve Yem

Bitkileri

Tohumları

Ekilen Alan

(Dekar) 12.267 1.355 13.622 1.171.598

Üretim Miktarı

(Ton) 1.207 376 1.583 120.474

Patates-Kuru

Baklagiller-

Yenilebilir Kök

ve Yumrular

Ekilen Alan

(Dekar) 165.228 61.501 226.729 11.234.183

Üretim Miktarı

(Ton) 34.614 11.845 46.459 5.080.662

Saman ve Ot

Ekilen Alan

(Dekar) 443.152 151.045 594.197 15.887.463

Üretim Miktarı

(Ton) 970.307 425.348 1.395.655 21.327.678

Yağlı Tohumlar

Ekilen Alan

(Dekar) 219.379 263.062 482.441 11.921.470

Üretim Miktarı

(Ton) 32.580 47.575 80.155 2.311.432

ġeker Ġmalatında

Kullanılan

Bitkiler

Ekilen Alan

(Dekar) 7.912 1.073 8.985 3.219.806

Üretim Miktarı

(Ton) 46.895 8.649 55.544 15.488.332

Tekstilde

Kullanılan Ham

Bitkiler

Ekilen Alan

(Dekar) 11.730 10.846 22.576 9.900.964

Üretim Miktarı

(Ton) 2.044 1.292 3.336 2.493.422

ĠĢlenmemiĢ Tütün

Ekilen Alan

(Dekar) 62.774 5.964 68.738 1.468.741

Üretim Miktarı

(Ton) 4.133 388 4.521 93.403

Kaynak: TÜĠK

45 Kırsal Kalkınma Planı, 2010-2013, s.26, Tarım ve Köy ĠĢleri Bakanlığı

59

Bölgede, geliĢmiĢ bir örtü altı tarımın olduğu söylenemez. Bölgedeki toplam örtü altı

tarım alanı, Türkiye toplamı içerisinde binde 1 oranına tekabül etmektedir. Bölgedeki örtülü

tarım alanı 798 dekar iken, Türkiye‟deki toplam örtülü alan 542.158 dekardır. Yapılan sınırlı

üretim genellikle yüksek tünel ve plastik seralarda yapılmaktadır. Örtü altı tarımsal üretimle

en çok üretilen ürünler ise hıyar ve maruldur (Tablo 2.29). Sera ısıtma maliyetinin yüksekliği,

örtü altı tarımın geliĢmesinin önündeki engellerdendir.46

Tablo 2.29 TR22 Düzey 2 Bölgesi BaĢlıca Örtü Altı Ürün Üretimi (2008)

Ürünler Balıkesir Çanakkale TR22

Marul Ekilen Alan (Dekar) 372 122 494

Üretim (Ton) 971 374 1.345

Hıyar Ekilen Alan (Dekar) 392 101 493

Üretim (Ton) 4.709 1.083 5.792

Taze Fasulye Ekilen Alan (Dekar) 12 13 25

Üretim (Ton) 33 30 63

Domates Ekilen Alan (Dekar) 20 3 23

Üretim (Ton) 256 21 277

Kaynak: ÇalıĢma Raporu, 2009, s.7. ve Çanakkale Tarım Ġl Müdürlüğü, Tarımsal Ġstatistikler

(2008),<http://www.canakkale-tarım.gov.tr>, EriĢim tarihi: 26.06.2010

Bölgenin zengin jeotermal kaynaklara sahip olduğu düĢünüldüğünde ısıtmalı örtü altı

tarım için büyük potansiyel olduğu göze çarpmaktadır. Seralarda jeotermal enerjinin

kullanılması ile toprak ve ortam ısıtması yapmak mümkündür. Seraların enerji gereksiniminin

jeotermal kaynaklarca karĢılanmasıyla büyük oranda tasarruf sağlanabilir. Ayrıca jeotermal

suyun terkibindeki karbondioksitin ayrıĢtırılarak fotosentez sürecine katkıda bulunmak üzere

seraya verilmesi verimi yüzde 40‟a varan oranlarda artırmakta ve ideal iç sıcaklık sağlayarak

hormonsuz üretimi mümkün kılmaktadır.47

Isıtmalı seralarda ürün çeĢitliliğini artırmak

ısıtmasız seralara göre daha kolaydır.

Bölgede organik yöntemlerle üretim yapan tarım iĢletmeleri bulunmaktadır. Balıkesir

ilinde organik sebzecilik, ihraç potansiyeli olan meyveler ve organik zeytincilik son yıllarda

yapılmaya baĢlanmıĢtır. Çanakkale ilinde de baĢta zeytin olmak üzere organik biber ve

organik salça üretimi son yıllarda artıĢ göstermektedir.48

Organik tarım ile ilgilenen çiftçi

sayısı, Türkiye genelinde organik tarımla ilgilenen çiftçi sayısının yüzde 4‟ünü

46 TR2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı, 2007, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı s.74 47 Kırsal Kalkınma Planı, 2010-2013, s.127, Tarım ve Köy ĠĢleri Bakanlığı 48 TR2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı, 2007, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı s.104

60

oluĢturmaktadır. Organik tarım için ekilen alan ise Türkiye toplamı içinde yüzde 1,5‟lik bir

payı temsil etmektedir. Organik tarımdan elde edilen üretim miktarı 7.476 ton olup, Türkiye

toplamının yüzde 1,8‟ine denk gelmektedir (Tablo 2.30). Çanakkale gerek organik üretimle

ilgilenen çiftçi sayısı, gerek ekilen alan ve elde edilen ürün açısından Balıkesir‟in belirgin

derecede önündedir. Tüketici bilincinin geliĢmesi ve sağlıklı ürünlerle ilgili duyarlılık ve

farkındalığın artması organik ürünlere olan ilgi ve talebi güçlendirmektedir.49

Bölge, görece

temiz çevresiyle ve engin tarım tecrübesiyle, kuvvetli bir organik tarım potansiyeli

barındırmaktadır. Çevresel sürdürülebilirlik için organik tarımın ve çevre dostu üretim

uygulamalarının ön plana çıkarılması faydalı olabilir.

Tablo 2.30 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Organik Tarım (2008)

Çiftçi Sayısı Ekilen Alan (hektar) Üretim (ton)

Balıkesir 27 166 800

Çanakkale 337 1.924 6.676

TR22 364 2.090 7.476

Türkiye 9.384 141.752 415.380

Kaynak: TÜĠK

Organik tarım ürünlerine artan talebe bağlı olarak üreticilerin gelirlerinde artıĢ ve

istikrar sağlanması suretiyle kırsal ekonomilerin güçlendirilmesi mümkündür.50

Bu çercevede

Gökçeada‟nın kalkınmasının organik tarım ile tetiklenmesi amaçlı bir proje hayata

geçirilmiĢtir.51

Gökçeada‟nın toplam 289 hektar arazisinin tarıma elveriĢli 22.4 hektarı zeytin,

hububat, yem bitkisi, üzüm ve meyve üretimi için kullanılmaktadır. 2002-2007 yılları

arasında toplam 7,2 hektarlık zeytin ekim alanının 4,8 hektarı organik üretime geçmiĢtir.

Gökçeada Kaymakamlığı ve Ġlçe Tarım Müdürlüğü‟nün ortak yürüttüğü bu proje

çerçevesinde 125 zeytin üreticisi organik zeytinyağı üretimine baĢlamıĢtır. Aynı proje

kapsamında organik bal ve organik sofralık/Ģaraplık üzüm üretimi de devam etmektedir.

Organik tarımı geliĢtirmek için benzer faaliyetler Bozcaada için de söz konusudur.52

Organik

bağcılığın geliĢtirilmesi projesi kapsamında feremon yayıcı ve organik gübre alımı yapılmıĢ,

49 Ulusal Kalkınma Stratejisi, s.5-7, T.C. BaĢbakanlığı, Devlet Planlama TeĢkilatı 50 Kırsal Kalkınma Planı, 2010-2013, s.154 51 Gökçeada Değerleri Sempozyumu Bildirgesi, 2008, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları, s.89-95 52 Çanakkale Ġl Tarım Müdürlüğü Brifing Raporu, 2009, s.36.

61

iki adet sertifikasyon bedeli ödenmiĢtir. Çanakkale‟nin organik üretiminin yüzde 12‟si

Gökçeada‟da, yüzde 6‟sı Bozcaada‟da gerçekleĢmektedir.53

Organik tarımın yayılmasını zorlaĢtıran önemli sebeplerin baĢında organik

sertifikasyon iĢlemlerinin karmaĢıklığı ve maddi külfeti, pazarlama kanallarının

oluĢturulması, örgütlenme yetersizliği ve organik üretim metodları konusunda eğitimsizlik

gelmektedir. Küçük tarım iĢletmelerinin bu sorunları aĢmak için beraberce hareket etmek

üzere örgütlenmeleri gerekmektedir.

Bölgede tarımın önemli bir geçim kaynağı olması nedeniyle tarımsal alet ve makineler

önem kazanmaktadır. Bölgede toplam 225.679 tarım alet ve makinesinin bulunduğu ve bunun

da Türkiye genelinin yüzde 5,72‟sini oluĢturduğu görülmektedir (Tablo 2.31). Ülkemizdeki

sabit ve seyyar sağım makinelerinin sırasıyla yüzde 14,2‟si ve 13,2‟si Bölge‟de

bulunmaktadır. Süt üretiminin yoğun olduğu Güney Marmara Bölgesi‟nde sağımın makineyle

yapılması hijyen ve dolayısıyla süt kalitesi için çok önemlidir. Modern sağım sistemleri ineğin

hastalığından kaynaklanan sütteki yüksek somatik hücre sayısını belirleyip bu sütü otomatik

olarak reddetmektedir. Ayrıca elle dokunulmadığından ve her bir inek için sağım sistemi

sanite edildiğinden sütün toplam bakteri sayısı da düĢük olmaktadır. Süt zengin besin

içeriğinden dolayı bakterilerce kolayca bozulabilen bir maddedir. Bozulmanın hızı sağım

sırasında bulaĢan bakteri sayısı düĢürülerek ve sağım sonrası soğuk depolama yapılarak

yavaĢlatılabilir.

Tablo 2.31 Tarımsal Alet ve Makineler (Adet) (2008)

Alet-Makine Adı Balıkesir Çanakkale TR22 Türkiye

Pulluk 41.579 31.114 72.693 1.366.316

Ekim Makinesi 5.916 7.000 12.916 367.491

Gübre Dağıtma Makinesi 7.389 9.000 16.389 348.438

Seyyar Süt Sağım Makinesi 12.944 10.577 23.521 177.630

Su Pompası 22.663 18.196 40.859 596.299

Sabit Süt Sağım Tesisi 853 31 884 6.216

Biçerdöver 214 244 458 13.084

Traktör 35.785 22.174 57.959 1.070.746

Toplam 127.343 98.336 225.679 3.946.220

Kaynak: TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009, Ankara, 2010, s.99.

53 Çanakkale Ġl Tarım Müdürlüğü Brifing Raporu, 2009, s.76.

62

Ġyi tarım uygulamalarının yaygınlaĢtırılması çevrenin korunması için özel önem

taĢımaktadır. Ġyi tarım uygulamaları kimyasal kullanımının program dahilinde azaltılması,

toprak ve çevreye zarar veren uygulamaların minimize edilmesi, verimliliğin artırılması ve

böylece tarımın sürdürülebilirliğinin sağlanmasını hedeflemektedir. Ġzlenebilirlik iyi tarım

uygulamalarının bir parçasıdır. Giderek daha çok önemsenen HACCP gıda güvenlik sistemi

ile iyi tarım uygulamalarını birleĢtiren protokoller mevcuttur. Tarım ürünlerinin bu

protokollerce sertifikalandırılmıĢ olması sadece çevreyi korumada değil ticareti artırmada da

etkilidir. Örneğin Hollanda‟daki perakendecilerin yüzde 90‟ı, Ġngiltere‟dekilerin yüzde 65‟i

iyi tarım sertifikasına sahip ürünler talep etmektedir. Ġyi tarım uygulamaları sertifikasyonu

oldukça kapsamlı olup bölgemizdeki çiftçiler tarafından bireysel düzeyde uygulanması son

derece zordur. Ancak, büyük ölçekli ve uzman bir kadro ile çalıĢan iĢletmeler ya da iyi

örgütlenmiĢ kooperatiflere bağlı küçük iĢletmeler, kurumsal düzeyde uygulayabilme Ģansına

sahiptirler.54

2.3.2.1.2 Hayvansal Üretim

Hayvancılık ülkemizde kırsal kesim için lokomotif sektörlerin baĢında gelmektedir.

Tarımsal iĢletmelerin rekabet gücünün artması için kaliteli hayvansal ürünlerin hijyenik

ortamda üretimi ve iĢletmelerin kapasite artıĢına ihtiyaç bulunmaktadır.55

Bölgede entegre

modern iĢletmelerin yanında, köylerde geleneksel yöntemlerle ve kısıtlı imkanlarla üretim

yapan iĢletmeler de bulunmaktadır.

2008 yılı verilerine göre, Türkiye canlı hayvan değerinin yüzde 6,5‟i ve hayvansal

ürünlerin değerinin yüzde 9,6‟sı Bölgede üretilmiĢtir (Grafik 2.10).

54 TR2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı, 2007, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı s.96-98 55

Kırsal Kalkınma Planı, 2010-2013, s.51, Tarım ve Köy ĠĢleri Bakanlığı

63

Grafik 2.10 Canlı Hayvan Mevcudunun ve Hayvansal Ürünlerin Değerleri (bin TL)

(2008)

Kaynak: TÜĠK

Bölgede kiĢi baĢına düĢen hayvanların değeri 1.032 TL, kiĢi baĢına hayvansal üretim

değeri ise 1.430 TL‟dir. Bölge, 26 TR Düzey 2 bölgesi arasında, canlı hayvan değerinin kiĢi

baĢına en fazla olduğu 3. bölgedir. KiĢi baĢına hayvansal üretim açısından ise bölge, 26 bölge

arasında ilk sırada yer almaktadır. Ġller bazında incelendiğinde ise; kiĢi baĢına düĢen

hayvanların değeri açısından Balıkesir ilinin 1.073 TL ile 9. sırada, Çanakkale ilinin ise 936

TL ile 13. sırada bulunduğu görülmektedir. Ayrıca, Balıkesir ili, kiĢi baĢına hayvansal

üretimde 1.752 TL ile 2. sırada yer alırken; Çanakkale ili, 662 TL ile 17. sırada yer

almaktadır.56

Bölgedeki büyükbaĢ hayvan sayısı Türkiye toplamının yüzde 5,5‟lik kısmını,

küçükbaĢ hayvan sayısı da 4,7‟lik kısmını temsil etmektedir (Tablo 2.32). Ülkemizde bulunan

kültür sığırlarının yüzde 12.7‟sinin bölgede bulunması dikkat çekicidir. Ancak süt besiciliği

genelde küçük ölçekli yapılmaktadır. ĠĢletmelerin önemli bir kısmının 10‟dan az ineği

bulunmaktadır. Büyük ölçekli çiftlikler sadece küçük bir azınlığı oluĢturmaktadırlar.

Kanatlı mevcudu bakımından, Türkiye ortalamasına göre daha fazla yetiĢtiricilik

yapılmakta olup, bölgedeki kümes hayvanları Türkiye toplamı içinde yüzde 10,5‟lik bir payı

temsil etmektedir.

56 TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009, s.4-28,90-99.

25,521,071 23,816,982

1,657,151 2,294,512

1,212,631 1,980,218

444,521 314,294

0

5,000,000

10,000,000

15,000,000

20,000,000

25,000,000

30,000,000

CANLI HAYVANLAR DEĞERĠ (Bin TL) HAYVANSAL ÜRÜNLER DEĞERĠ (Bin TL)

TR Türkiye TR22 Balıkesir,Çanakkale TR221 Balıkesir TR222 Çanakkale

64

Tablo 2.32 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Canlı Hayvan Sayıları (2008)

TR22 Türkiye

Türkiye Toplamı

Ġçindeki Payı

(yüzde )

BÜYÜKBAġ HAYVAN 600.220 10.946.239 5,5

Sığır (Yerli) 30.638 2.850.710 1,1

Manda 2.304 86.297 2,7

Sığır (Kültür) 452.485 3.554.585 12,7

Sığır (Melez) 114.793 4.454.647 2,6

KÜÇÜKBAġ HAYVAN 1.375.759 29.568.152 4,7

Koyun (Merinos) 84.110 1.018.650 8,3

Koyun (Yerli) 915.182 22.955.941 4,0

Keçi (Kıl) 376.467 5.435.393 7,0

Keçi (Tiftik) - 158.168 -

KÜMES HAYVANLARI 26.198.603 249.043.739 10,5

Yumurta Tavuğu 5.601.824 63.364.818 8,8

Ördek 23.188 470.158 5,0

Et Tavuğu 20.553.491 180.915.558 11,4

Hindi 10.836 3.230.318 0,3

Kaz 9.264 1.062.887 0,9

ARICILIK

(Kovan Sayısı) 146.066 4.888.961 3,0

ĠPEKBÖCEKÇĠLĠĞĠ

(Açılan Kutu Sayısı) 18 5.564 0,3

TEK TIRNAKLILAR 17.067 515.623 3,3

At 5.725 179.855 3,2

Katır 838 62.248 1,3

EĢek 10.504 273.520 3,8

Kaynak: TÜĠK

Balıkesir ve Çanakkale illerinde 2008 yılında üretimi gerçekleĢtirilen hayvansal

ürünlerin arasında süt önemli bir yer sahibidir (Tablo 2.33). Toplam yıllık 1.236.444 ton süt

üretimiyle, Türkiye‟nin süt üretiminin yüzde 11‟i bölgede gerçekleĢtirilmektedir. Hayvan

sayısı olarak AB ülkelerinin ¼‟ü oranında olan ülkemizin toplam süt üretimindeki payı sadece

yüzde 7‟dir.57

Marmara Bölgesi‟ndeki hayvanların çoğu yüksek verimli kültür ve kültür

melezlerinden oluĢmakta olup süt verimi hayvan baĢına 6.000 litre ile Türkiye‟nin en iyi

57 TR2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı, 2007, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı s.88

65

verimlilik düzeyine ulaĢmaktadır.58

Sağmal ineklerin ortalama verimi, Türkiye ortalamasının

iki katı civarındadır.59

Çiğ süt pazarlamasında Çanakkale‟de kalkınma kooperatifleri ve pazarlama

kooperatifleri etkindir. Çanakkale ilinde 3 ayda bir süt ihalesi yapılmakta ve bu ihale

sonuçlarına göre inek sütü fiyatları belirlenmektedir. Kooperatifler inek sütünü tek elde

toplayarak ürünün fiyatında pazarlık gücüne sahiptir.60

Ancak bölgede kooperatif, üretici

birliği ve yetiĢtirici birliği gibi üretici örgüt sayısı yüksek olmasına rağmen üreticilerin

kooperatifler bünyesinde bir arada ortak olarak hareket ederek yatırıma yönelememektedirler.

Kooperatiflerde profesyonel anlamda yöneticilik ve pazarlama anlayıĢında geliĢmeye ihtiyaç

vardır.61

Tablo 2.33 Balıkesir ve Çanakkale Ġllerinde Üretilen Hayvansal Ürünlerin Dağılımı

(2008)


Et (ton) 30.064 5.976

Süt (ton) 829.415 407.029

Tereyağı (ton) 4.977 *

Peynir (ton) 99.530 *

Yün Yapağı (ton) 328 547

Tavuk Eti (ton) 196.216 *

Bal (ton) 1.513 841

Yumurta (adet) 1.326.951.000 35.163.338

Deri * 387

*Veri elde edilememiĢtir

Kaynak: TÜĠK

T.C. Balıkesir Valiliği Tarım Ġl Müdürlüğü

T.C. Çanakkale Valiliği Tarım Ġl Müdürlüğü

Bölgede 2003‟de 40.659 ton olan kırmızı et üretimi, 2008‟de 39.635 tonda kalmıĢtır.

Bu eğilim aynı süre zarfında 482.458 tondan 412.621 tona düĢen ülkemiz toplam üretimiyle

paralellik arz etmektedir.62

Üreticilerin büyük bir kısmı yeterince kaba yem üretimi yapmadan

58 Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma (IPARD) Programı, 2007-2013, s.20, Tarım ve Köy ĠĢleri Bakanlığı 59 TR2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı, 2007, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı s.90 60 TR2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı, 2007, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı s.137. 61 Çanakkale Ġl Tarım Müdürlüğü 2009 Yılı Brifing Raporu, s.108-109. 62 TUĠK, Hayvansal Ürünler Ġstatistikleri, 2008.

66

hayvancılık yapmaktadır. Et veriminin yükseltilmesinde en büyük engellerden birisi kaba

yem açığıdır.

Hayvancılığın yoğun olarak yapıldığı bölgede bu durumun çevreye olumsuz etkileri

olmaması için dikkat gösterilmelidir. Hayvan atıklarının hiçbir tedbir alınmadan doğal

çevreye bırakılması hem çevre kirliliğine neden olabilir hem de halk sağlığını tehdit edebilir.

Hayvan iĢletme büyüklüğüne göre atık değerlendirme yöntemlerinin belirlenmesi ve

mezbahalarda gübre dıĢında oluĢan atıkların (kan, iĢkembe, vb.) bertarafının doğru

yöntemlerle sağlanması önemli konular arasındadır.63

Ayrıca çayır ve mera alanlarının;

erozyon, aĢırı ve bilinçsiz otlatma gibi çeĢitli nedenlerle bozulması ve bu sürecin devam

etmesi geri dönüĢü olmayan zincirleme birçok çevre sorununa neden olabilmektedir.

Meraların korunması ve bozulmuĢ meraların ıslahı sağlanmalıdır.

2.3.2.1.3 Su Ürünleri Üretimi

Marmara ve Ege denizine kıyıları bulunan Balıkesir ve Çanakkale‟de su ürünleri

üretimi mevcut olup, 2008 yılında gerçekleĢtirilen deniz balığı üretimi 12.044 tonla ülkemiz

üretiminin yüzde 2,3‟üne tekabül etmektedir (Tablo 2.34). Bölge‟de 2008 yılında avlanan tatlı

su ürünleri; alabalık, çapak, kaya balığı, kefal, kızıl kanat, sazan, siraz, turna, kerevit olup, en

çok avlanan tatlı su balığı ise sazandır ve Türkiye üretiminin yüzde 2‟sine denk gelmektedir.64

Tablo 2.34 TR22 Bölgesi’nde Su Ürünleri Üretimi (2008)


Balık Üretimi (Deniz) (ton) 1.539 10.505 12.044 395.660

Balık Üretimi (Tatlı Su) (ton) 498 313 811 41.011

Kültür Balıkçılığı Üretimi (ton) 165 385 550 152.186

Diğer Deniz Ürünleri (ton) 270 1.409 1.679 57.453

Kaynak: TÜĠK, T.C. Balıkesir Valiliği Tarım Ġl Müdürlüğü, T.C. Çanakkale Valiliği Tarım Ġl Müdürlüğü

2008 yılında Türkiye‟de yapılan kültür balığı üretiminin ancak yüzde 0.36‟sı Bölge‟de

gerçekleĢtirilmiĢtir. Su ürünleri kooperatifleri yetkileriyle görüĢmelerde Bölge‟de su ürünleri

üretiminin zayıflamasına sebep olarak pek çok nedenden bahsedilmiĢtir. Bunların baĢında:

63 Kırsal Kalkınma Planı, 2010-2013, s.148, Tarım ve Köy ĠĢleri Bakanlığı 64 TÜĠK, Su Ürünleri Ġstatistikleri, 2008.

67

ağ geniĢliklerinin, denetim eksikliğini fırsat bilen balıkçılarca çok küçük

tutulup, olgunluğa eriĢmemiĢ balıkların avlanarak balık stokları üzerinde baskı

oluĢturulması,

ürünleri pazara taĢıyacak ulaĢım yolları yokluğu,

liman, iskele ve balıkçı barınağı eksikliği,

Bölge sularının soğuk olması dolayısıyla balıkları daha fazla yemle beslemek

zorunda kalan balık üreticilerinin nisbeten sıcak sularda kültür balıkçılığı

yapan üreticilerle rekabet edememesi,

su ürünleri konusunda uzman insan kaynağı eksikliği gelmektedir.

Bölge uzun kıyı Ģeridinden doğan kültür balıkçılığı potansiyelini tam olarak

kullanmamaktadır. Yukarıda bahsedilen sorunların çözümü için balıkçılığın bilinçli olarak

yapılması, kontrollerin artırılması, altyapı eksiklerinin giderilmesi ve kültür balıkçılığı

teknikleri hakkında eğitim faliyetleri düzenlenmelidir.

2.3.2.2 Sanayi Sektörü

TR22 Düzey 2 Bölgesinin yakın gelecekte sanayileĢme yolunda büyük adımlar atması

beklenmektedir. Bölgenin sanayileĢme yolundaki fırsatları lojistik bağlantılarının yakın

gelecekte tamamlanacak olması ve çevresindeki büyük metropollerden kaçmak isteyen

sanayinin bölgede yerleĢmek istemesi olarak görülmektedir. Zayıf yanları ise bölgenin çevre

illerle ve dıĢ dünyayla entegrasyonunun yetersizliği, bölgedeki büyük sanayi iĢletmeleri ile

küçük sanayi iĢletmeleri arasındaki bağların yeterince geliĢmemiĢliği ve bölgedeki küçük

sanayinin uluslararası rekabet kapasitesinin düĢük olmasıdır.

Bölgedeki sanayi özellikle tarım ve hayvancılık ürünleri ile doğal kaynakların

iĢlenmesine yönelik olarak geliĢmiĢtir. Yem, gübre, beyaz et, zeytinyağı ve süt iĢlenmesi

tarımsal sanayide öne çıkmaktadır. Doğal kaynakların iĢlenmesine yönelik olarak ise bor,

kaolin, çimento kili ve orman ürünleri iĢlenmesi göze çarpmaktadır. Bölgede ayrıca demir-

çelik ve elektromekanik sanayisi oldukça geliĢmiĢtir.

Bölgede tarımsal sanayide öne çıkan iĢletmeler yem ve gübre fabrikalarıdır. Bölge

özellikle kimyevi gübre ve yem üretiminde yenilikçi firmalara sahiptir. Yem sektöründe 4

kıtaya ihracat yapabilen uluslararası rekabet gücü yüksek iĢletmeler bulunmaktadır. Bölgedeki

iĢletmeler, 2008 yılında 1.020.679 ton yem üretimiyle Türkiye üretiminin yüzde 6,82‟lik

68

kısmını gerçekleĢtirmiĢtir.65

Yem ve gübre üretiminde faaliyette bulunan iĢletmeler

Bandırma‟da doğal bir küme halinde bulunmaktadır.

Bölgede yaygın olan bir diğer sanayi kolu gıda sanayidir. Gıda sektöründe faaliyet

gösteren firmalar tüm firma sayısının 1/3‟üne eĢittir. Gıda sektöründeki öne çıkan ilk

sektörlerden biri beyaz ettir. Ülkemizin beyaz et üretiminin yüzde 17‟si Balıkesir ilinde

gerçekleĢmesi bunun önemli bir göstergesidir.66

Tavuk etini ve yumurtasını hammadde olarak

kullanan endüstrilerin de geliĢme potansiyeli yüksektir.

Bölgede zeytin ve zeytinyağı üretimi yaygındır. On milyon zeytin ağacı ile zeytin

üretiminin il tarımında ve ekonomisinde önemli bir yeri vardır. Bilhassa Ayvalık – Burhaniye

– Edremit – Havran ilçelerimizde asırlardan beri devam eden zeytin ve zeytinyağı sanayisi

kökleĢmiĢ ve kalite bakımından dünyada aranır duruma gelmiĢtir.67

Balıkesir Merkez‟de ve

Bandırma‟da da yağlı tohum, rafine yağ ve margarin üretiminde büyük ölçekli firmalar

bulunmaktadır.

Gıda sanayisinde önemli bir diğer sektör ise süt iĢlenmesidir. En büyüğü 700 ton/gün

kapasiteli irili ufaklı birçok süt fabrikası ve mandıra; pastörize ve uzun ömürlü süt, peynir,

yoğurt ve ayran üretmektedir. Bu endüstrinin en önemli sorunlarından biri kaliteli çiğ süte

ulaĢımdır. Sütün kalitesini etkileyen en önemli etmenlerden biri sütteki bakteri sayısıdır. AB

standartlarına göre çiğ sütteki bakteri sayısı mililitrede 105‟den az olmalıdır. Bölgede inek

sütü yanında diğer sütler de iĢlenmektedir. Türkiye‟nin uzun ömürlü keçi sütü üretimi yapan

tek firması Balıkesir‟de bulunmaktadır. Keçi ve koyun sütünden peynir üretimi de mevcuttur.

Bölgede dondurulmuĢ gıda ve su ürünleri sanayisi de oldukça geliĢmiĢtir.

Çanakkale‟de bulunan büyük ölçekli iĢletmelerde dondurulmuĢ deniz ürünleri, balık unu,

dondurulmuĢ hamur ürünleri, konserve, kedi-köpek maması, dondurulmuĢ sebze ve meyve

üretimi yapılmaktadır. Bu sektördeki iĢletmelerin yurtdıĢında birçok yatırımı olduğu gibi,

ihraç pazarları da oldukça çeĢitlidir. Ayrıca yenilikçilik kapasiteleri de oldukça yüksektir.

Gıda endüstrisinde ambalajlama ve paketleme konusunda ilerlemeler sağlanması

bölgede katma değeri artıracak unsurlar olarak göze çarpmaktadır. Gıda sanayisinin geliĢme

65 TÜĠK Yıllık Sanayi Ürün Ġstatistikleri, 2005. 66http://tuikrapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?hayvancilik=&report=RAPOR22.RDF&p_kod=2&p_yil1=2009&p_hk1=1220

201&desformat=html&p_dil=1&ENVID=hayvancilikEnv 67 http://www.bso.org.tr/?Sayfa=Normal&ID=225

http://tuikrapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?hayvancilik=&report=RAPOR22.RDF&p_kod=2&p_yil1=2009&p_hk1=1220201&desformat=html&p_dil=1&ENVID=hayvancilikEnv

http://tuikrapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?hayvancilik=&report=RAPOR22.RDF&p_kod=2&p_yil1=2009&p_hk1=1220201&desformat=html&p_dil=1&ENVID=hayvancilikEnv

69

potansiyeli çiftlikten çatala gıda güvenliği bilinci oluĢması ve gıda güvenliğinin akredite

laboratuarlarca takibi ile kuvvetlenecektir. Gıda güvenilirliği ve izlenebilirligi iç pazarın

geniĢlemesine yaptığı katkıların yanısıra ihracat için de belirleyicidir. AB ile müzakerelerin

“Gıda Güvenliği, Hayvan ve Bitki Sağlığı” faslı 2010 yılı içinde açılmıĢ bulunmaktadır. AB

gıda mevzuatına göre bazı ürün gruplarında HACCP gıda güvenliği sistemi uygulanması

zorunludur. Uyum çalıĢmalarının tamamlanmasıyla tüm ülkemizde olduğu gibi Bölgede de

gıda güvenliği hassasiyeti artacaktır. Bölgedeki büyük iĢletmelerin çoğu HACCP ve benzeri

gıda güvenlik sistemlerini halihazırda uygulamaktadır. Küçük iĢletmelerin de bu sistemleri

benimsemesi faydalı olacaktır. Güvenlik ve kalite artırımı sayesinde coğrafi iĢaret kazanmıĢ

Ayvalık zeytinyağı ve Ezine peyniri gibi ürünleri baĢta olmak üzere pek çok ürün

kategorisinde, bölgenin gıda endüstrisi markalaĢmaya adaydır.

Bölgenin büyük ölçekli bor fabrikaları Bigadiç Konsantratör ve Öğütme Tesisi,

Bandırma Bor Oksit Tesisi, Bandırma Boraks Fabrikası ve Bandırma Borik Asit Fabrikasıdır.

Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları bor minerallerinin katma değeri yüksek, rafine bor

ürünlerine dönüĢtürülmesi amacıyla kurulmuĢtur. Fabrikada 240.000 ton/yıl kapasiteli

sülfürik asit fabrikası da vardır.

Bandırma‟da Eti Maden‟in iĢtiraki olan Hidrojen Peroksit Fabrikası da bulunmaktadır.

Bu tesis, ülkemizde hidrojen peroksit üreten iki tesisten büyük kapasiteli ve yeni teknolojiye

sahip olanıdır. Hidrojen peroksit deterjan sektöründe kullanılan sodyum perborat üretiminin

ana girdilerinden biridir. Ayrıca, tekstil ve kâğıt sektöründe de kullanılmaktadır.68

Bor madenine dayalı diğer bir tesis de Bigadiç Bor ĠĢletmeleri‟dir. Bu iĢletmede 3 adet

açık maden ocağından yılda 800.000 ton kolemanit ve üleksit cevheri çıkarılmakta ve 650.000

ton/yıl kapasiteli konsantratör tesislerinde zenginleĢtirme yapılmaktadır. 300.000 ton/yıl

kapasiteye çıkartılmıĢ öğütme tesisinde öğütülmüĢ kolemanit ve öğütülmüĢ üleksit

üretilmektedir.69

Bölgeden çıkarılan borun her yıl yüzde 95-99‟unun hammadde olarak ihraç edildiği

görülmektedir. Ayrıca diğer bor iĢletmelerinin ürünleri de Bandırma‟daki tesisler vasıtasıyla

ihraç edilmektedir. Borun ülke içinde kullanımı yaygınlaĢtıracak Ar-Ge çalıĢmalarına destek

68 Eti Maden ĠĢletmeleri Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu, 2009. 69 A.g.e.

70

verilmesi ve bor kullanımının teĢvik edilmesi bölge ve ülke ekonomisine önemli katma değer

sağlayacaktır.

Bölge, 85.000 m2 üzerine kurulu ve hurda demir-çelik iĢleyen Türkiye‟nin en büyük

demir-çelik iĢletmelerinden birine ev sahipliği yapmaktadır. ĠĢletmenin Marmara Denizi'ne

kıyısı olan bir entegre tesisi bulunmaktadır. ĠĢletme yılda ortalama 1.885.230 ton demir-çelik

iĢlemektedir ve bu rakamla bölge sanayisinin önemli lokomotiflerinden biridir. Bu tesis, Latin

Amerika‟dan Rusya‟ya kadar olan alandaki hurdalar ile ilgilenen pazar portföyüne sahiptir.70

Bölgenin doğal kaynaklara dayalı diğer bir üretim alanı mobilya ve orman ürünleridir.

Bölgede iĢlenen orman ürünleri, Türkiye üretiminin yüzde 10‟unu karĢılamaktadır.71

Orman

ürünlerine yönelik olarak bölgede ağaç, mantar ürünleri ve mobilya sanayi, kâğıt, kâğıt

ürünleri basım ve baskı sanayi geliĢmiĢtir. Bölgenin mobilya sektöründe markalaĢmayı

baĢarabilmiĢ büyük firması azdır. Bununla birlikte, bölgedeki potansiyele rağmen Bursa-

Ġnegöl ve Ġzmir-Karabağlar gibi bir mobilya kümelenmesinden söz etmek zordur.

Doğal kaynaklara dayalı önemli alanlardan biri de kaolinin ve borun iĢlendiği seramik

sanayidir. Bu alanda bölge Türkiye‟nin en büyük, Avrupa‟nın 3. büyük seramik fabrikasına ev

sahipliği yapmaktadır. Bu iĢletme, hammaddesinden makine aksamına, bakım hizmetlerinden

enerji ihtiyacına, ambalajlamadan nakliyeye kadar tüm ihtiyaçlarını entegre bir tesis olarak

kendisi sağlamaktadır. ĠĢletme, bölgede seramik sektörü kümelenmesine de öncülük

etmektedir. Bölgede birçok seramik atölyesi kurulmuĢtur. Üniversite bünyesinde Seramik

Yüksek Okulu‟nun kurulması, Teknopark ve Ar-Ge merkezlerinin planlanmıĢ olması

Çanakkale ilinin toprağa dayalı sanayi sektöründe öncü bir adres olacağını göstermektedir.72

Bölgede ayrıca Gelibolu‟dan hammadde olarak çıkarılan çimento kilini iĢleyen

çimento fabrikaları vardır. Çimento tesisleri Ezine ilçesine bağlı Mahmudiye Beldesi'nde

1967 yılından bu yana üretimde bulunmaktadır. ġirketin 7 milyon ton çimento, 4,4 milyon ton

klinker, 2,5 milyon m3 hazır beton tesisleri bulunmaktadır. ġirket mevcut tesislerin yanında

135 milyon dolara mal olacak ikinci üretim hattının temelini atmıĢtır. Balıkesir‟de bulunan

70 RüĢtü ILGAR, „Kaz Dağı‟nın Üstü “Altın”dan kıymetli mi?‟, s.6.

http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt1/sayi2/sayi2pdf/ilgar_rustu.pdf Son EriĢim Tarihi: 20.11.2010 71 KOSGEB Bölgesel Kalkınma AraĢtırma Raporu, TR 22 Balıkesir Alt Bölgesi, Ankara, 2005, s. 30. 72 Çanakkale Rekabet Analizi, Bölgesel Kalkınma AraĢtırma Raporu, 2010.

http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt1/sayi2/sayi2pdf/ilgar_rustu.pdf

71

çimento fabrikasının ise 335.000 ton/yıl klinker kapasitesi, 500.000 ton/yıl öğütme kapasitesi

bulunmaktadır. Ayrıca Bandırma‟da da hazır beton iĢleme tesisi bulunmaktadır.

Bölge, jeneratör sanayisinde faaliyet gösteren, pazar ve ürün çeĢitliliğine sahip, toplam

üretiminin yüzde 40‟ını ihraç eden bir kuruluĢa sahiptir. Ayrıca, bölgede elektromekanik

sanayisinde Türkiye‟nin en büyük firması bulunmaktadır. Bu tesisler, geliĢmiĢ Ar-Ge ve test

laboratuvarlarına sahip, yenilikçilik kapasitesi yüksek kuruluĢlardır.

Bölge sanayisi büyük ölçekli iĢletmelere ev sahipliği yapmasına rağmen bu

iĢletmelerle KOBĠ‟lerin arasındaki halka zayıftır. Aynı Ģekilde büyük Ģirketler uluslararası

rekabetin gereklerini bireysel olarak yerine getirebilmekte ve yenilikçilik için gerekli

yatırımları yapabilmekteyken, KOBĠ‟lerin bu kapasitesi zayıftır. Tablo 2.35‟teki istatistikler

bu durumu açık bir Ģekilde ortaya koymaktadır.

Tablo 2.35 TR22 Düzey 2 Bölge Sanayisine ĠliĢkin Temel Göstergeler


Ġmalat Sanayi GeliĢmiĢlik Sırası, 2003 24 25 14 -

ĠĢ Kayıtlarına Göre GiriĢim Sayıları (adet),

2008 62.535 27.484 90.019 3.490.786

ĠĢ Kayıtlarına Göre GiriĢim Sayıları, Ġmalat

(adet), 2008 6.484 2.584 9.068 446.393

Marka, 2007 302 106 408 68708

Patent, 2007 1 0 1 1747

Faydalı Model, 2007 9 3 12 2972

Endüstriyel Tasarım, 2007 17 41 58 7287

Coğrafi ĠĢaret, 2007 2 2 4 137

Kaynak: TUĠK, TPE.

TR22 Düzey 2 Bölgesi 26 bölge arasında imalat sanayinin geliĢmiĢliği açısından 14.

sırada yer almaktadır.73 Bölgede imalat alanında faaliyet gösteren giriĢim sayısı 9.068 olup,

Türkiye toplamı içerisinde yüzde 2‟lik kısmı temsil etmektedir. Bu istatistikler bölgede imalat

sanayisinin geliĢmiĢliğinin Türkiye ortalamasının altında olduğunu göstermektedir. ĠĢ

kayıtlarına göre giriĢim sayılarına bakıldığında bölgenin Türkiye ortalamasının oldukça

73 DPT, İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması

TPE, www.tpe.org.tr

72

altında kaldığı görülecektir. Bölgenin sanayisi Ar-Ge, patent, faydalı model ve endüstriyel

tasarım konusunda da yeterli değildir ve uluslararası rekabete uyum sağlamakta

zorlanmaktadır.

Organize Sanayi Bölgeleri

Organize Sanayi Bölgeleri (OSB), sanayinin belirli bir program çerçevesinde bir arada

üretim yapmasına olanak sağlanacak Ģekilde örgütlenme, kentleĢme, altyapı, atık tesisleri ve

sanayileĢme iliĢkilerini düzenleyen merkezlerdir.74

Ülkemizde ilk OSB, Balıkesir‟in komĢu ili

olan Bursa‟da kurulmuĢ ve bu ilin kalkınmasında çok önemli roller üstlenmiĢtir. Zaman içinde

ülkemizde sayısı 131‟e ulaĢan OSB‟lerden bölgemizde Balıkesir‟de 5, Çanakkale‟de 2 tane

kurulmuĢtur.

Balıkesir OSB, 157 adet sanayi parselinden oluĢmaktadır. Tahsis edilen parsel sayısı

141, tahsis edilecek sanayi parsel sayısı ise 16‟dır. Üretimdeki firma sayısı 58, inĢa halindeki

firma sayısı 15 ve kapalı firma sayısı ise 6‟dır. OSB‟de 2 adet yabancı yatırımcı vardır.

BaĢlıca çalıĢılan sektörler orman ürünleri, gıda, mermer, ambalaj, metal ve elektrik makineleri

sektörleridir. OSB‟de 3.300 kiĢi istihdam edilmektedir.75

OSB‟nin halen altyapı sorunları

vardır. Doğalgaz dağıtım Ģebekesi inĢaatının yüzde 50‟si, yağmur suyu, kanalizasyon, yol alt

ve üstyapı inĢaatlarının yüzde 75‟i tamamlanmıĢ olup elektrik, buhar ve sıcak su üretim

tesislerinin yapımına henüz baĢlanmamıĢtır. OSB‟de atık su arıtma tesisi inĢaatı tamamlanmıĢ

olup 2010 yılı sonunda devreye alınacaktır.

Balıkesir II. Kısım‟daki OSB ise SavaĢtepe karayolunun 10. km‟sinde 80 ha

büyüklüğünde bir arazide, 66 adet sanayi parselinden oluĢmaktadır. Tahsis edilen parsel sayısı

53, tahsis edilecek sanayi parsel sayısı ise 13‟tür. Üretimdeki firma sayısı 5, inĢa halindeki

firma sayısı 4‟tür. Ağırlıklı olarak çalıĢılan sektörler önem sırasına göre demir-çelik, tekstil ve

otomotiv yan sanayi sektörleridir. OSB‟de 2.000 kiĢi istihdam edilmektedir. Su dağıtım

Ģebekesi inĢaatı, yağmur suyu, yangın suyu, kanalizasyon, yol alt ve üstyapı ve

telekomünikasyon altyapı çalıĢmaları tamamlanmıĢtır. OSB‟de doğalgaz yoktur.

74Cansız, M., Türkiye‟de Organize Sanayi Bölgeleri Politikaları ve Uygulamaları, DPT Yayınları No: 2808, Korza Basım,

Ankara, 2010, s.61. 75 Balıkesir Ġli OSB Bilgi Formu, 2010.

73

Bandırma OSB 1995 yılında 150 ha büyüklüğünde bir arazide kurulmuĢtur. 52 adet

sanayi parselinden oluĢmaktadır. Tahsis edilen parsel sayısı 51, tahsis edilecek sanayi parsel

sayısı ise 1‟dir. Üretimdeki firma sayısı 8, inĢa halindeki firma sayısı 10 ve kapalı firma sayısı

1‟dir. Ağırlıklı olarak çalıĢılan sektörler önem sırasına göre plastik, gıda, yem, makine ve yağ

sektörleridir. OSB‟de 250 kiĢi istihdam edilmektedir. Doğalgaz dağıtım Ģebekesi inĢaatına,

elektrik, buhar ve sıcak su üretim tesislerine henüz baĢlanmamıĢtır. Diğer altyapı çalıĢmaları

ise tamamlanmıĢtır.

Balıkesir Burhaniye‟de 2010 yılında Zeytincilik Ġhtisas Bölgesi kurulmuĢtur. Bu

OSB‟de müteĢebbis heyet kuruluĢ çalıĢmaları tamamlanmıĢtır. KamulaĢtırma çalıĢmalarını

takiben imar planı ve diğer çalıĢmalara geçilmesi planlanmaktadır. Zeytincilik Ġhtisas Bölgesi,

500 dönüm arazi üzerine kurulacak olan 40 zeytinyağı fabrikasından oluĢacaktır. Ġlçenin

yüzde 70‟inin zeytinden geçimini sağladığı göz önüne alınırsa yapılan bu yatırım, bölge

insanının refahını artıracaktır.76

Balıkesir‟in Gönen ilçesinde 1997 yılında kurulan Balıkesir Gönen Deri OSB‟si

vardır. Toplam sanayi parsel sayısı 55, tahsis edilen parsel sayısı 40, tahsis edilecek sanayi

parsel sayısı 15‟tir. OSB‟de henüz faal iĢletme bulunmamaktadır. Doğalgaz dağıtım Ģebekesi

inĢaatına, elektrik, buhar ve sıcak su üretim tesislerine henüz baĢlanmamıĢ olup diğer altyapı

çalıĢmaları tamamlanmıĢtır.77

Çanakkale‟de bulunan iki OSB‟den biri olan Biga OSB 1995 yılında 85 ha

büyüklüğünde bir arazide kurulmuĢtur ve 55 adet sanayi parselinden oluĢmaktadır. Tahsis

edilen parsel sayısı 48, tahsis edilecek parsel sayısı ise 7‟dir. Üretimdeki firma sayısı 12, inĢa

halindeki firma sayısı 3‟tür. Ağırlıklı olarak çalıĢılan sektörler önem sırasına göre demir-çelik,

gıda ve süt ürünleri sektörleridir. OSB‟de 500 kiĢi istihdam edilmektedir. Toplam sanayi alanı

438.700 m2‟dir. Tüm altyapı çalıĢmaları tamamlanmıĢ olup elektrik, buhar ve sıcak su üretim

tesislerine henüz baĢlanmamıĢtır.78

Çanakkale Merkez‟de bulunan OSB ise 2000 yılında 100 ha büyüklüğünde bir arazide

kurulmuĢtur ve 67 adet sanayi parselinden oluĢmaktadır. Tahsis edilen parsel sayısı 48, tahsis

76Cansız, M., Türkiye‟de Organize Sanayi Bölgeleri Politikaları ve Uygulamaları, DPT Yayınları No: 2808, Korza Basım,

Ankara, 2010, s.127-140. 77 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, OSB Bilgi Sitemi, <http://osbbs.osbuk.org.tr> 78 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, OSB Bilgi Sitemi, <http://osbbs.osbuk.org.tr>, EriĢim Tarihi: 26.06.2010

74

edilecek sanayi parsel sayısı ise 19‟dur. Üretimdeki firma sayısı 20, inĢa halindeki firma

sayısı 11‟dir. Ağırlıklı olarak çalıĢılan sektörler önem sırasına göre gıda ve orman

sektörleridir. OSB‟de 1.100 kiĢi istihdam edilmektedir. Toplam sanayi alanı 570.217 m2‟dir.

Doğalgaz dağıtım Ģebekesi inĢaatına, elektrik, buhar ve sıcak su üretim tesislerine henüz

baĢlanmamıĢtır. Diğer altyapı çalıĢmaları ise tamamlanmıĢtır.79

Tablo 2.36 TR22 Düzey 2 Bölgesi OSB’leri (2009)

OSB‟nin Adı Balıkesir Balıkesir

II

Balıkesir

Gönen

Deri

Bandırma

Zeytin ve

Zeytin

Ürünleri

Biga Çanakkale

Kurulduğu Ġl Balıkesir Balıkesir Balıkesir Balıkesir Balıkesir Çanakkale Çanakkale

Bulunduğu

Ġlçe Merkez Merkez Gönen Bandırma Burhaniye Biga Merkez

Tahsis Edilen

Parsel Sayısı 141 53 28 51 - 48 48

Üretime

Gecen Parsel

Sayısı

67 18 - 13 - 9 24

Üretime

Geçme Oranı

(yüzde )

43 27 - 25 - 17 36

Üretimdeki

Firma Sayısı 56 5 - 8 - 12 20

Kaynak: Cansız, M., Türkiye‟de Organize Sanayi Bölgeleri Politikaları ve Uygulamaları, DPT Yayınları No:

2808, Korza Basım, Ankara, 2010, s:122-140, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, OSB Bilgi Sitemi,

<http://osbbsosbuk.org.tr>

TR22 Düzey 2 Bölgesi OSB‟lerinin sorunları üretime geçme oranlarının çok düĢük

olması ve altyapı eksiklikleri bulunmasıdır. Üretime geçen Balıkesir OSB, Balıkesir II. Kısım

OSB, Bandırma OSB, Çanakkale OSB ve Biga OSB‟nin üretime geçme oranı toplamda yüzde

50‟den düĢüktür. Gönen Deri OSB ile Burhaniye Zeytin ve Zeytin ürünleri OSB ise henüz

üretime geçmemiĢtir. Bu durum OSB‟lerden beklenen dıĢsallıklar ve maliyet avantajlarının

gerçekleĢtirilememesine yol açmaktadır.

OSB‟lerin diğer bir sorunu altyapıdır. Örneğin yalnızca Balıkesir OSB‟de doğalgaz

altyapısı bulunmaktadır. Balıkesir OSB hariç diğer OSB‟ler atık tesislerini de henüz

tamamlayamamıĢtır. Bölgedeki OSB‟lerin çoğunda su dağıtım Ģebekesi inĢaatı, yağmur suyu,

yangın suyu, kanalizasyon, yol alt ve üstyapı ve telekomünikasyon altyapı çalıĢmaları

79 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, OSB Bilgi Sitemi, <http://osbbs.osbuk.org.tr>, EriĢim Tarihi: 26.06.2010

75

tamamlanmamıĢtır. Altyapı çalıĢmaları ve atık tesislerinin en kısa zamanda tamamlanması

sağlanarak OSB‟ler yatırımcılar için cazip hale getirilecektir.

2.3.2.3 Hizmetler Sektörü

2.3.2.3.1 Turizm

Günümüzde turizmin kentsel geliĢimdeki katkısı oldukça geniĢ yer tutmaktadır.

Özellikle ekonomik yapılanmaya olan birinci derecede katkısı sebebiyle, kentlere iliĢkin

planlama kararlarında turizm öncelikli olarak ele alınması gereken bir olgudur. Ekonomiye

katkısı olan bir sektör olmasının yanında değeri gün geçtikçe artan turizm olgusu; yarattığı

tüm çevresel olumsuz etkilere rağmen, geliĢmiĢ ve geliĢmekte olan ülkelerin kalkınmasında

birinci derecede öneme sahiptir.

Güney Marmara Bölgesi, Ege ve Marmara Denizi ile kıyı uzunluğu yaklaĢık 900 km

olan, çoğu ince kumlu doğal kumsallar, jeotermal kaynaklar, tarihi ve kültürel değerler

bakımından zengin bir turizm merkezidir.

AraĢtırmalar turizmin, az geliĢmiĢ bölgelerin sosyo-ekonomik geliĢmesinde çok

önemli bir rol oynadığını ortaya koymaktadır.80

Ancak Güney Marmara Bölgesinde turizmin

sezonluk bir özelliğe sahip olması bölgenin kalkınması üzerinde sosyo-kültürel ve ekonomik

etkileri azaltan önemli bir unsurdur.81

Bu konuda çözüm olarak alternatif turizm potansiyelleri

ön plana çıkarılmalı, turizmde ürün çeĢitliliği sağlanarak sezonu 12 aya uzatan stratejik

çalıĢmalar yapılmalıdır. Bu bağlamda Güney Marmara Bölgesi için turizm stratejik bir sektör

olarak ön plana çıkmaktadır.

Güney Marmara Bölgesinde turizm faaliyetlerinin geliĢmesinde Marmara Denizi ve

Ege Denizi kıyılarındaki geniĢ kumsalların ve temiz plajların bulunmasının önemi büyüktür.

Bölgede beĢ tanesi Çanakkale‟de on dokuz tanesi Balıkesir‟de olmak üzere toplam 24 adet

mavi bayraklı plaj bulunmaktadır.82

Türkiye‟deki turizm faaliyetlerinin yaklaĢık yüzde 80‟ini

kıyı turizminin oluĢturduğu düĢünülürse Erdek, Edremit, Burhaniye, Ayvalık, Ayvacık,

Marmara, Gökçeada ve Bozcaada gibi kıyı turizminin yaygın olduğu ilçelere sahip olması,

Bölge için önemli bir avantajdır.

80 www.unescap.org 81 Balıkesir Bölgesi Turizm Arz-Talep Ġncelemesi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm ĠĢletmeciliği ve

Otelcilik Anabilim Dalı 82 www.mavibayrak.org.tr

76

Güney Marmara Bölgesi‟nin en önemli problemlerinden birisi kıyı bölgelerinin

turistik tesislerden ziyade ikincil konutlarla doldurulmuĢ olmasıdır. Balıkesir Ġli Turizm

Master Planı‟ndan elde edilen verilere göre Türkiye‟de en fazla ikincil konutun bulunduğu il

Balıkesir‟dir. Bu durum, gelen turist sayısı çok olsa dahi bu turistlerin bölgeye katkıları

olmadığını açıkça göstermektedir. TÜĠK‟ten elde edilen 2007 yılı verilerine göre

Türkiye‟deki 2514 iĢletme belgeli turizm tesisinden yalnızca 112 tanesi Güney Marmara

Bölgesindedir (Tablo 2.37). Bu rakam toplam tesis sayısının yüzde 4,5‟ine tekabül etmektedir.

Güney Marmara Bölgesinde turizmin ön plana çıkan bir sektör olduğu düĢünülürse bu oran

olması gerekenin çok altındadır. Bölgede orta-üst gelire hitap eden nitelikli konaklama,

eğlence ve yeme-içme tesislerinin eksikliği, bölgenin turizmden önemli ekonomik gelir elde

edememesinin temel sebeplerindendir.

Tablo 2.37 TR22 Düzey 2 Bölgesi’ne ĠliĢkin Konaklama Tesis, Oda ve Yatak Sayıları

YIL

Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Kapasitesi

Belediye

Belgeli

Turizm

ĠĢletme

Belgeli

Belediye

Belgeli

Turizm

ĠĢletme

Belgeli

Belediye

Belgeli

Turizm

ĠĢletme

Belgeli

Balıkesir 2006 498 74 10.184 4.487 25.343 9.493

2007 - 75 - 4.523 - 9.584

Çanakkale 2006 187 36 3.500 1.979 7.887 4.012

2007 - 37 - 2.014 - 4.082

TR22 2006 685 110 13.684 6.466 33.230 13.505

2007 - 112 - 6.537 - 13.666

Türkiye 2006 7.033 2.475 173.632 241.702 395.671 508.632

2007 - 2.514 - 251.987 - 532.262

Kaynak: TÜĠK

Bölgenin yüksek potansiyele sahip olduğu diğer bir alan ise termal turizmdir. Bölge

jeotermal kaynak yönünden Türkiye‟de dördüncü sıradadır. Termal destinasyon planlama

kriterleri doğrultusunda Güney Marmara Termal Turizm Bölgesinde; Balıkesir ilinde 5,

Çanakkale ilinde 4 olmak üzere toplam 9 alanda diğer turizm türlerini de içeren ve yakın

çevresindeki doğal ve kültürel değerlerle iliĢkilendirilerek destinasyon olabilecek “Termal

77

Turizm Merkezleri” oluĢturulmuĢ ve 154.500 plan yatak kapasitesi öngörülmüĢtür.83

(Harita

2.2)

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Güney Marmara Bölgesi Termal Turizm Master Planı,2007

Balıkesir ilinde bulunan Güre, Havran-Derman, Gönen, Kepekler, Kızık, Balya-Ilıca,

Pamukçu, Hisaralan, Hisarköy, Uyuz, Ayvalık-Ilıca, Ġvrindi-Ilıcaköy, SavaĢtepe-Kirazköy,

Susurluk-Ömerköy ve Yıldız jeotermal sahalarından 30-107 °C sıcaklık aralığında temin

edilen ve toplamda 701.4 lt/sn debiye sahip termal kaynak elde edilmektedir (Harita 2.2).84

Güney Marmara Bölgesi Termal Turizm Master Planı‟nda Balıkesir için planlanan yatak

sayısı Tablo 2.38‟de görülmektedir.

83 Kültür ve Turizm Bakanlığı, Güney Marmara Bölgesi Termal Turizm Master Planı,2007 84 Kültür ve Turizm Bakanlığı, Güney Marmara Bölgesi Termal Turizm Master Planı,2007

Harita 2.2 Balıkesir ve Çanakkale illeri Jeotermal Haritaları

78

Tablo 2.38 Balıkesir Ġli Termal Tesis Yatak Durumu

TERMAL

ALANLAR

Planlı Yatak

Sayısı

Tahsise Konu Yatak

Sayısı

Tahsise Konu Parsel

Sayısı

Hisaralan 8.000 4.000 8

Kızık 10.000 4.000 8

Kepekler 17.000 5.000 10

Hisarköy 22.000 10.000 20

EkĢidere 17.000 5.000 10

Güre 3.766 - -

Havran 2.000 - -

Gönen 2.120 - -

Balya 1.000 - -

Pamukçu 3.000 - -

SavaĢtepe 1.000 - -

Ayvalık 2.000 - -

Ilıca 1.500 - -

Çanakkale ilinde bulunan Hıdırlar-Uyuz, Tuzla, Kestanbol-Akkeçili, Çan, Ayvacık-

Küçükçetmi, Biga-Kırkgeçit, Çan-Etili-Tepeköy-Bardakçılar, Lapseki-KocabaĢlar, Topraklar,

Bayramiç- Yukarı Palamut, Bayramiç-Külcüler jeotermal sahalarından 33-94 °C sıcaklık

aralığında temin edilen ve toplamda 300.3 lt/sn debiye sahip termal kaynak elde

edilmektedir.85

Güney Marmara Bölgesi Termal Turizm Master Planı‟nda Çanakkale için

planlanan yatak sayısı Tablo 2.39‟da görülmektedir.

85 Kültür ve Turizm Bakanlığı, Güney Marmara Bölgesi Termal Turizm Master Planı,2007

79

Tablo 2.39 Çanakkale Ġli Termal Tesis Yatak Durumu

TERMAL ALANLAR Planlı Yatak

Sayısı

Tahsise Konu Yatak

Sayısı

Tahsise Konu Parsel

Sayısı

Kestanbol 20.000 5.000 10

Çan-Tepeköy 25.000 6.000 12

Yenice-Hıdırlar 30.000 10.000 20

Ayvacık-Tuzla 13.000 4.000 8

Ayvacık-Küçükçetmi 2.000 - -

Çan-Kırkgeçit 2.500 - -

Lapseki-KocabaĢlar 2.000 - -

Bayramiç-Külcük 1.500 - -

Bayramiç-

Yukarıpalamut 2.000 - -

Termal turizm sağlık amaçlı olduğu için genellikle 14 veya 21 günlük kür programları

halinde düzenlenmekte dolayısıyla bölgeye gelen turistler uzun süre konaklamaktadır. Bu

kapsamda Termal Turizm Master Planı dahilinde termal merkezler odak noktası haline

getirilmiĢ ve çeĢitli tur güzergahları öngörülmüĢtür. Bu bağlamda bölgede yer alan günübirlik

mesafedeki Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı, Troya Tarihi Milli Parkı ve Assos Antik

Kenti gibi antik kentleri kapsayan kültür turizmi güzergahları ile Ege ve Marmara kıyı bandı,

Kazdağları Milli Parkı, KuĢ Cenneti Milli Parkı, Kapıdağ yarımadası, Marmara Adası, AvĢa

Adası, Saros Körfezi, Bozcada ve Gökçeada vb. alanlarda doğa ve kıyı turizmi güzergahları

belirlenmiĢtir.

Güney Marmara Bölgesi kalabalık ve popüler tatil beldelerinden sıkılan yerli ve

yabancı turistlerin son yıllarda ilgisini çekmeye baĢlayan sessiz, doğal ve güzel manzaralara

sahip eko-turizm alanları bakımından oldukça zengin ve çeĢitli bir bölgedir. Uluslararası

Doğa Koruma Birliği‟nin tanımına göre eko-turizm, doğayı ve kültürel kaynakları anlayarak

korumayı destekleyen ve yerel halka sosyo-ekonomik fayda sağlayan, bozulmamıĢ doğal

alanlara çevresel açıdan sorumlu seyahat ve ziyarettir. Eko-turizm, genellikle küçük gruplar

halinde, ailelerin iĢlettiği küçük tesislerde, geleneksel mimarinin ve yerel kaynakların

kullanımını hedefleyen bir turizm çeĢididir. Eko-turizm amacına uygun gerçekleĢtirildiği

takdirde, hassas ekosistemlerin korunması ve bu bölgelerin içerisinde ve çevresinde yaĢayan

nüfusun sosyo-ekonomik geliĢmesi için kaynak yaratabilen bir araçtır. Önemli eko-turizm

potansiyeli olan dağlık ve ormanlık bölgelerdeki köylerde yaĢayan halkın düĢük hayat

80

standartları göz önüne alındığında, eko-turizmin sosyal sınıflar arasındaki dengesizliği

azaltabilecek bir etken olduğu anlaĢılabilir.

Türkiye‟de 2010 yılı itibarıyla toplam 41 adet milli park bulunmaktadır. Bu parklardan

dört tanesi Güney Marmara Bölgesinin sınırları içindedir. Bu durum Bölgedeki doğal ve

kültürel zenginliklerin açık bir kanıtıdır. Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli

Parklar Genel Müdürlüğü‟nün 2010 yılı Mart ayında güncellediği listeye göre Güney

Marmara Bölgesinde bulunan milli parklar Tablo 2.40‟ta görülmektedir.

Edremit Körfezi‟nin kuzeyinde bulunan Kaz Dağları Milli Parkı 21.300 hektarlık

alanıyla deniz ve yeĢil, tarihi ve doğal güzellikleri bir arada bulunduran, zengin fauna ve

florası ile ülkenin görülmeye değer önemli eko-turizm bölgelerindendir.86

1993 yılında milli

park statüsüne kavuĢmasının ardından avlanma yasaklanmıĢ ve bölgede yaĢayan yabanıl

hayvan sayısında artıĢ görülmüĢtür. Milli parktaki 37 endemik bitki türünden 9 tanesi yalnızca

Kaz Dağlarında görülmektedir. Yörede konaklama için oteller bulunmaktadır ancak milli park

yetkililerin belirlediği alanlarda kamp yapmakta mümkündür. Ġki ilin ortak değeri olan Kaz

Dağları hem bölgenin çevreye duyarlı kalkınma vizyonunun en temel dayanağı hem de

bölgenin en zengin eko-turizm değeridir.

Bölge için önem arz eden diğer bir ekolojik değer ise Alaçam Dağlarıdır. Alaçam

Dağları Batı Anadolu'da, Ege Bölgesi'nin Ġç Ege bölümünün kuzeyinde, Balıkesir'in

güneydoğusu ile Kütahya'nın kuzeybatısını kaplayan dağlardır. En yüksek noktası,

Balıkesir'in Dursunbey ilçesinde olan Alaçam Tepesi 1615 m yüksekliğindedir. Alaçam

dağları zengin doğasıyla daha çok kamp yapmak için tercih edilmektedir. Ayrıca Orman

ĠĢletmesine ait ucuz konaklama tesisleri ve ilçe merkezinde hotel ve halka açık öğretmen evi

bulunmaktadır.87

86 www.kazdaglari.com 87 www.dursunbey.gov.tr

81

Tablo 2.40 Güney Marmara Bölgesinde Bulunan Milli Parklar ve Özellikleri

Milli Park Bulunduğu

Ġl

Ġlan

Tarihi

Alanı

(ha) Önemli Özellikleri

KuĢ Cenneti Milli

Parkı Balıkesir 1959 264

Zengin ve çeĢitli kuĢ toplulukları, tabii

bitki toplulukları, kuĢ gözlemleme

mekanı, eğitim, turizm

Gelibolu

Yarımadası Tarihi

Milli Parkı

Çanakkale 1973 33000

Türk ve dünya harp tarihi, Ģehitlikler,

tabii bitki ve hayvan toplulukları ile

jeomorfolojik oluĢumlar, turizm, eğitim

Truva Tarihi Milli

Parkı Çanakkale 1996 13350

Tarihi kalıntılar, harp tarihi ve jeolojik

yapı, turizm, eğitim, kültürel zenginlik

Kazdağı Milli

Parkı Balıkesir 1994 21300

Bitki örtüsü, biyolojik çeĢitlilik ve

fauna zenginliği, turizm çeĢitliliği,

eğitim

Kaynak: Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

Kaz Dağları ve Alaçam Dağları atlı doğa sporları, doğa yürüyüĢleri, tırmanma, kıĢ

sporları ve yayla turizmi için uygun bölgelerdir. Ayrıca Kaz Dağları‟nın milli parka dahil

olmayan kesimlerinde ve Alaçam Dağlarında av turizmi de yapılabilmektedir. Bu alanlarda

yabanıl hayat geliĢmiĢ olduğu için çeĢitli yaban hayvanları, keklik, bıldırcın, tilki vb.

hayvanlar avlanmaktadır.88

Bu noktada önemli olan kontrolsüz ve izinsiz avlanmanın

engellenmesi için denetimlerin sıkı tutulması ve avlaklara giriĢ çıkıĢın kontrol edilmesidir.

1959 yılında Milli Park statüsüne alınan Manyas KuĢ Cenneti, Orman Genel

Müdürlüğü‟ne bağlanmıĢ ve bu tarihten sonra gerçekleĢtirilen etkili koruma ile daha da

88 Balıkesir Bölgesi Turizm Arz-Talep Ġncelemesi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm ĠĢletmeciliği ve

Otelcilik Anabilim Dalı

82

geliĢmiĢ ve toplam kuĢ sayısında önemli artıĢlar olmuĢtur. Bunun sonucunda da, yapılan

baĢvuru üzerine Avrupa Konseyi tarafından 1976 yılında "A Sınıfı" diploma ile

ödüllendirilmiĢtir. Ġyi korunan doğa parçalarına verilen A Sınıfı diploması, daha sonra 1981,

1986, 1991 ve 1996 yıllarında yenilenmiĢtir. 1981 yılında doğal sit alanı ilan edilmiĢ ve

koruma imar planı yapılmıĢtır. Manyas KuĢ Cenneti Milli Parkı doğaseverlerin ve kuĢ

gözlem topluluklarının büyük ilgisini çekmektedir.

Bölge milli açıdan çok büyük önemi olan tarihsel bir dokuya ve zengin bir kültürel

yapıya sahiptir. Çanakkale deniz ve kara savaĢlarının yapıldığı alan olan Gelibolu Tarihi Milli

Parkı, ilin en önemli kültür değeridir. Bu parkta batık gemiler, toplar, siperler, kaleler, burçlar

ve savaĢla ilgili yüzlerce kalıntıdan baĢka 250.000‟i aĢan Türk Ģehidinin mezar ve anıtları

bulunmaktadır. SavaĢ alanları, mezarlıklar, anıtlar ve savaĢla ilgili kalıntılar tarihi sit alanı ve

kültürel varlık olarak tescil edilmiĢtir. Doğal sit alanları içerisinde ise 15. yy askeri

mimarisinin örneklerini içeren kültürel bir miras koleksiyonu bulunmaktadır.89

Bölgenin geçmiĢte birçok önemli medeniyete ev sahipliği yapmıĢ olması ve bu

medeniyetlere ait çok sayıda kalıntının varlığı, özellikle kültür turizmini önemli bir alternatif

olarak öne çıkarmaktadır. Bölgede çok sayıda antik kent ve ören yeri bulunmakta, bunların

birçoğunda kazı, restorasyon ve diğer gerekli çalıĢmalar devam etmektedir. Bunlardan

çalıĢmaların halen devam ettiği Alexandreia Troas‟ın tamamen ortaya çıkarılması halinde

önemli bir cazibe merkezi olacağı düĢünülmektedir. En fazla tanınan antik kentlerden olan

Troya bölgenin Unesco dünya ortak miras listesine alınmıĢ olan tek değeridir ve bu alanda bir

müze kurulması için gereken protokol Çevre ve Orman Bakanlığı, Kültür ve Turizm

Bakanlığı ile Çanakkale Valiliği arasında imzalanmıĢtır. Müze Troya Tarihi Milli Parkı

içerisinde kamulaĢtırılan yüz dönümlük bir araziye yapılacak, yarıĢma sonucu ortaya çıkacak

projenin uygulanmasıyla gerçekleĢtirilecektir. Zeytinli Ada‟da ise Kültür ve Turizm

Bakanlığı‟nın desteğiyle çeĢitli üniversitelerden ekiplerin yürüttüğü çalıĢmalar sonucu çok

sayıda tarihi yapı gün yüzüne çıkarılmıĢtır. BaĢta Assos, Apollon Siminteus, Antandros,

Daskyleion , Kizikos, Adramyttion, Dardanos ve Güre Antik Hamamı olmak üzere bölge çok

sayıda antik kent ve ören yerine ev sahipliği yapmaktadır. Bunun yanı sıra, bölgenin kendine

özgü mimari yapısını yansıtan Cunda Adası evleri turistlerin ilgisini çekmektedir.

89Kamuda Stratejik Yönetim, Çanakkale Belediyesi Stratejik Planı (2006–2010), s:21,

<http://www.sp.gov.tr/documents/planlar/CanakkaleBelediyeSP.pdf>, EriĢim Tarihi: 26.06.2010.

83

Bölgedeki müze sayısı, Türkiye genelinde mevcut müze sayısının yüzde 3,8‟ini

oluĢturmaktadır. Türkiye‟deki eser mevcudunun ise yüzde 1,3‟lük kısmı bölgede

bulunmaktadır. Bölgede müzeleri ziyaret eden kiĢi sayısı da Türkiye genelindeki ziyaretçi

toplamının yüzde 0,2‟sine denk gelmektedir. Arkeoloji Müzesi, Deniz Müzesi, Kabatepe

Tanıtım Merkezi Müzesi, Bigalı Atatürk Evi Müzesi, Askeri Müze, Hadımoğlu Konağı,

Adatepe Zeytinyağı Müzesi, Çimenlik Kalesi, Kilitbahir Kalesi, Seddülbahir Kalesi,

Bozcaada Kalesi ve Çanakkale ġehitler Anıtı Müzesi Çanakkale ilinde en çok ziyaret edilen

yerler arasındadır. Kuvayı Milliye Müzesi, TahtakuĢlar Etnografya Müzesi, Sıdıka Erke

Etnografya Müzesi, Bandırma Arkeoloji Müzesi, Bigadiç Müze ve Kültür Evi, Gönen Mozaik

Müzesi ve Saraylar Köyü Açık Hava Müzesi Balıkesir ilinde bulunan müzeler Ģeklinde

sıralanabilir. Genel anlamda, TR22 Güney Marmara Bölgesi ülkemizin zengin kültürel

mirasında önemli bir yer teĢkil etmektedir. Sahip olunan kültürel mirasın turizme

kazandırılması konusunda yürütülen çalıĢmaların desteklenmesi, bölgenin kültür turizminden

aldığı payın artırılması açısından faydalı olacaktır.

TR22 Güney Marmara Bölgesi, içeriklerine göre farklılıklar gösteren birçok festivale

ev sahipliği yapmaktadır. Uluslararası Bandırma KuĢcenneti Festivali, Altın Kumsal Kültür

ve Turizm Festivali, Burhaniye Ören Kültür ve Turizm Festivali, Ayvalık Kültür ve Sanat

Günleri, Edremit Zeytin Festivali, Akçay-Ġda Kültür ve Sanat ġenlikleri, Zeytin ġenlikleri ve

Sarıkız Etkinlikleri, Balıkesir‟de gerçekleĢtirilen festivallerden bazılarıdır. Bozcaada Kültür

Sanat ve Bağbozumu Festivali, Çanakkale Belediyesi Uluslararası Troia Festivali,

Gökçeada Film Festivali, Ayvacık Uluslararası Kültür ve Sanat Festivali, Çanakkale‟de

gerçekleĢtirilen festivallerden bazılarıdır. Bölgede gerçekleĢtirilmekte olan festivallerin

desteklenmesi, bölgenin adının ulusal ve uluslararası düzeyde duyurulması açısından oldukça

önemlidir.

Bölgede geliĢtirilebilecek alternatif turizm çeĢitlerinden bir diğeri ise deniz turizmidir.

Deniz Ticaret Odası‟nın tanımına göre denizde deniz araçları ile yapılan turizm çeĢidine deniz

turizmi denmektedir. Bu tanıma göre kruvaziyer turizm ve yat turizmi deniz turizminin

kapsamına girmektedir. Her iki turizm çeĢidi de yüksek gelir getirdiğinden bölgenin

kalkınması için önem arz etmektedir. Kruvaziyer turizmin bölgede geliĢtirilmesi için gerekli

altyapı çalıĢmalarının yapılması 2023 Turizm Eylem Planı‟nda Bakanlığın stratejileri arasında

yer almaktadır.

http://www.tarimziraat.com/etkinlikler/festivaller/canakkale_festivalleri/canakkale_belediyesi_uluslararasi_troia_festivali/

84

Bölgedeki turizm istatistikleri incelendiğinde sezon içinde gelen turistlerin bölgeye

önemli bir ekonomik katkısının olmadığı gözlemlenmiĢtir. Bunun önemli nedenlerinden birisi

ise denizlerle çevrili olmasına rağmen deniz turizminin bölgede geliĢmemiĢ olmasıdır.

Denizcilik MüsteĢarlığı‟nın 2009 yılı verilerine göre Balıkesir ilinde kruvaziyer turizm

yapılmamaktadır. Çanakkale ilinde ise 2009 yılında ile gelen kruvaziyer yolcu sayısı 8.700

olarak belirlenmiĢtir. Bu sayı Çanakkale‟ye komĢu olan Ġstanbul ilinde ise 476.000‟dir

(GRAFĠK 2.11). Bu durum bölgede limanlardaki altyapı ve tanıtım eksikliğinin önemli

boyutlarda olduğunun açık bir göstergesidir. Gerekli altyapı çalıĢmalarının yapılması ve

limanların yolcu taĢıma kapasitelerinin artırılması Güney Marmara Bölgesi‟nin turizm

sektöründen önemli gelir elde edebilmesi için büyük önem arz etmektedir.

Grafik 2.11Ġller Bazında Limanlarımızı Ziyaret Eden Kruvaziyer Yolcu Sayısı

Kaynak: T.C. BaĢbakanlık Denizcilik MüsteĢarlığı

Ġnsanların gezi, dinlence, eğlence, amacıyla, yatla doğal, tarihi, turistik değerleri içeren

ve değiĢik yöreleri içine alan bir rota boyunca yaptıkları geziye “yat turizmi” adı

verilmektedir.90 Türkiye’de yat turizmine hizmet veren 19 adet Turizm İşletme Belgeli

Yat Limanı, 9 adet ise Turizm Yatırım Belgeli Yat Limanı mevcuttur.91 Güney Marmara

90Artun Çağlayan , (1992), “Deniz Turizmi 3.Ġzmir Ġktisat Kongresi 21.Yüzyıla Doğru Türkiye”, Marina

Yatırım ve ĠĢletmecileri Derneği ÇalıĢma Grubu Bildirileri, s.256. 91

Ayvalık ve Burhaniye Ġlçelerinin Yat Turizm Arzı ve Sorunları, Balıkesir Üniversitesi, Burhaniye Meslek

Yüksekokulu, Turizm ve Otel ĠĢletmeciliği Bölümü

85

Bölgesi’nde ise bir adet marina ve bir adet yat limanı bulunmaktadır. Balıkesir’in

Burhaniye ve Ayvalık İlçelerini de kapsayan Edremit Körfezi; yatların uzun süre

kalmalarına uygun mevsim özelliklerine sahip, korunaklı koyları, gerek fauna flora

açısından, gerekse tarihi, turistik değerleri açısından zengin bir potansiyele sahiptir.92

Edremit Körfezinde yer alan Ayvalık Marina ve Burhaniye Yat Limanı konum itibarıyla iç

denizde yer almasından dolayı, dalgalanmalardan az etkilenmektedir.93

Ancak büyük

yatırımlarla yapılan Burhaniye Yat Limanı yıllardır boĢ durmakta Ayvalık Marina ise kısa

süreli konaklamalar ve yat yarıĢları için kullanılmaktadır.94

UlaĢım olanaklarının

iyileĢtirilmesiyle, doğal ve kültürel çekiciliklerin ön plana çıkartılarak, kalıĢ sürelerinin

uzatılması sağlanabilecektir. Böylece yörede, turizm arz olanakları için taĢıma kapasiteleri

zorlanmadan daha verimli bir kullanım oluĢturulabilecektir.

Bölge dalıĢ sporları ve yamaç paraĢütü için de uygun koy ve körfezlere sahiptir.

Edremit Körfezi, Saros Körfezi ve Gökçeada profesyonel dalgıçların tercih ettiği dalıĢ

merkezlerindendir.95

Dalgıçlık, alternatif bir turizm çeĢidi olan çeĢitli zamanlarda batmıĢ olan

gemi ve denizaltılarını araĢtırıp keĢfetmeyi amaçlayan batık turizmini de beraberinde

getirmektedir. Bu faaliyetler daha çok orta ve üst gelir grubuna hitap ettiği için, gerekli

düzenlemelerin yapılması ve büyük organizasyonların düzenlenmesi bölgenin hem tanıtımı

hem de bölgeye ekonomik katkı sağlaması için önem arz etmektedir.

Gökçeada ve Bozcada Güney Marmara Bölgesinin stratejik önemi ve turistik değeri

yüksek ve doğal güzellikler bakımından zengin iki önemli ilçesidir. Bölgelere ulaĢımın

yalnızca deniz yoluyla sağlanması ve yüzölçümlerinin küçük olması sebebiyle bu alanlarda

yüksek gelir getiren turizm faaliyetlerinden bahsetmek mümkün değildir ancak her iki ada da

bölge için bahsedilen alternatif turizmin yapılması için uygundur.

92 Deniz Ticaret Odası,Kıyı Alanları Yönetim Raporu,2010 93 Ayvalık ve Burhaniye Ġlçelerinin Yat Turizm Arzı ve Sorunları, Balıkesir Üniversitesi, Burhaniye Meslek Yüksekokulu,

Turizm ve Otel ĠĢletmeciliği Bölümü 94 Deniz Ticaret Odası,Kıyı Alanları Yönetim Raporu,2010 95 Türkiye Su Altı Sporları Federasyonu, Yetkili DalıĢ Merkezleri

86

Harita 2.3 Güney Marmara Bölgesi Turizm Potansiyelleri Haritası

Bozcaada sahip olduğu üzüm bağları ve kekik tarlaları ile ekoturizmin

geliĢtirilebilmesi için zengin bir ekosisteme sahiptir. Türk ve Rum kültürünün birlikteliğiyle

oluĢan zengin mutfağı ise çeĢitli yemek festivallerinin düzenlenebilmesi için büyük

avantajdır. Ayrıca özellikle gençlerin bölgeye çekilebilmesi için doğa sporlarının adada

özendirilmesi yerinde bir strateji olacaktır Bozcada son yıllarda popüler hale gelen ve otantik

binalarda kaliteli hizmet sunmayı amaçlayan butik oteller için de çok uygun bir bölgedir.

Butik otel iĢletmeciliği ile yerli halk, turizmin oluĢturduğu ranttan pay alabilecek ve bu tarz

otellerin küçük ölçekte yapılanmalar olması sebebiyle tatil beldelerinin taĢ duvarlar haline

dönüĢmesi engellenmiĢ olacaktır.96

Gökçeada‟nın turistik kimliği Bozcaada‟ya oranla daha sönük kalmaktadır fakat

alternatif turizm olanaklarından rüzgar sörfü ve dalıĢ sporları Gökçeada için önemli bir

olanaktır. Gökçeada Türkiye‟nin önemli rüzgar sörfü merkezlerindendir ancak yeterince

tanınmamaktadır. Gökçeada‟nın sahip olduğu potansiyelleri en iyi Ģekilde değerlendirilmesi

için öncelikle tanıtım faaliyetleri düzenlenmeli ve özellikle yabancı turistlerin adaya gelmesi

sağlanmalıdır. Bu sayede hem Gökçeada‟nın hem de bölgenin kalkınması sağlanacaktır.

96 Bölgesel Kalkınmada Ġç Turizmin Rolü, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm ve Otel ĠĢletmeciliği

Anabilim Dalı

87

Güney Marmara Bölgesi turistlerin yoğun olarak geldiği Ġstanbul, Ġzmir ve Bursa gibi

önemli Ģehirlere yakın olmasına rağmen yerli ve yabacı turistlerin bahsi geçen zenginliklerin

ve turistik değerlerin farkında olmaması sebebiyle bir durak değil geçiĢ noktası olarak

görülmektedir. Özellikle kültür turizmi amacıyla Gelibolu‟ya gelen yabancı turistler

ziyaretlerini tamamladıktan sonra güney bölgelere geçip orada konaklamakta ve ekonomik

olarak bölgeye herhangi bir katkı sağlamamaktadır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı‟nın konaklama istatistiklerine göre 2009 yılında Güney

Marmara Bölgesi‟ne toplam 1.324.854 turist gelmiĢtir. Bu sayı Türkiye‟yi ziyaret eden turist

sayısının yüzde 1,59‟una karĢılık gelmektedir. Doluluk oranı ise Türkiye ortalamasının

altındadır.(Tablo 2.41) Sahip olduğu yüksek turizm potansiyeline rağmen turizm

istatistiklerinde geri kalmıĢ olması bölgenin tanıtım yetersizliği, eriĢilebilirlik, turizm sezonun

kısa süreli olması, nitelikli tesis ve altyapı eksikliği gibi problemleri olduğunun açık bir

göstergesidir. Bu bağlamda uygulanacak stratejilerle bölgenin ulusal ve uluslararası pazarda

tanıtılması, eriĢilebilirliğinin artırılması ve gerekli altyapı çalıĢmalarının yapılarak

potansiyellerin en etkili Ģekilde değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bunun sonucunda turizm

sezonun süresinin tüm yıla yayılmasıyla bölgeye gelen turist sayısının ve kalıĢ sürelerinin

artırılması sağlanacak ve turizm sektöründen elde edilen gelir artırılacaktır.

88

Tablo 2.41 Tesislere GeliĢ, Geceleme, Ortalama KalıĢ Süresi Ve Doluluk Oranının Ġllere Ve Ġlçelere Göre Dağılımı (2009)

ĠLLER ĠLÇELER TESĠSE GELĠġ SAYISI GECELEME ORTALAMA KALIġ SÜRESĠ (GÜN) DOLULUK ORANI (%)

YABANCI YERLĠ TOPLAM YABANCI YERLĠ TOPLAM YABANCI YERLĠ TOPLAM YABANCI YERLĠ TOPLAM

BA

LIK

ES

ĠR

Merkez 2.425 62.026 64.451 4.365 92.985 97.350 1,80 1,50 1,50 1,30 27,66 28,96

Ayvalık 61.001 89.279 150.280 123.247 197.020 320.267 2,00 2,20 2,10 16,57 26,49 43,06

Bandırma 4.718 56.325 61.043 13.210 95.531 108.741 2,80 1,70 1,80 5,20 37,60 42,80

Burhaniye 4.211 5.987 10.198 30.161 24.632 54.793 7,10 4,10 5,40 18,86 15,40 34,26

Dursunbey 51 2.243 2.294 130 3.329 3.459 2,50 1,50 1,50 0,54 13,82 14,36

Edremit 2.022 72.877 74.899 3.044 133.817 136.861 1,50 1,80 1,80 0,07 31,14 31,21

Erdek 1.083 18.875 19.958 2.641 61.934 64.575 2,40 3,30 3,20 0,92 21,65 22,57

Gönen 206 14.686 14.892 1.657 61.175 62.832 8,00 4,20 4,20 1,05 38,83 39,88

Toplam 75.717 322.298 398.015 178.455 670.423 848.878 2,40 2,10 2,10 7,46 28,03 35,50

ÇA

NA

KK

AL

E

Merkez 105.895 133.133 239.028 147.529 182.481 330.010 1,40 1,40 1,40 17,91 22,15 40,06

Ayvacık 19.229 13.593 32.822 20.347 41.159 61.506 1,10 3,00 1,90 8,62 17,44 26,06

Biga 403 21.883 22.286 1.262 39.699 40.961 3,10 1,80 1,80 1,25 39,41 40,66

Bozcaada 69 1.715 1.784 168 4.344 4.512 2,40 2,50 2,50 1,28 33,07 34,35

Çan 68 4.248 4.316 133 5.211 5.344 2,00 1,20 1,20 0,53 20,69 21,22

Eceabat 1.349 2.235 3.584 1.349 2.235 3.584 1,00 1,00 1,00 4,15 6,87 11,02

Gelibolu 616 3.130 3.746 616 6.048 6.664 1,00 1,90 1,80 3,51 34,43 37,94

Gökçeada 1.103 8.036 9.139 2.882 13.734 16.616 2,60 1,70 1,80 10,29 49,03 59,32

Lapseki 330 2.159 2.489 331 3.726 4.057 1,00 1,70 1,60 1,89 21,27 23,16

Yenice 0 1.739 1.739 0 2.722 2.722 0,00 1,60 1,60 0,00 11,30 11,30

Toplam 129.062 191.871 320.933 174.617 301.359 475.976 1,40 1,60 1,50 13,24 22,85 36,09

TR22 204.779 514.169 718.948 353.072 971.782 1.324.854 1,77 1,91 1,83 11,10 26,10 35,76

TÜRKĠYE 14.388.998 12.137.822 26.526.820 59.986.967 22.929.508 82.916.475 4,17 1,89 3,13 35,38 13,52 48,90

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2009 yılı Konaklama Ġstatistikleri

89

2.3.2.3.2 Ticaret

2.3.2.3.2.1 İç Ticaret

TR22 Düzey 2 Bölgesi yenilikçilik kapasitesi büyük sanayi iĢletmelerine ev sahipliği

yapmasına rağmen, bunlar bölge ekonomisinin sayıca büyük kısmını oluĢturan KOBĠ‟leri

sürükleyememektedir. Bölgedeki iĢletmelerin büyük çoğunluğu tarım, hayvancılık ve bunlara

dayalı sanayi üretiminde yoğunlaĢmıĢtır. Bununla birlikte bölgede entegre bir ulaĢım

altyapısının eksikliği, bölgenin dıĢ dünyaya ticari entegrasyonunun önündeki en önemli

engeldir. Bölgedeki iĢletmelerin ulusal ve uluslararası rekabetin gerekliliklerinden olan

markalaĢma ve sertifikasyon konusunda bilinçsiz olması bölgenin diğer bir sorunudur.

Bahsedilen sorunların aĢılmasıyla Bölgenin ticaret hacminin artacağı öngörülmektedir.

Bölgedeki ticari kapasitenin artırılmasının önündeki en önemli engel hem bölge içi

hem de Bursa, Ġzmir ve Ġstanbul ile lojistik bağlantılarının zayıf olmasıdır. Bundan dolayı

bölgede ulaĢım imkânları daha kolay olan yalnızca belli ilçeler ticari merkez haline gelmiĢtir.

Bu durum, ulaĢım imkânları zayıf olan Bölge içindeki belli ilçeler ile ticari merkezlerin

arasında oldukça büyük bir geliĢmiĢlik farkı ortaya çıkarmıĢtır. Yakın gelecekte

tamamlanması düĢünülen otoyol projelerinin ulaĢımda dezavantajlı bölgeleri de dikkate alan

entegre bir Ģekilde yapılması hem bölge içi hem de dıĢ dünyaya dönük ticaret hacmini

artıracaktır.

Bölge, birçok sektörde karĢılaĢtırmalı üstünlüklere sahip olmasına rağmen elde edilen

gelir istenilen düzeyde değildir. Bu durumun en önemli nedenleri; ürün çeĢitliliğini artırma,

örgütlenme, pazarlama, markalaĢma ve sertifikasyonda görülen sıkıntılardır. Bu sıkıntıların

katma değeri yüksek ürünler ortaya konularak aĢılması bölgedeki yaĢam kalitesi ve refah

düzeyini artıracaktır.

Bölgenin ticaret hacmine bakıldığında 1987-2001 yılları arasında bölgedeki illerin

nominal ticaret gelirlerinin sürekli arttığı görülmektedir. Bununla birlikte Balıkesir ilinin

ticaret hacmi Çanakkale ilininkinden fazladır. Reel ticaret gelirleri, bölgenin ticaret

konusundaki geliĢimini anlamak açısından daha sağlıklı bilgiler vermektedir. Bölgede ticareti

yapılan mallara ait fiyat endeksi bulunmadığı için Türkiye geneli fiyat endeksi kullanılarak

nominal ticaret gelirleri enflasyondan arındırıldığında bölge ticaretinin reel değerlerinde çok

büyük artıĢlar olmadığı gözlemlenmiĢtir.

90

Grafik 2.12 TR22 Düzey 2 Bölgesi Ġllerinde Ticaret Hacmi Cari Fiyatlarla (TL)

Kaynak: TÜĠK, Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla Ġstatistikleri

Ticaret hacminin Bölge Gayri Safi Yurtiçi Hâsılaya oranına bakıldığında bölgedeki iki

il birbirine benzerlik göstermektedir. GSYH‟deki oranları 1999‟dan sonra artma eğilimine

girse de genel olarak istikrarlı bir yapı sergilemektedir.

Grafik 2.13 TR22 Düzey 2 Bölgesinde Ticaretin Bölge GSYH’sindeki Payı (Yüzde)

Kaynak: TÜĠK, Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla Ġstatistikleri

Bölgede Balıkesir, Bandırma, Gönen, Susurluk, Edremit, Çanakkale ve Biga Ticaret

Borsaları olmak üzere toplam 7 adet ticaret borsası vardır. Bölgede ticaret büyük çoğunlukla

0

50.000.000

100.000.000

150.000.000

200.000.000

250.000.000

300.000.000

350.000.000

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

Balıkesir Çanakkale

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

Balıkesir Çanakkale

91

Balıkesir‟de yoğunlaĢmaktadır. 2008 yılı verilerine göre Balıkesir ilindeki ticaret borsalarının

toplam iĢlem hacmi 3.190.253.511 TL‟dir. Balıkesir ticaret borsalarındaki toplam iĢlem hacmi

2008 yılı itibariyle Çanakkale ilindeki borsaların toplam iĢlem hacminin altı katı olarak

gerçekleĢmiĢtir. Bölgenin toplam iĢlem hacmi 3.715.294.824 TL olup Türkiye toplamının

yüzde 5,37‟sini oluĢturmakta, bu değerlerle ticaret borsalarının iĢlem hacmi Türkiye

ortalamasının altında kalmaktadır.

2.3.2.3.2.2 Dış Ticaret

TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nin 2008 yılı toplam ihracatı 503 milyon $, toplam ithalatı 508

milyon $‟dır. 2009 yılında ise küresel ekonomik krizin etkisiyle ihracat ve ithalat

rakamlarında düĢüĢ yaĢanmıĢ, toplam ihracat 429 milyon $, toplam ithalat ise 331 milyon $

olarak gerçekleĢmiĢtir. Bölgenin dıĢ ticaret değerleri, Bölgedeki firmaların vergi kimlik

numaralarının bağlı olduğu illere göre hesaplanmaktadır. Bölgedeki belli baĢlı büyük ölçekli

ve ihracat rakamları yüksek olan firmaların muhasebe defterlerinin ve Ģirket merkezlerinin

Ġstanbul‟da bulunmasından dolayı, bölge dıĢ ticaret istatistikleri olduğundan az

görünmektedir.

Grafik 2.14‟te Türkiye‟nin ve TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nin yıllar itibariyle

gerçekleĢtirmiĢ olduğu ihracat değerleri gösterilmiĢtir.

Grafik 2.14 Türkiye ve TR22 Düzey 2 Bölgesi Ġhracat Değerleri (milyon $) (2002-2009)

Kaynak: TÜĠK

102.129

132.027

107.272

85.535

73.476

63.167

47.253

36.059 226

291

331

411

503

429

184

143

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

0

100

200

300

400

500

600

TR Türkiye TR22 Balıkesir, Çanakkale

92

Bölgenin ihracat hacminin yıllar itibariyle izlediği seyir, Türkiye geneli ile paraleldir.

Küresel ekonomik krizin ticaret üzerindeki olumsuz etkisi ülke düzeyinde olduğu gibi,

bölgenin dıĢ ticaret hacmine de yansımıĢtır. 2009 yılında Türkiye‟nin ihracat hacmi önceki

yıla kıyasla yüzde 22,6 azalıĢ gösterirken, TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde yüzde 14,7 oranında

azalmıĢtır. Bölge düzeyindeki bu azalma, Çanakkale ilinin ihracat hacmindeki yüzde 50,3 gibi

yüksek oranlı bir düĢüĢten kaynaklanmıĢtır. Çanakkale ilinin aksine Balıkesir ilinin ihracat

hacmi azalmamıĢ, küçük oranlı da olsa artıĢ göstermiĢtir.

TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nin Türkiye‟nin gerçekleĢtirmiĢ olduğu ihracat içindeki payı

2008 ve 2009 yılı verilerine göre, sırasıyla yüzde 0,04 ve yüzde 0,03‟tür. Bölge,

gerçekleĢtirmiĢ olduğu ihracat değeri açısından 26 bölge arasında 20. sırada bulunmakta, bu

rakamlarla Türkiye ortalamasının oldukça altında kalmaktadır.

Bölgede ticaret hacmi yüksek büyük sanayi tesisleri bulunsa da iĢletmelerin neredeyse

tamamını KOBĠ‟ler oluĢturmaktadır. Bölgede ihracat yapan KOBĠ sayısı oldukça az, bu

iĢletmelerin ihracattan aldıkları pay düĢüktür. Türkiye genelinde KOBĠ‟lerin yüzde 43‟ünün

ihracat yaptığı, aynı oranın Balıkesir için yüzde 11, Çanakkale için yüzde 13 olduğu tespit

edilmiĢtir97

. Bölgede ihracat yapan KOBĠ oranının Türkiye oranının altında kalması bölgedeki

firmalarda dıĢ ticaret bilincinin geliĢmemiĢ olduğunu göstermektedir. Türkiye‟de ihracat

yapan KOBĠ oranı; hesaplarda Ġstanbul, Ankara, Ġzmir gibi geliĢmiĢ illerin varlığı nedeniyle

büyümektedir, bu nedenle bölge illerini ekonomik yapısının benzerlik gösterdiği illerle

kıyaslamak daha anlamlı sonuçlar verecektir. Denizli, Aydın, Manisa ve Antalya‟da sırasıyla

KOBĠ‟lerin yüzde 41, 29, 24 ve 23‟ü ihracat yapmaktadır98

. Görüldüğü gibi bölgede

KOBĠ‟lerde ihracat yapanların oranı ekonomik yapısının benzerlik gösterdiği illere kıyasla da

dikkat çekici ölçüde düĢüktür. KOBĠ‟lerin dıĢ pazarlara açılması ve dıĢ ticaret bilincinin

geliĢmesi Bölge ihracat gelirlerini artıracak, dıĢ ticaretin canlanmasını sağlayacaktır.

KOBĠ‟lerin ihracat yapamamalarının nedenleri arasında uluslararası piyasalarda

rekabet edebilecek düzeyde ürün üretememeleri ve uluslararası piyasalara açılma isteklerinin

97 KOSGEB. Saha AraĢtırma ÇalıĢması Ön Değerlendirme Raporu. Ankara : KOSGEB, 2004

KOSGEB. Saha AraĢtırma ÇalıĢması Balıkesir Ġli Değerlendirme Raporu. Ankara : KOSGEB, 2005.

KOSGEB. Saha AraĢtırma ÇalıĢması Çanakkale Ġli Değerlendirme Raporu. Ankara : KOSGEB, 2005 98

KOSGEB. Saha AraĢtırma ÇalıĢması Denizli Ġli Değerlendirme Raporu. Ankara : KOSGEB, 2005.

KOSGEB. Saha AraĢtırma ÇalıĢması Aydın Ġli Değerlendirme Raporu. Ankara : KOSGEB, 2005

KOSGEB. Saha AraĢtırma ÇalıĢması Manisa Ġli Değerlendirme Raporu. Ankara : KOSGEB, 2005.

KOSGEB. Saha AraĢtırma ÇalıĢması Antalya Ġli Değerlendirme Raporu. Ankara : KOSGEB, 2005

93

yetersizliği gösterilebilir. KOBĠ‟lerin geliĢmeye dönük vizyonlarının ne oranda düĢük olduğu,

Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi GeliĢtirme ve Destekleme Ġdaresi BaĢkanlığı‟nın (KOSGEB)

Balıkesir ve Çanakkale illerinde KOBĠ‟lerin mevcut durumunu tespiti için yaptığı saha

araĢtırması çalıĢmasında görülmektedir. Bu çalıĢmada yapılan anketlerde KOBĠ‟lerin büyük

bir oranının iç pazarlardaki ticari faaliyetlerden tatmin oldukları, dıĢ pazarlara açılma

ihtiyaçlarının az olduğu ortaya çıkmıĢtır. Bölgenin dıĢ ticaret konusunda geliĢme

kaydedilebilmesi için bölgede, özellikle KOBĠ‟lerde dıĢ ticaret kültürünü ve bilincini

yaygınlaĢtırmak gerekmektedir. DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı tarafından hazırlanan 2009-2013

Stratejik Planı‟nda da vurgulandığı gibi uluslararası piyasalarda yer alabilmekteki en önemli

etkenlerden biri dıĢ ticaret bilincine sahip, giriĢimci, yaratıcı ve ihracata dayalı kalkınmayı

hedefleyen kuĢakların yaratılmasıdır.

Bölgede üretilen ürünlerde markalaĢma ve sertifikasyon yetersizliği, bölgenin

ihracatını sınırlayan diğer bir sorundur. Bölgedeki iĢletmelerin fiyat odaklı rekabet yerine

markalaĢma odaklı rekabete yönlendirilmesi gerekmektedir. DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı

tarafından hazırlanan 2004-2006 Ġhracat Stratejik Planı‟nda da önceliklerden biri olumlu Türk

malı imajı oluĢturma ve markalaĢmadır. Bu doğrultuda Bölge sahip olduğu potansiyeli

kullanarak bir marka haline gelebilmeli, uluslararası pazarlarda adını markalarla

özdeĢleĢtirecek Ģekilde ihracat rakamlarını artırmalıdır. Bu konuda sağlanacak geliĢmeler

Bölgenin ihracat rakamlarını yükseltecek ve bu durum Bölgedeki refah seviyesine

yansıyacaktır.

Bölgenin uluslararası ticarete entegrasyonunun önündeki diğer bir sorun da

iĢletmelerin uluslararası pazarları tanıma, dıĢ pazar koĢulları, tüketici tercihleri, üretilen

ürünlerin tanıtımı ve pazarlanması konularında etkin bir bilgi birikimine sahip olmamalarıdır.

Bu sorunun üstesinden gelebilmek için iĢletmelere çeĢitli faaliyet alanlarında ihracata yönelik

bilgi verilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda Bölgedeki iĢletmelerin ihracat konusundaki

devlet desteklerinden haberdar olması ve desteklerden etkin bir Ģekilde faydalanması bölgenin

dıĢ ticaret kültür ve bilincini artıracaktır.

Tablo 2.42‟de TR22 Düzey 2 Bölgesinde kiĢi baĢına düĢen ihracat ve ithalat değerleri

verilmektedir.

94

Tablo 2.42 TR22 Düzey 2 Bölgesi’ne ĠliĢkin Bazı DıĢ Ticaret Göstergeleri (2008)


KiĢi BaĢına Ġhracat($) 306 330 313 1.846

KiĢi BaĢına Ġthalat($) 416 81 317 2.824

Ġhracat/Ġthalat Oranı 0,74 4,08 0,99 0,65

Kaynak: TÜĠK

TR22 Düzey 2 Bölgesi kiĢi baĢına ihracat değeri açısından 26 bölge arasında 19.

sırada, kiĢi baĢına ithalat değeri açısından ise 16. sırada bulunmaktadır. Ġller bazında

incelendiğinde de kiĢi baĢına ihracatta Balıkesir ili 38. sıradayken, Çanakkale ili 37. sıradadır.

KiĢi baĢına ithalatta ise Balıkesir ili 24, Çanakkale ili ise 52. sırada bulunmaktadır.99

Tablo 2.43‟te Bölgede gerçekleĢtirilen ihracatın ekonomik faaliyetlere göre dağılımı

gösterilmiĢtir.

Tablo 2.43 Türkiye ve TR22 Düzey 2 Bölgesi Ġhracat Değerlerinin Ekonomik

Faaliyetlere Göre Dağılımı (bin $) (2008-2009)

TR22 TÜRKĠYE

2008 2009 2008 2009

1.TARIM 192.543 148.225 13.572.018 13.260.372

A.Bitkisel Ürünler 44.344 42.616 10.102.940 9.930.289

B.Hayvansal Ürünler 120.521 82.602 853.965 828.729

C.Ağaç ve Orman Ürünleri 27.679 23.006 2.615.113 2.501.354

2.SANAYĠ 234.266 237.371 110.876.814 81.306.928

A.Tarıma Dayalı ĠĢlenmiĢ Ürünler 6.976 4.376 9.327.107 7.665.490

B.Kimyevi Maddeler ve Mamülleri 10.503 8.923 13.647.926 9.664.715

C.Sanayi Mamülleri 216.788 224.071 87.901.781 63.976.723

3.MADENCĠLĠK 65.225 43.133 3.260.769 2.507.373

Kaynak: TĠM

TR22 Düzey 2 Bölgesi ihracatında tarım sektörünün payı yüzde 35, sanayi sektörünün

payı yüzde 55, madencilik sektörünün payı ise yüzde 10‟dur. Ġller bazında bakıldığında ise


95

Balıkesir ilinin ihracat hacmi içerisinde; tarım, sanayi ve madencilik sektörlerinin paylarının

sırasıyla yüzde 27, yüzde 63 ve yüzde 10 olduğu görülmektedir. Çanakkale ilinin ihracatında

ise tarım, sanayi ve madencilik sektörlerinin payları sırasıyla yüzde 70, yüzde 20 ve yüzde

10‟dur.

Bölge ticaretinde Balıkesir ve Çanakkale‟nin, sanayi ve tarım sektörlerindeki ihracat

paylarında büyük bir farklılık göze çarpmaktadır. Toplam ihracatta Balıkesir ilinde sanayi

sektörünün, Çanakkale ilinde ise tarım sektörünün paylarının büyük olduğu görülmektedir.

Bunda, sanayi ürünleri üreten firmaların Balıkesir‟de toplanmıĢ olmasının etkisi vardır. YaĢ

meyve-sebze ve meyve-sebze mamullerinde Balıkesir‟in üretimi, Çanakkale‟nin üretiminden

fazla olmasına rağmen, Çanakkale‟nin ihracatı Balıkesir‟in ihracatının 3 katı kadardır. Bu

durumdaki en önemli etken, meyve-sebze firmalarının Çanakkale‟de toplanmıĢ olmasıdır.

Bölgenin sahip olduğu tarımsal potansiyele rağmen sebze, meyve, beyaz-kırmızı et,

süt mamulleri gibi tarım ürünlerinin ihracatı düĢüktür. Tarım ürünlerinin ihracatı hem bölge

hem ülke genelinde, AB ile olan iliĢkilerdeki hukuki düzenlemeler baĢta olmak üzere diğer

nedenlerden dolayı yeterli düzeyde değildir. Bölgede süt ve süt ürünleri üretimi yapan büyük

iĢletme sayısı oldukça fazla olmasına rağmen; bu iĢletmelerin üretim koĢulları ve ürün

kaliteleri AB standartlarına uygun olmadığı için bu ürünlerin ihracatı yapılamamaktadır.

Bölgede tarım ürünlerinin ihracatında katkı ve kalıntı analizi yapan laboratuvarlar yaygın ve

yeterli değildir. Ayrıca mevcut laboratuvarların da akredite olmaması sorun oluĢturmaktadır.

Tarım dıĢında üretim yapan elektromekanik, kimya, yem, gübre, seramik, sentetik

dokuma, yağ, demir-çelik sanayi ve bor gibi endüstriyel türevler baĢta olmak üzere imalat

sektöründeki büyük ölçekli firmaların üretim ve ihracatı daha düzenlidir. Ayrıca değerli

mücevherat ihracatı da oldukça yüksektir.

Bölgenin ekonomik faaliyetlerine göre ithalat durumu incelendiğinde en çok ithalatın

imalat sektöründe olduğu görülmektedir. Bu durum Bölgede, ara mallara ihtiyaç duyan imalat

sanayinin varlığından kaynaklanmaktadır. Ġmalat sektöründeki ithalatı, maden ve balıkçılık

ürünleri izlemektedir. Maden sektöründeki ithalat oranının yüksek oluĢu demir-çelik

sanayinin cevher ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Bölge Türkiye geneline bakıldığında

balıkçılık ürünleri ithalatı açısından 2008 yılı için TR32 Düzey 2 bölgesinden sonra 2. sırada

96

yer almaktadır100

. Bölgede dondurulmuĢ gıda ve su ürünleri sanayisinin de oldukça geliĢmiĢ

olması bu durumu Ģekillendirmektedir.

2.3.2.3.3 Bankacılık ve Finans

Bankacılık faaliyetleri, yatırıma yönlendirilebilecek fonların toplanması ve ilgili

alanlara tahsis edilmesi açısından ekonomik faaliyetlerin geliĢimini yakından etkilemektedir

Bir ilde yaratılan mevduat ve bu mevduatların ne oranda krediye dönüĢtüğü, ilin yatırım

kapasitesi ve geliĢme düzeyi açısından önemlilik arz etmektedir. Bölgenin bankacılık ve

finans alanındaki en önemli sorunu Bölgede toplanan mevduatın yatırıma

dönüĢtürülememesidir. Bölgedeki giriĢimcilik ruhunun geliĢtirilmesiyle tasarruflar yatırıma

dönüĢtürülebilecektir.

Tablo 2.44‟te TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde faaliyet gösteren banka Ģubelerinin sayısı,

yıllar itibariyle Türkiye toplamları ile karĢılaĢtırmalı olarak gösterilmektedir. 101

Tablo 2.44 TR22 Düzey 2 Bölgesi’nde Faaliyet Gösteren Banka ve ġube Sayıları,

(Katılım Bankaları Hariç)

Mevduat Bankaları Kalkınma ve Yatırım Bankaları

Banka Sayısı ġube Sayısı Banka Sayısı ġube Sayısı

Balıkesir

2006 15 96 - -

2007 15 107 - -

2008 16 124 - -

Çanakkale

2006 13 54 - -

2007 14 59 - -

2008 14 65 - -

TR22

2006 15 150 - -

2007 15 166 - -

2008 16 189 - -

Türkiye

2006 33 6.758 13 44

2007 33 7.521 13 47

2008 32 8.689 13 48

Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği(TBB)

2008 yılı verilerine göre bölgede faaliyet gösteren 16 bankanın 10‟u yerli kamusal ve

özel banka, 6‟sı ise Türkiye‟de kurulmuĢ yabancı bankadır. Kamusal sermayeli bankaların

100 TÜĠK, Karşılaştırmalı Bölgesel Göstergeler, www.tuik.gov.tr 101 TBB(Türkiye Bankalar Birliği), Veri Sorgulama Sistemi, www.tbb.org.tr

97

bölgedeki toplam Ģube sayısı 65 olup, bölgedeki toplam banka Ģube sayısının yüzde 34,4‟ünü

oluĢturmaktadır. Özel sermayeli yerli bankalar toplam 92 Ģube ile bölgedeki bütün banka

Ģubeleri içinde yüzde 48,7‟lik bir payı temsil etmektedir. Bölgedeki banka Ģubelerinin yüzde

16,9‟unu ise Türkiye‟de kurulmuĢ yabancı bankaların Ģubeleri oluĢturmaktadır. Bölgede

faaliyet gösteren kalkınma ve yatırım bankası bulunmamaktadır.102 Diğer yandan, Türkiye‟de

4 tane katılım bankası faaliyet göstermektedir. Türkiye genelinde 530 Ģube ile faaliyet

gösteren bu dört bankanın TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde toplam 6 adet Ģubesi bulunmaktadır.103

TR22 Düzey 2 Bölgesi‟ndeki banka mevduatları toplamı, 2008 yılında Türkiye

genelinde mevcut banka mevduatlarının yüzde 1,3‟üne tekabül etmektedir. Ticari kuruluĢlar

mevduatı ise bölgede mevcut toplam mevduatın yüzde 6,61‟lik payını temsil etmektedir.

Mevduatlar, bölgeyi oluĢturan iller bazında incelendiğinde; 2008 yılında toplam

mevduatın Balıkesir ilinde 4.234.242.000 TL, Çanakkale ilinde ise 1.433.381.000 TL olduğu

görülmektedir.104 Buna göre, Balıkesir ilindeki mevcut banka mevduatı, bölgedeki toplam

mevduatın yüzde 75‟ini oluĢturmaktadır. Balıkesir ve Çanakkale illerindeki banka

mevduatları, Türkiye‟deki toplam mevduat içerisinde sırasıyla yüzde 0,9 ve yüzde 0,3‟lük

paylara sahiptir. Balıkesir Türkiye geneli banka mevduatları sıralamasında 81 il içinde 11.,

Çanakkale ise aynı sıralamada 28. sıradadır.105

Ġller bazında incelendiğinde 2008 yılında sağlanan toplam kredinin Balıkesir ilinde

2.861.355.000 TL, Çanakkale ilinde 1.358.048.000 TL olduğu görülmektedir. Buna göre

Balıkesir ve Çanakkale illeri, bölgede sağlanan toplam kredi hacminin sırasıyla yüzde 68‟ine

ve yüzde 32‟sine sahiptirler. Öte yandan Balıkesir ili 2008 yılında ülke çapında sağlanan

kredilerin binde 4‟lük kısmıyla 81 ilin içinde 16. sıradayken, Çanakkale ili ise binde 2‟lik pay

ile 27. sıradadır.

102 TBB, Veri Sorgulama Sistemi. 103 TKBB(Türkiye Katılım Bankaları Birliği), Ġstatistikler, www.tkbb.org.tr 104 TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2008, s.81-82. 105 TBB, Veri Sorgulama Sistemi.

TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2008, s.81-82.

98

Tablo 2.45 TR22 Düzey 2 Bölgesi’nde Banka Kredilerinin Sektörel Dağılımı (2008)

KREDĠ

TÜRLERĠ

TR22 TÜRKĠYE

Değer (bin

TL)

Toplam Kredi

Ġçindeki Payı

(yüzde)

Değer (bin

TL)

Toplam Kredi

Ġçindeki Payı

(yüzde)

Ġhtisas Kredileri 603.713 14,00 22.453.830 6,2

Tarım 399.455 9,00 9.834.008 2,7

Gayrimenkul 118 0,00 83.438 0,02

Mesleki 89.039 0,02 3.781.739 0,01

Denizcilik - - - -

Turizm - - 3.240 0,00

Diğer 115.101 0,03 8.751.405 2,4

Ġhtisas DıĢı

Krediler 3.615.690 86,00 341.407.149 93,8

TOPLAM 4.219.403 100 363.860.979 100

*Türkiye toplamına Ġller Bankası, Kıbrıs ve yabancı krediler de dahil edilmiĢtir.

Kaynak: TÜĠK, TBB.

2001-2008 arası dönemde hem Türkiye hem de TR22 Düzey 2 Bölgesinde verilen

banka kredileri bir artıĢ eğilimindedir. Bölgedeki kredi hacmi Türkiye geneli kredi hacmine

paralel bir geliĢme göstererek artmıĢtır. Ancak Bölge ile ilgili önemli bir olumsuzluk

bölgedeki kredi artıĢının büyük oranda ihtisas dıĢı kredilerdeki artıĢtan kaynaklanması, ihtisas

kredilerinde önemli bir artıĢın olmamasıdır. 2008 yılı için Bölgede banka kredilerinin yüzde

14‟ü ihtisas kredileri, yüzde 86‟sı ise ihtisas dıĢı kredilerdir. Ġhtisas dıĢı kredilerin oranının bu

kadar yüksek olması, bölgede kullanılan kredilerin büyük bir oranının tüketim amaçlı olarak

kullanıldığının, bölgenin fonlarının üretici sektörlerce kullanılmadığının bir göstergesidir.

Bölgenin bankacılık faaliyetleri açısından dikkat çeken sorunu düĢük kredi mevduat

oranıdır. Bölgenin ihtisas kredilerinin mevduata oranı yüzde 10‟dur. Bölgede toplanan

mevduatın yatırıma dönüĢtürülememesi ilin ekonomik geliĢimi açısından bir olumsuzluk

kaynağıdır. Bu olumsuz durum, giriĢimciliğin geliĢmesi ve buna bağlı olarak yatırımların

yeterli düzeye gelmesiyle yok olacaktır.

2.3.2.3.4 UlaĢım ve Lojistik

Güney Marmara Bölgesi Ġstanbul‟u Ġzmir‟e bağlayan karayolu ile Ankara‟yı Ġzmir‟e

bağlayan demiryolu üzerinde bir transit merkezi durumundadır. Bölgede ulaĢım karayolu

ağırlıklı olmakla beraber Balıkesir iline Ġstanbul‟dan deniz otobüsleriyle ve havayoluyla,

99

Ġzmir‟den demiryolu ile Ankara‟dan ise hem demir hem de havayoluyla eriĢmek

mümkündür. Çanakkale ili ise ana ulaĢım bağlantılarından uzak olması ve demiryolu eriĢimi

olmaması sebebiyle eriĢilebilirliği daha düĢük bir ildir. Çanakkale iline yalnızca Ġstanbul‟dan

uçak seferleri düzenlenmektedir.

SözleĢmesi 2010 yılı eylül ayında imzalanan ve beĢ yıl içinde tamamlanması

planlanan Gebze-Orhangazi-Ġzmir Otoyolu ve yapılması planlanan Çanakkale Boğazı geçiĢli

Edirne-Ġzmir otoyolu bölge için en fazla önem arz eden yatırımlar arasındadır. Bu projeler

tamamlandığı takdirde bölgenin en büyük problemlerinden birisi olan ulaĢım problemi büyük

ölçüde çözülmüĢ olacaktır.

2.3.2.3.4.1 Karayolu

TR22 Güney Marmara Bölgesi‟nde karayolu ulaĢımı, 1.148 km devlet yolu, 1.136 km

il yolu, 418,39 km bölünmüĢ yol ile sağlanmakta olup, bölgenin karayolu ağı kapsamında

otoyol bulunmamaktadır (Tablo 2.46).

Tablo 2.46 Karayollarının Türü ve Uzunlukları

Otoyol Devlet Yolu Ġl Yolu Toplam

Balıkesir - 634 586 1.220

Çanakkale - 514 550 1.064

TR22 - 1.148 1.136 2.284

Türkiye 2.036 31.271 30.948 64.255

Kaynak: Karayolları Genel Müdürlüğü, 2010

Türkiye‟de bölünmüĢ yol ve otoyolların devlet ve il yollarına oranı yüzde 26,6

seviyesinde iken, TR22 Güney Marmara Bölgesi‟nde bu oran 18,3‟tür. 2009 yılı sonu

itibariyle Bölgedeki bölünmüĢ yol ağının 291,29 km‟si Balıkesir, 127,1 km‟si Çanakkale ili

sınırları içinde bulunmaktadır (Harita 2.4). Yapılacak çalıĢmalarla 2010 yılı sonuna kadar

Bölgenin mevcut bölünmüĢ yol ağına 132 km daha eklenmesi hedeflenmektedir.106

106 Karayolları Genel Müdürlüğü

http://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionDocuments/KGMdocuments/Iller/IlYatirimlari/14_Bolge/17_CANAKKALE.pdf,

http://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionDocuments/KGMdocuments/Iller/IlYatirimlari/14_Bolge/10_BALIKESIR.pdf

http://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionDocuments/KGMdocuments/Iller/IlYatirimlari/14_Bolge/17_CANAKKALE.pdf

http://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionDocuments/KGMdocuments/Iller/IlYatirimlari/14_Bolge/10_BALIKESIR.pdf

100

Harita 2.4 BölünmüĢ Yol Ağı

Uluslararası Ana Trafik Arterleri OluĢturulması Deklarasyonu (AGR), BirleĢmiĢ

Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu tarafından hazırlanmıĢtır. AGR Uluslararası Yol

Ağının Güneydoğu Avrupa uzantısında yer alan Türkiye‟ye Avrupa‟dan iki ana arter

girmektedir. Bunlar Bulgaristan sınırından (Kapıkule) giren E-80 ile Yunanistan sınırından

(Ġpsala) giren E-90 numaralı arterlerdir.107

Bu iki ana güzergah Anadolu üzerinden

Türkiye‟nin güney ve doğu sınırındaki Ortadoğu ve Asya uluslararası yol ağlarına

ulaĢmaktadır. Çanakkale iline bağlı Gelibolu, Eceabat, Lapseki ilçeleri E-90 numaralı arter

üzerinde bulunmakta olup, bu artere ek olarak E-87 ve E-881 arterleri de bölge sınırları içinde

yer almaktadır (Harita 2.5).

107 Karayolları Genel Müdürlüğü, http://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Kurumsal/UluslararasiProjeler/EYollar.aspx

http://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Kurumsal/UluslararasiProjeler/EYollar.aspx

101

Harita 2.5 Bölgedeki Uluslararası Avrupa Yol Ağı ġebekesi


BirleĢmiĢ Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu‟nun (UN/ECE) teknik ve idari

desteğiyle 1977 yılında kurulmuĢ bir alt bölgesel iĢbirliği projesi olan Trans-Avrupa Kuzey-

Güney Otoyolu (TEM) Projesi, Avrupa ulaĢtırma tarihinin en eski ve en geliĢmiĢ bölgesel

altyapı projelerinden birisidir. TEM Projesi kapsamında yer alan yolların büyük bölümü aynı

zamanda Uluslararası Avrupa Yol Ağı ġebekesi‟nin bir parçasıdır.108

Türkiye TEM yol ağının

bir parçası olan Bursa-Balıkesir-Ġzmir güzergahı Bölge sınırları içinde bulunmaktadır (Harita

2.6).

108 Karayolları Genel Müdürlüğü, http://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Kurumsal/UluslararasiProjeler/Tem.aspx

http://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Kurumsal/UluslararasiProjeler/Tem.aspx

102

Harita 2.6 Bölgedeki Türkiye TEM Yol Ağı


Türkiye‟de 2009 yılı sonu itibariyle iĢletmeye açık toplam otoyol uzunluğu 2.036 km

olmasına rağmen TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde otoyol bulunmamaktadır. Ancak Balıkesir ili,

sözleĢmesi 27 Eylül 2010 tarihinde imzalanan Gebze-Orhangazi-Ġzmir (Ġzmit Körfez GeçiĢi

ve Bağlantı Yolları dahil) Otoyolu projesi güzergahı üzerinde yer almaktadır.

Bölgede karayolu ulaĢımı kısmen yeterli olup bölgenin eriĢilebilirliğini artırmak için

ilave düzenlemeler ve yatırımlar gerekmektedir. Söz konusu yatırımlar arasında bölünmüĢ

yollar önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle bölgede sanayi yatırımlarının artırılması ve

turizmin geliĢmesi için karayolu ağının geliĢtirilmesi önemlidir.

2.3.2.3.4.2 Denizyolu

Güney Marmara Bölgesi, Ege Denizi ve Marmara Denizi‟ne kıyısı bulunması

nedeniyle ulusal ve uluslararası yük ve yolcu taĢımacılığında büyük öneme sahiptir. 2009

verilerine göre limanlarda iĢlem gören gemi sayısı bakımından bölge illeri Türkiye

ortalamasının üzerindedir.

Bununla beraber toplam elleçleme miktarına bakıldığında Güney Marmara

bölgesindeki limanlardan yapılan elleçleme miktarı Türkiye toplamının yüzde 4.7‟sine

103

tekabül etmektedir.109

Bu durum limanların verimli çalıĢmadığının ve büyük tonajlı gemilerin

limanlara yanaĢamadığının göstergesidir (Grafik 2.15). Gerekli onarım ve geniĢletme

çalıĢmalarının yapılması ile bu limanların daha yüksek verimle kullanılması mümkün hale

gelecektir.

Bölgede Balıkesir ilinin biri Ege‟de olmak üzere Marmara Denizi sahil Ģeridi boyunca

yük elleçlemesi yapılan toplam 8 adet liman tesisi bulunmaktadır (Harita 2.7). Söz konusu

liman tesisleri içerisinde 2009 yılında en fazla yük elleçlemesi TCDD Bandırma Limanı,

BAGFAġ Limanı ve Saraylar Belediye Ġskelesi‟nden yapılmıĢtır.110

Grafik 2.15 Ġller Bazında Liman Tesislerinde ĠĢlem Gören Gemi Sayıları


Çanakkale ili bulunduğu coğrafi konum itibariyle ana karayolu ulaĢım

bağlantılarından uzaktır. Denizyolu ulaĢımında ise Çanakkale ilinde bulunan iskele ve

limanlar aracılığıyla yolcu ve yük taĢımacılığı yapılmakta olup bu iskele ve limanların

altyapılarında ise yetersizlikler mevcuttur. Çanakkale ilinin 5‟i Ege‟de 6‟sı Marmara Denizi

sahil Ģeridi boyunca yer alan ve yük elleçlemesi yapılan toplam 11 adet liman tesisi

109 T.C. BaĢbakanlık Denizcilik MüsteĢarlığı, Liman BaĢkanlıkları Bazında Yük Elleçleme Miktarları,2009 110

(T.C. BaĢbakanlık Denizcilik MüsteĢarlığı, Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü, Ġller Bazında Denizyolu TaĢıma

Ġstatistikleri, 2010)

104

bulunmaktadır (Harita 2.8). Söz konusu liman tesisleri içerisinde 2009 yılında en fazla yük

elleçlemesi Akçansa Çimento Ġskelesi ve ĠÇDAġ Limanı‟ndan yapılmıĢtır.111

Harita 2.7 Balıkesir Liman Haritası


111 (T.C. BaĢbakanlık Denizcilik MüsteĢarlığı, Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü, Ġller Bazında Denizyolu TaĢıma

Ġstatistikleri, 2010)

105

Harita 2.8 Çanakkale Liman Haritası


UlaĢtırma Bakanlığı Stratejik Planı (2009 – 2013)‟nda, kurulması planlanan 11 lojistik

köyden biri olan Balıkesir “TCDD Gökköy Lojistik Köyü” kurulması çalıĢmalarına

baĢlanmıĢtır. 200 dönüm arazi üzerine kurulacak lojistik köy mevcut ulaĢım seçeneklerinin

yanı sıra, Tekirdağ-Bandırma Trenferi Projesi (trenlerin feribotla deniz üzerinde bir yerden

baĢka yere taĢınması) ve Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Projesiyle bütünleĢmiĢ olacaktır. TR21

Trakya Bölgesi‟nde Tekirdağ-Muratlı demiryolunun faaliyete geçmesi ve Tekirdağ-Akport

Limanı‟nın demiryolu bağlantısına paralel olarak, Asya-Avrupa arasındaki yük trafiği

Derince-Tekirdağ, Bandırma-Tekirdağ arasındaki “trenferi” seferleri ile sağlanabilecektir.

Böylece bu bölgeden yüklenen ürünler hem Avrupa hem de Orta Asya‟ya kadar kesintisiz

gidecektir. Otomobil, konteyner, sunta, mermer, sentetik malzemeler, kömür, askeri yükler,

demir, sanayi ürünleri yanı sıra gıda maddesi olarak et, süt, kuru gıda, içecek maddeleri

Balıkesir‟deki lojistik köyden yüklenip yurtiçi ve yurtdıĢına taĢınacaktır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2007 yılında hazırlanan Güney Marmara

Bölgesi Termal Turizm Master Planı‟nda bölgenin en önemli eksikliği olarak ulaĢım

imkanlarının yetersizliği gösterilmiĢtir. Balıkesir ve Çanakkale illeri deniz kentleri olmasına

106

rağmen deniz ulaĢımından yeterli ölçüde faydalanmamaktadır. Bölgenin kendi ilçeleri

arasındaki deniz ulaĢımı da zayıf kalmaktadır.

Deniz Ticaret Odası‟nın 2005 yılında hazırladığı deniz sektörü raporuna göre

Türkiye‟nin turizm sektöründen elde ettiği gelirin yüzde 25‟lik kısmı “deniz araçları ile

yapılan turizm amaçlı meslek faaliyetleri” olarak tanımlanan deniz turizminden elde

edilmektedir. Bu tanıma göre kruvaziyer turizm, yat turizmi ve dalıĢ turizmi gibi alternatif

turizm faaliyetleri deniz turizmi kapsamına girmektedir

Deniz turizminin özel bir dalı olan yat turizmi günümüzde ulaĢtığı ticaret hacmi ile

kıyı ülkeleri için önemli bir sektör haline gelmiĢtir. Yat turizmi ekonomiye kaynak

yaratmanın ve istihdamı geliĢtirmenin yanı sıra birçok sektörün de geliĢmesini sağlayarak

bölgesel kalkınmada önemli rol üstlenmiĢtir.

Güney Marmara Bölgesi; Ġstanbul‟a ve yat turizminin geliĢmiĢ olduğu tatil beldelerine

yakınlığı ve Çanakkale Boğazı‟na sahip olması sebebiyle bu alanda avantajlı bir bölgedir.

Ancak uygulanan yanlıĢ politikalar, plansızlık ve tanıtım eksikliği, bu sektörün bölgede geri

kalmasına neden olmuĢtur. Yüksek maliyetle inĢa edilen Burhaniye yat limanından, yanlıĢ

uygulamalar sebebiyle verim alınamamaktadır. Ayvalık‟taki marinadan da gerektiği gibi

yararlanılamamaktadır.112

Bu yat limanlarının uluslararası arenada tanıtılması ve Burhaniye

Yat Limanı‟nın iĢletmeye açılması hem yapılmıĢ olan yatırımların boĢa gitmemesi hem de

bölgenin uluslararası alanda tanınması için gerekli görülmektedir.

2.3.2.3.4.3 Demiryolu

Balıkesir, Ankara‟yı Ġzmir‟e bağlayan demiryolu üzerinde bir transit merkezi

durumundadır. Balıkesir ilindeki demiryolu uzunluğu, 280 km ile Türkiye demiryolu hattının

yüzde 3,2‟sine tekabül etmektedir.113

Bölgedeki mevcut demiryolu hattının tamamı Balıkesir

ilindedir. Çanakkale ilinde demiryolu bulunmamaktadır. Bölgenin demiryolu hattı Kütahya

üzerinden EskiĢehir ve Ankara‟ya, Manisa-Soma üzerinden ise Ġzmir‟e bağlanmaktadır.

Harita 2.9‟da bölgenin demiryolu bağlantıları Türkiye ölçeğinde görülmektedir. Yaz dönemi

turizm sezonunda Balıkesir bağlantılı olarak 9 Eylül Ekspresi ile Ankara-Akçay, Ayvalık

112 Deniz Ticaret Odası, Kıyı ve Deniz Alanları Yönetiminde KarĢılaĢılan Sorunlar,2010 113 Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü 2010-2014 Stratejik Planı

107

arasında otobüs bağlantılı kombine taĢımacılık yapılmaktadır.114

Ayrıca TCDD Stratejik

Planı‟nın faaliyet alanından bulunan Bandırma-Ġzmir demiryolu hattı onarımdan geçirilmiĢtir.

Harita 2.9 TCDD Demiryolu ġebeke Haritası

Kaynak: TCDD Genel Müdürlüğü

UlaĢtırma Bakanlığı Stratejik Planı (2009 – 2013)‟nda belirtildiği üzere Balıkesir‟de

“TCDD Gökköy Lojistik Köyü” kurulması çalıĢmalarına baĢlanmıĢtır. Balıkesir Garının Ģehir

merkezinde kalması, geniĢleme alanının bulunmaması, yük hizmetlerine cevap vermemesi ve

Ģehir içindeki yük taĢımacılığının sıkıntı oluĢturması nedeniyle burada verilen yük

hizmetlerinin Gökköy mevkiinde oluĢturulacak lojistik köyünden verilmesi için Balıkesir

Belediyesi ile TCDD arasında ortak çalıĢma baĢlatılmıĢtır. Ayrıca Balıkesir-Kütahya

demiryolunun yenileme çalıĢmaları devam etmektedir.

Bandırma-Ġzmir arasında hızlı tren seferleri düzenlenmesi için çalıĢmalar

yapılmaktadır. Bandırma-Ġzmir arasında 278,357 kilometre uzunluğunda yapılması planlanan

hızlı tren hattının projelendirme çalıĢmaları baĢlamıĢtır. Planlanan demiryolu hattının yaklaĢık

152 kilometrelik kısmı bölgemizden geçecektir. Hem yolcu hem de yük taĢımaya elveriĢli

olarak yapılması düĢünülen hızlı tren, 2011 yılında etüt çalıĢmalarının sona ermesinin

ardından beĢ yıl içerisinde faaliyete geçecektir. Bandırma- Ġzmir Demiryolu Hattı Projesi,

Ege‟yi Bandırma ve Tekirdağ Limanları ile Avrupa kıtasına bağlayacak olan yük ve yolcu

hattı olarak hizmet verecektir. Aynı zamanda Karacabey (Bursa) bağlantısı ile de Ankara-

114 Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü 2010-2014 Stratejik Planı

108

Ġstanbul hattına bağlanacaktır.115

Bölge ekonomisinin girdileri ile üretilen mamullerin iç ve

dıĢ pazarlara ulaĢtırılması açısından proje büyük önem arz etmektedir.

2.3.2.3.4.4 Havayolu

TR22 Güney Marmara Bölgesi‟nde dört adet havaalanı bulunmaktadır ancak hiçbiri

uluslararası hava trafiğine açık durumda değildir. 1995 yılında hizmete giren Çanakkale

Havaalanı bölgenin ilk havaalanıdır ve düzenli olarak Çanakkale – Ġstanbul seferleri

gerçekleĢtirilmektedir. Yıllık 300.000 yolcu kapasitesi ile hem sivil hem de askeri kategoride

hizmet veren Çanakkale Havaalanı‟nın 1800 metre olan pist uzunluğunun 2400 metreye

çıkarılması çalıĢmaları halen devam etmektedir.116

Bölgenin diğer önemli havayolu bağlantı noktası ise 1997‟de açılan Balıkesir Körfez

Havaalanı‟dır. Körfez Havaalanı yılda 120.000 yolcu kapasitesiyle yalnız sivil kategoride

hizmet vermektedir. Balıkesir‟in Edremit ilçesinde bulunan Körfez Havaalanı daha çok

bölgeye turizm amaçlı gelen yolcular tarafından kullanıldığından, yaz aylarında oldukça

faaldir. Pist ve terminal, 2010 yılında yeni bir düzenlemeyle uluslararası uçuĢ standartlarına

kavuĢturulmasına rağmen havaalanının halen yurtdıĢı bağlantısı bulunmamaktadır.

Bölgede yer alan diğer iki havaalanının havayolu ulaĢımına katkısı çok sınırlıdır.

Yıllık yolcu kapasitesi 100.000 olan Balıkesir Merkez Havaalanı 1998 yılında hizmete girmiĢ,

2001‟de sivil hava trafiğine kapatılıp uzun süre yalnız askeri uçuĢlar için kullanıldıktan sonra

2007‟de tekrar sivil uçuĢlara açılmıĢtır. Ancak halihazırda sivil uçuĢ yapılmamaktadır. Ġnsani

yardım amaçlı uçuĢlara yönelik hizmet verecek olan Gökçeada Havaalanı ise 2010 yılında

açılmıĢtır.117

TR22 Güney Marmara Bölgesine gelen ve giden uçaklar yolcu taĢımaktadır.

Bölgede kargo taĢımacılığı yapılan havaalanı yoktur.118

Devlet Hava Meydanları ĠĢletmesinin

2009 verilerine göre Bölge havaalanlarından gerçekleĢen uçuĢlar Türkiye genelindeki

uçuĢların yüzde 0,02‟sine karĢılık gelmektedir (Tablo 2.47).

115 UlaĢtırma Bakanlığı, Demiryollar Limanlar ve Hava Meydanları ĠnĢaatı Genel Müdürlüğü 116 Çanakkale Rekabet Analizi, Bölgesel Kalkınma AraĢtırma Raporu, 2010 117 Devlet Hava Meydanları ĠĢletmesi 118 Devlet Hava Meydanları ĠĢletmesi

109

Tablo 2.47 TR22 Düzey 2 Bölgesi UçuĢ Trafiği

TÜM UÇAK TRAFĠĞĠ 2008 2009

ĠÇ HAT DIġ HAT TOPLAM ĠÇ HAT DIġ HAT TOPLAM

BALIKESĠR MERKEZ

HAVAALANI

TĠCARĠ ----- ----- ----- 2 ----- 2

TÜM 97 ----- 97 94 ----- 94

BALIKESĠR KÖRFEZ

HAVAALANI

TĠCARĠ 260 ----- 260 ----- ----- -----

TÜM 2.226 ----- 2.226 ---- ----- -----

ÇANAKKALE HAVAALANI TĠCARĠ 390 22 390 294 ----- -----

TÜM 1.182 32 1.214 1.282 44 1.326

GÖKÇEADA HAVAALANI TĠCARĠ ----- ----- ----- ---- ----- -----

TÜM ----- ----- ----- ----- ----- -----

TR22 DÜZEY 2 BÖLGESĠ TĠCARĠ 650 22 296 ----- 296

TÜM 3.505 32 1.376 44 1.420

TÜRKĠYE TĠCARĠ 315.798 337.519 339.895 335.315 675.210

TÜM 385.764 356.001 419.386 369.047 788.433

Kaynak: Devlet Hava Meydanları ĠĢletmesi

Devlet Hava Meydanları ĠĢletmesi‟nin 2008 ve 2009 yılı verilerine göre Bölge‟ye en

fazla yolcu Çanakkale Havaalanı‟ndan giriĢ yapmıĢtır. Uluslararası seferlere kapalı olan

havaalanında 2008 yılında ise 1473 yolcu tarifesiz uçuĢlarla bölgeye gelmiĢtir. Balıkesir

Körfez Havaalanı ise 2008 yılında aktif olarak çalıĢmıĢ ancak 2009 yılında bakıma alındığı

için kullanılmamıĢtır.119

Türkiye genelinde 2009 yılında gerçekleĢen iç hat yolcu trafiğinin

yüzde 38‟i Ġstanbul Atatürk Havaalanı ve Sabiha Gökçen Havaalanı tarafından karĢılanmıĢtır.

Aynı yıl bölge havaalanlarının iç hat yolcu taĢımacılığındaki payı ise yüzde 0,05 olarak

gerçekleĢmiĢtir (Tablo 2.48).

119 Devlet Hava Meydanları ĠĢletmesi

110

Tablo 2.48 TR22 Düzey 2 Bölgesi Havaalanları Yıllık Yolcu Trafiği (KiĢi)

YOLCU TRAFĠĞĠ

(GELEN-GĠDEN)

2008 2009

ĠÇ HAT DIġ HAT TOPLAM ĠÇ HAT DIġ HAT TOPLAM

BALIKESĠR MERKEZ

HAVAALANI ----- ----- ------ 256 ----- 256

BALIKESĠR KÖRFEZ

HAVAALANI 17.399 ----- 17.399 ----- ----- -----

ÇANAKKALE

HAVAALANI 19.786 1.473 21.259 19.207 ----- 19.207

GÖKÇEADA

HAVAALANI ----- ----- ----- ---- ----- ----

TR 22 DÜZEY 2

BÖLGESĠ 37.185 1.473 38.658 19.463 ----- 19.463

TÜRKĠYE 35.832.776 43.605.513 79.438.289 41.226.959 44.281.549 85.508.508

Kaynak: Devlet Hava Meydanları ĠĢletmesi

Çanakkale Havaalanı‟nın yalnızca Ġstanbul uçuĢlarına açık olması, Körfez

Havaalanı‟nın sadece yaz sezonunda hizmet vermesi ve Balıkesir Merkez Havaalanı‟nın sivil

uçuĢlara kapalı olması hem yapılan yatırımların etkinliğini, hem de bölgenin eriĢilebilirliğini

azaltmaktadır. Bölge havaalanlarının geliĢtirilmesi, uluslararası hava trafiğine açılması ve

havayolunun diğer ulaĢım yollarıyla birbirini tamamlar bir yapıya dönüĢtürülmesi halinde,

hava ulaĢımı bölge için önemli bir seçenek haline gelecek ve bölgenin eriĢilebilirliğini

artıracaktır.

2.3.2.4 Diğer Sektörler

2.3.2.4.1 Madencilik

Yurdumuzun önemli metalojenik yörelerinden biri olan Kuzeybatı Anadolu

Bölgesi‟nde yer alan Balıkesir ve Çanakkale illeri sahip oldukları jeolojik yapı itibariyle

maden yatakları oluĢumu için uygun bir ortam sunmaktadır. Bölgedeki maden rezervleri ve

çeĢitliliği oldukça zengindir.120

Ayrıca, endüstriyel ve enerji hammaddeleri de bol miktarda

bulunmaktadır.

120 MTA, Çanakkale Ġli Maden ve Enerji Kaynakları, <www.mta.gov.tr>

111

Dünyada ticareti yapılan 90 çeĢit mineralden 37‟si bölgede bulunmaktadır. Bölge,

maden ruhsatı bakımından Türkiye ortalamasının 3,5 katı maden ruhsatıyla Türkiye‟de birinci

sıradadır.121

Bölgedeki madencilik çalıĢmaları hem özel sektör hem de kamu kuruluĢları tarafından

yoğun bir Ģekilde sürdürülmektedir. Önümüzdeki yıllarda bölgede madencilik öne çıkan bir

sektör olacaktır.

121 Balıkesir Ġlinin Yeraltı Kaynakları ve Bor Gerçeği, s. 1.

112

Harita 2.10 Balıkesir Ġli Maden Haritası

Kaynak: http://www.mta.gov.tr/v1.0/turkiye_maden/il_maden/pdf_2010/balikesir.pdf

113

Harita 2.11 Çanakkale Ġli Maden Haritası

Kaynak: http://www.mta.gov.tr/v1.0/turkiye_maden/il_maden/pdf_2010/canakkale.pdf

114

2.3.2.4.1.1 Metalik Madenler

Metalik madenler bakımından bölgedeki en önemli madenler kurĢun, çinko, bakır,

altın, antimuan, demir, krom, manganez, volfram, wollastonit cevherleĢmeleridir.

Bölgedeki önemli kurĢun-çinko yatağı Balya, Dursunbey, Altınoluk, Biga, Yenice,

Bayramiç, Çan ve Lapseki ilçelerindedir.122

Ayrıca Balya yatağında gümüĢ ve kadmiyum

değerleri de saptanmıĢtır. Balya, Ġvrindi ilçelerimizde ve Çanakkale-Lapseki-Koru Maden‟de

halen çalıĢmakta olan 3 adet küçük ölçekli (10.000 ton/yıl) maden yıkama-zenginleĢtirme

(flatasyon) tesisleri bulunmaktadır. Bu tesislerde yıkanan madenler iĢlenmeden ihraç

edilmektedirler. Arapuçandere, Balya, Koru ve Tepeoba maden yataklarından üretilen ham

cevherler Balya Ġlçesinde 150.000 ton/yıl kapasiteli kurulacak olan yeni flatasyon

fabrikasında ileri teknoloji ile zenginleĢtirilmelidir. ZenginleĢtirilen bu cevherlerden metal

elde edilebilmesi için Balya ilçesinde 100.000 ton/yıl kapasiteli bakır, kurĢun, çinko,

molibden izabe fabrikasının kurulması teĢvik edilecektir.

TR22 Düzey 2 bölgesinin de içinde bulunduğu Batı Anadolu bölgesi altın

cevherleĢmeleri bakımından uygun bir jeolojik yapıya sahiptir. Bölgede Havran, Kepsut,

Ayvalık, Bayramiç, Kirazlı ve Lapseki ilçelerinde altın rezervleri bulunmaktadır. Bu alanları

kapsayan 66 bin 490 dekarlık alanda altın arama çalıĢmaları baĢlanmıĢ olup herhangi bir

üretim ve çıkarım tesisi bulunmamaktadır. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA)

resmi verilerine göre 7000 metreden alınan örnekler Kanada laboratuvarlarında analiz edilmiĢ

ve 50 milyon ton tenörlü altın rezervi bulunduğu açıklanmıĢtır.123

Havran-Küçükdere

yatağında 6.43 gr/ton Au, 11.8 gr/ton Ag tenörlü 1.410.000 ton görünür rezerv olarak tespit

edilmiĢtir. Kepsut-Beyköy Sahasında 1.00-1.29 gr/ton aralığında Au tenörlü 1.668.800 ton

mümkün rezerv, Gömeç-KubaĢlar sahasında ise 0.70 gr/ton Au tenörlü toplam 978.154 ton

rezerv belirlenmiĢtir.124

Demir yatak ve zuhurları hemen hemen tüm ilçelere dağılmıĢ durumdadır. Bunlardan

en önemlileri Havran-Eğmir ve Ayvalık-Ayazmant demir yataklarıdır. Bunlar dıĢında ġamlı,

122 MTA, „Balıkesir Ġli Maden ve Enerji Kaynakları‟, www.mta.gov.tr;

MTA, „Çanakkale Ġli Maden ve Enerji Kaynakları‟, www.mta.gov.tr. 123 RüĢtü ILGAR, „Kaz Dağı‟nın Üstü “Altın”dan kıymetli mi?‟, s.6.

http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt1/sayi2/sayi2pdf/ilgar_rustu.pdf Son EriĢim Tarihi: 20.11.2010 124 MTA, „Balıkesir Ġli Maden ve Enerji Kaynakları‟, www.mta.gov.tr;

MTA, „Çanakkale Ġli Maden ve Enerji Kaynakları‟, www.mta.gov.tr.

http://www.mta.gov.tr/

115

Edremit, Burhaniye, Balya, Dursunbey ve Bigadiç ilçelerinde de çok sayıda demir zuhurları

yer almaktadır. Kükürt oranı yüksek olmakla birlikte, Ayazmant Yatağı‟nda demir üretim

çalıĢmalarına devam edilmektedir. Bölgedeki diğer demir sahası yüzde 39.62 Fe ve 400.000

ton rezerve sahip Bayramiç demir sahasıdır. Bu yatakta da tenörün düĢük olması ve SiO2

içeriğinin de yüksek olması nedeniyle iĢletme yapılmamaktadır.125

Bigadiç, Edremit, Dursunbey ilçelerinde çok sayıda manganez yatak ve zuhurları

bulunmaktadır.126

Bunların birçoğu zuhur olduğundan rezerv ve tenöre yönelik bilgiler

bulunmamaktadır. Sadece Dursunbey ilçesindeki Aziziye, Demirciler, Gökçedağ, Hasımlar ve

Karaağaç zuhurlarının toplam rezervleri 76.000 ton olduğu belirlenmiĢtir. Biga

Yarımadası‟ndaki manganez yatakları ise küçük rezervli kütleler halindedir.

Bölgedeki diğer madenler ise molibden ve wolframdır. Biga, Yenice ve Bayramiç

ilçelerinde küçük boyutlu zuhurlar olan molibden cevherleĢmeleri gözlenmektedir.127

Yenice

ilçesindeki yüzde 0.5-10 CaWO4 tenörlü wolfram cevherleĢmesi de küçük bir zuhur

olduğundan ekonomik bir önem taĢımamaktadır.

Çanakkale‟de Bayramiç YeĢiller Köyü, Çan Etili, Yenice Kurtlar Köyü‟nde,

Balıkesir‟de ise Susurluk ve Kepsut ilçelerinde wollastonit yatakları bulunmaktadır.128

Çan ve

Kepsut‟taki yüzde 46.66 CaO tenörlü yataktan geçmiĢ yıllarda 100.000 tonun üzerinde üretim

yapılmıĢtır. Kale Madencilik, Bayramiç‟te 1988 yılına kadar yalnızca kendi ihtiyacı için

wollastonit ocağı iĢletmiĢtir.

2.3.2.4.1.2 Endüstriyel Hammaddeler

Bölge, endüstriyel hammaddeler açısından Türkiye‟de önde gelmektedir. Bölgede

çıkarılan endüstriyel madenler bor, mermer, kil, zeolit, halloysit ve kaolindir.129

Sayılan

madenler bölge içinde iĢletildiği gibi bölge dıĢına da hammadde olarak ihraç edilmektedir.

Dünyadaki bor rezervlerinin yaklaĢık yüzde 70‟i Türkiye‟de bulunmaktadır. Bor uzay

ve hava araçlarından nükleer uygulamalara, deterjan sektöründen sağlık sektörüne kadar pek

125 MTA, Ġllere Göre Yeraltı Kaynakları. 126 MTA, „Balıkesir Ġli Maden ve Enerji Kaynakları‟, www.mta.gov.tr;

MTA, „Çanakkale Ġli Maden ve Enerji Kaynakları‟, www.mta.gov.tr 127 MTA, Ġllere Göre Yeraltı Kaynakları. 128 MTA, Ġllere Göre Yeraltı Kaynakları. 129MTA, Ġllere Göre Yeraltı Kaynakları.

116

çok kullanım alanına sahiptir. Bor madenleri Eti Maden Genel Müdürlüğü tarafından

iĢletilmektedir. Kurumun TR22 Bölgesi‟ndeki bor madenciliğine iliĢkin ana üretim birimlerini

Bandırma‟da bulunan „Bor türevleri‟ Borikasit ve Sodyum Perborat Tesisleri ile Bigadiç‟teki

Kolemanit ve Üleksit Maden ĠĢletmeleri ve Bor Öğütme Tesisi oluĢturmaktadır. Ülkemizin

iĢletilen ilk bor yatağı olan Sultançayırı da Balıkesir ilinde bulunmaktadır.

MTA Genel Müdürlüğü ile Eti Maden ĠĢletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından bu

sahalarda rezerv geliĢtirmeye yönelik çalıĢmalar yapılmaktadır. Bigadiç‟teki üç açık iĢletme

maden ocağından yılda 800.000 ton yüzde 29-31 bor trioksit tenörlü tüvenan kolemanit ve

üleksit cevheri üretilmektedir. 650.000 ton/yıl kapasiteli kondansatör tesisinde

zenginleĢtirilme yapılarak 300.000 ton/yıl kapasiteli öğütme tesisinde öğütülmüĢ üleksit ve

öğütülmüĢ kolemanit üretilmektedir. Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları‟nda ise bor

minerallerinin katma değeri yüksek rafine bor ürünlerine dönüĢtürülmesi amacı ile borik asit,

sodyum perborat gibi ürünler üretilmektedir.

Bor minarelleri birçok endüstri alanında hammadde olarak kullanılmaktadır. Bu

nedenle bor madeni ve türevleri ile ilgili Ar-Ge çalıĢmalarını destekleyecek, bu minarellerin

değiĢik ürünlere uygulanmasını sağlayacak projelere destek verilmesinin bor madenciliğinin

geleceği açısından önem teĢkil ettiği düĢünülmektedir.130

Madencilik sektöründe önemli endüstriyel hammaddelerden biri de kaolindir. Kaolin,

baĢta kâğıt ve seramik sanayi olmak üzere refrakter, beyaz çimento, lastik ve plastik, boya,

fiberglas gibi sanayi dallarında kullanılan önemli bir hammaddedir.131

Türkiye‟nin en büyük

kaolin sahası Balıkesir Sındırgı-Düvertepe‟de bulunmaktadır. MTA‟nın bu sahada yaptığı

çalıĢmalar sonucunda yüzde 13-38 alüminyum oksit ve yüzde 0,5-6 Demir oksit tenörlü

yaklaĢık 64 milyon ton toplam rezerv saptanmıĢtır. Ayrıca Sındırgı-Mumcu sahasındaki

yüzde 14-24 alüminyum oksit ve yüzde 1 demir oksit tenörlü ve 2 milyon ton rezervli

kaolinler de geçmiĢ yıllarda bir miktar üretilmiĢtir. Ancak alunit ve bol miktarda serbest

kuvars içeriği nedeniyle kalitesi düĢüktür. Ġvrindi, Gönen ve Ayvalık ilçelerinde de çok sayıda

kaolin yatakları yer almaktadır. Bunlardan Ġvrindi-Küçükyeniceköy sahasındaki yüzde 20-31

Alüminyum oksit tenör ve 970.000 ton rezerve sahip kaolin yatağı halen iĢletilmektedir.

130 Burhan Aydemir, „Balıkesir Ekonomisi; Sektörel GeliĢmeler, Uygun Yatırım Alanları, GeliĢme Ġçin Çözüm Önerileri‟,

Balıkesir Sempozyumu, 2005, s. 139. 131 Balıkesir Ġlinin Yeraltı Kaynakları ve Bor Gerçeği, ss. 5-7.

117

Çanakkale‟de kaolin yataklarının Çan ve Bayramiç ilçelerinde yoğunlaĢtığı

gözlenmektedir. Çan ilçesinde toplam 1.933.000 ton görünür ve muhtemel 1.602.000 ton

mümkün rezerv saptanmıĢtır.132

Bayramiç‟teki kaolin yataklarının toplam rezervi ise

5.705.021 ton olarak belirlenmiĢtir. Yatakların alüminyum oksit içerikleri yüzde 6-28, demir

oksit içerikleri ise yüzde 1-11 arasında değiĢmektedir. Ayrıca Yenice-YarıĢköy,

Çamyağanköy ve Bayramiç-AmancaköpektaĢı sahalarında yüzde 5,5-34 Alüminyum oksit ve

yüzde 1,8-8 Demir oksit içerikli 2.070.700 ton görünür ve muhtemel seramik kili (kaolinitik

kil) rezervi bulunmaktadır. Bölgedeki kaolin ve kaolinitik kil yatakları büyük oranda

iĢletilmektedir.

Kaolinin deterjan, seramik, diĢ macunu, kozmetik ve ilaç sanayinde hammadde olarak

kullanılması bölgede kurulabilecek alternatif sanayi yatırımları hakkında fikir verebilir.

Özellikle organik tarım uygulamalarında kaolinin böceksavar olarak kullanılması ve bölgenin

kaolin açısından zengin oluĢu, organik tarım uygulamaları ve yatırımcıları açısından bölgeyi

daha çekici hale getirebilir.

Bir diğer önemli endüstri hammaddesi antik dönemlerden beri Marmara Adası‟ndan

çıkarılan, yapı taĢlarının, tapınakların, sunakların, yazıtların ve heykellerin yapımında

kullanılan beyaz-gri renkli mermerdir. Marmara Adası mermerleri (Marmara beyazı), Manyas

(Manyas beyazı), Bigadiç (kumru tüyü, oniks), Ayvalık (Ayvalık graniti) en önemli mermer

sahaları arasında yer almaktadır. Diğer önemli mermer rezervleri Çanakkale‟de bulunan

Ezine-Geyikli ve Tavaklı sahalarında gri-beyaz renkli 28.181.000 ton mümkün mermer

rezervleridir.133

Bigadiç civarından çıkarılan zeolitler endüstriyel hammadde olarak geliĢmiĢ ülkelerde

kullanılmaktadır. Zeolit mineralleri klinoptilolit ve höylandittir. Özellikle üst tüf birimindeki

klinoptilolit içeriği yüzde 82‟lere ulaĢmaktadır. Milyarlarca tonluk zeolitli tüf rezervinin

özellikle 1.2 milyar tonluk kesimi yüzeyden kolaylıkla alınabilecek (açık iĢletme

madenciliğine uygun) niteliktedir. Bu zeolitli tüfler çevre kirliliğinin kontrolü, enerji

132 MTA, „Çanakkale Ġli Maden ve Enerji Kaynakları‟, www.mta.gov.tr. 133 Balıkesir Ġlinin Yeraltı Kaynakları ve Bor Gerçeği, s.5.

118

tasarrufu, tarım ve hayvancılık ile çimento, kağıt ve diĢ macunu üretimi gibi alanlarda önemli

uygulama potansiyeline sahiptir.134

Balıkesir ve Gönen civarında 4 ayrı sahadaki yataklardan özel sektör tarafından

halloysit üretimi yapılmaktadır. Gönen çevresinde, Ilıcaoba, Karasukabaklar ve ġahbaz ile

Balıkesir-Balya arasındaki Turplu ocağında Esan tarafından üretim yapılmaktadır. Türk

halloysiti doğal ve saf olması nedeniyle prosesten geçmiĢ benzerlerine oranla çok daha üstün

özelliklere sahiptir ve bu nedenle günümüzde Ġngiltere‟de üretilen yüksek kaliteli porselen ve

seramik ürünlerinin yapımında tercihen kullanılmaktadır. Günümüzde Çanakkale-Balıkesir

bölgesinde yılda 5 bin ton halloysit üretilmekte ve çoğu ihraç edilmektedir.135

Bölgedeki kil yatakları Balya ve Gönen ilçelerinde olup büyük rezervli yataklar

değildir. Bunlardan yüzde 9-29 alüminyum oksit ve yüzde 4-8.5 demir (III) oksit tenörlü

Balya-Bengiler sahasındaki refrakter ve seramik sanayinde kullanılmaya elveriĢli killer

iĢletilmekte olup yatakta 27.000 ton rezerv belirlenmiĢtir.136

Balıkesir-Merkez-ÇağıĢ, Konakpınar-Bereketli, Bigadiç-Dereli, Bayramiç-ĠçkurĢunlu

ve Kepsut-Akçakertil Köyü çevresinde 10 milyon ton civarında iĢletilebilir bentonit (Ca-

Bentonit) rezervi bulunmaktadır. Bu sahalardan üretilen bentonitler Avrupa, ABD, Japonya ve

Tayland‟a ihraç edilmektedir.137

2.3.2.4.1.3 Yarı Kıymetli Mineraller

Balıkesir çevresinde kuvars, ametist, opal, agat, granat gibi yarı kıymetli süs taĢları bol

miktarda bulunmaktadır. Ezine-Ahlatoba, Çamlıca, Kemerdere sahalarında 22.650 ton

muhtemel kuvars rezervi vardır. Dursunbey Güğü Köyü ametistleri ün salmıĢ olup

koleksiyoncular tarafından ticareti yapılmaktadır. Profesyonel süstaĢı madenciliğinin

yapılmaya baĢlandığı 2003 yılına kadar sahadan çevre köylüler tarafından 50 ton ve bu

tarihten sonrada yaklaĢık 100 ton olmak üzere toplam 150 ton kristal ametistin çıkartılarak

takı objesinde kullanılmak üzere büyük kısmı yurt dıĢına satılmıĢtır.138

134 Balıkesir Valiliği Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Çevre Durum Raporu, 2008, s.68. 135 Balıkesir Valiliği Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Çevre Durum Raporu, 2008, s.68. 136 MTA, „Balıkesir Ġli Maden ve Enerji Kaynakları‟, www.mta.gov.tr. 137 Balıkesir‟in Yer Altı Kaynakları ve Bor Gerçeği Sempozyumu, Balıkesir Valiliği, 10.10.2010 Etkinlikleri, Balıkesir Ġlinin

Yeraltı Kaynakları ve Bor Gerçeği, s.8. 138 A.g.e. s.9.

119

Bölge, gerek kıymetli gerekse yarı kıymetli maden rezervleri açısından oldukça

zengindir. Bölgedeki maden rezervlerinin ve ürünlerinin tanıtımlarının yapılarak ve sanayide

kullanımını artıracak Ar-Ge çalıĢmalarına destek verilerek ulusal ve uluslararası piyasada

daha fazla yer almaları sağlanacaktır.

2.3.2.4.1.4 Enerji Hammaddeleri

Bölge, jeotermal enerji ve linyit hammaddeleri bakımından zengin alanlara sahiptir.

2.3.2.4.1.4.1 Jeotermal Hammaddeler

Jeotermal alanlar ağırlıklı olarak Gönen, Havran, Balya, Susurluk, Ayvacık,

Kestanbol, Biga, Çan, Lapseki, Bayramiç ve Tuzla ilçelerinde yer almaktadır.

Gönen ilçesindeki sıcak su kaynakları; kaplıca, kaplıca tesisi, sera ısıtmacılığı ve hane

ısıtılmasında kullanılmaktadır. Gönen sıcak su kaynağında gerçekleĢtirilen sondaj çalıĢmaları

sonucunda 71-84ºC sıcaklık ve 128.7 lt/sn debiye sahip akıĢkan görünür hale getirilmiĢtir.

Havran-Güre ve Derman jeotermal alanlarındaki 48-59ºC arasında sıcaklık ve 0.5-1.45 lt/sn

debiye sahip kaynaklar tespit edilmiĢ olup bölgede açılan kuyularda 33-65ºC sıcaklık ve 21-

159 lt/sn debiye sahip akıĢkanlardan 5.35-15.1 MWt termal güce sahip jeotermal enerji elde

edilmiĢtir. Tuzla jeotermal alanında 50.9-97.2ºC sıcaklık, 7.5 lt/sn debiye sahip kaynakta

gerçekleĢtirilen sondajlar sonucunda 145.5-174ºC sıcaklık ve 200 lt/sn debili akıĢkan görünür

hale getirilmiĢ ve ülke ekonomisine 38.5 MWt termal güce sahip enerji kazandırılmıĢtır.139

AĢağıda yer alan haritalarda, Balıkesir ve Çanakkale illerine ait jeotermal sahaları

gösterilmiĢtir.

139 MTA, „Balıkesir Ġli Maden ve Enerji Kaynakları‟, www.mta.gov.tr;

MTA, „Çanakkale Ġli Maden ve Enerji Kaynakları‟, www.mta.gov.tr.

120

Harita 2.12 Balıkesir Ġli Jeotermal Alanları

Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA)

Harita 2.13 Çanakkale Ġli Jeotermal Alanları

Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü(MTA)

Bölgede jeotermal kaynakların etkin kullanılabilmesi için sanayi, üniversite, gıda ve

turizmden katılım sağlanarak ortak projeler yapılması teĢvik edilecektir. Birçok farklı

121

kullanım alanına sahip jeotermalin kullanımının yaygınlaĢtırılması bölge ekonomisine katkı

sağlayacaktır.

2.3.2.4.1.4.2 Linyit Kömürü Rezervleri

Bölgenin diğer bir enerji hammaddesi linyit kömürü rezervleridir. Türkiye linyit

rezervinin yaklaĢık 1/8'i Kuzeybatı Anadolu'da bulunmaktadır. Bölgedeki önemli linyit

oluĢumları Çan-Durali‟de 86.880.000 ton ve Yenice-Çırpılar‟da ise 39.200.000 ton,

Dursunbey‟de 34.684.000 ton görünür rezerve sahip linyit sahalarıdır. Balya ve Gönen

ilçelerinde de linyit sahaları bulunmaktadır.140

Bölgede Türkiye Kömür ĠĢletmeleri‟ne bağlı olarak faaliyet gösteren Çan Linyitleri

ĠĢletmesi Müdürlüğü bulunmaktadır. Bu iĢletmenin yıllık üretim kapasitesi 2,3 milyon tondur.

2004 yılında tamamlanarak faaliyete geçirilen 2x160 MW gücündeki akıĢkan yataklı Çan

Termik Santrali‟nin kömür ihtiyacı bu iĢletmeden karĢılanmaktadır. ĠĢletme, satıĢlarının

yaklaĢık yüzde 9'u ile piyasa talebini karĢılamaktadır.141

Dünya genelinde elektrik enerjisi üretiminde üretim değerleri incelendiğinde yüzde

64'lük bir oranla termik santraller baĢta gelmektedir. Ülkemizde termik santrallerin elektrik

üretiminde yeri ise yüzde 23 gibi düĢük bir orandır.142

Termal enerji potansiyelinin ucuz ve

güvenilir olması nedeniyle bölgenin kömür rezervlerinin etkin bir Ģekilde kullanılması

desteklenecektir.

2.3.2.4.2 Enerji

Bölgedeki elektrik tüketiminin Tablo 2.49‟da görüldüğü üzere tüketimin büyük bir

çoğunluğunun sanayi kaynaklı olduğu görülmektedir. Bu durum kiĢi baĢına düĢen elektrik

tüketimini Türkiye ortalamasının üzerine çıkartmaktadır. Ayrıca Çanakkale‟deki toplam

elektrik tüketiminin Balıkesir ilinden yüksek olmasının nedeni demir-çelik, çimento, seramik

gibi enerji yoğun sanayi faaliyetlerinin Çanakkale ilinde yoğunlaĢmasıdır.

140 Çan Linyit ĠĢletmeleri, http://www.cli.gov.tr. 141 http://www.tki.gov.tr/TKI/YillikFaaliyetler/0a60cdf1-84ab-4a2a-aba8-686afa5766bf2009_faaliyet_raporu.pdf 142 RüĢtü ILGAR, „Kaz Dağı‟nın Üstü “Altın”dan kıymetli mi?‟, s.12.

http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt1/sayi2/sayi2pdf/ilgar_rustu.pdf Son EriĢim Tarihi: 20.11.2010

122

Tablo 2.49 TR22 Bölgesi Elektrik Tüketimi (2009)


Toplam elektrik üretimi (MWh) 2.156.166 3.009.411 5.165.577 156.894.070

KiĢi baĢına elektrik tüketimi (KWh) 1.891 6.299 3.192 2.162

Sanayide elektrik tüketimi (MWh) 758.114 2.421.447 3.179.561 70.470.076

Tarımsal sulama elektrik tüketimi (MWh) 30.930 25.114 56.044 3.661. 805

Kaynak: TEDAġ

Türkiye‟deki enerji politikaları, enerji ihtiyacını sürdürülebilir kaynaklardan

karĢılayarak; ekonomik ve sosyal kalkınma hedeflerini sağlamayı amaçlamaktadır. Bu

doğrultuda enerjinin mümkün olduğu kadar yerel kaynaklardan üretilmesi, enerji

verimliliğinin teĢvik edilmesi, enerji sektörünün rekabet edebilirliğinin artırılması, çevreye

verilen zararın en aza indirilmesi, alternatif enerji kaynaklarının en üst düzeyde kullanımı için

Ar-Ge çalıĢmalarının desteklenmesi en temel hedeflerdir.

2.3.2.4.2.1 Yenilenebilir Enerji Kaynakları

Bölgeye özgü kaynaklar kullanarak bölgenin enerji bağımlılığının azaltılması ve enerji

temininde çevresel zararların en aza indirgenmesi TR22 bölgesinin sürdürülebilir kalkınma

vizyonunun unsurlarındandır. Aynı zamanda yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik

üretimi içindeki oranını yükseltmek Dokuzuncu Kalkınma Planı‟nda yer alan enerji ve

ulaĢtırma altyapısının geliĢtirilmesi baĢlığında vurgulanmıĢtır. Bu kapsamda bölgede rüzgar,

jeotermal ve biyokütle kaynakları yenilenebilir enerji elde ediminde kullanılabilecek

potansiyeller olarak öne çıkmaktadır. Bölgedeki bu potansiyelin etkin bir Ģekilde kullanılması

bölgenin enerji bağımlılığını azaltacak ve çevreye duyarlı kalkınmada önemli bir unsur

olacaktır.

2.3.2.4.2.1.1 Rüzgar Enerjisi

Rüzgar enerjisi yatırımı için kullanılacak olan finansmanın geri dönüĢünde ve

yatırımın yapılabilirliğinin belirlenmesinde, sağlıklı yapılmıĢ rüzgar kaynak değerlendirme

çalıĢmaları iĢin temelini oluĢturur. Rüzgar enerjisi santrallerine iliĢkin saha seçiminde dikkat

edilmesi gereken en önemli husus yeterli rüzgar potansiyelinin olup olmadığıdır. Santrallerin

kurulması için saha seçimi, Türkiye Rüzgar Enerjisi Potansiyel Atlası kullanılarak yapılır.143

143 Kıncay, O. ve diğerleri. “Rüzgar Enerjisi”, http://www.yildiz.edu.tr/~okincay/dersnotu/RuzgBol3.pdf

123

Türkiye Rüzgar Enerjisi Potansiyel Atlası‟na (REPA) bakıldığında TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nin

en yüksek rüzgar enerjisi potansiyeline sahip bölge olduğu görülmektedir.

Harita 2.14 Türkiye Rüzgar Enerjisi Potansiyeli Atlası

Kaynak: Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü

Rüzgar enerjisi santrali (RES) kurulumuna yönelik saha seçiminde öncelikle rüzgar

hızının olduğu bölgelerin tespit edilmesi gerekir. Türkiye‟nin 50 m yükseklikteki rüzgar hızı

haritası incelendiğinde TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nin diğer bölgelere nazaran daha iyi rüzgar

hızlarına sahip olduğu görülmektedir (Harita 2.15).

124

Harita 2.15 Türkiye’nin 50 m Yükseklikte Rüzgar Hızı


Ekonomik RES kurulumu için 7 m/s veya üzerinde rüzgar hızı gerekmektedir.144

Çanakkale ve Balıkesir illerinin rüzgar hızı dağılımı Harita 2.16‟da gösterilmektedir.

Harita 2.16 Çanakkale ve Balıkesir Ġlleri Rüzgar Dağılımı

Kaynak: EĠE

Bir türbinin rüzgardaki enerjiyi elektriğe dönüĢtürülebilme oranı kapasite faktörü

olarak adlandırılır. Türkiye‟nin 50 m yükseklikte rüzgar kapasite faktörü haritası

incelendiğinde TR22 Güney Marmara Bölgesi‟nin diğer bölgelere nazaran daha avantajlı bir

durumda olduğu görülmektedir. (Harita 2.17).


125

Harita 2.17 Türkiye’nin 50 m Yükseklikte Rüzgar Kapasite Faktörü


Ekonomik RES kurulumu için yüzde 35 veya üzerinde kapasite faktörü

gerekmektedir.145

Çanakkale ve Balıkesir illerinin kapasite faktörleri Harita 2.18‟de

gösterilmektedir.

Harita 2.18 Çanakkale Ġli Kapasite Faktörü Dağılımı

Kaynak: EĠE

EĠE‟nin 2009 yılı verilerine göre Türkiye genelinde kurulu 24 RES‟in 5 tanesi TR22

Düzey 2 Bölgesi sınırları içinde yer almaktadır. Yine EĠE verilerine göre 2009 yılı itibariyle

ülke genelinde inĢa halindeki 15 RES‟ten 6 tanesi Bölgede bulunacaktır. Bölgede kurulu

bulunan ve kurulması planlanan rüzgar enerji santralleri ile ilgili özet bilgi Tablo 2.50 ve

Tablo 2.51‟de verilmektedir.


126

Tablo 2.50 TR22 Düzey 2 Bölgesi’nde Üretime Geçen Rüzgar Santralleri

Mevkii Üretime GeçiĢ Tarihi Kurulu Güç (MW) Türbin Adet ve Kapasitesi

Çanakkale-Bozcaada 2000 10,20 17 adet 600 kW

Çanakkale-Ġntepe 2007 30,40 38 adet 800 kW

Çanakkale-Gelibolu 2007 14,90 13 adet 800 kW

5 adet 900 kW

Balıkesir-Bandırma 2006 30,00 20 adet 1.500 kW

Balıkesir-ġamlı 2008 90,00 38 adet 3.000 kW

Kaynak: EĠE

Tablo 2.51 TR22 Düzey 2 Bölgesi’nde ĠnĢa Halindeki Rüzgar Santralleri

Mevkii Üretime GeçiĢ Tarihi Kurulu Güç (MW) Türbin Adet ve Kapasitesi

Çanakkale-Ezine - 20,80 10 adet 2000 kW

1 adet 800 kW

Balıkesir-Susurluk - 19,00 17 adet 800 kW

6 adet 900 kW

Balıkesir-Bandırma - 45,00 15 adet 3000 kW

Balıkesir-Havran - 16,00 8 adet 2000 kW

Balıkesir-Kepsut - 54,90 61 adet 900 kW

Balıkesir-Kepsut - 142,50 57 adet 2500 kW

Kaynak: EĠE

TR22 Düzey 2 Bölgesi yüksek rüzgar enerjisi potansiyeli, sahip olduğu rüzgar hızı ve

kapasite faktörü açısından diğer bölgelere nazaran avantajlı bir konumdadır. Bu doğrultuda,

enerji talebinin çevresel sürdürülebilirlik ilkesi ile uyumlu bir Ģekilde bölgenin sahip olduğu

rüzgar enerjisi potansiyelinden yararlanılarak karĢılanması faydalı olacaktır.

2.3.2.4.2.1.2 Jeotermal Enerji

TR22 Düzey 2 Bölgesi jeotermal kaynaklar yönünden oldukça zengindir. Bölge,

jeotermal potansiyel açısından Türkiye‟de 4. sıradadır. Bölgede Çanakkale-Tuzla jeotermal

sahası (174ºC), Balıkesir-Bigadiç sahası (95ºC), Balıkesir-Hisaralan sahası (100ºC) ve

Balıkesir-Gönen sahası (80ºC) önemli jeotermal alanlardır. Bölgede, jeotermal enerjiden

elektrik üretimi, konut ve sera ısıtmacılığı alanlarında faydalanılmaktadır. Jeotermal enerjiyle

sebze ve meyve kurutmacılığı yapılmasına iliĢkin bir proje de uygulanma safhasındadır.

127

Konut ısıtmasında jeotermal enerji Gönen-Balıkesir‟de (80ºC) 3400 konut, Edremit-

Balıkesir (60ºC) 2000 konut, Bigadiç-Çanakkale‟de (96ºC) 1500 konutta kullanılmaktadır.146

Sındırgı-Balıkesir‟de jeotermal enerjiden sera ısıtmasında yararlanılmaktadır. Gönen-

Balıkesir‟de ise deri tabaklamada jeotermal enerji kullanılmaktadır. Tuzla- Çanakkale yüksek

entalpili jeotermal sahasında 7.5 MWe kapasitede elektrik üretimi mevcuttur.147

Güney Marmara Bölgesi‟nde sürdürülebilir ve çevreye duyarlı bir kalkınma temelinde

büyümeyi sağlamak için bölgenin jeotermal potansiyelini en iyi Ģekilde ortaya çıkaracak

projelere destek vermek ve jeotermal enerjinin bölgede kullanımının yaygınlaĢmasını

sağlamak önem arz etmektedir.

2.3.2.4.2.1.3 Biyokütle

TR22 Düzey 2 Bölgesi tarım ve hayvancılığın geliĢmiĢ olmasına paralel olarak

biyokütle enerji kaynakları bakımından hayli zengindir. Biyoenerji üretiminde sığır, at,

koyun, tavuk gibi hayvanların gübreleri, mezbaha atıkları ve hayvansal ürünlerin iĢlenmesi

sırasında ortaya çıkan atıklar ile ince kıyılmıĢ sap, saman, mısır artıkları, Ģeker pancarı

yaprakları gibi bitkilerin iĢlenmeyen kısımları ile bitkisel ürünlerin iĢlenmesi sırasında ortaya

çıkan atıklar ve gıda sektörü atıkları hammadde olarak kullanılabilmektedir.

Balıkesir ilinde zeytinyağı üretimi yapılmaktadır. Üretimde katı atık olarak ele geçen

pirina148

; organik içeriği yüksek, enerji değeri linyite yakın ve kül miktarı az, kükürt dioksit

emisyonu düĢük yakıt olarak kullanılmaktadır. Bandırma‟da yılda 26 milyon kW üretim

potansiyeline sahip sığır dıĢkısından biyogaz üretim tesisi kurulmuĢ ve EPDK‟dan lisans

alarak enerji (elektrik ve atık ısı) üretimine baĢlamıĢtır. Kırsal kesimde sığır, at, koyun, tavuk

gibi hayvanların dıĢkıları, mezbahane atıkları ve hayvansal ürünlerin iĢlenmesi sırasında

ortaya çıkan atıklar biyogaz üretim tesislerinde kullanılabilir.

Hayvan dıĢkılarının gübre olarak toprağa verilebilmesi için altı ay ile bir yıl arasında

bekletilmesi gerekmektedir. Bu da gübrenin besin değerinde yüzde 70‟lere varan kayıplara

neden olmaktadır. Ayrıca gübrenin bekletilmesi su kaynaklarının kirlenmesine ve sinek

146 Füsun Servin Tut Haklıdır, „Türkiye‟deki Jeotermal Alanlar ve Bu Alanlardaki Farklı Güncel Uygulamalara

BakıĢ‟, VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, UTES‟2008, s.648. 147 Füsun Servin Tut Haklıdır, „Türkiye‟deki Jeotermal Alanlar ve Bu Alanlardaki Farklı Güncel Uygulamalara BakıĢ‟, VII.

Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, UTES‟2008, s.648. 148 Sebahat Akın, “Biyokütle Olarak Pirinanın Enerji Üretiminde Kullanılması”

128

oluĢumuna sebebiyet vererek halk sağlığını tehdit etmektedir. Gübrenin biyogaz üretimi

sırasında fermente edilmesi bu tehditleri bertaraf etmekte ve fermente gübrenin organik gübre

olarak tarımda verimliliği artırma amaçlı kullanılması Bölge‟nin çevreye duyarlı kalkınma

vizyonuyla paralellik arz etmektedir.

2.3.2.4.2.2 Enerji Verimliliği

Enerji verimliliğinin enerji tasarrufu ve temiz üretim olmak üzere iki unsuru

bulunmaktadır.

Enerji verimliliğinin ilk unsuru aynı iĢ için daha az enerji kullanmak olarak

özetlenebilir. Elektrik ĠĢleri Etüt Ġdaresi‟nden alınan bilgilere göre Türkiye‟de kullanılan

enerjinin yüzde 60‟ı baĢka ülkelerden döviz karĢılığı alınmaktadır. Bu gerçek ıĢığında enerjiyi

verimli kullanmak, devlet bütçesine olumlu katkı sağlayacaktır. Enerji tasarrufunun ilk adımı

ise toplumsal farkındalık ile atılır. Dolayısıyla hem hane halkı tüketiminde hem de kamu

kurum ve kuruluĢları, ticarethaneler ve sanayi tesislerinde enerji verimliliği ve tasarrufu

iĢlenerek toplumda bu hususta farkındalık yaratılması önem arz etmektedir.

Enerji verimliliğinin diğer bir unsuru da temiz üretimdir. Temiz üretim, yüksek verime

sahip üretim teknolojisi ve yöntemlerinin kullanımıyla aynı miktarda üretim için daha az

doğal kaynak, enerji kullanımı ve daha az atık üretme prensibine dayalı üretim Ģeklidir.

Üretim sonucu ortaya çıkan kirliliğe atıkları arıtma, bertaraf etme gibi çözümler getirmek,

kuruluĢlara önemli miktarlarda ek maliyet getirmektedir. Temiz (sürdürülebilir) üretim ise

kaynak verimliliği, kirliliği kaynağında önleme, çevre dostu ürün vb. prensipleri öngördüğü

için hem kuruluĢların çevre performansını artırmakta hem de üretim maliyetlerini

düĢürmektedir.

Temiz üretim, 1990‟lı yıllardan bu yana bütün dünyanın gündeminde yer almaktadır.

BirleĢmiĢ Milletler Çevre Programı bünyesinde ulusal temiz üretim merkezleri

oluĢturulmaktadır. TR 22 Düzey 2 Bölgesinde de iĢletmelerde uygulanan temiz üretim

giriĢimleri az olmakla beraber örnek teĢkil etmektedir. Örneğin Orta Doğu Teknik

Üniversitesi Çevre Mühendisliği bölümü tarafından Balıkesir SEKA Kağıt Fabrikası‟nda

örnek bir çalıĢma yapılarak tesiste temiz üretim olanakları araĢtırılmıĢtır. Bu çalıĢma

kapsamında hammadde, enerji ve su girdileri belirlenerek atık azaltma seçenekleri

belirlenmiĢtir. Beklenen sonuçlar değerlendirildiğinde hammadde ve atık oranında gözle

129

görülür azalmalar olduğu tespit edilmiĢtir. Bu gibi uygulamaların bölgedeki sanayi

tesislerinde hayata geçirilmesi enerji verimliliği kapsamında ekonomik tasarruflar sağlayacak

ve çevresel sürdürülebilirliğe katkıda bulunacaktır.

2.3.3 ĠĢ Demografisi

2003-2009 periyodunda Türkiye genelinde ve TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nde kurulan ve

kapanan Ģirket ve kooperatif sayılarının gösterildiği 2.16 ve 2.17 grafikleri incelendiğinde;

kurulan Ģirket sayısında 2008 ve 2009 yıllarında hem Türkiye genelinde hem de bölge bazında

düĢüĢ gerçekleĢtiği görülmektedir. Küresel ekonomik krizin Türkiye‟deki reel sektör

üzerindeki etkisi, 2008 ve 2009 yıllarında hissedilmiĢ; kriz etkisiyle kurulan Ģirket sayısı

azalmıĢ, kapanan Ģirket sayısında ise artıĢ ortaya çıkmıĢtır. 2008 yılına dek kurulan Ģirket

sayısında artıĢ eğilimi görülmüĢ; 2008 yılında Türkiye genelinde kurulan Ģirket sayısı, önceki

yıla kıyasla yüzde 11,5 oranında düĢmüĢtür. Aynı düĢüĢ 2009 yılında, önceki yıla göre yüzde

9,2 olmuĢtur. 2008 yılında gerçekleĢen düĢüĢ, TR22 Bölgesi‟nde de Türkiye geneli ile aynı

oranda ortaya çıkmıĢ, yüzde 11,4 olmuĢtur. Bölgede kurulan Ģirket sayısında 2009 yılında

görülen azalıĢ oranı ise önceki yıla göre yüzde 4,1 olarak gerçekleĢmiĢtir.

Grafik 2.16 Türkiye’de Kurulan-Kapanan ġirket ve Kooperatif Sayıları (adet) (2003-

2009)


Yine 2.16 ve 2.17 grafiklerine göre, kapanan Ģirket sayısında 2008 yılında Türkiye

genelinde gerçekleĢen artıĢın aksine düĢüĢ görülmüĢ olsa da 2009 yılında kapanan Ģirket

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Kurulan Şirket ve Kooperatiflerin Sayısı

Kapanan Şirket ve Kooperatiflerin Sayısı

130

sayısı 2008 yılına kıyasla yüzde 8,5 oranında artmıĢtır. TR22 Bölgesi‟nde ise kapanan Ģirket

sayısı, 2008 yılında önceki yıla kıyasla yüzde 56,5 oranında düĢmüĢtür.

Grafik 2.17 TR22 Düzey 2 Bölgesi’nde Kurulan-Kapanan ġirket ve Kooperatif Sayıları


AĢağıda yer alan Grafik 2.18‟de ise 2003-2009 periyodunda Türkiye‟de kurulan-

kapanan ticaret ünvanlı iĢyerleri sayıları görülmektedir.

Grafik 2.18 Türkiye’de Kurulan-Kapanan Ticaret Ünvanlı ĠĢyeri Sayıları (adet) (2003-

2009)


Bu kısımda, bölgedeki giriĢim sayılarının faaliyet gösterdikleri iĢkollarına göre

dağılımının incelenmesi de faydalıdır. AĢağıda bulunan Tablo 2.52; Türkiye, TR22 Bölgesi,

131

bölgeyi oluĢturan Balıkesir ve Çanakkale illeri bazında, giriĢimlerin faaliyet alanlarına göre

dağılımını göstermektedir.

Tablo 2.52 Türkiye’de ve TR22 Bölgesi’nde Mevcut GiriĢimlerin Faaliyet Alanlarına

Göre Dağılımı (2008)


Madencilik ve TaĢocakçılığı * * 231 6.297

Toplam Ġçindeki Payı (yüzde ) * * 0,3 0,2

Ġmalat 6.484 2.584 9.068 446.393

Toplam Ġçindeki Payı (yüzde ) 10,4 9,4 10,1 12,8

Elektrik, Gaz ve Su * * 7 1.571

Toplam Ġçindeki Payı (yüzde ) * * 0,008 0,05

ĠnĢaat 2.446 1.169 3.615 173.642

Toplam Ġçindeki Payı (yüzde ) 3,9 4,3 4 5

Toptan ve Perakende Ticaret 25.810 11.067 36.877 1.391.995

Toplam Ġçindeki Payı (yüzde ) 41,3 40,3 41 40

Otel, Lokanta ve Kahvehane 8.504 3.988 12.492 284.905


UlaĢtırma, Depolama ve HaberleĢme 9.642 4.353 13.995 607.033


Mali Aracı KuruluĢların Faaliyetleri 889 494 1.383 51.304


Gayrimenkul Kiralama ve ĠĢ Faaliyetleri 2.945 1.185 4.130 226.474


Eğitim 186 90 276 13.285


Sağlık ĠĢleri ve Sosyal Hizmetler 832 366 1.198 48.709


Diğer Sosyal, Toplumsal ve KiĢisel Hizmet

Faaliyetleri 4.639 2.108 6.747 239.178

Toplam Ġçindeki Payı (yüzde ) 7 8 8 7

TOPLAM 62.535 27.484 90.019 3.490.786

* Gizlilik yönetmeliği çerçevesinde gizlenmiĢ özel sektör verileri, toplam içerisinde gösterilmiĢtir.

Kaynak: TÜĠK

Tablodan da anlaĢılacağı gibi; Türkiye genelinde mevcut giriĢimlerin en yoğun olduğu

alan, toplam içinde yüzde 40 paya sahip olan “toptan ve perakende ticaret” grubudur. Bu

grubun, TR22 Bölgesi‟nde faaliyet gösteren girĢimler içindeki payı yüzde 41‟dir. “Toptan ve

perakende ticaret grubu”ndan sonra Türkiye‟de en çok giriĢimin mevcut olduğu faaliyet

alanları, sırasıyla “ulaĢtırma, depolama ve haberleĢme”(yüzde 17,4), “imalat”(yüzde 12,8),

“otel, lokanta ve kahvehane”(yüzde 8,2) gruplarıdır. Aynı sıralama, TR22 Bölgesi bazında ise

132

Ģu Ģekilde ortaya çıkmaktadır: “ulaĢtırma, depolama ve haberleĢme”(yüzde 15,5), “otel,

lokanta ve kahvehane”(yüzde 14,9), “imalat”(10,1).149

Bölgedeki mevcut iĢ yapısına bakıldığında, bölgede faaliyet gösteren iĢ kollarının

sırasıyla toptan ve perakende, ulaĢtırma-depolama-haberleĢme, otel-lokanta-kahvehane ve

imalat alanlarında yoğunlaĢtığı görülmektedir. Bununla beraber, mevcut iĢ yapısının değiĢen

dünya ile daha uyumlu hale getirilmesi amacıyla yenilikçi alanlara yatırımın teĢvikinin bölge

ekonomisi açısından faydalı olacağı düĢünülmektedir. Bu amaçla, bölgenin stratejik

sektörlerinden olan alternatif turizm faaliyetlerinin geliĢtirilmesine yönelik olarak, otelcilik iĢ

kolunun toplam giriĢimler içinde sahip olduğu payın, konaklama imkanlarının artırılması ve

mevcut tesislerin ıslah edilmesi suretiyle geniĢletilmesi amaçlanmaktadır. Benzer Ģekilde,

bölge halkının ekolojik tarım ve modern hayvancılık uygulamaları hakkında

bilinçlendirilmesinin, bu alanlardan elde edilen katma değeri yüksek ürün miktarını artıracağı

öngörülmektedir. Bu nedenle, baĢta KOBĠ‟ler olmak üzere, sürekli yenilikçilik ilkesi

doğrultusunda çalıĢmayı prensip edinecek kurumsal iĢletme bilincini yaygınlaĢtıracak

projelerin desteklenmesi öngörülmektedir.

2.3.4 Bölgede Yatırımlar ve Finansman Kaynakları

2.3.4.1 Yabancı Sermaye

Türkiye‟nin ve özelde bölgenin kalkınması için, diğer geliĢmekte olan ülkelerde

olduğu gibi, uluslararası pazarda rekabet gücü yüksek ürünler üretebilecek, yenilikçilik

felsefesiyle hareket eden, araĢtırma ve geliĢtirmeye odaklı Ģirketlere ihtiyaç vardır. Fakat,

yenilikçilik ve Ar-Ge odaklılık gibi vizyonlara sahip Ģirketlerin artırılması, iç piyasaya dönük

mevcut ĢirketleĢme kültürü içinde zaman alacak, maliyetli bir süreçtir. Bu amaç

doğrultusunda yeni Ģirketler kurulabilmesi ve eski Ģirketlerin de bu minvalde

dönüĢtürülebilmesi için gereken en temel unsurlardan ikisi finansman ve teknolojidir. Bu

kültürel dönüĢüm sürecinin kısaltılmasını ve Ar-Ge için gereken finansmanın ve yeterli

teknolojinin en kısa sürede teminini doğrudan yabancı yatırımlar sağlayabilir.

Türkiye için doğrudan yabancı yatırım 2008 yılında yaklaĢık 18,2 milyar dolar olarak

gerçekleĢmiĢtir. 2008 yılında en fazla yatırım gerçekleĢtirilen sektörler ise sırasıyla mali

hizmetler, imalat, toptan ve perakende ticaret ve enerjidir.150

149 TÜĠK, ĠĢ Ġstatistikleri, www.tuik.gov.tr

133

Türkiye, uluslararası doğrudan yatırımın en fazla olduğu ilk 30 ülke arasında yer

almaktadır. 2007 verilerine göre, Türkiye‟deki uluslararası yatırım stoğu 145,6 milyar dolar

olmuĢ; Türkiye, bu değer ile dünya sıralamasında 21. sırada yer almıĢtır. Türkiye 2008 yılında

da uluslararası yatırımcılar tarafından tercih edilen bir yatırım yeri olma özelliğini korumuĢ;

2007 yılında yaklaĢık 22 milyar dolar seviyesinde olan uluslararası doğrudan yatırım giriĢi

kaydedilmiĢtir.

TR22 Bölgesi ise yabancı sermayenin yoğun olarak yatırım yaptığı bölgelerden biri

değildir. GeçmiĢ yıllar içerisinde bölgeye uluslararası doğrudan yatırım gerçekleĢtiği

görülmüĢ olsa da, bunun Türkiye toplamı içerisinde temsil ettiği oran dikkat çekici bir düzeye

ulaĢamamıĢtır. 2006, 2007 ve 2008 yıllarında Türkiye‟ye yapılan toplam yabancı yatırımların

illere göre dağılımı Tablo 2.53‟te gösterilmektedir.

Tablo 2.53 Türkiye’ye 2006, 2007, 2008 Yıllarında GerçekleĢtirilen Toplam Uluslararası

Doğrudan Yatırımın TR Düzey 2 Bölge Ġlleri Bazında Dağılımı

BÖLGE ADI YATIRIM DEĞERĠ

(milyon $)

TR10 Ġstanbul 46.748,6

TR51 Ankara 1.009,3

TR81 Zonguldak,Karabük,Bartın 959,6

TR42 Kocaeli,Sakarya,Düzce,Bolu,Yalova 681,3

TR31 Ġzmir 668,1

TR41 Bursa,EskiĢehir,Bilecik 584,5

TR62 Adana,Mersin 284,1

TR63 Hatay,KahramanmaraĢ,Osmaniye 142,0

TR32 Aydın,Denizli,Muğla 110,9

TRA2 Ağrı,Kars,Iğdır,Ardahan 64,4

TRB1 Malatya,Elazığ,Bingöl,Tunceli 56,0

TR33 Manisa,Afyonkarahisar,Kütahya,UĢak 49,7

TR61 Antalya,Isparta,Burdur 44,6

TR21 Tekirdağ,Edirne,Kırklareli 40,2

TR52 Konya,Karaman 18,0

TR22 Balıkesir,Çanakkale 3,0

TRC2 ġanlıurfa,Diyarbakır 2,5

Diğer 6,9

Kaynak: Hazine MüsteĢarlığı Uluslararası Doğrudan Yatırımlar raporlarında yer alan ve söz konusu yatırımların

illere göre dağılımını gösteren ilgili bölümlerde bulunan bilgilerden derlenmiĢtir.

150 Hazine MüsteĢarlığı, “Uluslararası Doğrudan Yatırımlar” Raporları, 2005-2006-2007-2008, www.hazine.gov.tr

134

2006-2007-2008 yıllarını kapsayan dönemde bölgeye yapılan toplam uluslararası

yatırım 3 milyon dolardır. Anılan dönemde bölgeye yapılan yabancı yatırımın ülke toplamı

içindeki payı, yüz binde 6 olarak ortaya çıkmaktadır. Tablodan da görüleceği gibi, Türkiye‟ye

yapılan uluslararası yatırımların yüzde 90,8‟i Ġstanbul‟dadır. TR22 Bölgesi, diğer bölgelerle

kıyaslandığında 2006-2008 periyodunda çok az yabancı yatırım çekebilmiĢtir.

31.12.2009 tarihi itibariyle TR22 Bölgesi‟nde 69 adet yabancı sermayeli firma faaliyet

göstermektedir. Bunlardan 35‟i Balıkesir‟de, 34‟ü Çanakkale‟de bulunmaktadır. Bu firmaların

faaliyet gösterdikleri sektörlerin dağılımı aĢağıda yer alan grafiklerde gösterilmiĢtir. Grafik

2.19, Balıkesir ilinde faaliyet gösteren yabancı sermayeli firmaların faaliyet alanlarını, Grafik

2.20 ise Çanakkale‟deki yabancı sermayeli firmaların faaliyet alanlarını yansıtmaktadır.

Grafik 2.19 Balıkesir Ġlinde Faaliyet Gösteren Yabancı Sermayeli Firmaların Faaliyet

Alanlarına Göre Dağılımı (adet) (31.12.2009)

Kaynak: Hazine MüsteĢarlığı verilerine dayanılarak düzenlenmiĢtir.

MAKİNE VE

TEÇHİZATI HARİÇ;

METAL EŞYA

SANAYİİ; 2

BALIKÇILIK, BALIK

ÜRETME VE

YETİŞTİRME

ÇİFTLİKLERİNİN

İŞLETİLMESİ VE

BALIKÇILIKLA İLGİLİ

HİZMETLER; 2

MOTORLU TAŞITLAR

VE MOTOSİKLETLER

DIŞINDA KALAN

TOPTAN TİCARET

VE TİCARET

KOMİSYONCULUĞU

; 4

DİĞER; 9

EĞİTİM HİZMETLERİ;

2

İNŞAAT; 4

TARIM, AVCILIK VE

İLGİLİ HİZMET

FAALİYETLERİ; 4

TAŞOCAKÇILIĞI VE

DİĞER

MADENCİLİK; 4

GIDA ÜRÜNLERİ VE

İÇECEK İMALATI; 4

135

Grafik 2.20 Çanakkale Ġlinde Faaliyet Gösteren Yabancı Sermayeli Firmaların Faaliyet

Alanlarına Göre Dağılımı (adet) (31.12.2009)

Kaynak: Hazine MüsteĢarlığı verilerine dayanılarak düzenlenmiĢtir.

Tablo 2.54 bölgeye yatırım yapan yabancı sermayeli firmaların menĢelerinin

dağılımını göstermektedir. Yatırımcı firmaların menĢelerine bakıldığında ise Balıkesir ilinde

faaliyette bulunan 35 firmadan 29 tanesinin Avrupa menĢeli olduğu görülmektedir. 6 firmanın

ise menĢeleri ABD, Ġsrail ve Azerbaycan‟dır. Çanakkale ilinde bulunan 34 adet yabancı

sermayeli firmanın ise 31‟i Avrupa menĢeli olup; diğer yatırımcı firmaların tabi oldukları

ülkeler, Avustralya, ABD ve Rusya‟dır.151

151 Hazine MüsteĢarlığı, “Uluslararası Doğrudan Yatırımlar” Raporları, 2005-2006-2007-2008.

Hazine MüsteĢarlığı, “Uluslararası Doğrudan Yatırımlar” Ġstatistikleri, www.hazine.gov.tr

GIDA ÜRÜNLERİ VE

İÇECEK İMALATI; 4

DESTEKLEYİCİ VE

YARDIMCI

ULAŞTIRMA

FAALİYETLERİ;

SEYAHAT

ACENTELERİNİN

FAALİYETLERİ; 3

METALİK OLMAYAN

DİĞER MİNERAL

ÜRÜNLERİN

İMALATI; 2

DİĞER; 6

MOTORLU TAŞITLAR

VE MOTOSİKLETLER

DIŞINDA KALAN

TOPTAN TİCARET

VE TİCARET

KOMİSYONCULUĞU

; 5

İNŞAAT; 2

OTELLER VE

LOKANTALAR; 9

TAŞOCAKÇILIĞI VE

DİĞER

MADENCİLİK; 3

136

Tablo 2.54 Balıkesir ve Çanakkale Ġllerinde Faaliyet Gösteren Yabancı Sermayeli

Firmaların MenĢeleri (31.12.2009)

BALIKESĠR'DE FAALĠYET

GÖSTEREN FĠRMALARIN

MENġELERĠ

ÇANAKKALE'DE

FAALĠYET GÖSTEREN

FĠRMALARIN MENġELERĠ

ALMANYA 13 ALMANYA 7

FRANSA 3 BULGARĠSTAN 6

ABD 4 YUNANĠSTAN 2

YUNANĠSTAN 4 ĠNGĠLTERE 4

HOLLANDA 3 BELÇĠKA 3

ĠSVĠÇRE 2 AVUSTRALYA 2

ĠTALYA 1 ĠTALYA 1

ĠNGĠLTERE 1 ĠSVĠÇRE 1

ĠSRAĠL 1 ĠSVEÇ 1

NORVEÇ 1 FRANSA 1

HIRVATĠSTAN 1 RUSYA 1

AZERBAYCAN 1 ABD 1

BELÇĠKA 1

LÜKSEMBURG 1

ROMANYA 1

ĠSPANYA 1

Kaynak: Hazine MüsteĢarlığı

GeliĢmiĢ ekonomilerdeki büyük, çok uluslu Ģirketlerin karĢılaĢtığı zorluklardan birkaçı

rekabetçi sistem sonucu daralmıĢ kar marjları, yüksek iĢgücü maliyetleri ve pazar

doygunluğudur. Bu sorunları yaĢayan Ģirketler genelde emek ve enerji yoğun üretim

gerçekleĢtirmektedirler. Bölgede faaliyet gösteren yabancı Ģirketlerin menĢeleri Almanya,

ABD gibi geliĢmiĢ ülkeler olup bu Ģirketler çoğunlukla imalat sanayisinde faaliyet

göstermektedir. Bölge, var olan bu bağlantılarını kullanarak tanıtım faaliyetlerine ağırlık

verebilir; geliĢmiĢ ülkelerdeki, bu sorunlarla yüzleĢen Ģirketlere avantajlar sağlayabilir.

Gayri Safi Yurt Ġçi Hasıla‟sı (GSYĠH) son yedi yılda yıllık ortalama yüzde 4.3 artan

Türkiye, 2011-2017 yılları arasında OECD ülkeleri arasında en hızlı ekonomik büyümenin

gerçekleĢeceği öngörülen ülkedir.152

Hızlı büyüyen bu ekonomi, eğitim düzeyi sürekli artan

genç nüfusuyla doygunluktan uzak bir pazardır. Doğu-Batı ve Kuzey-Güney hatlarında doğal

bir köprü ve Asya ve Afrika için Avrupa‟ya açılan iĢlek bir terminal konumundadır. Ülke, iç

pazarıyla ve Batı Asya, Kuzey Afrika ve Orta Doğu gibi yakın olduğu dıĢ pazarlarla yeni

yatırım alanları arayan Ģirketler için idealdir.

152 http://www.invest.gov.tr/en-US/investmentguide/Pages/10Reasons.aspx

137

Güney Marmara Bölgesi ise Marmara Denizi‟ni ve Akdeniz‟i birbirine bağlayan

Çanakkale Boğazı‟na ve Karadeniz‟den Akdeniz‟e geniĢ bir ticaret ağının merkezi

konumundaki Bandırma Limanı‟na sahip olmasıyla lojistik üs olmaya adaydır. Ayrıca,

Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu‟nun yayımladığı Ġller Arası Rekabetçilik

Endeksi‟ne göre Balıkesir ili marka yaratma ve yenilikçilik sıralamasında 81 il arasında 21.,

Çanakkale ise ticaret kapasitesi ve üretim potansiyelinde 20.‟dir. EriĢilebilirlik ve altyapıda

ise Balıkesir ve Çanakkale illeri sırasıyla 20. ve 22. sıradadır.153

Bu haliyle bölge yabancı

yatırımcılar için Türkiye içinde de avantajlı bir konumdadır. Bunlara ek olarak, Türkiye beyaz

et üretiminin yaklaĢık yüzde 17‟sinin.154

gerçekleĢtirildiği Balıkesir ili de gerek bu sektördeki

kümelenmiĢ yapısıyla gerekse AB standartlarıyla uyum çerçevesinde teknolojik altyapıda

yapması gereken yatırımlarla geliĢmelere açık bir ildir.

Bütün bu gerçekler uluslararası lobicilik ve fuarcılık faaliyetleriyle duyurulduğu

takdirde doğrudan yabancı yatırım artacaktır. Ayrıca, bölgede “teknopark” gibi merkezlerin

kurulmasını destekleyecek politikalar bölge ticaretinde Ar-Ge odaklı, uluslararası standart ve

kalitede ürün üreten iĢletmelerin canlanmasını sağlayarak yabancı yatırımcıların çekilmesi

doğrultusunda olumlu etki yapacaktır.

Bu geliĢmeler sonucunda bölgede ihtiyaç duyulan finansman önemli ölçüde yabancı

yatırımcılar tarafından sağlanmıĢ olacaktır. Buna ek olarak, geliĢmiĢ ekonomilerde teknolojik

olarak ileri seviyeye ulaĢmıĢ Ģirketlerin bölgede yapacak olduğu yeni yatırımlarla teknoloji

transferi ucuz bir Ģekilde gerçekleĢtirilmiĢ olacak ve bu transfer, bölgede ihtiyaç duyulan Ar-

Ge çalıĢmalarına dinamizm katacaktır.

Bölge vizyonunun en temel ögelerinden olan çevreye duyarlı kalkınma da bu

çerçevede ele alınmalıdır. Çünkü, doğrudan yabancı yatırımın Türkiye‟ye gelmesi sürecindeki

risklerden biri Avrupa‟nın kirli sanayisinin bu alana itilmeye çalıĢılması olur. Çevreye duyarlı

kalkınma için doğaya zarar vermeyen yüksek teknolojili enerji ve mal üretim sistemlerine

ihtiyaç vardır. Bölgede yeni Ģirketler kurmak isteyen yabancı yatırımcılar, bu husus dikkate

alınarak elemeden geçirilmeli ve bölgenin doğal varlığına zarar vermeyecek olanlara daha

olumlu Ģartlar sunularak davet edilmelidir. Son yıllarda Avrupa‟da yükseliĢe geçen yeĢil

153 http://www.urak.org/haberler/URAK_IllerarasiRekabetcilikEndeksi2008_2009.pdf 154http://tuikrapor.tuik.gov.tr

138

ekonominin halihazırda ulaĢmıĢ olduğu teknolojik düzey de bu sayede bölgeye

aktarılabilecektir.

2.3.4.2 Kamu Yatırımları

Balıkesir ve Çanakkale illerine 2004-2008 yılları arasında yapılan Kamu Yatırımları

Tablo 2.55 ve Tablo 2.56‟da görülmektedir. Kamu Yatırımlarında Balıkesir ilinde

Hayvancılık, Eğitim, UlaĢtırma-HaberleĢme, Madencilik, Ġmalat sektörleri ön plana çıkarken,

Çanakkale ilinde Enerji, Tarım, Eğitim, Madencilik, Sağlık sektörleri ön plana çıkmaktadır.

139

Tablo 2.55 Balıkesir Ġli Kamu Yatırımlarının Sektörel Dağılımı (2004-2008) (bin TL)

TARIM MADENCĠLĠK ĠMALAT ENERJĠ ULAġTIRMA-

HABERLEġME TURĠZM KONUT EĞĠTĠM SAĞLIK

DĠĞER KAMU

HĠZMETLERĠ ĠL

TOPLAMI

2004 17.622 14.750 13.962 15.500 8.000 - - 14.491 10.200 23.854 118.379

2005 24.417 14.862 9.439 15.000 6.389 - - 15.947 11.261 41.075 138.390

2006 39.699 11.616 13.181 5.000 9.062 600 - 19.092 6.745 26.173 131.168

2007 36.232 20.558 12.165 10.000 10.030 - 150 19.130 9.500 21.638 139.403

2008 36.071 5.356 12.784 7.500 44.737 1.000 - 17.850 21.600 34.115 181.013

Toplam 154.041 67.142 61.531 53.000 78.218 1.600 150 86.510 59.306 146.855 708.353

NOT:Yatırım Programında toplam dıĢı tutulan yatırımlar dahil edilmiĢtir.

Kaynak: DPT Verilerinden DüzenlenmiĢtir

Tablo 2.56 Çanakkale Ġli Kamu Yatırımlarının Sektörel Dağılımı (2004-2008) (bin TL)

TARIM MADENCĠLĠK ĠMALAT ENERJĠ ULAġTIRMA-

HABERLEġME TURĠZM KONUT EĞĠTĠM SAĞLIK

DĠĞER KAMU

HĠZMETLERĠ ĠL

TOPLAMI

2004 15.094 7.040 - 85.000 6.600 2.200 - 12.203 700 2.088 130.925

2005 15.312 11.181 - 60.000 8.000 2.200 - 13.160 5.980 6.853 122.686

2006 26.347 6.362 - 23.750 8.047 3.130 - 15.628 5.500 2.628 91.392

2007 31.251 5.087 - - 6.500 2.520 1.142 19.516 8.200 4.966 79.182

2008 30.966 49.723 - - 4.437 2.620 1.500 20.676 9.110 20.507 139.539

Toplam 118.970 79.393 - 168.750 33.584 12.670 2.642 81.183 29.490 37.042 563.724

NOT:Yatırım Programında toplam dıĢı tutulan yatırımlar dahil edilmiĢtir.

Kaynak: DPT Verilerinden DüzenlenmiĢtir

140

Kamu yatırımları ekonomik kalkınma ve sosyal geliĢme ile bölgeler arası geliĢmiĢlik

farklarının azaltılmasında etkili bir araçtır. Maliye Bakanlığı‟nın hazırlamıĢ olduğu Orta

Vadeli Mali Plan ve DPT‟nin hazırlamıĢ olduğu Yatırım Programı Hazırlama Rehberindeki

öncelikler ve esaslarda da belirtildiği üzere kamu yatırımları bölgenin yüksek potansiyele

sahip olduğu alanlarla alakalı olan yenilenebilir enerji ve tarımsal altyapıyı güçlendirmeye

yönelik Ģekilde artırılabilir. Bu alanlarda teknolojik araĢtırma yatırımlarına öncelik verilebilir.

Aynı zamanda bölgenin mevcut ulaĢım ağını geliĢtirecek kamu yatırımları bölge ekonomisini

olumlu yönde etkileyecek ve bölgede yeni yatırımların önünü açacaktır.

2.3.4.3 Diğer Finansman Kaynakları

Türkiye'de Avrupa Birliği tarafından finanse edilen programlardan sorumlu olan

Merkezi Finans ve Ġhale Birimi‟nin illere göre hibe programları kapsamında finanse edilen

projelerden faydalanma performansı sıralamasında Balıkesir ili 12 projeyle 81 il arasında 48.

sıradayken, Çanakkale ise sadece 3 projeyle 71. sırada kalmıĢtır. Türkiye genelinde kullanılan

323.078.717 avroluk hibenin sadece binde 59‟u bölgeye çekilebilmiĢtir. Avrupa Birliği

Eğitim ve Gençlik Programları kapsamında ise 2009 yılında Bölgede 15 proje destek almıĢtır.

Tablo 2.57 TR22 Düzey 2 Bölgesi’nde Avrupa Birliği Hibe Desteklerinden Faydalanma

Oranları

SözleĢme Adedi Yüzdesi Hibe Tutarı (€) Yüzdesi

Balıkesir 12 0,47 838.226 0,26

Çanakkale 3 0,12 389.701 0,12

TR22 15 0,59 1.227.927 0,38

Türkiye 2529 100 323.078.717 100

Kaynak: Merkezi Finans ve Ġhale Birimi

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik AraĢtırma Kurumu (TÜBĠTAK) Teknoloji ve Yenilik

Destek Programları BaĢkanlığı (TEYDEB) tarafından katma değer yaratan kuruluĢların Ar-Ge

çalıĢmalarını teĢvik etmek ve bu yolla Türk sanayisinin Ar-Ge yeteneğinin yükseltilmesine

katkıda bulunmak üzere oluĢturulmuĢ Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı‟ndan

bölgedeki 11 iĢletme 43 projesi için destek almıĢtır. Programdan KOBĠ niteliğinde 10

iĢletmenin 14 projesi destek almıĢtır. Programdan bir de büyük ölçekli iĢletme 29 projesi için

141

faydalanmıĢtır.155 Bölgenin destek aldığı proje sayısı Türkiye genelinin binde birinden azdır.

Yine TÜBĠTAK-TEYDEB‟in sadece KOBĠ‟lere yönelik olan KOBĠ Ar-Ge BaĢlangıç Destek

Programı‟ndan bölgedeki 11 KOBĠ, 14 projesine destek almıĢtır. Bu istatistikler, Bölgenin

çeĢitli kurum ve kuruluĢlardan sağlanan desteklerden yeterince faydalanamadığını

göstermektedir.

Ulusal ve uluslararası düzeyde çok çeĢitli destek programları var olmasına rağmen

Bölgedeki STK‟lar, kamu kurum ve kuruluĢları ve özel sektörün bunlardan yeterince

faydalanamadığı görülmektedir. Bu duruma yol açan nedenler ise desteklerin yeterli Ģekilde

tanıtılamaması, destekler hakkında farkındalık yaratılamaması ve desteklere yönelik proje

üretme kapasitesinin yetersiz olmasıdır. Bu eksikliklerin giderilmesi, bölge aktörlerinin fon ve

hibelerden etkin bir Ģekilde yararlanmasını sağlayacaktır.

2.3.5 Küçük ve Orta Büyüklükteki ĠĢletmeler (KOBĠ)

Bölgedeki küçük ve orta büyüklükteki iĢletmelerin sayısı doksan bin civarındadır. Bu

iĢletmelerden yaklaĢık dokuz bini KOSGEB‟e kayıtlıdır. Kayıtlı olan bu firmalardan yaklaĢık

üç bini son üç yıl içinde 140 milyon TL‟lik destekten faydalanmıĢtır. Ortaya çıkan bu

rakamlar KOSGEB‟in diğer illerdeki destek oranlarına göre düĢüktür.156

Bölgedeki

iĢletmelerin finansmana eriĢimi konusunda temel bir sorunu bulunmamasına rağmen bu

rakamların düĢük çıkmasında, iĢletmelerin vizyonunu oluĢturan iĢ geliĢtirme, giriĢimcilik,

profesyonellik düzeyi, nitelikli personel istihdamı, standartlaĢma, kalite ve markalaĢma,

uluslararası pazar bilgisi konularındaki bilinç ve farkındalık eksikliğinin etkisi olduğu

düĢünülmektedir.

Avrupa Birliği‟nde KOBĠ‟ler, çalıĢan sayıları ve yıllık ciroları kıstas alınarak

tanımlanmaktadır. Ülkemizde daha önce farklı kuruluĢlar tarafından farklı tanımları yapılmıĢ

olan KOBĠ, AB‟de 1 Ocak 2005 itibariyle yürürlüğe giren yeni tanıma uyumluluk çalıĢmaları

çerçevesinde yeniden tanımlanmıĢtır. Hazırlanan “Küçük ve Orta Büyüklükteki ĠĢletmelerin

Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelik”, 2005/9617 sayılı Bakanlar

Kurulu Kararı ekinde 18 Kasım 2005 ve 25997 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanmıĢ ve 18

155 TÜBĠTAK-TEYDEB destek programlarına yapılan proje baĢvurularına ait istatistiksel bilgiler, www.tubitak.gov.tr 156 KOSGEB Balıkesir Hizmet Merkezi Müdürlüğü

142

Mayıs 2006 tarihinde yürürlüğe girmiĢtir. Bu tanıma göre KOBĠ‟ler mikro, küçük ve orta boy

iĢletmeler olarak aĢağıdaki Ģekilde sınıflandırılmıĢtır (Tablo 2.58).

Tablo 2.58 AB KOBĠ Tanımı ve Türkiye’deki Yeni KOBĠ Tanımı (Tüm Sektörler

Ġtibariyle)

Tanım Kriteri Mikro ĠĢletme Küçük

ĠĢletmeler

Orta Ölçekli

ĠĢletmeler

AB

ÇalıĢan Sayısı <10 <50 <250

Yıllık Net SatıĢ

Hasılatı <2 Milyon Avro <10 Milyon Avro <50 Milyon Avro

Yıllık Mali

Bilançosu <2 Milyon Avro <10 Milyon Avro <43 Milyon Avro

TÜRKĠYE

ÇalıĢan Sayısı 0-9 10-49 50-249

Yıllık Net SatıĢ

Hasılatı <1 Milyon YTL <5 Milyon YTL <25 Milyon YTL

Yıllık Mali

Bilançosu <1 Milyon YTL <5 Milyon YTL <25 Milyon YTL

Bu kategorik tanımların haricinde, istihdamın büyük bir kısmını barındırmaları,

ekonomik üretimin toplumun katmanlarına daha dengeli yayılmasında araç olmaları ve

değiĢen Ģartlara hızlı uyum gösterme esnekliğine sahip olmaları sebebiyle; KOBĠ‟ler ülke

ekonomilerinin lokomotifi ya da omurgası gibi iddialı isimlerle de adlandırılırlar.

Balıkesir ve Çanakkale illerinde sanayi alanında faaliyet gösteren KOBĠ‟lerin

sektörlere göre dağılımı Tablo 2.59‟da sunulmuĢtur.

143

Tablo 2.59 TR22 Düzey 2 Bölgesi’nde Sanayi Alanındaki KOBĠ’lerin Sektörlere Göre

Dağılımı

Sektörler Firma

Sayısı

Tarım ve Hayvancılık 28

Kömür Madenciliği 14

Metalik Cevher Üretimi 7

Metalik Olmayan ve Madencilik Konusuna Giren Madenlerin Ġstihsali 79

Gıda-Ġçki-Tütün Sanayi 778

Tekstil Örme, Konfeksiyon ve Deri Sanayi 83

Ağaç, Mantar Ürünleri ve Mobilya Sanayi 76

Kağıt, Kağıt Ürünleri Basım ve Baskı Sanayi 21

Kimya, Kimyasal Ürünler, Petrol, Kömür, Lastik ve Plastik Ürünleri Sanayi 146

Metal DıĢı Ürünler Sanayi (Petrol ve Kömür Ür Ünleri Hariç) 98

Metal Sanayi 33

Metal EĢya-Makina ve Gereç, UlaĢım-Aracı Ġlmi ve Mesleki Ölçme Aletleri

Sanayi 186

Diğer Ġmalat Sanayi 2

Elektrik, Gaz Uretimi ve Dağıtımı 4

TaĢıma-Depolama IĢleri 79

Kurumlara Yardımcı Ġç Hizmetler 1

Toplam KOBĠ Sayısı 1.635

Kaynak: TOBB, Sanayi Veri Tabanı, <http://sanayi.tobb.org.tr/ iller_sektor_dagilimi_ayrinti.php>, 26.06.2010.

Balıkesir ve Çanakkale illerinde sanayi alanında faaliyet gösteren KOBĠ‟lerin sektörel

dağılımları incelendiğinde ilk sırada gıda-içki-tütün sanayinin geldiği görülmektedir. Ġkinci

sırada metal eĢya, makine ve gereç, ulaĢım-aracı, ilmi ve mesleki ölçme aletleri sanayi yer

almaktadır. Üçüncü sırada ise kimya, kimyasal ürünler, petrol kömür, lastik ve plastik ürünleri

sanayi gelmektedir.

Tablo 2.60‟ta ise yıllar itibariyle bölge ve bölgeyi oluĢturan iller bazında sağlanan

yatırım teĢvik belgelerinin dağılımı verilmiĢtir. 2009 yılında Türkiye genelinde 586 adet

KOBĠ Yatırım TeĢvik Belgesi verilmiĢtir. Bu teĢviklerin 9 tanesi Balıkesir‟de, 5 tanesi

Çanakkale‟de faaliyet gösteren KOBĠ‟lere verilmiĢtir. Bölgedeki KOBĠ‟lere sağlanan söz

konusu 14 teĢvik belgesinin 13 adedi imalat sektörüne, bir adedi ise madencilik sektörüne

verilmiĢtir.157

157 Hazine MüsteĢarlığı, KOBĠ TeĢvik Ġstatistikleri, www.hazine.gov.tr

144

Tablo 2.60 Yıllar Ġtibariyle Bölgede Verilen KOBĠ TeĢvik Belgelerine ĠliĢkin Bilgiler

IBBS Yıl

Belge

Sayısı

(adet)

Sabit Yatırım

(TL)

Ġthal Edilecek Makine ve

Teçhizat Tutarı (1000 $)

Ġstihdam

(kiĢi)

Balıkesir

2007 17 12.909.936 1.736 358

2008 13 13.870.419 3.631 233

2009 9 6.650.808 721 112

Çanakkale

2007 9 5.805.617 450 129

2008 11 6.918.577 1.136 142

2009 5 3.172.870 40 97

TR22

2007 26 18.715.553 2.186 487

2008 24 20.788.996 4.767 375

2009 14 9.823.678 761 209

Türkiye

2007 942 875.396.173 273.136 17.686

2008 1.363 1.112.503.962 367.026 22.616

2009 586 468.335.565 118.454 8.118

Kaynak: Hazine MüsteĢarlığı

Son üç yılda bölgede verilen 64 KOBĠ Yatırım TeĢvik Belgesi‟nin sektörel dağılımı da

Grafik 2.21‟de gösterilmiĢtir. Bölgedeki KOBĠ teĢvikleri, ağırlıklı olarak imalat sektörüne,

imalat sektörü içinde de gıda ve içki imalatı iĢ koluna verilmiĢtir. Ġmalat sektörünü ise

madencilik sektörü izlemiĢtir.

145

Grafik 2.21 TR22 Bölgesi’nde Verilen KOBĠ Yatırım TeĢvik Belgeleri’nin Sektörel

Dağılımı (2006-2008 arası, toplam)

Kaynak: Hazine MüsteĢarlığı verilerinden yararlanılarak düzenlenmiĢtir.

AB, KOBĠ‟lerin uluslararası pazarda rekabet edebilecek düzeye gelmeleri için

çalıĢmalara çok önem vermektedir. 2000 yılında AB ülkelerinin bir araya geldiği zirvede

oluĢturulmuĢ Lizbon Stratejisi ve yine 2000 yılında yayımlanan Avrupa Küçük ĠĢletmeler

ġartı‟nda bu konu etraflıca ele alınmıĢtır. Bu çalıĢmalarla uyum içinde DPT tarafından 2007-

2009 yıllları için KOBĠ Stratejisi ve Eylem Planı hazırlanmıĢtır. Bütün bu metinlerde öne

çıkan konu baĢlıkları KOBĠ‟lerde;

GiriĢimcilik teĢviki ve eğitimi,

Personel niteliğinin yükseltilmesi,

KuruluĢta ve vergilendirmede yaĢanan zorlukları giderecek Ģekilde

bürokrasinin azaltılması,

Ulusal ve uluslararası düzeyde rekabet edebilirliğin artırılması,

Teknolojik altyapıların geliĢtirilmesi

BiliĢim ve iletiĢim teknolojilerinin daha etkin kullanılması

biçiminde özetlenebilir.

Bu çerçevede Güney Marmara Bölgesi‟nde KOBĠ‟lerin düzeyini iyileĢtirmek için bir

dizi eylem uygulamaya konabilir. KOSGEB‟in Balıkesir ve Çanakkale illerindeki KOBĠ‟lerin

durumunu tespit etmek amacıyla yaptırmıĢ olduğu il saha çalıĢmalarında öne çıkan

Turizm

3%

Makine Ġmalat

3%

Orman Ürünleri

3%

Madencilik

8%

Madeni Eşya

Ġmalatı

5%

Diğerleri

14%

Gıda ve Ġçki

Ġmalatı

64%

146

sorunlardan biri giriĢimcilik kültürünün zayıflığıdır. Öncelikle, var olan giriĢimcilik kültürünü

iyileĢtirecek ve giriĢimde bulunmaktan kaçınan kitleleri özendirecek eğitim programları

düzenlenebilir.

Bir diğer sorun da bölgedeki KOBĠ‟lerin kurumsal kapasitelerinin düĢüklüğüdür.

Yürütülen saha çalıĢmalarında KOBĠ‟lere geleceğe dönük ihtiyaçlarının neler olduğu

sorulmuĢ ve çarpıcı sonuçlar elde edilmiĢtir. Örneğin, Balıkesir‟deki KOBĠ‟lerin yüzde 30‟u,

Çanakkale‟deki KOBĠ‟lerinse yüzde 33‟ü nitelikli uzman personele ihtiyacı olduğunu

belirtmiĢtir. Kalite iyileĢtirme konusundaysa talepler sırasıyla yüzde 27 ve 25 olarak ortaya

çıkmıĢtır. “Yönetici eğitimine ihtiyacınız var mı?” sorusuna Balıkesir‟de KOBĠ‟lerin yüzde

12‟si, Çanakkale‟dekilerinse yüzde 4‟ü evet cevabını vermiĢtir. Aynı saha araĢtırması

kapsamında, KOBĠ‟lerdeki süreç ve sistemlerin eksik yönlerini araĢtıran bir baĢka ankette,

istatistiksel kalite kontrol uygulayan iĢletmelerin oranının Balıkesir ve Çanakkale‟de sırasıyla

yüzde 18 ve 21 olduğu görülmüĢtür.158

Bütün bu bulgular üretim süreçlerinin çoğunlukla

geleneksel yöntemlerden oluĢtuğunu, çalıĢanların yapmıĢ oldukları iĢle ilgili eğitim almamıĢ

olduklarını göstermekte ve yöneticilerin iĢ büyütme, kaliteli ürün üretmeyle eğitimli personel

arasındaki bağı yeterince fark etmediklerini düĢündürmektedir.

Bu durumu destekleyen bir baĢka bulguysa Balıkesir ve Çanakkale illerindeki

KOBĠ‟lerde istihdam edilenlerin eğitim düzeyleridir. ÇalıĢanlar arasında ilköğretim düzeyinde

eğitim almıĢ olanlar, illerde sırasıyla yüzde 54 ve yüzde 56, endüstri meslek liselerinden

mezun olmuĢ olanların oranıysa yüzde 12 ve 5‟tir.159

Bu sorunları çözebilmek için test

laboratuvarları, iĢletme fonksiyonlarının izlenebildiği envanterler gibi KOBĠ‟lerde eksikliği

çok görülen kurumsal yapıların oluĢumunu sağlayacak eğitimler verilebilir ve bununla

eĢgüdüm içinde personelin profesyonellik düzeyini yükseltecek meslek kursları açılabilir. Bu

amaçlar doğrultusunda üniversite, KOBĠ, birlikler ve STK‟ların iĢbirliği ve koordinasyonu

artırıldığında açığa çıkacak sinerjiden tüm bölge faydalanacaktır.

Küresel pazarla entegrasyonu sürekli derinleĢen Türkiye‟nin iç pazarı artık bir iç pazar

olmaktan çıkmıĢtır. Uluslararası aktörlerin de dahil olmasıyla iç pazar dıĢ pazarla bütünlük

içinde rekabetin yoğun olduğu tek bir pazar gibi düĢünülebilir. Bahsi geçen saha araĢtırması

158 KOSGEB. Saha AraĢtırma ÇalıĢması Balıkesir Ġli Değerlendirme Raporu. Ankara : KOSGEB, 2005.,

KOSGEB. Saha AraĢtırma ÇalıĢması Çanakkale Ġli Değerlendirme Raporu. Ankara : KOSGEB, 2005. 159 A.g.e.

147

bulgularına göre Balıkesir ve Çanakkale illerinde markalaĢmayı temel bir ihtiyaç olarak

değerlendiren KOBĠ‟lerin sırasıyla yüzde 31 ve 10 olduğu160

düĢünüldüğünde, bölgedeki

aktörlerin rekabetin doğasını tam olarak anlamadıkları görülmektedir. AB standartlarında ve

uluslararası rekabetin talep ettiği ölçüde ürünler üretebilmeleri için KOBĠ‟lere; verimliliği ve

kapasite kullanımını artırıcı, Ģirketin yüzünü ihracata döndüren, markalaĢmayı ve global pazar

bilincini yerleĢtiren eğitimler verilebilir. Rekabetçilik düzeyini artırmaya yönelik bu

stratejiler, bölgenin nispi üstünlüğe sahip olduğu gıda, metal eĢya ve araç-gereç imalat

sektörleri dikkate alınarak, kümelenme vizyonuyla gerçekleĢtirildiğinde bölgenin ihracat

kapasitesi ve rekabetçilik düzeyi daha hızlı artacaktır.

Buraya kadar kaydedilen stratejileri uygulamaya koyabilmek için KOBĠ‟lerin kolay ve

hızlıca eriĢebilecekleri finansmana ihtiyacı olacaktır. Halihazırdaki yapı içinde KOBĠ‟ler

bankacılık sistemi aktörleri tarafından verimsiz çalıĢan, krediyi geri ödeme riski yüksek

iĢletmeler olarak görülse de KOSGEB ve Kredi Garanti Fonu (KGF) bu açığı kapatmakta,

KOBĠ‟lere gereken kredi desteğini sağlamaktadır. Özellikle KGF‟nin 2008 ve 2009 yıllarında

hızlandırmıĢ olduğu çalıĢmaları sayesinde iĢletmeler için ülke çapında yaratılan kredi miktarı

dört beĢ katına çıkmıĢtır.161

Bu konuda göze çarpan eksikliklerin KOBĠ‟lerin mevcut

finansman kaynakları hakkında yeterli bilgiye sahip olmamaları, haberdar olsalar bile mali

desteği elde edebilmek için gerekli görülen bürokratik iĢlemlerden çabuk yılmaları olduğu

sanılmaktadır. Bu sorunları aĢabilmek için KOBĠ‟lerin ulusal ve uluslararası fonlar hakkına

bilgilendirilmeleri ve gerekli bürokratik iĢlemlerin minimum düzeye çekilmesi faydalı

olacaktır.

Rekabetçiliğin artırılmasında olmazsa olmaz faktör teknolojidir. KOBĠ‟lerin teknolojik

altyapıları iyileĢtirilmeden alınacak diğer tüm önlemler faydasız kalacaktır. Mevcut

iĢletmelerin teknolojik altyapılarının küresel rekabetin talep ettiği düzeyde olmadığı

düĢünülmektedir. Bölgedeki iĢletmelerin teknolojik altyapıya yapılacak olan yatırımlarla ürün

kalitesi ve verimlilik arasındaki bağı fark etmelerine yönelik çalıĢmalar rekabet edebilirliğin

artmasına katkı sağlayacaktır. Bu amaçta yapılacak ilk Ģey teknolojiyi kullanma ve hatta

üretme kültürünün yaygınlaĢtırılmasına dönük eğitimler verilmesidir. Teknolojinin

KOBĠ‟lerde kullanımını artıracak eğitim, teĢvik gibi eylemler çok yerinde olacaktır. Bir

sonraki aĢama olan, KOBĠ‟lerde teknoloji üretme hedefini yerleĢtirmeye yönelik eğitimlerden

160 A.g.e. 161 http://www.kgf.com.tr/4yillarkefalet.htm

148

ilki telif hakkının, markalaĢmanın ve onun uluslararası rekabetteki kilit yerinin vurgulanması

olabilir. Yenilikçiliğe ve Ar-Ge‟ye odaklı Ģirket vizyonunun yerleĢtirilmesi ve bu doğrultuda

yapılacak her türlü faaliyet KOBĠ‟lerin bölgenin kalkınmasındaki baĢat rolüne esas teĢkil

etmektedir.

Tüm bu tasarı ve stratejiler bölgenin çevreye duyarlı kalkınma hedefiyle hiçbir Ģekilde

çeliĢmemeli, bunun için gerekli olan tüm önlemler alınmalıdır. Aslında bunu sağlamak çok

zor değildir; çünkü geliĢmiĢ ülkelerde artan çevre bilinci yeĢil ekonomi gibi bir kavramı

doğurmuĢtur ve bu hususa dikkat etmeyen üreticiler rekabet güçlerini de git gide

yitirmektedirler. Diğer bir deyiĢle, rekabet edebilirlik ve sürdürülebilir çevre birbirinden

ayrılamaz hedefler haline gelmiĢtir. Bu durum bölgenin doğal zenginliklerine zarar vermeden

kalkınma hedefi açısından büyük bir Ģanstır.

2.4 Çevresel Sürdürülebilirlik

Bölge Planı vizyonunun en önemli parçalarından biri de “Çevreye Duyarlı Olarak

Sürdürülebilir Kalkınma” dır. Çevresel sürdürülebilirlik, gelecek kuĢakların ihtiyaç duyacağı

kaynakların varlığını ve kalitesini tehlikeye atmadan günümüz ihtiyaçlarının karĢılanmasıdır.

Bölgede sürdürülebilir kalkınma konusu iĢlenirken pek çok ulusal ve uluslararası üst ölçekli

plan ele alınmıĢtır. Bunlardan BirleĢmiĢ Milletler Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Raporu‟na

göre çevre ekseninde altyapı ve atık giderme tesislerinin tamamlanması, temiz üretim ve

teknolojilerinin, çevre dostu ve doğal kaynakları tahrip etmeyen üretim mekanizmalarının

geliĢtirilmesi ve ulusal enerji tassarufunun sağlanması gerekmektedir. Kyoto Protokolü

gereğince CO2 ve diğer sera gazı emisyonlarının azaltılması zorunlu kılınmıĢtır. Dokuzuncu

Kalkınma Planı ise doğal ve kültürel varlıklar ile çevrenin gelecek nesilleri de dikkate alan bir

anlayıĢ içinde korunması ilkesini içermektedir. Ayrıca Dokuzuncu Kalkınma Planı‟nda

rekabet gücünün artırılması geliĢme ekseninde “çevrenin korunması ve kentsel altyapının

geliĢtirilmesi” bir öncelik olarak yer almaktadır. AB Entegre Çevre Uyum Stratejisi ve

AB‟nin kalkınma stratejileri arasında yer alan “iklim değiĢikliği ve temiz enerji”,

“sürdürülebilir üretim ve tüketim”, “doğal kaynakların daha iyi yönetilmesi” ulusal çevre

mevzuatında da öne çıkmaktadır. Bununla birlikte Türkiye‟deki ulusal planlardan Ulusal

Ġklim DeğiĢikliği Strateji Belgesi “iklim değiĢikliği ulusal hedefleri doğrultusunda temiz

üretim mekanizmalarını teĢvik edilmesi”, Türkiye Sanayi Politikası “ atık yönetimi”, Enerji

ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Stratejik Planı ve Türkiye için Enerji Verimliliği Stratejisi

149

“enerji verimliğininin artırılması” konularını ele alır. Tüm ulusal ve uluslararası yaklaĢımlar

doğrultusunda Bölge‟de entegre atıksu ve atık yönetimine, dıĢ ortam hava kalitesini

yükseltmeye, doğal kaynakların koruyarak kullanımına ve sürdürülebilir üretim

mekanizmalarına önem verilmektedir.

2.4.1 Doğal Kaynaklar ve Biyolojik ÇeĢitliliğin Korunması

290,5 km‟si Balıkesir‟de, 650 km‟si Çanakkale‟de olmak üzere toplam 940,5 km‟lik

kıyı Ģeridine sahip TR22 Güney Marmara Bölgesi barındırdığı ormanlar, akarsular, milli

parklar, kuĢ cennetleri gibi doğal kaynakları ile birçok ekosisteme ev sahipliği yapmaktadır.

Çanakkale ili ve Balıkesir ili sınırları içinde bulunan Kaz Dağları fauna ve flora

açısından dikkat çekicidir. Kaz Dağları endemik türler açısından özel bir zenginliğe sahiptir.

Manyas Gölü, Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı, Troya Tarihi Milli Parkı vb. değerlere

sahip olan Bölge, doğal kaynakların ve biyolojik çeĢitliliğin varlığı açısından ülke genelinde

önemli bir yere sahiptir.

Bölgede, yaĢam alanlarının Kaz Dağları olduğu bilinen ancak son yıllarda izine

rastlanılmamıĢ birtakım türler bulunmaktadır.162

Biyolojik çeĢitliliğin korunması ve biyolojik

kaynakların sürdürülebilir kullanımı, ekosistem bazlı planlama ve yönetim sistemlerinin

geliĢtirilmesi ve uygulanması; biyolojik çeĢitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı

konusunda halkın bilgi seviyesinin ve duyarlılığının artırılması; endemik ve tehlike altındaki

flora ve fauna türleri ile bunların yaĢam ortamlarının korunması Ulusal Biyolojik ÇeĢitlilik

Stratejisi ve Eylem Planı kapsamında ele alınan hedeflerden bazılarıdır. Ulusal Biyolojik

ÇeĢitlilik Stratejisi doğrultusunda biyolojik çeĢitlilik ve genetik kaynakların araĢtırılması,

korunması ve değerlendirilmesi, endemik türler üzerinde çalıĢmaların yürütülmesi, farkındalık

yaratma ve artırmaya yönelik çalıĢmalar Bölgenin sahip olduğu biyolojik çeĢitliliğin gelecek

nesillere aktarılması açısından faydalı olacaktır.

Önemli maden rezervlerine sahip TR22 Güney Marmara Bölgesi‟nde maden arama ve

iĢletme faaliyetleri yürütülmektedir. Sürdürülebilir kalkınma hedefleri ile uyumlu olarak,

madencilik çalıĢmalarının ulusal çevre mevzuatı özellikle de Çevresel Etki Değerlendirme

162 Çanakkale Valiliği Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Çanakkale Ġli Çevre Durum Raporu (2006-2007),

http://www2.cedgm.gov.tr/icd_raporlari/canakkaleicd2007.pdf


150

(ÇED) Belgesi hükümleri doğrultusunda gerçekleĢtirilmesi önemlidir. Bölge genelinde

madencilik faaliyetlerinin çevre koruma politikaları dikkate alınarak gerçekleĢtirilmesi doğal

kaynakların ekolojik dengeyi bozmadan ekonomiye kazandırılması açısından önem arz

etmektedir.

Bölgeye yönelik kalkınma hedefleri doğrultusunda biyolojik çeĢitliliğin korunması ve

doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı, Bölge açısından dikkate alınması gereken önemli

yaklaĢımlardan biri olmalıdır.

2.4.2 Su Kaynakları ve Atıksu Yönetimi

2008 yılı TÜĠK verilerine göre Bölgedeki toplam 87 belediyenin 76‟sında

kanalizasyon Ģebekesi ile hizmet verilirken, arıtma tesisi ile hizmet verilen belediye sayısı

12‟dir (Tablo 2.61).

Balıkesir ilinde Balıkesir Merkez, Burhaniye, Altınoluk, Edremit ve Ocaklar

Belediyesi atıksu arıtma tesisine sahip olan belediyeler olup, Çanakkale ilinde atıksu arıtma

tesisine (AAT) sahip belediyeler Ayvacık, Mahmudiye ve Kepez Belediyeleridir.163

Tablo 2.61 Kanalizasyon Ģebekesi ve arıtma tesisi ile hizmet verilen belediye sayıları ve

nüfusu (2008)


Toplam belediye sayısı 53 34 87 3225

Kanalizasyon Ģebekesi ile hizmet verilen

belediye sayısı 47 29 76 2421

Kanalizasyon Ģebekesi ile hizmet verilen nüfusun

belediye nüfusu içindeki oranı (yüzde) 94 89 92 88

Arıtma tesisi ile hizmet verilen belediye sayısı 9 3 12 442

Arıtma tesisi ile hizmet verilen nüfusun belediye

nüfusu içindeki oranı (yüzde) 47 7 27 56

Kaynak: TÜIK, 2008

163 Çevre ve Orman Bakanlığı, Atıksu Arıtımı Eylem Planı (2008-2012),

http://www.styd-cevreorman.gov.tr/DATA/aat_eylem_plani.pdf


151

Balıkesir Merkez Belediyesi tarafından kullanılmakta olan AAT, 2005 yılı itibariyle

faaliyete baĢlamıĢtır. Balıkesir AAT ilk kademede 326.000 kiĢilik nüfus için dizayn

edilmiĢtir. Tesisin toplam kapasitesi 67.000 m3/gün‟dür ve tesis 45.000 m

3‟lük debiye

sahiptir.164

DeĢarj izin belgesi olan tesis, deĢarjını Simav Çayı‟na yapmaktadır.

Burhaniye, Altınoluk, Edremit ve Ocaklar Belediyeleri tarafından fiziksel ve biyolojik

arıtma yapan arıtma tesisleri iĢletilmektedir. Edremit atıksu arıtma tesisi, Edremit, Akçay,

Kadıköy ve Zeytinli Belediyeleri tarafından ortak kullanılmaktadır.165

Tablo 2.61‟de belirtildiği üzere Çanakkale ilinde toplam 34 belediyeden sadece üç

tanesinde AAT bulunmaktadır. Ancak AAT inĢaat çalıĢmaları 2008 yılı sonrası tamamlanan

ve iĢletmeye alınan bir diğer belediye, Umurbey Belediyesi‟dir. Evsel atıksuların derin deniz

deĢarjı yapılması nedeniyle deniz suyu kalitesi büyük bir kirlilik tehdidi altındadır.166

Deniz

suyu kalitesinin korunması amacıyla yerleĢim yerlerinden kaynaklanan evsel atıksuların

bertarafı konusunda yerel yönetimler tarafından köklü tedbirler alınması önem arz etmektedir.

Çevre ve Orman Bakanlığı‟nın AAT bulunmayan yerel yönetim merkezlerinde AAT

kurulmasına yönelik genelgeleri doğrultusunda, Bölgedeki yerel yönetimler tarafından AAT

yatırımlarının 2017 yılına kadar tamamlanması planlanmıĢtır.167

Bölgede endüstriyel kaynaklı atıksu yönetimi ele alındığında, bazı sanayi tesislerinde

atıksu arıtma tesisi olmadığı göze çarpmaktadır. Balıkesir ilinde madencilik ve kağıt

iĢletmelerinden, Çanakkale ilinde ise deri iĢletmelerinden kaynaklanan atıksular su kaynakları

üzerinde kirlilik baskısı oluĢturmaktadır. Ayrıca bölge geneline yayılmıĢ mandıra ve

zeytinyağı imalathanelerinin de su kaynakları üzerinde olumsuz etkileri bulunmaktadır.

Bölgede endüstriyel atıksularını arıtma iĢlemine tabi tutan iĢletmelerin yanı sıra atıksularını

arıtmaya tabi tutmadan Ģehir kanalizasyonuna, yüzey sularına ve sulama kanallarına veren

bazı iĢletmeler de bulunmaktadır. Yüzey ve sulama sularına deĢarj edilen endüstriyel

atıksular, su kaynaklarında ciddi bir kirlenmeye sebep olmaktadır. KirlenmiĢ su kaynaklarının

164 Balıkesir Belediyesi, Balıkesir Belediyesi Stratejik Planı (2009-2014),

http://www.balikesir.bel.tr/strateji/2009_2014_stratejik_plan.pdf 165 Çevre ve Orman Bakanlığı, Atıksu Arıtımı Eylem Planı (2008-2012),

http://www.styd-cevreorman.gov.tr/DATA/aat_eylem_plani.pdf 166 Çanakkale Valiliği Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Çanakkale Ġli Çevre Durum Raporu (2006-2007),

http://www2.cedgm.gov.tr/icd_raporlari/canakkaleicd2007.pdf 167 Çevre ve Orman Bakanlığı, Atıksu Arıtımı Eylem Planı (2008-2012),


http://www.balikesir.bel.tr/strateji/2009_2014_stratejik_plan.pdf




152

tarımsal sulama amacıyla kullanılması sonucunda gerek toprak yapısında gerekse çeĢitli zirai

faaliyetlerde bir takım problemler ortaya çıkmaktadır.168

Bölgede yer alan mavi bayraklı plajlar Balıkesir ilinde 19 tane olup, bu plajlar

Ayvalık, Burhaniye, Edremit, Gömeç, Erdek ilçelerinde yer almaktadır. Çanakkale ilinde ise

5 tane olan mavi bayraklı plajlar Ayvacık ilçesinde bulunmaktadır.169

Ancak, kaçak vidanjör

boĢaltımı, kıyı bölgelerdeki yerleĢim alanlarının yetersiz altyapısı, sintine boĢaltımı, denize

ulaĢan kirlilik yükü yüksek yüzey ve yeraltı suları vb. kirleticiler deniz suyu kalitesini

olumsuz yönde etkilemektedir.170

2008 yılı TÜĠK verilerine göre Bölgedeki toplam 87 belediyenin 86‟sı içme ve

kullanma suyu Ģebekesi ile hizmet vermektedir. Türkiye genelinde içme ve kullanma suyu

Ģebekesi ile hizmet verilen nüfusun belediye nüfusu içindeki oranı yüzde 99 iken, Balıkesir

ilinde bu oran yüzde 98, Çanakkale ilinde ise yüzde 100‟dür (Tablo 2.62).

Tablo 2.62 Ġçme ve kullanma suyu Ģebekesi ve arıtma tesisi ile hizmet verilen belediye

sayısı ve nüfusu (2008)

Balıkesir Çanakkale TR22 TÜRKĠYE

Toplam belediye sayısı 53 34 87 3.225

Ġçme ve kullanma suyu Ģebekesi ile hizmet

verilen belediye sayısı 52 34 86 3.190

Ġçme ve kullanma suyu Ģebekesi ile hizmet

verilen nüfusun belediye nüfusu içindeki oranı

(yüzde)

98 100 99 99

Ġçme ve kullanma suyu arıtma tesisi ile hizmet

verilen belediye sayısı 7 3 10 434

Ġçme ve kullanma suyu arıtma tesisi ile hizmet

verilen nüfusun belediye nüfusu içindeki oranı

(yüzde)

49 33 41 50

Kaynak: TUIK, 2008

Bölge‟de içme ve kullanma suyu temin edilen ana kaynaklar yeraltı suları ve

barajlardır. Bölgede yeraltı sularının gereğinden fazla çekilmesi nedeniyle tuzlanma sorunu

kendini göstermektedir. Çanakkale, Kepez, Umurbey ve Biga Ovalarıyla Gelibolu

168 Balıkesir Valiliği Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Çevre Durum Raporu 2008 169 Mavi Bayrak Türkiye, http://www.mavibayrak.org.tr/tr/index.php 170 Balıkesir Valiliği Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Çevre Durum Raporu 2008

http://www.mavibayrak.org.tr/tr/index.php

153

Yarımadasındaki ovalarda tuzlanma sorunu bulunmaktadır.171

Su kaynaklarındaki çekimlerin

kontrolünün bir Ģekilde yapılmasına yönelik çalıĢmalar, tuzlanma riskinin önüne geçilmesi

açısından Bölge için faydalı olacaktır.

Güney Marmara Bölgesi yoğun tarımsal aktivitelerin gerçekleĢtiği bir bölgedir.

Bölgede kuru ve sulu tarım yapılan arazilerde önemli miktarda gübre ve zirai ilaç

kullanılmaktadır. Çanakkale ilindeki Atıkhisar ve Bayramiç Baraj göllerinde yapılan ölçümler

neticesinde tarımsal faaliyetlerde kullanılan gübrelerin tarımdan dönen sularla beraber su

kaynaklarına geçtiği ve ölçüm değerlerinin 1. sınıf su kalitesinde olması gereken

parametrelerin çok üzerinde olduğu anlaĢılmaktadır.

Balıkesir‟de Simav Çayı‟nda Ġl Çevre Müdürlüğü, Ġl Çevre Koruma Vakfı ve

TÜBĠTAK iĢ birliğinde örnek bir modelleme çalıĢması gerçekleĢtirilmiĢ, yapılan çalıĢma

neticesinde Simav Çayı‟nda oluĢan su kirliliğinin yüzde 55‟inin tarım, yüzde 45‟inin ise diğer

unsurlardan kaynaklandığı anlaĢılmıĢtır. Tarımsal kaynaklı atıksuların kontrolü noktasında iyi

tarım uygulamaları büyük önem kazanmaktadır. Su kaynaklarının korunmasına yönelik iyi

tarım uygulamaları, yüzeyden akan sulama suyunun toprak tarafından maksimum düzeyde

emilmesini ve tarımsal aktivitelerden dönen sulama suyu miktarının minimize edilmesini

hedefler.

Bölgedeki su kaynakları Marmara Havzası, Susurluk Havzası ve Kuzey Ege Havzası

sınırları içinde yer almaktadır. Havzaların kullanma kapasitelerini ve kirlilik düzeylerini

belirlemek amacıyla kaynak yönetim ve izleme sistemlerinin oluĢturulması su kaynaklarının

yönetimi açısından faydalı olacaktır.

2.4.3 Atık Yönetimi

2008 yılı TÜĠK verilerine göre, Balıkesir sınırları içinde bulunan 53 belediyeden üç

tanesinde atıklar düzenli olarak depolanmakta olup (Tablo 2.63), diğer belediyelerde atıklar

vahĢi depolanmaktadır.172


http://www2.cedgm.gov.tr/icd_raporlari/canakkaleicd2007.pdf 172 Balıkesir Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Balıkesir Ġl Çevre Durum Raporu 2008


154

Balıkesir ilinde kimya sektöründe faaliyet gösteren iĢletme sayısının az ve sanayinin

tarım ve gıda ağırlıklı olmasından dolayı tehlikeli atıklarla ilgili çok ciddi problemlerle

karĢılaĢılmamaktadır. ĠĢletmeler faaliyetleri sonucu oluĢan atıklarını biriktirmekte, büyük

ölçekli iĢletmelerde de geçici depolama alanları bulunmaktadır. Ġl dahilinde Çevre ve Orman

Bakanlığı izni olan bir adet tehlikeli ve özel atıkları yakıt olarak kullanan çimento fabrikası,

bir tane hurda kabloların geri kazanımına yönelik geçici çalıĢma izni verilmiĢ geri kazanım

tesisi ve bir tane tehlikeli maddeler içeren öğütme ve öğütme maddelerinin, tehlikeli

maddelerin kalıntılarını içeren ya da tehlikeli maddelerle kontamine olmuĢ ambalajlarının,

yağ filtrelerinin ve tehlikeli maddelerle kontamine olmuĢ metal atıkların geri kazanımı

konusunda geçici izin verilmiĢ geri kazanım tesisi bulunmaktadır. Ayrıca tehlikeli atıkların

taĢınması için lisanslı araçlar da mevcuttur.

Atık pillerin ve bitkisel atık yağların toplanmasına iliĢkin çalıĢmalar da

yürütülmektedir.173

Geri kazanım ile ilgili olarak, 2005 yılında ambalaj atıklarının geri

dönüĢümüne yönelik Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı ile iĢbirliği

içinde ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması çalıĢmalarına baĢlanmıĢ, yürütülen

çalıĢmalar neticesinde 2008 yılı itibariyle Balıkesir Ġl Merkezinin yüzde 50‟sine

ulaĢılmıĢtır.174

Tablo 2.63 kapsamında verilen 2008 yılı TÜĠK verilerine göre Çanakkale ilinde

atıkların bertaraf edilmesi amacıyla kurulmuĢ herhangi bir düzenli depolama sahası

bulunmamaktadır. Ancak, 2008 yılı sonrası tamamlanan iki atık yönetim projesi

bulunmaktadır. Projelerden biri Dünya Bankası tarafından desteklenen “Gelibolu Katı Atık

Bertaraf Tesisi Projesi” diğeri ise Avrupa Birliği tarafından desteklenen, Türkiye‟nin atık

yönetimi konusunda ilk iki pilot projesinden biri olan “Çanakkale Bölgesel Katı Atık

Yönetimi Projesi”dir.

Çanakkale-Lapseki-Umurbey-Kepez-Çardak-Kumkale-Ġntepe-Ġl Özel Ġdare Katı Atık

Yönetim Birliği‟nin faydalanıcısı olduğu proje kapsamında inĢaat çalıĢmaları tamamlanan

düzenli depolama sahası Ağustos 2009 tarihi itibariyle hizmete sunulmuĢtur.175

Depolama

173 Balıkesir Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Balıkesir Ġl Çevre Durum Raporu 2008 174 Balıkesir Belediyesi, Balıkesir Belediyesi Stratejik Planı (2009-2014),

http://www.balikesir.bel.tr/strateji/2009_2014_stratejik_plan.pdf 175 Çanakkale Belediyesi, Çanakkale Belediyesi 2009 yılı Faaliyet Raporu,

http://www.canakkale.bel.tr/dokumanlar/faaliyet_raporu_2009.PDF

http://www.balikesir.bel.tr/strateji/2009_2014_stratejik_plan.pdf

http://www.canakkale.bel.tr/dokumanlar/faaliyet_raporu_2009.PDF

155

sahasının fizibilite çalıĢmalarında öngörülen ömrü 20 yıl olup, üç hücreye sahip sahanın

depolama hacmi 1.345.045 m3 tür. Toplam tesis alanı 270.450 m

2 olan depolama sahasında,

sızıntı sularının arıtılmasına yönelik ön atıksu arıtma tesisi ve yeĢil atıklara yönelik kompost

tesisi bulunmaktadır. Proje kapsamında beĢ adet vahĢi çöp depolama sahası kapatılıp

rehabilite edilmiĢ ve ayrıca geri dönüĢtürülebilir atıkların toplanmasına yönelik üç adet geri

dönüĢüm merkezi kurulmuĢtur.

Çanakkale Merkez ilçede 2010 yılı baĢlarında ambalaj atıkları toplama ve ayırma

tesisi hizmete geçmiĢ, belirlenen pilot bölgelerde ambalaj atıklarının (kağıt, karton, plastik,

metal) ayrı toplanmasına yönelik çalıĢmalar gerçekleĢtirilmiĢtir.176

Atık pillerin ve bitkisel

atık yağların toplanmasına iliĢkin çalıĢmalar da yürütülmektedir.177

Tablo 2.63 Bertaraf Yöntemine Göre Belediye Atık Miktarı (2008)

BERTARAF YÖNTEMLERĠ

Toplam Belediye Çöplüğü

Düzenli depolama

sahalarına

götürülen

Açıkta

Yakma Gömme

A B B B A B A B A B

Balıkesir 53 415.498 46 256.159 3 145.925 1 314 1 9.330

Çanakkale 34 152.374 30 142.709 - - 1 1.098 - -

TR22 87 567.872 76 398.868 3 145.925 2 1.412 1 9.330

TÜRKĠYE 3.129 24.360.863 2.271 10.052.659 423 10.947.437 126 239.291 45 100.486

A: Belediye Sayısı, B: Atık Miktarı (ton/yıl)

Kaynak: TÜĠK, 2008

Bölgenin, Dünya Bankası ve Avrupa Birliği tarafından desteklenen atık yönetimi

projelerine ev sahipliği yapıyor olması ve Avrupa Birliği‟nin Katılım Öncesi Mali Yardım

Aracı kapsamında AB fonlarına hibe baĢvurusu yapılmıĢ Balıkesir Katı Atık Yönetim

Projesinin varlığı, Bölge vizyonununda ön plana çıkan çevreye duyarlı kalkınma anlayıĢını

desteklemektedir. Ancak bölge geneline bakıldığında, düzenli depolama sahasına sahip

belediye sayısının azlığı ve gerçekleĢtirilen vahĢi depolama uygulamaları; Bölgede atık

yönetim sisteminin geliĢtirilmesi, vahĢi çöp döküm sahalarının kapatılıp rehabilite edilmesi ve

176 Çanakkale Belediyesi, Çanakkale Belediyesi 2010 yılı Ocak-Haziran Beklentiler raporu,

http://www.canakkale.bel.tr/dokumanlar/2010_butce_6aylikgerceklestirme1.pdf 177 Çanakkale Valiliği Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Çanakkale Ġli Çevre Durum Raporu (2006-2007),


http://www.canakkale.bel.tr/dokumanlar/2010_butce_6aylikgerceklestirme1.pdf


156

entegre atık yönetim sisteminin kurulmasına iliĢkin çalıĢmaların yürütülmesi gereğini ortaya

çıkarmaktadır.

Bu yaklaĢım Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından 2008-2012 yılları için hazırlanmıĢ

Atık Yönetimi Eylem Planı ile uyumlu bir yaklaĢım olacak, aynı zamanda IX. Kalkınma

Planı‟nın “evsel nitelikli katı atık yönetiminde kaynakta ayrıĢtırma, toplama, taĢıma, geri

kazanım ve bertaraf safhalarının teknik ve mali yönden bir bütün olarak değerlendirilmesi;

yatırım ve iĢletme maliyetleri düĢük ve ülke Ģartlarına en uygun katı atık bertaraf teknolojisi

olan düzenli depolama yönteminin tercih edilmesi” Ģeklindeki hedefiyle de uyumlu olacaktır.

Katı atık yönetim hizmetlerinde yaĢanan en önemli problemlerden biri kendi temizlik

iĢleri veya katı atık yönetim iĢletmeleri olan çok sayıda küçük belediyenin bulunmasıdır. Bu

sistem, etkili ve ekonomik olmadığı gibi, maliyetlerin karĢılanamaması, yeterli kaynak ve

uygun teknolojinin bulunamaması ve genellikle de uygun katı atık yönetim uygulamalarının

hayata geçirilmesinde ilerleme kaydedilememesi gibi problemlere yol açmaktadır.178

Atık

Yönetimi Eylem Planı kapsamında yukarıda değinilen problemlerin çözümüne yönelik olarak

“Mahalli Ġdare Birlik Modeli” ele alınmaktadır. TR22 Güney Marmara Bölgesi‟nde

halihazırda kurulu atık yönetim birliği altı tane olup, bu birliklerin adları aĢağıda

verilmektedir:

Çanakkale ilinde kurulu birlikler

Çanakkale-Lapseki-Umurbey-Kepez-Çardak-Kumkale-Ġntepe-Ġl Özel Ġdare Katı Atık

Yönetim Birliği

Biga, Çan, Yenice ve Çevresi Katı Atık Yönetim Birliği

Ayvacık, Ezine, Bayramiç, Bozcaada, Geyikli, Gülpınar, Mahmudiye, Küçükkuyu ve

Çanakkale Ġl Özel Ġdarenin üyesi olduğu Troas Bölgesi Belediyeleri Katı Atık

Yönetim Birliği

Gelibolu, Eceabat, EvreĢe, Bolayır, Kavakköy Belediyeleri ve Çanakkale Ġl özel

Ġdaresinin üyesi olduğu Gelibolu Yarımadası Katı Atık Yönetim Birliği

Balıkesir ilinde kurulu birlikler

Körfez Belediyeler Birliği

Balıkesir Ġli Sürdürülebilir Çevre Yönetimi Belediyeler Birliği

178 Çevre ve Orman Bakanlığı, Atık Yönetimi Eylem Planı (2008-2012),

http://www.cygm.gov.tr/CYGM/Files/EylemPlan/atikeylemplani.pdf

http://www.cygm.gov.tr/CYGM/Files/EylemPlan/atikeylemplani.pdf

157

Yukarıda belirtilen birlikler arasında yabancı finansman kaynaklarından faydalanarak

atık yönetimine iliĢkin projelerini baĢarıyla tamamlayanlar ve ayrıca depolama sahasına

iliĢkin alan seçimi çalıĢmasını tamamlamıĢ olan birlikler bulunmaktadır. Bölgede bulunan

mahalli idare birlikleri arasında tecrübe aktarımı, ortak çalıĢma alanlarının oluĢturulması,

birliklere yönelik kapasite geliĢtirme programları; bahsi geçen mahalli idare birlikleri arasında

sinerji yaratılması ve Bölge genelinde entegre atık yönetim sisteminin kurulmasına yönelik

çalıĢmaların desteklenmesi açısından önemlidir.

Atık yönetimi konusunda yürütülen çalıĢmaların baĢarısı, özellikle hizmetin verildiği

hedef kitlenin sisteme dahil olması ile mümkün olacaktır. Bu kapsamda özellikle Bölge

halkının atık yönetimi konusunda farkındalığının artırılması Bölgeyi baĢarıya taĢıyacak

unsurlardan biridir.

2.4.4 Hava Kalitesi

Balıkesir ilinde evsel ısınma amaçlı doğalgaz kullanımı sanayide doğalgaz

kullanımına nazaran daha yaygındır.179

Çanakkale il genelinde ve Merkez ilçede ısınma

amaçlı daha çok fosil kaynaklı yakıtlar kullanılmaktadır. Ġl genelinde 2006 yılı itibariyle

doğalgaz kullanımına geçilmiĢ olup, ilerleyen yıllarda doğalgaz kullanımının artırılması

öngörülmektedir.180

Bu doğrultuda evsel ve sanayi amaçlı doğalgaz kullanımının

yaygınlaĢtırılması ve temiz enerji kaynaklarının kullanımı hava kalitesi açısından Bölge için

faydalı olacaktır.

Endüstriyel kaynaklı hava kirliliği açısından Balıkesir ilinde A Grubu emisyon iznine

sahip olan tesis sayısı 10, B Grubu emisyon iznine sahip olan tesis sayısı 116 iken Çanakkale

ilinde A Grubu emisyon iznine sahip iĢletme sayısı 4‟tür. Çanakkale ilinde B Grubu emisyon

iznine sahip olan iĢletme sayısı bulunmamaktadır. Hava kirliliği sınıfları açısından Balıkesir

Merkez ve Bandırma ilçesi 1. grup kirlilik sınıfında, diğer ilçeler ise 2. grup kirlilik sınıfında

bulunmaktadır. Çanakkale ilinde ise Merkez, Biga, Çan, Gelibolu ilçeleri 1. grup kirlilik

sınıfında, diğer ilçeler ise 2. grup kirlilik sınıfında bulunmaktadır.181

Hava kirliliğine neden

179 Çevre ve Orman Bakanlığı, Temiz Hava Eylem Planı,

http://www.cygm.gov.tr/CYGM/Files/EylemPlan/Temiz_Hava_Eylem_Plani.pdf 180 Çanakkale Valiliği Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Çanakkale Ġli Çevre Durum Raporu (2006-2007),

http://www2.cedgm.gov.tr/icd_raporlari/canakkaleicd2007.pdf 181 Çevre ve Orman Bakanlığı, Temiz Hava Eylem Planı,

http://www.cygm.gov.tr/CYGM/Files/EylemPlan/Temiz_Hava_Eylem_Plani.pdf




158

olan kirleticelere karĢı gerekli önlemlerin alınarak dıĢ ortam hava kalitesinin iyileĢtirilmesi

Bölge açısından faydalı olacaktır.

2.4.5 Çevre Düzeni Planları

11 Kasım 2008 tarih ve 27051 sayılı Resmî Gazete‟de yayınlanan Çevre Düzeni

Planlarına Dair Yönetmelik, doğal, tarihi ve kültürel zenginliğin korunarak, ekonomik

kararlarla ekolojik kararların bir arada düĢünülmesine imkan veren, genel arazi kullanım

kararları ile bunlara iliĢkin strateji ve politikaları oluĢturmak ve çevre kirliliğini önlemek

amacıyla nazım ve uygulama imar planlarına esas teĢkil etmek üzere bölge ve havza bazında

1/50.000-1/100.000 ölçekteki çevre düzeni planlarının hazırlanmasına, hazırlatılmasına,

onaylanmasına, izlenmesine, denetlenmesine ve bu planlar üzerinde yapılacak değiĢikliklere

iliĢkin usul ve esasları düzenlemektedir. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevresel Etki

Değerlendirmesi ve Planlama Genel Müdürlüğü‟nün Çevre Düzeni Planlarına iliĢkin

haritasına göre Çanakkale ili “il çevre düzeni planı yapılması bir program dahilinde olmayan

iller” arasında yer almakta, Balıkesir ili “çevre düzeni planı çalıĢmaları ilgili valiliği veya

büyükeĢir belediyesince yapılan iller kapsamında yer almaktadır.182

Ġl çevre düzeni planları

sürdürülebilir kalkınma yolunda ilerleyen TR22 Düzey 2 Bölgesi için özellikle ekonomik

kararlar ile ekolojik kararların entegrasyonu açısından önemli olacaktır.

2.4.6 Doğal Risk Faktörleri

Güney Marmara Bölgesi çeĢitli doğal risk faktörlerinin etkisi altındadır. Özellikle I.

derece deprem bölgesinde bulunması, sel ve heyelan tehlikeleriyle karĢı karĢıya kalma

potansiyeli, ormanlık alanların yoğun olmasının getirdiği yangın tehlikesi bölge açısından

sıralanabilecek risk faktörleri arasında yer almaktadır.

AĢağıda yer alan Türkiye deprem bölgesi haritası incelendiğinde, TR22 Güney

Marmara Bölgesi‟nin, I. derece deprem bölgesinde yer aldığı görülmektedir. Türkiye‟nin

kuzey kesiminde doğu-batı doğrultusunda uzanan kuzey Anadolu deprem kuĢağı yaklaĢık

1500 km uzunluğa sahiptir. Marmara Bölgesi‟nde; Saros Körfezinden baĢlar, Doğu Anadolu

Bölgesi‟ndeki Aras Vadisi‟ne kadar uzanır. Bu kuĢak Gelibolu, Marmara Denizi‟nin derin

182 Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Düzeni Planları

http://www.cedgm.gov.tr/CED/AnaSayfa/CevreDuzeniPlani.aspx?sflang=tr

159

kısımları, Ġzmit Körfezi, Adapazarı, Düzce-Bolu, Gerede, Merzifon, Suluova, Erbaa-Niksar,

Kelkit vadisi ile Erzincan, Erzurum, Varto ve Van üzerinden geçen bir hat Ģeklinde uzanır.

Ayrıca Çanakkale, Edremit, Bursa ve Ġznik bu kuĢak içerisinde kalır.

Harita 2.19 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası

Kaynak: T.C. BaĢbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi BaĢkanlığı,

http://www.deprem.gov.tr/Sarbis/Shared/DepremHaritalari.aspx

Çanakkale ilinde sel felaketi potansiyel afet türlerinden biridir. Çanakkale Ġl Merkezi

1961 ve 1964 yıllarında iki sel felaketi atlatmıĢtır. Topraklarının yarısından fazlasının

ormanlık alanlarla kaplı olması ve ormanların yangına hassas bölgeler oluĢturması sebebiyle,

Çanakkale ilinde özellikle yaz dönemlerinde meydana gelen irili ufaklı yangınlar ilin orman

varlığını tehdit etmektedir.183

Çanakkale ilinde zaman zaman heyelan problemi ile karĢı

karĢıya kalınmıĢtır. Örneğin Biga ilçesinde 1995 yılından itibaren baĢlayan heyelan problemi

2000 yılından itibaren etkisini arttırmıĢ ve 2003 – 2004 yıllarında büyük çapta iki göçme

meydana gelmiĢtir. Çanakkale Ġl Çevre Durum Raporu (2006-2007) kapsamında heyelanın

meydana geldiği alanda halen heyelan tehditinin olduğu ancak il kayıtları incelendiğinde bu





160

alan dıĢında diğer ilçe, belde ve köylerinde heyelan riski taĢıyan baĢkaca herhangi bir saha

bulunmadığı aktarılmaktadır.

Balıkesir Valiliği Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü‟nün 2008 yılı Çevre Durum Raporu

kapsamında Balıkesir ilinde 1991 ve 1996 yıllarında birer kez, 1998 yılında ise dört kez su

baskını meydana geldiği, Bayındırlık ve Ġskan Müdürlüğü tarafından 1981 ve 1991 yılları

arasında ise 5 adet heyelan tespit edildiği aktarılmaktadır.

TR22 Güney Marmara Bölgesi‟ne yönelik planlama ve yapılaĢma süreçlerinde afet

tehlike ve risklerini dikkate alan yöntem ve yaklaĢımların uygulanması, risk azaltma ile ilgili

Ar-Ge çalıĢmalarının gerçekleĢtirilmesi, ilgili paydaĢlar arasında iĢbirliği ve koordinasyonun

artırılması, halkın farkındalığının artırılmasına yönelik çalıĢmaların yürütülmesi, vb.

uygulamaların gerçekleĢtirilmesi Bölge açısından faydalı olacaktır.

2.5 GZFT Analizi

“Güney Marmara Bölge Planı (2010-2013)” kapsamında TR22 Düzey 2 Bölgesi‟nin

ekonomik, sosyal, kültürel, coğrafi ve çevresel durumunu tespit edebilmek amacıyla sektörel ve

tematik alanlarda GZFT analizinden faydalanılmıĢtır. GZFT analizi mevcut olan yapının

güçlü ve zayıf yönleri ile fırsat ve tehditlerinin belirlenmesidir. Bölgenin avantajlı ve

dezavantajlı taraflarının belirlenmesi sürecinde Çanakkale ve Balıkesir illerinde 16-18 Mayıs

2010 tarihlerinde arama konferansları184

gerçekleĢtirilmiĢtir. Katılımcılık ilkesi uyarınca

bölgedeki kamu kurumu, üniversite, birlik ve STK temsilcileri çağrılarak çok sayıda paydaĢın

fikri alınmıĢtır.

“Güney Marmara Bölge Planı (2010-2013)” kapsamında TR22 Düzey 2 Bölgesi için

hazırlanmıĢ olan GZFT analizine ait tespitler aĢağıdaki tablolarda gösterilmektedir.

184 Katılımcı listesi için Ekler kısmına bakınız.

162

Güçlü Yanlar

Doğal kaynaklar ve yeraltı kaynakları açısından zenginlik

AB‟ye Yakınlık

Ġstanbul, Ġzmir ve Bursa Gibi Büyük Pazarlara (Metropollere) Yakınlık

Tarım, Hayvancılık ve Madencilik Konusunda Önde Gelen Bölgelerden Biri

Olması

Bölge illerinin her birinin üniversiteye sahip olması

Yatırıma DönüĢtürebilecek Mevduat Rezervinin Yüksekliği

Doğal, Tarihi ve Arkeolojik-Kültürel (Antik Kentler) Miras

Yenilenebilir Enerji Kaynakları Potansiyeli

Biyolojik ÇeĢitlilik ve Ekosistem

Rekabet Edebilirliği Yüksek Büyük Ölçekli ĠĢletmelerin Varlığı

Tarım ve hayvancılığa elveriĢli arazilerin varlığı

Bölgede iĢsizlik oranının Türkiye ortalamasının altında seyretmesi

Bölgedeki kadın istihdam oranının Türkiye ortalamasının üstünde olması

Ġlköğretim okullaĢmasında oranınında yüzde 100‟lük oranın yakalanmıĢ

olması

Zayıf Yanlar

Bölge içi geliĢmiĢlik farklarının çok yüksek olması

Yatırımların OSB‟lere yönlendirilememesi

Bölgede giriĢimcilik, Ar-Ge, yenilikçilik, markalaĢma ve proje üretme

kültürünün geliĢmemiĢ olması

Tescillenen patent, faydalı model ve endüstriyel tasarım sayısının az olması

Tanıtım ve lobi faaliyetlerinin eksik olması

DıĢ ticaret bilincinin geliĢmemiĢ olması

Bölgenin ekonomisinde tarımın payının yüksek olmasından dolayı gelirlerin

dalgalı bir yapı arz etmesi

Bölgedeki KOBĠ‟lerin kurumsal kapasitelerinin geliĢmemiĢ olmaması

Bölge büyük iĢletmelere ev sahipliği yapmasına rağmen bu iĢletmelerin

KOBĠ‟lerle arasındaki bağlantıların zayıf olması

Bölgenin ulusal ve uluslararası destek programlarından yeterli düzeyde

faydalanamaması

Organik tarım sektöründe nitelikli ara eleman olmaması

Tarımsal örgütlenmenin etkinsizliği

KOBĠ‟lerde çalıĢanların mesleki ve teknik niteliklerinin yetersizliği

Bölgenin sağlık sektörü göstergelerinde Türkiye ortalamasının altında

olması

Ulusal ve uluslararası rekabetin en önemli gerekliliklerinden olan

kümelenme konusunda Bölgede hiç bir çalıĢmanın mevcut olmaması

Ġyi tarım uygulamaları sertifikalı iĢletmelerin azlığı ve bu konuda

farkındalığın yetersizliği

Turizm sezonunun kısalığı

Kıyı Ģeridinde ikincil konutların çokluğu

Tarım arazilerinin küçük ve parçalı olması

Deniz, hava ve demiryolu ulaĢımının birbirinden kopuk ve yetersiz olması

Liman v havaalanlarının kapasitelerinin düĢük olması

Yetersiz çevresel altyapı

Su kaynaklarının kontrolsüz kullanımı

Emisyon izni olmayan sanayi tesislerin çokluğu

BüyükbaĢ hayvancılık yapan iĢletmelerin az sayıda hayvan sahibi olması ve

ölçek ekonomisinden faydalanılamaması

Atık yönetimin yeterli olmaması

163

Fırsatlar

Sahil Ģeridinin uzunluğu ve deniz bağlantısının olması

MarkalaĢmaya uygun tarım ürünlerinin varlığı

Yakın gelecekte ulaĢım ağlarının geliĢtirilecek olması

Bölgedeki genç, faal nüfus yoğunluğu

Dünya‟da turizm sektörünün geliĢme göstermesi ve yeni turizm

enstrümanlarının (doğa turizmi, sağlık turizmi) bölge dokusuna uyması

Üniversite, kamu kurum ve kuruluĢları, iĢ dünyası ve yerel yönetimler

arasında iĢbirliği

AB içindeki sektörel olarak yarıĢtığımız rakiplerin ekonomik darboğazda

bulunması

Dünyada organik gıda pazarının büyümesi

Çevresindeki büyük metropollerdeki yatırım kapasitesinin dolmuĢ olması

Dünyada alternatif enerji kaynaklarına yönelimin artması

Bölgenin yoğun göç almaması nedeniyle göç kaynaklı olumsuzlukların

olmaması

Bölgedeki sivil toplum örgütlerinin çoğulcu anlayıĢa uygun çok çeĢitli

olması

Örtüaltı tarım ve balıkçılık gibi günümüze kadar değerlendirilmemiĢ

potansiyelin varlığı

Bölge illerinde araĢtırma hastanelerinin olması

Atık yönetimi konusunda iyi uygulamaların bulunması

Kalite ve standardizasyonu sağlandığı taktirde tarım ürünlerinin AB

ülkelerine ihracat potansiyelinin olması

Bölgenin termal kaynaklarının turizm, tarım ve enerji elde etmek amacıyla

kullanılabilecek olması

Altyapı ve arıtma tesislerine iliĢkin yatırımların artması

AB ve ulusal enerji politikalarının yenilenebilir enerjiyi desteklemesi

Çevreyle ilgili projelerin AB programlarınca desteklenmesi

Tehditler

Bölgedeki illerin çevre düzeni planı olmaması

AB ülkelerinin yüksek tarım destekleri

Bölge dıĢına beyin göçü

Bölgenin Ciddi Doğal Afet Riski TaĢıması

Yeraltı ve yerüstü sularının sanayi ve evsel atıklar nedeniyle kirlenmesi

Tarım alanlarının yanlıĢ tarımsal uygulamalar sonucunda sürdürülebilir bir

Ģekilde kullanılamaması

AB müktesabatına uyum sürecinde tarımdan geçinen nüfus oranlarının

düĢecek olması

Deniz trafiğinin getirdiği özellikle denize dökülen petrol ve diğer tehlikeli

atıklardan kaynaklanan kirlilik riski

Bölgedeki sanayinin büyük bölümünün enerji yoğun olması

YanlıĢ sulama tekniklerinden dolayı toprakta tuzlanma riski

Marmara Denizi‟ndeki kirliliğin balıkçılığı tehdit etmesi

164

3 VĠZYON, AMAÇ, HEDEF VE STRATEJĠLER

TR22 Düzey 2 Bölgesi; doğal, tarihi ve kültürel değerleri ile turizmde, ürün çeĢitliliği

ile tarımda, bereketli topraklarının sunduğu ürünlerin ve yeraltı kaynaklarının iĢlenmesi ile

sanayide öne çıkan bir bölgedir.

Bölgenin ihtiyaçları ve öncelikleri gözetilerek ulaĢılabilir daha iyi bir geleceği

hedefleyen bölge vizyonu: çevresel dengeleri gözeten, sorunları önceliklendiren, küresel

rekabette etkinliği artıran, temel amaç ve önceliklere yoğunlaĢan stratejik bir yaklaĢıma

sahiptir. Bu yaklaĢım dahilinde Bölgenin Marmara ve Ege Denizi kıyısı olması; doğal,

kültürel ve tarihi mirası; verimli tarım toprakları; yenilenebilir enerji kaynakları potansiyeli ile

Bölge, ekonomik ve sosyal açıdan değerini ortaya koymaktadır.

Bölge vizyonunun oluĢturulmasında bölgeyi uzun vadede ulusal ve küresel

rakiplerinin önüne geçirebilecek özelliklerin öne çıkarılması amaçlanmıĢtır. Bölgenin

vizyonu; arama konferansları, derinlemesine görüĢmeler ve anket araĢtırmaları ıĢığında

paydaĢların katılımıyla belirlenmiĢ olup “Beşeri ve sosyal sermayesini geliştirmiş, girişimcilik

ruhunu canlandırarak tarım ve turizm sektörlerinde küresel rekabet seviyesine ulaşmış,

sanayisi katma değeri yüksek sektörler lehine gelişmiş; Kaz Dağları, Truva, Gelibolu,

Manyas Kuş Cenneti gibi kültürel ve doğal zenginlikleriyle çevreye duyarlı kalkınmış,

YAŞANACAK BÖLGE” Ģeklinde ifade edilmiĢtir.

Vizyona ulaĢmak için geliĢme eksenleri doğrultusunda belirlenen stratejik amaçlar üç

baĢlık altında toplanmıĢtır, bunlar;

Rekabet Edebilirliğin Artırılması,

BeĢeri Sermayenin ve Sosyal YaĢamın GeliĢtirilmesi,

Çevresel Sürdürülebilirliğin Sağlanmasıdır.

165

AMAÇ 1 : REKABET EDEBĠLĠRLĠĞĠN ARTIRILMASI

TR22 Güney Marmara Bölgesinin küresel ekonomide yerini alabilmesi, bölgenin

rekabet kapasitesini artırabilmesine bağlıdır. Bu bir taraftan, öncelikli ve potansiyel taĢıyan

sektörlerin daha rekabetçi bir yapıya kavuĢturulmasını gerektirmektedir. Diğer taraftan

sektörel geliĢmenin sağlanmasında, giriĢimcilik, AR-GE ve yenilikçilik kapasitesinin

artırılmasını, markalaĢma ve standartlaĢmanın sağlanmasını, ulaĢım ve sanayi altyapısının

geliĢtirilmesini ve etkili kullanılmasını, daha rekabetçi hale gelen üretimin dıĢ piyasalarla

bağlantısının güçlendirilmesi Ģeklindeki yatay öncelikler ön plana çıkmaktadır.

Ayrıca, bölgenin zengin çevresel ve kültürel değerlerinin geliĢme sürecinde

korunmasına yönelik olarak, ekonomik faaliyetler ile bunları destekleyici yatay önceliklerin

çevreye duyarlı bir Ģekilde gerçekleĢtirilmesi gerekmektedir. Bu yöndeki stratejiler, ilgisine

göre aĢağıdaki stratejiler kapsamında ele alınmıĢ olup çevresel sürdürülebilirliğin

sağlanmasına yönelik Amaç 3 ile tamamlayıcı bir Ģekilde düzenlenmiĢtir. Bu kapsamda, bu

yöndeki hedef ve stratejilerin hayata geçirilmesinde ve izlenmesinde eĢgüdüm sağlanacaktır.

Plan döneminde tarım ve turizmin geliĢtirilmesine öncelik verilecek, diğer taraftan

orta ve uzun vadede bölgenin sanayi yatırımları için cazibe teĢkil edeceği, bölgenin zengin

maden yataklarının daha da önem kazanacağı öngörüsüyle bu sektörlerdeki sürdürülebilir

geliĢme politikalarının ilk adımları atılacaktır.

Bölgede halen Türkiye ortalamasının üzerinde bulunan tarım sektörü istihdam payının,

kısa ve orta vadede yine ortalama üzerinde kalacağı tahmin edilmekle birlikte, tarım

istihdamında uzun vadeli azalma eğilimine bağlı olarak düĢeceği tahmin edilmektedir. Turizm

sektörünün, bölgenin rekabet avantajlarını değerlendirmenin yanında açığa çıkacak bu

iĢgücüne istihdam sağlanmasında etkili olması öngörülmektedir. Bölgede sanayinin

geliĢmesinde hem bölge dıĢından gelen hem de bölgede geliĢen giriĢimciliğin etkili olması

beklenmektedir. Özellikle bölgeye yatırımcı çekilmesinde ve giriĢimlerin desteklenmesinde,

çevresel sürdürülebilirlik gözetilerek, görece yüksek teknolojili ve çevre dostu yatırımlara

öncelik verilecektir.

166

HEDEF 1 : Tarım Sektörünün Rekabetçi Bir Yapıya KavuĢturulması

Tarım sektörü, bölge istihdamının yüzde 40‟ını oluĢturması, bu anlamda ekonomiye

katkıda bulunması, iç piyasada sahip olduğu rekabet avantajlarının yanında ihracat artıĢ

kapasitesinin bulunması, bölgedeki toprak kaynaklarının korunması ile sosyal ve kültürel

özelliklerinin sürdürülmesindeki rolü nedeniyle, bölgenin geliĢmesinde anahtar sektörlerden

birisidir. Bölgenin geliĢme sürecinde, tarımın istihdam içindeki payının azalması beklenmekle

birlikte, bölge ekonomisinde önemini koruyacağı, rekabetçi bir gıda sanayiyle bütünleĢerek

bölge kalkınmasında etkili olacağı öngörülmektedir.

AB ile bütünleĢme perspektifinde Türkiye‟nin de ortak tarım piyasalarına dahil

olabileceği, küreselleĢen dünya ekonomisinde tarım ve gıda ürünleri ticaretinde de rekabetin

attığı göz önüne alındığında, daha rekabetçi bir tarımsal yapının oluĢturulması giderek daha

fazla önem kazanmaktadır. Diğer taraftan geliĢmiĢ ülkelerde ve Türkiye‟de yüksek gelir

gruplarının tarım ve gıda ürünlerinde gıda güvenliği, kalite ve çevre standartlarına uyum

konularında giderek artan talepleri, daha yüksek kaliteli, organik ve/veya bölgeye has

ürünlerin markalaĢma, piyasa bulma ve yaygınlaĢma imkanlarını artırma yönünde fırsatlar

sağlamaktadır.

Bu fırsatların değerlendirilmesinde, çiftçilerin eğitim ve örgütlenme, tarım ve

hayvancılık iĢletmelerinin verimliklilerini artırma ve standartlara uyum sağlama

konularındaki eksikliklerinin giderilmesi önemini korumaktadır. Ayrıca, toprak ve su

kaynaklarının etkili ve sürdürülebilir bir Ģekilde kullanılması amacıyla altyapının

geliĢtirilmesi, çevreye duyarlı tarım konusunda bilincin yükseltilmesi de kısa vadede

giriĢilecek öncelikler arasındadır.

Bu kapsamda:

1. Tarımda verimliliği, rekabetçiliği ve sürdürülebilirliği sağlamak yönünde, çiftçilerin,

çiftçi örgütleri yöneticilerinin ve tarım profesyonellerinin bilgi, beceri ve bilinç

seviyelerinin artırılmasına yönelik olarak bölgedeki üniversiteler, il tarım müdürlükleri

ve diğer paydaĢlarla beraber düzenlenecek eğitim ve bilgilendirme etkinlikleriyle

programlar düzenlenecektir. Bu programlarda, temel iĢletme, üretim, pazarlama ve e-

ticaret, proje fikri oluĢturma, mali yönetim ve denetim, örgütlenme gibi konulara yer

verilecektir.

167

2. Tarımsal örgütlenmeyi yaygınlaĢtırmak, mevcut örgütlerin kapasitelerini arttırmak

amacıyla eğitim ve örgütlenme faaliyetleri, tarım il müdürlükleri ve üretici üst

örgütlenmeleriyle iĢbirliği içinde yürütülecektir.

3. Üretici örgütlerinin, tarım ve kırsal alanla ilgili paydaĢların birbirleriyle iletiĢimlerini

arttırmalarına ve deneyimlerini paylaĢarak etkinliklerini artırmalarına yardımcı olmak

amacıyla ortak platformlar oluĢturulacaktır.

4. Ekonomik olarak sulu tarım yapılabilecek alanlarda sulu tarıma geçilmesine yönelik

baraj, gölet, kapalı sulama kanalı gibi yatırımların gerçekleĢtirilmesi ve mevcut

altyapının yaygınlaĢtırılması, DSĠ ve il özel idarelerince koordinasyon halinde

gerçekleĢtirilecektir.

5. Su tasarrufu sağlamak ve sulamanın sebep olabileceği olumsuz çevresel etkileri

azaltmak amacıyla basınçlı sistemlere geçiĢ ve münavebeli ekim konusunda, çiftçiler il

tarım müdürlükleri ile koordinasyon içinde bilinçlendirilecek, üreticilerin bu yöndeki

yatırım ihtiyaçlarının giderilmesinde finansman imkanlarına eriĢimi

kolaylaĢtırılacaktır.

6. Sulama ve tarımsal üretimin daha verimli yapılabilmesi için arazi toplulaĢtırma

çalıĢmaları yürütülecektir.

7. Tarım il müdürlükleri, üretici örgütlenmeleri, standardizasyon kuruluĢları ve ilgili sivil

toplum örgütleriyle iĢbirliğine gidilerek çevreye duyarlı tarım, organik tarım, HACCP

ve izlenebilirlik bileĢeni içeren iyi tarım uygulamaları konusunda eğitim,

bilinçlendirme ve yaygınlaĢtırma programları yürütülecektir.

8. Süt kalitesini artırmak üzere süt sağımının mekanizasyonu ve süt üretim süreçlerinin

iyileĢtirilmesine yönelik yatırımlar, ilgili kamu kurumlarınca sağlanan finansman

imkanlarına öncelik verilerek desteklenecektir.

9. Yem bitkisi ekiminin özendirilmesi, mera alanlarının aĢırı kullanımı nedeniyle

gördüğü zararın azaltılması, bozulmuĢ meralarda ıslah çalıĢmaları yürütülmesi

konularında Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı ile üretici örgütlenmeleri arasındaki

eĢgüdüm güçlendirilecektir.

10. Gökçeada ve Bozcaada‟da uygulandığı gibi, Marmara, AvĢa ve Ekinlik adalarında

organik zeytin-zeytinyağı, üzüm, sebze, hayvansal ürünler üretimi özendirilecek,

ilçenin turizm potansiyeli değerlendirilerek üretilen organik ürünlerin tanıtımı ve

pazarlanmasına yönelik çalıĢmalar desteklenecektir.

11. Bölgenin iklim ve koĢullarına uygun tohum, fidan, fide geliĢtirilmesi için Ege

Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü ve Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü ile il

168

tarım müdürlükleri arasındaki iĢbirliği yoğunlaĢtırılacak, bölgeye uygun çeĢitlerin

üretimi ve yaygınlaĢtırılmasına yönelik olarak üretici iĢletmeler ve tarım örgütleriyle

iĢbirliğine gidilecektir.

12. Yerel beceri ve kaynakların sürdürülebilir kullanımı yoluyla yerel koĢullara uygun

yeni faaliyetlerle tarımsal üretimin çeĢitlendirilmesine katkı sağlanacaktır. Su ürünleri

üretiminde, sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde kültür balıkçılığının payı artırılacak,

balık avcılığı kontrolleri sıklaĢtırılacaktır. Bölgenin jeotermal kaynaklarını kullanan

ısıtmalı örtü altı tarımı sistemleri yaygınlaĢtırılacaktır. Üreticilerin bu konulardaki

kamu desteklerine eriĢimi kolaylaĢtırılacaktır.

HEDEF 2 : Turizm Sektörünün Rekabet Gücünün Artırılması

Bölgenin yüksek turizm potansiyeli, doğru stratejilerle değerlendirildiği takdirde

turizm sektörü kalkınmada önemli bir faktör olacaktır. Turizmin geliĢtirilmesinde, çevresel

sürdürülebilirlik gözetilerek bölgenin kendine has ve çeĢitlilik arz eden turizm potansiyellerini

kullanarak bölgenin daha rekabetçi hale gelmesi, faaliyetlerin çeĢitlendirilerek turizm

sezonunun tüm yıla yayılması, bölgeye yapılan ziyaret sayısı ve turizm alanlarında konaklama

günlerinin artırılması amaçlanmaktadır.

Bu kapsamda ulaĢım ve çevre altyapısı ile insan kaynaklarının iyileĢtirilerek turizm

konusundaki giriĢimlerin artırılması, iĢbirliğinin güçlendirilmesi, tesis ve hizmet kalitesinin

yükseltilmesi ve klasik deniz-kum-güneĢ turizmine ek olarak bölgenin termal, kültür, doğa,

spor, av, batık turizmi, ve yat turizmi gibi alternatif turizm olanaklarından en iyi Ģekilde

faydalanması hedeflenmektedir. Bu öncelik kapsamındaki stratejiler, altyapının geliĢtirilmesi,

beĢeri kaynakların geliĢtirilmesi ve çevrenin korunmasına yönelik hedef ve stratejilerle uyum

ve eĢgüdüm içinde yürütülecektir

Bölgede turizmin geliĢmesi yönünde kamu tarafından gerçekleĢtirilecek stratejilerin

yanında, desteklenecek proje ve faaliyetlerin de, Ayvalık, Edremit, Burhaniye, Gömeç,

Ayvacık, Ezine, Erdek, Bozcaada ve Gökçeada gibi hâlihazırda öne çıkan merkezlerin

yanında; termal turizm geliĢme potansiyeli bulunan Gönen-EkĢidere, Bigadiç-Hisarköy,

Manyas- Kızık, Susurluk-Kepekler, Sındırgı-Hisaralan, Çan-Etili, Yenice-Hıdırlar, Ayvacık-

Tuzla, Ezine-Kestanbol ve Biga-Kırkgeçit yöreleri; ekoturizm, spor ve sağlık turizmi

potansiyeli bulunan Kaz Dağları, Alaçam Dağları ve bölgenin büyük bir kısmını kaplayan

169

orman alanları; özellikle Gelibolu Yarımadası ile baĢta Troya ve Assos olmak üzere antik

kalıntıların bulunduğu yörelerde yoğunlaĢması öngörülmektedir.

Bu kapsamda

1. Bölgenin kıyı, termal, doğa, deniz, kültür vb. alternatif turizm çeĢitlerinde sahip

olduğu değerlerin yurt içinde ve yurt dıĢında etkili bir Ģekilde tanıtımı yapılacak, bu

suretle bölgeye turist ve nitelikli yatırım çekilmesi yönünde ilgili kamu kurumları,

TÜRSAB, TÜROFED, TUROB, TYD, POYD gibi sivil toplum kuruluĢları ve meslek

örgütleri arasında iĢbirliği güçlendirilecektir.

2. Turizm potansiyeli yüksek bölgelerde nitelikli konaklama, eğlence ve yeme içme

tesisleri kurulması, mevcut olanların niteliklerinin yükseltilmesi desteklenecektir.

3. Termal turizmin geliĢme potansiyeli bulunan Gönen-EkĢidere, Bigadiç-Hisarköy,

Manyas- Kızık, Susurluk-Kepekler, Sındırgı-Hisaralan, Çan-Etili, Yenice-Hıdırlar,

Ayvacık-Tuzla, Ezine-Kestanbol ve Biga-Kırkgeçit jeotermal sahalarından temin

edilen termal kaynakların turizme yönelik olarak sürdürülebilir kullanımının

yaygınlaĢtırılmasına iliĢkin giriĢimler özendirilecektir.

4. Kaz Dağları, Alaçam Dağları ve bölgenin büyük bir kısmını kaplayan orman

alanlarında ekoturizmin geliĢtirilmesi, doğa yürüyüĢlerinin düzenlenmesi, dağ

köylerine gelir sağlayacak Ģekilde yayla turizminin yaygınlaĢtırılması, izinli sahalarda

kontrollü bir Ģekilde av turizminin yapılması ve uygun alanların kamping faaliyetleri

için geliĢtirilmesi amacıyla sivil toplum örgütleri, ilgili kurum ve kuruluĢların iĢbirliği

geliĢtirmeleri özendirilecek, bu alanlarda yatırım yapmak isteyen özel giriĢimciler

teĢvik edilecektir.

5. Kaz Dağları‟nın eteklerinde bol oksijenli alanlarda özellikle Avrupa‟nın yaĢlı

nüfusunun dinlenme ve tedavi taleplerine odaklanacak rehabilitasyon merkezleri

kurulması yönünde piyasa araĢtırması ve fizibilite çalıĢmalarına destek verilecek, bu

kapsamda özellikle çevresel zenginliklerin korunması ve çevresel değerlerin

sürdürülebilirliği ilkeleri doğrultusunda elde edilecek sonuçlara göre planlama

çalıĢmaları baĢlatılacaktır.

6. Ağırlıklı olarak Akdeniz ve Güney Ege‟de geliĢen yat turizminin Güney Marmara

Bölgesinde de geliĢtirilmesi amacıyla Burhaniye yat limanı ve Ayvalık marinasının

ulusal ve uluslararası pazarda tanıtılması için ilgili kurumlarla iĢbirliği yapılacaktır.

170

Burhaniye yat limanının uluslararası yat trafiğine dahil edilmesi için projeksiyon

hazırlama ve planlama çalıĢmaları desteklenecektir.

7. Bölgedeki doğal ve kültürel varlıklar ile özellikle uluslararası alanda tanınan Troya,

Assos, Alexandreia Troas, Apollon Siminteus gibi antik kentler korunarak turizme

kazandırılacaktır. Antandros, Daskyleion, Kizikos, Zeytinli Ada, Güre Antik Hamam

gibi ören yerlerinin planlı bir Ģekilde düzenlenmesi ve müzelerin gerekli çalıĢmaların

tamamlanmasının ardından ziyaretçilere açılması sağlanacaktır. Bu çalıĢmalar il kültür

ve turizm müdürlükleri ile koordinasyon içinde sürdürülecektir

8. Kültür ve Turizm Bakanlığı‟na tahsis aĢamasında olan Tektop Bataryası, Topçamlar

Bataryası, Çakaltepe Bataryası, Hasan Mevsuf Bataryaları‟nın bakım ve onarımları

yapılması, Hamidiye Tabyası‟nın onarımı ve çevre düzenlemesinin tamamlanması,

Kilitbahir Kalesi‟nin bir bütün olarak restore edilip turizme kazandırılması konusunda

ilgili kuruluĢlar nezdinde programlama ve uygulamada koordinasyon ve iĢbirliği

sağlanması yönünde giriĢimde bulunulacaktır.

9. Ayvalık ve Cunda Adası gibi mimari özelliği bulunan yerleĢimlerde, kentsel ve

mimari özellikleri bozmayacak Ģekilde düzenleme ve restorasyon çalıĢmaları

yapılacak, bunların turizme kazandırılması yönündeki giriĢimler desteklenecektir.

10. Bölgede uygun olan yerlerde dalıĢ sporları ve buna bağlı olarak batık turizminin

geliĢtirilmesi için tanıtım faaliyetleri yapılacak, çeĢitli organizasyonların düzenlenmesi

için ilgili kuruluĢlara, sivil toplum örgütlerine ve giriĢimcilere destek verilecek su

sporlarının geliĢtirilmesi için bu kuruluĢların bir arada çalıĢması sağlanacaktır.

11. Gökçeada ve Bozcaada‟da adaların genel yapısını bozmadan yapılacak düzenlemelerle

turizmin geliĢtirilmesi sağlanacaktır. Rüzgâr sörfü için yüksek potansiyele sahip olan

Gökçeada‟da bu sporun geliĢtirilmesi ve uluslararası alanda tanıtılması yönündeki

giriĢimler teĢvik edilecektir.

HEDEF 3 : GiriĢimciliğin GeliĢtirilmesi

GiriĢimcilik kültürünün geliĢtirilmesi yoluyla, bölgenin beĢeri ve mali kaynakları

küçük ve orta ölçekli iĢletme tabanını geniĢletmek yönünde harekete geçirilecektir. Böylece,

bölge insanının ekonomik geliĢtirmeyi yönlendirebilmesi, bu geliĢmeden daha fazla pay

alması, ekonomik geliĢmenin bölgenin sosyal yapısına daha fazla katkıda bulunması

hedeflenmektedir.

171

Bu kapsamda:

1. Üniversite, KOSGEB, iĢ ve meslek kuruluĢları ile iĢbirliği içerisinde bölgede

giriĢimcilik kültürünü geliĢtirmeye yönelik çalıĢmalar yapılacaktır. Bu çalıĢmalar

kapsamında potansiyel giriĢimcilerin iĢ fikri belirleme, proje geliĢtirme ve yönetme

konularında bilgi ve beceri düzeylerini artırıcı eğitimler düzenlenecektir.

2. Yeni bir iĢ fikri olan ve yeterli derecede kaynağı olmayan giriĢimciler KOSGEB ve

TUBĠTAK gibi kurumlar ile AB kuruluĢlarının politikaları ve sağladığı destekler

konusunda bilgilendirilecektir.

3. Mevcut desteklerin etkinlik, etkililik ve yeterlilik değerlendirmeleri yapılarak, bölge

ihtiyaçlarının karĢılanamadığı durumlarda yeni finansman modelleri geliĢtirilmesi

konusunda ilgili kuruluĢlarla iĢbirliği içinde araĢtırmalar yapılacaktır.

4. ĠĢletmelerin yanı sıra bölgedeki kamu ve özel sektör kuruluĢları, sivil toplum örgütleri

bölgede mevcut teĢvik sistemi ve yabancı fonlar hakkında bilgilendirilerek, özel kesim

kuruluĢları dıĢındaki paydaĢların kapasiteleri de geliĢtirilecektir.

5. Ġl milli eğitim müdürlükleri ve üniversiteler ile iĢbirliği içerisinde okullarda ve

özellikle bölgedeki üniversitelerde öğrencilere giriĢimciliğin tanıtılması, konuya ilgi

duyan öğrenci örgütlerinin özendirilmesi gibi giriĢimcilik kültürünü yaygınlaĢtırmaya

yönelik çalıĢmalar desteklenecektir.

HEDEF 4 : Sınai ve Ticari ĠĢletmelerin Kurumsal Yapılarının GeliĢtirilmesi

Rekabet edebilirliğin küresel ölçekte istenen düzeye çekilmesinde iĢletmelerin

kurumsal kapasitelerinin artırılmasına ek olarak sektörel düzeyde oluĢan iĢbirliği yapılarının

ve özel kesim örgütlenmelerinin kapasitelerini de artırmak gerekmektedir.

Bölgede Balıkesir‟de beyaz et, yem ve gübre ile Çanakkale‟de seramik sektörlerinde

kendiliğinden kümelenmiĢ iĢletmelerin varlığı izlenmektedir; fakat bu kümelerin

potansiyelleri tam olarak araĢtırılmamıĢtır. Bölgede geliĢme potansiyeli bulunan diğer

sektörler de dahil olmak üzere, endüstrüyel/sektörel kümelerin eĢ zamanlı iĢbirliği ve rekabet

kültürünün oluĢmasına yapabileceği katkının araĢtırılması önem taĢımaktadır.

172

Bu kapsamda:

1. KOSGEB, üniversiteler, ticaret ve sanayi odaları ile iĢbirliği içinde KOBĠ‟lerin iç ve

dıĢ piyasa analizi, üretim teknik ve teknolojileri, organizasyon, finansman ve mali

yönetim, pazarlama ve dıĢ ticaret, çevre standartları, proje hazırlama ve uygulama

konularında kapasitelerinin geliĢtirilmesine yönelik proje ve faaliyetler yürütülecektir.

2. KOBĠ‟lerin finansman konusundaki genel bilgi yetersizlikleri giderilecek, ulusal ve

uluslararası desteklerden etkin bir Ģekilde faydalanmaları sağlanacaktır. Bu kapsamda

KOSGEB, Bölge üniversiteleri, Ticaret ve Sanayi Odaları ile iĢbirliği içerisinde

KOBĠ‟lere yönelik TUBĠTAK, Türk Teknoloji GeliĢtirme Vakfı (TTGV) ve Sanayi ve

Ticaret Bakanlığı tarafından verilen ulusal destekler ile AB Çerçeve Programı gibi

uluslararası destekler konusunda; ihracat kredi sigortası ve kredi sigortası sistemleri,

AB fonları, KGF, KOBĠ A.ġ. vb. konularda bilgilendirme faaliyetleri


3. KOBĠ‟lerde mesleki eğitim almıĢ personel istihdamını artırmanın ve hâlihazırdaki

çalıĢanların mesleki ve teknik niteliklerini iyileĢtirmenin önündeki mevcut

problemlerin tespiti ve uygun çözüm mekanizmalarının geliĢtirilmesi hedefiyle

KOSGEB, sanayi ve ticaret odalarıyla iĢbirliği içerisinde analiz çalıĢmaları

yürütülecek ve bu çalıĢmalar doğrultusunda KOBĠ‟leri bilinçlendirme çalıĢmaları

yapılacaktır.

4. Bölgede kümelenme araĢtırması yapılacak, kümelenme yaklaĢımının geliĢtirilmesine

yönelik Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, üniversiteler, KOSGEB ve Ticaret ve Sanayi

Odaları ile iĢbirliği içinde, ortak faaliyetlerin geliĢtirilmesi sağlanacaktır.

HEDEF 5 : UlaĢım Yapısının ve Lojistiğin Güçlendirilmesi

TR 22 Güney Marmara Bölgesi tüm ulaĢım modlarını bünyesinde barındıran bir bölge

olmasına rağmen bölgede ulaĢım karayolu temelli olup deniz hava ve demiryolu eriĢimi

birbirinden kopuk ve yetersizdir

Merkezi yönetim kuruluĢlarınca yapımı sürdürülen veya planlanan ulaĢtırma altyapısı

yatırımlarının, bölgenin geliĢme dinamiklerini önemli ölçüde etkileyeceği öngörülmektedir.

Ġhale aĢaması tamamlanan Gebze-Orhangazi-Ġzmir Otoyol Projesi, ihale izni aĢamasında olan

Kınalı-Tekirdağ-Çanakkale-Balıkesir Otoyol Projesi ve plan dönemi içerisinde tamamlanması

öngörülen Gökköy Lojistik Köyü Projesi‟nin, bölgenin geliĢmesini hızlandırıcı etki yapması,

173

ancak bu etkinin asıl olarak izleyen plan döneminde gerçekleĢmesi beklenmektedir. Bu

çerçevede, bu plan döneminde bu projelerin bölge ve kentler üzerinde yaratacağı etkilerin

araĢtırılması ve tamamlayıcı yatırım ve tedbirlerin belirlenerek, ilgili kurumlarla iĢbirliği

içinde uygulamaya konulması gerekmektedir. Diğer taraftan demiryolu, denizyolu ve

havayolu altyapısının geliĢtirilmesi önemini korumaktadır.

Bu kapsamda;

1. Yatırımcı kuruluĢlar, belediyeler ve üniversitelerle iĢbirliğine gidilerek, büyük ölçekli

ulaĢtırma yatırımlarının bölge ve kentler üzerindeki olası etkileri araĢtırılacaktır.

2. Bu kapsamda, bölgede değiĢecek trafik akıĢının yanında, olası sınai ve kentsel geliĢme

dinamikleri dikkate alınarak, yatırımların faydasını artırıcı, tamamlayıcı proje ve

faaliyetlerin zamanında gerçekleĢtirilebilmesi amacıyla mahalli idareler ve yatırımcı

kuruluĢlarla iĢbirliğine gidilecek, mahalli idarelerin analiz, planlama, kent planlama,

programlama ve projelendirme kapasitelerini artırmaya yönelik teknik destek

sağlanacaktır.

3. Plan döneminde tamamlanacak Balıkesir Gökköy Lojistik Köyü‟nün ihtiyaç duyacağı

kentsel altyapının geliĢtirilmesi konusunda Balıkesir Valiliği ve Belediyesiyle

iĢbirliğine gidilecektir.

4. Çanakkale Kruvaziyer Limanına iliĢkin fizibilite ve uygunluk çalıĢmalarının yapılması

için ilgili kurum ve kuruluĢlara destek verilecektir.

5. Bölgenin yakın sahil kentleriyle ve kendi ilçeleri arasında deniz taĢımacılığının

geliĢtirilmesi amacıyla denizcilik bölge müdürlükleri, valilikler, belediyeler,

üniversiteler ve diğer ilgili kuruluĢların iĢbirliği içinde çalıĢması sağlanacak ve

öncelikli alanlardan baĢlamak üzere proje çalıĢmaları yürütülecektir.

6. Bölge havaalanlarının standartlarının yükseltilmesine yönelik planlama ve proje

süreçleri desteklenecek, havaalanlarıyla ilgili öncelikli problemlerin tespit edilmesi ve

bu problemlerin en kısa sürede çözülmesi amacıyla ilgili kurum ve kuruluĢların

iĢbirliği içinde çalıĢması sağlanacaktır.

7. Özellikle yük taĢımacılığı için önem taĢıyan raylı taĢımacılık ağının geliĢtirilmesi

amacıyla bölge müdürlükleriyle ortaklaĢa çalıĢmalar yürütülecek, etüd ve fizibilite

çalıĢmalarına destek sağlanacaktır.

174

HEDEF 6 : Ar-Ge, Yenilikçilik ve MarkalaĢma Bilincinin GeliĢtirilmesi

Bölgede araĢtırma ve geliĢtirme, yenilikçilik ve markalaĢmanın yaygınlaĢtırılmasının

ve iĢ yapma kültürü olarak yerleĢtirilmesinin sadece ürünlerde değil, Ģirketlerin üretim

süreçlerinde ve organizasyon yapılarında, dolayısıyla bölgenin rekabet edebilirliğinin

artırılmasında uzun vadede olumlu etkileri olacaktır.

Bu kapsamda:

1. KOBĠ‟lerin marka ve özgün tasarım yaratmaya, AR-GE ve yenilikçilik kapasitelerini

arttırmaya yönelik faaliyetleri desteklenecektir.

2. Bölgedeki meslek kuruluĢları, Ticaret ve Sanayi Odaları, KOSGEB, Türk Patent

Enstitüsü (TPE) teĢkilatlarıyla iĢbirliği sağlanarak yenilikçilik ve markalaĢma

bilincinin geliĢtirilmesine yönelik faaliyetler gerçekleĢtirilecektir.

3. Bölgenin AR-GE potansiyeline ve teknoloji üretebilme yeteneğine katkıda bulunacak

Teknokent, Tekmer gibi yapıların kurulması yönünde fizibilite, projelendirme ve

uygulama çalıĢmaları yürütülecektir.

4. Bölgenin zengin maden kaynaklarını katma değeri yüksek ürünlere dönüĢtürecek, bu

suretle rekabet gücünü artırılmasına ve istihdam yaratılmasına katkıda bulunacak

sektör ve firmalara öncelik verilecektir.

5. BaĢta bor olmak üzere madenlerin sanayide kullanımıyla ilgili AR-GE projelerine

destek sağlanacaktır.

HEDEF 7 : DıĢ Ticaretin GeliĢtirilmesi

Bölgede ihracat yapan iĢletme sayısının artırılarak bölgenin küresel rekabet gücü

kazanması ve ihracat gelirlerinin artırılması hedeflenmektedir. Bölgedeki iĢletmelerin tanıtım,

pazarlama, markalaĢma ve kaliteli ürün üretme kapasitelerinin geliĢtirilmesi yoluyla

sürdürülebilir Ģekilde ihracat artıĢı sağlanacak, bu sayede bölgenin dıĢ ticaret hacmi artacaktır.

Bu kapsamda:

1. Ticaret ve sanayi odaları, borsalar, kamu kurumları ve dıĢ ticaret ile ilgili diğer kurum

ve kuruluĢlarla iĢbirliği içerisinde özellikle bölgedeki KOBĠ‟lerin dıĢ ticaretin önemi

konusundaki farkındalıkları ve bilgi düzeyleri artırılacaktır. Bu kapsamda hiç ihracat

yapamamıĢ ya da düzensiz olarak yapmıĢ firmalar özendirilecek, bu firmalarda ihracat

175

planlaması yapmaya, pazarlama bilincini geliĢtirmeye ve dıĢ pazarlara açılmayı

sağlamaya yönelik eğitimler düzenlenecektir.

2. Bölgede üretilen ürünlerin baĢta komĢu ve çevre ülkeler olmak üzere belirlenecek

hedef pazarlara ihracatının artırılması amacıyla ihracata yönelik olarak pazar

araĢtırmaları yapılacaktır.

3. Tanıtım ve pazarlama faaliyetleri, hedef pazar ve hedef sektör anlayıĢı içerisinde ve

ilgili kurum ve kuruluĢlar arasında koordinasyon sağlanarak ele alınacak, tanıtım ve

pazarlama konusundaki mevcut destekler takip edilerek, kaynakların en etkin Ģekilde

kullanılması sağlanacaktır.

4. Uluslararası kalite ve standartlara uygun üretim yapılması sağlanacak, bölge

üreticisinin ulusal ve uluslararası sertifikasyonun gerekliliği ve faydaları konusunda

farkındalığını artırmaya yönelik eğitim çalıĢmaları düzenlenecektir.

HEDEF 8 : OSB’lerin Etkinliklerinin Artırılması

TR22 Düzey 2 Bölgesindeki OSB‟lerin ana sorunları altyapılarının çoğunun

tamamlanmamıĢ olması ve yatırımların OSB‟lere yönlendirilememesidir. Bunların sonucunda

OSB‟lerden beklenen dıĢsallıklar ve maliyet avantajları gerçekleĢtirilememekte ve çarpık

sanayileĢme gerçekleĢmektedir. Bu sorunları gidermek sanayi sektörünün ilk öncelikleri

arasındadır.

Bu kapsamda:

1. OSB‟lerin doğalgaz ve telekomünikasyon altyapısı, atık tesisleri, su dağıtım Ģebekesi

inĢaatı, yağmur suyu, yangın suyu, kanalizasyon, yol alt ve üstyapısı konusundaki

eksik çalıĢmaların tamamlanması, altyapı ihtiyaçlarının tespit edilmesi ve mevcut

altyapının, ilgili kurum ve kuruluĢlarla iĢbirliği içerisinde iyileĢtirilmesi sağlanacaktır.

2. ĠĢletmelerin OSB‟lerde kurulması özendirilecek, özellikle ihtisas OSB‟lerinde olmak

üzere var olan OSB‟lerdeki doluluk oranlarının yükseltilmesine yönelik eğitim,

tanıtım gibi çalıĢmalar yapılacaktır.

176

AMAÇ 2 : BEġERĠ SERMAYENĠN VE SOSYAL YAġAMIN

GELĠġTĠRĠLMESĠ

Kalkınma kavramı içi birçok tanımla doldurulabilen, her soyutlama seviyesinde

eksenini biraz daha geniĢletebilen bir kavramdır. UlaĢılmak istenen hedef refah seviyesinin

yükseltilmesidir. Bu amaca yönelik geliĢtirilen stratejilerin tamamının uygulanmasındaki

temel belirleyici hedef grubun sosyal sermayesidir. Sosyal sermayenin toplumdaki bireyleri

birbirine bağlayan yapı olması nedeniyle oluĢturulan her türlü stratejinin sosyal yapıyı göz

önünde bulundurarak geliĢtirilmesi uzun vadede baĢarılı olabilmek için hayati önem

taĢımaktadır. Bu nedenle öz olarak karĢılıklı güven ve ödev duygusuna dayanan sosyal

sermayenin organları olan eğitim, sağlık, sosyal hizmetler, sivil toplum örgütleri gibi yapıların

geliĢimi bölgenin sosyal olarak kalkınmasının yanında ekonomik olarak da kalkınmasında

önemli rol oynar.

Mevcut durum analizinde verilen açıklamalar ıĢığında bölgenin birçok potansiyele

sahip olduğu, ancak bu potansiyelin etkin olarak kullanılamadığı anlaĢılmaktadır. Bu nedenle

bölgenin beĢeri ve sosyal sermayesinin bu potansiyeli harekete geçirecek öncelikler

doğrultusunda yönlendirilmesi gerekmektedir. Bu yönlendirme yapılırken ileriye dönük

projeksiyonlar yapılmalı ve ona göre stratejiler geliĢtirilmelidir. Bu öngörü bölgenin yalnızca

sosyal yapısını değil, ekonomik yapısının da oluĢabilecek sorunlardan muaf olarak

geliĢmesine katkı sağlayacaktır.

BeĢeri ve sosyal açıdan bölgenin kalkınmasında temel aktörlerin kamu kurum ve

kuruluĢları ile sivil toplum örgütleri olacağı düĢünülmekte, bu amaçla bu kurum ve

kuruluĢlarla toplumsal kalkınmaya yönelik üstlerine düĢen görev temalı farkındalığı artırma

toplantılarının düzenlenmesi plan kapsamına dâhil edilen stratejilerin uygulanması açısından

baĢlangıç noktası olarak görülmektedir.

177

HEDEF 1 : Ġnsan Kaynaklarının Bölgenin Önceliklerine Paralel Kanallara

Yönlendirilmesi

IX. Kalkınma Planı çerçevesinde geliĢme eksenlerinden biri olarak kabul edilen

istihdamın artırılması temel olarak kalifiye insan kaynağı oluĢturmayı öncelik edinmiĢtir. Bu

amaçla da eğitimin iĢ piyasası taleplerine cevap verebilirliğinin artırılması gerekmektedir.185

Bir bölgede istihdam oranını etkileyen faktörler arasında istihdam edilecek sektörlerin

varlığı baĢat olmakla beraber, açılan yeni iĢ kadrolarının bölgedeki iĢsiz nüfusun nitelikleri ile

örtüĢmesi ve hatta bu nüfusun iĢ beklentileri de önemlidir. Diğer bir deyiĢle bölgedeki mevcut

ve açılacak olan iĢ olanakları da bölgedeki iĢsiz nüfus kadar demografik analize tabi

tutulmalıdır.

Bu analizlerin ardılındaki süreçte bölgenin eğitim kaynaklarına büyük rol düĢmektedir.

IX. Kalkınma Planında da üzerinde durulan bu rol gereği bölgedeki eğitim kaynakları yeni iĢ

kollarıyla bölge halkının niteliklerini örtüĢtürmede en büyük yardımcıdır. Ancak

unutulmaması gereken bir nokta, bu laboratuvarda hakkında proje geliĢtirilen ana malzemenin

daima değiĢme potansiyeli olan insan olmasıdır. Diğer bir deyiĢle, ekonomik kalkınmanın en

önemli ayaklarından bir tanesi de beĢeri sermayeye dayalı sosyal yapı analizleridir.

Dolayısıyla uygulanması planlanan projelerin yalnızca mevcut durumu değil, ileriye yönelik

beĢeri ve ekonomik durum ile sosyal uyumun da göz önünde bulundurarak geliĢtirilmesi

gerekmektedir.

Tüm ülke genelinde olduğu gibi bölge genelinde de istihdamın özellikle son yıllarda

sektörler arasında kaydığı görülmektedir. Bu durumda bölgedeki potansiyel iĢ gücünün yeni

konuĢlanma alanı olan hizmet ve sanayi sektörlerinin, bölgenin öncelikleri çerçevesinde

geliĢiminin sağlanması ve bölgenin mesleki eğitimden sorumlu kamu kurum kuruluĢları ile

hizmet ve sanayi sektörlerinin temsilcilerinin iĢbirliklerinin koordine edilmesi, bölgedeki

beĢeri sermayenin verimliliği açısından son derece önemlidir.

185 IX. Kalkınma Planı, 2006.

178

Bu kapsamda:

1. Bölgede potansiyel barındıran iĢ kollarının iĢ niteliklerine göre eleman bulmada sıkıntı

yaĢadığı gözlemlenmiĢtir. Bölgedeki iĢ kollarının niteliklerinin ve hangi yollarla

bölgedeki iĢgücüyle örtüĢeceğinin belirlenmesi için bölge üniversiteleri, ticaret ve

sanayi odaları ile iĢ birliğinde araĢtırmalar gerçekleĢtirilecektir. Alınacak sonuçlara

göre gelecekte oluĢacak iĢ kollarının iĢgücü taleplerine paralel mesleki ve teknik

ortaöğretim teĢvik edilecektir.

2. Yapılacak araĢtırmalardan alınacak sonuçlara göre bölgenin öncelikli sektörlerinin ara

eleman ihtiyacını gidermeye yönelik eğitim programları desteklenecektir. Bu amaçla

belediyeler ve il milli eğitim müdürlükleriyle iĢbirliği yaygınlaĢtırılacaktır.

3. Bölgede oluĢacağı öngörülen yeni sektörlerin ihtiyaç duyduğu iĢgücünün niteliksel

özellikleri hakkındaki farkındalığı artırmaya yönelik görünürlüğü yüksek toplantılar

düzenlenecek, özellikle nüfusun ve iĢsizlik oranının yüksek olduğu 20-34 yaĢ grubuna

dâhil olanlar olmak üzere yerel halkın katılımı sağlanacaktır.

4. Kadın istihdam oranını artırılması ve fırsat eĢitliğinin sağlanması amacıyla kreĢ ve

gündüz bakım evlerinin açılması için bölgede farkındalık yaratacak çalıĢmalar

yapılacaktır.

HEDEF 2 : ToplumsallaĢmanın ve Sosyal DayanıĢmanın GeliĢtirilmesi:

Sivil toplum bağlamında örgütlenme, bölgedeki bireyler ve kurumlar arası organik

bağların güçlenmesi açısından toplumsal aktörler arası güven esasına dayanması ve

örgütlenme sürecinin toplumu oluĢturan bireylerin kendi insiyatiflerine dayanması nedeniyle

önemli bir noktadır. IX. Kalkınma Planı‟nda da konuya değinilmiĢ, sivil toplum örgütlerine

toplumdaki bireyler arası iletiĢimi güçlendirme rolü yüklenmiĢtir.

Vizyon ve misyon seçiminde sivil toplum örgütlerinin tamamıyla serbest oldukları

unutulmamakla birlikte, bölge nüfusunun öncelikli ihtiyaçları kapsamında hareket etmelerinin

özendirilmesi bölgedeki sosyal dayanıĢmanın en önemli güç kaynağıdır. Sosyal dayanıĢmanın

artmasının doğal uzantısı olarak toplumdaki farklı kesimlerin ve grupların ve hatta yapıların

ve kurumların birbirleri hakkındaki farkındalık düzeyleri yükselecek, bölgedeki sosyal uyum

daha da güçlenecektir. Bu anlamda bölgedeki özellikle dezavantajlı gruplara, kırsal

kalkınmaya ve kadın haklarına yönelik sivil toplum kuruluĢlarının örgütsel yapılanmaları ve

mevcut örgütlerin güçlendirilmeleri süreçlerinde gereken iĢbirliğinin koordine edilmesi önem

179

arz etmektedir. Bu hedef kapsamında sivil toplum örgütleri ve kar amacı gütmeyen kamu

kurum ve kuruluĢlarıyla iĢbirliğine gidilmesi gerekmektedir.

Bu kapsamda:

1. BaĢta engelliler olmak üzere bölgedeki dezavantajlı grupların sorunlarına yönelik

farkındalığın artırılması için sivil toplum örgütleri ve kamu kurum ve kuruluĢlarıyla

ortak çalıĢmalar düzenlenecektir.

2. Bölge halkının yardıma ihtiyaç duyduğu noktalar sivil toplum kuruluĢları ve

belediyeler koordinasyonuyla belirlenecek, sosyal içerme bağlamında yardıma muhtaç

vatandaĢların topluma kazandırılma çalıĢmaları yapılacaktır.

3. ÇalıĢabilir durumda olan ancak iĢ bulamadığı veya bölgenin talepleriyle örtüĢen

mesleklere sahip olmadığı için çalıĢamayan dezavantajlı gruplara yönelik, bölgedeki

Ģirketler, sivil toplum kuruluĢları ve halk eğitim merkezi arasındaki iĢbirliği

sağlanarak, meslek edindirme kurslarının açılması teĢvik edilecektir.

4. Sorun yaĢanan ve toplumsal hayatın aksamasına neden olan noktaların tespiti için

bölge üniversiteleriyle araĢtırma ekipleri oluĢturulacaktır. Çıkan sonuçlara paralel

olarak bölge halkının örgütlenmesini teĢvik amacıyla sivil toplum kuruluĢları

desteklenecektir. Bölgenin tüm halkı ilgilendiren ortak sorunları hakkında

örgütlenmelerinin bireylerin birbirleriyle olan güven iliĢkisine dayanması nedeniyle

hem toplumdaki aktörler arası iletiĢim güçlenecek hem de demokratikleĢmenin çıtası

yükselecektir.

5. Bölgenin kendi içinde yüksek olan genç bağımlı nüfusun temel eksikliklerinin

belirlenmesi amacıyla konu ile ilgili sivil toplum örgütleriyle araĢtırma çalıĢmaları

yapılacak, çıkan sonuçlar doğrultusunda bölgedeki sağlık kuruluĢları ve milli eğitim

müdürlükleri ile iĢbirliği yapılacak, bölgedeki ilgili sivil toplum örgütleri

iyileĢtirilecektir.

HEDEF 3 : Eğitim ve Sağlık Hizmetlerinin Kalitesinin Yükseltilmesi

IX. Kalkınma Planı‟nda üzerinde durulduğu üzere beĢeri geliĢme politikalarının temel

amacı toplumun tüm kesimlerinin temel kamu hizmetlerinden faydalanmasını sağlayarak

yaĢam kalitesinin ve refah düzeyinin yükselmesini sağlamaktır. Bu noktada belirtmek gerekir

ki hem yaĢam kalitesinin ölçümü hem de temel kamu hizmeti bağlamında eğitim ve sağlık

sektörleri baĢat göstergelerdir. Bununla birlikte, bir bütün olarak bölgesel kalkınma ele

180

alındığında görülecektir ki, kalkınmanın içeriğinde bulunan geliĢmiĢlik kavramı birçok

değiĢkeni bünyesinde barındırmaktadır. Kalkınma kavramının üretkenlik olan son basamağına

ulaĢabilmek için baĢarılması gereken ilk basamak eğitimdir. Ara basamaklar olarak

sayılabilecek sosyalleĢme, rasyonel-biliĢsel düĢünme ve karar verme ile teknolojiyi etkin

olarak kullanabilme derecelerinin ediniminde eğitim son derece önemli bir rol oynar.186

Bunun yanında bireyin eğitiminin ya da toplumdaki eğitim sisteminin kalite düzeyini nicel

veriler üzerinden ölçmek ne yazık ki mümkün değildir. Ancak belli baĢlı niceliksel

göstergeler yardımıyla bir bölgedeki insanların eğitim düzeyine dair fikir sahibi

olunabilir. Eğitim göstergelerine bakıldığında diğer bölgelere kıyasla bölgenin iyi durumda

olduğu söylenebilir. Bir toplumdaki bireylerin en büyük sosyalleĢme alanının okul olduğu

unutulmamalıdır. Dolayısıyla yüzde 100 ilköğretim okullaĢma oranının yakalandığı bölgedeki

eğitim kurumlarında öğrencilerin küreselleĢen dünya düzeninin gerekliliklerine ve kitlesel

olarak geliĢimlerine yönelik yatırımların özendirilmesinin önem arz ettiği düĢünülmektedir.

Ancak sağlık sektöründe bölgenin aynı geliĢmiĢlik çıtasını tutturamadığı

gözlemlenmiĢtir. Sağlık alanında yapılacak yeniliklerin ve yatırımların nüfus

projeksiyonlarından faydalanarak yapılandırılmaları ve toplumun tüm kesimlerini içerir

nitelikte olmaları önemlidir.

Bu kapsamda:

1. Ġlköğretimde yakalanan yüzde 100‟lük okullaĢma oranının ortaöğretime devamlılıkta

düĢmesinin nedenine ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri bulma amaçlı araĢtırma

çalıĢmalarının yapılması için bölge üniversiteleri ve sivil toplum örgütleriyle iĢbirliği

yapılacaktır.

2. Bölge genelinde zihinsel engellilerden ihtiyaç duyanların sayıları ve ihtiyaç duydukları

eğitim alanları araĢtırılacak, ihtiyaçların giderilmesi için il milli eğitim ve il sağlık

müdürlükleriyle iĢbirliği yapılacaktır.

3. Okul öncesi okullaĢma oranının bölge genelinde yükselmesi ve Türkiye ortalamasının

yakalanması için farkındalığı yükseltici çalıĢmalar düzenlenecek, sivil toplum

kuruluĢları ve il milli eğitim müdürlükleriyle iĢbirliği yapılacaktır. Anasınıfı ve

anaokullarında bulunan eğitim araç-gereç ihtiyaçlarının karĢılanması sağlanacaktır.

186 Konu ile ilgili detaylı bilgi için bkz. Herbert Gintis, 1971, Education, Technology, and the Characteristics of

Worker Productivity, The American Economic Association, Vol. 61, No: 2, pp.266-267

181

Bununla birlikte okulöncesi eğitim verme amacıyla inĢa edilen yapıların hedef grubun

ihtiyaçlarına yönelik eriĢim ve ergonomi ilkesine yönelik olmaları sağlanacaktır.

4. Bölgede yeni baĢlayan aile hekimliği uygulaması yaygınlaĢıncaya kadar özellikle

kırsal alandakiler olmak üzere sağlık hizmetine ulaĢmada sıkıntı yaĢayan yöreler tespit

edilerek bu yörelerdeki halkın sağlık taramalarının düzenli yapılması sağlanacaktır. Bu

amaçla gezici sağlık araçlarının gerekli donanımı il sağlık müdürlüklerinin

iĢbirlikleriyle temin edilecektir.

5. Bölgenin Türkiye ortalamalarının altında seyreden 1000 kiĢiye düĢen yatak sayısını

artırmaya yönelik kamu hastanelerinin ve özel hastanelerin kurulması ve mevcut

hastanelerin kapasitelerinin geliĢtirilmesi teĢvik edilecektir.

AMAÇ 3 : ÇEVRESEL SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠĞĠN SAĞLANMASI

Çevreye duyarlı kalkınmayı kendine vizyon edinen TR22 Güney Marmara Bölgesi,

koruyarak kullanma prensibi doğrultusunda sahip olduğu eĢsiz doğal kaynakların

sürdürülebilirliğinin sağlanmasını ilke edinmiĢtir. Bu doğrultuda özellikle çevre sorunlarını

ağırlaĢtıran altyapı eksikliklerinin giderilmesi, öncelikli olarak ele alınacaktır. Ayrıca, ilgili

kamu kuruluĢları ve mahalli idarelerin, sivil toplum örgütlerinin bilinç ve bilgi düzeylerinin

artırılması ile bunlar arasında iletiĢim ve iĢbirliğinin güçlendirilmesiyle, çevreye duyarlı bir

kamuoyu oluĢturulması ve yetkili kuruluĢların faaliyetlerini koordinasyon içinde yürütmesi

hedeflenmektedir. Diğer yandan, giderek artan enerji talebine bağlı olarak enerji üretiminden

kaynaklanan kirliğin azaltılmasına yönelik olarak bölgenin yenilenebilir enerji potansiyelinin

harekete geçirilmesi ve enerji sistemlerinin verimliliğinin artırılması gerekmektedir.

Son olarak, kısa ve uzun vadede bölgede gerçekleĢmesi beklenen geliĢmelerin, zengin

çevresel değerlerin kaybına veya yıpranmasına neden olmadan yönetilebilmesine imkan

vermek üzere alt ölçekli planlama çalıĢmaları, Balıkesir ve Çanakkale valilikleri ile ilgili

mahalli idarelerin iĢbirliğinde, her iki il arasında sıkı iletiĢim ve koordinasyon sağlanmak

suretiyle yürütülecektir, planını hazırlıklarından sorumlu kuruluĢa teknik destek sağlanacaktır.

HEDEF 1 : Atık Yönetimine ĠliĢkin Altyapı Eksiklerinin Giderilmesi

Su ve toprak kaynaklarında artma eğilimi gösteren kirlenmenin azaltılması amacıyla

atık yönetim sistemleri oluĢturulacak, altyapı ihtiyaçlarının giderilmesinde daha fazla nüfusa

hizmet veren, doğal kaynaklarda kirlenmeyi daha fazla azaltma potansiyeli bulunan, maliyet

182

etkin tesis ve hizmetlere öncelik verilecektir. Bu çerçevede, büyük kentler ve OSB‟ler en

öncelikli uygulama alanları olarak ortaya çıkmakta olup OSB‟lerle ilgili stratejiler OSB‟lerin

Etkinliklerinin Artırılması hedefi kapsamında ele alınmıĢtır.

Kentlerde söz konusu altyapı ve hizmetlerin görülmesi konusunda belediyelerin,

belediye sınırları dıĢında ise il özel idarelerinin görevli olması; diğer taraftan politika

oluĢturma, izleme ve denetleme konusundaki yetkileri, finansman sağlama imkanları

çerçevesinde baĢta Çevre ve Orman Bakanlığı olmak üzere merkezi kuruluĢların taĢra

teĢkilatlarının da bu konularla yakından ilgili görev yürütmeleri göz önünde bulundurularak,

etkili bir koordinasyon sağlanacaktır. Ayrıca, bu hizmetlerin görülmesinde mahalli idare

birliklerinin koordinasyon sağlama, yatırım ve hizmet maliyetlerini düĢürme kapasitelerinden

yararlanılacaktır.

Bu kapsamda:

1. Atıksu arıtma tesisi ve kanalizasyon gibi çevre korumaya yönelik altyapı hizmetlerinin

planlanması, projelendirilmesi, uygulanması ve iĢletilmesine iliĢkin bölgedeki yerel

yönetimlerin kurumsal kapasiteleri artılacak, yerel yönetimlerin planlama

çalıĢmalarına teknik destek sağlanacak, atıksu altyapısına iliĢkin altyapı projeleri


2. Organize sanayi bölgeleri baĢta olmak üzere ihtisas bölgelerinin çevresel altyapı

eksiklikleri giderilecek, arıtma sistemlerinin kurulması ve iyileĢtirilmesine yönelik

çalıĢmalar gerçekleĢtirilecektir.

3. OSB yönetimlerine ve sanayi kuruluĢlarına yönelik çevre mevzuatının daha iyi

anlaĢılması ve gereklilikleri konusunda il çevre müdürlükleri, üniversiteler ve ilgili

diğer paydaĢlar ile iĢbirliği içinde bilgilendirme çalıĢmaları yürütülecektir.

4. Finansman kaynakları ve finansman kaynaklarına eriĢim konusunda farkındalık

yaratılması amacıyla yerel yönetimlere ve OSB yönetimlerine yönelik bilgilendirme

çalıĢmaları düzenlenecektir. Ġç finansman kaynaklarının yanında Avrupa Birliği

kuruluĢları ve Dünya Bankasının sağladığı destek ve krediler gibi dıĢ finansman

olanaklarına eriĢim konularında destek sağlanacaktır.

5. Tarımdan kaynaklanan atıksu kirlilik yükünü azaltmak amacıyla sürdürülebilir tarım

uygulamaları hakkında üretici farkındalığının artırılmasına yönelik baĢta Ġl Tarım

Müdürlükleri olmak üzere üniversiteler, sivil toplum kuruluĢları ve ilgili paydaĢlar

183

tarafından bilgilendirme çalıĢmaları düzenlenecek, Bölge genelinde sürdürülebilir

tarım uygulamaları yaygınlaĢtırılacaktır.

6. Doğal kaynakların kullanma kapasiteleri ve kirlilik düzeylerini belirlemek amacıyla

kaynak yönetim ve izleme sistemleri oluĢturulacak, mahalli idarelerin kaynak ve atık

yönetimi sistemleri oluĢturma faaliyetleri desteklenecektir.

7. Atık yönetimi konusunda baĢarılı ulusal ve uluslararası çalıĢmaların Bölge için

uygulanabilirliği araĢtırılacak, atık yönetimine iliĢkin iyi uygulamalar yerel

yönetimler, üniversiteler, sanayi bölgeleri ve ilgili paydaĢların iĢbirliği ile Bölge

genelinde yaygınlaĢtırılacaktır.

8. Geri dönüĢüm, geri kazanım, yeniden kullanım yöntemlerinin yaygınlaĢtırılması

konusunda toplumsal duyarlılığın artırılmasına yönelik çalıĢmalar yerel yönetimler,

mahalli idare birlikleri, il çevre ve orman müdürlükleri, ilgili kamu kurum ve

kuruluĢları, sivil toplum kuruluĢları, dernekler, vakıflar, meslek odaları vb. paydaĢlar

ile iĢbirliği içinde yürütülecektir.

9. Bölgede atık yönetimi amacıyla kurulmuĢ mahalli idare birlikleri arasında iĢbirliğinin

sağlanması ve tecrübe aktarımını mümkün kılacak ortak çalıĢma platformlarının

oluĢturulmasına yönelik çalıĢmalar desteklenecek, mahalli idare birliklerinin kurumsal

kapasitelerinin artırılmasına yönelik eğitim programları gerçekleĢtirilecektir.

HEDEF 2 : Çevre Bilincinin Yükseltilmesi ve Bilgi Birikimin Artırılması

Sürdürülebilir kalkınma ve çevresel değerlerin korunması, koruma-kullanım

dengesinin sağlıklı bir Ģekilde kurulmasına bağlıdır. Doğal kaynaklar açısından geniĢ bir

yelpazeye sahip TR22 Güney Marmara Bölgesi için doğal kaynakların insan sağlığı ve doğal

dengeyi koruyarak sürekli ve ekonomik kalkınmaya imkân verecek Ģekilde yönetilmesi ve

gelecek kuĢaklara Bölgenin sahip olduğu çevresel değerlerin bırakılması önem arz etmektedir.

Bu kapsamda:

1. Kamuoyunda çevre konusunda hassasiyet ve farkındalık oluĢturmak, çevrenin

korunması ile ilgili olumlu ve kalıcı davranıĢ değiĢiklikleri kazandırmak amacıyla

bireylerin aktif katılımı ile gerçekleĢtirilecek, pratik uygulamalar da içeren eğitim

programları, kampanya, yarıĢma vb. faaliyetler ilgili kamu kurum ve kuruluĢu,

üniversiteler, sivil toplum kuruluĢları vb. paydaĢların iĢbirliğinde gerçekleĢtirilecektir.

184

2. Bölgede bulunan doğal alanlardaki endemik türler araĢtırılacaktır. Hassas

ekosistemlerin korumasına yönelik çalıĢmalar üniversiteler ve ilgili paydaĢlar

iĢbirliğinde gerçekleĢtirilecektir.

3. ĠĢletmeler çevre mevzuatı hakkında bilgilendirilecek, iĢletmelerin ÇED ile ilgili

mevzuat hükümlerini eksiksiz yerine getirmeleri sağlanacaktır.

4. Ġçme ve kullanma suyunun verimli, sürdürülebilir ve çevreye duyarlı bir Ģekilde

temininin sağlanmasına yönelik olarak yerel yönetimlere teknik destek sağlanacak,

altyapı geliĢtirme, kaynak ve havzaları korumaya yönelik fizibilite ve projelendirme

faaliyetleri desteklenecektir.

5. Sanayi ve yerleĢim alanlarında enerji verimliliğinin artırılması ve çevre dostu yakıt

türlerinin yaygınlaĢtırılması amacıyla yerel yönetimler, üniversiteler ve sivil toplum

kuruluĢlarıyla iĢbirliğine gidilerek bilgilendirme ve bilinçlendirme çalıĢmaları

yürütülecek, enerji verimliliği yüksek sistemlerin ve daha düĢük çevresel etkisi olan

yakıt türlerinin kullanımı yaygınlaĢtırılacaktır.

HEDEF 4 : Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımının

YaygınlaĢtırılması

Yenilenebilir enerji kaynaklarının fosil yakıtların aksine çevre ve insan sağlığına

olumsuz etkisinin bulunmaması ve bu kaynakların yenilenebilir olması nedeniyle

tükenmemesi, Bölgenin enerji ihtiyacının çevresel sürdürülebilirlik anlayıĢı doğrultusunda

karĢılanmasına katkı sağlayacaktır. TR22 Güney Marmara Bölgesi‟nin zengin yenilenebilir

enerji potansiyelinin harekete geçirilmesi önemlidir.

Bu kapsamda:

1. Bölgede yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi, ısı enerjisi ve organik

gübre üretimi amaçlı kullanımının yaygınlaĢtırılmasına yönelik bilgilendirme

toplantıları ve eğitim seminerleri düzenlenecektir. Bu kaynakların güvenilir,

ekonomik, kaliteli ve çevreye duyarlı biçimde ekonomiye kazandırılması hususunda

farkındalık yaratılarak Ar-Ge faaliyetleri ve uygulama projeleri yürütülecektir.

185

HEDEF 5 : Enerji Verimliliğinin Artırılması

Enerji talebi karĢılanırken çevresel zararların en alt düzeyde tutulması ve enerji

potansiyellerinin etkin kullanımı amacıyla üretimden nihai tüketime kadar her safhada

enerjinin verimli kullanımı önemlidir. Temiz üretim, yüksek verime sahip üretim teknolojisi

ve yöntemlerinin kullanımıyla aynı miktarda üretim için daha az doğal kaynak, enerji

kullanımı ve daha az atık üretme prensibine dayalı üretim Ģeklidir. ĠĢletmelerde temiz üretim

uygulamaları ve enerji verimliliği konusunda farkındalık yaratılması ve uygulamaların

yaygınlaĢtırılması sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda Bölge için faydalı olacaktır.

Bu kapsamda:

1. Aynı çıktı için daha az enerji ve hammadde kullanıp daha az atık üretmeye imkân

verecek temiz üretim teknikleri iĢletmelerde özendirilecektir.

2. Enerji verimliliği konusunda kamuoyunda farkındalık yaratmak amacıyla sivil toplum

kuruluĢları, üniversiteler, belediyeler, kamu kurum ve kuruluĢları vasıtasıyla

bilinçlendirme çalıĢmaları yürütülecektir.

HEDEF 5 : Doğal Risk Faktörlerine KarĢı Hazırlıklı Olunması

TR22 Güney Marmara Bölgesi çeĢitli doğal risk faktörlerinin etkisi altındadır.

Meydana gelebilecek afet tehlike ve risklerine karĢı duyarlılığın artırılması, planlama ve

yapılaĢma süreçlerinde afet tehlike ve risklerini dikkate alan yöntem ve yaklaĢımların

benimsenmesi ileride oluĢabilecek olumsuzlukların önüne geçilmesi açısından önemlidir.

Bu kapsamda:

1. Afet tehlike ve risklerini dikkate alan yöntem ve yaklaĢımların, planlama ve yapılaĢma

süreci ile bütünleĢtirilmesi sağlanacaktır. Afet tehlike ve risklerine iliĢkin farkındalığın

artırılmasına yönelik yerel yönetimler, üniversiteler, mesleki odalar, il afet ve acil

durum müdürlükleri vb. paydaĢlar arasında ortak çalıĢma alanları yaratılacak, bahsi

geçen paydaĢlar arasında iĢbirliği ve koordinasyonu artırıcı çalıĢmalar özendirilecektir.

186

4 BÖLGE MEKÂNSAL GELĠġME ġEMASI

Plan döneminde, bölgedeki kentsel yapıyı, aralarındaki iliĢkileri, ulaĢım ağını ve

fonksiyonların bölgedeki dağılımını ana hatlarıyla değerlendiren mekânsal geliĢme senaryosu

Ģu varsayımlar altında geliĢtirilmiĢtir:

1. Planın dönem ve kapsamı: Plan, bölgenin ilk bölge planı olup 2010-2013 arasında bir

geçiĢ dönemi planı olarak kabul edilmiĢtir. Bu süreçte, plan stratejilerinin uygulamaya

konulması kadar bölgede planlama kapasitesinin geliĢtirilmesi de önem taĢımaktadır.

Diğer taraftan, plan döneminin kısalığı, mekânsal organizasyonda köklü politika

önerilerinden ziyade, merkezi yönetim kurumlarının strateji ve eylem planlarını,

büyük ölçekli kamu yatırımlarını ve mevcut eğilimleri daha fazla gözeten, daha

programatik bir yaklaĢıma imkân sağlamaktadır.

2. Uzun vadede bölgenin mekânsal organizasyonun Ģekillenmesinde, Bursa üzerinden

Gebze-Ġstanbul yönlü ve Çanakkale Boğazı üzerinden Tekirdağ yönlü iki otoyol

projesi temel belirleyiciler olmaya adaydır. Ancak, bu projelerin ilkinin plan dönemi

sonunda, ikincisinin ise izleyen plan dönemlerinde tamamlanması öngörüldüğünden,

kısa vadede mevcut eğilimlerin önemli bir sapma göstermeyeceği varsayılmıĢtır.

Bölge, Türkiye‟nin batısında, Marmara Bölgesinde konumlanmıĢ olup, batısında Ege,

kuzeyinde ise Marmara Deniziyle çevrelenmiĢtir. Bölgenin Balıkesir ilini kapsayan doğu

kesimi, Ġstanbul ile Ġzmir arasında kalmakta, bu kesim aynı zamanda Bursa iliyle komĢu

bulunmaktadır. Bölgenin batısında yer alan Çanakkale ili, Çanakkale Boğazı ile Gelibolu

Yarımadasını da kapsamaktadır.

Bölgeye eriĢim büyük oranda karayolu ile sağlanmaktadır. Ayrıca Ġstanbul‟dan

Bandırma‟ya deniz otobüsleri ile de ulaĢım mümkündür. Bandırma ilçesi, aynı zamanda

limanlarından yapılan yük taĢımacılığıyla öne çıkmakta olup önemli limanları aracılığıyla

Ġstanbul ve kuzey Marmara‟daki limanlar baĢta olmak üzere etkileĢim halindedir. Balıkesir ili

Ankara‟yı Ġzmir‟e bağlayan demiryolu güzergâhı üzerinde olup Bandırma‟nın bu güzergaha

bağlantısı bulunmaktadır. Çanakkale ilinde ise demiryolu hattı bulunmamaktadır.

Çanakkale‟ye Ġstanbul‟dan, Balıkesir‟e ise Ankara ve Ġstanbul‟dan havayolu ile eriĢmek

mümkündür. Bölge için en fazla önem arz eden ve bölgeyi mekânsal olarak önemli ölçüde

etkilemesi beklenen iki proje ise plan dönemi sonunda tamamlanması planlanan Gebze-

Orhangazi-Bursa-Balıkesir-Ġzmir Otoyolu ve izleyen plan dönemlerinde tamamlanması

187

öngörülen Çanakkale Boğazı geçiĢli Tekirdağ-Çanakkale-Balıkesir-Ġzmir Otoyolu projeleridir

(Harita 4.1). Ayrıca, plan döneminde tamamlanması planlanan Balıkesir Gökköy Lojistik Köy

Projesiyle, TCDD‟nin yük taĢıma kapasitesi geliĢtirilmekte, karayolu ve demiryolu ulaĢım

modlarını etkili bir Ģekilde eklemlenmesine imkan sağlayacak Ģekilde, lojistik hizmetlerin bir

merkezde verilmesi öngörülmektedir.

188

Harita 4.1 Güney Marmara Bölgesi UlaĢım Bağlantıları

189

Bölge, Ġstanbul, Ġzmir ve Bursa metropollerine yakın ve eriĢilebilir bir konumda olup

bölge içi yerleĢme yapısı çoklu orta büyüklükte kent merkezi Ģeklindedir. Bölgenin en önemli

kentleri, Balıkesir, Çanakkale, Bandırma ve Edremit‟tir. Balıkesir ve Çanakkale hizmet

merkezleri olarak ön plana çıkarken, Bandırma, TCDD ve BAGFAġ limanları ile demiryolu

bağlantısının sağladığı avantaj ve büyük ölçekli sanayi tesisleriyle bölgenin sanayi merkezi,

Edremit ise yakın çevresindeki yerleĢmelerle birlikte turizm merkezi durumundadır.

Bandırma Bölgenin sanayi merkezi konumundayken Edremit ise turizmde öne çıkan kent

olarak görülmektedir. Sanayide diğer ilçelere oranla daha çok geliĢme gösteren Biga ve Çan

Bandırma ile birlikte Bölgenin kuzeyinde uzanan sanayi aksını oluĢturmaktadır. Edremit

Körfezi‟nde yer alan Ayvalık, Burhaniye, Gömeç ve Ayvacık ise ağırlıklı olarak daha

geliĢmiĢ bir ilçe olan Edremit ile etkileĢim içindedir. Bölgenin önemli kentleri için TÜĠK‟ten

alınan verilere göre nüfus projeksiyonları Tablo 4.1‟de, bu merkezlerin etki alanları ise Harita

4.2‟de sergilenmektedir.

Tablo 4.1 2023 Yılı Nüfus Projeksiyonuna Göre Nüfus Tahminleri (ADNKS)

YERLEġĠM MERKEZĠ 2009 2023

BANDIRMA 132.077 150.844

EDREMĠT 116.343 132.874

SUSURLUK 41.900 47.854

BALIKESĠR MERKEZ 329.401 376.206

BĠGA 80.849 92.337

ÇAN 50.960 58.201

ÇANAKKALE MERKEZ 125.231 143.025

Kaynak: TÜĠK

190

Harita 4.2 Güney Marmara Bölgesi için Öngörülen Merkezler ve Etki Alanları

191

Halihazırda öne çıkan sektörler olan tarım ve turizmin plan döneminde önemlerini

koruyacağı tahmin edilmektedir. Ekonomisinde tarımın önemli yer tuttuğu bölgede, arazi

varlığının yaklaĢık üçte birini tarım toprakları oluĢturmaktadır. Verimli tarım topraklarının

niteliklerinin korunması, tarım dıĢı kullanımların olumsuz çevresel etkilerinin kontrol altında

tutulması önem taĢımaktadır.

Bölgenin zengin doğal ve kültürel varlıkları, turizmin de bölgenin farklı yörelerinde

geliĢmesine imkan sağlamıĢtır. Halihazırda ağırlıkla kıyı turizmine bağlı olarak Ayvalık,

Edremit, Burhaniye, Gömeç, Kapıdağ Yarımadası, Gökçeada ve Bozcada ön plana

çıkmaktadır. Ayrıca Kaz Dağları, Alaçam Dağları ve Manyas KuĢ Cenneti gibi doğa turizmi

alanları ile Gelibolu Yarımadası ve Troya yüksek tarihi değerleriyle bölge için önem

taĢımaktadır.

Bu zenginliklerin yanında, termal turizm önemli bir potansiyele sahiptir. Bölge, Kültür

ve Turizm Bakanlığı tarafından 2007 yılında hazırlanan Termal Turizm Master Planında

Türkiye genelinde öncelikli dört bölge arasında gösterilmiĢtir. Plan Termal Turizm teması

üzerine odaklanırken, doğa turizmi, kıyı turizmi ve kültür turizmi imkanlarıyla termal turizm

potansiyelinin birlikte harekete geçirilmesi öngörülmüĢtür. Bu çerçevede belirlenen turizm

odakları aĢağıdaki tabloda, Termal Turizm Master Planı ise Harita 4.3‟te gösterilmektedir. Bu

çerçevede, plan döneminde turizm sektörüne yönelik stratejilerin ağırlıklı olarak bu

merkezleri hedef alarak, geliĢmelerini desteklemesi öngörülmektedir.

Termal Turizm Odakları: Gönen-EkĢidere, Bigadiç-Hisarköy, Manyas- Kızık,

Susurluk-Kepekler, Sındırgı-Hisaralan, Çan-Etili, Yenice-Hıdırlar, Ayvacık-Tuzla, Ezine-

Kestanbol ve Biga-Kırkgeçit

Doğa Turizmi Odakları: Kaz Dağları Milli Parkı, KuĢ Cenneti Milli Parkı, Alaçam

Dağları, Saros Körfezi, Bozcaada ve Kapıdağ Yarımadası

Kültür Turizmi Odakları: Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı, Troya Tarihi Milli

Parkı, Asos, Alexandreia-Troias, Hisarlık, Gülpınar, Daskyleion, Antandros ve Kyzikos antik

kentleri

Kıyı Turizmi Odakları: Edremit Körfezi, Ayvalık Sarımsaklı Plajları, Akçay,

Altınoluk, Ören ve Erdek sahilleri, AvĢa Adası, Marmara Adası, Gökçeada ve Bozcaada

192

Harita 4.3 Güney Marmara Bölgesi Termal Turizm Master Planı

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı

193

Bölgede sanayi mevcut durumda çok güçlü bir yapı göstermemekle birlikte, bazı

kentlerde geliĢmiĢ durumdadır. Sanayide en geliĢmiĢ ilçeler Bandırma, Biga, Çan ve

Susurluk‟tur. Bölgede Balıkesir merkezde iki, Bandırma, Çanakkale ve Biga‟da birer adet

olmak üzere beĢ adet organize sanayi bölgesi faaliyettedir. Ayrıca, Çan ilçesi seramik

sanayiinde, Edremit, Ayvalık ve Burhaniye ise zeytin ve zeytinyağı üretiminde ön plana

çıkmaktadır. Maden yatakları bölge geneline yayılmıĢ durumdadır. Ancak madenciliğin en

fazla yapıldığı ilçeler Bigadiç, Dursunbey ve Sındırgı‟dır.

Sanayinin halihazırda Bandırma-Biga-Çan-Çanakkale aksı ile daha zayıf düzeyde

Susurluk-Balıkesir-Edremit akslarında geliĢtiği, ancak bu geliĢmenin asıl olarak Bandırma-

Susurluk-Balıkesir yayından Bursa yönünde kuvvetli olduğu izlenmektedir. Bursa üzerinden

Gebze-Ġstanbul yönlü otoyol projesi ile Gökköy Lojistik Köyü projelerinin tamamlanmasıyla,

izleyen plan dönemlerinde Bandırma-Susurluk-Balıkesir yayında geliĢme eğilimini artıracağı

öngörülmektedir. Çanakkale üzerinden Trakya bağlantısını gerçekleĢtirmesi planlanan otoyol

projesinin ise, yine uzun vadede Balıkesir‟deki geliĢmeyi daha da güçlendirmesi,

Çanakkale‟de ise geliĢmeyi tetiklemesi beklenmektedir. Bu çerçevede, Biga ve Çan ile turizm

geliĢmesi de önerilen Çanakkale kenti ve Edremit Körfezinde sanayiye bağlı geliĢmenin daha

düĢük düzeyde gerçekleĢmesi öngörülmektedir (Harita 4.4). Sanayi geliĢme akslarında, sanayi

tesislerinin dağınık, geliĢigüzel, bir Ģekilde etkin ve sürdürülebilir olmayan bir yapıda yer

seçmeleri yerine, geliĢmenin altyapı sorunları bulunmayan alanlara yönlendirilmesi, bu

kapsamda yatırımların doluluk oranları halen düĢük olan OSB‟lere yönlendirilmesi politikası

güdülecektir.

194

Harita 4.4 Güney Marmara Bölgesi Mekânsal GeliĢme ġeması

195

Bölgede önemli doğal ve kültürel koruma alanları bulunmaktadır. Bunların baĢlıcaları

Kaz Dağları Milli Parkı, Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı ve Manyas KuĢ Cenneti Milli

Parkı‟dır. Bunun yanında 1990’lı yıllardan baĢlayarak Balıkesir ve Çanakkale illerinde il

düzeyinde veya bazı yörelerde çevre düzeni planı gibi planlama çalışmalarıyla, tarım arazileri

de dahil olmak üzere, doğal ve kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımı sağlanmaya

çalıĢılmıĢtır.

Bu plan döneminde de ekonomik ve sosyal geliĢmelerin çevresel etkileri göz önünde

bulundurularak, doğal kaynakların niteliğinin korunmasına özen gösterilecektir.

Bölge planlama süreci açısından, ilk adım niteliğindeki bu plan döneminde, gelecek

planlama dönemlerine iliĢkin çalıĢmaların, edinilen bilgi ve tecrübe çerçevesinde, izleyen plan

dönemleriyle ilgili hazırlıklar sürdürülecektir. Bu kapsamda aĢağıdaki çalıĢmalar

yürütülecektir:

- Kamu yatırımlarının bölge ve kentlerin ekonomik, sosyal ve mekansal yapıları,

geliĢme dinamikleri ve doğal ve kültürel kaynaklar üzerindeki etkileri analiz

edilecektir.

- Bu çerçevede, kısa vadede tarım ve turizmin geliĢmesi hedeflenen, uzun vadede ise

büyük ölçekli altyapı yatırımlarıyla sınai ve kentsel geliĢmenin de hızlanması

beklenen bölge için izleyen dönemlere yönelik bölge planlama çalıĢmaları

sürdürülecektir.

- Ġzleyen dönem bölge planının hazırlanmasında, bölgenin sıkı iliĢki içinde bulunduğu

Marmara Bölgesi dahilindeki kalkınma ajansları ile Ġzmir ve Kuzey Ege Kalkınma

Ajanslarıyla iletiĢim ve koordinasyon güçlendirilecektir.

- Çevre düzeni planlarının bu geliĢmeler ıĢığında güncelliğini koruyup korumadığı

araĢtırılacak, buna göre gerekiyorsa çevre düzeni planlarının yeniden hazırlanması

veya revizyonu konusunda ilgili merkezi yönetim kuruluĢları, il valilikleri ve mahalli

idarelerle etkili bir iĢbirliği tesis edilecektir.

- Kentlerin, geliĢme dinamiklerini harekete geçirebilmeleri, geliĢme politikaları ve

kamu yatırımlarıyla öngörülen geliĢmelerden azami katkıyı sağlayabilmeleri amacıyla,

belediyelerin analiz ve planlama çalıĢmalarına teknik destek sağlanacaktır.

196

5 FĠNANSMAN

Bölge Planında belirlenen amaç ve hedeflere ulaĢılabilmesi amacıyla çeĢitli finansman

kaynakları harekete geçirilecektir. Bölge planının uygulama sürecinde baĢvurulacak

finansman kaynakları; Ajansın Bölgede uygulayacağı destek programlarının yanında, kamu

yatırımları, merkezi kamu kuruluĢlarının destek ve kredileri, yatırım teĢvikleri, mahalli

idarelerin kaynakları, özel kesim ve sivil toplum kuruluĢlarının yatırımları ve eĢfinansmanı ile

AB ve diğer uluslararası kuruluĢlardan bölgedeki yararlanıcıların sağlayabileceği fon, hibe ve

kredilerdir.

Mali kaynakların kullanılmasında etkililik, etkinlik ve ekonomiklik ilkeleri

gözetilecek, bölgesel ve yerel düzeyde sağlanacak kaynak ve destekler, merkezi yönetim

kuruluĢlarınca sağlanan kaynaklarla tamamlayıcılık sağlayacak Ģekilde kullanılacak, mükerrer

destek ve uygulamalardan azami ölçüde kaçınılacaktır.

197

6 PERFORMANS GÖSTERGELERĠ

AMAÇ HEDEF GÖSTERGELER

RE

KA

BE

T E

DE

BĠL

ĠRL

ĠĞĠN

AR

TIR

ILM

AS

I

Hed

ef 1

: T

arı

m S

ek

törü

nü

n

Rek

ab

etçi

Bir

Ya

pıy

a

Kavu

Ģtu

ru

lması

Bitkisel üretimde artıĢ (yüzde)

Hayvansal üretimde artıĢ (yüzde)

Su ürünlerinde artıĢ (yüzde)

Eğitim verilen çiftçi sayısında artıĢ (yüzde)

Kooperatiflere verilen eğitim (adet)

Ġyi tarım uygulaması sertifikası alan iĢletme sayısı (adet)

Ortalama tarımsal iĢletme büyüklüğü (ha)

Organik üretim sertifikası alan iĢletme sayısı (adet)

Tarımsal kalkınmaya dönük yeni projeler (adet)

Sertifikalı tohum kullanan üretici sayısı (adet)

Basınçlı sistem sulama yapan üretici sayısı (adet)

Örtü altı tarım üretimi (ton)

Hed

ef 2

: T

uri

zm S

ektö

rün

ün

Rek

ab

et G

ücü

nü

n A

rtı

rılm

ası

Bölgenin tanıtımına yönelik faaliyetler (adet)

Bölgede açılan 4 ve 5 yıldızlı otel sayısı (adet)

Yatak kapasitesindeki artıĢ (adet)

Açılan termal tesis (adet)

Alternatif turizm konaklama tesis sayısı (adet)

Ören yeri ve antik kent ziyaretçi sayıları (kiĢi)

Kazı çalıĢmalarına ayrılan bütçe (TL)

Kazı çalıĢmalarının tamamlandığı alan (m2)

Restore edilen yapı sayısı (adet)

Açılan butik otel sayısı (adet)

Bölgeye gelen yerli ve yabancı turist sayısı (kiĢi)

Alternatif turizme yönelik proje sayısı (adet)

Hed

ef 3

:

Gir

iĢim

cili

ğin

Gel

iĢti

rilm

esi

GiriĢimciliği artırmaya yönelik eğitim çalıĢmaları sayısı

(adet)

Bölgede açılan yeni iĢletme sayısı (adet)

Destek ve teĢvik programlarına baĢvuran iĢletme sayısı (adet)

Üniversitelerde giriĢimciliğe yönelik etkinlik sayısı (adet)

Hed

ef 4

: S

ınai

ve

Tic

ari

ĠĢl

etm

eler

in

Ku

rum

sal

Yap

ıları

nın

Gel

iĢti

rilm

esi KOBĠ‟lerde çalıĢan nitelikli personel oranındaki artıĢ (yüzde)

KOBĠ baĢına düĢen çalıĢan sayısında artıĢ (adet)

Kümelenme araĢtırmaları ve analizleri sayısı (adet)

198


RE

KA

BE

T E

DE

BĠL

ĠRL

ĠĞĠN

AR

TIR

ILM

AS

I Hed

ef 5

: U

laĢı

m

Ya

pıs

ının

ve

Lo

jist

iğin

Gü

çlen

dir

ilm

esi

UlaĢım altyapısına yapılan yatırım miktarı (TL)

Toplam bölünmüĢ yol uzunluğu (km)

Toplam otoyol uzunluğu (km)

Havayolu ile taĢınan yolcu sayısı (kiĢi)

Denizyoluyla taĢınan yolcu sayısı (kiĢi)

Demiryolu ile taĢınan yük (ton)

Lojistik köy alanı (m2)

Limanlarda taĢınan yük (ton, TEU)

Hed

ef 6

: A

r-G

e, Y

en

ilik

çili

k

ve

Ma

rka

laĢm

a B

ilin

cin

in

Gel

iĢti

rilm

esi

Patent baĢvuru ve tescil sayısı (adet)

Marka baĢvuru ve tescil sayısı (adet)

Coğrafi iĢaret baĢvuru ve tescil sayısı (adet)

ĠĢletmelerin aldıkları Ar-Ge destek tutarlarındaki artıĢ

(yüzde)

Yenilikçilik odaklı üniversite – sanayi iĢbirliği ile yapılan

proje sayısı (adet)

Bölgede kurulan teknokent gibi araĢtırma merkezleri (adet)

Hed

ef 7

: D

ıĢ

Tic

are

tin

Gel

iĢti

rilm

esi

Ġhracat tutarındaki artıĢ (yüzde)

Ġhracat yapan iĢletme sayısındaki artıĢ (yüzde)

Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarındaki artıĢ (yüzde)

Yapılan pazar araĢtırması sayısı (adet)

DıĢ pazarlar ve uluslararası standartlar konusunda eğitim

programları (adet)

Hed

ef 8

: O

SB

’ler

in

Etk

inli

kle

rin

in

Art

ırıl

ma

sı OSB‟lerde faaliyete geçen iĢletme sayısı (adet)

OSB‟lerdeki doluluk oranı (yüzde)

OSB altyapılarının tamamlanma oranı (yüzde)

199


BE

ġE

RĠ

SE

RM

AY

EN

ĠN V

E S

OS

YA

L Y

Aġ

AM

IN G

EL

ĠġT

ĠRĠL

ME

SĠ

Hed

ef 1

: Ġn

san

Kayn

ak

ları

nın

Bö

lgen

in Ö

nce

lik

leri

ne

Para

lel

Kan

all

ara

Yön

len

dir

ilm

esi

Öncelikli sektörlerde ara eleman açığını kapatmaya yönelik

eğitim programları sayısı (adet)

Meslek edindirme kurslarından verilen sertifika sayısı (adet)

ĠĢletmeler tarafından açılan kreĢ ve gündüz bakımevi sayısı

(adet)

Öncelikli sektörlere yönelik açılan orta öğretim ve yüksek

öğrenim programlarındaki artıĢ (yüzde)

Mesleki eğitim almıĢ kiĢilerin iĢletmelerde istihdam oranı

(yüzde)

Hed

ef 2

: T

op

lum

sall

aĢm

an

ın

ve

So

sya

l D

ay

an

ıĢm

an

ın

Gel

iĢti

rilm

esi

Dezavantajlı gruplara yönelik düzenlenen sosyal etkinlik

sayısı (adet)

Dezavantajlı gruplara yönelik açılan meslek edindirme kursu

sayısı (adet)

Kadın giriĢimci sayısı (adet)

Kadın iĢ gücü artıĢı (yüzde)

Bölgedeki toplumsal yapıyı tanımaya yönelik saha çalıĢması

(adet)

Hed

ef 3

: E

ğit

im v

e S

ağ

lık

Hiz

met

leri

nin

Kali

tesi

nin

Yü

kse

ltil

mes

i

Hastane yatak sayısındaki artıĢ (yüzde)

Açılan anaokulu sayısı (adet)

Gezici sağlık ekiplerinin ziyaret ettiği yerleĢim yeri sayısı

(adet)

Açılan özel eğitim merkezi sayısı (adet)

Ortaöğretime devamda kız öğrenci sayısındaki artıĢ (yüzde)

200


ÇE

VR

ES

EL

SÜ

RD

ÜR

ÜL

EB

ĠLĠR

LĠĞ

ĠN S

AĞ

LA

NM

AS

I

Hed

ef 1

: A

tık

Yö

net

imin

e Ġl

iĢk

in

Alt

ya

pı

Ek

sik

leri

nin

Gid

eril

mesi

Atıksu arıtma tesisi ile hizmet verilen nüfusun toplam

belediye nüfusuna oranı (yüzde)

OSB‟lerin atıksu arıtma tesisine bağlılık oranı (yüzde)

Sürdürülebilir tarım uygulamaları konusunda üreticilerde

farkındalık yaratılmasına yönelik gerçekleĢtirilen eğitim

sayısı (adet)

Finansman kaynağına eriĢim, planlama, projelendirme,

uygulama ve iĢletme konusunda düzenlenen eğitim sayısı

(adet)

Düzenli depolama sahalarına götürülen atık miktarı (ton)

Entegre atık yönetimi konusundaki proje sayısı (adet)

Yerel yönetimlerce katı atık bertaraf hizmeti verilen nüfusun

toplam nüfusa oranı (yüzde)

Hed

ef 2

: Ç

evre

Bil

incin

in

Yü

kse

ltil

mes

i v

e B

ilg

i

Bir

ikim

in A

rtır

ılm

ası

Çevre konusunda farkındalık yaratmaya yönelik

gerçekleĢtirilen eğitim faaliyetleri ve etkinlikler (adet)

Biyolojik çeĢitliliğin araĢtırılması, korunması ve

değerlendirilmesine yönelik proje sayısı (adet)

YerleĢim yerlerinde ve sanayi tesislerinde doğalgazı kullanan

abone sayısı (adet)

Kükürtdioksit ve PM10 yıllık/kıĢ sezon konsantrastayonu

(µg/m3)

Ġçmesuyu hizmeti sağlanan nüfusun toplam nüfusa oranı

(yüzde)

Hed

ef 3

: Y

enil

eneb

ilir

En

erji

Kayn

ak

ları

nın

Ku

lla

nım

ının

Ya

yg

ınla

Ģtır

ılm

ası

Yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektrik miktarı

(MWh)

Yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanan iĢletme ve hane

sayısı (adet)

Yenilenebilir enerji kaynaklarına iliĢkin araĢtırma ve proje

sayısı (adet)

201


ÇE

VR

ES

EL

SÜ

RD

ÜR

ÜL

EB

ĠLĠR

LĠĞ

ĠN

SA

ĞL

AN

MA

SI

Hed

ef 4

: E

ner

ji

Ver

imli

liğ

inin

Art

ırıl

ma

sı Enerji verimliliği ve temiz üretim konusunda yapılan eğitim

ve bilgilendirme etkinlikleri (adet)

Enerji verimliliği ve temiz üretime iliĢkin araĢtırma yapan ve

uygulama yapan iĢletme sayısı (adet)

Hed

ef 5

: D

oğ

al

Ris

k

Fa

ktö

rler

ine

Ka

rĢı

Hazı

rlık

lı O

lun

ması

Afet tehlike ve riskleri, korunma yöntemleri ve alınacak

tedbirler konusunda farkındalık yaratmaya yönelik etkinlik

sayısı (adet)

Afet tehlike ve riskleriyle ilgili gerçekleĢtirilen çalıĢmalar

(adet)

202

7 KOORDĠNASYON, ĠZLEME VE DEĞERLENDĠRME

Planın bölgesel düzeyde koordinasyonu, izlenmesi ve değerlendirilmesinden GMKA

sorumludur. GMKA‟nın TR22 Bölgesi‟nde uygulayacağı tüm bölgesel programlar, projeler

ve faaliyetlerde bölge planı temel alınacaktır. Bölge planı, bölgenin geleceğini Ģekillendirmek

üzere oluĢturulmuĢ bir doküman olup, bölge planının izlenmesi istenilen geleceğe ne kadar

ulaĢıldığının anlaĢılması ve süreçte yer alan aktörlere raporlanması açısından önemlidir.

Ġzleme çalıĢmaları, bölge planı doğrultusunda uygulanan programlardaki geliĢmeleri,

paydaĢların kapasite geliĢimlerini, zamanlamaya uyumu, mevzuata uygunluğu, mali kaynak

kullanım durumunu, uygulamadaki sorunları, iĢin etkinliğini, iĢin uygun maliyetlerle

yürütülüp yürütülmediğini anlamak ve gerekirse program iĢleyiĢine müdahale etmek amacıyla

GMKA tarafından yürütülecek, yıllık izleme raporları hazırlanacaktır.

Planın baĢarısı koordinasyon ve izlemenin yanında sağlıklı bir değerlendirmeye de

dayalıdır. GMKA tarafından gerçekleĢtirilen değerlendirme neticesinde elde edilen

sonuçlardan: gelecek plan dönemlerinde bölgeye iliĢkin politikaların belirlenmesinde,

müdahale araç ve yöntemlerinin oluĢturulmasında, hedef kitlenin ve paydaĢların

belirlenmesinde ve uygulama programlarının kurgulanmasında yararlanılacaktır.

Ġzleme ve değerlendirme çalıĢmalarından elde edilen sonuçlar kamuoyu ile

paylaĢılarak Ģeffaflık sağlanacak ve alınan geri bildirimler uygulama süreçleri ile sonraki

dönemdeki planlama çalıĢmaları kapsamında değerlendirilecektir.

203

TERĠMLER SÖZLÜĞÜ

ALTYAPI: Ġçmesuyu Ģebeke, içmesuyu arıtma, atıksu Ģebeke, atıksu arıtma, deniz deĢarjı ve

katı atık bertarafı vb. her türlü alt yapı tesisi

ARAMA KONFERANSI: Grup çalıĢması temeline dayalı, iĢletmenin ortak aklını harekete

geçiren yoğun bir planlama ve hızlı uygulama yaklaĢımı.

ARAZĠ TOPLULAġTIRMA: Aynı Ģahsa veya çiftçi ailesine ait, çeĢitli nedenlerle,

ekonomik üretime imkan vermeyecek biçimde, toprak muhafazası ve sulamayı

güçleĢtirecek derecede parçalanmıĢ, dağılmıĢ, küçük arazi parçalarının ve hisselerinin

bir araya getirilerek, muntazam Ģekiller halinde birleĢtirilmesi, bütünleĢtirilmesi ve

iĢletmelerin yeniden düzenlenmesi iĢlemi.

ATIKSU ARITMA TESĠSĠ: YerleĢim merkezlerinden ve sanayi tesislerinden kaynaklanan

atıksuların yasalarda belirtilen alıcı ortam deĢarj kriterlerini sağlamak üzere fiziksel,

kimyasal, biyolojik iĢlemlere tabi tutulup nihai tasfiye aĢamasına getirildiği tesis.

BASINÇLI SULAMA TEKNĠKLERĠ: YetiĢtirilen bitkide topraktaki nem eksikliğinden

kaynaklanan bir gerilim yaratmaksızın sulama suyunu az miktarda ve sık aralıklarla

yeterli düzeyde bitki köklerine verilmesini öngören, büyük ölçüde su tasarrufu

sağlayan sulama teknikleri.

BEġERĠ SERMAYE: KiĢilerin üretken bir biçimde çalıĢmaları ve hizmetleri karĢılığı gelir

elde etmelerine imkan veren kazanılmıĢ beceri ve kapasiteler.

BĠYOKÜTLE: Organik atıkların yanı sıra bitkisel yağ atıkları, tarımsal hasat artıkları dahil

olmak üzere tarım ve orman ürünlerinden ve bu ürünlerin iĢlenmesi sonucu ortaya

çıkan yan ürünlerden elde edilen katı, sıvı ve gaz halindeki atıklar. Diğer bir deyiĢle

içerisinde karbon ve hidrojen bulunduran ancak fosil olmayan maddelerden elde edilen

enerji kaynaklarıdır. Ormanlardan elde edilen yakacak odun, tezek, bitkisel ve

hayvansal atıklar ile tarımsal endüstri atıkları da biyokütle enerji kaynaklarına örnek

gösterilebilir.

DEMOGRAFĠK YAPI: Nüfus yapısı. Nüfusunun artıĢ grafikleri, bu artıĢın kırılma noktaları,

cinsiyete bağlı nüfus değiĢimi, yaĢa bağlı nüfus değiĢimi gibi değiĢkenleri içerir.

DERĠNLEMESĠNE GÖRÜġME: Katılımcının özgürce konuĢması ve gerçek hislerini

ortaya koyabilmesi için, tam yapılandırılmamıĢ serbest bir akıĢ planının

uygulanabileceği Ģekilde hedef kiĢilerle birebir yapılan görüĢmeler.

204

DEZAVANTAJLI GRUP: YaĢamlarını devam ettirmek için gereken temel ihtiyaçlara ve

hizmetlere ulaĢmada sıkıntı yaĢayan veya fiziksel ya da zihinsel ehliyetsiz durumda

hayatlarına devam eden grup.

DOĞAL SĠT ALANI: Jeolojik devirlerle, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait olup, ender

bulunmaları veya özellikleri ve güzellikleri bakımından korunması gerekli yer

üstünde, yer altında veya su altında bulunan korunması gerekli alanlar.

DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMI: Ülke vatandaĢı olmayan yatırımcılar

tarafından, yurt dıĢından getirilen; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası‟nca alım

satımı yapılan konvertibl para Ģeklinde nakit sermaye, devlet tahvilleri hariç Ģirket

menkul kıymetleri, makine ve teçhizat, sınai ve fikri mülkiyet hakları,yurt içinden

sağlanan; yeniden yatırımda kullanılan kar, hasılat, para alacağı veya mali değeri olan

yatırımla ilgili diğer haklar, doğal kaynakların aranması ve çıkarılmasına iliĢkin haklar

gibi iktisadi kıymetler aracılığıyla; yeni Ģirket kurmayı veya Ģube açmayı ya da

menkul kıymet borsaları dıĢında hisse edinimi veya menkul kıymet borsalarından en

az yüzde 10 hisse oranı ya da aynı oranda oy hakkı sağlayan edinimler yoluyla mevcut

bir Ģirkete ortak olmayı ifade eder.

DÜZEY 2 BÖLGELERĠ: Bakanlar Kurulu Kararıyla bölgesel istatistiklerin toplanması,

geliĢtirilmesi, bölgelerin sosyoekonomik analizlerinin yapılması, bölgesel politikaların

çerçevesinin belirlenmesi ve Avrupa Birliği Bölgesel Ġstatistik Sistemine uygun

karsılaĢtırılabilir istatistiki veri tabanı oluĢturulması amacıyla ülke genelinde Ġstatistiki

Bölge Birimleri Sınıflaması tanımlanmıĢtır. Bu sınıflamaya göre istatistiki açıdan

Türkiye 12 Düzey 1 Bölgesi ve 26 Düzey 2 Bölgesine ayrılmıĢtır. Bu ayrım bir idari

sınıflama olmayıp istatistiki bir sınıflamadır.

EDAM REKABETÇĠLĠK ENDEKSĠ: EDAM Eğitim DanıĢmanlığı ve AraĢtırma Merkezi

uzmanlarının ortaya koyduğu bir endeks modeli çerçevesinde bölgesel bazda

rekabetçiliğin araĢtırıldığı proje.

EKOTURĠZM: Çevreye zarar vermeden yararlanma yöntemlerinin geliĢtirilmesi ve tüm

yerli halkların kültürlerini yok etmeden turizm faaliyetlerinden yararlanmalarının

sağlanması.

ENTEGRE KATI ATIK YÖNETĠMĠ: Atık oluĢumunu azaltma, kaynağında ayrı toplanma,

ara depolama, aktarma istasyonları oluĢturma ve taĢınma, geri kazanma, bertaraf, tesis

iĢletme, tesis kapatma, izleme ve kontrol süreçlerini içeren bir yöntem biçimidir.

Entegre katı atık yönetimi için baĢlıca 6 esas stratejinin uygulanması öngörülmektedir:

http://tr.wikipedia.org/wiki/Jeolojik

205

Önleme, Minimizasyon, Yeniden Kullanım, Geri DönüĢüm, Enerji Geri Kazanımı,

Bertaraf.

GSYĠH: Yurt içinde bir yılda üretilmiĢ nihai mal ve hizmetlerin toplam değeri.

HACCP: Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları ifadesinin kısaltmasıdır. Gıda ürünü

güvenliğini etkileyen tehlikelerin önceden belirlenmesi ve kontrol altına alınmasını

sağlayan sistematik bir yaklaĢımdır.

ĠÇME VE KULLANMA SUYU ġEBEKESĠ: Ġnsanların günlük faaliyetlerinde içme,

yıkanma ve temizlik gibi ihtiyaçları için kullandıkları suyun dağıtımı için kaynağından

kullanım yerine kadar tasarlanan borulu sistem.

ĠHTĠSAS KREDĠSĠ: Bankalarda, kurumsal kredilerin altında bulunan özel bir kredi

kategorisidir. Ġhtisas kredilerinde genel olarak kredi ödemelerinin büyük kısmı,

finanse edilen fiziksel varlıklardan elde edilen gelirlerle yapılır.

ĠKĠNCĠL VERĠ: Farklı amaçlarla daha önceden derlenmiĢ veri setleri.

Ġġ DEMOGRAFĠSĠ: GiriĢimlerin yerel birim bazında zaman içinde meydana gelen faaliyet

değiĢimleri, açılma yani faaliyete baĢlama (doğum), kapanma yada faaliyet terk etme

(ölüm) gibi değiĢikliklerin incelendiği istatistik bilgiler.

ĠġGÜCÜ PĠYASASI: Sürekli veya geçici iĢlerde çalıĢma mevzuatına uygun olarak sosyal

güvenlik sistemi içinde iĢlendirilenler ile memurların yer aldığı piyasa.

ĠYĠ TARIM UYGULAMALARI: Çevre, insan ve hayvan sağlına zarar vermeyen bir

tarımsal üretimin yapılması, doğal kaynakların korunması, tarımda izlenebilirlik ile

gıda güvenliğinin sağlanması amacıyla yapılan tarımsal üretim modeline iyi tarım

denir. Ġyi tarım uygulamalarına örnek olarak yoğun tarım yapılan alanlarda azaltılmıĢ

toprak iĢlemesi, ekonomik ve sürdürülebilir su kullanma, bilinçli gübreleme ve zirai

mücadelede kimyasal atıkları azaltma, yangınları önleyerek toprağın organik madde

oranını koruma gösterilebilir.

ĠZLENEBĠLĠRLĠK: Gıda, gıdanın elde edildiği hayvan, bitki ya da gıda maddesinde

öngörülen veya ortaya çıkması beklenen herhangi bir maddenin tespit edilmesi için

üretim, iĢleme ve dağıtım ile ilgili tüm aĢamaları kaydetme sistemi.

JEOMORFOLOJĠ: Yer'in yüzey Ģekillerinin tanımlanmasını ve oluĢum süreçlerinin

açıklanmasını konu edinen bilim dalı.

JEOTERMAL ENERJĠ: Yerkabuğunun çeĢitli derinliklerinde birikmiĢ ısının oluĢturduğu,

kimyasallar içeren sıcak su, buhar ve gazlardan doğrudan veya dolaylı her türlü elde

edilen enerji.

http://www.bankacilik.net/bilgiler.php?k=kurumsal+krediler

http://www.turkcebilgi.com/yer/ansiklopedi

206

KABA YEM: Yüzde 15-20‟den daha fazla su ihtiva eden , ham selüloz içeriği kuru maddede

yüzde 16-18‟den fazla olan, protein oranı düĢük ve hazır yem ihtiyacını düĢürmekte

kullanılan büyükbaĢ hayvan yemi.

KRUVAZĠYER: Seyahati programlanmıĢ, derin sularda iki gün ya da daha fazla kalan, en

az 100 yolcu kapasiteli gemi.

KÜÇÜK VE ORTA BOY ĠġLETME (KOBĠ): Ġki yüz elli kiĢiden az yıllık çalıĢan istihdam

eden ve yıllık net satıĢ hasılatı ya da mali bilançosu yirmi beĢ milyon Türk Lirasını

aĢmayan ekonomik birimler.

KÜMELENME: Rekabet eden, birbirini tamamlayan ve birbirine bağlı olan firma ve

kuruluĢların bölgesel yoğunlaĢmaları.

MĠLLĠ GELĠR: Belirli bir ülkede, belirli bir dönemde yaratılan mal ve hizmetlerin parasal

değerlerinin toplamından, amortismanların ve dolaylı vergilerin çıkartılmasından sonra

geriye kalan tutar.

NET GÖÇ HIZI: Belirli bir bölgenin, belirli bir zaman aralığındaki aldığı ve verdiği göç

arasındaki farkın bölge nüfusuna bölünüp bin ile çarpılmasıyla bulunan oran.

ORGANĠK TARIM: Üretimde kimyasal girdi kullanmadan, üretimden tüketime kadar her

aĢaması kontrollü ve sertifikalı, toprak ve su kaynakları ile havayı kirletmemeyi ve

çevre, bitki, hayvan ve insan sağlığını korumayı amaçlayan tarımsal üretim biçimi.

ORGANĠZE SANAYĠ BÖLGESĠ: Ağır sanayi ve kompleksleri dıĢında, küçük ve orta

ölçekli imalat sanayi türlerinin, belirli bir plan dahilinde yerleĢtirilmeleri ve

geliĢtirilmeleri için, sınırları tasdikli çıplak arazi parçalarının gerekli altyapı

hizmetleriyle ve ihtiyaca göre tayin edilecek sosyal tesis ve kurumlarla donatıldıktan

sonra planlı bir Ģekilde ve belirli standartlar dahilinde küçük ve orta ölçekli sanayi için

tahsis edilebilir ve iĢletilebilir hale getirilerek organize edilmiĢ sanayi bölgesi.

ÖN ULUSAL KALKINMA PLANI: Türkiye‟nin AB‟ye ekonomik ve sosyal uyumuna

yönelik katılım öncesi mali yardımların programlanmasına stratejik bir çerçeve

oluĢturmak üzere hazırlanan plan.

ÖRTÜALTI TARIM: DıĢ iklim faktörlerinin etkisini kaldırarak, ısıtma uygulanarak yada

kapalı ortamlarda, gerekli özel çevre koĢullarının yaratılması ile yapılan tarım.

RÜZGAR ENERJĠSĠ POTANSĠYELĠ ATLASI: Elektrik ĠĢleri Etüt Ġdaresi Genel

Müdürlüğü tarafından hazırlanan, küresel atmosferik sirkülasyon modeli, orta-ölçekli

sayısal hava analiz modeli ve mikro-ölçekli rüzgar akıĢ modeli kullanılarak,

Türkiye‟de il bazlı olarak üretilen rüzgar kaynak bilgilerinin verildiği, rüzgar enerjisi

teknik potansiyelleri ile ilgili yönlendirici bilgiler içeren doküman.

207

STK: Sivil toplum kuruluĢu, resmi kurumlar dıĢında ve bunlardan bağımsız olarak

çalıĢan, politik, sosyal, kültürel, hukuki ve çevresel amaçları

doğrultusunda lobi çalıĢmaları ve eylemlerle çalıĢan,üyelerini ve çalıĢanlarını

gönüllülük usulüyle alan, kâr amacı gütmeyen ve gelirlerini bağıĢlar ve/veya üyelik

ödemeleri ile sağlayan kuruluĢlardır. Sivil toplum örgütleri oda, sendika, vakıf ve

dernek adı altında faaliyet gösterir.

SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠK: Ekonomik, çevresel ve sosyal sürdürülebilirlik olmak üzere üç

temel ayağa dayanır. Koruyarak tüketme, sınırlı kaynakları olabildiğince akıllıca ve

yok etmeden kullanma, yeniden üretme ve bunları sağlarken de tutumluluk, ortak

iyilik, sosyal iliĢkiler ve paylaĢma gibi ilkeleri harekete geçirmek için düĢünülen bütün

kavramların genel adı sürdürülebilirliktir.

GZFT ANALĠZĠ: Bir organizasyonun faaliyette bulunduğu çevreyi anlamak ve yönetmek

üzere topladığı bilgileri kullanarak sistematik olarak kendisini değerlendirmesidir. Bu

değerlendirme süreci organizasyonun güçlü ve zayıf yönlerini belirleme, potansiyel

fırsat ve tehditleri ortaya koyma aĢamalarından oluĢur.

TEMĠZ ÜRETĠM: Yüksek verime sahip üretim teknolojisi ve yöntemlerinin kullanımıyla,

aynı miktarda üretim için daha az doğal kaynak ve enerji kullanımı ve daha az atık

üretimi prensibine dayalı üretim Ģeklidir.

TENÖR: Maden cevheri içindeki saf maden oranı. Bir maden kütlesindeki cevher (filiz)

miktarına tenör denir. Bu miktar genel olarak yüzde ile ifade edilir.

TREKKING: Doğada, bir noktadan diğer bir noktaya varmak amaçlı yapılan, genelde hafif

tempolu sportif yürüyüĢ.

YATIRIM TEġVĠK BELGESĠ: Yatırım TeĢvik Belgesi tasarrufları yatırıma yönlendirmek

suretiyle, katma değeri yüksek, ileri ve uygun teknolojileri kullanarak bölgeler arası

dengesizlikleri gidermek, istihdam yaratmak ve uluslararası rekabet gücü sağlamak

için yatırımların devlet tarafından desteklenmesi amacıyla verilen belgedir.

YENĠLENEBĠLĠR ENERJĠ KAYNAKLARI: Hidrolik, rüzgâr, güneĢ, jeotermal,

biyokütle, biyogaz, dalga, akıntı enerjisi ve gel-git gibi fosil olmayan enerji

kaynaklarını ifade etmektedir.

208

EKLER

EK 1. GMKA Arama Konferansları Katılımcı Listeleri

16.05.2010 GMKA ARAMA KONFERANSI KATILIM LĠSTESĠ

No Adı Soyadı Unvan/Görev

1 Abdülkadir Atalık Çanakkale Valisi

2 Ülgür Gökhan Çanakkale Belediye BaĢkanı

3 Mehmet DaniĢ Çanakkale Milletvekili

4 Müjdat KuĢku Çanakkale Milletvekili

5 Ahmet Küçük Çanakkale Milletvekili

6 Mustafa Kemal Cengiz Çanakkale Milletvekili

7 Hasan Hüseyin Aytop Çanakkale Ġl Genel Meclis BaĢkanı

8 Ayhan Gider Çanakkale Ġl Özel Ġdaresi Genel Sekreteri

9 Prof.Dr. C. Varol Tok Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Rektör

Yardımcısı

10 Prof.Dr. Yılmaz Akgün ÇOMÜ Rektör Yardımcısı

11 Prof.Dr. Ahmet ReĢit Ersay ÇOMÜ Tıp Fakültesi Dekanı

12 Prof.Dr. Ġhsan Yılmaz ÇOMÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanı

13 Prof.Dr. Osman Demircan ÇOMÜ Güzel Sanatlar Fakultesi Dekanı

14 Prof.Dr. Dinçay Köksal ÇOMÜ Eğitim Fakültesi Dekanı

15 Doç. Dr. Tolga Göksan ÇOMÜ Su Ürünleri Fakültesi Dekan Yrd.

16 Prof.Dr. Hüseyin Ekinci ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dekanı

17 Prof.Dr. Ġbrahim Hatipoğlu ÇOMÜ Ġlahiyat Fakültesi Dekanı

18 Prof. Dr. A.Kazım KirtiĢ Biga Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dekanı

KAYMAKAMLAR

19 Yusuf Gökhan Yolcu Ayvacık Kaymakamı

20 ġahin Aslan Bayramiç Kaymakamı

21 Ġbrahim Çenet Bozcaada Kaymakamı

22 Hasan Gözen Çan Kaymakamı

23 Bülent Uygur Eceabat Kaymakamı

24 Cengiz Karabulut Ezine Kaymakamı

25 Fahri Meral Lapseki Kaymakamı

26 Ali Polat Yenice Kaymakamı V.

27 Namık Kemal Nazlı Gelibolu Kaymakamı

28 Hüseyin Kulözü Vali Yardımcısı Gökçeada Kaymakam V.

29 Bahir Altunkaya Vali Yardımcısı Biga Kaymakam V.

ĠL MÜDÜRLERĠ

30 Gülten YetiĢen Çanakkale Ġl Planlama ve Koordinasyon Müdürü

31 Vefa Bardakçı Çanakkale Ġl Milli Eğitim Müdürü

32 Uğur Yüksel Çanakkale Ġl Bayındırlık ve Ġskan Müdürü

33 Dr. Ġlhan Güney Çanakkale Ġl Sağlık Müdürü

34 Cengiz Özkan Denizcilik MüsteĢarlığı Çanakkale Bölge Müdürü

35 Ġlkay Uçar Çanakkale Tarım Ġl Müdürü

36 Ahmet Kiraz Çanakkale Sanayi ve Ticaret Müdürü

209

37 ġinasi Haznedar Çanakkale Ġl Kültür ve Turizm Müdür V.

38 Ġbrahim Ethem Gökmen Çanakkale Organize Sanayi Bölge Müdürü

39 Musa AkĢan Çanakkale Orman Bölge Müdürü

40 Osman Çakmak Çanakkale Ġl Çevre ve Orman Müdürü

41 Doğan AnĢin Çanakkale Gençlik Spor Ġl Müdürü

42 Doğan Höke Çanakkale Sosyal Hizmetler Ġl Müdürü

43 Mustafa Yalçın Biga Organize Sanayi Bölge Müdürü

44 Orhan Yıldız Karayolları 142. ġube ġefi

45 Faruk Erkan Kumkale Tarım ĠĢletmesi Müdürü

46 F. Eren Türkmen Türkiye ĠĢ Kurumu Çanakkale Ġl Müdür V.

47 Ali Sürücü Sosyal Güvenlik Kurumu Çanakkale Ġl Müdür V.

48 Tevhid Kekeç Çanakkle Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu Md.

V.

49 Ġsmet Topaloğlu DSĠ 252. ġube Müdürü

BELEDĠYE BAġKANLARI

50 Süleyman ERTE Kumkale Belediye BaĢkanı

51 Alaaddin ÖZKURNAZ Ġntepe Belediye BaĢkanı

52 Ömer Faruk MUTAN Kepez Belediye BaĢkanı

53 Mehmet Ünal ġAHĠN Ayvacık Belediye BaĢkanı

54 Recep ġAHĠN Gülpınar Belediye BaĢkanı

55 Cengiz BALKAN Küçükkuyu Belediye BaĢkanı

56 Mehmet ÖZKAN Biga Belediye BaĢkanı

57 Muzaffer KARATAġ Karabiga Belediye BaĢkanı

58 Adnan PASTIRMACI GümüĢçay Belediye BaĢkanı

59 Ahmet TOZAN KozçeĢme Belediye BaĢkanı

60 Nihat BORAZAN BalıklıçeĢme Belediye BaĢkanı

61 Ġbrahim EREN Yeniçiflik Belediye BaĢkanı

62 Abdurrhaman KUZU Çan Belediye BaĢkanı

63 Bahattin SAĞIN Terzialan Belediye BaĢkanı

64 Halil BÜYÜKEROL Ezine Belediye BaĢkanı

65 Mustafa ÇĠÇEK Geyikli Belediye BaĢkanı

66 Ġbrahim KESKĠN Mahmudiye Belediye BaĢkanı

67 Mustafa ÖZAÇAR Gelibolu Belediye BaĢkanı

68 Cavit SEZER Bolayır Belediye BaĢkanı

69 Necati KOPÇA Kavakköy Belediye BaĢkanı

70 Dr. Ali Kamil SOYUAK EvreĢe Belediye BaĢkanı

71 Veysel ACAR Yenice Belediye BaĢkanı

72 Ahmet ġAHĠN Kalkım Belediye BaĢkanı

73 Halil ÖZKAN Pazarköy Belediye BaĢkanı

74 Cahit YILDIRIM Hamdibey Belediye BaĢkanı

75 Necati ÇĠNÇE Akçakoyun Belediye BaĢkanı

76 Kemal DOKUZ Eceabat Belediye BaĢkanı

77 Mustafa MUTAY Bozcada Belediye BaĢkanı

78 Yücel ATALAY Gökçeada Belediye BaĢkanı

79 Gani Mehmet EKĠM Lapseki Belediye BaĢkanı

80 Basri ULAġ Çardak Belediye BaĢkanı

81 Ahmet Vedat ÖZKAN Umurbey Belediye BaĢkanı

82 Ġsmail Sakin TUNCER Bayramiç Belediye BaĢkanı

210

ODA VE BORSALAR

83 Ġlhami Tezcan Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu

BaĢkanı

84 Osman Niyazi Önen Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası Meclis BaĢkanı

85 Ali Yücel Aka Çanakkale Tic.ve San. Odası Yön.Kur.BĢk.Yrd.

86 Raif Aktur Çanakkale Tic.ve San. Odası Yön.Kur.BĢk.Yrd.

87 Timur Ay Çanakkale Tic.ve San. Odası Sayman Üyesi

88 A.Berkin Akol Çanakkale Tic.ve San. Odası Yön.Kur. Üyesi

89 Can Algönül Çanakkale Tic.ve San. Odası Yön.Kur. Üyesi

90 Erdal Akarsu Çanakkale Tic.ve San. Odası Yön.Kur. Üyesi

91 Kemal KarakaĢ Çanakkale Tic.ve San. Odası Yön.Kur. Üyesi

92 M. Cem Erdemir Çanakkale Tic.ve San. Odası Yön.Kur. Üyesi

93 ġ. Mert Mildon Çanakkale Tic.ve San. Odası Yön.Kur. Üyesi

94 Tunçay YaĢar Biga Ticaret ve Sanayi Odası Yön. Kur. BĢk.

95 Hasan Pırnal Biga Ticaret ve Sanayi Odası Meclis BĢk.

96 Ahmet Öçal Biga Ticaret ve Sanayi Odası Yön.Kur.BĢk.Yrd.

97 Nazım Manav Biga Ticaret ve Sanayi Odası Yön.Kur.BĢk.Yrd.

98 Sertan Güremen Biga Ticaret ve Sanayi Odası Yön. Kur. Sayman Üye

99 Mehmet Canpolat Biga Ticaret ve Sanayi Odası Yön. Kur. Üyesi

100 Cahit Boylu Biga Ticaret ve Sanayi Odası Yön. Kur. Üyesi

101 Faruk Sezen Biga Ticaret ve Sanayi Odası Yön. Kur. Üyesi

102 Ayhan Veral Gelibolu Ticaret ve Sanayi Odası Yön. Kur. BĢk.

103 Hüseyin Tutum Gelibolu Ticaret ve Sanayi Odası Meclis BĢk.

104 Ġbrahim Özen Gelibolu Ticaret ve Sanayi Odası Yön. Kur. BĢk.Yrd.

105 Ġsmail Öztürk Gelibolu Ticaret ve Sanayi Odası Yön. Kur. BĢk.Yrd.

106 Arzu Tuna Gelibolu Tic. ve San. Odası Yön. Kur. Muhasip Üye

107 Serol Yıldız Gelibolu Tic. ve San. Odası Yön. Kur. Üyesi

108 Mesut Okyay Biga Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk.

109 Fahrettin Deniz Biga Ticaret Borsası Meclis BĢk.

110 Ahmet ġahin Biga Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

111 Mustafa DemirtaĢ Biga Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

112 Renan Özel Biga Ticaret Borsası Yön. Kur. Muhasip Üye

113 Bülent BaĢ Biga Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

114 Sefer Kaya Üzen Çanakkale Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk.

115 Erol Özen Çanakkale Ticaret Borsası Meclis BĢk.

116 Ali Öztürk Çanakkale Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

117 Salamon Halyo Çanakkale Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

118 Necmi Yıldırım Çanakkale Ticaret Borsası Yön. Kur. Sayman Üyesi

119 Akif Kulaç Çanakkale Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

120 Ercan Uysal Çanakkale Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

121 Ramazan Hasan Uysal Çanakkale Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

122 Mustafa Vurucu Çanakkale Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Yön. Kur.

BĢk.

123 Ġlhan Ulus Çanakkale Ziraat Odası Yön. Kur. BaĢk.

124 Rahmi Uysal Ayvacık Ziraat Odası Yön. Kur. BaĢk.

125 Ġsmail Pehlivan Bayramiç Ziraat Odası Yön. Kur. BaĢk.

211

126 Beytullah Elmacı Biga Ziraat Odası Yön. Kur. BaĢk.

127 Üsrev Damar Çan Ziraat Odası Yön. Kur. BaĢk.

128 Mehmet Sevinç Eceabat Ziraat Odası Yön. Kur. BaĢk.

129 Ahmet Önder Ezine Ziraat Odası Yön. Kur. BaĢk.

130 Atilla Eraslan Gelibolu Ziraat Odası Yön. Kur. BaĢk.

131 Eyüp Yılmaz Lapseki Ziraat Odası Yön. Kur. BaĢk.

132 Ġsa Acar Yenice Ziraat Odası Yön. Kur. BaĢk.

133 Ġbrahim Ejder Esnaf ve Kefalet Koop. Birl. Yön. Kur. BĢk.

134 Ünal Ömercioğlu Çanakkale Mimarlar Odası Yön. Kur. BĢk.

135 Burhan Bağcı Çanakkale Veteriner Hekimler Odası Yön. Kur. BĢk.

136 Ġlyas Acar ĠnĢaat Mühendisleri Odası ġube BaĢkanı

137 Hicri Nalbant Çanakkale Ziraat Müh. Odası BĢk.

Ġġ ADAMLARI DERNEKLERĠ

138 Hikmet Sezen Çanakkale Genç ĠĢadamları Derneği Yön. Kur. BĢk.

139 Hüseyin Yalman Çanakkale Sanayicileri ve ĠĢadamları Derneği Yön. Kur.

BĢk.

140 Sertan Güremen Biga Sanayici ve ĠĢadamları Derneği Yön. Kur. BĢk.

141 Habib Yeni Biga Aktif Sanayici ve ĠĢ Adamları Derneği Yön. Kur.

BĢk.

142 Hakkı Gürcan Öz Çan Sanayici ve ĠĢadamları Derneği Yön. Kur. BĢk.

143 Baki Temel Gelibolu Sanayici ve ĠĢadamları Derneği Yön. Kur. BĢk.

144 Tunca Yüğnük Çanakkale Sosyo Ekonomik Güçbirliği Derneği Genel

Sekreteri

145 Halil Atan ġehir Plancıları Odası Çanakkale Ġl Temsilcisi

146 Mehmet IĢık Deniz Ticaret Odası Çanakkale Ġl Temsilcisi

147 F. Selvin Öncel Çanakkale GiriĢimci Kadınlar Üretim ve Paz. Koop.

BaĢk.

148 Ali Akol Çanakkale Turistik Otelciler, ĠĢl. ve Yat. Birl. Dern. Yön.

Kur. BĢk.

149 Özcan Özsoy Ezine Peyniri ve Mand. Koruma ve GeliĢt. Tanıt. Dern.

BaĢkan. Yrd.

SANAYĠ KURULUġLARI

150 Dr. H. Ġbrahim Bodur Kale Holding Kurucu Murahhas Aza

ve Onursal BaĢkan

151 Zeynep Bodur Okyay Kale Holding Yön. Kur. BĢk.

152 Suat KarataĢ ĠçdaĢ Çelik Enerji San.A.ġ Kurumsal ĠletiĢim Sorumlusu

153 BarıĢ Harbi Dardanel ÖnentaĢ Gıda San. A.ġ Gn. Md.

154 Remzi Gula Kaleseramik Kalebodur Sanayi A.ġ. Gn. Md.

155 Halil Piren Akçansa Çimento San A.ġ.

156 Esra Topaloğlu Akçansa Çimento San A.ġ.

157 Ġbrahim Yüksel Mutlu BektaĢ Ġthalat Ġhracat Ltd ġti Yön. Kur. BĢk

158 Selman Tahsildaroğlu Tahsildaroğlu Süt Ürünleri San.ve Tic. A.ġ. Yön Kur.

BĢk.

159 Eyüp Akpınar Akpınar Süt Ürünleri San.Ve Tic.Ltd ġti. Yön.Kur.BĢk.

160 Ümit Demirhan DoğtaĢ Pers. Ve Ġdari ĠĢler MD.

161 Kemal Kılınç Altınkılıç Gıda ve Süt San. ve Tic.Ltd.ġti. Yön. Kur. BĢk.

162 Hasan Ġlhan Yürükçü GestaĢ A.ġ Genel Müdürü

163 Mehmet Özkurnaz Çanakkale Köy Koop Birliği Yön. Kur. BaĢk.

164 Hüseyin Bulut Çanakkale Bölgesi Hayvancılık Kooperatifleri Birliği

Yön. Kur. BĢk.

165 Hasan Uysal Çanakkale Bölgesi Su Ürünleri Kooperatifler Birliği

212

Yön. Kur. BĢk.

166 Ġsmail Özbek Biga Süt Üreticileri Birliği Yön. Kur. BĢk.

167 ġinasi Darıcı Bayramiç Süt Üreticileri Birl. BĢk.

168 Ġsmail Emer Çanakkale Ġli Holstein Irkı Damızlık Sığır YetĢ. Birl.

BaĢk.

169 Yusuf Akgün Çanakkale -Bayramiç-Ezine Ovaları Sulama Birliği BĢk.

170 Ġsmail Tutan Çanakkale-Çarı-Küçüklü Sulama Birliği BĢk.

171 Nejdet Irak Biga Ovası Sulama Birliği BĢk.

172 Sedat Topal Pınar Sulama Birliği BĢk.

173 Sevil Albay Çanakkale Belediyesi Özel Kalem Md.

174 Evrim Akman Çanakkale Belediyesi

ÇOMÜ ÖĞRETĠM ÜYELERĠ

175 Prof.Dr. Orhan Tatar ÇOMÜ Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dekanı

176 Doç.Dr. Süha Özden ÇOMÜ Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dekan

Yardımcısı

177 Yrd.Doç.Dr. Ġbrahim Türkyılmaz ÇOMÜ Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dekan

Yardımcısı

178 Prof.Dr. Salih Zeki Tutkun ÇOMÜ Jeoloji Mühendisliği Bölüm BaĢkanı

179 Doç. Dr. Önder Ayyıldız ÇOMÜ Çevre Mühendisliği Bölüm BaĢkanı

180 Yrd.Doç.Dr. Emin Uğur Ulugergerli ÇOMÜ Jeofizik Mühendisliği Bölüm BaĢkan V.

181 Doç.Dr. Emin Yılmaz ÇOMÜ Gıda Mühendisliği Bölümü

182 Doç.Dr. Yonca Yüceer ÇOMÜ Gıda Mühendisliği Bölümü

183 Yrd.Doç.Dr. Arzu BaĢaran Uysal ÇOMÜ ġehir ve Bölge Planlama Bölüm BaĢkanı

184 Yrd.Doç.Dr. Mine TopçubaĢı ÇOMÜ Mimarlık Bölüm BaĢkanı

185 Yrd.Doç.Dr. Celal Tunusluoğlu ÇOMÜ ĠnĢaat Mühendisliği Bölüm BaĢkan V.

186 Yrd.Doç.Dr. Öznur Karaca ÇOMÜ Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölüm

BaĢkan V.

187 Yrd.Doç.Dr. Hasan Göksel Özdilek ÇOMÜ Endüstri Bölüm BaĢkan V.

DĠĞER KATILIMCILAR

188 Burak AKAY Anadolu Ajansı

189 Mustafa Mutlu Biga Ticaret ve Sanayi Odası

190 Necati Cerrahoğlu COMÜ

191 M.Hakan Elmalı ÇAGĠAD

192 Sümeyra Eren Arslan Çan Belediyesi Çevre Müh.

193 Güven BarıĢ Yüksel ÇASĠAD

194 Sarp Korkut Sümer ÇOMÜ Ziraat Fakültesi

195 Hakan TURHAN ÇOMÜ Ziraat Fakültesi

196 Sibel TAN ÇOMÜ Ziraat Fakültesi

197 Uğur Gözel ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dekan Yrd.

198 Ferit BektaĢ Esnaf Odaları Yön.Kur. Üyesi

199 Seçkin Sağlam Gündem Gazetesi

200 Ali Murat AkbaĢ Kamuoyu Gazetesi

201 Fatih Ortaç Olay Gazetesi

202 Mustafa Nazlım Tarım Ġl Müdür Yardımcısı

203 Hüseyin Özen Tarım Ġl Müdürlüğü

204 Mustafa Altındağ Tarım Ġl Müdürlüğü

205 Nevzat Küçük Tarım Ġl Müdürlüğü Destekleme ġube Müdürü

206 Oral Kaya Troya Çevre Derneği

213

17-18.05.2010 GMKA ARAMA KONFERANSI KATILIM LĠSTESĠ

No Adı Soyadı Unvan/Görev

1 Yılmaz Arslan Balıkesir Valisi

2 Ġsmail Ok Balıkesir Belediye BaĢkanı

3 Ġsmail Özgün Balıkesir Milletvekili

4 Ahmet Edip Uğur Balıkesir Milletvekili

5 Ali Osman Sali Balıkesir Milletvekili

6 AyĢe AkbaĢ Balıkesir Milletvekili

7 Ahmet Duran Bulut Balıkesir Milletvekili

8 Mehmet Cemal Öztaylan Balıkesir Milletvekili

9 Prof. Dr. Hüseyin Pazarcı Balıkesir Milletvekili

10 Ergün Aydoğan Balıkesir Milletvekili

11 Prof. Dr. ġerif Saylan Balıkesir Üniversitesi Rektörü

12 Mehmet Akif Okur Balıkesir Ġl Genel Meclis BaĢkanı

13 Günay Özdemir Balıkesir Ġl Özel Ġdaresi Genel Sekreteri

14 Prof.Dr.Ali Duymaz BAÜ Rektör Yardımcısı

15 Prof. Dr. Turgut Özdemir BAÜ Rektör Yardımcısı

16 Prof. Hasan Soydan BAÜ Necatibey Eğitim Fakültesi Dekanı

17 Prof. Dr. Fazlı Çoban BAÜ Rektör Yardımcısı, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dekanı

18 Prof. Dr. Edip Örücü Bandırma Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dekanı

19 Prof. Dr. Hatice Bengisu BAÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Dekan Vekili

20 Prof. Dr. Kerim Özdemir BAÜ Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dekanı

21 Prof. Dr. Selim Erentürk BAÜ Tıp Fakültesi Dekanı

22 Prof. Dr. Metin Bayraktar BAÜ Veterinerlik Fakültesi Dekanı

23 Rona Yırcalı GMKA Kalkınma Kurulu BaĢkanı

KAYMAKAMLAR

24 Nihat Nalbant Ayvalık Kaymakamı

25 Oktay Erdoğan Balya Kaymakamı

26 Ali Mantı Bandırma Kaymakamı

27 Süleyman Yıldırım Bigadiç Kaymakamı

28 Ali Uslanmaz Burhaniye Kaymakamı

29 Ġbrahim Küçük Dursunbey Kaymakamı

30 ġefik Aydın Edremit Kaymakamı

31 Ġsmail Kaygısız Erdek Kaymakamı

32 Faruk Ekiz Gömeç Kaymakamı

33 Bekir Dıngırcı Gönen Kaymakamı

34 Fatih Genel Havran Kaymakamı

35 Erkan Kalender Ġvrindi Kaymakamı

36 Mehmet Türköz Kepsut Kaymakamı

37 Adem Ergül Manyas Kaymakamı

38 Ömer Lütfi Yaran Marmara Kaymakamı

39 Nihat Karabiber SavaĢtepe Kaymakamı

40 Avni Oral Sındırgı Kaymakamı

41 M. Nedim Tunçer Susurluk Kaymakamı

214

ĠL MÜDÜRLERĠ

42 Aydilek KESKĠN YILDIRIM Ġl Planlama ve Koordinasyon Md.

43 Adil SABANCI DSĠ. Bölge Etüt ve Plan ġb. Md.

44 Ali ALTINAY Balıkesir MTA Bölge Müdürü

45 Mehmet ÇALIġKAN Balıesir Ġl Sağlık Müdürü

46 Hülya TEKE Balıkesir Bayındırlık ve Ġskan Müdürü

47 Ruknettin CEYHUN Balıkesir Tarım Ġl Müdürü

48 Oğuz KAYNAK Balıkesir Ġl Gençlik ve Spor Müdürü

49 Recep ATEġ Balıkesir Orman Bölge Müdürü

50 Burhanettin AĞABEYOĞLU Ġl Sanayi ve Ticaret Müdürü

51 Mustafa ÇALTI Balıkesir Ġl Kültür ve Turizm Müdürtü

52 Salih ANAPA Karayolları 141. ġube ġefi

53 Metin YILMAZ Maden Mühendisleri Odası Balıkesir Temsilcisi

54 Kemal Gökçay YENĠGÜN Jeoloji Mühendisleri Odası Balıkesir Temsilcisi

55 Nusret BĠLGĠN Orman Mühendisleri Odası Balıkesir Temsilcisi

56 Emine TAMER Balıkesir Çevre ve Orman Müdürü

57 Ġlhan ASLAN Türkiye ĠĢ KurumuBalıkesir Ġl Müdürü

58 Abdurrahim KÖKSAL Ġl Milli Eğitim Müdürü

59 Mustafa AKBIYIK Sosyal Hizmetler Ġl Müdürü

60 Alaattin AYDIN Türkiye Ġstatistik Kurumu Balıkesir Bölge Müdürü

61 Ġsmail SEVĠNÇ Balıkesir Sosyal Güvenlik Kurumu Ġl Müdürü

BELEDĠYE BAġKANLARI

62 Keskin GEZER KocaavĢar Belediye BaĢkanı

63 Ġsmail ÇOBAN Pamukçu Belediye BaĢkanı

64 Ahmet KARAKOL ġamlı Belediye BaĢkanı

65 H. Bülent TÜRKÖZEN Ayvalık Belediye BaĢkanı

66 Asım SÜRER Altınova Belediye BaĢk.

67 Mesut ERGĠN Küçükköy Belediye BaĢk.

68 Dündar CENGĠZ Balya Belediye BaĢk.

69 Mustafa TEPELĠ ġifa (Ilıca) Belediye BaĢk.

70 Sedat PEKEL Bandırma Belediye BaĢk.

71 Üstün TAġDEMĠR Aksakal Belediye BaĢk

72 Mehmet YAĞCI Edincik Belediye BaĢkanı

73 Fikret AKOVA Burhaniye Belediye BaĢk.

74 Hüseyin KAYACIK Pelitköy Belediye BaĢkanı

75 Mustafa GÖKSEL Bigadiç Belediye BaĢk.

76 Ayhan IġIK Ġskeleköy Belediye BaĢk.

77 M. Ruhi YILMAZ Dursunbey Belediye BaĢk.

78 Tuncay KILIÇ Edremit Belediye BaĢk.

79 Cahit ĠNCEOĞLU Akçay Belediye BaĢk.

80 Hasan ÖZPOLAT Altınoluk Belediye BaĢk.

81 Kamil SAKA Güre Belediye BaĢk.

82 Hasan ÖZEL Kadıköy Belediye BaĢk.

83 Hasan ARSLAN Zeytinli Belediye BaĢk.

84 Hüseyin AYSAN Erdek Belediye BaĢk.

85 Kadir GEDĠK KarĢıyaka Beldeiye BaĢk.

86 Hüseyin DURAK Ocaklar Belediye BaĢk.

215

87 Naim KOCABIYIK Gömeç Belediye BaĢk.

88 Arif EFETEKĠN Karaağaç Belediye BaĢk.

89 Hüseyin YAKAR Gönen Belediye BaĢk.

90 Ali YEġĠLDAĞ Sarıköy Belediye BaĢk.

91 Hasan LOFÇALIOĞLU Havran Belediye BaĢk.

92 Hüseyin ASARLI Büyükdere Belediye BaĢk.

93 Recai BAYTAR Ġvrindi Belediye BaĢk.

94 Ahmet ÖZEN Büyükyenice Belediye BaĢk.

95 Yakup YILMAZ Gökçeyazı Belediye BaĢk.

96 Adem KARABIYIK Kayapa Belediye BaĢk.

97 Emin MUMCU Korucu Belediye BaĢk.

98 Ġsmail CANKUL Kepsut Belediye BaĢk .

99 Hasan KAHRAMAN Manyas Belediye BaĢkanı

100 Yüksel ZEKĠ Kızıksa Belediye BaĢk.

101 Fethi KĠLERCĠOĞLU Salur Belediye BaĢk.

102 Ali AKSU Marmara Belediye BaĢk.

103 Cevdet ÇAĞLAR AvĢa Belediye BaĢk.

104 Güner YAVUZ Saraylar Belediye BaĢk.

105 Turgay YÜKSEL SavaĢtepe Belediye BaĢk.

106 Lütfü ARSLAN Sarıbeyler Belediye BaĢk.

107 Özgür ERTUĞRUL Sındırgı Belediye BaĢkanı

108 ġevket BARKIR Gölcük Belediye BaĢk.

109 Mehmet ZENGĠN Yaylabayır Belediye BaĢk.

110 Mehmet AKAR Yüreğir Belediye BaĢk.

111 Tahsin BOZOĞLU Susurluk Belediye BaĢk.

112 Tahir DEMĠRYAKAN Göbel Belediye BaĢk.

113 Mehmet ĠLBAN Karapürçek Beled. BaĢk.

ODA VE BORSALAR

114 Ahmet Kula Balıkesir Sanayi Odası Yön. Kur. BĢk.

115 Hasan Ali Eğinlioğlu Balıkesir Sanayi Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

116 A. Sırrı Yırcalı Balıkesir Sanayi Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

117 M. Serdar Albayrak Balıkesir Sanayi Odası Yön. Kur. Sayman Üyesi

118 Erdem Aydın Balıkesir Sanayi Odası Yön. Kur. Üyesi

119 M. Uğur Vural Balıkesir Sanayi Odası Yön. Kur. Üyesi

120 Fahri ErmiĢler Balıkesir Sanayi Odası Yön. Kur. Üyesi

121 Ġlker Akça Balıkesir Sanayi Odası Yön. Kur. Üyesi

122 Mahmut Akgün Yavuz Balıkesir Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk.

123 Erhan Ortaköylü Balıkesir Ticaret Odası Meclis BaĢkanı

124 Recai Gürcan Balıkesir Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Vekili

125 Hamza Budak Balıkesir Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Vekili

126 Hasan Ġman Balıkesir Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

127 Ġsmail Sarsılmaz Balıkesir Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

128 K. Ersin Çanga Balıkesir Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

129 Sinan Altan Balıkesir Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

130 Mustafa Toksal Balıkesir Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

131 Emrah YavaĢça Balıkesir Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

132 Emre Ġnce Balıkesir Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

216

133 Rahmi Gençer Ayvalık Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk.

134 Ahmet ġefik Süner Ayvalık Ticaret Odası Meclis BaĢkanı

135 B. Ġbrahim Kantarcı Ayvalık Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

136 Ġbrahim Sakallı Ayvalık Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

137 Mustafa Büyükçıvgın Ayvalık Ticaret Odası Yön. Kur. Sayman Üyesi

138 H. Cevdet Kantarcı Ayvalık Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

139 Mehmet Kuran Ayvalık Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

140 Zeynep Alamur Ayvalık Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

141 Osman Kocaman Bandırma Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk.

142 Muharrem Ġyianlar Bandırma Ticaret Odası Meclis BaĢkanı

143 Nihat Yazıcı Bandırma Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

144 Tayyip Serpen Bandırma Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

145 Can Gülmezgil Bandırma Ticaret Odası Yön. Kur. Muhasip Üyesi

146 Mevlut Solmaz Bandırma Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

147 Mehmet Akif Dislikçi Bandırma Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

148 Özde Zeki Sever Bandırma Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

149 Kadir Bora Keskinler Bandırma Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

150 Nazmi Bulut Bandırma Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

151 Hüseyin SarıbaĢ Burhaniye Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk.

152 Mustafa Aysel Burhaniye Ticaret Odası Meclis BaĢkanı

153 Alptekin Uysal Burhaniye Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

154 Müjdat Bahadır Burhaniye Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

155 Orhan Müsait Burhaniye Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

156 Tunay Yanbakan Burhaniye Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

157 Ġbrahim Sağdıç Burhaniye Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

158 Menduh Mutlu Burhaniye Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

159 Mehmet ErtaĢ Edremit Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk.

160 Necati Uytun Edremit Ticaret Odası Meclis BaĢkanı

161 Mümin Ergür Edremit Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

162 Adem KuĢçuoğlu Edremit Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

163 Ali Erkin Edremit Ticaret Odası Yön. Kur. Sayman Üyesi

164 Doğan Öge Edremit Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

165 ÇoĢkun Salon Edremit Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

166 Ahmet Balya Edremit Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

167 Yurt Yıldırım Edremit Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

168 Turan Silcan Edremit Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

169 M. Ali Yağcı Erdek Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk.

170 Mehmet Ali Tetik Erdek Ticaret Odası Meclis BaĢkanı

171 Faika Özlem Sarı Erdek Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Vekili

172 Burhan KarıĢık Erdek Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

173 Haluk Can Turan Erdek Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

174 Hasan Öğrenir Erdek Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

175 Emin Mehmet Karatan Gönen Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk.

176 Ali Selvi Gönen Ticaret Odası Meclis BaĢkanı

177 Hasan Özçağlayan Gönen Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

178 Salih Nasip Osman Gönen Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

179 Mehmet Uzunoğlu Gönen Ticaret Odası Yön. Kur. Muhasip Üyesi

217

180 Adnan Bakan Gönen Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

181 Adnan Yalçınkaya Susurluk Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk.

182 Mehmet Çetin Susurluk Ticaret Odası Meclis BaĢkanı

183 Ahmet Talat Gençel Susurluk Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

184 Ġlker Kurt Susurluk Ticaret Odası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

185 Fahri Ergüven Susurluk Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

186 Hayrunnisa Dernek Susurluk Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

187 Ertuğrul Tümer Susurluk Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

188 Dündar Bölükoğlu Susurluk Ticaret Odası Yön. Kur. Üyesi

189 Faruk Kula Balıkesir Ticaret Borsası Yön. Kur.BĢk

190 Ġbrahim Aytekin Balıkesir Ticaret Borsası Meclis BaĢkanı

191 Ferhan ġensoy Balıkesir Ticaret Borsası Yön. Kur.BĢk.Yrd.

192 Süleyman Fehmi Özdamar Balıkesir Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

193 Levent Dedeoğlu Balıkesir Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

194 Mehmet Çetin Balıkesir Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

195 Halit Sezgin Bandırma Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk.

196 Ersin Koç Bandırma Ticaret Borsası Meclis BaĢkanı

197 ġükrü Funda Bandırma Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

198 Ahmet Turan Bandırma Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

199 Muzaffer Zengin Bandırma Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

200 Ġsmail Tunçbilek Bandırma Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

201 Abdurrahim Tarkan Denizer Edremit Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk.

202 Özkan Kostak Edremit Ticaret Borsası Meclis BaĢkanı

203 Ali Öge Edremit Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk. Vekili

204 Nurhan Irmak Edremit Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

205 Mehmet Hakkı Semerci Edremit Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

206 Evren Ertür Edremit Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

207 Ümit Çetin Gönen Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk.

208 Mehmet Gündöndü Gönen Ticaret Borsası Meclis BaĢkanı

209 Ġbrahim Mutlu Gönen Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

210 Kadir Bakkal Gönen Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

211 Ali Can Selen Gönen Ticaret Borsası Yön. Kur. Sayman Üyesi

212 Osman Türegün Gönen Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

213 Sefer Göçer Susurluk Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk.

214 Hüseyin Avcıoğlu Tunalı Susurluk Ticaret Borsası Meclis BaĢkanı

215 Can Tatlıoğlu Susurluk Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

216 Ayhan ÖdekbaĢ Susurluk Ticaret Borsası Yön. Kur. BĢk. Yrd.

217 A. Sait Mokan Susurluk Ticaret Borsası Yön. Kur. Muhasip Üyesi

218 Enis Saygı Susurluk Ticaret Borsası Yön. Kur. Üyesi

219 Mesut AĢanel Balıkesir Esnaf ve San. Odal. Birl. Yön. Kur. BĢk.

220 Sami Sözat Balıkesir Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

221 Süleyman Dönmez Bandırma Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

222 Yusuf ġen Ayvalık Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

223 Ali Duman Burhaniye Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

224 Emin Ersoy Havran Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

225 Özcan Savur Dursunbey Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

226 Yusuf Sidan Sındırgı Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

218

227 Hilmi Yalçınkaya Kepsut Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

228 Necati Özkurt Gönen Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

229 Eyüp KarameĢe Bigadiç Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

230 H. Cahit Çetin Edremit Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

231 Hüseyin Danç Manyas Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

232 Özkan Gürkok Susurluk Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

233 Ali Ceyhan Balya Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

234 Recep Gündoğan Marmara Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

235 M. Zeki Topçuoğlu SavaĢtepe Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

236 Safa AĢık Ġvrindi Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

237 Mehmet Saçıl Erdek Ziraat Odası Yön. Kur. BĢk.

Ġġ ADAMLARI DERNEKLERĠ

238 Hasan Uçar Türsab Ġl Temsilcisi

239 Süheyl Konyalıoğlu Güney Marmara Turz. Otelciler Birl. Ġl Temsilcisi

240 Mehmet Çömlekoğlu Balıkesir Turz. ĠĢletmeciler Birliği

241 Emin ErmiĢler Müsiad Balıkesir ġube BĢk.

242 Ġsa Tamer Çelik Balıkesir Sanayici ve ĠĢadamları Derneği BaĢkanı

243 Mehmet Akif Ovacık Balıkesir Genç Sanayici ve ĠĢadamları Derneği BaĢkanı

244 Fahri ErmiĢler Balıkesir Genç ĠĢadamları Derneği BaĢkanı

245 Nurbin Tüfekçioğlu Balıkesir ĠĢ Kadınları Derneği BaĢkanı

246 Vildan Aykul ĠĢ Kadınları DayanıĢma ve AraĢ. Dern. BaĢk.

247 Abdullah Çolak Bandırma Sanayici ve ĠĢadamları Derneği

248 Burhan Kılıçarslan Ayvalık Sanayici ve ĠĢadamları Derneği

249 Habib Yeni Bigadiç Sanayici ve ĠĢadamları Derneği

250 Davut Doğuç Burhaniye Esnaf Sanayici ve ĠĢadamları BĢk.

251 Rahmi Kireç Dursunbey Sanayici ve ĠĢadamları Derneği

252 Ekrem YüzbaĢı MÜSĠAD Bandırma ġube BaĢkanı

253 Sare IĢık Genç MüteĢebbisler Derneği Balıkesir ġb.

254 Osman Demir Edremit Sanayici ve ĠĢadamları Derneği

255 Halil Bacakoğlu TOSYÖV Balıkesir Destekleme Derneği

ġĠRKETLER

256 Hüsnü Çelen Kastamonu Entegre Ağaç San. ve Tic. A.ġ.

257 Ömer Görener Banvit Bandırma Vitaminli Yem San. A.ġ Genel Müdürü

258 Y.Kemal Gençer BagfaĢ Bandırma Gübre Fabrikaları A.ġ Genel Müdürü

259 Recep GüneĢ Starwood Orman Ürün. San. A.ġ Genel Md.

260 Ġsmail Uğur Turyağ Gıda San. ve Ticaret A.ġ Genel Md.

261 M. Emin Birsel Yudum Gıda San. ve Tic. A.ġ Genel Md.

262 Ġzzettin Yörük Yörsan Gıda Mam. San. ve Tic. A.ġ Genel Md.

263 Haluk Öget Tamek Gıda ve Konstre San. ve Tic. A.ġ Genel Md.

264 Haydar Sargın Best A.ġ Genel Md.

265 Cavit Ayvaz ġeker Piliç ve Yem San Tic. A.ġ Genel Md.

266 Kemal Ayhan Mar Tük. Maddeleri San. Tic. A.ġ Yön. Kur. BĢk.

267 Erdem Aydın ĠĢbir Sentetik Dokuma San. A.ġ Genel Md.

268 Bayram Ali Özgün A.B Pastörize Yumurta Üretim Tesisleri Md.

269 Erbil Gülen Ataç ĠnĢaat ve San A.ġ Genel Müdürü

270 Cemil Baykam Assan Gıda San. ve Tic. A.ġ Genel Md.,

271 Dengiz Pınar Teksüt A.ġ Genel Müdürü

219

272 Orhan Kanur TukaĢ Gıd. San. ve Tic A.ġ Fabrika Müdürü

273 Halil Servet Tellioğlu Tellioğlu Yem-Gıda Entg. Tes. San Tic A.ġ Gn. Md.

274 Mehmet Sabit Yılmaz Bu Piliç Entegre Gıd. San. A.ġ Genel Md.

275 Nazmi YarıĢ YarıĢ Kabin San. ve Tic. A.ġ Yön. Kur. BaĢk.

276 Mehmet Hızal Kalemaden San ve Tic A.ġ Gen. Md.

DĠĞER KALKINMA KURULU ÜYELERĠ

277 Abdullah Damcı Tarım Kredi Balıkesir Bölge Müdürü

278 Ġsmail Hakkı Demirel Balıkesir Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü

279 Koray Urgun Balıkesir Ġl Organize Sanayi Müdürlüğü

280 Hasan Tüzel Bandırma Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü

281 Ahmet Tokraç Gönen Deri Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü

282 Erdoğan Yüksel KOSGEB Balıkesir ĠĢletme ve GeliĢtirme Merkez Müdürlüğü

283 Yılmaz Özbay Karesi Radyo ve Televizyon Yayıncılık A.ġ Yönetim Kurulu BaĢk.

284 Doğan Öge Edremit Zeytin ve Zeytinyağı Üreticileri Derneği BaĢk.

285 Hakkı KurtuluĢ Demir YaĢam Alanlarını Koruma ve YaĢatma Derneği BaĢk.

286 Doç Dr. Ümit Kamçıcı Balıkesir Ġli Çevreyi ve Doğayı Koruma Derneği BAġK

287 Zeki Uslu Türkiye Sakatlar Derneği Balıkesir ġube BĢk. Y.

288 Mesut Filizciler Balıkesir Kırsal Kalkınma Ġl Koordinatörü

289 Mikdat Besni Susurluk Tarım ve Hayvancılığı GeliĢt. Dern. Yedek. Yön. Kur.

Üyesi

290 Yrd. Doç Dr. Burhan Aydemir Balıkesir Üniv. Öğretim Üyesi

291 Tarık Erülgen Balıkesir Güçlendirme Vakfı Genel Sekreteri

292 Dr. Zafer Yalçın Balıkesir Sür. Kalkınma ve Çev. Dern. BĢk.

293 Nusret Bilgin Balıkesir ve Köyleri Yard. Ve Day. Kült. Dern. BaĢk.

294 Ramazan Demir Balıkesir Gazeteciler Cemiyeti Derneği BaĢk.

TARIM VE HAYVANCILIK BĠRLĠKLERĠ

295 Hasan Dertli Balıkesir Ġli Damızlık Sığır YetiĢtiricileri Birliği Sorum. Md

296 Hasan Karahasanoğlu Balıkesir-Bursa Pançar Ekicileri Koop. BaĢk.

297 Aytekin Yıldız Balıkesir Süt Üreticileri ve Damızlık Sığır Yet. Birl. Yön. Kur. BĢk.

298 Nail Kıran Balıkesir Bölgesi Hayvancılık Koop. Birl. BaĢk.

299 Cihat ġimĢek Balıkesir Merkez Ġlçe Tarımsal Süt Üreticileri Birliği

300 ġükrü Aykurtlu Ġl Tarım Orman Müdürlüğü Or Köy ġube Müdürü

301 Nazım Akpolat Marmara Hay. ArĢ. Enstitüsü Müdürü

302 Hasan Çakır Balıkesir Ġli Damızlık Koyun-Keçi YetiĢtiricileri Birliği Yön. Kur.

BaĢk.

303 Numan Yıldız Bayla Süt Üreticileri Birliği Yön. Kur. BĢk.

304 Osman Vasfi Yasun Bandırma Süt Üreticileri Birliği Yön. Kur. BĢk.

305 Murat Değer Bigadiç Süt Üreticileri Birliği Yön. Kur. BĢk.

306 Ġbrahim Ethem Kurkut Dursunbey Süt Üreticileri Birliği Yön. Kur. BĢk.

307 Engin Aslan Gönen Süt Üreticileri Birliği Yön. Kur. BĢk.

308 Ġbrahim Özer Ġvrindi Süt Üreticileri Birliği Yön. Kur. BĢk.

309 Celalettin Koç Kepsut Süt Üreticileri Birliği Yön. Kur. BĢk.

310 Mehmet Kahraman Manyas Süt Üreticileri Birliği Yön. Kur. BĢk.

311 Faik Avcı Sındırgı Süt Üreticileri Birliği Yön. Kur. BĢk.

312 A. Bülent Çetin Susurluk Süt Üreticileri Birliği Yön. Kur. BĢk.

313 Mehmet Duran Balıkesir Tavuk YetiĢiĢtiricileri Birl. BĢk.

314 Bilal Geçer Dursunbey AkbaĢlar Köyü Sulama Birliği BaĢkanı

315 Feyzullah Baldan Balıkesir Ovası Köyleri Sulama Birliğ. BaĢkanı

220

316 Sadık Algan Ġbirler-Davutlar-Yeniköy Sulama Birliği BĢk.

317 Ahmet Ceylan Pamukçu-Aslıhantepecik- Ovaları Sulama Birl. BĢk.

318 Ġbrahim Uygun Sındırgı Ovası Köyleri Sulama Birl. BĢk.

DĠĞER KATILIMCILAR

319 Zeki Torçuoğlu Balıkesir Ziraat Odası

320 Kazım Avcı Balıkesir Esnaf ve San. Odal. Birl.

321 Özgür Erpi ÇarĢı DanıĢmanlık

322 Mehmet Ali Kazaz ÇarĢı DanıĢmanlık

323 Güner Sertel Balıkesir Tavukçular Birliği

324 Mustafa Gözen Balıkesir Tavukçular Birliği

325 Yusuf Gündoğdu Balıkesir Tavukçular Birliği

326 Yusuf Gül META Bölge Müdürlüğü

327 Cemalettin Özden Balıkesir Damızlık Birliği BaĢkanı

328 Harun Eren Bandırma Süt Birliği

329 Mehmet Türköz Kepsut Kaymakam

330 Ġrfan Çoban Pamukçu-Aslıhantepecik- Ovaları Sulama Birl.

331 Ġzzet Yıldırım Ġl Basın Halkla ĠliĢlkiler Müd.

332 Yılmaz Uzun ĠHA

333 Ramazan TaĢçıoğlu Valilik Basın

334 Mustafa Sütçüoğlu Marmara Bölge Gazetesi

335 Faruk Bulut Balıkesir Süt Birliği

336 Abdurrahman Kural Gönen Belediyesi

337 Kahraman Özuysal Aksakal Belediyesi

338 Ġsmail Elgün Balıkesir Ticaret Borsası Genel Sek.

339 Esra Sultan Azizoğlu Dünya Gazetesi

340 Servet Tellioğlu Tellioğlu Un Fabrikası

341 Hulusi Yılmaz TÜRSAB

342 Ali Demiralp Pamukçu Belediye Meclis Üyesi

343 Tafil Göksu Küçükköy Belediyesi

344 Ertunç Ġlbay Bandırma Ticaret Borsası

345 Banu Marks Güre Belediye BaĢkanlığı

346 M.Halil Atmaca Altınova Belediyesi

347 Mustafa Yıldırım Balıkesir Damızlık Birliği

348 Hamdi Demir Balıkesir Nur Ltd. ġti.

349 Mehmet Emin Demir Balıkesir Nur Ltd. ġti.

350 Cihat Yılmaz Tarım Kredi Balıkesir Bölge Müdürlüğü

351 Hüseyin Kırtay Dünya Gazetesi

352 Olcay Özal AkĢam ve Ekonomik Çözüm Gazeteleri

353 Hüseyin Yüksel Balıkesir Süt Birliği

354 Süleyman Cankurt Balıkesir Damızlık Koyun ve Keçi Birliği

355 Bayram Akbakan Balıkesir Damızlık Koyun ve Keçi Birliği

356 Emine Kuzutürk Bilgi Üniversitesi, YL öğrencisi

357 Semih Çelik Otel Termal Asya Md.

221

KAYNAKÇA

AB Entegre Çevre Uyum Stratejisi, 2007- 2023

Akdemir, A., (2009). “ĠĢletmeciliğin Temel Bilgileri”, Ekin Yayınları, Ankara.

Akpınar, M., (2010). “Bürokrasinin Bazı Hastalıkları”, http://www.kolayidare.com/komuk_i/

habergoster.asp?id=127 (10.06.2010).

AraĢtırma Bilgi Günleri, (2009). Orta Doğu Teknik Üniversitesi AraĢtırmalar

Koordinatörlüğü-Avrupa Birliği Ofisi Sunum Notları, Temmuz 2009.

Ayvalık ve Burhaniye Ġlçelerinin Yat Turizm Arzı ve Sorunları, Balıkesir Üniversitesi,

Burhaniye Meslek Yüksekokulu, Turizm ve Otel ĠĢletmeciliği Bölümü

Bakanlar Kurulu Kararı, Orta Vadeli Program (2010-2012), 16.09.2009, Resmi Gazete, Sayı

21351 (Mükerrer), s. 5.

Balıkesir Belediyesi, 10/10/2010 Sempozyumu, „Balıkesir ilinin yeraltı kaynakları ve bor

gerçeği‟, s. 1.

Balıkesir Belediyesi, (2010). “Balıkesir Ġli Tarihçesi”, http://www.balikesir.bel.tr/

bal_tarih.php (09.06.2010).

Balıkesir Belediyesi Stratejik Planı

Balıkesir Bölgesi Turizm Arz-Talep Ġncelemesi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler

Enstitüsü, Turizm ĠĢletmeciliği ve Otelcilik Anabilim Dalı

Balıkesir Ġl Özel Ġdaresi , Stratejik Plan 2010-2014, 2009

Balıkesir Ġl Çevre Durum Raporu (2008)

Balıkesir Organize Sanayi Bölgesi, (2010). http://www.balosb.org.tr/ (26.06.2010).

Balıkesir Organize Sanayi Bölgesi, Balıkesir Organize Sanayi Bölgesinin Kısa Tarihçesi,

www.balosb.org.tr, (26.06.2010)

Balıkesir Sanayi Odası, (2010). “Balıkesir‟de Sanayi: Türkiye‟yi Doyuran Ġl”,

http://www.bso.org.tr/?Sayfa=Normal&ID=225 (09.06.2010).

Balıkesir Üniversitesi (2010). “T.C. Balıkesir Üniversitesi 2009 Yılı Faaliyet Raporu”,

Balıkesir, http://strateji.balikesir.edu.tr/portal/userfiles/fr-2009.pdf (10.06.2010).

Balıkesir Valiliği, (2010). “Ġl Planlama Koordinasyon Müdürlüğü”, http://www.balikesir.gov.

tr/ default_ B0.aspx?content=1054 (21.06.2010).

Balıkesir Valiliği, (2010). UlaĢım, <www.balıkesir.gov.tr>, (27.06.2010).

Balıkesir Valiliği, Ġl Tarım Müdürlüğü, (2010). “2009 ÇalıĢma Raporu”,

http://www.balikesirtarim.gov.tr/istatistik.pdf (20.06.2010)

http://www.balosb.org.tr/

222

Balıkesir Valiliği, Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Turizm, www.balikesirkulturturizm.gov.tr,

26.06.2010

Bakanlar Kurulu Kararı, (2009). 16.09.2009 Tarih ve 27351 Sayılı (Mükerrer) Remi Gazete,

“Orta Vadeli Program (2010-2012)”.

BaĢbakanlık Hazine MüsteĢarlığı, (2010). Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2009 Yılı

Raporu, Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü, Ankara, s. 49.

BaĢbakanlık Hazine MüsteĢarlığı, (2010). “KOBĠ Ġstatistikleri 2009”,

http://www.treasury.gov.tr/irj/go/km/docs/documents/Hazineyüzde 20Web/yüzde

c4yüzde b0statistikler/KOByüzde c4yüzde b0yüzde 20Teyüzde c5yüzde 9fvikyüzde

20yüzde c4yüzde b0statistikleri/Kobiyüzde 20yüzde c4yüzde b0statistikleriyüzde

202009.xls (02.07.2010).

BaĢbakanlık Hazine MüsteĢarlığı, (2009). “Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Raporu-2008”,

Ankara.


Ankara.


Ankara.


Ankara.

Bayülken, Y. ve Kütükoğlu, C. (2010). “Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi ĠĢletmeleri

(KOBĠ‟ler) Oda Raporu”, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB)

Makine Mühendisleri Odası, Ankara.

Berkman, Ü. (1983). “AzgeliĢmiĢ Ülkelerde Kamu Yönetiminde Yolsuzluk ve RüĢvet”,

TODAĠE Yayını, Ankara.

Bölgesel Kalkınmada Ġç Turizmin Rolü, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Turizm ve Otel ĠĢletmeciliği Anabilim Dalı

Cansız M. (2010). “Türkiye‟de Organize Sanayi Bölgeleri Politikaları ve Uygulamaları”, DPT

Yayınları, No: 2808, Korza Basım, Ankara.

Çağlayan , Artun (1992), “Deniz Turizmi 3.Ġzmir Ġktisat Kongresi 21.Yüzyıla Doğru

Türkiye”, Marina Yatırım ve ĠĢletmecileri Derneği ÇalıĢma Grubu Bildirileri, s.256.

ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye ĠĢ Kurumu Genel Müdürlüğü, (2010). “2009

Ġstatistik Yıllığı”, Ankara.

ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, (2006). Türkiye için Ġnsan Kaynakları GeliĢtirme

Stratejisi (ĠKG), Ankara, s. 12.

http://www.balikesirkulturturizm.gov.tr/

223

Çanakkale Belediyesi, (2010). Çanakkale Tarihi”, http://www.canakkale.bel.tr/bpi.asp? caid=

231&cid=559 (09.06.2010).

Çanakkale Belediyesi, (2010). “Ekonomik Yapı”, http://www.canakkale.bel.tr/bpi.asp?caid

=197&cid=5601 (09.06.2010).

Çanakkale Belediyesi stratejik Planı

Çanakkale Belediyesi 2009 yılı faaliyet Raporu

Çanakkale Belediyesi 2010 yılı Ocak-Haziran Beklentiler raporu

Çanakkale Ġl Çevre Durum Raporu (2006-2007)

Çanakkale Ġl Özel Ġdaresi Performans Programı 2010-2012

Çanakkale Ġl Özel Ġdaresi Stratejik Planı 2010-2014, 2009

Çanakkale Ġl Tarım Müdürlüğü, (2010). “Tarımsal Ġstatistikler”, http://www.canakkale-

tarim.gov.tr (09.06.2010).

Çanakkale Ġl Tarım Müdürlüğü Brifing Raporu, 2009

Çanakkale Ġli Özel Web Sitesi, (2010). Çanakkale Sanayisinin Genel Durumu,

http://www.canakkaleili.com, (20.06.2010).

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Strateji GeliĢtirme Daire BaĢkanlığı, (2010).

“Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 2009 Yılı Ġdari Faaliyet Raporu 2009”,

Çanakkale, http://strateji.comu.edu.tr/2009faaliyet.pdf (09.06.2010).

Çanakkale Rekabet Analizi, Bölgesel Kalkınma AraĢtırma Raporu, 2010.

Çanakkale Valiliği, (2010). Çanakkale‟nin Tarihi, http://www.canakkale.gov.tr, (09.06.2010).

Çanakkale Valiliği, (2010). Çanakkale‟nin UlaĢım Durumu, www.canakkale.gov.tr,

(27.06.2010).

Çevre ve Orman Bakanlığı Atıksu Arıtımı Eylem Planı (2008-2012)

Çevre ve Orman Bakanlığı Atık Yönetim Eylem Planı (2008-2012)

Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Doğa Koruma

Dairesi BaĢkanlığı Biyolojik ÇeĢitlilik SözleĢmesi Ulusal Odak Noktası tarafından

hazırlanan “Ulusal Biyolojik ÇeĢitlilik Stratejisi ve Eylem Planı “, 2007

Çınar, K.( 1997). “Kamu Yönetiminde YozlaĢma ve RüĢvet”, TÜGĠAD Yayını, Ġstanbul.

Deniz Ticaret Odası,Kıyı Alanları Yönetim Raporu,2010

Deniz Ticaret Odası, Kıyı ve Deniz Alanları Yönetiminde KarĢılaĢılan Sorunlar,2010

Devlet Hava Meydanları ĠĢletmesi(istatistikler 2008,2009)

http://www.dhmi.gov.tr/istatistik.aspx

Devlet Meteroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü, (2010). Ġl ve Ġlçelerimize ait istatistiki veriler,

Balıkesir Meteroloji Bölge Müdürlüğü, http://www.balikesir.dmi.gov.tr (20.06.2010).

224

Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Rüzgar Atlası.

Devlet Su ĠĢleri Genel Müdürlüğü, Faaliyet Raporu, 2009

Dinamo Eğitim ve DanıĢmanlık, (2010). Kalkınmada KOBĠ‟lerin Önemi ve KOBĠ

Finansmanı, http://www.dinamoegitim.com/documents/ODTU-Kalkinma_icin_KOBI

_lerin_ onemi _ve_KOBI_finansmani. pdf, (26.06.2010).

Dinçer Bülent, Özaslan Metin, Kavasoğlu Taner, 2003, “Ġllerin ve Bölgelerin Sosyo-

Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması AraĢtırması”, Bölgesel GeliĢme ve Yapısal Uyum

Genel Müdürlüğü

DPT, 2010. Ġstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması, http://www.dpt.gov.tr/

bgyu/biid/ibbs.html, EriĢim tarihi: 21.05.2010.

DPT ve BM Mukim Koordinatörlüğü tarafından hazırlanan “Binyıl kalkınma Hedefleri

Raporu”, 2010

DPT, Sekizinci BeĢ Yıllık Kalkınma Planı, Madencilik Özel Ġhtisas Komisyonu Raporu.

DPT, (2010). (Kalkınma Ajansları Ġçin) Bölge(sel) (GeliĢme) Plan(ı)/lama (Hazırlama)

Klavuzu, Ankara.

DPT, (2007). “Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013): KOBĠ Özel Ġhtisas Komisyonu

Raporu”, DPT Yayınları, Ankara.

DPT, (2007). “Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013): Madencilik Özel Ġhtisas Komisyonu


DPT, Ġlçelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması AraĢtırması, 2004.

DPT, Ġllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması AraĢtırması, 2003.

DPT, (2007). “Kobi Stratejisi ve Eylem Planı (2007-2009)”, Ankara,

http://ekutup.dpt.gov.tr/esnaf/kobi/strateji/2007.pdf (29.06.2010).

DPT, (2006). “Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013)”, DPT Yayınları, Ankara.

DPT, Ġstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması, 2010,

<http://www.dpt.gov.tr/bgyu/biid/ibbs.html>.

DPT, (2003). “Türkiye Sanayi Politikası (AB Üyeliğine Doğru)”, DPT Yayınları, Ankara.

DPT, (2000). “Sekizinci BeĢ Yıllık Kalkınma Planı, Yükseköğretim Özel Ġhtisas Komisyonu


DPT, (2000). “Sekizinci BeĢ Yıllık Kalkınma Planı, Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları

ÖĠK Raporu”, DPT Yayınları, Ankara.

DPT, (2000). “Sekizinci BeĢ Yıllık Kalkınma Planı, Hayatboyu Eğitim veya Örgün Olmayan

Eğitim Özel Ġhtisas Komisyonu Raporu”, DPT Yayınları, Ankara.

DPT, Ulusal Kalkınma Stratejisi.

225

DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı (DTM), DıĢ Ticaret Ġstatistikleri.

DTM, 2009-2013 Stratejik Planı.

EDAM Ekonomi ve DıĢ Politika AraĢtırmalar Merkezi, Türkiye Ġçin Bir Rekabet Endeksi,

2009.

Ege Ekonomiyi GeliĢtirme Vakfı, (2010). “Çanakkale Ġl Raporu”, www.egev.org

(26.06.2010)

ENVER, 2010. “Türkiye Enerji ve Enerji Verimliliği Raporu: YeĢil Ekonomiye GeçiĢ”.

Erdoğan, Z.B. vd. (2006). “KOBĠ‟ler: ĠĢleyiĢ, Sorunlar ve Çözüm Önerileri Çinicilik

Sektöründe Bir Uygulama”, Ekin Yayıncılık, Bursa.

ErdoğmuĢ, N. (2004). “Aile ĠĢletmeleri: Yönetim Devri ve Ġkinci KuĢağın YetiĢtirilmesi”,

ĠGĠAD Yayınları.

Eti Maden ĠĢletmeleri Genel Müdürlüğü, (2010). “2009 Yıllık Faaliyet Raporu”,

www.etimaden.gov.tr (10.06.2010).

EurActiv, (2010). “Ekonomik Büyümenin Motoru Olan KOBĠ‟ler: AB ve Türkiye‟de

Durum”, http://www.euractiv.com.tr/ticaret-ve-sanayi/link-dossier/ekonomik-

buyumenin-motoru-olarak-kobiler-ab-ve-turkiyede-durum-000076 (20/06/2010).

FAO, http://faostat.fao.org/

Gibson, G. R. ve diğerleri. Functional Foods: Concept to Product, Woodhead Publishing,

2000.

Gintis, Herbert, 1971, Education, Technology, and the Characteristics of Worker

Productivity, The American Economic Association, Vol. 61, No: 2, pp.266-267

Gökçeada Değerleri Sempozyumu Bildirgesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Yayınları, 2008

Göver, Z.T. (2005) “Doğrudan Yabancı Yatırımların Uluslararası Ticarete Etkileri: Türkiye

Değerlendirmesi” BaĢbakanlık Hazine MüsteĢarlığı AraĢtırma Ġnceleme Dizisi,

Ankara.

GümüĢtekin, G. vd., Editör: Demirci K. (2008). “ĠĢletmecilik Kuram ve Uygulama”, Detay

Yayıncılık, Ankara.

Hazine MüsteĢarlığı. KOBĠ TeĢvik Ġstatistikleri, www.hazine.gov tr

Hazine MüsteĢarlığı, “Uluslararası Doğrudan Yatırımlar” Raporları, 2005-2006-2007-2008,

www.hazine.gov.tr

Hazine MüsteĢarlığı, “Uluslararası Doğrudan Yatırımlar” Ġstatistikleri, www.hazine.gov.tr

Hazine MüsteĢarlığı, Yatırım TeĢvik Ġstatistikleri, www.hazine.gov.tr

ILO, (2010) .“Global Employment Trends”, Switzerland.

http://faostat.fao.org/

http://www.hazine.gov.tr/

226

RüĢtü ILGAR, „Kaz Dağı‟nın Üstü “Altın”dan kıymetli mi?‟, s.6.

http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt1/sayi2/sayi2pdf/ilgar_rustu.pdf Son EriĢim

Tarihi: 20.11.2010

Investment Guideline. http://www.invest.gov.tr/en-

US/investmentguide/Pages/10Reasons.aspx.

IĢık, ġ. (2008).“Türkiye‟de Üniversitelerin KentleĢme Üzerine Etkileri”, Dokuz Eylül

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 10, Sayı:3

Ġktisadi Kalkınma Vakfı, (2010). “Kobi Tanımı AB ile UyumlaĢtırıldı”,

http://www.ikv.org.tr/icerik.asp?konu=haberler&baslik=kobyüzde ddyüzde

20tanimiyüzde 20ab yüzde 20yüzde ddleyüzde 20uyumlayüzde

detirildi&id=1456&arama=1&anahtar=kobi (24.06.2010).

ĠZTO, (1993). “Kamu Bürokrasisi”, Ġzmir Ticaret Odası Yayını, Ġzmir.

Kalkınma Ajanslarının KuruluĢu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun (5449),

Resmi Gazete, 26074, 08.02.2006.

Kamuda Stratejik Yönetim, (2006). Çanakkale Belediyesi Stratejik Planı (2006–2010),

<http://www.sp.gov.tr/documents/planlar/CanakkaleBelediyeSP.pdf>, (26.06.2010).

Kara, M. “Bölgesel Rekabet Edebilirlik Kavramı ve Bölgesel Kalkınma Politikalarına

Yansımaları”, 2008, DPT Yayın No. 2774.

Karakaya, M.D. ve Ahmet Sinan Türkyılmaz. (2009). “Türkiye Cumhuriyeti‟nin Yüzüncü

Yıldönümü için Ġl ve Bölge Düzeylerinde Nüfus Projeksiyonları”, Hacettepe

Universitesi Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

KGF. 2010 <www.kgf.com.tr>.

Kılıç, N. (2009). “Dünyanın Önemli Doğal Kaynağı: Rüzgar Enerjisi”, Ar-Ge Bülten-

Ekonomi, Ġzmir Ticaret Odası, Ġzmir.

Kılıç, K., Demiral, Pala, (2009). GeliĢmekte Olan Ülkelerde Sürdürülebilir Kalkınma

Açısından Lojistik Köyler: Türkiye Örneği, <http://idc.sdu.edu.tr/tammetinler/

kalkinma/kalkinma50.pdf>, (03.08.2010).

Kredi Garanti Fonu A.ġ., (2010). “Hükümet Programında KGF: Küçük ve Orta Ölçekli

ĠĢletmeler ile Esnaf ve Sanatkarlar”, http://www.kgf.com.tr/hukumet_programinda

_kgf.pdf (24.06.2010).

KOSGEB, Saha AraĢtırma ÇalıĢması Balıkesir Ġli Değerlendirme Raporu. Ankara: KOSGEB,

2005.

KOSGEB, Saha AraĢtırma ÇalıĢması Çanakkale Ġli Değerlendirme Raporu. Ankara:

KOSGEB, 2005.

http://www.kgf.com.tr/

227

KOSGEB, (2010). “Küçük ve Orta Büyüklükteki ĠĢletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve

Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelik”, http://destek.kosgeb.gov.tr/KOBĠTanimi.doc

(24.06.2010).

KOSGEB, (2010). “KOSGEB‟in Yeni Dönem Vizyonu ve Destekleri”, Kocaeli,

www.marka.org.tr/uploaded/file/KOSGEB_Yeni_Donem_Vizyonu.ppt (29.06.2010).

KOSGEB Bölgesel Kalkınma AraĢtırma Raporu, TR 22 Balıkesir Alt Bölgesi, Ankara, 2005,

s. 30.

KOTTER John P., Leading Change Developing a Vision and Strategy, Harvard Business

School Press, Boston, 1990.

Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2010). Gençlik Turizmi, http://www.kultur.gov.tr, (26.06.2010).

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Güney Marmara Bölgesi Termal Turizm Master Planı,2007

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Dünya‟da ve Türkiye‟de Turizm 2008, www.kultur.gov.tr

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Turizm Stratejisi (2023).

Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2010). Termal Turizm, http://www.kultur.gov.tr, (26.06.2010).

Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2008) “Turizm Ġstatistikleri, ĠĢletme ve Belediye Belgeli

Konaklama Tesislerine GiriĢ ve Geceleme Sayıları”, www.kultur.gov.tr (18.06.2010).

Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Mali Plan 2009-2011.

Milli Eğitim Bakanlığı Strateji GeliĢtirme BaĢkanlığı, (2010). “Milli Eğitim Ġstatistikleri

Örgün Eğitim 2009-2010”, Resmi Ġstatistik Programı Yayını, Ankara.

MTA, (2010). “Balıkesir Ġli Maden ve Enerji Kaynakları”,

http://www.mta.gov.tr/v1.0/turkiye_maden/maden_potansiyel_2010/ Balikesir_

Madenler.pdf (10.06.2010).

MTA, (2010). Bölgemizde Madenler ve Minareller, Maden Tetkik ve Arama Genel

Müdürlüğü, <www.mta.gov.tr>, (10.06.2010).

MTA, (2010). “Çanakkale Ġli Maden ve Enerji Kaynakları”,

http://www.mta.gov.tr/v1.0/turkiye_maden/maden_potansiyel_2010

/Canakkale_Madenler.pdf (10.06.2010)

MTA, (2010). “Bölgemizde Madenler ve Mineraller”, http://www.mta.gov.tr/

v1.0/bolgeler/balikesir/ index.php?id=metalik_madenler&m=4 (10.06.2010).

Murat, S. (2007). “Dünden Bugüne Ġstanbul‟un ĠĢgücü ve Ġstihdam Yapısı”, Ġstanbul Ticaret

Odası Yayınları, Yayın No: 2007-73, Ġstanbul Ticaret Odası.

Orta Doğu Teknik Üniversitesi AraĢtırmalar Koordinatörlüğü, (2009). “AraĢtırma Bilgi

Günleri Sunum Notları”, Avrupa Birliği Ofisi, Ankara.

http://www.kultur.gov.tr/

228

Öz E. ve Yılmaz, B. (2007). “KOBĠ‟lerin DıĢ Ticarete Açılımında DıĢ Ticaret ġirketlerinin

Rolü”, Çimento Endüstrisi ĠĢverenleri Sendikası Dergisi, Sayı:6 , Cilt 21.

Özbek, Z., (2008). “KOBĠ‟lerin Türk Ekonomisine Etkileri”, http://www.mfa.gov.tr/data/

Kutuphane/yayinlar/EkonomikSorunlarDergisi/sayi31/Zerrinyüzde 20ozbek.pdf

(24.06.2010).

ÖZKAN, Sabahat, Soley ÇINAR ve Halit SEZER. KREDĠ FAĠZ DESTEKLERĠNĠN GENEL

DEĞERLENDĠRMESĠ. Ankara: KOSGEB, 2008

Öztürk, Ö. (2007). “Ġstihdam Konusunda KOBĠ‟lerin Önemi ve KOBĠ Alanında Eğitim

Ġstihdam ĠliĢkisi Açısından Kamu Ġstihdam Kurumunun Rolü”, ÇalıĢma ve Sosyal

Güvenlik Bakanlığı Türkiye ĠĢ Kurumu Genel Müdürlüğü, Ankara.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, (2010). “OSB Bilgi Sistemi”, http://osbbs.osbuk.org.tr

(26.06.2010).

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı AraĢtırma ve GeliĢtirme Genel Müdürlüğü, (2009). “Rüzgar

Enerjisi Sektör AraĢtırması”, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Ankara.

ġamiloğlu, F. ve Uygun, U., (2010). Kobilerde Ekonomik Kriz Yönetimi,

archive.ismmmo.org.tr, (26.06.2010).

ġener, S. (2008). “Yabancı Sermaye”, Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa.

Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı, (2006). “Balıkesir Tarım Master Planı 2004”, Balıkesir,

http://sgb.tarim.gov.tr/ (10.06.2010).

Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı, (2006). “Çanakkale Ġl Tarım Master Planı 2004”, Çanakkale,

http://sgb.tarim.gov.tr/ (10.06.2010).

Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı, (2006). Balıkesir Tarım Master Planı, Balıkesir, s.10.

Tarım ve Köy ĠĢleri Bakanlığı, Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma (IPARD)

Programı, 2007-2013.

Tarım ve Köy ĠĢleri Bakanlığı, Kırsal Kalkınma Planı, 2010-2013.

TaĢ, H.Y. (2010). “Türkiye‟de KOBĠ‟lerin Sosyo-Ekonomik Etkileri”, Bütçe Dünyası Dergisi,

Sayı: 33, No:1.

TBB, Veri Sorgulama Sistemi, www.tbb.org.tr.

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Kararı, Dokuzuncu Kalkınma Planı Stratejisi (2007-

2013), 1 Temmuz 2006 tarihli Resmi Gazete (RG), Sayı: 26215 (Mükerrer).

Türkiye Ekonomi Politikaları AraĢtırma Vakfı (TEPAV), (2010). “Avrupa Birliği Üyelik

Sürecinde KOBĠ‟ler”, http://www.tepav.org.tr/ tur/admin/dosyabul/upload/KOBI.ppt

(20.06.2010).

229

TEPAV, (2007). “Türkiye Yatırım Ortamı Değerlendirilmesi: Bulguların Değerlendirilmesi

ve Öneriler”, Rapor No. 41611-TR, Cilt 1. http://www.tepav.org.tr/tur/admin/

dosyabul/upload/ turkiye_yatirim_ortami_v1.pdf (20.06.2010).

TĠM, (2008), 2009 Yıllık Ġhracat Rakamları, www.tim.org.tr, EriĢim tarihi: 22.07.2010.

TKBB, Ġstatistikler, www.tkbb.org.tr

TMMOB JMO, (2010). “Türkiye Jeolojisinin Sunduğu Zenginlik: Jeotermal Kaynaklarımız”,

http://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/ def1713ebf17722_ek.pdf (10.06.2010).

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), (2010). “Sanayi Veri Tabanı”

http://sanayi.tobb.org.tr/ (10.06.2010).

TR2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı 2007

TÜĠK, (2010). “Hanehalkı ĠĢgücü AraĢtırması, 2010 Mart Dönemi Sonuçları”,

www.tuik.gov.tr (27.06.2010)

TÜĠK, (2010). “Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri Tabanı”,

http//report.tuik.gov.tr/reports/ (21. 06.2010)

TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009

TÜĠK, Demografik Ġstatistikler, www.tuik.gov.tr

TÜĠK, DıĢ Ticaret Ġstatistikleri, www.tuik.gov.tr

TÜĠK, Enerji Ġstatistikleri, www.tuik.gov.tr

TUĠK, Ġstatistik AraĢtırma Sempozyumu.

TÜĠK, (2010). “Göç Ġstatistikleri Veritabanı”, www.tuik.gov.tr (25.06.2010)

TÜĠK, (2010). Bölgesel Gayri Safi Katma Değer Veritabanı, www.tuik.gov.tr, EriĢim

Tarihi:20.06.2010.

TÜĠK, (2010) “Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009”, Ankara.

TÜĠK, (2009) “Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2008”, Ankara.

TÜĠK, Su Ürünleri Ġstatistikleri 2008, www.tuik.gov.tr

TÜĠK, ĠĢgücü Ġstatistikleri, www.tuik.gov.tr

TÜĠK, Tarım Ġstatikleri, www.tuik.gov.tr

TÜĠK, Gayri Safi Yurt Ġçi Hâsıla Ġstatistikleri

TÜĠK, Ulusal Hesaplar Ġstatistikleri, www.tuik.gov.tr

Türkiye Ġçin Enerji Verimliliği Stratejisi, EĠE Genel Müdürlüğü; Ulusal Enerji Tasarrufu

Merkezi; Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, 2003

Türkiye Sanayi Politikası ( AB Üyeliğine Doğru), DPT, 2003

Türkiye Su Altı Sporları Federasyonu, Yetkili DalıĢ Merkezleri






230

Türkiye Cumhuriyeti, (2003). “Ön Ulusal Kalkınma Planı (2004-2006)”, Ankara,

http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/o-ukp.pdf (12.06.2010)

Türk GiriĢimci ve ĠĢ Dünyası Konfedarasyonu (TÜRKONFED), (2009). “KOBĠ‟lerde

Finansmana EriĢim”, Ġstanbul.

Uğur, A., (2008) “Türkiye Sanayiine Sektörel BakıĢ”, TÜSĠAD Yayınları, Ġstanbul.

UlaĢtırma Bakanlığı Stratejik Planı 2009 – 2013.

United Nations, (1948). “Universal Declaration of Human Rights”,

http://www.un.org/en/documents/ udhr/index.shtml (21.05.2010).

United Nations, (2007). “Economic and Social Affairs Department, The Employment

Imperative: Report On The World Social Situation 2007”, United Nations

Publication, New York.

United Nations, Economic Commission for Europe, (2009). “Learning from Each-Other: the

UNECE Strategy for Education for Sustainable Development”, Geneva.

URAK (Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu), Ġllerarası Rekabetçilik Endeksi 2008-

2009.

Ünsalan, E. ve ġimĢeker B. (2005). “Temel ĠĢletmecilik Bilgileri”, Detay Yayıncılık, Ankara.

World Bank, (2008). “The Growth Report, Strategies for Sustained Growth and Inclusive

Development, Commission on Growth and Development”, The International Bank for

Reconstruction and Development/World Bank.

Yılmaz, A. ve Klavuz, R. (2002). “Türk Kamu Bürokrasisinin ĠĢlemsel Sorunları Üzerine

Notlar”, C. Ü. Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Dergisi, Cilt.3, Sayı.2.

Yılmaz K. (2007). “Türkiye Ġçin Doğrudan Yabancı Yatırım Stratejisi‟ne Doğru”, YASED

Yayınları.

Yonar, Ö. (2008). “KOBĠ‟lerin Dünya Ekonomisindeki Yeri”, http://www.usak.org.tr/

makale.asp?id=258 (24.06.2010).

Zaim, S. (1986) .“ÇalıĢma Ekonomisi”, Filiz Kitabevi, Ġstanbul.

IX. Kalkınma Planı, 2006.


www.mavibayrak.org.tr


26215 sayılı 1 Temmuz 2006 Tarihli Resmi Gazete „de yayınlanan Dokuzuncu Kalkınma

Planı (2007-2013)


http://www.mavibayrak.org.tr/


b · tr22 gÜney marmara bÖlge plani (2010-2013) aralık 2010 beşeri ve sosyal sermayesini...

Documents

Vaina Para aplicaciones sanitarias Modelo TW22 · U1 Longitud de montaje M24 x 1,5 para modelo TR22-A ... Conexión tuerca loca DIN 11851 con manguito cónico (conexión roscada)

Cruceros ve

T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİbilecik.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_08/... · 8. Atatürk İlke ve İnkılaplarının, ülkesi ve milleti ile bölünmez bir

Curso Bomba VE

VE ILSH 2014

MAKROEKONOMİK GELİŞMELER ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE …€¦ · Türkiye’de ve dünyada, yaşanmış ve yaşanmakta olan olayları; siyasî, sosyal, tarihî ve kültürel derinlik

VE, 2x1 sept

catalogo vi-ve

İçindekiler - Adaletamasya.adalet.gov.tr/belge/komisyon/2017faaliyet.pdf · verilebilirliğin ve şeffaflığın geliştirilmesi için Adli ve İdari ... sistemi ile Ses ve Görüntü

PlantasUsoTradicional VE

VE Y LUCHA

VE 1.25 60-8-VE 1.25 75-11 - Barnes de Colombia S.A · PUMPS VE 1.25 50-6 / VE 1.25 50-6-1 VE 1.25 60-8 / VE 1.25 75-11 BOMBAS MULTIETAPAS verticales con motor eléctrico Ÿ Aprovisionamiento

EWH 15 VE-D EWH 30 VE-D EWH 50 VE-D EWH 80 VE-D EWH 100 … · 2020. 4. 30. · EWH 100 VE-D EWH 15 VE-D EWH 30 VE-D. Gracias por seleccionar nuestro calentador de agua eléctrico

Presentacion qualiah ve

VE VE 2013

JCB FORKLİFT ÇATALI ve AYNASI - BHL ve TH GRUBUonescreen.sif-jcb.com.tr/images/sifjcbweb/atasman/... · JCB | FORKLİFT ÇATAL VE AYNASI BHL ve TH GRUBU Ataşman Stok Kodu 528

Aç› ve Aç› Ölçüsü Üçgen, Kare ve Dikdörtgen ... · Aç› ve Aç› Ölçüsü Üçgen, Kare ve Dikdörtgen Geometrik Cisimler Simetri Örüntü ve Süslemeler MATEMAT‹K

ENGINE MANDO DEL MOTORmanualespurdy.cisdigital.com/Daihatsu/TeriosNov2010/pdf/...MANDO DEL MOTOR - SISTEMA EFI (3SZ-VE, K3-VE) ES–1 ES MOTORMANDO DEL MOTORSISTEMA EFI (3SZ-VE, K3-VE)

ÇOCUK GELĠġĠMĠ VE EĞĠTĠMĠ DĠKKAT EKSĠKLĠĞĠ VE ... Eksikliği ve Hiperaktivite...Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocuklar ve ergenler arasında en sık

62-0267S E Módulos de pared TR21, TR22, TR23 y TR24

İNGİLTERE VE GALLER’DE EĞİTİM SİSTEMİ VE …...İNGİLTERE VE GALLER’DE EĞİTİM SİSTEMİ VE TARİH ÖĞRETİM PROGRAMLARI Dean Smart* İngiltere ve Galler: Benzer ama

New Türkler ve İslâmiyet (Kur’an ve Sünnette Millet ve Milliyet)isamveri.org/pdfdrg/D04091/2018_19/2018_19_GUZEYAR.pdf · 2019. 3. 12. · Türkler ve İslâmiyet 21. Yüzyılda

04 Rotativa Ve

VE AYA 2014

Museos ve #30

EREĞLİ DEMİR VE ÇELİK FABRİKALARI T.A.Ş VE BAĞLI ......EREĞLİ DEMİR VE ÇELİK FABRİKALARI T.A.Ş. VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 30 EYLÜL 2017 TARİHİ İTİBARIYLA KONSOLİDE

KAR AMACI GÜDEN KURULUŞLARA YÖNELİK...GMKA GÜNEY MARMARA KALKINMA AJANSI SOUTH MARMARA DEVELOPMENT AGENCY 0KT 0SAD 0 KALKINMA MAL 0 DESTEK PROGRAMI KAR AMACI GÜDEN KURULU ^LARA

Agenda com ve

ESTOMATITIS VE

Termorresistencia Para aplicaciones sanitarias ... - disai.net€¦ · Para aplicaciones sanitarias Modelo TR22-B, para soldadura orbital Termorresistencia modelo TR22-B con caja

CANTEADORAS RECTILÍNEAS &5,67$621LOGO... · &5,67$621 Las rectilíneas más famosas del mundo: no se conforme con menos. 3 VE 350 6 / 8 VE 350 9-C VE 350 11 VE 500 11 VE 500 V10

ve algo nuevo

Procesadores Grá cos, Juegos y Realidad Virtual Práctica 1: Shader de … · conjunto de tutoriales, adaptados del trabajo de Uğur Güney e Iñigo Quilez. El tiempo de clase lo

Va VE VI VO VU va ve vi vo vu

TARIM ALET VE MAKĠNELERĠmegep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller/Tarım... · Tarımsal çalıĢmalarda ve atölyelerde kullanılan makineler ve el aletleri genellikle kaliteli