����� ���� ���������� ��� �� �������� � �����

�� ���� �����

��� �����

)������ �������� � !�"�� �# $���(

!&�'������� ����� ��()*� $ '���+ ���� �,��-�� IT

./� 0�� ������

��������� ������ ��������� �� ���� � ��� �� �������

')�)1 �2�����

��)��"�3���� ���� ����� � �4� 5�� $��6 $ � 7�89 $ .��� !���� �(4 �� ����� ') $

100

k®½Co�S½o½k«

2

³«k�«

BÇ«A /SwAoÇ]A ¤BÇe nj º³«B¯oÇM ,k®Ç½Co� ³ñ®½A ³¦ª] pA ,j±{»« ³ÄAnA k®½Co� ºAoM »�¦Th« �½nBíU

�½oíÇU ¬B¼ÇM ³ÇM ǽAoMB®M /k{BM o�T®« ÂX« ,k{BL¯ Ao]A ¤Be nj ³z¼ªµ SwA ñª« k®½Co� ©¼¯Aj»«

:©½pAjoQ»« ºo¢½j

ºA³�d§ BU ,j±{»« �¦Th« ¥eAo« º³¯°jo£ jnA° °JBhT¯A nB k®L¯B«p w±U nB ð½ ³ ºA³�d§ pA

/jnAj ¨B¯ (Process)k®½Co� ,j±{»« ZnBi ©Tv¼w pA ° ³T�B½ ³ªUBi ¥«B n±� ³M ¬C ºAo]A ³

³ SwA (Passive) ¤Bí� o¼� S½j±]±«ð½ ³«B¯oM Ao½p /Sv¼¯ k®½Co� j±iºj±i ³M ³«B¯oM ð½ :³Tñ¯

(Active) ¤Bí� S½j±]±« ð½ k®½Co� B«A /SwA ²k{ ²o¼il ðv½j º°n oM ° ¥½B� ð½ K§B nj ÂX«

/SwAo]A ¤Be nj ³ k{BM»«

,(PC) ³«B¯oM º²k¯nBª{ ³¦ª] pA) CPU ºBµoTv¼]n k®¯B« »½Aq]A ¥«B{ é A° nj k®½Co� ð½ :³Tñ¯

° éÇMA±ÇU ºBµoTÇ«AnBÇQ ,»¦dÇ« ºBµo¼�TÇ« ,»T ±Ç« ºBǵ²jAj ºnAk´Ç¢¯ S´Ç]) ³��BÇe nj ³TzQ ð½

/SwA (ºowAow ºBµo¼�T« ° Bµ²jAj ¥«B{) (Data Segment)ºA²jAj yhM ° (Bµ¤A°no½p

/kµj»« ¬Bz¯ An k®½Co� ºkíM ¥ªí§An±Twj tnjC ,(program counter) PC B½ ³«B¯oM ²k¯nBª{ :³]±U

° Znj Process Table ¬A±®Çî BÇM »§°kÇ] nj An Bµk®Ç½CoÇ� ³ÇM �±Mo« RBîÀ�A ¥«Bî ©Tv¼w :³Tñ¯

¬C ³ÇM ³Ç j±{»Ç« ²jAj |B~TÇiA (jn±n) ³½Anj ð½ k®½Co� oµ ³M ¤°k] ½A nj /k®»« ºnAk´¢¯

/k®½±£ (Process Control Block) PCB

101 k®½Co� S½o½k«

k®½Co� ¤°k]

¥«Bî ©Tv¼w jq¯ Bµk®½Co� ³M �±Mo« RBîÀ�A ºnAk´¢¯ S´] ²jAj ¬BªTiBw ð½ é A° nj PCB :³Tñ¯

:j±{»« ²o¼il k®½Co� oµ ºAoM o½p jnA±« ³¦ª] pA »UBîÀ�A ¬C nj ³ SwA

(Process ID) k®½Co� ³wB®{ Ç

(UID,GID)SwA ¬C ±�î k®½Co� oMnB ³ »µ°o£ º³wB®{ »Te B½ k®½Co� oMnB º³wB®{ Ç

k®½Co� S½±§°A Ç

(BµoTv¼]n »�MB« ° PSW , PC¥«B{) CPUºBµoTv¼]n Ç

(�¦í« ° o�T®« ,Ao]A ¤Be nj ,²jB«C ,k½k] k®¯B«) k®½Co� S¼í�° °S§Be Ç

(²k¯pAjoQ ,³��Be ,Bµ¥½B�) k®½Co� nB¼TiA nj éMB®« ³M é]An »UBîÀ�A Ç

(»�o~« º²k¯pAjoQ ¬Aq¼« k®¯B«) k®½Co� w±U éMB®« �o~« ¬Aq¼« ³M é]An »UBîÀ�A Ç

ºk®L¯B«p ³M �±Mo« RBîÀ�A Ç

(SP °DS , CS) k®½Co� ³TzQ ° ²jAj ,k Sªv ³M »½Bµo£ ²nB{A Ç

(»T�B�e ¥ÄBv« ° ³í� ,³d�æ ¤°Ak]) ³��Be S½o½k« ³M �±Mo« RBîÀ�A Ç

¬C nj ,SwA o¼�T« o¢½j k®½Co� ³M k®½Co� ð½ pA ³ »UBîÀ�A ³ SwA ¬qh« ð½ k®¯B« PCBé A° nj

/j±{»« ²o¼il

²k¯pAjoQ ³M �±Mo« ³Tvµ B½ oMnB kÔ« oTv¼]n ½A nj : (program status word) PSW oTv¼]n :³]±U

nAo oMnB kÔ« nj ²k¯pAjoQ ,k{BM ð½ o£ A ° ³Tvµ kÔ« nj ²k¯pAjoQ ,k{BM o�æ o£ A /j±{»« ºnAk´¢¯

/jnAj

k®½Co�S{m£ow

:k{BM ³T{Aj An o½p ºBµS§Be k¯A±U»« ,jnAj j±]° ©Tv¼w nj ³ »¯B«p Rk« »� k®½Co� ð½

/SwA ¬k{ jB\½A ¤Be nj k®½Co� :(New)k½k] (¤°A S§Be

nB¼TiA nj CPU q] ³M pB¼¯ jn±« éMB®« ³ªµ ° jnAj nAo ³��Be ¬°nj k®½Co� :(Ready) ²jB«C (¨°j S§Be

/(kwoM ¬C ³M CPUSM±¯ BU SwA o�T®« é A° nj) SwA ¬C

(¥«Bî ©Tv¼w) k{nA »wB®{nB� n±ñ®� 102

³ªµ éL�§BM) SwAo]A ¤Be nj ° jnAj nB¼TiA nj An CPU k®½Co� :(Running) Ao]A ¤Be nj (¨±w S§Be

/(k{BM»« ¬C nB¼TiA nj q¼¯ o¢½j pB¼¯jn±« éMB®«

SwA (Event) jAk½°n ð½ �± ° o�T®« k®½Co� S§Be ½A nj :(Waiting) nB�T¯A ¤Be nj (¨nB´a S§Be

»TÇ ° éÇ A° nj /(I/O ¥ªî ð½ ¬k{ ¥¼ªñU B½ (CPU q] ³M) éL®« ð½ |B~TiA o�T®« ¤BX« ºAoM)

/k®½±£»« q¼¯ (Blocked) j°kv« S§Be ½A ³M /jnAk¯ CPU ³M ºpB¼¯ ,SwA nB�T¯A S§Be nj ºk®½Co�

/SwA ³T�B½ ¬B½BQ k®½Co� ºAo]A :(Terminated) ³T�B½ ³ªUBi (©\®Q S§Be

�æ Ao]A S§Be nj B«A ,jnAj j±]° Bµk®½Co� ºAoM »�æ ,nB�T¯A ° ²jB«C ,k½k] ºBµS§Be nj :³Tñ¯

/SwAo]A ¤Be nj ° jnAj nB¼TiA nj An ²k¯pAjoQ k®½Co� ð½ �� ³�d§ oµ nj ¬±a ©½nAk¯

k®½Co� ð½ ºAoM ñª« R¿Be o¼¼�U

Ready ³MNew pA Ç1

/j±{»« ¥�T®« ²jB«C S§Be ³M k½k] S§Be pA k®½Co� ,k{BM k®½Co� ð½ S�B½nj ²jB«C ¥«Bî ©Tv¼w o£ A

/j±{»« ¨B\¯A (Job Scheduler) nB k®L¯B«p w±U ¤B�T¯A ½A

Running ³M Ready pA Ç2

k®½Co� k®L¯B«p w±U nB ½A /jjo£ Ao]A BU j±{»« ²jAj }¼~hU k®½Co� ð½ ³M ²k¯pAjoQ S§Be ½A nj

/j±{»« ¨B\¯A (Procdess Scheduler)

Ready ³M Running pA Ç3

/j±{»« ¥�T®« ²jB«C ºBµk®½Co� �æ ³M ²nBM°j k®½Co� ° ²k{ ³T�o£ k®½Co� pA ²k¯pAjoQ S§Be ½A nj

:j±{ ³T�o£ k®½Co� ð½ pA k¯A±U»« o½p ¥½¿j pA »ñ½ ³M CPU :³Tñ¯

/(k®»« Ak¼Q pB¼¯ I/O ³M ÂX«) k® Bµn An ²k¯pAjoQ ºnB¼TiA n±� ³M k®½Co� Ç

/kwoM ¬B½BQ ³M k®½Co� ºAo]A »¦í� ³¼ª´w Ç

/k{BM ³T{Aj pB¼¯ ²k¯pAjoQ ³M oU¿BM S½±§°A BM k®½Co� ð½ Ç

(Blocked)Waiting ³M Running pA Ç4

¤BX« ºAoM ,SwA jAk½°n ð½ �± ° o�T®« ,Ao]A ¤Be nj k®½Co� ð½ ³ kµj»« fn »T ° S§Be o¼¼�U ½A

/k®»« Ak¼Q pB¼¯ I/O ³M

Ready ³M (Blocked)Waiting pA Ç5

pA k®Ç½CoÇ� ,kµj»« fn (SwA ²k{ j°kv« ¬C o�Bi ³M °) SwA ¬C o�T®« k®½Co� ³ ºjAk½°n »T °

/j°n»« ²jB«C ³M j°kv« S§Be

103 k®½Co� S½o½k«

Terminated ³M Running pA Ç6

/j±{»« ¥�T®« ³T�B½ ¬B½BQ ³M Ao]A S§Be pA ,kwoM ¨BªUA ³M ºk®½Co� »T °

º°n ºBµ²nBªÇ{) SwA ²kÇ{ ²jAj ¬BÇz¯ oǽp ¥Çñ{ nj k®½Co� ð½ ºAoM ñª« R¿Be o¼¼�U :³Tñ¯

:(k®{BM»« n±m« ºBµS§Be o¼¼�U ²k®µj ¬Bz¯ Bµ¬Bñ¼Q

³T§Be 5 nAj±ª¯ Ç k®½Co� S§Be o¼¼�U

j°kv« ,²jB«C ,Ao]A ,k½k] ßS§Be [®Q ³M j°kd« �� An k®½Co� ºBµS§Be Bµ¥«Bî ©Tv¼w oTz¼M :³Tñ¯

o�ǯ nj k®Ç½CoÇ� ºAoM q¼¯ (Suspend) �¦í« ¬A±®î BM k½k] S¼í ±« ð½ ³ñ¦M ,k®®»ª¯ ³T�B½ ¬B½BQ °

ço� ¤BX« ¬A±®î ³M /SwA ²k{ ²k¯An ¬°o¼M ðv½j º°n ³M ³��Be pA k®½Co� �¦í« S§Be nj /k¯o¼£»«

¨BªUA o�T®« ÂX« »¢ªµ °) k®® ¬Bñ« ¥�¯ j°kv« S§Be ³M ©Tv¼w nj j±]±« ºBµk®½Co� ³ªµ k¼®

ǽA nj /jnAkǯ nAo ²jB«C �æ nj ºk®½Co� _¼µ ½AoMB®M ,(k®Tvµ j±i ³M }Th« »]°oi Ç ºj°n°

pA ,SwA j°kv« S§Be nj ³ An k®½Co� ð½ k¯A±U»« ,CPU ¬k¯Bª¯ nBñ¼M S´] ¥«Bî ©Tv¼w S§Be

/k® ²jB«C �æ jnA° An k½k] k®½Co� ð½ ° ²jo ¥�T®« ðv½j ³M ³��Be

:S�o£ o�¯ nj k®½Co� ºAoM k½k] S§Be °j ¬A±U»« RBd¼�±U ½A BM :³Tñ¯

pA jnAj nAo (j°kv«) o�T®« S§Be nj ³ k®½Co� ð½ : (Suspend Wait) �¦í« ° o�T®« (©z{ S§Be

½A ³M /SwA ²k{ ³T�o£ k®½Co� pA q¼¯ ³��Be éL®« S§Be½A nj é A° nj /j±{»« ¥�T®«ðv½j ³M ³��Be

/k®½±£»« q¼¯ (Suspend Blocked) �¦í« ° j°kv« S§Be

Tz£oM èd« ³M ,SwA ðv½j º°n oM ³ k®½Co� ð½ :(Suspend Ready) �¦í« ° ²jB«C (©T�µ S§Be

:joM»« ow ³M S§Be ½A nj Rn±æ °j nj k®½Co� ð½ /j±{ Ao]A k¯A±U»« ,³��Be ³M

/j±{ ²joM ðv½j º°n ³M ,²jB«C S§Be pA Hª¼�Tv« k®½Co� ð½ ³��Be j±Lª S¦î ³M Ç �§A

xo�¯jn±« ³YjBe ,joM»« ow ³M �¦í« ° j°kv« S§Be nj ° SwA ðv½j º°n oM ³ k®½Co� ð½ Ç J

(¥«Bî ©Tv¼w) k{nA »wB®{nB� n±ñ®� 104

/(I/O ¨BªUA k®¯B«) kµj fn

/S�o£ o�¯ nj k®½Co� ð½ ºAoM ¬A±U»« q¼¯ An ºo¢½j ºBµS§Be o¼¼�U ,7 ° 6 R¿Be T�o£ o�¯ nj BM

(Suspend Blocked) Suspend Wait ³M (Blocked)Waiting pA Ç7

,k®{BM (o�T®«) j°kv« Bµk®½Co� ³ªµ ° k{BM ³T{Ak¯ j±]° ²jB«C �æ nj ,ºk®½Co� _¼µ ³ »«B¢®µ

ºB�Ç� BÇU k®»Ç« ¥�T®« ðv½j º°n ³M ° ²jo JBhT¯A j°kv« �æ pA An k®½Co� ð½ ¥«Bî ©Tv¼w

/j±{ B¼´« (�¦í« ° ²jB«C S§Be nj B½ k½k]) ºo¢½j k®½Co� ºAoM pB¼¯jn±«

Suspend Ready ³M (Suspend Blocked) Suspend Wait pA Ç8

pA k®½Co� ½A (I/O ¥¼ªñU k®¯B«) kµj fn ,²j±M ¬C o�T®« �¦í« ° j°kv« k®½Co� ð½ ³ ºjAk½°n »T °

nAo ðv½j º°n oM p±®µ k®½Co� k¼®S j) j±{»« ¥�T®« �¦í« ° ²jB«C S§Be ³M �¦í« ° j°kv«S§Be

/(jnAj

Ready ³M Suspend Ready pA Ç9

³T{Aj j±]° ²jB«C ° �¦í« S§Be nj ºk®½Co� o£ A ,k{BL¯ j±]±« ©Tv¼w nj ºA²jB«C k®½Co� _¼µ »T °

/k®»« ¥�T®« ³��Be ³M An ¬C ¥«Bî ©Tv¼w ,k{BM

,k{BM oU¿BM ,²jB«C ºBµk®½Co� ³ªµ pA jnAj nAo �¦í« ° ²jB«C S§Be nj ³ ºk®½Co� S½±§°A o£ A »�o� pA

(Ao]A S§Be ³M ¬C pA kíM ÁBªTeA °) ²jB«C S§Be ³M ° ²jo ¥�T®« ³��Be ³M An k®½Co� ½A ¥«Bî ©Tv¼w

/joM»«

Suspend Ready ³M Ready pA Ç1å

³��BÇe ºB�Ç� ³M SwAo]A ¤Be nj ³ ºk®½Co� o£ A B«A SwA © nB¼vM S§Be o¼¼�U ½A �± ° ¤BªTeA

¥�T®« ðv½j ³M An k®½Co� ð½ k½BM ³��Be ¬k{ »§Bi S´] ¥«Bî ©Tv¼w ,k{BM ³T{Aj pB¼¯ ºoTz¼M

³ÇM ° JBhTǯA nBÇ Ç½A ºAoM ,²jB«C k®½Co� ð½ ,k{BL¯ j°kv« S§Be nj ºk®½Co� _¼µ o£ A ¤Be ,k®

/j±{»« ¥�T®« ðv½j

(Blocked) Waiting ³M (Suspend Blocked) Suspend Wait pA Ç11

ºBµk®½Co� ¥«Bî ©Tv¼w ,k{BM ³T{Aj j±]°�¦í« ° j°kv« S§Be nj ºk®½Co� ° ²k{ »§Bi ³��Be o£ A

/k®»« ¥�T®« ³��Be ³M k®Tvµ ðv½j º°n oM ³ An »�¦í« ° j°kv«

Bµ¬Bñ¼ÇQ º°n ºBµ²nBªÇ{) /SwA oǽp Rn±æ ³M k®½Co� ð½ R¿Be o¼¼�U nAj±ª¯ ,RBd¼�±U ½A BM

:(k®{BM»« n±m« ºBµS§Be o¼¼�U ²k®µj¬Bz¯

105 k®½Co� S½o½k«

³T§Be 7 nAj±ª¯ Ç k®½Co� S§Be o¼¼�U

Bµk®L¯B«p

:k¯±{»« ©¼v�U ³Twj 3 ³M ²B£k½j ð½ pA Bµk®L¯B«p ,Bµk®½Co� R¿Be o¼¼�U ³M ³]±U BM

(Long Term Scheduler)Rk«k®¦M k®L¯B«p Ç1

³M ° ²jo JBhT¯A An ºjAkíU ,BµnB ¼M pA é A° nj /k®»« }hz« An »¢«B¯oM k®a ³]nj k®L¯B«p ½A

/k®½±£»« q¼¯ (Job Scheduler) nB k®L¯B«p ,k®L¯B«p ½A ³M /k®»« ¥½kLU k®½Co�

(Middle Term Scheduler)Rk« ¬B¼« k®L¯B«p Ç2

nj /k® ¥�T®« uñí§BM °ðv½j ³M ,³��Be º°n pA An »½Bµk®½Co� SwA ñª« »¦½¿j ³M B®M k®L¯B«p ½A

³§jBLÇ« nBÇ Ç½A ³ÇM /k{BM»Ç« ðv½j ° ³��BÇe ¼ÇM Bµk®Ç½CoÇ� ¬jo B]³MB] k®L¯B«p ½A ³�¼�° é A°

/k®½±£ (Swapping)

(Short Term Scheduler)Rk« ²BU±�k®L¯B«p Ç3

pA /k®»« JBhT¯A ²k¯pAjoQ w±U Ao]A S´] An »ñ½ ,³��Be nj ²jB«C ºBµk®½Co� ¼M pA k®L¯B«p ½A

/k®½±£»« q¼¯ (Process Scheduler) k®½Co� k®L¯B«p ¬C ³M °n ½A

¨°BM ®U n±v�°oQ JBT nj :³Tñ¯

,(Admission Scheduler)xo½mQ k®L¯B«p ,Rk« k®¦M k®L¯B«p ³M

° (Memory Scheduler) ³��Be k®L¯B«p ,Rk« ¬B¼« k®L¯B«p ³M

/j±{»« �À�A q¼¯ (CPU Scheduler) ²k¯pAjoQ k®L¯B«p ,Rk« ²BU± k®L¯B«p ³M

k½BÇM ¤BXÇ« ºAoM /kµj ¨B\¯A ²k¼\®w ° �¼ j nB¼vM An j±i ºBµJBhT¯A k½BM Rk« k®¦M k®L¯B«p :³Tñ¯

(¥«Bî ©Tv¼w) k{nA »wB®{nB� n±ñ®� 106

¤jBíU BU k® jnA° ©Tv¼w ³M An I/O Limited °CPU Limited ºBµk®½Co� pA »LwB®« K¼oU ²nA±ªµ

/k{BM nAo oM

½A /jnAj ¨B¯ (Context Switch) T« è½±íU ,�¦Th« ºBµk®½Co� ¼M ²k¯pAjoQ ¬jo _¼Ä±w :³Tñ¯

o�¯ pA ³ B] ¬C pA /SwA »¦í� k®½Co� S§Be ºnAm£nBM ° »¦L k®½Co� S§Be ¬jo ²o¼il k®«pB¼¯ ¥ªî

/k½C»« JBve ³M nBMow ¬B«p ð½ ¥ªî ½A ,jo¼£»ª¯ Rn±æ ºk¼�« nB ,»½Ao]A

é A° nj /jo¼£»« Rn±æ Dispatcher ¨B¯ ³M ¥«Bî ©Tv¼w pA »zhM w±U T« è½±íU ¥ªî :³Tñ¯

²k{ JBhT¯A Rk« ²BU± k®L¯B«p w±U ³ ºk®½Co� ³M An CPU ¤oT® ³ SwA »§°rB« Dispatcher

/k®»« B�îA ,SwA

Bµk®½Co� ºk®L¯B«p

}hÇz« éÇ A° nj) SwA ²kǯpAjoQ T�o£ nB¼TiA nj S´] k®½Co� ð½ JBhT¯A ,k®½Co� k®L¯B«p ³�¼�°

/(k{BM k®½Co� ¨Ak nB¼TiA nj ²k¯pAjoQ ,o�Be ³�d§ nj ³ k®»«

ºk®L¯B«p ºBµ©T½n±¢§A �AkµA

³v½B�Ç« S´Ç] »½BµnB¼íÇ« oǽp jnA±Ç« é A° nj) k®®»« ¤BL¯j An o½p �AkµA ºk®L¯B«p ºBµ©T½n±¢§A

:(k®{BM»« �¦Th« ºBµ©T½n±¢§A joñ¦ªî

(Fairness) S§Akî

o¢½j RnBLî ³M /k¯±{ »�¦U ¬Bvñ½ ,k®L¯B«p k½j pA k½BM pnA©µ ºBµk®½Co� ³SwA ½A S§Akî pA n±�®«

/k® S�B½nj CPU pA ºoTz¼M ©´w j±i c�w ©µ ºk®½Co� pA k½BL¯ k®½Co� ð½

BM ºk®½Co� ³ SwA »��®« ° Sv¼¯ �jBæ k¯nAk¯ ¬Bvñ½ S½±§°A ³ »½Bµk®½Co� ²nBMnj o«A ½A ³TL§A

/k® S�B½nj CPU pA ºoTz¼M ©´w ,oU¿BM S½±§°A

(Response) gwBQ ¬B«p

¬B«p Rk« ,gwBQ ¬B«p pA n±�®« /k¯BwoM ¥ Ake ³M An Bµk®½Co� gwBQ ¬B«p k½BM ºk®L¯B«p ©T½n±¢§A ð½

S¼ªµA »¦«BíU ° ºA²n°Bd« ºBµ©Tv¼w nj nB¼í« ½A /k{BM»« gwBQ �°o{ ³�d§ ° nB j°n° ³�d§ ¼M

/jnAj ºA²s½°

(Turnaround Time) nB� (Sz£oM) xjo£ ¬B«p

,nB xjo£ ¬B«p pA n±�®« /k¯BwoM ¥ Ake ³M An Bµk®½Co� nB xjo£ ¬B«p k½BM ºk®L¯B«p ©T½n±¢§A ð½

/k{BM»« ©Tv¼w pA ¬C ¥«B Z°oi ³�d§ ° nB j°n° ³�d§ ¼M ¬B«p Rk«

:k¼® S j nB xjo£ ¬B«p ° gwBQ ¬B«p ¼M R°B�U ³M :³Tñ¯

Rk« ,nB xjo£ ¬B«p B«A k{BM»« ¬C gwBQ ¼§°A k¼§±U ° ¬B«o� n°kæ ¼M ¬B«p Rk« ,gwBQ ¬B«p

107 k®½Co� S½o½k«

/SwA ¬C »½B´¯ ¥¼ªñU ° nB j°n° ¼M ¬B«p

(Waiting Time) nBT¯A ¬B«p

�±ª\« ,nB�T¯A ¬B«p pA n±�®« /k¯BwoM ¥ Ake ³M An Bµk®½Co� nB�T¯A ¬B«p k½BM ºk®L¯B«p ©T½n±¢§A ð½

/k{BM»« CPUS�B½nj o�T®« ,²jB«C ºBµk®½Co� �æ nj k®½Co� ð½ ³ SwA »½Bµ¬B«p

Ç ºj°n° ¬B«p Rk« ° k®½Co� ð½ ºAo]A ¬B«p Rk« º°n oM ,ºk®L¯B«p ©T½n±¢§A ð½ ³ SwA c�A°

/SwA oYÆ« ²jB«C �æ nj k®½Co� ð½ nB�T¯A ¬B«p Rk« º°n oM �� ³ñ¦M jnAk¯ ºo¼YFU »]°oi

(CPU Utilization B½ CPU Efficiency) ²k¯pAjoQ ºn°²o´M

nj ¬Bñ«¿A»Te ³ »®í« ½A ³M ,k¯BwoM oX Ake ³M An ²k¯pAjoQ ºn°²o´M k½BM ºk®L¯B«p ©T½n±¢§A ð½

/kwoM ¥ Ake ³M ²k¯pAjoQ ³T�n nkµ ºBµ¬B«p BU k{BM ¤±�z« ²k¯pAjoQ Bµ¬B«p ¨BªU

(Throughput) (»UB¼¦ªî ¬A±U) »µjnm£ ¬A±U

»½Bµk®½Co� jAkíU ,»µjnm£ pA n±�®« /k¯BwoM oX Ake ³M An »µjnm£ ¬A±U k½BM ºk®L¯B«p ©T½n±¢§A ð½

/k¯±{»« ¥¼ªñU ¬B«p keA° nj ³ SwA

ºBµ©T½n±¢§A ³v½B�« ºAoM y¼M ° © q¼¯ o½p ºBµnB¼í« ,²k{ o l ³¯B£y{ ºBµnB¼í« oM ²°Àî :³Tñ¯

:k¯°n»« nB ³M ºk®L¯B«p

³M ©Tv¼w éMB®« ¨BªU pA j±{ WîBM k½BM ºk®L¯B«p ©T½n±¢§A é A° nj : éMB®« pA ²jB�TwA nj (¬pA±U) ¤jBíU Ç

/jnAj ³¢¯ ¤±�z« An éMB®« o¢½j RnBLî ³M /j±{ ºnAjoM²o´M ° ²jB�TwA »M±i

ð½ ²nBMk®a ° �¦Th« ºBµAo]A nj ³ k® ¥ªî ºA³¯±£ ³M k½BM ºk®L¯B«p ©T½n±¢§A :ºo½mQ»®¼My¼Q Ç

¬AoMnBÇ ºAoÇM nB¼í« ½A /k®{BM ³T{Ak¯ ºk½k{ RAo¼¼�U gwBQ ¬B«p ° nB�T¯A ¬B«p ,|±~i ³M ,nB

/jnAj S¼ªµA

BµS½±§°A ° ¤±æA S½Bîn Ç

Bµ¥\í§AJo� S½Bîn Ç

/k®{BM jB�U nj o¢½kñ½ BM SwA ñª« ° k¯±{»ª¯ ��d« ©µ BM �±� �AkµA ° BµnB¼í« pA »ioM :³Tñ¯

yµBÇ An CPU ºn°²o´M ³ j±{ ¤BªîA »TwB¼w S§Akî ºnAo oM S´] SwA ñª« ¤BX« ¬A±®î ³M

/kµj

:k¯±{»« ©¼v�U ³Twj °j ³M ºk®L¯B«p ºBµ©T½n±¢§A :³Tñ¯

(ºnB~d¯A ,ºo¼£uQ ¥MB o¼�) Non Preemptive Ç1

(ºnB~d¯Ao¼� ,ºo¼£uQ ¥MB ) Preemptive Ç2

º° pA An ²k¯pAjoQ ¬A±U»ª¯ jo¼£ nAo ºk®½Co� nB¼TiA nj ²k¯pAjoQ ³ »«B¢®µ ,ºnB~d¯A ºk®L¯B«p nj

(¥«Bî ©Tv¼w) k{nA »wB®{nB� n±ñ®� 108

ºk®L¯BÇ«p nj BÇ«A kMBǽ ³ªUBÇi k®Ç½CoÇ� Bǽ ° k®Ç jApC An ¬C ³¯BL¦Ç�°Aj j±Çi ³Ç ½A o¢« ,S�o£ uQ

/jAj ¥½±dU ºo¢½j ³M °S�o£uQºk®½Co� pA An ²k¯pAjoQ ¬A±U»« ºnB~d¯Ao¼�

¤±LÇ ¥MBÇ ³®½qÇ£ B´®ÇU (ºo¼Ç£uQ ¥MBÇ ) ºnB~dǯAo¼� ºBµ©T½n±¢§A ,»¦«BíU ºBµ©Tv¼w nj :³Tñ¯

nBÇ ²pB]A ¬Ao¢½j ³M ° ²jn°Cnj j±i nB~d¯A ³M An CPU k®½Co� ð½ Rn±æ ½A o¼� nj Ao½p ,k®Tvµ

¥MB ) ºnB~d¯Ao¼� ºBµ©T½n±¢§A pA k½BM B´®U ¡¯njÀM ºBµ©Tv¼w ºAoM kwoM o�¯ ³M k½B{ /kµj»ª¯

³Ç B\ǯC pA /joÇM ²o´ÇM ¬A±U»Ç« ©T½n±Ç¢§A �±¯ °j oµ pA Bµ©Tv¼w ½A nj B«A ,jo ²jB�TwA (ºo¼£uQ

k®MB½»« ³ªUBi ° ²k{ Ao]A Sîow ³M ° k®Tvµ ða± nB¼vM K¦�A ¡¯njÀM ºBµ©Tv¼w nj Bµk®½Co�

/k¯nAj joMnB Bµ©Tv¼w ½A nj q¼¯ (ºo¼£uQ ¥MB o¼�) ºnB~d¯A ºBµ©T½n±¢§A ,(k¯±{»« j°kv« B½)

(CPU) ²k¯pAjoQ ºk®L¯B«p ºBµ©T½n±¢§A

:k¯o½p nAo ³M B´¯C pA »ioM ³ k¯nAj j±]° ²k¯pAjoQ ºk®L¯B«p S´] »î±®T« ºBµ©T½n±¢§A

FCFS Ç

(SPT B½ SPN) SJF Ç

RR Ç

(SRTN B½ SRPT B½ SRTF) SRT Ç

HRN B½HRRN Ç

Priority Ç

MLQ Ç

MLFQ Ç

LPT Ç

Lottery Ç

Guaranteed Ç

FSS Ç

²jB�TwA o½p �½nBíU pA ²k¯pAjoQ ºk®L¯B«p ³M �±Mo« ¥ÄBv« »wnoM ° ¥¼¦dU ,¬jo bo�« ºAoM :³Tñ¯

:©¼®»«

j°n° ¬B«p Ç1

/j±{»« ³�B�A ©Tv¼w ²jB«C ºBµk®½Co� Sv¼§ ³M k®½Co� ð½ ³ ºA³�d§

Ao]A ¬B«p Ç2

»UBLwBdÇ« nB\�ǯA ¬BÇ«p B½ u½°ow ¬B«p ¬C ³M ³ jnAj pB¼¯ ²k¯pAjoQ ³M k®½Co� ð½ ³ »¯B«p Rk«

109 k®½Co� S½o½k«

/k®½±£»« q¼¯ (CBT :CPU Burst Time)

nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« Ç3

/k®Tvµ ²k¯pAjoQ S�B½nj o�T®« ° k¯A²jB«C ,³T{Aj nAo �æ nj Bµk®½Co� ³ »¯B«p Rk« ¤±� ¼¢¯B¼«

gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« Ç4

/SwB´¯C nB�T¯A ¬B«p ²°Àî ³M Bµk®½Co� ºAo]A ¬B«p ¼¢¯B¼« oMAoM

(Starvation) (»¢®wo£ ) »£jp»�d ¬A±®î BM »¦ñz« ,ºk®L¯B«p ºBµ©T½n±¢§A pA »ioM nj :³Tñ¯

k¯°n ½A ° kT�¼M �½±íU ³M HM°B®T« k®½Co� k®a B½ ð½ ºAo]A SwA ñª« ³ K¼UoU ½A ³M ,k½C»« k½kQ

/kwo¯ Bµk®½Co� ½A ºAo]A ³M SM±¯ ²B£_¼µ SwA ñª« »®í½ kMB½ ³«AjA S½B´¯»M BU k¯A±U»«

(First Come First Served) FCFS ©T½n±¢§A

³M j°n° K¼UoU ¬Bªµ BM BµnB x°n ½A nj /SwA ²k¯pAjoQ ºk®L¯B«p ©T½n±¢§A ½oU²jBw ©T½n±¢§A ½A

/k¯o¼£»« nB¼TiA nj An ²k¯pAjoQ ,K¼UoU ³M �æ ºAkTMA pA ° ³T�o£ nAo �æ ð½ nj ,©Tv¼w

/j±{»« ²k¼«B¯ q¼¯ (First In First Out) FIFO ,©T½n±¢§A ½A :³Tñ¯

/SwA (Non Preemptive) ºnB~d¯A ©T½n±¢§A ð½ FCFS :³Tñ¯

/jnAk¯ »£jp»d� ¥ñz« FIFO ©T½n±¢§A :³Tñ¯

nj »¢ªµ) k¯A²k{ jnA° p4 BU p1 pA K¼UoU ³M ³� k½o¼¢M o�¯ nj An p4 ° p3 ,p2 ,p1 k®½Co� nB´a :¤BX«

k®½Co� nB´a ½A ºAoM nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« ,o½p ¤°k] ³M ³]±U BM /(k¯A²k{ jnA° �k¯A ÀTiA BM ° å ³�d§

?SwA nk�a

(ms) Ao]A ¬B«p Rk«k®½Co�

4p1

3p2

2p3

4p4

:¥e

:©½nAj ½AoMB®M ,k¯A²k{ jnA° p4 ° p3 ,p2 ,p1K¼UoU ³M Bµk®½Co�

/k®½±£ (Gantt Chart)S¯B£ nAj±ª¯ ,�±� nAj±ª¯ ³M

¬C nB�T¯A ¬B«p ½AoMB®M ,jo¼£»« nB¼TiA nj An ²k¯pAjoQ ,j°n°èd« ³M p1 k®½Co� ,�±� nAj±ª¯ ³M ³]±U BM

(¥«Bî ©Tv¼w) k{nA »wB®{nB� n±ñ®� 110

o�T®Ç« ³¼¯BY»¦¼Ç« 9 ,p4 k®Ç½CoÇ� ° ³¼¯BY»¦¼Ç« 7 ,p3 k®Ç½Co� ,³¼¯BY»¦¼« 4 ,p2 k®½Co� /SwA o�æ oMAoM

:BM SwA oMAoM Bµk®½Co� nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« K¼UoU ½A ³M /k®¯B«»«

³¼¯BY »¦¼«

¥½kLÇU Rn±æ ½A ³M ³¦Ãv« j±M p4 ° p1 ,p2 ,p3 Rn±æ ³M Bµk®½Co� j°n° K¼UoU o£ A ³ k¼® S j

:k{»«

:BM j±M oMAoM nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« °

³¼¯BY »¦¼«

(Shortest Job First) SJF ©T½n±¢§A

³T{Aj ºoTª ºAo]A ¬B«p) k{BM oTµBU± ³ªµ pA ³ j±{»« JBhT¯A Ao]A ºAoM ºnB AkTMA x°n ½A nj

/(k{BM

° (Shortest Process Next) SPN ,©T½n±¢§A ½A :³Tñ¯

/j±{»« ²k¼«B¯ q¼¯ (Shortest Processing Time) SPT

/SwA (Non Preemptive) ºnB~d¯A ©T½n±¢§A ð½ SJF :³Tñ¯

»¯¿±� ºBµk®½Co� »£jp»�d WîBM SwA ñª« ³ SwA ½A SJF ©T½n±¢§A ²kªî }�¯ ð½ :³Tñ¯

ònqM ºBµk®½Co� ºAo]A ,k¯±{ ©Tv¼w jnA°ða± k®½Co� ºjAkíU ²nA±ªµ o£ A ³ K¼UoU ½A ³M /j±{

³ÇM SM±Ç¯ ²B¢`¼Çµ ° kMB½ ³«AjA S½B´¯»M BU k¯A±U»« »Te ¤A°n ½A /kT�A»« �½±íU ³M J°B®T« n±� ³M

!!!kwo¯ ònqM ºBµk®½Co� ºAo]A

ºk®L¯BÇ«p FCFStBÇwAoÇM ,k®{BM ³T{Aj oMAoM ºAo]A ¬B«p Rk« k®½Co� °j o£ A x°n ½A nj :³Tñ¯

/k¯±{»«

/k½o¼¢M o�¯ nj An o½p k®½Co� nB´a:¤BX«

j°n° ¬B«pCBTk®½Co�

å15p1

å5p2

å8p3

å3p4

Swj ³M SJF ° FCFSx°n °j BM ° k®½Co� nB´a ½A ºAoM An gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« ° nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼«

111 k®½Co� S½o½k«

/(k¯±{»« jnA° ¬Bz«B¯ K¼UoU ³M Bµk®½Co�k¼®�ço� FCFS©T½n±¢§A ºAoM) k½n°C

:SwA o½p Rn±æ ³M FCFS©T½n±¢§A ºAoM S¯B£ nAj±ª¯ :¥e

:BM k¯oMAoM FCFS nj Bµk®½Co� nB�T¯A ¬B«p ½AoMB®M

p1 nB�T¯A ¬B«p = å

p2 nB�T¯A ¬B«p = 15

p3 nB�T¯A ¬B«p = 2å

p4 nB�T¯A ¬B«p = 28

:BM SwA oMAoM FCFS nj nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« °

:BM k¯oMAoM FCFS nj Bµk®½Co� gwBQ ¬B«p

p1 gwBQ ¬B«p = 15

p2 gwBQ ¬B«p = 2å

p3 gwBQ ¬B«p = 28

p4 gwBQ ¬B«p = 31

:BM SwA oMAoM FCFS nj gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« °

:©½nAj SJF ©T½n±¢§A ºAoM ¼®`ªµ

:BM k¯oMAoM SJF nj Bµk®½Co� nB�T¯A ¬B«p ½AoMB®M

p1 nB�T¯A ¬B«p = 16

p2 nB�T¯A ¬B«p = 3

p3 nB�T¯A ¬B«p = 8

p4 nB�T¯A ¬B«p = å

:BM SwA oMAoM SJF nj nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« °

:BM SwA oMAoM SJF nj Bµk®½Co� gwBQ ¬B«p

(¥«Bî ©Tv¼w) k{nA »wB®{nB� n±ñ®� 112

p1 gwBQ ¬B«p = 31

p2 gwBQ ¬B«p = 8

p3 gwBQ ¬B«p = 16

p4 gwBQ ¬B«p = 3

:BM SwA oMAoM SJF nj gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« °

¬B«p ¼¢¯B¼« ° gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« ,nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« ¬k¯Bwn ¥ Ake ³M SJF ©T½n±¢§A �kµ :³Tñ¯

/SwBµk®½Co� nB xjo£

pA An Bµk®½Co� ºAo]A ¬B«p ¥«Bî ©Tv¼w Ao½p ,jo ºpBw ²jB¼Q An SJF ©T½n±¢§A ¬A±U»ª¯ ¥ªî nj :³Tñ¯

° ²jp tke �� An Bµk®½Co� ºAo]A ¬B«p ³ SwA ½A kµj ¨B\¯A k¯A±U»« ³ ºnB B´®U ° k¯Aj»ª¯ ¥L

/jn°C Swj ³M »L½o�U n±� ³M

(Round Robin) RR ©T½n±¢§A

/SwA »¯B«p � AoT{A ºBµ©Tv¼w nj Bµ©T½n±¢§A ½oUjoMnBoQ pA »ñ½ (»zioa SM± )̄ RR ©T½n±¢§A

(Preemptive) ºnB~dǯA o¼Ç� º³hÇv¯ ©T½n±Ç¢§A ǽA S�Ç£ ¬A±U»Ç« ¬C joñ¦ªî º²±d¯ º²nBMnj

(Time Slice)»µBU± »¯B«p ºBµxoM ³M An ²k¯pAjoQ ¬B«p ©T½n±¢§A ½A nj /k{BM»« FCFS©T½n±¢§A

ð½ ºB´T¯A ³M k¯±{»« ²jAj ¥½±dU ©Tv¼w ³M ³ »½Bµk®½Co� ,FCFS©T½n±¢§A k®¯Bªµ /©¼®»« ©¼v�U

ð½ º²pAk¯A ³M oX Ake k®½Co� oµ ³M ° ²jo �°o{ �æ ºAkTMA pA ²k¯pAjoQuPw /k¯±{»« jnA°�æ

¬C ²k¯pAjoQ ,k¼wn ¬B½BQ ³M k®½Co� ð½ »¯B«p xoM ³ñ®½A pA uQ é A° nj /kµj»« u½°ow »¯B«p xoM

BU j±{»« nAoñU nk�¯C ¥ªî ½A /j°n»« �æ nj j±]±« ºkíM k®½Co� ïAow ³M ° ²jo Bµn An k®½Co�

/kwoM ²jB«C ºBµk®½Co� �æ ºB´T¯A ³M ²k¯pAjoQ

nA°j Rn±æ ³M ²k¯pAjoQ ° k¯±{»« »µk¯B«pBw ¥ñ{ ºA²o½Aj �æ ð½ nj Bµk®½Co� o¢½j RnBLî ³M

/kµj»« u½°ow »¯B«p xoM ð½ oX Ake º²pAk¯A ³M �� k®½Co� oµ ³M ° ²jo Soe �æ ½A nj

/k®½±£»« q¼¯ (Quantum Time) »¯B«p ¨±T¯A± ,»¯B«p xoM ³M :³Tñ¯

¼¢¯B¼« ,1ms»¯B«p xoM BM ° RR ©T½n±¢§A pA ²jB�TwA BM /k½o¼¢M o�¯ nj An p3 ° p2 ,p1 k®½Co� ³w :¤BX«

³M ° o�æ º³�d§ nj ³ªµ Bµk®½Co�k¼®�ço�) k½n°C Swj ³M An Bµk®½Co� gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« ° nB�T¯A ¬B«p

/(k¯A²k{ jnA° ¨B¯ K¼UoU

113 k®½Co� S½o½k«

j°n° ¬B«pCBTk®½Co�

å2p1

å3p2

å2p3

:SwA o½p Rn±æ ³M S¯B£ nAj±ª¯ ,1ms»¯B«p xoM BM °RR ©T½n±¢§A pA ²jB�TwA BM :¥e

:©½nAj ½AoMB®M

nB�T¯A ¬B«pgwBQ ¬B«pk®½Co�

24p1

47p2

46p3

nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« =

gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« =

/jnAk¯ »£jp »d� ¥ñz« RR ©T½n±¢§A :³Tñ¯

�æ ºB´T¯A ³M °j oµ ,»ª½k k®½Co� ð½ ° jnA° ²pBU k®½Co� ð½ ,RR ©T½n±¢§A ºAo]A ¼e o£ A :³Tñ¯

³§Fv« ½A ³TL§A /jo¼£»« nAo B´T¯A nj ,»ª½k k®½Co� ° oU±¦] ,²k{ jnA° ²pBU ³ ºk®½Co� ,k®woM ²jB«C

/j±{»ª¯ S½Bîn Bµ¥«Bî ©Tv¼w º³ªµ nj

/SwA RA°Bv« °S§Akî S½Bîn ,j±{»« ð½jq¯ ¬C ³My¼MBªRR©T½n±¢§A ³ »�AkµA pA »ñ½ :³Tñ¯

©T½n±¢§A ½A BM é A° nj /j±{»« ²jB�TwA »M±i ³M »¯B«p » AoT{A ºBµ©Tv¼w nj RR ©T½n±¢§A :³Tñ¯

!k®Tvµ Ao]A ¤Be nj ©µ RApA±« ³M Bµk®½Co� º³ªµ ³ k®®»ª¯ n±~U ¬AoMnB

¬B«p ° k®½Co� Z°oi ¬B«p ¼M ³¦æB� SwA »�B ,k®½Co� ð½ gwBQ ¬B«p ¬jn°C Swj ³M ºAoM :³Tñ¯

pA An k®½Co� ð½ ºAo]A ¬B«p SwA »�B nB�T¯A ¬B«p ¬jn°C Swj ³M ºAoM ° jn°C Swj ³M An ¬C j°n°

/jo © ¬C gwBQ ¬B«p

gwBQ ¬B«p = Z°oi ¬B«p - j°n° ¬B«p

nB�T¯A ¬B«p = gwBQ ¬B«p - Ao]A ¬B«p

xoM º³ª¼¯ nj An ²k¯pAjoQ ³¯BL¦�°Aj ,kwoM ¬B½BQ ³M ,»¯B«p xoM ¬B½BQ pA y¼Q ºk®½Co� nB o£ A :³Tñ¯

(¥«Bî ©Tv¼w) k{nA »wB®{nB� n±ñ®� 114

/jo¼£»« nAo ºkíM k®½Co� nB¼TiA nj ²k¯pAjoQ ° k®»« Bµn »¯B«p

¬B«p ¼¢¯B¼« ,³¼¯BY»¦¼« 5 »¯B«p xoM BM °RR ©T½n±¢§A pA ²jB�TwA BM /k½o¼¢M o�¯ nj An o½pk®½Co� ³w:¤BX«

/k¼®� ³LwBd« An nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« ° gwBQ

j°n° ¬B«pCBTk®½Co�

å17p1

13p2

27p3

:¥e

:©½nAj nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« ° gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« º³LwBd« ºAoM °

nB�T¯A ¬B«pgwBQ ¬B«pk®½Co�

27-17=1å27-å=27p1

7-3=48-1=7p2

18-7=112å-2=18p3

gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« =

nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« =

¼ªÇµ ³ÇM /k{BM»« ©Tv¼w ºAoM ²k{ �¦U ¬B«p ð½ (Context Switch) T« è½±íU k®½Co� :³Tñ¯

nj) kMB¼¯ yµB ©Tv¼w »½AnB BU k{BM oTña± nB¼vM »¯B«p xoM ¤±� ³M SLv¯ k½BM ¬C º²pAk¯A ¥¼§j

/(k¯o¼£»« ²k½jB¯ An T«è½±íU ¬B«p ¥ÄBv« oTz¼M

¥½kLU FCFS³M ©T½n±¢§A ½A ,j±{ ³T�o£ o�¯ nj ònqM nB¼vM »¯B«p xoM o£ A ,RR ©T½n±¢§A nj :³Tñ¯

/j±{»«

o¼ÇYFU ½A B«A /jnAm£»« o¼YFU Bµk®½Co� gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« º°n oM »¯B«p xoM º²pAk¯A y½Aq�A :³Tñ¯

º²pAk¯A y½Aq�A S�£ ¬A±U»ª¯ H«°q§ ½AoMB®M !¬C y½Aq�A »µB£ °SwA gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« yµB »µB£

³LwBd« jn±« oµ nj k½BM ³ñ¦M ,kµj»« yµB B½y½Aq�A An Bµk®½Co� gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« ,»¯B«p xoM

115 k®½Co� S½o½k«

/j±{

:j±{»« }hz« ¥«Bî °j w±U »¯B«p xoM ð½ ¼½BQ ke :³Tñ¯

T«è½±íU ºBµ³®½qµ ³ k{BM ða± nk�¯C k½BL¯ »¯B«p xoM ð½ ,T« è½±íU ¬B«p Rk« ¤±� (1

/k® ³L¦� ©Tv¼w »½AnB oM

ǽA o¼Ç� nj Aoǽp ,k{BÇM »î±¯ ¤Bí�¯A ° ¥í� ð½ ºAoM ¨p¿ ¬B«p pA oT£nqM »ª k½BM »¯B«p xoM (2

/S{Aj kµA±i »¯B«p xoM °j ¥ Ake ³M ZB¼TeA ºnB oµ Rn±æ

³M ³¯±£ ½A ,k{BM ða± nB¼vM Bµk®½Co� ºAo]A ¬B«p Rk« ³M SLv¯ ,»¯B«p xoM º²pAk¯A o£ A :³Tñ¯

oǵ ° SwA ²k{ ³T{Am£ � AoT{A ³M º°Bv« n±� ³M Bµk®½Co� º³ªµ ¼M CPU ¬B«p ³ kwn»« o�¯

/jnAj nB¼TiA nj An CPU pA ºov k®½Co�

BM RRx°n pA ©Tv¼w ½A nj o£ A /k®{BM ³T{Aj j±]° ©Tv¼w ð½ nj p5 BU p1k®½Co� [®Q k¼®�ço�:¤BX«

?SwA nk�a gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« /j±{ ²jB�TwA ³¼¯BY »¦¼« 1 »¯B«p xoM

k®½Co�p5p4p3p2p1

26418³�¼ j ³M CBT

3331å³�¼ j ³M j°n° ¬B«p

1 BM oMAoM »¯B«p xoM ° k®Tvµ ³�¼ j tB¼�« nj CBT ºBµ¬B«p j±{»« ²kµBz« ³ n±� ¬Bªµ :¥e

/SwA ³¼¯BY »¦¼«

BÇM ²kǯpAjoÇQ ð½ ¨AkÇ oǵ ³Ç SwA ½A k®¯B« ,k®{BM j±]±« ©Tv¼w nj k®½Co� n o£ A x°n ½A nj

/k¯nAj j±i ºAoM ©Tv¼w º²k¯pAjoQ ÇÇÇSîow1n

,²kÇ{ Znj k®½Co� oµ nAj±ª¯ º¿BM ³ ºjAkîA) ©¼®»« ¥¼¦dU An o½p »îAkMA nAj±ª¯ ³§Fv« ½A ºAoM

:(k{BM»« k®½Co� oµ º²k¯Bª¼ BM ¬B«p

(¥«Bî ©Tv¼w) k{nA »wB®{nB� n±ñ®� 116

BU ° kµj»« u½°ow ¬C ³M �� ²k¯pAjoQ uQ ,jnAj j±]° ©Tv¼w nj p1 k®½Ao� B´®U o�æ º³�d§ nj

³M ³�d§ ½A pA ½AoMB®M /j±{»« jnA° q¼¯ p2 k®½Co� 1 ³�¼ j nj ° ²k{ ¨B\¯A p1 nB pA ³�¼ j ð½ ,1 ³�¼ j

pA ð½ oǵ pA ,³�¼Ç j °j »Ç� ° ,3 ³�¼Ç j BÇU uQ /j±{»Ç« ³T{Am£ � AoT{A ³M °j ½A ¼M CPU kíM

k½k] k®½Co� ³w B«A kMB½»« ³ªUBi p2 k®½Co� ,3 ³�¼ j nj /j±{»« © ³�¼ j ð½ ,p2 ° p1 ºBµk®½Co�

»� uQ /j±{ ³T{Am£ � AoT{A ³M k®½Co� nB´a ¼M k½BMCPU ,³�d§ ½A pA ° k¯±{»« ³�B�A ©Tv¼w ³M

/oiC »§A ° j±{»« ²jAj u½°ow ³�¼ j °j Híª] k®½Co� oµ ³M (11 BU 3 pA) ³�¼ j Szµ

:BM SwA oMAoM Bµk®½Co� gwBQ ¬B«p ½AoMB®M

(³�¼ j) gwBQ ¬B«pk®½Co�

21-å=21p1

3-1=2p2

17-3=14p3

21-3=18p4

11-3=8p5

gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« =

(Shortest Remaining Time) SRT ©T½n±¢§A

ºAo]A ¼e o£ A ©T½n±¢§A ½A nj /SwA SJF©T½n±¢§A (Preemetive)ºnB~d¯Ao¼� ³hv¯ ©T½n±¢§A ½A

/jo¼£»« nB¼TiA nj An ²k¯pAjoQ ,k{BM ³T{Aj ºoU²BU± ºAo]A ¬B«p ³ j±{ jnA° ºk®½Co� ,k®½Co� ð½

,(Shortest Remaining Processing Time) SRPT ,©T½n±¢§A ½A :³Tñ¯

° (Shortest Remaining Time First) SRTF

/j±{»« ²k¼«B¯ q¼¯ (Shortest Remaining Time Next) SRTN

/k®»« ¥ªî SJF ³MBz« SRT ©T½n±¢§A ,k{BM »ñ½ Bµk®½Co� ³ªµ j°n° ³�d§ o£ A :³Tñ¯

j±]°ònqM ºBµnB� ºAoM »£jp»d� �± ° ¤BªTeA ,SJF ©T½n±¢§A k®¯Bªµ q¼¯ SRT ©T½n±¢§A nj :³Tñ¯

/jnAj

nk�Ça Bµk®Ç½Co� ºAoM nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« ,SRTx°n BM /k½o¼¢M o�¯ nj An p4 BU p1 k®½Co� nB´a :¤BX«

?SwA

117 k®½Co� S½o½k«

p4p3p2p1k®½Co�

5948CBT

321åj°n° ¬B«p

:SwA o½p Rn±æ ³M S¯B£ nAj±ª¯ ,SRTx°n pA ²jB�TwA BM :¥e

,SwA oTª p1 ²k¯Bª¼ BM ¬B«p pA ¬C ²k¯Bª¼ BM ¬B«p ¬±a j±{»« jnA° p2 ³ 1 ³�d§ nj jo S j k½BM

/j±{»« ²jAj p2 ³M ° ²k{ ³T�o£ p1 pA ²k¯pAjoQ

nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼«

(Highest Response Ratio Next) HRRN ©T½n±¢§A

pA y¼Mða± ºBµk®½Co� ³M Bµ©T½n±¢§A ½A nj /k¯nAj »£jp»�d ¥ñz« SRT °SJFºBµ©T½n±¢§A

ǽA nj /jo¼£»Ç« nAoÇ ²jB�TÇwA jn±Ç« HRRN ©T½n±Ç¢§A ¥ñz« ½A é�n ºAoM !j±{»« ³]±U ²pAk¯A

nj k®Ç½CoÇ� ð½ S½±§°A ¼¼íÇU ºAoÇM /Sv¼Ç¯ Bǵ¬C ²pAk¯A �� ,Ao]A ºAoM Bµk®½Co� S½±§°A ©T½n±¢§A

:j±{»« ²jB�TwA o½p ¤±«o� pAHRRN ©T½n±¢§A

S½±§°A = ÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇAo]A ¬B«p + nB�T¯A ¬B«p

Ao]A ¬B«p

S½±§°A oTña± ºBµk®½Co� ³\¼T¯ nj ,jnAj nAo ov Zoh« nj Ao]A ¬B«p ³ B] ¬C pA ,¤±«o� ½A nj

o�T®Ç« oTz¼M k®½Co� ð½ ³a oµ ,jnAj nAo ov Rn±æ nj nB�T¯A ¬B«p ³ B] ¬C pA B«A k¯nAj ºoU¿BM

nj k®½Co� ð½ ºAo]A ¬B«p ©µ x°n ½A BM /jn°C»« Swj ³M ºoU¿BM S½±§°A ,k¯BªM ²k¯pAjoQ S�B½nj

/k¯B«»« o�T®« ³ »¯B«p Rk« ©µ ° jnAj o¼YFU ¬C S½±§°A ¼¼íU

/j±{»« ²k¼«B¯ q¼¯HRN ©T½n±¢§A ½A :³Tñ¯

/jnAk¯ »£jp»d� ¥ñz« HRRN ©T½n±¢§A :³Tñ¯

/SwA (Non Preemptive) ºnB~d¯A ©T½n±¢§A ð½ HRRN :³Tñ¯

/k¼®� ³LwBd«HRRNx°n ³M o½p k®½Co� nB´a ºAoM An nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« ° gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« :¤BX«

Ao]A ¬B«pj°n° ¬B«pk®½Co�

11åp1

56p2

48p3

21åp4

(¥«Bî ©Tv¼w) k{nA »wB®{nB� n±ñ®� 118

jo¼£»« nB¼TiA nj An ²k¯pAjoQ ºnB~d¯A Rn±æ ³M ½AoMB®M ,j±{»« jnA° p1 �� ,o�æ ³�d§ nj :¥e

ºk®½Co� ° j±{»« ³LwBd« S½±§°A ,j±]±« ºBµk®½Co� ¨BªU ºAoM ,k¼wn ¬B½BQ ³M ¬C ºAo]A ³ »¯B«p °

/kMB½»« ³«AjA B´T¯A BU ¥ñ{ ¼ªµ ³M ¤A°n ½A /k{BM ³T{Aj ºoU¿BM S½±§°A ³ªµ pA ³ j±{»« JBhT¯A

:k®Tvµ o½p Rn±æ ³M BµS½±§°A 11 ³�d§ nj

pp2 = ÇÇÇÇÇÇÇ = 25+55

pp3 = ÇÇÇÇÇÇÇ = 1. 753+44

pp4 = ÇÇÇÇÇÇÇ = 1. 51+22

/j±{»« JBhT¯A p2 k®½Co� 11 ³�d§ nj ½AoMB®M

:k®Tvµ o½p Rn±æ ³M BµS½±§°A 16 ³�d§ nj

pp3 = ÇÇÇÇÇÇÇ = 38+44

pp4 = ÇÇÇÇÇÇÇ = 46+22

/k{BM»« j±]±« p3 k®½Co� �� q¼¯ 18 ³�d§ nj ° j±{»« JBhT¯A p4 k®½Co� 16 ³�d§ nj ½AoMB®M

:©½nAj S½B´¯ nj

gwBQ ¬B«pnB�T¯A ¬B«pk®½Co�

11åp1

1å11-6=5p2

1418-8=1åp3

1816-1å=6p4

nB�T¯A ¬B«p ¼¢¯B¼« = ÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇ = 5. 25å+5+1å+6

4

gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« = ÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇÇ = 1å. 7511+1å+14+8

4

(S½±§°A BM ºk®L¯B«p) PriorityºBµ©T½n±¢§A

pA Á±ªí« S½±§°A ½A /k¯nAj An j±i ³M |±~h« S½±§°A Bµk®½Co� pA ð½ oµ ,ºk®L¯B«p x°n ½A nj

S½±§°A pA u¼Än ³M �±Mo« ºk®½Co� S½±§°A ³ kwn»« o�¯ ³M »��®« /j±{»« }hz« ©Tv¼w ZnBi

k®½Co� oµ /SwA}hz« ° ²jBw nB¼vM ©T½n±¢§A ½A »¦æA ²k½A /k{BM oU¿BM k®«nB ³M �±Mo« ºk®½Co�

119 k®½Co� S½o½k«

/jnAj An S½±§°A ½oU¿BM ³ j±{»« Ao]A ºk®½Co� ³�d§ oµ nj ° k{BM ³T{Aj S½±§°A ð½ k½BM

ºnB~dǯAo¼Ç�Rn±Çæ ³ÇM ©Çµ ° ºnB~dǯARn±æ ³M ©µ ¬A±U»« An PriorityºBµ©T½n±¢§A :³Tñ¯

/jo ºpBw²jB¼Q

³M ³ jnAj j±]° ¬C pA »�¦Th« �A±¯A ° SwA jB½p nB¼vM S½±§°A BM ºk®L¯B«p ºBµ©T½n±¢§A �±®U :³Tñ¯

nj Bµk®½Co� S½±§°A ,©T½n±¢§A ³w ½A nj ³TL§A /jo ²nB{AHRRN °SRT ,SJF ³M ¬A±U»« ¤BX« ¬A±®î

/j±{»« }hz« ½Ao{ tBwAoM ° ©Tv¼w ¥iAj

/k¯±{»« »£jp »d� nBaj ,oTª S½±§°A BM ºBµk®½Co� ,PriorityºBµ©T½n±¢§A nj :³Tñ¯

:k{BM ð¼«B®½j B½ ð¼UBTwA k¯A±U»« S½±§°A ð½ :³Tñ¯

/SwA ²jBw ¬C ºpBw²jB¼Q ¥¼§j ¼ªµ ³M ,k®»ª¯ o¼¼�U ²B£_¼µ ð¼UBTwA S½±§°A ð½ Ç

/k®»« o¼¼�U kT�A»« �B�UA ¼d« nj ³ »UAo¼¼�U oYA oM ð¼«B®½j S½±§°A ð½ Ç

pA ¬A±U»Ç« ,Bµk®Ç½CoÇ� pA »ÇioM »£jp»�d ¥ñz« BM ³¦MB�« S´] ,S½±§°A ºBµ©T½n±¢§A nj :³Tñ¯

³ »½BµxpAjoQ S½±§°A [½nkU ³M ð¼®ñU ½A nj /jo ²jB�TwA (Aging)»£jn±h§Bw ³M ¨±w±« »ñ¼®ñU

/kMB½»« y½Aq�A ,k¯A²j±M nB�T¯A nj ºk½k« Rk«

(Multi Level Queues) MLQ ºBµ©T½n±¢§A

ºBµk®½Co� ° ²jo ©¼v�U ³Twj k®a ³M An Bµk®½Co� ,k®½±£ »d�wk®a RBd�æ ¬C ³M ³ x°n ½A nj

° jnAj An j±i|BiS½±§°A �æ oµ S§Be ½A nj /©¼µj»« nAo �æ ð½ nj An ³Twj oµ nj j±]±«

ºk®L¯BÇ«p ©T½n±Ç¢§A pA kǯA±U»Ç« j±i ¥iAj nj �æ oµ /k¯±{»« ²k¼a S½±§°A K¼UoU ³M Bµ�æ

/k® ²jB�TwA ºA³¯B£ Ak]

:k¯o¼£ nAo o½p ºBµ³¯±£ pA »ñ½ nj ©Tv¼w ºBµk®½Co� ³ªµ k¼® ço� ¤BX« ¬A±®î ³M

»ªTv¼w ºBµk®½Co� Ç1

ºA²n°Bd« ºBµk®½Co� Ç2

ºA³Twj ºBµk®½Co� Ç3

BM An k½k] ºBµk®½Co� ° kµj»« ¥¼ñzU ³¯B£ Ak] �æ ð½ ²°o£ oµ ºAoM ¥«Bî ©Tv¼w S§Be ½A nj

ºAoM /jnAj An j±i|BiS½±§°A Bµ�æ pA ð½ oµ /k®»« S½Akµ o�¯jn±« �æ ³M ¬Bz ³M ³]±U

/SwA nAjn±ioM S½±§°A ½oU¿BM pA »ªTv¼w ºBµk®½Co� �æ ,©Tv¼w ½A nj ¤BX«

(¥«Bî ©Tv¼w) k{nA »wB®{nB� n±ñ®� 120

MLQ ©T½n±¢§A pA »§BX«

ºBµk®Ç½CoÇ� �Çæ nj ¤BXÇ« ºAoM /jnAj An j±i|Bi ºk®L¯B«p ©T½n±¢§A �æ oµ ,MLQ x°n nj

ºBµk®½Co� �æ nj ° RR x°n pA ºA²n°Bd« ºBµk®½Co� �æ nj ,SJFx°n pA ¬A±U»« »ªTv¼w

²k¯pAjoQ }¼~hU ²±d¯ ³ SwA ½A ©T½n±¢§A ½A nj ©´« ³Tñ¯ /jo ²jB�TwA FCFSx°n pA ºA³Twj

/ºnB~d¯Ao¼� ° ºnB~d¯A ,jnAj j±]° joñ½°n °j n±�®« ½A ºAoM ?k{BM ³¯±¢a Bµ�æ ¼M

³M AkTMA ½AoMB®M ,j±{»« ²jAj Bµ�æ ³M ºo¼£uQ ¥MB o¼� Rn±æ ³M ²k¯pAjoQ ,ºnB~d¯A joñ½°n nj

¬C ºBµk®½Co� ³M ,�æ ¬C ³M �±Mo« ©T½n±¢§A tBwAoM ° kMB½»« |B~TiA S½±§°A ½oU¿BM BM �æ

²k¼woǯ ¨BªÇUA ³M oU¿BM S½±§°A BM �æ ð½ nj j±]±« ºBµk®½Co� BU x°n ½A nj /kµj»« u½°ow

¤±�Çz« ²kǯpAjoÇQ o£ A »Te »�o� pA /kMB½»ª¯ }¼~hU oU¼½BQ S½±§°A BM �æ ³M ²k¯pAjoQ ,k®{BM

¨°j B½ ¤°A�æ ºAoM ÂX« oU¿BM S½±§°A BM k®½Co�ð½ ,³�d§ ½A nj ° k{BM ¨±w �æ ³M ¬jAj u½°ow

S§Be ½A nj ³ SwA c�A° /j°n»« oU¿BM �æ ïAow ³M ° ²jo Bµn An ¨±w �æ ²k¯pAjoQ ,j±{ jnA°

/jnAj j±]° »£jp»�d �± ° ¤BªTeA

ÂX« /k®»« Soe Bµ�æ ¼M ,RR ³MBz« »{°n pA ²jB�TwA BM ²k¯pAjoQ ,ºnB~d¯Ao¼� joñ½°n nj B«A

¨±Çw �Çæ ³M An %2å S½B´¯ nj ° ¨°j �æ ³M An %3å ,¤°A �æ ³M An ²k¯pAjoQ ¬B«p %5å ¬A±U»«

/jAj |B~TiA

(Multi Level Feedback Queues) MLFQ ©T½n±¢§A

³M j°n° pA uQ k®½Co�ð½MLQ ©T½n±¢§A nj /SwAMLQ ©T½n±¢§A ³T�B½o¼¼�U é A° njMLFQx°n

³ SwA ½AMLFQx°n nj j±]±« ²k½A B«A ,k¯B«»« » BM �æ ¬Bªµ nj ¬B½BQ BU ,|Bi �æ ð½

BÇM �Çæ ð½ nj ³Ç ºk®Ç½Co� ¤BX« ¬A±®î ³M /k®® Soe Bµ�æ ¼M ¬B{nBT�n ³M ³]±U BM Bµk®½Co�

Bǽ ° j±{»Ç« ¥�T®Ç« oU¼½BÇQ �æ ³M ,k®»« �o~« jB½p An ²k¯pAjoQ ¬B«p ° jnAj nAo ¿BM S½±§°A

oU¿BM �æ ³M ,SwA ²k¯B« ²k¯pAjoQ S�B½nj o�T®« ke pAy¼M ¼½BQS½±§°A BM�æð½ nj ³ ºk®½Co�

/j±{»« ¥�T®«

121 k®½Co� S½o½k«

nj ,4ms»¯B«p xoM BMRRx°n pA ¤°A �æ nj ,©½nAj nB¼TiA nj �æ 4 BM »ªTv¼w k¼®ço�:¤BX«

nj ° 16ms »¯BÇ«p xoM BM RRx°n pA ¨±w �æ nj ,8ms »¯B«p xoM BM RR x°n pA ¨°j �æ

jnA° ¤°A �æ ³M AkTMA Bµk®½Co� S§Be ½A nj /(o½p ¥ñ{) ©¼®»« ²jB�TwA FCFSx°n pA oiC �æ

³M k¯kz¯ ¥«B q¼¯ �æ ½A nj o£ A ,¨°j �æ ºB´T¯A ³M k¯k¼wo¯ ¬B½BQ ³M �æ ½A nj o£ A ,k¯±{»«

FCFSx°n pA ³ k¯±{»« jnA° ¨nB´a�æ ºB´T¯A ³M k¯k¼wo¯ ¬B½BQ ³M ©µ pBM o£ A ° ¨±w �æ ºB´T¯A

/k®®»« ²jB�TwA

MLFQ ©T½n±¢§A pA »§BX«

(Longest Processing Time) LPT ©T½n±¢§A

B®í« ½A ³M ,k{BM»« SJFx°nuñîoM ,j±{»« ºpBw²jB¼QºnB~d¯ARn±æ ³M Á±ªí« ³ x°n ½A

/k®»« JBhT¯A An nB ½oU»¯¿±� ,j±]±« ºBµnB ¼M pA ²k¯pAjoQ ³

/jnAj j±]°ða±� ºBµnB� ºAoM »£jp»d� ¥ñz« LPT ©T½n±¢§A nj :³Tñ¯

!!!k®»« oX Ake An nB�T¯A ° gwBQ ¬B«p ¼¢¯B¼« ©T½n±¢§A ½A :³Tñ¯

Lottery ©T½n±¢§A

Bµk®½Co� ¼M ¼¦M ºjAkíUx°n ½A nj /SwA ²k{ ³T�o£ »½B«pCShM ²k½A pA x°n ½A nj j±]±« ²k½A

° j±{»« ¨ÀîA ²k¯oM »�jB~U n±� ³M Bµ¼¦M pA »ñ½ ,»¯B«p xoM oµ ºAkTMA nj uPw ,²k{ ©¼v�U

/jo¼£»« nB¼TiA nj »¯B«p xoM ¬CºAoM An ²k¯pAjoQ ,jnAj nB¼TiA nj An ¼¦M ¬C ³ ºk®½Co�

ºoTz¼M u¯B{ ½AoMB®M ,k¯nAj nB¼TiA nj ºoTz¼M ºBµ¼¦M ,oU¿BM S½±§°A BM ºBµk®½Co� x°n ½A nj

/S{Aj k®µA±i ²k¯pAjoQ T�o£ nB¼TiA nj ºAoM

/jnAk¯ »£jp»d� ¥ñz« Lottery©T½n±¢§A :³Tñ¯

SwA I/O o�T®« ³ ºk®½Co� ¤BX« ºAoM /k®® ³§jBL« ©µ BM An j±i ºBµ¼¦M k®¯A±U»« Bµk®½Co� :³Tñ¯

/kµj o¢½j ºBµk®½Co� ³M An j±i ºBµ¼¦M k¯A±U»«

nj An ²kǯpAjoQ k®½Co� ð½ ³ »«B¢®µ ³ SwA ¬C Lottery ©T½n±¢§A ¬j±M ºnB~d¯Ao¼� ¥¼§j :³Tñ¯

(¥«Bî ©Tv¼w) k{nA »wB®{nB� n±ñ®� 122

²k{ ¨ÀîA ¼¦M ³ ºo¢½j k®½Co� ³M ° ²k{ ³T�o£ º° pA ²k¯pAjoQ »¯B«p xoM ¬B½BQ pA uQ ,jnAj nB¼TiA

/j±{»« ²jAj jnAj nB¼TiA nj An ºkíM

(²k{ ¼ªU ºk®M¬B«p) Guaranteed ©T½n±¢§A

BÇM AkTÇMA x°n ǽA nj /SwA Guaranteed Scheduling ,ºk®M¬BÇ«p nj R°B�T« ºBµx°n pA »ñ½

/j±{»« ²jAj ð½ oµ ©´w uPw ,²k{ ��A±U ²k¯pAjoQ pA ¬Bzª´w º²nBMnj ¬AoMnB

ço� ¬Bvñ½ An q¼a ³ªµ o£ A ,k®½Co� n BM ²oMnB k®a ©Tv¼w ð½ nj ³ SwA ½A ²jBw nB¼vM ¤BX« ð½

/k®S�B½nj An ²k¯pAjoQ ¬B«p pA ÇÇÇ k½BM k®½Co� oµ °©¼µj»« An ²k¯pAjoQ ¬B«p ÇÇÇ ¤± k®½Co� oµ ³M ,©¼®1n

1n

H�¼ j k½BM ³ B®í« ½A ³M !k® pBM JBveð½ k®½Co� oµ ºAoM k½BM ¥«Bî ©Tv¼w �kµ ½A ³M ¥¼¯ ºAoM

��A±U ©´w pA nAk�« ³a ¼®`ªµ ° ²jo ²jB�TwA ²k¯pAjoQ pA Rk« ³a ¬±® BU AkTMA pA k®½Co� oµ k¯AkM

/SwA ²k¯B« » BM ²k{

(³¯¿jBî ©´w ºk®L¯B«p) (Fair Share Scheduling) FSS ©T½n±¢§A

³a ³M �¦íT« k®½Co� oµ ³ j±{ ³T�o£ o�¯ nj k½BM ³Tñ¯ ½A Bµk®½Co� ºk®L¯B«p pA ¥L ,FSS©T½n±¢§A nj

An Bµk®Ç½CoÇ� ºA³¯±£ ³M k®L¯B«p ° j±{»« }hz« oMnB� oµ ©´w S§Be ½A nj é A° nj ,SwA »v

/j±{ S½Bîn ©´w ½A ³ k®»« JBhT¯A

oMnB ° k®½Co� 9 Híª]A oMnB ³ k¯nAj j±]°B°A oMnB °j ©Tv¼w ð½ nj k¼®ço� ¤BX« ¬A±®î ³M

Híª]A oMnB ,©¼® ²jB�TwA RR ©T½n±¢§A pA ÂX« o£ A S§Be ½A nj /jnAj Ao]A ¤Be nj k®½Co� 1 ��B

!kwn»« ²k¯pAjoQ ¬B«p %1å ��B oMnB ³M °SwA ²jo j±i ¬C pA An ²k¯pAjoQ ¬B«p %9å

³a ³M �¦íT« Bµk®½Co� ³ jo¼£»« o�¯ nj An ³Tñ¯ ½A FSS ©T½n±¢§A ,S¼í�° ½A pA ºo¼£±¦] S´]

²kî° An ²k¯pAjoQ pA %5å ¨Ak oµ ³M o£ A ©¼T{Aj AnB°A oMnB °j ³ ¥L ©Tv¼w nj ÂX« /k®Tvµ »v

S�Bǽnj An j±Çi ©´Çw ,k¯nAj k®½Co� jAkíU ³a ³ ½A ³M ³]±U ¬°kM BµoMnB pA ¨Ak oµ ,©¼{BM ²jAj

/k®®»«

nB¼TiA nj An Bk®½Co�ð½ ��BoMnB °A4 °A3 ,A2 ,A1 k®½Co� nB´a ,A oMnB k¼®ço� ¤BX« ºAoM

Bµk®½Co� ³M ²k¯pAjoQ }¼~hU ¤A°n FSSºk®L¯B«p BM ,k{BM %5å ²k¯pAjoQ pA oMnB oµ ©´w o£ A /jnAj

:k{BM o½p Rn±æ ³Mk¯A±U»«

A1BA2BA3BA4BA1BA2BA3BA4B...

/j±{ ¥æBe k¯A±U»« o½p ³§BL¯j ,k{BM %25 ,B oMnB ©´w ° %75 ,A oMnB ©´w o£ A ÂX« B«A

A1A2A3BA4A1A2BA3A4A1BA2A3A4B...

k{nA»wB®{nB� n±ñ®�

¥«Bî©Tv¼w

:�§Æ«

o�»¦¼¦i ±�wnA

²jApCRAnBzT¯A

:� �����

�� � �ا� ����� و ���دت ��د و ��� �!�"#� *()�. &%ش !

� 23232323 ار0/� .-,+�ار0/� .-,+�ار0/� .-,+�ار0/� .-,+

گ

� �م �4ا

مقدمه مولف

و:� �9ن و 67د � A� BCDE ا:�@?< �=>;رد �م �4ا

، ويـژه كنكـور تـرين مرجـع حـل تشـريحي سـواالت درس سيسـتم عامـل كتاب حاضر، كامـل

باشد. با توجه به اهميت خاصـي فناوري اطالعات مي كامپيوتر و مهندسي مهندسي كارشناسي ارشد

هـا تـدريس و البراي موفقيت در آزمون كارشناسـي ارشـد دارد، بعـد از سـ سيستم عاملكه درس

در حـال يم.آوري نمـا فرد جمـع اي منحصربه يوهم، اين مجموعه خاص را به شتحقيق، تصميم گرفت

مشـهور ايـن درس يعنـي هـاي سـه نويسـنده هاي معتبر كشور از كتاب نشگاهحاضر اكثر اساتيد دا

هـاي مطـرح كنند و عموم تسـت استفاده مي بام اندرو اس تنن و ويليام استالينگزآبراهام سيلبرشاتز،

گيـري از م تـا بـا بهـره لـذا بـر آن شـد بوده است. ها سال اخير از مفاهيم همين كتاب شده در چند

ه صـورت جـامع بـه رشـته تحريـر كتب مرجع و برخي منابع معتبر ديگر، كتابي را ب اين هاي نوشته

اين كتاب تالش نموده است تا مباحث مطرح شده را برمبناي تدريس دانشگاهي و براسـاس م.درآور

تحقيقات و فناوري و منطبق با مفاهيم و مباحث تدريس شـده در ،هاي مصوب وزارت علوم سرفصل

ايران و جهان بررسي و تبيين نمايد.هاي معتبر دانشگاه

هـاي كارشناسـي ارشـد فصل و براساس جديدترين تغييرات منابع و آزمون هشتاين كتاب در

تنظيم شده است.

اين كتاب عالوه براينكه براي داوطلبان آزمون كارشناسـي ارشـد، قابـل اسـتفاده اسـت، مرجـع

باشد. مي ها ارزنده و جامعي براي آموزش اين درس در دانشگاه

م كه مراتب سپاسگزاري و قدرداني خود را از همه عزيزاني كه در تهيه اين با كمال ميل خرسند

يم.دريغشان تقديم نما هاي بي حمايت اند به واسطه كتاب نقش داشته

كـه در بـه ثمـر آزاده (راهيان ارشـد) انتشارات رياست محترم از جناب آقاي جعفر بدوستاني

اند، سپاسگزارم. ار محبت كردهرساندن اين اثر بسي

كوشـي و مديريت محترم بخش نشر و چاپ انتشارات به پاس سـخت امير بدوستانيجناب آقاي

يم.نما ، كمال تشكر و قدرداني را ميتالش فراوانشان

كمـال كه انجام امـور اجرايـي كتـاب را برعهـده داشـتند، فرزانه محمدلوچنين سركار خانم هم

م.نماي ميتشكر و قدرداني را

در پايان دوست دارم در يك بيان صميمانه، به خوانندگان محترم، ابراز كنم كه در نوشـتن ايـن

ام. تمام فكرم آن بوده كه هرآنچه در توان دارم را كتاب چيزي به جز عشق و خدمت را لحاظ نكرده

در اين مسير به كار گيرم.

ناپـذير كار رفته است، وجـود اشـتباه در آن اجتنـاب با وجود دقت فراواني كه در تهيه اين اثر به

م هرگونه نظر و پيشنهاد در زمينه ساتيد و دانشجويان عزيز خواهشمنداست. لذا از تمامي دوستان، ا

اصالح يا بهبود اين كتاب را از طريق سايت:

khalilifar.ir

و يا صفحه اينستاگرام:

arastoo.khalilifar و يا صفحه تلگرام:

@arastookhalilifar

در ميان بگذارند. با من 09122306602با شماره تلفن و يا به طور مستقيم

اميد است كه اين خدمت ناچيز مورد قبول خداونـد متعـال قـرار گرفتـه و قابـل اسـتفاده شـما

عزيزان باشد.

فر ارسطو خليلي

فهرست مطالب

9 ......................................................................................................................................... صل اول: مفاهيم اوليهفهاي تست

10 .............................................................................................................................. فصل اول: مفاهيم اوليههاي تستپاسخ

14 ............................................................................................ بندي پردازنده فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمانهاي تست

18 .................................................................................. بندي پردازنده فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمانهاي تستپاسخ

40 ........................................................................................................................................ فصل سوم: مديريت نخهاي تست

43 .............................................................................................................................. فصل سوم: مديريت نخهاي تستپاسخ

55 .................................................................................................................... فصل چهارم: مديريت حافظه اصليهاي تست

60 .......................................................................................................... فصل چهارم: مديريت حافظه اصليهاي تستپاسخ

111 ................................................................................................................ فصل پنجم: مديريت حافظه مجازيهاي تست

117 ...................................................................................................... فصل پنجم: مديريت حافظه مجازيهاي تستپاسخ

151 ............................................................................................ روند هاي هم فصل ششم: مديريت فرآيندها و نخهاي تست

159 .................................................................................. روند هاي هم ا و نخفصل ششم: مديريت فرآيندههاي تستپاسخ

253 ........................................................................................................................... بست فصل هفتم: مديريت بنهاي تست

257 ................................................................................................................. بست فصل هفتم: مديريت بنهاي تستپاسخ

274 ........................................................................................................................... فصل هشتم: مديريت ديسكهاي تست

276 ................................................................................................................. فصل هشتم: مديريت ديسكهاي تستپاسخ

����������� ����������� ������

��������

�

�

��

� �

� �

� �

����������������������� ������������������������������������������� �!"����

#"����$����%��&���'��(�)&����*��&��+��,-������������.������'��(%)�����/��

��"�(�*���� ������/�)0�'(%)���1(���',�, �2%�"�34�*5������0� �

���������������� �� �� �� �

'���(�� ����3&����!�)63��7���8�9�:(�*��;�)����� ������)�<�/���

�������������8�=%"��>?����������������@���!"��A�BC��/�D�3E�� �

D����3"�����F����*������������� ����������������������� ����������

=%�"�34�G�(��� �������������� �������������

� �� �� �� �

� �

كنكور كارشناسي ارشد (سيستم عامل) 14

ــد -1 ــرض كني ــا 5ف ــتم ب ــك سيس ــه ي ــر ب ــات زي ــا مشخص ــد ب ــانفرآين ــد زم ــيچر بن خش

(Round – Robin) با برش زمانيq (e: execution time, r: release time)وارد شوند: =1رساند و فرآيند برش زماني خود را به پايان مي tبا فرض اين كه هميشه بين فرآيندي كه در لحظه

در شرايط كامالً يكسـان بـين اولويت با فرآيند قبلي موجود در سيستم است و tورودي در لحظه تر است. ميانگين زمان انتظار فرآيندهاي فوق كـدام دو فرآيند، اولويت با فرآيند با شماره كوچك

)89دولتي - IT(مهندسي است؟

P1 : r=0 , e=2

P2 : r=0 , e=3

P3 : r=1 , e=2

P4 : r=1 , e=3

P5 : r=2 , e=2

1 (6.4 2 (5.8 3 (6.2 4 (5.6

5اي هـر به صورت دوره P1هاي فرآيند jobداشته باشيم كه P2و P1 اگر در يك سيستم دو فرآيند -2ثانيه يكبار به سيستم وارد شوند و زمـان 4اي هر به صورت دوره P2هاي فرآيند jobثانيه يكبار و

ثانيـه 1رابـر بـا ب P2از فرآينـد jobثانيه و زمان اجراي هر 3برابر با P1 از فرآيند jobاجراي هر سيستم به ترتيب (Average Response Time)و ميانگين زمان پاسخ (Utilization)وري باشد، بهره

چه اعدادي خواهد بود؟ به سيستم وارد شود و jobيك tاست و اگر در لحظه q=1با برش زماني RR يبند زمان(الگوريتم

منتقـل (Ready Queue)ده و به صف آمـادگي ديگر پردازنده را ترك كر jobدر همين لحظه يك قبلي موجود در سيستم است كه تازه پردازنده را رها كرده است. زمان پاسخ، jobشود، اولويت با

است.) jobتوسط آن و اولين زمان در اختيار گرفتن پردازنده jobتأخير بين ورود هر )90دولتي –(مهندسي كامپيوتر

1 (1, 85%

3 2 (5

, 90%9

3 (5, 90%

9 4 (1

, 90%3

,T2 هسه وظيف -3 T1 (task) وT3 را در نظر بگيريد كه تاكنونn -اجـرا -بار در سيكل آماده +1

nاند. زمان اجراي واقعي سيكل ود طي مسير كردهمسد 6و 4، 2ام ايـن وظـايف بـه ترتيـب +1nو زمان برآورد شده براي اجراي ثانيه ميلي باشـد. ثانيه مي ميلي 6و 6، 4ام آنها نيز به ترتيب +1

nزمان اجراي واقعي در سيكل nاست. پـس از پايـان سـيكل 6و 3و 4ام به ترتيب +2 ام +1شـود. بـا ثانيه آماده مـي ميلي 3پس از T3بالفاصله آماده هستند و وظيفه T2و T1هاي وظيفه

بندي پردازندهفصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان هايتست

15 بندي پردازنده هاي فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان تست

alphaفرض (يـا SPNهـاي در صورتي كه بخواهيم اين وظايف را با استفاده از الگـوريتم =0.5SJF و (FCFS ،RR كنيم، ميانگين زمان كامـل يبند زمان (Turnaround) ايـن وظـايف فقـط در

nسيكل را در نظر نگيريد. Context Switchزمان ام چقدر خواهد بود؟ +2

)91دولتي –دسي كامپيوتر (مهن

1 (FCFS 7, SPN 6.7 2 (FCFS 7, SPN 7 3 (SPN 6.7 , RR 9 4 (SPN 7.3, RR 9

شوند و مشخصات وارد مي 40و 7و 3و 0هاي به ترتيب در زمان P4و P3و P2و P1چهار فرآيند -4دول زير است. اطالعات هر سطر، منبع مـورد نيـاز هـر فرآينـد و همچنـين تعـداد آنها مطابق ج

را CPUبدين معني است كه فرآيند CPU 5كنند. براي مثال واحدهاي زماني مورد نياز را تعيين ميqكند و استفاده مي RR يبند زمانواحد نياز دارد. اين سيستم، از 5به اندازه اسـت. قبـل از =5

واحـد زمـاني سـربار دارد. ميـانگين زمـان كـل 1اينكه هر فرآيند پردازنده را در اختيار بگيـرد (Turnaround Time-TR) وري وري پردازنده و بهره و بهرهIO مهندسي چقدر است؟)IT- 91دولتي(

P4 P3 P2 P1

CPU 9 CPU 8 CPU 2 CPU 5

IO 2 IO 22 IO 5

CPU 1 CPU 2 CPU 2

1 (TR 18.75 , CPU _ UTIL 95.5% IO _ UTIL 82.5%= = = 2 (TR 20.75 , CPU _ UTIL 95.5% IO _ UTIL 72.5%= = = 3 (TR 18.75 , CPU _ UTIL 92.5% IO _ UTIL 82.5%= = = 4 (TR 20.75 , CPU _ UTIL 92.5% IO _ UTIL 72.5%= = =

اگر فرآيندهاي -52 1 0P , P , P ثانيـه زمـان 25، 12، 15بـا هـم وارد سيسـتم شـده و بـه ترتيـب بـه

اشــند، در صــورت اســتفاده از روش صــف بــازخورد چنــد ســطحيبــراي اجــرا نيــاز داشــته ب(Multilevel Feedback Queue) ثانيه و زمـان تعـويض مـتن 16، 8، 4هاي با سه صف با كوانتوم

چند ثانيه خواهد بود؟ (Turnaround Time)ثانيه، ميانگين زمان برگشت فرآيندها 1

)92دولتي –(مهندسي كامپيوتر

1 (40 2 (39.33 3 (39.66 4 (39

سازي و تعليق فرآيندها را به عهده دارد؟ ريزها وظيفه فعال كدام يك از انواع برنامه -6 )92دولتي -IT(مهندسي

1 (Prioritized Scheduler 2 (Long-Term Scheduler 3 (Medium-Term Scheduler 4 (Short-Term Scheduler

كنكور كارشناسي ارشد (سيستم عامل) 16

ريـزي دهد. براي آنكه دو روش برنامه ها را نشان مي زمان پردازش پردازهجدول زير زمان ورود و -7First Come First Served (FCFS) وHighest Response Ratio Next (HRRN) هـاي يبنـد زمان

اي بايد بين يكساني را توليد نمايند، چه رابطهBt و

Ct باشد؟ براي سادگي از زمان تعويض برقرار )93دولتي –(مهندسي كامپيوتر نظر كنيد. ها صرف زمينه بين پردازه

فرآيند زمان ورود زمان پردازش

At 3= 0 A

Bt 1 B

Ct 2 C

1 (B Ct t< 2 (C Bt t< 3( C Bt 2t< 4 (B Ct 2t< يافته و آماده هاي ايجاد، مسدود، اجرا، پايان اگر هر فرآيند در سيستم عامل بتواند در يكي از حالت -8

)93دولتي -IT (مهندسي ؟نيستهاي مستقيم زير مجاز اجرا باشد، كدام يك از تغيير حالت

) آماده اجرا به مسدود 2 ) آماده اجرا به اجرا1 ) مسدود به آماده اجرا4 ) اجرا به آماده اجرا3

نمايد؟ عمل مي FCFS بند زماندقيقاً مانند Round-Robin بند زمانتحت چه شرايطي -9 )94دولتي – IT(مهندسي

يكسان باشد. بند زمانها در دو رتيب ورود پردازهها مانند هم باشند و ت ) همه پردازه1

يكسان باشد. بند زمانها در دو ها برابر باشد و ترتيب ورود پردازه ) اولويت همه پردازه2

يكسان باشد. بند زمانها در دو ها برابر باشد و ترتيب ورود پردازه ) زمان اجراي همه پردازه3 بنـد زمانها در دو ر از زمان كوانتوم باشد و ترتيب ورود پردازهها كوچكت ) زمان اجراي پردازه4

يكسان باشد. هـا بـه پردازه زير است. به صورتشوند كه زمان اجراي آنها پنج پردازه همزمان وارد سيستم مي -10

و Round Robinها بـر اسـاس الگـوريتم پردازه يبند زمانشوند. اگر ترتيب شماره آنها اجرا ميQuantum=2 مهندسي چقدر است؟ 4و 2صورت بگيرد، زمان انتظار صف پردازه)IT – 94دولتي(

P1:2

P2:6

P3:1

P4:4

P5:3 1 (P2=10 وP4=10 2 (P2=8 وP4=10

3 (P2=10 وP4=9 4 (P2=10 وP4=8

17 بندي پردازنده هاي فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان تست

را در (Multi-level Feedback Queue)خورد چند سطحي ازاي با صف ب پردازنده يك سيستم تك -11 16ميكروثانيه و به سطح دوم، تكـه زمـاني معـادل 8نظر بگيريد. به سطح اول تكه زماني معادل

. فـرض (FCFS)شـده اسـت يبند زمانبه ترتيب ورود ،ميكروثانيه داده شده است و سطح سومتيب برابر با كار همگي در زمان صفر وارد سطح اول سيستم شده و زمان اجراي آنها به تر 6كنيد

ميكروثانيـــه باشـــد. در ايـــن صـــورت ميـــانگين زمـــان بازگشـــت 30و 25، 20، 12، 7، 4(ATT: Average Turnaround Time) زمان انتظار و ميانگين(AWT: Average Waiting Time)

)95دولتي –(مهندسي كامپيوتر ؟كارهاي فوق در سيستم به ترتيب از راست به چپ كدام است

1 (41.8 ،55.5 2 (51.8 ،45.5 3 (51.8 ،35.5 4 (41.8 ،25.5

شوند داده شده است. كه وارد سيستم مي (process)در جدول زير اطالعات مربوط به پنج پردازه -12

براي ثانيه 10ثانيه و سربار 40با تكه زماني (كوآنتوم) (RR)نوبتي يبند زماناگر سيستم از روش ؟ها چقدر اسـت استفاده كند، ميانگين زمان انتظار پردازه (context switch)تعويض متن فرآيندها

)95دولتي – IT(مهندسي

1 (48 2 (56 3 (106 4 (108 (Waiting Time)و زمان انتظـار (Turnaround Time)با توجه به جدول، متوسط زمان برگشت -13

چـه عـددي Preemptive Shortest Remaining Job Firstهاي زير را بـه ازاي الگـوريتم پردازه )96دولتي – كامپيوتر (مهندسي است؟

پردازه زمان ورود به سيستم زمان موردنياز براي اجرا

10 1 P1 8 3 P2

6 7 P3 3 11 P4

7 15 P5

7.2و 16) 4 7.2و 14) 3 6.2و 16) 2 6.2و 14) 1

A B C D E نام برنامه

10 20 250 260 270 (s)زمان ورود

100 50 30 30 40 (s)مدت زمان الزم براي اجرا

كنكور كارشناسي ارشد (سيستم عامل) 18

است.) صحيح 4گزينه ( -1

با توجه به مفروضات مطرح شده درصورت سؤال داريم:

فرآيند زمان ورود زمان اجرا زمان انتظار+ =بازگشتزمان 2 0 P1

3 0 P2 2 1 P3 3 1 P4

2 2 P5

به فرض مطرح شده در صورت سؤال توجه فراوان داشته باشيد. توجه:، برش زماني خود را به پايـان مـي رسـاند و tظه شه بين فرآيندي كه در لحيهمفرض مطرح شده:

، اولويت با فرآينـد قبلـي موجـود در سيسـتم اسـت و در شـرايط كـامالً tفرآيند ورودي در لحظه يكسان بين دو فرآيند، اولويت با فرآيند با شماره كوچكتر است.

بنـدي صـف و فرض مطرح شـده در صـورت سـؤال جهـت اولويـت q=1با توجه به برش زماني نمودار گانت زير را داريم: ،RRالگوريتم

فرآيند بازگشتزمان خروج فرآيند= زمان -زمان ورود فرآيند P1 بازگشت= زمان 3=3-0

بندي پردازندهفصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان هايتستپاسخ

19 بندي پردازنده هاي فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان تست

P2 بازگشت= زمان 10=10-0

P3 بازگشت= زمان 7=8-1

P4 بازگشت= زمان 11=12-1

P5 بازگشت= زمان 9=11-2

= 3 10 7 11 9 40

85 5

+ + + += بازگشتزمان ميانگين =

فرآيند= زمان انتظار فرآيند بازگشتزمان - زمان اجراي فرآيند P1= زمان انتظار 1=3-2

P2= زمان انتظار 7=10-3

P3= زمان انتظار 5=7-2

P4= زمان انتظار 8=11-3

P5= زمان انتظار 7=9-2

= 1 7 5 8 7 28

5.65 5

+ + + += ميانگين زمان انتظار =

= 2 3 2 3 2 12

2.45 5

+ + + +== ميانگين زمان اجرا =

بازگشتميانگين زمان انتظار + ميانگين زمان اجرا= ميانگين زمان

8=2.4+5.6 گردد:ير تكميل ميبا توجه به اطالعات به دست آمده، جدول قبل، به شكل ز

فرآيند زمان ورود زمان اجرا زمان انتظار+ = بازگشتزمان

3 1 2 0 P1

10 7 3 0 P2 7 5 2 1 P3

11 8 3 1 P4 9 7 2 2 P5

بازگشت ميانگين زمان 8

ميانگين زمان انتظار =5.6

ميانگين زمان اجرا +2.4

) صحيح است.1گزينه ( -2

نيسـت بلكـه jobدر اين تست مطرح شده غلط اسـت. فرآينـد داراي jobآيند و مفهومي كه از فررا بخشـي از job) باشد. طراح محترم، طبق كـدام مرجـع شـما threadتواند داراي تعدادي نخ ( مي

بنـد زماندانيد؟ اگر درس سيستم عامل مدنظر شماست، در اين درس هريك مدت يكبار فرآيند مي

كنكور كارشناسي ارشد (سيستم عامل) 20

دهـد تـا درجـه چنـد برنـامگي قرار مـي RAMكند و در ز هارد انتخاب ميرا ا jobبلند مدت يك گيرد. ، فرآيند نام ميRAMموجود در jobكنترل گردد و اين

شـود تعـاريف اساسـي و كنيـد؟ مگـر مـي اي تعريف ميطراح محترم آيا شما زمان پاسخ را سليقهايـد، يـن چنـين كـه شـما بيـان كـرده اي تعريف نمود؟! در كدام مرجع زمان پاسخ ابنيادي را سليقه

تعريف شده است؟! ي ورود فرآيند تا نمايش اولين خروجي.تعريف درست زمان پاسخ: از لحظه جهت اطالع:

ي ورود فرآيند تـا نمـايش آخـرين خروجـي : از لحظه(بازگشت) كار تعريف درست زمان گردش !cpuي اولين دريافت لحظهتا كاري ورود (اتمام كار). هيچ مرجعي نگفته است از لحظه

آيا بهتر نبود به جاي نقض، دستكاري و خرابكاري تعاريف بنيادي بر اساس مفـاهيم اصـلي سـوال كرديد.ي ورود اولين كارها را مشخص ميشد؟ حداقل بهتر بود، لحظهطرح مي

به هر حال...هـاي دو فرآينـد و زمـان ورود jobتوان شوند. ميدر ابتدا با هم وارد مي P2و P1اگر فرض كنيم

آنها را با توجه به فرضيات سوال به صورت زير در نظر گرفت:

قبلي موجود در سيستم است كه تـازه پردازنـده jobن شده است كه اولويت با در صورت سوال بيا

را رها كرده است. 4ثانيه و 5اي در هر به ترتيب به صورت دوره P2و P1از آنجايي كه كارهاي مربوط به فرآيندهاي

همزمان P2و P1ثانيه يكبار دو فرآيند 20اي هر شود، بنابراين به صورت دورهثانيه يكبار شروع ميوري ي بهـره شود، پس جهـت محاسـبه با هم وارد سيستم شده و روند اجراي آنها از سر گرفته مي

ي را در يـك دوره P2و P1پردازنده و ميانگين زمان پاسخ كافي است كه اجـراي كارهـاي فرآينـد ثانيه مورد بررسي قرار دهيم. 20زماني از صفر تا

پـذير اسـت، بـه عبـارت بخش 5و هم بر 4وچكترين عددي كه هم بر براي اينكه ببينيم اولين يا ك بايد (ك.م.م) را محاسبه نمود: 5و 4ي كوچكترين مضرب مشترك دو عدد ديگر براي محاسبه

A ك.م.م = 4 ×5 BA B

A B∪ =

×

∩

بنابراين داريم:

P2هاي فرآيندjob زمان ورود زمان اجرا

1 0 J21

1 4 J22 1 8 J23 1 12 J24 1 16 J25

P1هاي فرآيندjob زمان ورود زمان اجرا

3 0 J11

3 5 J12 3 10 J13 3 15 J14

ب.م.م

21 بندي پردازنده هاي فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان تست

باشد.ب.م.م، بزرگترين مقسوم عليه مشترك مي توجه:

= 4 5

201

× ك.م.م =

ب.م.م دو عدد متوالي (پشت سر هم) همواره برابر يك است.توجه: .م.م دو عدد متوالي (پشت سر هم) همواره برابر حاصل ضرب آن دو عدد است.كتوجه:

نبـوده ثانيه را مشغول اجـرا 3ثانيه را مشغول اجرا بوده است و 17ثانيه، 20از آنجا كه پردازنده از درصد است. 85وري آن معادل است، پس بهره

170.85 100% 85%

20= = × وري پردازنده = بهره =

وري پردازنـده بـه ي تناوب و زمان اجراي مطرح شـده بـراي هـر كـار، بهـره و يا با توجه به دورهي متنـاوب ايـن هـا رها و به شرح زير قابل محاسبه است: (در سيسـتم وري كاصورت مجموع بهره فرمول كاربرد دارد.)

m

i 1

Ci C1 C2 3 1Ucpu 0.6 0.25 0.85 100% 85%

Pi P1 P2 5 4=

= = + = + = + = × =∑

Ciزمان اجراي كار : Pi دوره تناوب :

زمان مفيد پردازنده زمان مصرفي پردازنده

كنكور كارشناسي ارشد (سيستم عامل) 22

بـار، يعنـي در P2 ،5بار و كارهاي فرآيند P1 ،4ثانيه، كارهاي فرآيند 20ي زماني صفر تا در دوره شده است. كار وارد سيستم 9مجموع

تأخير بين ورود هر كار و اولين زمان در اختيار گرفتن پردازنده تعريف زمان پاسخ از نگاه طراح: توسط آن كار.

زمان دريافت پردازنده = زمان پاسخ كار - زمان ورود كار داريم: P1براي فرآيند

j11= زمان پاسخ 0- 0= 0

j12= زمان پاسخ 5 - 5= 0

j13پاسخ = زمان 10 - 10= 0

j14= زمان پاسخ 15 - 15= 0 داريم: P2براي فرآيند

j21= زمان پاسخ 1 - 0= 1

j22= زمان پاسخ 4 - 4= 0

j23= زمان پاسخ 8 - 8= 0 j24= زمان پاسخ 13 - 12= 1

j25= زمان پاسخ 17 - 16= 1

= (0 0 0 0) (1 0 0 1 1) 3 1

9 9 3

+ + + + + + + += ميانگين زمان پاسخ =

) صحيح است.2گزينه ( -3

بايسـت قبـل از اجـراي فرآينـدها، از زمـان مـي SPN(SJF)فرآيندها در الگوريتم بندي زمانجهت (الگـوريتم اجراي هر يك اطالع داشته باشيم، در غير اين صورت با استفاده از فرمول تخميني زيـر

توانيم بهره ببريم:از اين الگوريتم مي ،)(Aging) سالمندي اي + تخمين قديم = تخمين جديدي لحظهزمان اجراي واقعي پديده

Sn+2 = αSn+1 + (1-α)Tn+1

Sn+2 زمان اجراي تخمين نوبت :n+2 Sn+1 زمان اجراي تخمين نوبت :n+1

Tn+1 زمان اجراي واقعي نوبت :n+1

Tn+2زمان اجراي واقعي نوبت : n+2 (0<α<1)αاي كه االن اتفاق افتاده است، براي ي لحظهدهد كه براي پديده: نشان ميTn+1 چه وزنـي

هاي قبلي قائل هستيم.را نسبت به داده شود.اي كمتر ميي لحظهبيشتر باشد، اهميت پديده αهر چه توجه:

23 بندي پردازنده هاي فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان تست

شود؟ترم گذشته چند مي 6پرسند معدل كل شما در مثال: از شما مي 15.5ترم گذشته 5و ميانگين 16دل اين ترم مع

= تخمين جديد تخمين قديم + ايي لحظهمعدل پديده

=5 1

15.5 166 6× + معدل كل ×

1ششم، چون اهميت ترم

6 دهيم.ترم گذشته وزن مي 5است، بنابراين به اين ترم نسبت به

5 ي قديمي وزنيعني به پديده

61ي جديد وزن و به پديد

6 دهيم.را مي

1بنابراين به كمك فرمول فوق و مقدار

2 =αي ، زمان برآورده شده براي مرحلهn+2 ام را براي هر

آوريم:يك از وظايف به دست ميSn+2 = αSn+1 + (1-α)Tn+1

Sn+2 = 1

2Sn+1 +

1

2Tn+1

Tn+2 Sn+2 Tn+1 Sn+1 وظايف زمان ورود

4 1 14 2 3

2 2× + × =

2 4 0 T1

3 1 16 4 5

2 2× + × =

4 6 0 T2

6 1 16 6 6

2 2× + × =

6 6 3 T3

كه داراي زمان اجراي كـوچكتر از T1رسيم كه وظيفه مي نتيجه فوق به اين در جدول Sn+2از ستون

بايـد اجـرا T1گيرد و اول وظيفـه اولويت مي يبند زماندر پس باشد، مي T2ي زمان اجراي وظيفه اجرا شود. T3ي و در آخر وظيفه T2سپس ،گردد

SJF

0 4 7 13

بايد در نظر گرفته شود. Tn+2در نمودار زماني گانت فوق، مقادير زمان واقعي توجه:

= (4 0) (7 0) (13 3) 21

73 3

− + − + −= ميانگين زمان كامل (زمان گردش كار) =

ي زمان اجراي فرآيندها قبل از انستن و يا محاسبه، نيازي به دFCFSو RRسازي الگوريتم در پيادهباشد مي FCFS، همانند RRباشد و بر اساس خروج به ترتيب ورود مي FCFSباشد. زيرا اجرا نمي

چرخد. بنابراين داريم:كه مي

T3 T2 T1

كنكور كارشناسي ارشد (سيستم عامل) 24

0 4 7 13

= (4 0) (7 0) (13 3) 21

73 3

− + − + −= ميانگين زمان كامل (زمان گردش كار) =

ي ميانگين زمان كامـل در صورت مسأله برش زماني ذكر نشده است. بنابراين امكان محاسبه توجه: باشد.ميسر نمي RRبه كمك الگوريتم

) صحيح است. گزينه ( -4

دهيم:منابع به هر فرآيند را مطابق نمودار ذيل انجام ميتخصيص

باشد.مي (Ready) در نمودار فوق در صف آماده RDYمنظور از توجه:

] =واحد زماني ]1

(18 0) (36 3) (22 7) (55 40) 20.254

− + − + − + − = ميانگين زمان كامل هاي اجراي فرآيندها:حاصل جمع زمان

�

31 2 4PP P P

(CPU5 CPU2) (CPU2 CPU2) (CPU8) (CPU9 CPU1) 29+ + + + + + =������� ������� �������

� � �

1 2 4P P P

(IO5) (IO22) (IO2) 29= + + هاي ورودي و خروجي فرآيندها حاصل جمع زمان=

ورودي و خروجيوري بهره = ×100

29100 54.71%

53= × =

10029

100 52.72%55

× = × = وري پردازندهبهره =

ر در كليد اوليه خود ابتدا گزينه چهارم را به عنوان پاسخ اعالم سازمان سنجش آموزش كشو توجه:، كه عمل درسـتي را نمود، سپس در كليد نهايي نظر خود را عوض كرد و كالً تست را حذف نمود

.تر آن است كه سؤال از ابتدا، درست طرح گردد انجام داده است كه البته عمل درست

T3 T2 T1 FCFS

هاي اجراي فرآيندهاحاصل جمع زمان

زمان كل

هاي ورودي و خروجي فرآيندهاحاصل جمع زمان

زمان كل

25 بندي پردازنده هاي فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان تست

) صحيح است. گزينه ( -5

ات مطرح شده در صورت سؤال داريم:با توجه به مفروض

فرآيند زمان ورود زمان اجرا +زمان انتظار = بازگشتزمان

15 0 0P

12 0 1P

25 0 2P

گيرنـد. و اگـر در ثانيه قـرار مـي 4ابتدا فرآيندها در صف اول با تكه زماني (كوانتوم زماني) معادل گردنـد. ثانيه منتقل مي 8معادل ثانيه تمام نشوند به صف دوم با تكه زماني (كوانتوم زماني) 4مدت

16ثانيه تمام نشوند به صف سوم با تكه زماني (كوانتـوم زمـاني) معـادل 8و اگر باز هم در مدت گردند، تا باالخره تمام شوند. ثانيه منتقل مي

ودار گانت اين فرآيندها در هر صف به صورت زير است:نم TS=4s صف اول:

مانـد. بنـابراين ايـن ثانيـه بـاقي مـي 21و 8، 11به ترتيب، P0 ،P1 ،P2در صف اول، از فرآيندهاي شوند. ثانيه منتقل مي 8فرآيندها به صف دوم با تكه زماني معادل

TS=8s صف دوم:

كنكور كارشناسي ارشد (سيستم عامل) 26

13و 3بـه ترتيـب، P2 و P0يابد و از فرآينـدهاي خاتمه مي 32حظه در ل P1در صف دوم، فرآيند شـوند، ثانيه منتقل مي 16ماند. بنابراين اين فرآيندها به صف سوم با تكه زماني معادل ثانيه باقي مي

.تا باالخره تمام شوند TS=16s وم:سصف

.دنياب خاتمه مي 59و 45در لحظات P2و P0 هايوم، فرآيندسدر صف هاي فوق به صورت زير است: سازي صف مدل

به صورت زير است:هاي فوق كلي صفنمودار گانت

فرآيند بازگشتزمان خروج فرآيند = زمان -زمان ورود فرآيند

0P بازگشتزمان 45 0 45= − =

1P بازگشتزمان 32 0 32= − =

27 بندي پردازنده هاي فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان تست

2P بازگشتزمان 59 0 59= − =

بازگشتميانگين زمان

45 32 59 13645.33

3 3

+ += = =

فرآيند = زمان انتظار فرآيند بازگشتزمان -زمان اجراي فرآيند

0P زمان انتظار 45 15 30= − =

1P زمان انتظار 32 12 20= − =

2P زمان انتظار 59 25 34= − =

ميانگين زمان انتظار 30 20 34 8428

3 3

+ += = =

ميانگين زمان اجرا 15 12 25 5217.33

3 3

+ += = =

بازگشتميانگين زمان ميانگين زمان انتظار + ميانگين زمان اجرا =

45.33 17.33 28= +

گردد: با توجه به اطالعات به دست آمده، جدول قبل، به شكل زير تكميل مي

فرآيند زمان ورود زمان اجرا زمان انتظار+ = بازگشتزمان

45 30 15 0 P0

32 20 12 0 P1

59 34 25 0 P2

بازگشت ميانگين زمان 45.33

ن انتظارميانگين زما =28

ميانگين زمان اجرا +17.33

سازمان سنجش آموزش كشور در كليد اوليه خود ابتدا گزينه دوم را به عنـوان پاسـخ اعـالم توجه: نمود، سپس در كليد نهايي نظر خود را عوض كرد و كالً تست را حذف نمود، كه عمل درسـتي را

سؤال از ابتدا، درست طرح گردد.تر آن است كه انجام داده است كه البته عمل درست

) صحيح است. 3گزينه ( -6

مسـدود و اجرا، هاي فرآيند را فقط محدود به پنج حالت جديد، آماده، ها حالت بيشتر سيستم عاملنيـز بـراي فرآينـد در نظـر (suspend)كنند، بلكه يك موقعيت جديد با عنوان معلق پايان يافته نمي

معلق فرآيند از حافظه به روي ديسك بيرون رانده شده است. بـه عنـوان مثـال گيرند. در حالت ميي فرآيندهاي موجود در سيستم به حالت مسدود نقل مكان كننـد (و همگـي مـثالً فرض كنيد همه

كنكور كارشناسي ارشد (سيستم عامل) 28

يندي در صف آماده قـرار آمنتظر اتمام ورودي و خروجي مختص به خود هستند)، بنابراين هيچ فرتواند يـك فرآينـد را كـه در حالـت ، ميcpuتم عامل جهت بيكار نماندن ندارد. در اين حالت سيس

مسدود است، از حافظه به ديسك منتقل كرده و يك فرآيند جديد را وارد صف آماده كند. به شكل زير دقت كنيد:

بنا به داليلي ممكن اسـت فرآينـدهايي را از روي (Middle Term Scheduler)ميان مدت بند زمانجا كردن فرآينـدها بـين جابه بند زماني اين در واقع وظيفه به ديسك و بالعكس منتقل كند. حافظه،

شود. گفته مي (Swapping)باشد. به اين كار مبادله حافظه و ديسك ميوظيفـه ،اسـت swapperحافظـه يـا بنـد زمـان ميان مدت (سطح مياني) كه همـان بند زمانبنابراين

suspend سازي (آماده كردن) فرآيندها را برعهده دارد. وباره فعالكردن (تعليق) و د

) صحيح است.4گزينه ( -7 فرآيند زمان ورود زمان پردازش

At 3= 0 A

Bt 1 B

Ct 2 C

FCFSدر الگوريتم ترتيب ورود به سيستم، در يك صف قرار گرفته و از ابتداي صف در اين روش، فرآيندها به همان

گيرند. به ترتيب، پردازنده را در اختيار مي است. انحصارييك الگوريتم FCFS توجه:

با توجه به مفروضات مسأله، نمودار گانت زير را داريم:

29 بندي پردازنده هاي فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان تست

HRRNدر الگوريتم شود: رمول زير استفاده مياز ف HRRNبراي تعيين اولويت يك فرآيند در الگوريتم

1= = اولويت+

است. انحصارييك الگوريتم HRRN نكته: گردد. قرار دارد كه به شكل انحصاري اجرا مي Aدر اين الگوريتم در زمان صفر فقط فرآيند

تـا Cو Bدهاي در صف آماده قرار دارند. انتظار هر يك از فرآينـ Cو Bفرآيندهاي 3اما در زمان به صورت زير است: 3لحظه

Bانتظار 3 1 2= − =

Cانتظار 3 2 1= − =

در ادامه براساس رابطه اولويت داريم:

(B) اولويتB

21

t= +

(C) اولويتC

11

t= +

يكسان باشد. HRRNو FCFSهاي دو الگوريتم يبند مانزحال اگر مطابق فرض مسأله قرار باشد، گردد، اما بعد اجرا گردد كه بديهي است و اجرا مي Aهم بايد اول فرآيند HRRNپس در الگوريتم شانس اجرا دارند، ولـي از HRRNدر الگوريتم Cو B، دو فرآيند 3، در لحظه Aاز اجراي فرآيند

و Cاجرا گردد و بعد، فرآينـد Bباشد، پس بايد اول فرآيند FCFSآنجا كه بايد اين الگوريتم مانند بيشتر باشد، يعني داشته باشيم: Cاز اولويت فرآيند Bدهد كه اولويت فرآيند اين زماني رخ مي

(C) اولويت < (B) اولويت

B C

B C

B C

2 11 1

t t

2 1t 2t

t t

+ > + →

> → <

تست جالبي بود.

) صحيح است. 2گزينه ( -8

هاي ايجاد، مسدود، اجرا، پايان يافته و آماده اجرا ممكن براي يك فرآيند مطابق حالت تغيير حاالت باشد: مطابق شكل زير مي

زمان انتظار + زمان اجرا زمان اجرا

زمان انتظار زمان اجرا

كنكور كارشناسي ارشد (سيستم عامل) 30

بنابراين واضح است كه تغيير حالتي از آماده اجرا به مسدود وجود ندارد، زيرا ابتدا بايد بـه حالـت مسدود شويم.بعد اجرا برويم تا بتوانيم درخواستي بدهيم و

) صحيح است.4گزينه ( -9

FCFS (First Come First Served)الگوريتم

ي پردازنده است. در اين روش فرآيندها با همـان ترتيـب بند زمانترين الگوريتم اين الگوريتم سادهورود به سيستم، در يك صف قـرار گرفتـه و از ابتـداي صـف بـه ترتيـب، پردازنـده را در اختيـار

گيرند. مي شود. نيز ناميده مي FIFO (First In First Out)اين الگوريتم، توجه: است. (Non Preemtive) انحصاري، يك الگوريتم FCFS توجه: ندارد. زدگي قحطي، مشكل FIFOالگوريتم توجه:

RR (Round Robin)الگوريتم راك زمـاني هـاي اشـت هـا در سيسـتم (نوبت چرخشي) يكي از پركابردترين الگـوريتم RRالگوريتم

(Preemptive)توان گفـت ايـن الگـوريتم نسـخه غيرانحصـاري است. درباره نحوه عملكرد آن مي هــاي زمــاني كوتــاه باشــد. در ايــن الگــوريتم، زمــان پردازنــده را بــه بــرش مــي FCFSالگــوريتم

(Time Slice) كنيم. همانند الگـوريتم تقسيم ميFCFS ده ، فرآينـدهايي كـه بـه سيسـتم تحويـل داشوند. سپس پردازنده از ابتداي صف شـروع كـرده و بـه هـر شوند به انتهاي يك صف وارد مي مي

دهد. فرآيند حداكثر به اندازه يك برش زماني سرويس ميدر واقع پس از آنكه برش زماني يك فرآيند به پايان رسيد، پردازنده آن فرآيند را رهـا كـرده و بـه

شود تـا پردازنـده بـه انتهـاي رود. اين عمل آنقدر تكرار مي يسراغ فرآيند بعدي موجود در صف ماي شـكل سـازماندهي هاي آماده برسد. به عبارت ديگر فرآيندها در يـك صـف دايـره صف فرآيند

شوند و پردازنده به صورت دوار در اين صف حركت كـرده و بـه هـر فرآينـد فقـط بـه انـدازه مي دهد. حداكثر يك برش زماني سرويس مي

گويند. نيز مي (Quantum Time)به برش زماني، كوانتوم زماني :توجه ندارد. زدگي قحطيمشكل RRالگوريتم توجه:

ها كوچكتر ها (فرآيند) يكسان در نظر گرفته شود و زمان اجراي پردازه ه حال اگر ترتيب ورود پرداز FCFS بنـد زمـان دقيقاً مانند RR بند زمانگردد تا ، آنگاه اين شرايط فراهم مي از زمان كوانتوم باشد

31 بندي پردازنده هاي فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان تست

يابـد هر فرآيند قبل از پايان كوانتوم خاتمه مـي RR بند زمانعمل نمايد. چون در چنين شرايطي در .FIFOو اين يعني

) صحيح است.3گزينه ( -10

با توجه به مفروضات مطرح شده در صورت سؤال داريم:

فرآيند زمان ورود زمان اجرا زمان انتظار+ = بازگشتزمان 2 0

1P 6 0

2P 1 0

3P 4 0

4P 3 0

5P

quantumبا توجه به برش زماني ا داريم:، نمودار گانت زير ر=2

فرآيند بازگشتزمان خروج فرآيند = زمان –زمان ورود فرآيند

2 0 2= − بازگشتزمان = 1P

16 0 16= − بازگشتزمان = 2P

5 0 5= − بازگشتزمان = 3P

13 0 13= − بازگشتزمان = 4P

14 0 14= − بازگشتزمان = 5P

كنكور كارشناسي ارشد (سيستم عامل) 32

فرآيند = زمان انتظار فرآيند بازگشتزمان –زمان اجراي فرآيند

2 2 0= − زمان انتظار=1P

16 6 10= − زمان انتظار=2P

5 1 4= − زمان انتظار=3P

13 4 9= − زمان انتظار=4P

14 3 11= − زمان انتظار=5P

بـه ترتيـب برابـر 4و 2انتظـار پـردازه نبنابراين مطابق خواسـته سـوال، زمـا 2P و =10

4P 9= بنابراين گزينه سوم پاسخ سؤال است. باشد. مي

) صحيح است.3گزينه ( -11

اريم:با توجه به مفروضات مطرح شده در صورت سؤال د

فرآيند زمان ورود زمان اجرا زمان انتظار+ زمان بازگشت = 4 0 P1

7 0 P2

12 0 P3

20 0 P4

25 0 P5

30 0 P6

8و اگـر در مـدت .گيرنـد ميكروثانيـه قـرار مـي 8ابتدا فرآيندها در صف اول با تكه زماني معادل گردند. و اگـر بـاز ميكروثانيه منتقل مي 16ي معادل ميكروثانيه تمام نشوند به صف دوم با تكه زمان

گردند، تا باالخره منتقل مي FCFSتمام نشوند به صف سوم با الگوريتم ميكروثانيه 16در مدت هم تمام شوند.

به صورت زير است:در هر صف نمودار گانت اين فرآيندها

TSصف اول: 8 s= µ

33 بندي پردازنده هاي فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان تست

بـه P6تـا P3يابند و از فرآينـدهاي خاتمه مي 11و 4در لحظات P2و P1ي فرآيندهادر صف اول، اين فرآيندها به صف دوم با تكـه زمـاني ماند. بنابراين ميكروثانيه باقي مي 22و 17، 12، 4ترتيب، شوند. ميكروثانيه منتقل مي 16معادل

TSصف دوم: 16 s= µ

بـه P6و P5يابند و از فرآينـدهاي خاتمه مي 59و 47در لحظات P4و P3در صف دوم، فرآيندهاي منتقل FCFSماند. بنابراين اين فرآيندها به صف سوم با الگوريتم ميكروثانيه باقي مي 6و 1ترتيب،

شوند. مي

FCFSصف سوم:

يابند. خاتمه مي 98و 92در لحظات P6و P5در صف سوم، فرآيندهاي هاي فوق به صورت زير است: سازي صف مدل

كنكور كارشناسي ارشد (سيستم عامل) 34

هاي فوق به صورت زير است: نمودار گانت كلي صف

فرآيند بازگشتزمان خروج فرآيند = زمان –زمان ورود فرآيند 4 0 4= − بازگشتزمان =

1P 11 0 11= − بازگشتزمان =

2P 47 0 47= − بازگشتزمان =

3P 59 0 59= − بازگشتزمان =

4P

92 0 92= − بازگشتزمان =5P

98 0 98= − بازگشتزمان =6P

4 11 47 59 92 98 311ATT 51.83

6 6

+ + + + += = = ميانگين زمان بازگشت =

فرآيند = زمان انتظار فرآيند بازگشتزمان –زمان اجراي فرآيند

4 4 0= − زمان انتظار=1P

11 7 4= − زمان انتظار=2P

47 12 35= − زمان انتظار=3P

59 20 39= − زمان انتظار=4P

92 25 67= − زمان انتظار=5P

98 30 68= − زمان انتظار=6P

0 4 35 39 67 68 213AWT 35.5

6 6

+ + + + += = = ميانگين زمان انتظار =

4 7 12 20 25 30 98AST 16.33

6 6

+ + + + += = = ميانگين زمان اجرا =

AVG Turnaround Time=AVG Service Time + AVG Waiting Time

35 بندي پردازنده هاي فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان تست

ميانگين زمان انتظار + ميانگين زمان اجرا = ميانگين زمان بازگشت

51.83 = 16.33 + 35.5

تفاضل ميانگين زمان بازگشت و ميانگين زمان انتظار بايد برابـر ميـانگين رابطه فوق، مطابق توجه:زمان اجرا باشد، كه فقط در گزينه سوم و چهارم اين مورد رعايت شده است. بنابراين گزينه اول و

دوم نادرست است.

ر همچنين مطابق رابطه فوق، ميانگين زمان بازگشت همـواره از ميـانگين زمـان انتظـار بيشـت توجه: است، بنابراين از اين نگاه نيز گزينه اول نادرست است.

گردد: با توجه به اطالعات به دست آمده، جدول قبل، به شكل زير تكميل مي

فرآيند زمان ورود زمان اجرا زمان انتظار+ =بازگشتزمان 4 0 4 0 P1

11 4 7 0 P2

47 35 12 0 P3 59 39 20 0 P4 92 67 25 0 P5 98 68 30 0 P6

بازگشتميانگين زمان 51.83

ميانگين زمان انتظار =35.5

ميانگين زمان اجرا +16.33

) صحيح است.2گزينه ( -12

با توجه به مفروضات مطرح شده در صورت سؤال داريم:

فرآيند زمان ورود زمان اجرا زمان انتظار+ = بازگشتزمان 100 10 A

50 20 B 30 250 C 30 260 D 40 270 E

context switch = 10و زمان سربار تعويض متن فرآينـدها quantum = 40با توجه به برش زماني نمودار گانت زير را داريم:

كنكور كارشناسي ارشد (سيستم عامل) 36

فرآيند بازگشتزمان خروج فرآيند= زمان -زمان ورود فرآيند A بازگشت= زمان 10-200=190

B بازگشت= زمان 20-170=150 C بازگشتزمان = 250-280=30 D بازگشت= زمان 260-320=60 E بازگشت= زمان 270-370=100

= 190 150 30 60 100 530

1065 5

+ + + += بازگشتميانگين زمان =

فرآيند= زمان انتظار فرآيند بازگشتزمان -زمان اجراي فرآيند Aر = زمان انتظا100-190=90

B= زمان انتظار 50-150=100

C= زمان انتظار 30-30=0

D= زمان انتظار 30-60=30 E= زمان انتظار 40-100=60

= 90 100 0 30 60

5

28056

5

+ + + += ميانگين زمان انتظار =

= 100 50 30 30 40

5

25050

5

+ + + += ميانگين زمان اجرا =

بازگشتن زمان انتظار + ميانگين زمان اجرا= ميانگين زمان ميانگي

106 = 50+56

گردد:با توجه به اطالعات به دست آمده، جدول قبل، به شكل زير تكميل مي

37 بندي پردازنده هاي فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان تست

فرآيند زمان ورود زمان اجرا زمان انتظار+ = بازگشتزمان

190 90 100 10 A

150 100 50 20 B 30 0 30 250 C 60 30 30 260 D

100 60 40 270 E بازگشتميانگين زمان 106

ميانگين زمان انتظار =56

ميانگين زمان اجرا + 50

) صحيح است. 3گزينه ( -13

)SJF )Shortest Job Firstالگوريتم (زمان اجـراي كمتـري شود كه از همه كوتاهتر باشددر اين روش ابتدا كاري براي اجرا انتخاب مي

داشته باشد). ) وSPN )Shortest Process Nextاين الگوريتم، توجه:

SPT ) Time ( Shortest Process شود.نيز ناميده مي

) است.Non Preemptive( انحصارييك الگوريتم SJF توجه:زدگـي فرآينـدهاي اين است كه ممكـن اسـت باعـث قحطـي SJF يك نقص عمده الگوريتم توجه:ي شود. به اين ترتيب كه اگر همواره تعـدادي فرآينـد كوچـك وارد سيسـتم شـوند، اجـراي طوالن

تواند تا بينهايت ادامه يابـد و افتد. اين روال حتي ميفرآيندهاي بزرگ به طور متناوب به تعويق مي هيچگاه نوبت به فرآيندهاي بزرگ نرسد!!!!!

FCFSرابـر داشـته باشـند، بـر اسـاس در اين روش اگـر دو فرآينـد مـدت زمـان اجـراي ب توجه: شوند.ي ميبند زمان

به حداقل رساندن ميانگين زمان انتظار، ميانگين زمان پاسـخ و ميـانگين SJFهدف الگوريتم توجه: فرآيندهاست.(بازگشت) زمان گردش كار

آينـدها سازي كرد، زيرا سيستم عامل زمان اجراي فررا پياده SJFتوان الگوريتم در عمل نمي توجه:تواند انجام دهد اين است كه زمان اجـراي فرآينـدها را فقـط داند و تنها كاري كه ميرا از قبل نمي

حدس زده و به طور تقريبي بدست آورد.

) SRT )Shortest Remaining Time الگوريتمن است. در اين الگوريتم اگـر حـي SJF) الگوريتم Preemptive( غيرانحصارياين الگوريتم نسخه

تري داشته باشد، پردازنده را در اختيار اجراي يك فرآيند، فرآيندي وارد شود كه زمان اجراي كوتاه گيرد.مي

كنكور كارشناسي ارشد (سيستم عامل) 38

)،SRPT )Shortest Remaining Processing Timeاين الگوريتم، توجه:SRTF Shortest Remaining Time First)و (

Shortest Remaining Time Next) SRTNشود.) نيز ناميده مي

كند.عمل مي SJFمشابه SRTاگر لحظه ورود همه فرآيندها يكي باشد، الگوريتم توجه:زدگـي بـراي كارهـاي قحطـي ، احتمال وقوع SJFنيز همانند الگوريتم SRTدر الگوريتم توجه: وجود دارد. بزرگ

ح شده در صورت سؤال داريم:با توجه به مفروضات مطر

فرآيند زمان ورود زمان اجرا زمان انتظار+ زمان بازگشت =

10 1 P1 8 3 P2 6 7 P3 3 11 P4 7 15 P5

با توجه به مفروضات مساله، نمودار گانت زير را داريم:

زمان خروج فرآيند = زمان بازگشت فرآيند –زمان ورود فرآيند

11 1 10= − زمان بازگشت=1P

35 3 32= − زمان بازگشت=2P

20 7 13= − زمان بازگشت=3P

14 11 3= − زمان بازگشت=4P

27 15 12= − زمان بازگشت=5P

10 32 13 3 12 70ATT 14

5 5

+ + + += = = ميانگين زمان بازگشت =

زمان بازگشت فرآيند = زمان انتظار فرآيند –زمان اجراي فرآيند

10 10 0= − زمان انتظار=1P

39 بندي پردازنده هاي فصل دوم: مديريت فرآيندها و زمان تست

32 8 24= − زمان انتظار=2P

13 6 7= − زمان انتظار=3P

3 3 0= − زمان انتظار=4P

12 7 5= − زمان انتظار=5P

0 24 7 0 5 36AWT 7.2

5 5

+ + + += = = ميانگين زمان انتظار =

10 8 6 3 7 34AST 6.8

5 5

+ + + += = = ميانگين زمان اجرا =

AVG Turnaround Time=AVG Service Time + AVG Waiting Time ميانگين زمان انتظار + ميانگين زمان اجرا = ميانگين زمان بازگشت

14= 6.8 + 7.2 ميانگين زمان انتظار بايد برابـر ميـانگين مطابق رابطه فوق، تفاضل ميانگين زمان بازگشت وتوجه:

اول، دوم و هاي زمان اجرا باشد، كه فقط در گزينه سوم اين مورد رعايت شده است. بنابراين گزينه پاسخ سؤال نيستند.چهارم

همچنين مطابق رابطه فوق، ميانگين زمان بازگشت همـواره از ميـانگين زمـان انتظـار بيشـتر توجه: ها درست هستند، كه در اينجا اين نگاه كارآمد نيست. اين نگاه همه گزينه است، بنابراين از

گردد: با توجه به اطالعات به دست آمده، جدول قبل، به شكل زير تكميل مي

فرآيند زمان ورود زمان اجرا زمان انتظار+ زمان بازگشت=

10 0 10 1 P1

32 24 8 3 P2

13 7 6 7 P3

3 0 3 11 P4

12 5 7 15 P5

بازگشتميانگين زمان 14

ميانگين زمان انتظار =7.2

ميانگين زمان اجرا + 6.8