x®ok fo|kihb layxu mkwu ckwldks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkz ... · ev.kklkbh ikgy;k tkrkr- lglk...

48
x®ok fo|kihB la yXu MkWu ckWLdks Ñ"kh egkfo|ky;] lqydks.kkZ] xksok

Upload: others

Post on 23-Aug-2020

3 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

x®ok fo|kihB layXu

MkWu ckWLdks Ñ"kh egkfo|ky;] lqydks.kkZ] xksok

Page 2: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

’ksGhikyu

izfr % 500

laiknd % MkW- lqjs’k daqdGhdj

lg laiknd % MkW- jkds’k doGs

% MkW- Js;l tk/ko

ladyu % MkW- gjs’k vkxjs

MkW- g"kZy oMrdj

dq- dqy“w"k.k ikVhy

eq[ki``"B % MkW- gjs’k vkxjs

% MkW- jkds’k doGs

izdk'kd % MkWu ckWLdks Ñ"kh egkfo|ky;]

lqydks.kkZ] xksok

Page 3: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

vuqØef.kdk

v-

Ø-

fo"k; i``"B

Ø-

1- ’ksGhikyukps egRo 1

2- ’ksGhph fuoM 3

3- ’ksGhikyu O;olk;klkBh tkxsph

fuoM

4

4- ’ksG;kapk xksBk 6

5- ’ksGhikyuklkBh ykx.kkjh lkeqxzh o

midj.ks

9

6- ’ksG;kaps vkjksX; vkf.k ylhdj.k 11

7- vkarj vkf.k ckg; ijthfoaps fu;a=.k 13

8- ’ksG;kaps o; vkf.k otu Bjfo.ks 15

9- djMkaps laxksiu 17

10- djMkalkBh iwjd vkgkj 20

11- 'ksGhP;k nq/kkps egRo 22

12- lqD;k pkÚ;kph ikS"Vhdrk ok<fo.ks 25

13- ewj?kkl 26

14- v>ksyk mRiknu 28

15- pkjfids vkf.k >kMikyk 30

16- gk;MªksiksfuDl pkjk mRiknu i)rh 33

17- ’ksGhikyu izdYi vgoky 37

Page 4: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps
Page 5: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

1

1- ’ksGhikyukps egRo

Hkkjrh; vFkZO;oLFkk eq[;Ros ’ksrhoj voyacwu vkgs vkf.k

’ksrh fulxkZoj voyacwu vkgs- ,dw.k ’ksrdÚ;kaiSdh 70

VDds‘’ksrdjh gs ygku o vYiHkw/kkjd vkgsr-

tkxfrdhdj.kkeqGs ’ksrekykP;k cktkjHkkokoj tkxfrd

cktkjHkkokps ifj.kke fnlwu ;sr vkgsr- cnyR;k gokekukr

’ksrdÚ;kauk ’ksrhrwu [kk=h’khj mRiUukph geh ns.kkjh ’ksrh vFkok

’ksrhiwjd O;olk;kph xjt vkgs- i’kwO;olk;ke/;s ’ksGhikyu gk

O;olk; ’ksrdÚ;kl [kk=h’khj mRiUu feGowu nsÅ ’kdrks-

lu 2019 P;k Ik’kq/ku x.kusuqlkj Hkkjrkr 148-88 n’ky{k

’ksG;k gksR;k- R;kiSdh egkjk"Vªkr 10-60 n’ky{k ’ksG;k gksR;k-

njo"khZ 36 VDds ’ksG;kaph dRry gksr vlyh rjh] ’ksG;kaph

la[;k njo"khZ lk/kkj.ki.ks 3-5 VDD;kauh ok<r vkgs- Hkkjrkrhy

loZ izkarkae/;s vkiY;kyk ’ksG;k igko;kl feGrkr- izkeq[;kus gk

O;olk; dj.kkjs gs vYiHkw/kkjd vFkok Hkwehghu ’ksrdjh vlk;ps-

ijarq vkrk gk O;olk; deh izfr"Bspk jkghyk ulwu O;kolkf;d

rRokoj ’ksGhikyu dj.kkjs ’ksrdjh gk O;olk; eq[; O;olk;

Eg.kwu d: ykxys vkgsr-

’ksGhikyu gk Ik’kwikyukrhy lokZr deh tks[kehpk O;olk;

vkgs- ’ksGhikyukps Qk;ns [kkyhy eqn~~n;kao:u y{kkr ;srhy-

HkkaMoy xawro.kwd deh ykxrs-

’ksG;k dkVd vlY;kus cnyR;k vkf.k foijhr gokekuk’kh

twGowu ?ksrkr-

’ksG;kauk tkxk deh ykxrs- R;keqGs fuokÚ;kdjhrk deh [kpZ

;srks-

’ksGh gh ’ksrdÚ;kph cpr cWad vFkok ATM vkgs-

vko’;drk okVY;kl Rojhr dkgh ’ksG;k fodwu iSlk mHkk

dsyk tkÅ ’kdrks-

’ksG;k fuÑ"V izdkjP;k pkÚ;kps ekalkr vFkok nw/kkr :ikarj

djrkr-

Page 6: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

2

’ksG;kaps nksu fi<hrhy varj deh vlrs] R;keqGs yodj

mRiknu feGrs-

xksekalkl canh vlY;kus ’ksGhP;k ekalkph ekx.kh tkLr vkgs-

’ksG;kaP;k f’kaxkiklwu vFkok [kwjkiklwu fMad;qDr inkFkZ

cuforkr-

u=] iksVW’k o QkWLQksjhd vkEy tkLr vlY;kus ’ksG;kaps

ysaMh[kr mRÑ"V vls uSlfxZd [kr vkgs-

loZ izk.;kaP;k nw/kkis{kk ’ksGhP;k nw/kkrhy fLuX/kka’kkps xksyd

¼Fat globules½ vkdkjkus ygku vlrkr Eg.kwu ’ksGhps nw/k

yodj o pkaxys iprs-

’ksG;kaps ekal toGtoG fLuX/kka’k fojghr vlrs-

’ksG;kaP;k ’kjhjkps loZ Hkkx mi;ksxkr vk.kys tkrkr- mnk-

VWyks ukokpk fLuX/kka’k lkc.kklkBh vkf.k Ik’kw[kk|k alkBh

okijrkr] gkMs HkqdVhlkBh] f’kax vkf.k [kqj gs gLrdyk o

fMad] ftyWVhu] jDrkrwu fgeksXykschu] vkrM;kaiklwu

’kL=fØ;suarj Vkds ?kky.;klkBh dWVZxV] ;Ñrkiklwu VkWfud]

dslkaiklwu cz’ksl bR;knh- fgeky;klkj[;k FkaM Hkkxkrhy

vaxksjk o xM~~Mh tkrhP;k ’ksG;k ^eksgsj* ¼ykac dqjGs

yksdjhlkj[ks dsl½ rj dkf’ejh ’ksG;k ^if’euk* ¼yksdjhis{kk

mRre /kkxk½ ;k dkj.kklkBh ikGY;k tkrkr-

Ekfgyk gk O;olk; lgt d: ’kdrkr-

’ksG;k gkrkG.;kl lksI;k vkf.k lqjf{kr vkgsr-

Page 7: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

3

2- ’ksGhph fuoM

O;kolkf;d gsrwus ’ksGhikyu djrkuk iSnk’khlkBh

fuoMysY;k ek|k vkf.k uj egRokps vkgsr- loZlk/kkj.ki.ks

iSnk’khlkBh 25 ’ksG;kaP;k ikBhekxs 1 uj Bsokok- ’ksG;k laxksiu

dj.;kpk vkiyk eq[; mn~~ns’k dk; vkgs\ R;kuqlkj ’ksGhph

fuoM dj.ks egRokps vkgs- ,drj ’ksG;k nq/kklkBh ukghrj

eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iV~V¸kkrhy ’ksG;k g;k

eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps otu

o R;kaP;k ok<hpk osx gs ?kVd mRiknukP;k n`"̀Vhus egRokps

vkgsr-

ekalksRiknuklkBh tkLr otukph djMs ns.kkjh rlsp tqGh

ns.;kps izek.k tkLr vl.kkjh ’ksGh fuoM.ks xjtsps vkgs- djMkauk

ok<hlkBh Hkjiwj nw/k] deh [kk|kr tkLr otu ok<hpk osx]

jksxizfrca/kd ’kDrh ;k xq.koSf’k"V;kapk fopkj djkok- O;olk;

lq: djrkuk ’ksG;kaph [kjsnh djkoh ykxrs- T;k fBdk.kps

O;oLFkkiu pkaxys vkgs- rlsp] T;k tkrhph ckg; xq.koSf’k"V;s

R;kp tkrhizek.ks vkgsr v’kk ’ksG;k fuoMkO;kr-

xq.koku ’ksGhph oSf’k"V;s%

1- ’ksGh etcwr cka/;kph] iw.kZ ok<ysyh] R;k tkrhps xq.k/keZ

vlysyh vlkoh-

2- ’ksGh :an] pkSdksuh cka/;kph vlkoh-

3- rh ’ksGh tqG;k fdaok frG;kaiSdh ,d vlkoh-

4- ik; ykac] ekFks Hkjnkj o etcwr vlkosr-

5- nksu lM vlkosr tksMwu frljs ygku lM ulkos- nksUgh lM

fueqGrs o ,dlkj[ks vlkosr-

6- dks.kR;kgh vo;okr oSxq.; ulkos-

7- dkl ykascrh ulkoh-

8- MksGs ik.khnkj] dkrMh pednkj vlkoh-

9- dVhP;k Hkkxkpk vkdkj eksBk vlkok-

10- f’kaxs ,dkp izdkjph o u nqHkaxysyh vlkohr-

11- ’ksGh ekjdh ulkoh vkf.k ekr`R̀okps xq.k vl.kkjh vlkoh-

Page 8: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

4

3- ’ksGhikyu O;olk;klkBh tkxsph fuoM

vkiY;kyk vkiys ?kj cka/kko;kps vlY;kl tls vki.k loZ

xks"Vhapk fopkj djrks rlkp fopkj 'ksGhikyu O;olk;klkBh

tkxsph fuoM djrkuk djkok- ;klkBh iq<hy eqn~~n;kapk okij

d:u tkxsph fuoM djkoh-

tkxk gh eq[; okgrqdhP;k jLR;kiklwu ’kD;rks ¼1 rs 1-5

fdeh-½ nwj vlkoh- jLR;kiklwu toG vlY;kl /ouh vkf.k

ok;w iznw"k.kkpk =kl rlsp pksjhph ’kD;rk vkf.k jLR;kus

tk.kkÚ;k vktkjh tukojkaiklwu jksxtarwapk izknqHkkZo gksÅ

’kdrks- rFkkfi v’kh tkxk ekdsZViklwu ykac ulkoh ts.ksd:u

okgrqdhpk [kpZ deh Ogkok- nok[kkuk toGp vlkok-

eksckbZy vFkok VsfyQksuph miyC/krk vlkoh- 24 rkl

fotsph lks; vlkoh- e’khujh nq:Lrhph nqdkus] vkS"k/k nqdku

rlsp cka/kdke lkfgR;] votkjs] ch&fc;k.ks rlsp [krs ;kaph

lgt miyC/krk vlkoh-

dks.kR;kgh O;olk;klkBh ik.kh gk vR;ar vko’;d ?kVd

vkgs- R;keqGs ik.;kph miyC/krk d’kh vkgs\ foghj vFkok

cksvjosy [kksnY;kl fdrh QqVkoj ik.kh ykxsy ;kph

’kgkfu’kk djkoh- ’ksrkojhy fidkalkBh rlsp ’ksG;kalkBh 24

rkl ik.;kph miyC/krk vlkoh-

foLrkjkl oko vl.kkjh] ijarq jLR;kP;k ,dk cktwl lyx

vlkoh-

vkS|ksfxd olkgrh vFkok nwf"kr gok o ik.kh ;kiklwu nwj

vlkoh-

;k Hkkxkr >kMh&>qMis fdrir vkgsr- Mksaxj okÚ;kph fn’kk

o osx ;kaph ekfgrh ?;koh- R;keqGs xksB;kaps NIij] fHkarh]

m?kMh tkxk fdrh o dls vlko;kl gos gs Bjfork ;sbZy-

Ekkyd vFkok O;oLFkkid ;kaps fuoklLFkku toGp vlkos-

etqjkaph vko’;drsuqlkj lgt miyC/krk] rlsp LoLr etwj

miyC/k vlkosr- lglk R;kaph O;oLFkk toGp vlkoh-

Page 9: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

5

xksB;kph tkxk fcufidkph] mapkoj] ik.;kpk lgt fupjk

gks.kkjh] ewjekM vlkoh- MksaxjktoGph mrkjkph tkxk

vlY;kl ik.kh lgt okgwu tkbZy-

mrkjkP;k [kkyP;k cktwl fofo/k pkjkfidkaph mRre vkf.k

exnwjkph tfeu vlkoh- o"kZHkj fgjok pkjk miyC/k djrk

;sbZy vls fu;kstu vlkos-

Hkjiwj izdk’k ;sbZZy o osxoku okÚ;kiklwu (Wind brecker)

vVdko djrk ;sbZy v’kh lHkksorkyph >kMh vlkoh-

R;keqGs ’ksG;kauk uSlfxZd lkoyh feGsy-

Page 10: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

6

4- ’ksG;kapk xksBk

’ksGh gk dkVd izk.kh vlyk rjh Åu] ikÅl] FkaMh

vkf.k pksjhiklwu laj{k.k Ogkos ;kdjhrk xksB;kph vko’;drk

vkgs- rlsp ’ksG;kaph R;kaP;k o;kuqlkj] fyaxkuqlkj vkf.k R;kaP;k

voLFksuqlkj xVokjh djrk ;koh vkf.k O;oLFkkiu lqyHk Ogkos

;klkBh xksB;kph vko’;drk vkgs- okLrfod ikgrk gk O;olk;

lq: djrkuk xksB;krhy [kpZ fdrh vlkok gs vki.k Bjokos-

xksBk cka/kk;pk ewG mn~~ns’k /;kukr vlkok vFkok lq:okrhpk

[kpZ tkLr >kY;kl O;olk; Qk;|kr ;k;yk cjhp o"ksZ

ykxrhy- xksBk cka/k.kh dj.;kiwohZ iq<hy ckch y{kkr ?;kO;kr-

vkiY;kdMs fdrh ’ksG;k Bsoko;kP;k] foLrkj dsY;kl

vk.k[kh fdrh ’ksG;k ekorhy gs iDds djkos-

’ksGhikyu pjkÅ] va’kr% cafnLr vFkok iw.kZ cafnLr ;kiSdh

dks.kR;k i)rhus dj.kkj gs Bjokos-

xksB;kr iqjslk lq;Zizdk’k ;sbZy] gok [ksGrh jkghy rlsp]

ikolkph >M vkr ;s.kkj ukgh v’kh O;oLFkk vlkoh-

xksB;kojpk [kpZ deh djko;kpk vlY;kus LFkkfud LoLr

feG.kkÚ;k lkfgR;kpk cka/kdkekr okij djkok- rFkkfi] lnj

xksBs cjhp o"ksZ fVd.kkjs vlkosr-

ekyd vFkok O;oLFkkidkP;k fuokÚ;kiklwu fnlsy ,o<;k

varjkoj xksBk vlkok-

fHkarh o tfeu ;ke/;s vksykok jkg.kkj ukgh o xksBk /kqrysys

ik.kh pkjkfidkr tkbZy] v’kh O;oLFkk vlkoh-

xksB;kps cka/kdke vFkok ikVhZ’ku ¼dIis½ vls vlkos dh]

’ksG;kauk t[kek gks.kkj ukghr- f[kGs] pqdk vFkok tkGh

QkVysyh ulkoh-

’kD;rks ’ksG;kaP;k laidkZr yks[kaMh oLrw ;s.kkj ukgh ;kph

dkGth ?;koh- ;klkBh ikVhZ’ku gs ykdMkps vlkos- rlsp

[kk| o ik.;kph HkkaMh IyWfLVdph vlkohr-

Page 11: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

7

xksB;kph vk[k.kh djrkuk [kkyhy ckch lekfo"V vlkO;kr-

1- eq[; xksBk& ;ke/;s osxosxGs dIis d:u ’ksG;kaP;k

xVokjhuqlkj Eg.ktsp nqHkR;k] HkkdM] xkHk.k] O;k;ysY;k]

FkkurwV >kysyh rhu efgU;kaojhy fiYys] lgk efgU;kaojhy

uj o eknh djMs ;kaph O;oLFkk vlkoh-

2- iSnklhps cksdM FkksM;k varjkoj Bsokosr-

3- vktkjh ’ksG;kalkBh osxGh O;oLFkk vlkoh-

4- vko’;d [kqjkd] pkjk lkBfo.;klkBh xksnke-

5- ewj?kklkph O;oLFkk vlkoh-

6- ysaMh[krkps [kM~~Ms-

7- HkkaMkj

8- dk;kZy;

9- ekyd] deZpkjh vkf.k fuoklLFkkus

10- ’ksG;kaph p< mrkj dj.;klkBh /kDdk

11- ck;ksxWl ;qfuV

xksB;kps Nr gs Qkj [kfpZd ulkos- ijarq gs etcwr o

laj{kd vlkos- xor vFkok isaM;kiklwu lkdkjysys NIij dsY;kl

vkxhiklwu lqjf{kr o ikolkG;kr xG.kkjs ulkos-

dksd.kklkj[;k tkLr ikolkP;k neV gokekukP;k izns’kkr

epk.k ¼iV~~V;kaps QykV½ r;kj d:u R;koj ’ksG;k Bsorkr- gh

epk.k tfeuhiklwu 1 eh- map vlkoh- tfeuhr [kkac iq:u

R;koj vkMos [kkac Vkdwu R;koj 5 ls-eh- :an o 2-5 ls-eh-

tkM ckacwP;k@ykdMkP;k ¼vkdsf’k;k½@iksQGhP;k iV~~V;k Bksdwu

epk.k r;kj dsyh tkrs- nksu iV~~V;kae/kwu ysaMh [kkyh iMsy ,o<s

varj Bsokos- epk.kh [kkyhy tkxsyk mrkj vlkok ts.ksd:u eq=

lkBwu u jkgrk xVkjkr tkbZy- xksB;ke/;s ’ksG;kauk [kkyhyizek.ks

tkxk ykxrs-

eksB;k ’ksG;k % 1-25 rs 1-5 pkS-eh-

xkHk.k ’ksG;k % 2-00 pkS-eh-

cksdM % 2-00 rs 2-5 pkS-eh-

2 efgU;kai;Zarph djMs % 0-5 rs 0-6 pkS-eh-

Page 12: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

8

3 rs 6 efgU;kai;Zarph djMs % 0-7 rs 0-9 pkS-eh-

6 rs 12 efgU;kai;Zarph djMs % 1-00 pkS-eh-

;k O;frfjDr eksdGs fQj.;klkBh ¼isMkWd½ xksB;kP;k ckgsj

osxG;k xVkizek.ks rkjsP;k daqi.kkus canhLr vlysyh tkxk vlkoh-

gh tkxk loZlk/kkj.ki.ks xksB;kP;k fnMiV vlkoh- R;koj Nr

vl.;kph xjt ukgh- eksdGh tkxk ¼isMkWd½ gh ’ksG;kauk

vko’;drsuqlkj Åu o LoPN gok ?ksrk ;koh ;klkBh vlkoh-

’ksMph ykach iwoZ&if’pe vlkoh- iwoZ&if’pe cktwdMhy fHkarh

iw.kZ Nrki;Zar iw.kZ cka/kwu ?;kO;kr- rj nf{k.k&mRrjsdMhy cktw

epk.khi;Zar cka/kwu ?;kO;kr- ojhy Hkkxkr Nrki;Zar iksgkspsy v’kh

pSufyad fdaok tkGh ekjkoh-

Page 13: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

9

5- ’ksGhikyuklkBh ykx.kkjh lkeqxzh o midj.ks

i'kqoS|dh; vkS"k/kksipkjklkBh [kkyhy lkeqxzh vFkok

vkS"k/ks vlkohr-

lkeqxzh& LVhyph dk=h] LVhypk fpeVk] FkekZehVj] dkiwl

¼Medical cotton½] cWaMstiV~~Vh] Vªs] vkS"k/ks ikt.;klkBh

fueqGR;k rksaMkph ckVyh] flfjat o batsD’kuP;k lq;k ¼16 rs

20 ua-½] lykbZu lsV] lkc.k] bR;knh-

nzo vkS"k/ks& fVaDpj] vk;ksfMu] csU>hu] cs>kWbZy] fXyljhu]

ViZsaVkbZu] gk;Mªkstu isjkWDlkbZM] bR;knh-

ikoMj& cksfjd ikoMj] [kk.;kpk lksMk] iksVWf’kve ijeWaXusV

eye& fgeWDl@ lksQzkek;lhu@ fgyksQkLV] bR;knh-

vk;qosZnhd ikoMj& usCykWu] fjIykaVk] dWQykWu] bR;knh-

fVEikWy& fgeky;ku cRrhlk] fVEikyj] Mk;tsykj

tarquk’kds& vYcksekj] iWukdqj] fMoeZ lk;ji] cWufeUFk

fdVduk’kds& C;qVkWDl] isLVksysu] lk;ijesFkzhu

dklslkBh& isUMhLVªhu ,l- ,p- eLVyhu ;w

MksGs@dkuklkBh& lksQzkek;lhu] tsUVkek;lhu MªkWIl

izfrtSfods*& Vsjkek;lhu] Mk;fØLVhflu] Vsjkek;lhu ,y-

,-

batsD’kus& ,Oghy] yksOgkythu] vWVªksihu] >kschM] MsD>ksuk]

vkWVkslhu

*;k vkS"k/kkauk Bjkfod eqnrhuarj okijrk ;sr ukgh-

;k O;frfjDr ’ksG;kaP;k nSuafnu O;oLFkkiuslkBh iq<hy lkeqxzh

vko’;d vkgs-

VWVw ef’ku ¼jaxhr ’kkbZ] dkVsjh ekdZ½& vksG[kfpUg

ns.;klkBh-

bysfDVªd Mh gkWuZj fdaok dkWLVhd iksVW’k & f’kax dG;k

tkG.;klkBh-

Page 14: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

10

otudkVk& ’ksG;kaPks [kk|] brj oLrwaph o ’ksG;kaPkh otus

dj.;klkBh-

cMhZ>ks dWLVªsVj& ujkaph ulcanh dj.;klkBh-

gkrxkMh& ysaMh] [kk| okgrqdhlkBh-

Page 15: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

11

6- ’ksG;kaps vkjksX; vkf.k ylhdj.k

tUer% djMs fujksxh vlrkr- rFkkfi ok<R;k o;kcjkscj

vktkjh ’ksG;kaP;k laidkZr ;sÅu fujksxh djMkae/;s jksxtarawpk

izos’k gksrks vkf.k djMa jksxkyk cGh iMrkr- ’ksG;kaP;k cÚ;kp’kk

jksxkaph y{k.ka lkj[khp vlY;keqGs jksxkps vpwd funku gksr ukgh-

vktkjh ’ksG;k jksx >kY;koj vkS"k/kksipkjkyk izfrlkn nsr ukghr-

R;keqGs jksx >kY;koj vkS"k/kksipkj dj.;kis{kk jksx o Ñehapk

izknqHkkZo gks.kkj ukgh ;kph dkGth ?;koh-

vktkjh ’ksGhph y{k.ks

gkypky o Hkwd eankors-

dGikrwu osxGs jkgrkr-

joaFk djr ukghr- eqLdVa dksjMs jkgrs-

dkrMkojhy dsl rkB mHks jkgrkr- dslkaph rdkdh deh gksrs-

MksGs fuLrst] [kksy o vkr xsY;klkj[ks fnlrkr-

n"̀Vh fopyhr gksr ukgh- ,dkp oLrwdMs Vd ykowu ikgrkr-

MksG;kaP;k dksiÚ;krwu ik.kh o ?kk.k ckgsj iMrs-

y?kohpk jax xMn gksowu mxz okl ;srks-

’kjhj fØ;kaP;k izek.kdke/;s cny fnlwu ;srkr-

fujksxh ’ksG;kaP;k ’kjhjfØ;kaph izek.kds [kkyhyizek.ks

Rkkieku & 38-0 rs 40-5 va’k lsfYlvl

ukMhps Bksds & 70 rs 80 izfr feuhV

’oklksPNokl & 10 rs 15 izfr feuhV

jksxizfrca/kd mik;

jksxkph izkFkfed y{k.ks nk[kfo.kkÚ;k ’ksG;k dGikrwu osxG;k

d:u R;kaps loZ O;oLFkkiu osxG;k fBdk.kh djkos-

T;k Hkkxkr jksxkpk izlkj >kyk vlsy rsFkwu ’ksG;kalkBh

[kk|] pkjk] ik.kh vk.kw u;s-

izos'k}kjktoGhy ik;/kq.khe/;s tarquk’kd nzko.k Vkdkos-

Page 16: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

12

uohu [kjsnh dsysY;k ’ksG;k dehr deh ia/kjk fnol eq[;

dGikiklwu nwj BsokO;kr- iz{ks=kojhy o vkliklP;k loZ

’ksG;kauk Bjkfod gaxkekr yl Vkspwu ?;koh- ylhdj.k dk;ZØe

iq<hyizek.ks djkok-

efguk jksx yl ek=k

izR;sd o"khZ

,fizy&es vka=fo"kkj bVhOgh

1 rs 2-5 fe-yh-

nksu ek=k & 15

fnolkaP;k varjkus

izR;sd o"khZ

Qscqzokjh&

ekpZ

?kVliZ ,p-,l- OgWDlhu 2-5 fe-yh-

Qk’kh

vWUFkzDl Liksvj

OgWDlhu

¼izknqHkkZfor

HkkxklkBh½

1 fe-yh-

QÚ;k chD;w OgWDlhu 2-5 fe-yh-

izR;sd o"khZ

lIVascj rs

vkWDVkscj

ykG;k&

[kqjdwr

,Q,eMh

ikWyhOgWyaV

OgWDlhu

1 rs 2 fe-yh-

xkHk.k

’ksG;kauk

¼fo.;kiwohZ

1 efguk½

/kuqokZr

yl fVVWul VkWDlkbZM 1 rs 2 fe-yh-

nj 3

o"kkZrwu

,dnk

laklfxZl

vka=laLFkk

nkg

ih- ih- vkj- 1 fe-yh-

Page 17: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

13

7- vkarj vkf.k ckg; ijthfoaps fu;a=.k

1- tarwfuewZyu

'ksG;kaP;k iksVkr ¼vkrM;kr½ vl.kkÚ;k ÑehaeqGs ¼tar½

'ksG;kaph izfrdkj{kerk deh gksÅu jDr deh >kY;keqGs

'ksG;kaph ejrwd gksÅ 'kdrs- ;klkBh 'ksG;kaP;k ysaMhaph rikl.kh

d:u ?;koh- 'ksG;k ,dkp Hkkxkr pjko;kl usÅ u;sr-

pj.;kph fBdk.ks vkB&ngk fnolkauh cnykohr- R;keqGs Ñehaps

thoupØ iw.kZ gks.kkj ukgh- taruk’kds iktrkuk i'kqqoS|dkpk

lYyk ?;kok- dkj.k] dkgh fof’k"V vkS"k/ks] fof’k"V izdkjP;k

tarkaojp izHkkoh vlrkr- izekf.kr ek=sr fnY;klp fØ;k’khyrk

n’kZforkr- ,d rs fnM efgU;kaP;k fiYykl taruk’kd ikt.;kph

vko’;drk ulrs- taruk’kds [kkyhyizek.ks |kohr-

1 djMw fnM efgU;kps

>kY;kuarj

vycsaMk>kWyps dks.krsgh vkS"k/k mnk-

Ogycs>kWu 150 fe- xzWe ph v/khZ

xksGh

2 djMw 3 efgU;kps

>kY;kuarj

iWukdwj@ D;qjkfeUFk 150 fe- xzWe

v/khZ xksGh iV~~VÑehapk izknqHkkZo

vlY;kl i'kqoS|dkaP;k lYY;kuqlkj

fuDysDl ¼fuDykslkekbZM½ v/khZ

xksGh

3 djMw 6 efgU;kps

>kY;kuarj

cWufeaFk 118 fe-xzW- ph 1 xksGh

4 brj ÑehalkBh

¼vko’;drsuqlkj½

cWufeaFk iWukdqj 1 xksGh

2- xksphMkaiklwu laj{k.k

xksphM dkrMhyk fpdVwu jDr 'kks"kwu ?ksrkr- ,d

xksphM vkB fnolkr v/kkZ rs 1 fe-yh- jDr 'kks"krs- jDr 'kks"k.k

dsY;kus vWfufe;k gksrks- dkrMhoj vWythZ ;srs- xksphM dkukP;k

ikG;k] vkrhy Hkkx] 'ksiVh o dklsP;k cktwus ekusoj fnlwu

Page 18: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

14

;srkr- xksphMkaph vaMh tfeuhoj] xksB;krhy Hksxk] fHkarhoj]

epk.kkrhy nksu iV~V;kaP;k tkxse/;s vk<Gwu ;srkr- ;kp fBdk.kh

R;kaph vaMh tkGwu Vkdkohr- xksphM fu;a=.kklkBh osxosxG;k

i)rhapk okij djrkr-

1- jklk;fud i)rh& fdVduk’kdkapk okij djrkuk rKkaP;k

f’kQkj’kh /;kukr ?;kO;kr- mnk- C;qVkWDlph Qokj.kh

2- HkkSfrd i)rh& xksB;krhy xksphMkaph vaMh@ xksphMkauk

tkG.ks] dqjk.kkrhy xksphMkaps fu;a=.k] gkrkP;k lgk¸;kus

xksphMkapk uk’k dj.ks-

3- tSfod i)rh& ouLirhtU; fdVduk’kdkapk okij rlsp

,df=r xksphM O;oLFkkius}kjs xksphMkaoj fu;a=.k Bsork ;srs-

dqj.kkae/;s 'ksG;kauk QsjikyV i)rhus pjokos- dqj.kkph

pkj rs ikp iV~~V;kae/;s foHkkx.kh d:u ifgY;k iV~~V;krhy

xorkoj dkgh fnol pjfoY;kuarj] nqlÚ;k uarj frlÚ;k

iV~~V;kae/;s pjokos- pjoysY;k iV~~V;koj ijr pjko;kl usÅ u;s-

;k}kjs dqjk.kkoj iMysY;k xksphMkauh fnysyh vaMh ykOghZ voLFksr

fodlhr gksrkr- ijarq R;kauk jDr 'kks"k.;klkBh ;teku u

feGkY;kus rs ej.k ikorkr-

Page 19: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

15

8- 'ksG;kaps o; vkf.k otu Bjfo.ks

'ksrdÚ;kadMs loZ izdkjP;k uksanh vlrkrp vls ukgh-

djMkaP;k tUekiklwu otu o R;kaph tUerkjh[k ;kaP;k uksanh

vlY;kl R;ko:u iq<hy O;oLFkkiu d:u ;ksX; O;oLFkkiu

djrk ;srs- rFkkfi] v’kk uksanh ulY;kl 'ksG;kaP;k nkrko:u o;

dk<rk ;srs- vkiY;kyk gs ekfgr vlko;kl gos dh] 'ksG;kauk

QDr [kkyP;k tcM;kr nkr vlrkr- ojP;k tcM;kr nkrkP;k

fBdk.kh dfB.k vls MsaVy iWM vlrs-

v-Ø- nkrkpk izdkj mxoysys nkr o;

1 ygku dksoGs ¼nw/kkps

nkr½

3 tksM;k ifgyk vkBoMk

2 dk;eps nkr ifgyh tksMh lOok rs fnM

o"ksZ

3 nqljh tksMh fnM rs nksu o"ksZ

4 frljh tksMh nksu rs vMhp

o"ksZ

5 pkSFkh tksMh vMhp rs rhu

o"ksZ

vkiY;kdMs otudkVk ulY;kl [kkyhy lw=kP;k vk/kkjs

vki.k ’ksGhps vankts out dk<w 'kdrks-‘

¼Nkrhpk ?ksj½2 x ykach

’ksGhps otu ¼fd-xzW-½+ ¾

660

Nkrhpk ?ksj o ykach gh ekis bapke/;s ?;kohr- mnk- Nkrhpk

?ksj 16-5 bap o ykach- 14-00 bap vlY;l iq<hy lq=kizek.ks

otu dk<kos-

¼16-5½2 x 14-00 ’ksGhps otu ¼fd-xzW-½+ ¾

660

Page 20: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

16

16-5 x 16-5 x 14-00 ’ksGhps otu ¼fd-xzW-½+ ¾

660

¾ 5-775 fd-xzW-

Eg.ktsp ’ksGhps otu 5-775 fd-xzW-

Nkrhpk ?ksj iq<hy nksu ik;kaP;k ikBhekxs ?;kok] rj ykach

MksD;kiklwu 'ksiVhi;Zar u ?ksrk] [kka|kP;k iq<hy Vksdkiklwu

¼iq<P;k ik;kP;k½ xqn}kjkP;k cktwl gkMkP;k Vksdki;Zar ¼pin

bone½ ?;koh- ekstekiklkBh Vsyjph Vsi okijkoh-

Page 21: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

17

9- djMkaps laxksiu

'ksGh fo.;kiwohZ lnjph tkxk LoPN dsysyh vlkoh-

lqds xor fdaok isa<k vaFkjysyk vlkok- djMkpk tUe >kY;koj

'ksGh R;kl pkVr-s R;kp osGh djMkP;k ukdkrksaMkrhy vkoj.k

gkrkus dk<kos- djMw 'oklksPNokl djhr vlY;kph [kk=h djkoh-

djMw mHks jkg.;kpk iz;Ru djrs- djMkph ukG csachiklwu 3 rs 5

lsaeh varjkoj futZarwd CysM vFkok dSphus dkiwu VksdkdMhy Hkkx

nksÚ;kus cka/kkok- gk nksjk vkf.k ukGsps Vksd vk;ksMhue/;s cqMokos-

mHks jkfgY;kuarj djMw nw/k fi.;kpk iz;Ru djrs- R;kyk nw/k fi.ks

ter ulY;kl lM rksaMkr nsÅu R;kl enr djkoh- dkgh osGsyk

'ksGh djMkl nw/k nsrkuk ,dkp fBdk.kh mHkh jkgr ukgh fdaok

djMkl ykFk ekjrs- v’kkosGh 'ksGhps ik; idMwu Bsokosr-

djMkapk lq:okrhpk fpd ¼colostrum½ [kwi egRokpk vkgs-

fpd Eg.kts fulxkZus uotkr vHkZdklkBh r;kj dsysyh lathouh

vkgs- djMkl fpd iksVHkj iktkok] Eg.ktsp djMw tkLrhr tkLr

tso<k fiÅ 'kdsy rso<k- tqykc >kys rjh dkGth d: u;s-

R;keqGs djMkP;k iksVkrhy eG ¼muconium½ iMwu tkrks-

lq:okrhyk vkBoM;kr djMkauk R;kaP;k ekrscjkscjp jkgw |kos-

R;keqGs djMs eulksDr nw/k firhy vkf.k ekrsph o R;kaph vksG[k

pkaxyh gksbZy- djMkaP;k vkgkjkr fpdkps vuU;lk/kkj.k egRo

vkgs- cÚ;kp osGsyk okj iM.;kph okV ikfgyh tkrs o R;kuarj

djMkaauk fpd fnyk tkrks- ijarq vls u djrk djMkauk

tUeY;kuarj v/;kZ rklkP;k vkr fpd iktkok-

1- djMkauk nw/kkrwu ifjiw.kZ vkgkj feGrks-

2- djMkauk ;k nw/kkrwu jksxizfrdkjd 'kDrh feGrs-

3- djMkaph ipulaLFkk fpdkrhy ¼fpdk½ ?kVd 'kks"k.;klkBh

QDr 72 rklp l{ke vlrs-

4- djMkauk yodj nw/k iktY;kus dklsojpk rk.k deh gksrks-

fgokG;kr vFkok ikolkG;kr djMkaP;k dII;kr iqjs’kh mc

vlkoh- R;klkBh gok ;s.;kps ekxZ >kdkosr o dII;kar cYo

fdaok fgVj ykokok- tfeuhoj isa<k vaFkjkok vkf.k gk isa<k njjkst

Page 22: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

18

cnykok- djMw 8 rs 10 fnolkps >kY;koj ekrsiklwu osxGs

djkos- ,d efgU;kai;Zarph djMs brj djMkaiklwu osxGh Bsokohr-

djMkyk R;kP;k otukP;k 10 rs 15% nw/k fnolHkjkr iktkos-

R;klkBh ldkG&la/;kdkG djMw ekrstoG U;kos- djMw 7 rs 8

vkBoM;kps >kY;koj Eg.ktsp 6 rs 7 fdyks otukps >kY;koj

nw/k deh djr tkÅu dkgh fnol QDr ,d osG iktkos o 15

rs 20 fdyks otu gksrkuk iw.kZ Fkk;rwV djkos- djMkauk [kkrhy

rso<k >kMikyk vFkok xor p?kG.;klkBh Vkdkos-

djMw 5 fdyks otukps >kY;koj fgjO;k pkÚ;kP;k tksMhyk

lwdk pkjk ns.;kl lq:okr djkoh- djMkaph ;ksX; vkgkjkvHkkoh

ok< [kaqVrs] laxksiu [kpZ ok<rks- djMkaP;k [kk|kr ¼ckyvkgkj&

kid starter½ 20 rs 25% izfFkus] 4 rs 6% fLuX/k inkFkZ] 1

rs 4% rarwe; inkFkZ] 50 rs 60% fi"Ve; inkFkZ] 2 rs 3%

[kfut feJ.k o ipuh; inkFkZ 70 rs 80% vlkosr-

Ñf=e fpd iq<hy i)rhus r;kj djrk ;sbZy- rkts dkseV

nw/k 50 feyh] ,dk vaM;krhy QDr fioGk cyd] 2 peps

dkWM@’kkdZ fyOgj vkWbZy ¼v thoulRo lkBh½] 1 pepk ,jaMsy

rsy ¼lkjd Eg.kwu½] 1 pepk pqU;kph fuoGh] 1 pepk izfrtSod

¼Vsjkek;lhu@vksjhek;lhu½] 1 pepk [kfut feJ.k gs loZ ?kVd

200 feyh LoPN futZarwd dkseV ik.;kr felGwu 10 rs 15%

iktkos-

[kfut {kkjkaP;k foVk djMkaP;k dII;kar Vkaxwu BsokO;kr-

ldkGP;k dksoG;k mUgkr nksu rs rhu rkl loZ djMkauk Bsokos-

djMkaph ekrk esysyh vlY;kl R;kyk brj 'ksGhyk yqpokos

ykxrs- rFkkfi v’kh nkbZ 'ksGh ulY;kl eqykauk iktrks v’kk

i)rhus ¼nw/kkP;k ckVyhus½ nw/k iktrk ;srs- gh ckVyh jcjh

cqpklghr izR;sdosGh mdGR;k ik.;kr /kqowu ?;koh-

djMkaps lq:okrhP;k nksu efgU;kr e`R̀;wps dkj.k lglk

vka=nkg ¼Enteritis½ vkf.k R;keqGs ykx.kkjh gxo.k o

Qq¶Qqlnkg ¼Pnemonia½ vlw ’kdrs- vka=nkg gk xksyÑeh]

iV~~VÑeh] dkWDlhMhvkWlhl b- eqGs gksrks- djMs ikolkr fHktY;kus

Page 23: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

19

vksylj tkxk] [kwi FkaMh fdaok xksB;kr xnhZ >kY;keqGs

Qq¶Qqlnkg gksrks-

nqlÚ;k efgU;kr xksyÑehalkBh taruk’kdkph ek=k |koh-

fgjok pkjk [kkÚ;koj ca/ku vlkos- frlÚ;k efgU;kr

iV~~VÑehalkBh taruk’kd |kos-

fuoMd uj djMs iztkuuklkBh BsÅu moZjhr uj djMkaps

[kPphdj.k djkos- djMs lk/kkj.k rhu efgU;kaph >kY;koj ^CMhZ>ks*

[kPphdj.k fpeV;kus [kPphdj.k djkos- [kPphdj.kkuarj ok<

osxkr gksrs- rhu efgU;kauarj uj o eknh djMs Lora= dII;kar

Bsokohr-

Page 24: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

20

10- djMkalkBh iwjd vkgkj

'ksGhikyu O;olk;krwu vf/kd Qk;nk feGo.;klkBh

djMkaP;k tksjnkj ok<hlkBh iqjd vkgkjkph vko’;drk vkgs-

R;klkBh tUetkr djMkalkBh ifgY;k vkBoM;kr 'ksGhdMwu

feG.kkÚ;k ifgY;k nw/kkiklwu fpd iq<s fdeku 3 vkBoMs 'ksGhps

nw/k ;ksX; izek.kkr feG.ks vko’;d vkgs- R;kuarjP;k 6

efgU;ki;ZarP;k dkGkr djMkaph ok< osxkus gksr vlrs- R;klkBh

mtkZ] izfFkus] dWfY’kve] QkWLQjl ;klkj[kh [kfuts vkf.k

thoulRos ;kapk iqjoBk R;kaP;k xjtsizek.ks R;kaP;k iwjd vkgkjkrwu

dj.ks vko’;d vkgs- R;kdjhrk djMkauk fnolkrwu fdeku nksu

osGk [kk| ns.;klkBh r;kj dsysY;k fof’k"V xOgk.kh ¼fØe½ e/;s

iwjd [kk| ¼fØi QhM½ |kos- ;k iwjd vkgkjke/;s f}ny oxhZ;

yqlyq’khr fgjok pkjk] edk HkjMk] lks;kfcu fdaok rwj pw.kh

v’kk izdkjP;k [kk|kpk varHkkZo djkok- fgokG;kr djMkauk

ldkGP;k osGsr dkseV ik.kh rj mUgkG;kr nqikjP;k osGsyk

Hkjiwj LoPN FkaM ik.kh fidklkBh miyC/k djkos- poGh] HkqbZeq[k

v’kk lkj[;k f}ny lqD;k dkMkpk iqjoBk djkok- iwjd vkgkj

r;kj dj.;kps vkf.k iqjfo.;kps izek.kkps dks"Vd iq<hyizek.ks

vkgs-

ok<.kkÚ;k djMkalkBh iwjd vkgkj ¼kid starter½ cufo.;klkBh uequs ¼%½

v-Ø- vUu?kVd 1 2 3 4

1 HkjMysyk edk 60 40 50 30

2 vksV cyhZ & 20 & 30

3 HkqbZeqx isaM 20 20 12 10

4 eklGh 10 10 6 10

5 eGh & & & 10

6 xgw Hkqlk 7 7 15 7

7 rkanwG Hkqlk & & 15 &

8 [kfut feJ.k 2 2 2 2

9 ehB 1 1 & 1

Page 25: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

21

izR;sd tkrhuqlkj iw.kZ ok<ysY;k 'ksGhps otu gs 25 rs 50

fd-xzW- ;k njE;ku vlw ’kdrs- tkrhuqlkj djMkps tUer%

otuke/;s Qkj rQkor vkgs- djMkph tyn ok< Ogkoh ;kdfjrk

vkf.k 'ksGhps nw/k euq";kl feG.;kdjhrk djMkauk larqfyr vlk

vkgkj 10 vkBoM;kai;Zar fnyk tkrks- R;kl iwjd vkgkj

Eg.krkr- ifgY;k vkBoM;kr djMa ekrsP;k nw/kkoj ikslY;kuarj

R;kauk ekrsiklwu osxGs d:u iqjd vkgkjkoj ikslkos- R;kauk

e;kZnhr nw/k fi.;kl |kos- ;kdfjrk nw/kkP;k ckVyhpk mi;ksx

djkok-

f}nyoxhZ; lqdoysyk pkjk] ik.kh vkf.k [kfut feJ.k

iwjd vkgkjkcjkscj |kos- iwjd vkgkjkrwu 12 rs 19% ipfu;

izfFkus 70 rs 78% ,dw.k ipuh; inkFkZ feGko;kl gosr-

ygku djMkalkBh nw/kkph xjt

'kjhjkps out

¼fdyks½

nw/k ¼xzWe@feyh-½ larqfyr

[kk|

fgjok

pkjk ldkG la/;kdkG

2-5 200 200 && &&

3 250 250 && &&

3-5 275 275 && &&

4-0 300 300 && &&

5-0 325 325 50 xjtsiqjrk

6-0 350 350 60 & &

7-0 300 300 70 & &

8-0 250 250 80 & &

9-0 250 250 90 & &

10-0 150 150 100 & &

15-0 50 50 150 & &

Page 26: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

22

11- 'ksGhP;k nq/kkps egRo

'ksGhpk fopkj eV.kkcjkscjp nq/kklkBh djkok ykx.kkj

vkgs- dkj.k iwohZiklwu ygku eqykauk vkbZP;k nq/kkuarj 'ksGhP;k

nq/kkyk izk/kkU; fnys tkrs- 'ksGhP;k nq/kke/;s vusd mi;qDr ?kVd

vlwu izfrdkj{kerk ok<rs- ân;kps vktkj deh djrs( rlsp

otukoj fu;a=.k d:u iksVkps fodkj deh djk;yk 'ksGhps nw/k

mi;qDr vkgs- 'ksGhps nw/k izfØ;k djk;ykgh lksis vkgs- ;kpk

fopkj d:u tkxfrd ikrGhoj 'ksGhP;k nq/kkyk ekx.kh ok<r

vkgs-

vkt jkT;ke/;s QDr 2-77 yk[k Vu 'ksGhP;k nq/kkps

mRiknu gksrs gs ,dw.k nq/kkP;k QDr 4 VDds mRiknu vkgs-

txke/;s ,dw.k nw/k mRiknukiSdh QDr 2 VDds nw/k 'ksGhps vkgs-

Hkfo";kr 'ksGhP;k nq/kkyk fo’ks"k egRo izkIr gks.kkj vkgs-

'ksGhP;k nq/kkoj izfØ;k d:u fofo/k inkFkZ cufo.ks vkf.k R;kph

cktkjisB r;kj dj.;kpk ,d izokg lq: gksr vkgs- vFkkZr vkt

'ksGhP;k nq/kkph mRikndrk QDr 219 feyh@’ksGh@fnol vkgs-

cgqrsd ns’kkae/;s xk;h vkf.k EgS’khP;k nq/kkP;k lkekU;

L=ksrkP;k miyC/krsuqlkj nw/k ?ks.ks dBh.k gksrs- v’kk Hkkxkae/;s

cdjhP;k nq/kkP;k izHkkoh okijkeqGs ekuoh 'kjhjkoj ldkjkRed

ifj.kke gksrks] vls vfydMP;k la’kks/kukeqGs fnlwu vkys vkgs-

'ksGhP;k nq/kkoj izfØ;k djrsosGh vMp.k fuekZ.k gksr ukgh]

dkj.k gkseksthuk;>s’kuph vko’;drk ulrs ¼ygku pjchps v.kw

Lora= ulrkr vkf.k fØee/;s fuyafcr jkgrkr½-

dkgh vH;kldkauh v’kh f’kQkjl dsyh vkgs dh] xk;h

vkf.k EgS’khP;k nq/kke/;s vf/kd pkaxys vlysys 'ksGhps nw/k

ykHkdkjh QWVh vWflMl ¼xkbZps nq/kkP;k iVhus nqIiV½ vlY;keqGs

mRre ipu djrkr- 'ksGhps nw/k lkekU;r% pht] yks.kh]

vkbLØhe vkf.k ;ksxxq.kkaeqGs izfØ;kÑr vkgs] R;krhy mPp

rkdnkj lkexzh vkf.k le`̀) lqlaxrrk ;keqGs R;kauk mRre [kk|

Eg.kwu letys tkrs-

Page 27: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

23

'ksGhps nq/kkps vusd Qk;ns R;kP;k xq.k/kekZeqGs ;srkr]

R;keqGs gkMs etcwr gksrkr] izfrj{kk ok<rs- 'ksGh nq/kke/;s 3-8%

pjch] 3-4% izksVhu vlrs- mRRe ikpdrk] {kkjrk] cQjhax {kerk]

oS|dh; vkf.k ekuoh iks"k.k ;ke/khy dkgh mipkjkRed ewY; gs

'ksGhP;k nq/kke/;s vkgsr- 'ksGhph nwX/k ?kurk] fof’k"V xq:Ro

vkf.k fpdVi.kk xkbZP;k nq/kkis{kk tkLr vlrks] ijarq viorZd

funsZ’kkad vkf.k xksB.k fcanw gk xk;hP;k nq/kkis{kk deh vlrks-

'ksGhP;k nq/kkrhy ?kVd &

iks"kd rRo&

fLuX/k inkFkZ ¼QWV½ 3-8 VDds] izfFkus 7 VDds] mtkZ 3 VDds]

dcksZnds 9 VDds ;kalg jk;cksIysfou izfFkus 8 VDds] thoulRo

v 4 VDds] thoulRo M 3 VDds] thoulRo d Fkk;ehu 3

VDds] 4-1 VDds yWDVkst] 0-8 VDds jk[k] 8-9 VDds

,l,u,Q- vkf.k 87 VDds ik.kh-

[kftus‘

dWfY’kve& 13 VDds

QkWLQjl& 7 VDds

iksVWf’kve& 6 VDds

eWXusf’kve& 3 VDds

lsysfu;e& 30 VDds

'ksGh nq/kkiklwu izfØ;k;qDr inkFkZ&

Hkkjrh; Ñ"kh la’kks/ku ifj"knsus 'ksGhP;k nq/kkiklwu

fcfLdVs] Jh[kaM] iuhj] vkbLØhe vkf.k lkc.k r;kj dsys vkgsr-

ijns’kke/;s 'ksGhP;k nq/kkiklwu fcfLdVs] Jh[kaM] iuhj vkbLØhe

vkf.k lkc.k r;kj dsys vkgsr- ijns’kke/;s 'ksGhP;k nq/kkiklwu

r;kj dsysys dkgh fof’k"V inkFkZ yksdfiz; vkgsr-

Page 28: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

24

1½ isVk& 'ksGhP;k nq/kkiklwu r;kj dsysY;k ewyk;e phtyk isVk

Eg.krkr- vk[kkrh ns’k o bL=kbZye/;s gk izdkj [kkYyk tkrks-

2½ fidksjhuks bVyhrhy gk [kk|inkFkZgh 'ksG;kaP;k nq/kkiklwu r;kj

dsysys pht vkgs- lkBo.khrhy fidksjhuks pht gk ,d vR;ar

lkfn"V [kk|izdkj vkgs-

'ksGhP;k nq/kkps vkS"k/kh xq.k/keZ&

1- xkbZP;k nq/kklkBh vWythZ vl.kkÚ;kauk 'ksGhps nw/k ipw 'kdrs-

2- 'ksGhps nw/k 'kjhjkrhy fofo/k nkg deh dj.;kl enr djrs-

3- 'ksGhP;k nq/kke/;s eTTkklaLFksps jksx cjs gks.;kl enr gksr

vlY;kpk nkok vusd la’kks/kd djrkr- ‘

4- dkgh laLÑrhe/;s lkSn;Zo/kZd is; ekuys tkrs-

5- 'kkjhfjd ok< vkf.k vkjksX;kl ykHkdkjd vlrs-

6- LFkkSY;Ro fu;a=.kklkBh mi;qDr-

7- 'ksGhP;k nq/kkpk lkew gk Ropsizek.ks vlY;kus fofo/k

Ropkjksxkoj okij djrkr R;keqGs 'ksGhps nw/k vl.kkkjs dkgh

lkc.kns[khy cktkjkr miyC/k vkgsr-

8- ekuoklkBh 'ksGhP;k nq/kkps lokZr eksBs ;ksxnku Eg.kts

dWfY’k;e vkf.k QkWLQsV gs vkgs- tBjksxfo"k;d vkf.k

vYljiklwu xzLr ekuokdjhrk 'ksGhP;k nq/kkiklwu r;kj

dsysys ngh vf/kdp Qk;ns’khj B: 'kdrs-

xk;] Eg’khP;k nq/kkis{kk FkksMk osxGsi.kk] pkaxys xq.k/keZ

vl.kkÚ;k 'ksGhP;k nq/kkyk Hkfo";kr pkaxyh cktkjisB feGw

'kdrs- tkfroar nq/kkG 'ksGhps pkaxys O;oLFkkiu d:u nw/k

mRiknu ok<fo.ks 'kD; vkgs- xzkgdkauk 'ksGhP;k nq/kkph ikSf"Vdrk]

xq.k/keZ iVowu nsÅu nw/k o nqX/ktU; inkFkZ fod.ks 'kD; vkgs-

tkfroar nq/kkG 'ksGhps pkaxys O;oLFkkiu d:u nw/k mRiknu

ok<fo.;kps iz;Ru la’kks/ku laLFkk rlsp iz;ksx’khy i'kwikyd

djhr vkgsr-

Page 29: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

25

12- lqD;k pkÚ;kph ikSf"Vdrk ok<fo.ks

joaFk dj.kkÚ;k izk.;kae/;s izfFkus ulysy;k u=kps :ikarj

dj.;kph 'kDrh vlrs- ;klkBh deh ipuh; vlysyk lqdk pkjk

vFkok >kMikyk mnk- Hkkrkpk isa<k] dMck] HkqLlk bR;knh

inkFkkZaoj ;qfj;kph izfØ;k d:u R;kph ikpdrk o po ok<fork

;sÅ 'kdrs- Hkkrisa<;koj ;qfj;kph izfØ;k dsY;kl vFkok iwjd

vkgkjkr cpr gksÅ 'kdrs- ;qfj;k izfØ;slkBh 4% ;qfj;kps nzko.k

r;kj dsY;kl ¼40 yh- ik.kh½ 100 fdyks is<;klkBh iqjsls gksrs-

nzko.k r;kj dsY;kuarj dksck dsysY;k tfeuhoj vFkok

tfeuhoj IyWfLVhd vaFk:u 4 rs 6 bap tkMhpk isa<;kpk Fkj

iljkok- ;k Fkjkoj >kjhps nzko.k f’kaiMkos- nzko.k f’kaiMrkuk isa<k

fHktsy ;kph dkGth ?;koh- R;kuarj iqUgk isa<;kpk Fkj d:u

R;koj ;qfj;kps nzko.k f’kaiMkos- vls djr djr Fkjkoj Fkj jpwu

isa<k nkcwu IyWfLVdus loZ cktwauh >kdwu ?;kok- rhu

vkBoM;kuarj ;qfj;kph jklk;fud fØ;k gksowu gk isa<k 'ksG;kauk

[kk.;kl ;ksX; gksrks- isa<k ckgsj dk<rkuk IyWfLVdps >kd.k iw.kZ

dk<w u;s- ,dk cktwus vko’;d rso<k isa<k dk<wu iqUgk IyWfLVdus

>kdwu ?;kok- lnj isa<k ckgsj dk<Y;kuarj iljowu Bsokok Eg.kts

R;krhy veksfu;k fu?kwu tkbZy o isa<;kl veksfu;kpk okl ;s.kkj

ukgh-

Page 30: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

26

13- ewj?kkl

ewj?kkl Eg.kts yqlyqf’kr fgjok pkjk dkiwu gokcan

tkxsr lkBfoysyk vkf.k vkacfo.;kP;k fØ;sus r;kj dsysyk fgjok

pkjk-

T;kosGsl fgjO;k pkÚ;kph miyC/krk Hkjiwj izek.kkr vlrs]

v’kk osGh gk fgjok pkjk iks"k.k ewY;kalghr lkBowu Bso.;kdjhrk

ewj?kkl gk Ik;kZ; vkgs- FkksMD;kr ewj?kkl Eg.kts fgjO;k pkÚ;kps

yks.kps- mUgkG;kr T;kosGh fgjok pkjk ulrks] v’kk osGh ewj?kkl

'ksG;kauk fnY;kl fgjO;k pkÚ;kph derjrk Hkkl.kkj ukgh-

ewj?kklklkBh fuoMysY;k fidkps [kksM Hkjho vlrs]

fidkP;k [kksMkr Hkjiwj 'kdZjk] dcksZnds vlkohr- ik.;kps izek.k

70% VDds is{kk tkLr vlY;kl dki.khuarj 2 rs 4 rkl

lqdowu okijkos- ik.kh deh vlY;kl ik.kh f’kaiMkos-

,dnyoxhZ; edk] Tokjh] cktjh] vksV rlsp xorh pkjk

fidkae/;s dcksZndkaps izek.k tkLr vlrs- dcksZnds tkLr

vlysY;k fidapk ewj?kkl pkaxyk gksrks- loZ fidkr edk gs mRre

fid rFkkfi Tokjh] cktjh] fxuh xor] xtjkt] iWjkxor]

ekGjkukrhy fgjos xor] Qwyxor] dsGhph ikus b- iklwugh

mRre ewj?kkl curks-

ewj?kkl r;kj dj.;klkBh [kM~~Mk] flesaVps ikbZi ;kpk okij

dsyk tkrks- l/;k ewj?kklklkBh osxosxG;k {kersP;k IyWfLVd

¼200 fd-xzW- 500 fd-xzW- {kersP;k½ fi’kO;k miyC/k vkgsr-

¼PPFIBC½ ewj?kkl dj.;kph tkxk mapoV;kph vlkoh- R;k fBdk.kh

ik.kh lkBwu jkgw u;s- [kM~~Mk vlY;kl fHkarh o [kkypk Hkkx

xqGxqGhr vlkok- dksijs xksykdkj vlkosr- okgrwdhph lks;

Ogkoh] ;kdjhrk [kM~~Mk xksB;kP;k toG vlkok- R;koj NIij

vlkos-

[kM~~Mk Hkjrkuk ihd dkiY;kuarj dqV~~Vh ;a=kus fdaok dks;rhus

ckjhd ckjhd rqdMs djkosr- [kM~~M;kr vFkok fi’kohr rGkyk

ok<ysY;k pkÚ;kpk Fkj |kok- R;kuarj dkiysY;k pkÚ;kpk Fkj

Page 31: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

27

|kok- gk Fkj ik;kus@VªWDVjus vFkok /kqelkus ?kV~~V nkckok- xorkr

gok jkg.kkj ukgh ;kph dkGth ?;koh- iqUgk xorkpk Fkj |kok-

izR;sdosGh Fkj pkaxyk nkcwu ?;kok- dkBkP;k nksu QwVkaoj

dksukÑrhr [kM~~Mk Hkjkok- ;k [kM~~M;koj okGysY;k xorkps 10

ls-eh- Fkjkps vkPNknu djkos vkf.k R;koj 'ks.kdkyk Vkdwu

'ks.kekrhus fyaiwu ?;kOks- nksu rs rhu fnolkauh vkrhy pkjk

nkcY;kus [kM~~Mk iMwu Hksxk tkrkr Eg.kwu gk [kM~~Mk ekrhus Hk:u

Hksxk fyaiwu ?;kO;kr-

ewj?kkl fnM efgU;kr r;kj gksrks- gokcan fLFkrhr lkBowu

BsoY;kl ,d o"kkZi;Zar pkaxY;k fLFkrhr jkgrks- dksd.kkr

vkWDVkscj efgU;kr dqjk.kkrhy@ekGjkukrhy LFkkfud xor

QqyksÚ;kr vlrkuk ;k xorkiklwu ewj?kkl cufork ;srks- rFkkfi

;k xorkph ikSf"Vdrk deh vlY;kus R;ke/;s ;qfj;k ¼1%½] xqG

¼4%½ vkf.k feB ¼2%½ okijY;kl ikSf"Vdrk ok<wu tukojs

vlk ewj?kkl vkoMhus [kkrhy- 100 fdyks pkÚ;klkBh 10 fyVj

ik.;kr xwG@mlkph eGh 4 fdyks] ehB 2 fdyks vkf.k ;qfj;k

1 fdyks ;kaps feJ.k djkos-

ewj?kkl dk<rkuk ,dk cktwus dk<.;kl ?;kok- [kM~~Mk iqUgk

>kdwu gokcan djkok- dk<ysyk ewj?kkl eksdG;k tkxsr iljowu

uarjp 'ksG;kauk |kok- 'ksGhyk v/kkZ rs ,d fdyks i;Zar fdaok

'kjhj otukP;k 2 rs 2-5% |kok- nqHkR;k 'ksG;kauk nw/k

dk<Y;kuarjp ewj?kkl |kok- nw/k R;kP;k xq.k/kekZizek.ks ewj?kklkpk

okl 'kks"kwu ?ksrs o ewj?kklkpk okl nw/kkl ;srks- ,d ?kuQwV tkxsr

lk/kkj.ki.ks 16 fdyks ewj?kkl ekorks-

Page 32: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

28

14- v>ksyk mRiknu

tukojkaP;k ok<hlkBh vko’;d vl.kkjk ?kVd Eg.kts

izfFkua- gh izfFkua tukojkauk f}nyoxhZ; pkjk rlsp vkacks.kkrhy

isaMhiklwu feGrkr- [kk|kojhy [kpkZiSdh vkacks.kkpk [kpZ tkLr

vlrks- izfFkukaph xjt brj pkÚ;krwu Hkkxfork vkY;kl

[kk|kojhy [kpZ deh djrk ;sÅ 'kdrks- v>ksyk mRiknu dsY;kl

'ksG;kauk vko’;d izfFkua R;krwu feGrhy- v>ksyk gs 'ksokG

vlwu ik.;koj eqDri.ks rjax.kkjh uspsoxhZ; ouLirh vkgs- izkphu

dkGkiklwu v>ksykph vksG[k uhy&gfjr 'ksokG v’kh vkgs- gh

,d lgthoh ouLirh vlwu okrkoj.kkrhy u= uhy&gfjr

'kSokykaP;k enrhua fLFkj djrs- v>ksyk ykxoM gs lkia]

vYi[kfpZd vkf.k fdQk;r’khj ra=Kku vkgs- v>ksyklkBh

ykx.kkjs Je vkf.k mRiknu ;kapk rqyukRed vH;kl dsyk rj

v>ksyk mRiknu fdrhrjh iVhus Qk;ns’khj vkgs vkf.k tkLr

mRiknu ns.kkjs 'ksokG vkgs-

v>ksyke/;s dksjM;k otukuqlkj 25 rs 30% izfFkus] 10 rs

15% [kfuts] 7 rs 10% vfeuks vkEys] tSofØ;k’khy inkFkZ

vkf.k ck;ksikWfyej rj 15 rs 18% rarqe; inkFkZ vlrkr-

v>ksyke/;s izfFkukaps izek.k tkLr rj fyfXuups izek.k deh

vlY;kus rs lgt iprs-

v>ksyk mRiknukps ra=

v>ksyk vkdkjkus ,d rs rhu ls-eh- vlrs- v>ksykps

iqu:Riku ySafxd vkf.k vySafxd v’kk nksUgh izdkjs gksrs- ok<

lekarj fn’ksus gksrs- vkiY;k lks;huqlkj] 'ksrkr] ijlkr]

xksB;k’kstkjh vkf.k xPphojgh v>ksykph ykxoM djrk ;srs-

v>ksykph ykxoM okQs i)rhus 'kD;rks >kMkP;k lkoyhr

djkoh- v>ksyk mRiknuklkBh fuoMysyh tkxk nxM] ekrh dk<wu

,dlkj[kh likV o lkQ d:u ?;koh- [kM~~M;kph ykach rhl

QwVkai;Zar ?ksryh rjh pkysy- ijarq :anh 3 rs 4 QwV Bsokoh-

Page 33: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

29

ts.ksd:u ok¶;kP;k nksUgh cktwauh gkrkus v>ksyk lgt ok<rk

;sbZy- [kM~~M;kaph [kksyh ,d rs fnM QwV vlkoh-

[kM~~M;kr rkMi=h fdaok IyWfLVd dkxn O;ofLFkr vaFk:u

R;koj otu Bsokos- flyiksyhupk okij dsY;kl vkfFkZd Qk;nkp

gksbZy- ;kuarj [kM~~M;kr 15 fdyks pkGysyh ckjhd ekrh lekarj

Vkdwu ?;koh- ekrhoj 'ks.kkP;k Lyjhpk Fkj ns.;klkBh 7 rs 8 ls-

eh- maphi;Zar [kM~~Mk ik.;kus Hk:u ?;kok-

;k [kM~~M;kr 50 xzWe flaxy lqij QkWLQsV] 5 fy- ik.;kr

foj?kGwu lksMkos- rlsp [kfut feJ.k 50 xzWe izfr 5 fy-

ik.;kr felGwu rs ik.;kus HkjysY;k laiw.kZ [kM~~M;koj iljkos-

laiw.kZ [kM~~Mk 30 ls-eh- Ik;Zar ik.;kus HkjY;kuarj R;ke/;s 1

fdyks LoPN ik.kh f’kaiMkos- lk/kkj.k 15 fnolkuarj laiw.kZ okQk

v>ksykus Hk:u tkbZy- izR;sd pkSjl ehVj e/kwu 200 rs 300

xzWe v>ksyk jkst dk<rk ;srks-

izR;sd vkBoM;kyk ok¶;ke/;s 50 xzWe [kfut feJ.k vkf.k

50xzWe flaxy lqij QkWLQsV izR;sd 5 fy- ik.;kr felGwu ?;kos-

,d efgU;kuarj R;k ok¶;ke/;s 5 fdyks ckjhd ekrh o 5 fdyks

'ks.k felGkos-

v>ksyk mRiknuklkBh rkieku 25 rs 300 lsfYlvl rj

lkis{k vknzZrk 65 rs 80 % vkf.k 50% lw;Zizdk’k vlkok-

ik.;kpk lkew 4 rs 7-5 rj ik.;kph {kkjrk 90 rs 150

feyhxzWe izfr yh- vlkoh-

v>ksykps mRiknu brj pkjkfidkais{kk tkLr vkgs-

v>ksykiklwu 730 Vu izfr gsDVj mRiknu feGrs-

lk/kkj.ki.ks v/kkZ fdyksi;Zar v>ksyk izR;d 'ksGhl [kkÅ

?kkykok- lq:okrhyk i'kw[kk|kr fdaok vkaco.kke/;s felGwu

,dkl ,d ;k izek.kkr |kok- R;kf’kok; i'kw[kk|kf’kok; v>ksyk

|kok- v>ksY;kr vlysyh izfFkus] thoulRo v vkf.k c] rlsp

dWfY’kve] QkWLQksjl] iksVWf’kve] yksg] rkacs vkf.k eWXusf’kve ;k

[kfutkaeqGs 'ksG;k l’kDr gksrhy] R;kaph ok< gksbZy rlsp nw/k

mRiknu ok<sy-

Page 34: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

30

15- pkjkfids vkf.k >kMikyk

pkjkfidkaps oxhZdj.k

1- r`̀.k/kkU; pkjkfids

v½ gaxkeh & edk] Tokjh] cktjh] vksV

c½ cgqoxhZ; oSj.k fids& iWjk xor] fxuhxor]

usfi;j] lhvks&2] lhvks&3] laiw.kkZ b-

2- ftjk;rh lq/kkjhr xor & Mksaxjh xor] dqlGh] ekjosy]

eks’kh] vatu xor] csj fnukukFk xor-

3- f}ny pkjkfids

v½ gaxkeh& poGh] ylw.k?kkl] jkuewx ¼fljWVªks½]

cjlhe] oky] ikoVk

c½ cgqokf"kZd & lqckHkwG] LVk;yks] 'ksoxk] vatu]

gknxk] n’kjFk] 'ksojh

4- >kMkikyk& vklk.kk] f’ko.k] /kke.k] ikaxkjk] macj] fcoGk]

HksaM] Q.kl] isVdqGh] fxjhiq"i] /kkljh] iksljh b-

pkjkfidkaps fu;kstu

1- Ok"kZHkj fgjO;k pkÚ;klkBh pkÚ;kps fu;kstu dj.ks egRokps

vkgs-

2- pkjkfidkaph isj.kh ,dkosGh u djrk 7&8 fnolkaP;k varjkus

djkoh-

3- r`̀.k/kkU; fidklkscr f}nyoxhZ; pkjkfidkaph ykxoM dsY;kl

pkÚ;kph izr lq/kkjsy- mnk- eD;kP;k nksu vksGhuarj poGhph

,d vksG isjkoh-

4- T;k fidkaP;k ,dkis{kk vf/kd dki.;k djrk ;srkr R;kapk

mi;ksx djkok- mnk- Tokjh] cktjh gh fids dksoG;k voLFksr

[kk;yk ?kkyw u;sr- R;keqGs HCN ck/kk VkGrk ;srs-

5- xksB;krhy eyew=] ysaMh pkjkfidklkBh okijkoh-

6- pkjkfidkauk tkLr izek.kkr ik.kh fnY;kl r.kkapk minzo

ok<rks-

Page 35: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

31

7- pkjkfidkaoj lglk fdVduk’kdkaph Qokj.kh djkoh ykx.kkj

ukgh- Qokj.kh dsY;kl vlk pkjk 3 rs 4 vkBoM;kai;Zar

[kk.;kl nsow u;s-

100 'ksG;kalkBh vankts 3 ,dj fidk[kkyhy 'ksrhrwu

vko’;d fgjok pkjk feGw 'kdrks-

>kMikyk& >kMkapk ikyk 'ksG;kaps vkoMhps [kk| vkgs- nq"dkGh

dkGkr 'ksG;k iw.kZi.ks >kMikY;koj jkgw 'kdrkr- ikY;ke/;s

izfFkus] dWfY’kve vkf.k ^v* thoulRo vf/kd izek.kkr vlrs-

'ksG;k] esa<;kaP;k vkgkjke/;s >kMikY;kpk 60 VDds Ik;Zar

lekos’k vlrks-

>kMkaP;k ikY;ke/;s vUu?kVdkaps izek.k pkaxys vlys rjh

R;kr dkgh vik;dkjd ?kVd vlrkr- R;keqGs vUu?kVdkaph

ikpdrk deh gksrs- f’ko.k] ikaxkjk] /kke.k] vklk.kk] HksaM] macj]

vkiVk] fxjhiq"Ik ;k pkjko`{̀kkapk >kMikyk iks"k.k eqY;kaP;k

n`̀"Vhdksukrwu mi;qDr vkgs- ;k pkjko`̀{kkaph ykxoM djrkuk

LFkkfud >kMkauk izk/kkU; |kos- R;k >kMkP;k >kMikY;kph

ikS"Vhdrk egRokph vkgs- ojhy >kMikY;ke/;s ikpd izfFkukaps

izek.k 7 rs 15 % rj ,dw.k ikpd vUu?kVd 50 rs 75 VDds

vlrkr- rlsp gk >kMikyk :pdj vlrks vkf.k dki.khuarj ;k

>kMkauk pkaxyk QqVok ;srks-

Page 36: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

32

>kMikY;krhy vUu?kVdkaps izfr’ksdMk izek.k ¼tyfojghr rRokuqlkj½

v-

Ø-

pkjk

o`̀{k

'kq"d

inkFkZ

izfFkus rarwe;

inkFkZ

fLuX/k

inkFkZ

dcksZnds [kfuts flyhdk pquk LQqjn VWfud

vkEy

Ikpuh;

inkFkZ

,dw.k

ipuh;

inkFkZ

1 vklk.kk 37-52 14-43 15-86 4-01 59-39 6-31 1-80 2-00 0-26 0-60 11-98 73-61

2 f'ko.k 43-60 11-07 35-13 3-48 55-83 8-48 2-57 2-21 0-29 3-61 7-27 52-21

3 /kke.k 37-25 15-45 13-65 6-80 54-73 9-35 2-10 2-27 0-21 0-75 11-14 67-42

4 fxjhiq"i 19-38 15-57 16-78 4-22 55-60 7-83 2-82 2-79 0-21 2-24 10-83 66-12

5 Ikakxkjk 25-00 18-65 26-94 3-40 44-03 6-98 0-49 1-38 0-26 0-26 15-43 72-57

6 macj 30-63 16-97 10-03 1-90 63-25 7-85 0-82 1-87 0-15 1-86 11-45 57-11

7 fcoGk 49-47 11-81 28-91 4-64 48-68 5-96 1-19 1-88 0-26 0-67 7-32 58-67

8 HksaM 32-91 17-50 8-65 7-08 58-41 8-36 1-23 1-38 0-69 0-79 13-78 75-68

9 Q.kl 35-57 13-33 24-17 3-77 51-24 7-49 1-68 2-47 0-26 3-55 6-80 48-70

10 oM 33-50 9-18 23-29 1-42 58-27 7-84 0-93 1-72 0-17 2-13 3-20 46-42

11 Cksj 37-00 7-00 10-77 5-84 68-45 7-94 1-60 2-21 0-36 0-96 4-28 62-70

12 tkaHkwG 46-24 9-28 14-79 4-94 63-95 7-04 0-23 1-28 0-14 5-87 4-72 51-81

13 isVdqGh 47-92 19-68 12-00 6-40 54-92 7-00 2-35 2-40 0-21 2-17 12-57 63-31

14 /kkljk 28-00 10-50 13-78 2-74 66-51 6-47 0-78 2-21 0-17 0-17 12-63 59-40

Page 37: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

33

16- gk;MªksiksfuDl pkjk mRiknu i)rh

Ekkrhfouk QDr ik.;kpk okij d:u IyWfLVdP;k

HkkaM;ke/;s ¼Tray½ eq[;r% r`.̀koxhZ; /kkU;kl eksM vk.kwu

lk/kkj.k 8&10 fnolkai;Zar ok<fo.ks Eg.ktsp gk;MªksiksfuDl

i)rhus pkjk mRiknu ra=- /kkU;kl fdaok fc;k.;kl eksM

vkY;keqGs vUunzO; ek=sr cny gksrks- eksM ;s.;kph izfØ;k

fodjkaeqGs ¼Enzyme½ gksr vlY;keqGs fc;kae/;s lkBfoysyss

vUu?kVdkaps ipukl gyD;k v’kk ;ksX; ?kVdkar :ikarj gksrs-

mnk- LVkpZps lk[kjsr fdaok izfFkukaps vfeuks vkEyke/;s :ikarj

gksrs- ;k ra=kus pkjk mRiknu dj.;klkBh 75&90 VDds {kersps

'ksMusV] Qksxj flLVhe] Vk;ej] IyWfLVd Vªs b- lk/kulkeqxzhpk

okij d:u pkjk fufeZrh 'ksM r;kj djkoh-

i)rh%

,d fdyks fuoMysY;k edk fc;k@/kkU; 2 yh- dkseV

ik.;kr 18&24 rkl fHktr Bsokos-

fHktoysys edk fc;k.ks LoPN vksY;k xks.kikVkr

xaqMkGwu@>kdwu 24 rkl va/kkÚ;k tkxsr@[kksyhr Bsokos-

lk/kkj.ki.ks 24 rklkuarj R;kl eksM ;s.;kl lq:okr gksrs-

eksM vkysys fc;k.ks 3 x 2 QwV vkdkjkP;k LoPN IyWfLVd

Vªs e/;s il:u ?;kos- R;koj cqj’khph ok< gksÅ u;s ;klkBh

5% feBkps ik.kh f’kaiMkos-

rn~uarj nj nksu rklkP;k Qjdkus nksu feuhV ;k izek.kkr

QkWxj i)rhus vFkok >kjhus ik.kh |kos- ,dk Vªsyk izfr fnu

250&300 feyh- ik.kh vko’;d vkgs-

v’kk i)rhus eksM vkysY;k /kkU;kiklwu 8&10 fnolkar

20&25 ls-eh- i;Zar ok< >kysyk 6&8 fdyks

gk;MªksiksfuDl i)rhus ok<foysyk mRre izfrpk fgjok pkjk

r;kj gksrks-

Page 38: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

34

deh rarqe; inkFkZ vkf.k vf/kd fi"Ve; inkFkZ ;keqGs

ikjaikfjd edk pkÚ;kis{kk gk;MªksiksfuDl edk pkjk vf/kd :pdj]

yqlyqf’kr] ikSf"Vd o ponkj vkf.k ipuh; vlrks-

ikjaikfjd i)rhus edk pkjk mRiknukl ykx.kkjk dehr

deh 60 fnolkapk dkyko/kh vkf.k gk;MªksiksfuDl i)rhus 8&10

fnolkr mRiknhr gks.kkÚ;k pkÚ;kph xq.koRrk iq<s fnysY;k rDR;kr

n’kZfoY;kizek.ks vlrs-

tukojkauk pkjk ns.;kps izek.k

tukojkauk ;k i)rhpk pkjk fdrh |kok ;kfo"k;h

dks.krhgh f’kQkjl l/;krjh dj.;kr vkysyh ukgh- ijarq

lk/kkj.kr% nqHkR;k o HkkdM tukojkauk iq<hy izek.ks pkjk nsrk

;sbZy-

1- nqHkrh tukojs& 10&12 fdyks@fnol

2- HkkdM tukojs& 6&8 fdyks@fnol

3- lk/kkj.kr% 20 x 20 P;k 'ksMe/;s 10 tukojkapk pkjk

mRikfnr djrk ;s.ks 'kD; vkgs-

pkjk mRiknu djrkuk ?;ko;kph dkGth

1 pkjk mRiknu 'ksMe/;s neV vkf.k vksylj okrkoj.kkeqGs

cqj’[email protected] ok<.;kph 'kD;rk vlrs Eg.kwu ;ksX;

okrkoj.k Bso.ks vko’;d vkgs- ‘

2 fc;k.ks@/kkU; pkaxys /kqowu ?ksÅup ik.;kr fHktr Bsokos-

izR;sd osGh Vªs pkaxys /kqowu dksjMs d:up okijkosr- Vªs

/kq.;klkBh diMs /kq.;kpk lksMk fdaok Dyksfju;qDr ik.;kpk

okij djkok-

3 ;ksX; fc;k.;kpk okij djkok- rqVds [kjkc fc;k.ks fuoMwu

cktwyk dk<kos-

4 'ksM LoPN vkf.k 'ksMe/;s gok usgeh [ksGrh jkghy ;kph

dkGth ?;koh-

5 Vªs e/kwu ik.;kpk pkaxyk fupjk gksbZy v’kk i)rhus ekaM.kh

djkoh- 'ksokG;qDr ik.;kpk okij d: u;s-

6 pkjk Vªs e/;s tkLr fnol BsÅ u;s-

Page 39: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

35

7 Tokjh] cktjh ;k fidkaps ;k i)rhus pkjk mRiknu d: u;s-

gk;MªksiksfuDl pkÚ;kps Qk;ns

1- nq"dkGtU; ifjfLFkrhr fgjO;k pkÚ;klkBh gs ra= pkaxyk i;kZ;

vkgs-

2- tukojkauk ;k pkÚ;krwu iks"k.kewY; eksB;k izek.kkr miyC/k

gksrkr-

3- pkÚ;kph ikpdrk nsf[ky ok<rs-

4- deh tkxsr] deh ik.;kr] deh dkyko/khr pkjk fufeZrh

djrk ;srs-

5- [kk|kojhy [kpkZr cpr o mRiknukr ok< gks.;kl enr gksrs-

6- gk pkjk tukojs iw.kZi.ks [kkrkr] R;keqGs pkjk ok;k tkr ukgh-

7- o"kZHkj pkjk fufeZrh djrk ;s.ks 'kD; vkgs-

Page 40: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

36

gk;MªksiksfuDl vkf.k ikjaikfjd i)rhus r;kj dsysY;k edk pkÚ;kps jklk;fud i`̀̀Fk%dj.k vkf.k xq.koRrk

vUu?kVd gk;MªksiksfuDl pkÚ;ke/;s izfrfnu xq.koRrsr gks.kkjk cny ikjaikfjd

edk pkjk

¼60

fnolkapk½ 0 1 2 3 4 5 6 7

izfFkus 8-60 8-88 9-14 9-65 11-27 12-58 12-89 13-57 10-67

fLuX/k

inkFkZ

2-56 2-49 2-57 2-88 3-08 3-06 3-21 3-49 2-27

rarqe;

inkFkZ

2-50 2-55 3-07 4-72 5-51 7-56 10-67 14-07 25-92

fi"Ve;

inkFkZ

84-49 84-15 82-87 79-20 77-65 74-04 69-21 66-72 51-78

,dw.k

[kfuts

1-57 1-67 1-84 1-92 2-14 2-44 3-34 3-84 9-36

Page 41: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

37

17- 'ksGh ikyu izdYi vgoky

1 izdYi 50 'ksG;k 2 cksdM

2 'ksGh tkrh dksd.k dU;kG] mLekukcknh] laxeusjh] LFkkfud

3 jkT; egkjk"Vª

4 izdYi eqY; 333480

5 cWad dtZ 250110

6 cht HkkaMoy 83370

7 ijr QsM 6 o"ksZ

8 O;kt nj 12 VDds@fj>oZ cWadsus fuf’pr dsysyk pkyw nj

'ksGh ikyu O;olk;kps vFkZ’kkL=& xawro.kwd ewY;

v-

Ø-

ckc ifj.kke HkkSfrd

?kVd

?kVd

ewY;

,dw.k

v HkkaMoyh [kpZ

1 'ksM 'ksGh& 10 pkS- QqV izfr 'ksGh& 10*50=500 50 60

cksdM& 20 pkS- QqV izfr 'ksGh& 20*2=40 2 60

djMs& 4 pkS- QqV izfr 'ksGh& 4*68=272 68 60 48720

2 brj ik;kHkwr lqfo/kk

3 lkfgR; 100 :- izfr 'ksGh 52 100 5200

4 [kjsnh 'ksGh 50 3900 195000

Page 42: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

38

cksdM 2 5000 10000

,dw.k &1 264120

c vkorhZ [kpZ

5 foek 'ksGh 50 4 VDds 7800

cksdM 2 4 VDds 400

6 i'kwoS|dh; enr 20 :- izfr 'ksGh 52 40 2080

7 pkjk ykxoM 2 ,dj izfr eksle 3 eksle 1500 izfr 2 vkj 9000

eksle@,dj &150

8 i'kq[kk| 'ksGh& 6-75 fdyks izfr 12 ekg& 81 fdyks 50 6 24300

cksdM& 7-5 fdyks izfr 12 ekg& 90 fdyks 2 6 1620

djMs& 6-75 fdyks izfr 12 ekg& 22-5 fdyks 64 6 8640

9 etwjh 12 efgus 1 1250 15000

10 ik.kh] oht] brj 10 izfr 52 10 520

,dw.k& 2 69360

,dw.k ¼1$2½ 333480

11 cht HkkaMoy 83370

12 dtZ 250110

Page 43: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

39

vkfFkZd & rkaf=d ifj.kke

v-Ø- ckc ifj.kke

cksdM 2

'ksG;k 50

v½ mRiknu ckch

1 o;kr ;ko;kpk dkG 10&12 efgus

2 nksu forkrhy varj 8

3 fo.;kph VDdsokjh 85

4 tqGs tUe ns.kkjh 60

5 ,dk o"kkZrhy fors 1-5

6 uj eknh izek.k 1-5

7 Ek`̀R;w nj& o;Ld 5

djMs 15

8 djMkaps foØh ;ksX; o; 8&9

9 2Ú;k o"kkZrwu dGikrwu 'ksG;k cny.;kps izek.k 20 VDds

c [kpkZps ifjek.k

1 izR;sd tkxk xjt & 'ksGh 10 pkS-Qw-

cksdM 20 pkS-Qw-

djMs 4 pkS-Qw-

Page 44: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

40

2 cka/kdke ewY; izfr pkS- QwV 60

3 lkfgR; izfr 'ksGh 100

4 pkjk tfeu 2 ,dj

ykxoM [kpZ izfr ,dj izfr eksle 1500

5 Ik’kw[kk| & 'ksGh 6-75 fd-xzW- izfr ekg

cksdM 7-5 fd-xzW- izfr ekg

djMs 3-75 fd-xzW- izfr ekg

6 i'kw[kk| nj :- izfr fdyks 6

7 etwj 1

etwjh nj 1250 izfr ekg

8 foek 4 VDds nj

9 i'kw oS|dh; [kpZ :- izfr o;Ld izfr o"kZ 40

ik.kh] oht o brj :- izfr o;Ld izfr o"kZ 10

d mRiUu ifjek.k

1 djMs uj foØh izfr djMw

2 djMs eknh foØh izfr djMw

3 fu:i;ksxh eknh foØh

4 fu:i;ksxh uj foØh

5 fjdkeh iksrh foØh & 13-3 iksrh izfr Vu& :-

izfr iksrs

10

Page 45: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

41

M½ ijrQsM

1 ijrQsM dkyko/kh 6 o"ksZ

2 ok<ho eqnr 1 o"ksZ

3 O;kt nj 12 o"ksZ

v-

Ø-

Ckkc o"kZ

1 2 3 4 5 6

v HkkaMoyh [kpZ

1 HkkaMoyh [kpZ 264120

c vkorhZ

2 fgjok pkjk

ykxoM

9000 9000 9000 9000 9000 9000

2 ,dj {ks=kr

rhu _rwr izfr

,dj :-

500@&

izek.ks ykxoM

4500*2 4500*2 4500*2 4500*2 4500*2 4500*2

3 [kk|

'ksGh 24300 24300 24300 24300 24300 24300

81*6*50 81*6*50 81*6*50 81*6*50 81*6*50 81*6*50

Page 46: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

42

cksdM 1620 1620 1620 1620 1620 1620

90*6*2 90*6*2 90*6*2 90*6*2 90*6*2 90*6*2 djMs 8640 17280 8640 17280 8640 17280

22-

5*6*64 22-

5*6*64 22-

5*6*64 22-

5*6*64 22-

5*6*64 22-

5*6*64 4 vkS"k/ks 2080 2080 2080 2080 2080 2080

40*52 40*52 40*52 40*52 40*52 40*52 5 foek 7800 7800 7800 7800 7800 7800

4 VDds 4 VDds 4 VDds 4 VDds 4 VDds 4 VDds

6 brj 520 520 520 520 520 520

10*52 10*52 10*52 10*52 10*52 10*52 7 etwj 15000 15000 15000 15000 15000 15000

1250*12 1250*12 1250*12 1250*12 1250*12 1250*12 ,dw.k [kpZ 59960 68600 59960 68600 59960 68600

d mRiUu

1 foØh 0 0 5000 0 5000 0

cksdM 2500 2500*2 2500*2

'ksGh 2000 0 2000 2000 2000 2000 2000 10*2000 10*2000 10*2000 10*2000 10*2000 10*2000

Page 47: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

43

djMs u

2000@djMw

32

64000 10600 64000 10600 64000 10600

32*2000 52*2000 32*2000 52*2000 32*2000 52*2000 32 53 32 53 32 53

djMs u

1500@djMw

32

48000 79500 48000 79500 48000 79500

32*1500 53*1500 32*1500 53*1500 32*1500 53*1500 32 53 32 53 32 53

2 fjdkes iksrs

foØh @izfr

iksrs : 10@&

izek.ks

174 280 174 280 174 280

,dw.k mRiUu 96174 205708 137174 205708 137174 205708

M ,dw.k uQk 36214 137108 77214 137108 77214 137108

b fuOoG uQk 227906 52071 34216 63366 25595 40750

Page 48: x®ok fo|kihB layXu MkWu ckWLdks Ñkh egkfo|ky;] lqydks.kkZ ... · eV.kklkBh ikGY;k tkrkr- lglk dksd.k iVV¸kkrhy ’ksG;k g;k eV.kklkBhp ikGY;k tkrkr- R;keqGs tUe.kkÚ;k djM;kaps

44

ijrQsM osGki=d

v-Ø- o"kZ [kpZ uQk 2&3 dtZ ijrQsM fuOoG

uQk

4&8

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 96174 59960 36214 250110 30013 0 30013 6201

2 2057708 68600 137108 250110 30013 55024 85037 52071

3 137174 59960 77214 195086 23410 19508 42918 34296

4 205708 68600 137108 175578 21069 52673 73742 63366

5 137174 59960 77214 122905 14748 36871 51619 25595

6 205708 68600 137108 86034 10304 86034 96358 40750

mijksDr izdYi vgoky gk 50 'ksG;k o 2 cksdM brD;k {kersP;k 'ksGhikyu izdYikdfjrk uequk@

iFkn’khZ izdYi vgoky vkgs- 100 'ksG;k o 2 cksdM vFkok 500 'ksG;k o 25 cksdM {kerspk izdYi vgoky

r;kj djrkuk i'kq/kukP;k la[;suqlkj ojhy ifj.kkekae/;s ;ksX; rks cny dj.;kr ;kok-