1© 2011 Ñúþç íà õèìèöèòå â Áúëãàðèÿ

Þáèëåè 2011

Ïðîôåñîð Ñòîéêî Ôàêèðîâ íà 75 ãîäèíè

Íà 19 ÿíóàðè 2011 ã. åäèíîò íàé-èçòúêíàòèòå áúëãàðñêèó÷åíè â îáëàñòòà íà ïîëèìå-ðèòå ïðîô. äí Ñòîéêî Ôàêè-ðîâ íàâúðøè 75 ãîäèíè. Òîé åðîäåí â ñ. Ëåøíèöà, Ëîâåøêî.Çàâúðøâà õèìèÿ â Ñîôèéñêèÿóíèâåðñèòåò ïðåç 1959 ã. è âåä-íàãà ñëåä òîâà ïîñòúïâà êàòîàñèñòåíò òàì. Äâå ãîäèíè ïî-êúñíî ñòàâà àñïèðàíò íà àêàä.Â. À. Êàðãèí â Ìîñêîâñêèÿóíèâåðñèòåò. Íåãîâàòà êàíäè-

äàòñêà äèñåðòàöèÿ ïîäêðåïÿ ñõâàùàíèÿòà íà øêîëàòàíà Êàðãèí çà ñúùåñòâóâàíåòî íà îïðåäåëåí ïîðÿäúê âàìîðôíèòå ïîëèìåðè. Ïðåç ñåäåìäåñåòòå ãîäèíè Ñò.Ôàêèðîâ ñïåöèàëèçèðà â óíèâåðñèòåòà â Ìàéíö, Ãåðìà-íèÿ, êàòî Õóìáîëäòîâ ñòèïåíäèàíò, ïðè âèäíèÿ íåìñêèó÷åí ïðîô. Å. Â. Ôèøåð. Ðåçóëòàòèòå îò èçñëåäâàíèÿòàìó òàì âúðõó ôèçè÷åñêàòà ñòðóêòóðà íà ïîëèåòèëåíòå-ðåôòàëàòà ñà ïóáëèêóâàíè â 3 íàó÷íè ñòàòèè è ñà öèòè-ðàíè íàä 500 ïúòè.

Ïðåç 1972 ã. Ñò. Ôàêèðîâ ñòàâà äîöåíò, ïðåç 1982 ã.çàùèòàâà äîêòîðñêà äèñåðòàöèÿ, à îò 1987 ã. äî ïåíñèî-íèðàíåòî ñè ïðåç 2003 ã. å ïðîôåñîð ïî ïîëèìåðè â Õè-ìè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò.

Ïðåç îñåìäåñåòòå ãîäèíè ïðîô. Ôàêèðîâ, ðàáîòåéêèïî ñúâìåñòåí ïðîåêò ñ ïðîô. Äæ. Ì. Øóëòö â Óíèâåðñè-òåòà â Äåëàóåð, ÑÀÙ, äåìîíñòðèðà è èçñëåäâà ôåíîìå-íà „õèìè÷åñêî îçäðàâÿâàíå“ â ïîëèêîíäåíçàöèîííè ïî-ëèìåðè è èçó÷àâà èçâúðøâàùèòå ñå â òÿõ ìåæäóìîëå-êóëíè ðåàêöèè, âîäåùè äî ôîðìóëèðàíîòî îò íåãî ÿâëå-íèå „õèìè÷åñêè îáóñëîâåíà äèôóçèÿ“. Ñëåäâàò ðåäèöàñèñòåìíè è îñíîâîïîëàãàùè èçñëåäâàíèÿ âúðõó òðàíñ-ðåàêöèèòå â ñúïîëèêîíäåíçàòè. Äàäåíèòå îò ïðîô. Ôà-êèðîâ äåôèíèöèè íà ïðîöåñèòå ñà øèðîêî ïîäêðåïåíèïî-êúñíî îò äðóãè èçñëåäîâàòåëè.

Ïðåç äåâåòäåñåòòå ãîäèíè ïðîô. Ôàêèðîâ, ñúâìåñòíîñ ïðîô. Ô. Õ. Áàëòà-Êàéåõà îò Ìàäðèäñêèÿ óíèâåðñè-òåò, çàïî÷âà ñèñòåìíè èçñëåäâàíèÿ âúðõó ìèêðîòâúð-äîñòòà íà ïîëèìåðèòå. Òåõåí ïëîä å åäíà îòëè÷íà ñúâ-ìåñòíî íàïèñàíà ìîíîãðàôèÿ, êàêòî è ìíîãî èíòåðåñ-íèòå è îðèãèíàëíè ðåçóëòàòè îïèñâàùè àíàëèòè÷íàòàâðúçêà ìåæäó òåìïåðàòóðàòà íà âñòúêëÿâàíå è ìèêðî-òâúðäîñòòà íà àìîðôíèòå ïîëèìåðè.

Ïðåç ïîñëåäíèòå äâå äåñåòèëåòèÿ ïðîô. Ôàêèðîâòâúðäå óñïåøíî ðàáîòè âúðõó íîâ òèï ïîëèìåðíè êîì-ïîçèòè − óñèëåíè ñ ìèêðîôèáðèëè è íàíîôèáðèëè ñïîòåíöèàëíè ïðèëîæåíèÿ â åæåäíåâèåòî, òåõíèêàòà èçà áèîìåäèöèíñêè öåëè.

Ïðîô. Ôàêèðîâ, çàåäíî ñ ïîêîéíèÿ ïðîô. Èâàí Ïàíà-éîòîâ, ïîñòàâèõà îñíîâèòå íà îáó÷åíèåòî ïî ïîëèìåðèâ Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò. Òåõíèÿò îòëè÷åí ó÷åáíèê,èçëÿçàë â íÿêîëêî èçäàíèÿ, å îñíîâíî ïîìàãàëî çà íÿ-êîëêî ïîêîëåíèÿ ñòóäåíòè. Ïðîô. Ôàêèðîâ îñíîâà è ìî-äåðíàòà ëàáîðàòîðèÿ „Ñòðóêòóðà è ñâîéñòâà íà ïîëèìå-ðèòå“ â óíèâåðñèòåòà, íà êîéòî áåøå è çàìåñòíèê ðåê-òîð. Ïîä íåãîâî ðúêîâîäñòâî ñà çàùèòåíè 36 äèïëîìíèðàáîòè è 12 äîêòîðñêè äèñåðòàöèè. Òîé å àâòîð è ñúàâ-òîð íà íàä 300 íàó÷íè ïóáëèêàöèè â ìåæäóíàðîäíè ñïè-ñàíèÿ, íà 36 àâòîðñêè ñâèäåòåëñòâà çà èçîáðåòåíèÿ èíà 10 àìåðèêàíñêè ïàòåíòà. Ïóáëèêàöèèòå ìó ñà öèòè-ðàíè íàä 2500 ïúòè.

Ïðîô. Ôàêèðîâ èìà èçêëþ÷èòåëíà ìåæäóíàðîäíà àê-òèâíîñò è ïðèçíàíèå. Îñâåí Õóìáîëäòîâ ñòèïåíäèàíòòîé å ïîëó÷èë Õóìáîëäòîâàòà èçñëåäîâàòåëñêà íàãðàäà(ïðåç 2000 ã.), ðàáîòèë å êàòî ñòèïåíäèàíò íà ìèíèñòåð-ñòâàòà íà îáðàçîâàíèåòî íà Åãèïåò, Èíäèÿ, Èñïàíèÿ,Òóðöèÿ, Ïîðòóãàëèÿ, êàêòî è íà ßïîíñêîòî äðóæåñòâîçà ðàçâèòèå íà íàóêàòà, Àìåðèêàíñêàòà èíôîðìàöèîííààãåíöèÿ è íà ÍÀÒÎ â Èñïàíèÿ. Áèë å ãîñòóâàù ïðîôå-ñîð çà ïðîäúëæèòåëíè ïåðèîäè îò âðåìå â óíèâåðñèòå-òèòå â Ìàéíö è Êàéçåðñëàóòåðí (Ãåðìàíèÿ), Äåëàóåúð,Ñèíñèíàòè (ÑÀÙ), Ìèíüî (Ïîðòóãàëèÿ), Íàöèîíàëíèÿöåíòúð çà íàó÷íè èçñëåäâàíèÿ â Ìàäðèä (Èñïàíèÿ),Áîñôîðñêèÿ óíèâåðñèòåò â Èñòàíáóë (Òóðöèÿ). Îò 2004ãîäèíà è ïîíàñòîÿùåì ïðîô. Ôàêèðîâ å ãîñòóâàù ïðî-ôåñîð â Óíèâåðñèòåòà â Îêëàíä (Íîâà Çåëàíäèÿ). Òîéå ÷ëåí íà ðåäàêöèîííèòå êîëåãèè íà 7 ïðåñòèæíè ìåæ-äóíàðîäíè ïîëèìåðíè ñïèñàíèÿ. ×óæäåñòðàíåí ÷ëåí åè íà Íàó÷íèÿ ñúâåò íà Èíñòèòóòà çà ïîëèìåðíè èçñëåä-âàíèÿ â Äðåçäåí, Ãåðìàíèÿ, êàêòî è ïî÷åòåí ÷ëåí íàÑðåäíî-ãåðìàíñêàòà àêàäåìèÿ çà ïîëèìåðíè èíîâàöèè(2009 ã.).

Ïðîô. Ôàêèðîâ å ó÷àñòâàë â íàä 150 ìåæäóíàðîäíèíàó÷íè ñèìïîçèóìà è êîíôåðåíöèè êàòî â 15 îò òÿõ åèçíåñúë ïëåíàðíè èëè ãëàâíè äîêëàäè, êàêòî è íàä 120ïîêàíåíè íàó÷íè äîêëàäà â óíèâåðñèòåòè è íàó÷íè öåí-òðîâå â Ïîëøà, Ãåðìàíèÿ, ÑÀÙ, Ãúðöèÿ, Èíäèÿ, ßïî-íèÿ, Øâåéöàðèÿ, Åãèïåò, Òóðöèÿ, Ïîðòóãàëèÿ, Áåëãèÿ,Ôðàíöèÿ, Íîâà Çåëàíäèÿ, Êîðåÿ, Êèòàé, ÎñòðîâèòåÔèäæè, Àâñòðàëèÿ è äð.

2

 êà÷åñòâîòî ìó íà èçòúêíàò ó÷åí ïðîô. Ôàêèðîâ åáèë ÷ëåí íà íàó÷íèòå è îðãàíèçàöèîííè êîìèòåòè íàðåäèöà íàöèîíàëíè è ìåæäóíàðîäíè ñèìïîçèóìè è êîí-ôåðåíöèè â îáëàñòòà íà ïîëèìåðèòå (â Ïîëøà, ÑÀÙ,Òóðöèÿ, Ôðàíöèÿ, Ïîðòóãàëèÿ, Ãåðìàíèÿ è äð.).

Îñîáåíî óâàæåíèå çàñëóæàâà àêòèâíîñòòà íà ïðîô.Ôàêèðîâ êàòî àâòîð èëè ðåäàêòîð íà ãîëÿì áðîé (12)ìîíîãðàôè÷íè êíèãè â îñíîâíè îáëàñòè íà ôèçèêàòà èôèçèêîõèìèÿòà íà ïîëèìåðèòå, ïðè òîâà ïóáëèêóâàíèîò íàé-ïðåñòèæíè ñâåòîâíè èçäàòåëñòâà. Äâå îò òåçèìó êíèãè ñå ïðåäëàãàò è êàòî îí-ëàéí âàðèàíò. Íåãîâèÿòìåæäóíàðîäåí àâòîðèòåò â òåçè îáëàñòè íà ïîëèìåðíà-òà íàóêà ìó ïîìàãà äà ïðèâëå÷å çà ñúàâòîðè íàé-âèäíè-òå ñúâðåìåííè ñïåöèàëèñòè. Ñïåöèàëíî çàñëóæàâà äàñå îòáåëåæè, ÷å êíèãàòà „Handbook of Engineering Bio-polymers: Homopolymers, Blends and Composites“, Han-ser Publishers, Munich, 2007, å ñïåöèàëíî ïîñâåòåíà íà70-ãîäèøíèíàòà íà ïðîô. Ôàêèðîâ.

Ïî ïîâîä 75-ãîäèøíèÿ þáèëåé íà ïðîô. Ñòîéêî Ôà-êèðîâ íèå, íåãîâèòå êîëåãè è ïðèÿòåëè, ìó æåëàåì íàé-ñúðäå÷íî îòëè÷íî çäðàâå è îùå ìíîãî óñïåõè! Íåêà íå-ãîâàòà íåèç÷åðïàåìà åíåðãèÿ íå ñåêâà îùå äúëãè, äúëãèãîäèíè!

È. Øîïîâ

Ïðîô. äí Äèìî Íèêîëîâ Ïëàòèêàíîâ íà 75 ãîäèíè

Äèìî Íèêîëîâ Ïëàòèêàíîâå ðîäåí íà 2 ôåâðóàðè 1936 ã.â Ñîôèÿ. Ñëåä çàâúðøâàíåòîíà ãèìíàçèÿ â Ñîôèÿ (1953 ã.),òîé ñëåäâà õèìèÿ â Ñîôèé-ñêèÿ óíèâåðñèòåò (ÑÓ) è â1958 ã. ñå äèïëîìèðà ñúñ ñïå-öèàëíîñò „õèìèê-íåîðãà-íèê“. Äèïëîìíàòà ìó ðàáîòà âîáëàñòòà íà êîëîèäíàòà õè-ìèÿ å áèëà ðàçðàáîòåíà â êà-òåäðà „Ôèçèêîõèìèÿ“. Íåãî-âàòà íàó÷íà êàðèåðà çàïî÷âà

èìåííî â òàçè êàòåäðà íà ÑÓ „Ñâ. Êë. Îõðèäñêè“, êîÿòîñå îêàçâà ëþáèìîòî ìó ðàáîòíî ìÿñòî çà öÿë æèâîò.Êàòî ìëàä àñèñòåíò òîé ïîäãîòâÿ ñâîÿòà äèñåðòàöèÿ çàäîêòîðñêà ñòåïåí („êàíäèäàò íà õèìè÷åñêèòå íàóêè“,1968 ã.) ïîä ðúêîâîäñòâîòî íà ãîëåìèÿ áúëãàðñêè ó÷åíïðîô. äí Àëåêñåé Øåëóäêî, à ñêîðî ñëåä òîâà ñå õàáèëè-òèðà êàòî äîöåíò (1970 ã.). Ïðåç 1973−1974 ã., êàòî ñòè-ïåíäèàíò íà ôîíäàöèÿ „Àëåêñàíäúð ôîí Õóìáîëò“, òîéïðîâåæäà íàó÷íè èçñëåäâàíèÿ ïðè âèäíèÿ ãåðìàíñêèêîëîèäåí õèìèê ïðîô. Àðìèí Âàéñ â Ìþíõåíñêèÿ óíè-âåðñèòåò. Äèñåðòàöèÿòà ìó çà íàó÷íàòà ñòåïåí „äîêòîðíà õèìè÷åñêèòå íàóêè“ å óñïåøíî çàùèòåíà ïðåç 1989 ã.,à ãîäèíà ïî-êúñíî òîé å èçáðàí çà ïðîôåñîð ïî ôèçèêî-õèìèÿ. Ñúùî â 1989 ã. ïðîô. äí Ä. Ïëàòèêàíîâ íàñëåäÿ-

âà ñâîÿ ó÷èòåë àêàä. Øåëóäêî êàòî ðúêîâîäèòåë íà êà-òåäðàòà ïî ôèçèêîõèìèÿ â ñâîÿòà Àëìà Ìàòåð, êîÿòîêàòåäðà òîé îãëàâÿâà äî êðàÿ íà 1999 ã.  ïðîäúëæåíèåíà 35 ãîäèíè òîé ïðåïîäàâà îñíîâíèÿ êóðñ ïî ôèçèêî-õèìèÿ â ÕÔ-ÑÓ. Ðúêîâîäè ðåäèöà äèïëîìíè ðàáîòè èäèñåðòàöèè è òàêà âúâåæäà ìíîãî ìëàäè õîðà â íàó÷íèèçñëåäâàíèÿ.

Åäíîâðåìåííî ñ òàçè ñâîÿ îñíîâíà íàó÷íà è ïðåïîäà-âàòåëñêà ðàáîòà, ïðîô. Äèìî Ïëàòèêàíîâ àêòèâíî ó÷àñò-âà â ïîäïîìàãàíåòî, ðúêîâîäåíåòî è îöåíÿâàíåòî â íàó-êàòà è âèñøåòî îáðàçîâàíèå ó íàñ, êàòî äúëãîãîäèøåí÷ëåí íà òðè íàó÷íè ñúâåòà (ÍÑ íà Èíñòèòóòà ïî ôèçèêî-õèìèÿ â ÁÀÍ, íà ÑÍÑ ïî ôèçèêîõèìèÿ ïðè ÂÀÊ è íàÔÑ è ÔÍÑ íà ÕÔ-ÑÓ), êàòî ÷ëåí íà Àêàäåìè÷åñêèÿñúâåò íà ÑÓ (1995−2003 ã.), êàòî ÷ëåí íà Õèìè÷åñêàòàêîìèñèÿ (1990−1997 ã.) è íà Ïðåçèäèóìà (1997−2003 ã.)íà Âèñøàòà àòåñòàöèîííà êîìèñèÿ, êàòî çàì.-äåêàí íàÕÔ-ÑÓ (1970−1972 ã.), êàòî çàìåñòíèê ðúêîâîäèòåë íàÍàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêèÿ ñåêòîð íà ÑÓ (1979−1988 ã.),êàòî âèöåïðåçèäåíò íà Ìåæäóíàðîäíàòà ôîíäàöèÿ„Ñâ.Ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé“ (îò 1998 ã.), êàòî ïðåäñåäàòåëíà Õóìáîëòîâèÿ ñúþç â Áúëãàðèÿ (2002−2006 ã.) è äð.

Íàó÷íèòå ðåçóëòàòè íà ïðîô. Ä. Ïëàòèêàíîâ ñà ïó-áëèêóâàíè â îêîëî 120 ñòàòèè â íàó÷íàòà ëèòåðàòóðà.Òîé ñúùî å ïóáëèêóâàë â ñúàâòîðñòâî ñ àêàäåìèê Ä.Åêñåðîâà òðè îáøèðíè ãëàâè â êíèãè: „Òúíêè òå÷íèôèëìè“ âúâ „Fundamentals of Interface and ColloidScience“, Hans Lyklema (Ed.), Elsevier, 2005 ã.; „Ñèìå-òðè÷íè òúíêè òå÷íè ôèëìè ñ ôëóèäíè ïîâúðõíîñòè“ â„Emulsions and Emulsion Stability“, Johan Sj`blom (Ed.),Taylor & Fransis, 2006 ã.; „Ïîâúðõíîñòíè ñèëè è íàíî-ðàçìåðíè ÿâëåíèÿ âúâ âîäíè ôèëìè ñúäúðæàùè íå-éîíîãåííè ïîëèìåðíè ñúðôàêòàíòè“ â „Nanoscience:Colloidal and Interfacial Aspects“, Victor Starov (Ed.),Taylor & Fransis, 2010 ã. Òå ñà ðåäàêòîðè è ñúñòàâèòåëèíà êíèãàòà „Highlights in Colloid Science“, Dimo Platika-nov, Dotchi Exerowa (Eds.), Wiley-VCH, 2009 ã., êîÿòîñúäúðæà 16 îáçîðíè ãëàâè îò âîäåùè êîëîèäíè õèìèöèîò öÿë ñâÿò. Íàó÷íèòå ïóáëèêàöèè íà ïðîô. Äèìî Ïëà-òèêàíîâ ñà íàìåðèëè øèðîê îòçâóê â íàó÷íàòà ëèòåðà-òóðà, êúäåòî áðîÿò íà öèòèðàíèÿòà ìó å ÷åòèðèöèôðåíî÷èñëî.

Ïðîôåñîð Ïëàòèêàíîâ å øèðîêî èçâåñòåí íà êîëîèä-íèòå õèìèöè â ÷óæáèíà è å àêòèâåí ÷ëåí íà òàçè ìåæäó-íàðîäíà íàó÷íà îáùíîñò. Ïîðàäè íåãîâèòå îðèãèíàëíèíàó÷íè èçñëåäâàíèÿ è ïóáëèêàöèè, òîé ìíîãîêðàòíî åêàíåí çà äîêëàäè íà ìåæäóíàðîäíè êîíôåðåíöèè, êàêòîè íà ñåìèíàðè âúâ âîäåùè íàó÷íè èíñòèòóöèè â ìíîãîñòðàíè. Áèë å ÷ëåí íà ðåäèöà íàó÷íè êîìèòåòè íà êîíôå-ðåíöèè, êàòî ïðåç 1997 ã. òîé å ñúïðåäñåäàòåë íà 9thInternational Conference on Surface and Colloid Science,íàé-ãîëåìèÿ ñâåòîâåí íàó÷åí ôîðóì â òàçè íàóêà. Áèëå ÷ëåí íà ðåäàêöèîííèòå êîëåãèè íà òðè ïðåñòèæíèìåæäóíàðîäíè íàó÷íè ñïèñàíèÿ: Advances in Colloidand Interface Science, Colloids and Surfaces A, Colloidand Polymer Science. Ïðåç 1997 ã., êàòî ïîêàíåí ãîñò-

3

ðåäàêòîð â àìåðèêàíñêîòî ñïèñàíèå „Journal of Disper-sion Science and Technology“, òîé ñúñòàâÿ è ðåäàêòèðàñïåöèàëíà êíèæêà, ïîñâåòåíà íà áúëãàðñêàòà êîëîèäíàíàóêà, â êîÿòî àâòîðèòå íà âñè÷êè ñòàòèè ñà áúëãàðè.Îò 2005 ã. íàñàì òîé å ñåêöèîíåí ñúðåäàêòîð â „CurrentOpinion in Colloid and Interface Science“ − êîëîèäíîòîñïèñàíèå ñ íàé-ãîëÿì èìïàêò ôàêòîð. Ïðåç 1998 ã. òîéå èçáðàí çà ÷ëåí íà ñúâåòà, à ïî-êúñíî è çà ïðåçèäåíò(2000−2003 ã.) íà International Association of Colloid andInterface Scientists (IACIS); ïîíàñòîÿùåì òîé ïðîäúëæà-âà äà å ÷ëåí íà ñúâåòà íà IACIS. Áèë å ñúùî ÷ëåí íàÏîñòîÿííèÿ êîìèòåò íà European Chemistry at InterfacesConferences (1990−2005 ã.) è íà êîìèòåòà íà Physical &Biophysical Chemistry Division of IUPAC (2004−2008 ã.).

Íàó÷íèòå ïðèíîñè íà ïðîô. äí Äèìî Ïëàòèêàíîâ ñàãëàâíî â îáëàñòòà íà òúíêèòå òå÷íè ôèëìè, òå÷íè ïî-âúðõíîñòè, òðèôàçåí êîíòàêò, îìîêðÿíå è äð. Ïîëó÷åíè-òå îðèãèíàëíè ðåçóëòàòè ñòèìóëèðàò íîâè íàïðàâëåíèÿâ îáëàñòòà íà òúíêèòå òå÷íè ôèëìè è ôèçèêîõèìèÿòàíà ïîâúðõíîñòíèòå ÿâëåíèÿ. Ïî÷òè âñè÷êè òåçè ðåçóë-òàòè ñà åêñïåðèìåíòàëíè.  ïîâå÷åòî ñëó÷àè óíèêàëíèåêñïåðèìåíòàëíè ìåòîäè ñå ðàçðàáîòâàò ñïåöèàëíî çàñúîòâåòíèòå èçñëåäâàíèÿ. Îêîëî 20 òàêèâà ìåòîäà ïîç-âîëÿâàò èçìåðâàíåòî íà âàæíè ïàðàìåòðè, õàðàêòåðèçè-ðàùè èçó÷àâàíàòà ñèñòåìà (îìîêðÿù ôèëì, ïåíåíôèëì, ÷åðåí ôèëì è ò.í.) è íåéíèòå ñâîéñòâà.

Åäíà îðèãèíàëíà åêñïåðèìåíòàëíà êëåòêà, ðàçðàáî-òåíà çà ïîëó÷àâàíåòî è èçñëåäâàíåòî íà ìèêðîñêîïè÷-íè, êðúãëè, îìîêðÿùè òå÷íè ôèëìè âúðõó òâúðäà ïî-âúðõíîñò, ñå îêàçâà ìíîãî åôåêòèâíà è å èçïîëçâàíà îòìíîãî èçñëåäîâàòåëè â ðàçëè÷íè ñòðàíè. Ìèêðî-èíòåð-ôåðîìåòðè÷íàòà òåõíèêà íà Øåëóäêî è Åêñåðîâà å äî-ðàçâèòà çà òàçè åêñïåðèìåíòàëíà êëåòêà. ×ðåç òîçè ìå-òîä ôîðìàòà íà òðèôàçíèÿ êîíòàêò ãàç/òå÷åí ôèëì +ìåíèñêóñ/òâúðäà ïîâúðõíîñò å ïîäðîáíî èçó÷åíà â äè-íàìè÷íè è ðàâíîâåñíè óñëîâèÿ. Åêñïåðèìåíòàëíèòåäàííè çà ðàçâèòèåòî íà „äèìïëèíãà“ â íà÷àëíèòå ñòà-äèè íà îáðàçóâàíå íà åäèí îìîêðÿù ôèëì ñà âïîñëåä-ñòâèå èçïîëçâàíè çà ðàçðàáîòâàíå íà õèäðîäèíàìè÷íàòàòåîðèÿ íà òîâà ÿâëåíèå. Ðàâíîâåñíèÿò ïðîôèë íà ïðå-õîäíàòà çîíà ìåæäó îìîêðÿùèÿ ôèëì è òå÷íèÿ ìåíèñ-êóñ å åêñïåðèìåíòàëíî ïîëó÷åí è ÷ðåç òåîðèÿòà íà ðàç-êëèíÿùîòî íàëÿãàíå ñà ïðåñìåòíàòè äàííè çà „êîíòàêò-íàòà äåáåëèíà“.

Èçñëåäâàíè ñà ñúùî ïîâúðõíîñòíèòå ñèëè â òúíêèîìîêðÿùè ôèëìè. Èçìåðåíàòà èçîòåðìà ðàçêëèíÿùîíàëÿãàíå/äåáåëèíà íà ôèëìà ïðè îìîêðÿùè ôèëìè îòáåíçåí âúðõó æèâàê ïîêàçâà ñëîæåí õàðàêòåð íà ìîëå-êóëíèòå âçàèìîäåéñòâèÿ â òàçè ñèñòåìà. Âîäíè îìîêðÿ-ùè ôèëìè (ñúñ èëè áåç äîáàâåí ÐÅÎ-ÐÐÎ-ÐÅÎ áëîê-êîïîëèìåð, êàêòî è õèäðîôîáíî ìîäèôèöèðàí èíóëèíãðàôò-ïîëèìåð) âúðõó ñòîïåí êâàðö èëè âúðõó ñèëèöèåâêàðáèä ñà èçó÷åíè ïîäðîáíî. Òÿõíàòà ñòàáèëíîñò ñèëíîçàâèñè îò êîíöåíòðàöèÿòà íà åëåêòðîëèòà è îáðàáîòêàòàíà òâúðäàòà ïîâúðõíîñò. Èçìåðåíèòå ïî äèíàìè÷íèÿìåòîä èçîòåðìè íà ðàçêëèíÿùîòî íàëÿãàíå ñà èíòåðïðå-

òèðàíè ñ òåîðèèòå íà Âàíäåðâààëñîâèòå, åëåêòðîñòà-òè÷íèòå è ñòåðè÷íèòå ïîâúðõíîñòíè ñèëè è òàêà åëåê-òðîñòàòè÷íàòà è ñòåðè÷íàòà ñòàáèëèçàöèÿ íà òåçè îìî-êðÿùè ôèëìè å ðàçãðàíè÷åíà. Ïîâúðõíîñòíèòå ñèëè âíåâîäíè ïåííè ôèëìè ñà èçñëåäâàíè ïðè ôèëìè îò áåí-çåí è õëîðáåíçåí. ×ðåç èçìåðâàíå ïî äèíàìè÷íèÿ ìåòîäíà èçîòåðìèòå ðàçêëèíÿùî íàëÿãàíå/äåáåëèíà íà ôèë-ìà, åôåêòúò íà åëåêòðîìàãíèòíîòî çàêúñíåíèå íà äèñ-ïåðñèîííèòå ìîëåêóëíè âçàèìîäåéñòâèÿ å îïèòíî óñòà-íîâåí è ñà ïðåñìåòíàòè ñòîéíîñòè íà Õàìàêåðîâàòàêîíñòàíòà è äúëæèíàòà íà Ëîíäîíîâàòà âúëíà.

Åêñòåíçèâíè èçñëåäâàíèÿ íà ÷åðíèòå ïåííè ôèëìè −îáèêíîâåíè (CBF) è íþòîíîâè (NBF) − ñà ïðîâåäåíèïî íÿêîëêî óíèêàëíè åêñïåðèìåíòàëíè ìåòîäà. ×ðåç äå-ôîðìàöèÿ íà ÷åðåí ôèëì â åëåêòðè÷åñêî ïîëå ñà äîêàçà-íè îáðàòèìîñòòà íà ïðåõîäà îò CBF êúì NBF è îáðàòíî,êàêòî è åëåêòðîíåóòðàëíîñòòà íà íàé-òúíêèòå NBF. Èç-ìåðåíàòà íàäëúæíà åëåêòðîïðîâîäíîñò è ïðåíîñíèòå÷èñëà íà éîíèòå â ÷åðíèòå ôèëìè äàâàò èíôîðìàöèÿîòíîñíî òÿõíàòà ñòðóêòóðà: òðèñëîéíà ñòðóêòóðà çà CBF,äîêàòî NBF å áèñëîé îò àìôèôèëíè ìîëåêóëè. Äðóãèíîâè ìåòîäè ïîçâîëÿâàò èçìåðâàíåòî íà ôèëìíîòî íà-ïðåæåíèå è ëèíåéíîòî íàïðåæåíèå íà NBF. Íàìåðåíîå, ÷å ôèëìíîòî íàïðåæåíèå íà NBF îò ðàçòâîðè íà íà-òðèåâ äîäåöèëñóëôàò å ïîñòîÿííî â øèðîê èíòåðâàëîò ñòàòè÷íè è äèíàìè÷íè óñëîâèÿ; íå å òàêà, îáà÷å, ïðèNBF îò ðàçòâîðè íà ôîñôîëèïèäè. Îïðåäåëåíè ñà ñòîé-íîñòèòå íà ëèíåéíîòî íàïðåæåíèå íà NBF îò ðàçòâîðèíà íàòðèåâ äîäåöèëñóëôàò − ïîëîæèòåëíè ïðè íèñêè èîòðèöàòåëíè ïðè âèñîêè êîíöåíòðàöèè íà åëåêòðîëèòâ ðàçòâîðà.

Ïðîïóñêëèâîñòòà íà ãàç ïðåç ïåííèòå ôèëìè â íÿêîë-êî ñëó÷àÿ å èçìåðåíà ÷ðåç äâà íîâîðàçðàáîòåíè ìåòîäà.Êîåôèöèåíòúò íà ãàçîâà ïðîïóñêëèâîñò íà NBF ñèëíîçàâèñè îò êîíöåíòðàöèÿòà íà ñúðôàêòàíòà. Òàçè çàâèñè-ìîñò å â äîáðî ñúãëàñèå ñúñ çàðîäèøîîáðàçóâàòåëíàòàòåîðèÿ íà ôëóêòóàöèîííîòî âúçíèêâàíå íà íàíîäóïêè,îòãîâîðíè çà ñòàáèëíîñòòà è ïðîïóñêëèâîñòòà íà áè-ñëîÿ. Ìíîãî èíòåðåñåí å ïîëó÷åíèÿò ðåçóëòàò, ÷å êîåôè-öèåíòúò íà ãàçîâà ïðîïóñêëèâîñò íà ïî-äåáåëèòå CBFå 2−3 ïúòè ïî-ãîëÿì îò òîçè íà íàé-òúíêèòå NBF. Äðóãâàæåí ðåçóëòàò å, ÷å êîåôèöèåíòúò íà CBF ðàñòå ñ ïîíè-æåíèåòî íà êîíöåíòðàöèÿòà íà åëåêòðîëèò â ðàçòâîðà(óâåëè÷åíèå íà äåáåëèíàòà íà ôèëìà) êàòî ìèíàâà ïðåçìàêñèìóì.

Äèíàìè÷íèòå êîíòàêòíè úãëè è êîåôèöèåíòèòå íàãàçîâà ïðîïóñêëèâîñò íà NBF îò âîäíè äèñïåðñèè íàôîñôîëèïèäè ñà èçìåðåíè ÷ðåç åäèí îðèãèíàëåí ìåòîä.Íàìåðåíî å, ÷å ðåçóëòàòèòå çà äâàòà òèïà ðàçòâîðè: (1)ñóñïåíñèÿ îò ëèïîçîìè è (2) âîäíî-àëêîõîëåí ðàçòâîðíà ôîñôîëèïèäà, ñà ìíîãî ðàçëè÷íè.  ñëó÷àÿ (1) êîí-òàêòíèòå úãëè ñèëíî âàðèðàò â äèíàìè÷íè óñëîâèÿ, äî-êàòî â ñëó÷àÿ (2) òå îñòàâàò ïî÷òè ïîñòîÿííè. Ãàçîâàòàïðîïóñêëèâîñò å ïî-âèñîêà â ñëó÷àÿ (2), îòêîëêîòî âñëó÷àÿ (1). Ðåçóëòàòèòå ñà îáñúäåíè âúâ âðúçêà ñ äåáå-ëèíàòà è ñòðóêòóðàòà íà NBF îò äâàòà òèïà ðàçòâîðè

4

êàòî ñà âçåòè ïðåäâèä ðàçòâîðèìîñòòà (èëè íåðàçòâîðè-ìîñòòà) è õèäðàòàöèÿòà íà àäñîðáöèîííèòå ñëîåâå îòôîñôîëèïèäíè ìîëåêóëè.

Îáøèðíèòå èçñëåäâàíèÿ íà ÷åðíèòå ôèëìè îò âîäíèðàçòâîðè íà ïðîòåèíè ïîêàçâàò ïî-ñëîæíî ïîâåäåíèå.Óñòàíîâåí è èçó÷åí å äèíàìè÷åí õèñòåðåçèñ íà êîíòàêò-íèòå úãëè è ðåçóëòàòèòå ñà èíòåðïðåòèðàíè âúâ âðúçêàñ ðåîëîãè÷íèòå ñâîéñòâà íà ïðîòåèíîâèòå àäñîðáöèîí-íè ñëîåâå.

Åäíà êîìáèíàöèÿ íà Ëàíãìþèð-Áëîäæåòîâàòà òåõíè-êà è íà íåóòðîííîàêòèâàöèîíåí àíàëèç å èçïîëçâàíà çàîïðåäåëÿíå íà ñòåõèîìåòðèÿòà íà âçàèìîäåéñòâèåòîìåæäó íåðàçòâîðèìèòå ìîíîñëîåâå îò àðàõèäèíîâà êè-ñåëèíà è êàäìèåâèòå èëè áàðèåâèòå éîíè, ðàçòâîðåíèâúâ âîäíèÿ ðàçòâîð-ïîäëîæêà. Îò îïèòíèòå äàííè ñàïðåñìåòíàòè ñòàáèëèòåòíèòå êîíñòàíòè íà ñúîòâåòíèòåàðàõèäèíîâè ñàïóíè îáðàçóâàíè â ìîíîñëîÿ. Èçâåäåíèñà ñúùî óðàâíåíèÿ çà ðàâíîâåñíèòå êîíñòàíòè íà îáìå-íà íà ïðîòèâîéîíè ìåæäó ìîíîñëîÿ îò àðàõèäèíîâàêèñåëèíà è âîäíèÿ ðàçòâîð-ïîäëîæêà. Ñúñ ñúùàòà êîì-áèíàöèÿ îò òåõíèêè å èçó÷åíî âçàèìîäåéñòâèåòî ìåæäóìîíîñëîåâå îò îêòàäåöèëàìèí ñ ôîñôàòíèòå ïðîòèâî-éîíè îò âîäíèÿ ðàçòâîð-ïîäëîæêà ïðè ðàçëè÷íè ðÍ èéîííà ñèëà è ñà îöåíåíè ñòàáèëèòåòíèòå êîíñòàíòè íàîêòàäåöèëàìîíèåâèÿ õèäðîãåíôîñôàò. Ïðîâåäåíè ñàñúùî ñåðèÿ åêñïåðèìåíòè âúðõó åëàñòè÷íîñòòà íà ðàç-òâîðèìèòå è íåðàçòâîðèìèòå ìîíîñëîåâå âúðõó òå÷íàïîäëîæêà.

Çà ñâîÿòà àêòèâíà íàó÷íà è ïðåïîäàâàòåëñêà äåéíîñòè ïîñòèæåíèÿ ïðîô. Äèìî Ïëàòèêàíîâ ïîëó÷àâà ðåäèöàîòëè÷èÿ: îðäåíèòå „Ñâ.Ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé“ II ñò. èIII ñò., ãåðìàíñêèÿ îðäåí „Ôåäåðàëåí êðúñò çà çàñëóãèíà ëåíòà“, ìåäàëà „Âåðíåð Õàéçåíáåðã“ íà ôîíäàöèÿ„Àëåêñàíäúð ôîí Õóìáîëò“, Ïî÷åòåí çíàê íà ñèíÿ ëåí-òà íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò, Ïî÷åòåí çíàê íà Õèìè-÷åñêèÿ ôàêóëòåò, Ïî÷åòåí çíàê íà Õóìáîëòîâèÿ ñúþç âÁúëãàðèÿ, ìåäàëà „Ñòî ãîäèíè Ñîôèéñêè óíèâåðñèòåò“.Ïðåç 2006 ã. òðè êíèãè îò ïîðåäèöàòà „Colloid Stability“,T. F. Tadros (Ed.), Wiley-VCH, ñúäúðæàùè 36 îáçîðíèãëàâè ñ àâòîðè íàé-âèäíè ó÷åíè îò öÿë ñâÿò, ñà ïîñâåòå-íè íà þáèëåèòå íà áúëãàðñêèòå ôèçèêîõèìèöè ïðîô.Ä. Ïëàòèêàíîâ è àêàä. Ä. Åêñåðîâà.

Ðåäàêöèîííàòà êîëåãèÿ íà ñï. „Õèìèÿ è èíäóñòðèÿ“è Óïðàâèòåëíèÿò ñúâåò íà Ñúþçà íà õèìèöèòå â Áúëãà-ðèÿ íàé-ñúðäå÷íî ïîçäðàâÿâàò ïðîô. äí Äèìî Ïëàòèêà-íîâ ïî ñëó÷àé íåãîâèÿ ùàñòëèâ 75-ãîäèøåí þáèëåé èìó æåëàÿò ìíîãî çäðàâå, ùàñòèå è òâîð÷åñêî äúëãîëå-òèå!

Ä. Ë. Öàëåâ

Ïðîô. äí Íèêîëà Éîðäàíîâ íà 75 ãîäèíè

Íèêîëà Äðàãîìèðîâ Éîðäàíîâ å ðîäåí íà 25 ìàé 1936ãîäèíà â ãðàä Êàçàíëúê. Ïðåç 1965 ãîäèíà ïîëó÷àâà ìà-

ãèñòúðñêà ñòåïåí âúâ Ôàêóë-òåòà ïî ôèçèêà íà Ñîôèéñêèÿóíèâåðñèòåò è çàïî÷âà ðàáîòàâ Èíñòèòóòà ïî ôèçèêà íà Áúë-ãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå.Îò 1967 ãîäèíà, íàó÷íàòà ìóäåéíîñò ïðîäúëæàâà â ñåêöèÿ„Êèíåòèêà è êàòàëèç“ íà Èí-ñòèòóòà ïî îðãàíè÷íà õèìèÿ,êúäåòî å ðúêîâîäèòåë íà ëàáî-ðàòîðèÿ „Åëåêòðîíåí ïàðà-ìàãíèòåí ðåçîíàíñ“ (ÅÏÐ).Ïðåç 1983 ã. íà îñíîâàòà íà

ñåêöèÿ „Êèíåòèêà è êàòàëèç“ ñå ñúçäàâà Èíñòèòóòúò ïîêèíåòèêà è êàòàëèç, ïîíàñòîÿùåì Èíñòèòóò ïî êàòàëèç,êúäåòî Íèêîëà Éîðäàíîâ ðúêîâîäè ëàáîðàòîðèÿ „Åëåê-òðîíåí ïàðàìàãíèòåí ðåçîíàíñ“ äî ñðåäàòà íà 2009 ã.Ïðåç 1971 ã. ïîëó÷àâà íàó÷íàòà ñòåïåí „Äîêòîð“, à ïðåç1987 ã. − „Äîêòîð íà íàóêèòå“. Îò 1990 ã. å ñòàðøè íàó-÷åí ñúòðóäíèê ïúðâà ñòåïåí.

Ïîâå÷å îò 45 ãîäèíè íàó÷íàòà äåéíîñò íà ÍèêîëàÉîðäàíîâ å ñâúðçàíà ñ âúâåæäàíå è ðàçâèòèå íà ìåòîäàíà åëåêòðîííèÿ ïàðàìàãíèòåí ðåçîíàíñ, êàêòî è íà íå-ãîâîòî ðàçøèðåíèå åëåêòðîííî-ÿäðåí äâîåí ðåçîíàíñ(ÅÍÄÎÐ). Òîé å åäèí îò ïèîíåðèòå âúâåëè ìåòîäèòå íàÅÏÐ è ÅÍÄÎÐ ñïåêòðîñêîïèÿòà â õèìèÿòà, ôèçèêàòà,áèîëîãèÿòà, íàóêàòà çà õðàíèòå è áèî-ìåäèöèíñêèòå èç-ñëåäâàíèÿ.

Íàó÷íèòå ìó ïîñòèæåíèÿ âúðâÿò ïàðàëåëíî â äâå íà-ïðàâëåíèÿ − ìåòîäè÷íî è ïðèëîæíî. Ïúðâîòî ñå îòíàñÿäî ðàçðàáîòâàíå íà íîâè òåîðåòè÷íè è åêñïåðèìåíòàë-íè ïîäõîäè, êîèòî ðàçøèðÿâàò âúçìîæíîñòèòå íà ÅÏÐè ÅÍÄÎÐ ñïåêòðîñêîïèÿòà ïðè èçñëåäâàíå íà ïàðàìàã-íèòíè îáåêòè. Åäíî îò íàé-çíà÷èìèòå ïîñòèæåíèÿ â òî-âà íàïðàâëåíèå å ðàçðàáîòâàíåòî íà íîâ óíèâåðñàëåíìåòîä íàðå÷åí „ÅÍÄÎÐ êðèñòàëîãðàôèÿ íà íåïîäðåäå-íè ñèñòåìè“ çà èçñëåäâàíå íà ïðàõîâèäíè ïðîáè.  ïî-ðåäèöà îò ïóáëèêàöèè òîé è ñúòðóäíèöè ïîêàçâàò ïðè-ëîæèìîñòòà ìó ïðè èçó÷àâàíå íà åëåêòðîííàòà ñòðóêòó-ðà íà ìåäíè è âàíàäèëîâè õåëàòíè êîìïëåêñè, â ñëó÷àè-òå íà ñëàáè åëåêòðîí-ÿäðåíè âçàèìîäåéñòâèÿ îò âèäàðàçòâîðèìî-ðàçòâîðèìî-ðàçòâîðèòåë è ïðè èíòåðïðå-òèðàíåòî íà ò.íàð. „äèñòàíòíè“ ÅÍÄÎÐ ïðåõîäè.  îá-ëàñòòà íà êîëè÷åñòâåíàòà ÅÏÐ ñïåêòðîìåòðèÿ òîé èìàìåòîäè÷íè ðàçðàáîòêè çà âëèÿíèåòî íà ôàêòîðè êàòîäèåëåêòðè÷íà êîíñòàíòà, ðàçìåð è ôîðìà íà ïðîáàòà èêþâåòàòà âúðõó ÅÏÐ îòêëèêà è äð. Ïîä íåãîâî ðúêîâîä-ñòâî ñà íàìåðåíè íîâè ïîäõîäè ïðè êàëèáðèðàíå íàÅÏÐ ñïåêòðîìåòðè è ïúðâè÷íè ñòàíäàðòè çà êîëè÷åñò-âåíè èçìåðâàíèÿ. Åäíà ÷àñò îò ïðèëîæíèòå ìó ðàçðà-áîòêè ñå îòíàñÿò äî èçó÷àâàíå íà âðúçêàòà ìåæäó ñòðî-åæ, ðåàêöèîííà ñïîñîáíîñò è êàòàëèòè÷íî äåéñòâèå íàêîìïëåêñè íà ïðåõîäíè ìåòàëè. Îòêðèòà å „ñàìîðåäîê-ñè“ ðåàêöèÿòà ïðè ìåäíè ñÿðàñúäúðæàùè êîìïëåêñè.

 ïîñëåäíèòå 25 ãîäèíè â ñúîòâåòñòâèå ñúñ ñúâðå-ìåííèòå òåíäåíöèè â ðàçâèòèåòî íà ÅÏÐ ñïåêòðîñêî-

5

ïèÿòà, â ðúêîâîäåíàòà îò íåãî ëàáîðàòîðèÿ ñå èçâúðø-âàò èçñëåäâàíèÿ è èìà ïîñòèãíàòè çíà÷èòåëíè ðåçóëòàòèâ îáëàñòòà íà ïðèëîæíèÿ ÅÏÐ: äîçèìåòðèÿ, èäåíòèôè-öèðàíå ñ ìåòîäà íà ÅÏÐ íà õðàíèòåëíè ïðîäóêòè, îáðà-áîòåíè ñ éîíèçèðàùî ëú÷åíèå, àíàëèç íà ïèðîëèçíèïðîäóêòè â àåðîçîëè îò âúçäóõà, ñåëåêòèâíî îïðåäåëÿíåíà íèòðàòè è íèòðèòè â çåëåí÷óöè è ïëîäîâå, îïðåäåëÿ-íå íà êîëè÷åñòâîòî è ñòàáèëíîñòòà íà ñâîáîäíè ðàäèêà-ëè â òåðìè÷íî òðåòèðàíè õðàíè è äð. Òîé å èíèöèàòîð(2006 ã.), îðãàíèçàòîð è ïúðâè ðúêîâîäèòåë íà „Íàöèî-íàëåí öåíòúð ïî ÅÏÐ ñïåêòðîñêîïèÿ“, îñíîâàí îò êîí-ñîðöèóì ñúñòîÿù ñå îò Èíñòèòóòà ïî êàòàëèç, ÁÀÍ, Èí-ñòèòóòà ïî ïîëèìåðè, ÁÀÍ, Èíñòèòóòà ïî êðèîáèîëîãèÿè õðàíèòåëíè òåõíîëîãèè, ÑÑÀ, Òðàêèéñêèÿ óíèâåðñè-òåò, Áóðãàñêèÿ óíèâåðñèòåò, Áúëãàðñêîòî ÅÏÐ äðóæåñò-âî, è ôèíàíñîâî ïîäïîìîãíàò îò Ôîíä „Íàó÷íè èçñëåä-âàíèÿ“ ïðè Ìèíèñòåðñòâîòî íà îáðàçîâàíèåòî è íàóêàòà.

Íèêîëà Éîðäàíîâ å àâòîð è ñúàâòîð íà íàä 200 íàó÷-íè ïóáëèêàöèè, 4 ïàòåíòà â îáëàñòòà íà õèìèÿòà, íàåäíà êíèãà è íÿêîëêî äåñåòêè ñòàòèè â îáëàñòòà íà ïîïó-ëÿðíàòà è ïðèëîæíà åëåêòðîíèêà. Ãîñò-ðåäàêòîð å íàäâå êíèãè è îñåì ñïåöèàëíè èçäàíèÿ íà ñïåöèàëèçèðà-íè ìåæäóíàðîäíè ñïèñàíèÿ.

Îò 1994 äî 2010 ã. òîé å ÷ëåí íà Ñïåöèàëèçèðàíèÿíàó÷åí ñúâåò ïî „Íåîðãàíè÷íà è àíàëèòè÷íà õèìèÿ“êúì Âèñøàòà àòåñòàöèîííà êîìèñèÿ êàòî å çàåìàë äëúæ-íîñòèòå ÷ëåí, íàó÷åí ñåêðåòàð, çàì.-ïðåäñåäàòåë èïðåäñåäàòåë.

Ïðåç 1991 ãîäèíà Íèêîëà Éîðäàíîâ îñíîâàâà è e èç-áðàí çà ïðåäñåäàòåë íà Áúëãàðñêîòî ÅÏÐ äðóæåñòâî,ñúçäàäåíî çà äà îáåäèíÿâà è ïîäïîìàãà äåéíîñòòà íàíàó÷íèòå ðàáîòíèöè â Áúëãàðèÿ â òàçè îáëàñò. Íàé-âàæ-íèÿò ôîðóì íà Áúëãàðñêîòî ÅÏÐ äðóæåñòâî å ñòàíàëèÿòâå÷å òðàäèöèîíåí ìåæäóíàðîäåí ñåìèíàð „Åëåêòðîíåíìàãíèòåí ðåçîíàíñ íà íåïîäðåäåíè ñèñòåìè“ (EMARDIS),îðãàíèçèðàí íà âñåêè äâå ãîäèíè, ÷èåòî åäèíàäåñåòîèçäàíèå ñå ïðîâåäå ïðåç þíè 2009 ãîäèíà. Èíèöèàòîðè íåãîâ ãëàâåí îðãàíèçàòîð ïðåç ãîäèíèòå å ÍèêîëàÉîðäàíîâ. Ñåìèíàðúò äîáèâà ìåæäóíàðîäíà èçâåñò-íîñò è ïîëó÷àâà âèñîêà îöåíêà êàòî ìÿñòî, íà êîåòîâîäåùè ñïåöèàëèñòè â îáëàñòòà íà ÅÏÐ ñïåêòðîñêîïèÿ-òà îò ìíîãî ñòðàíè äîêëàäâàò è äèñêóòèðàò ñâîèòå íàé-íîâè ðàçðàáîòêè îò òåîðåòè÷åí è ïðèëîæåí õàðàêòåð.

Îò 1967 ã. ÷åòå ëåêöèè â Õèìè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íàÑÓ „Ñâ. Êë. Îõðèäñêè“ (ÕÔ-ÑÓ). Èçðàç íà ïåäàãîãè÷å-ñêàòà ìó äåéíîñò ñà ìíîæåñòâîòî óñïåøíî çàùèòèëèäèïëîìàíòè è äîêòîðàíòè, íàìåðèëè ìÿñòî â íàó÷íèòåñðåäè êàêòî â ïðåäåëèòå íà íàøàòà ñòðàíà, òàêà è èçâúííåÿ. Îñâåí òîâà, îò 1987 ã. òîé å ìåòîäè÷åí ðúêîâîäèòåëíà ëàáîðàòîðèÿòà ïî ÅÏÐ ïðè ÕÔ-ÑÓ. Ïðè ïðîô. Éîðäà-íîâ ñà ñå îáó÷àâàëè íà òåîðèÿòà è ïðàêòèêàòà íà ÅÏÐ èÅÍÄÎÐ ñïåêòðîñêîïèÿòà è ÷óæäåñòðàííè êîëåãè îòÃåðìàíèÿ, Àâñòðèÿ, Óíãàðèÿ, Ïîëøà, Ëèáèÿ, Ñëîâàêèÿ.

Òîé å áèë ãîñò-èçñëåäîâàòåë â óíèâåðñèòåòà íà ãð.Ëåñòúð (Àíãëèÿ) è ìíîãîêðàòíî ãîñò-ïðîôåñîð â óíè-âåðñèòåòèòå íà Ìàáóðã è Ñààðáðóêåí (ÔÐÃ), Òîêèéñêèÿ

òåõíîëîãè÷åí èíñòèòóò (Òîêèî), Òîõîêó óíèâåðñèòåò(Ñåíäàé-ßïîíèÿ), Îêàçàêè èíñòèòóò ïî ìîëåêóëíè íàó-êè (ßïîíèÿ), óíèâåðñèòåòà íà ã. Ôóêóîêà (ßïîíèÿ), Òà-æîðà èíñòèòóò ïî ÿäðåíè èçñëåäâàíèÿ è Èíñòèòóò ïîõðàíèòåëíè òåõíîëîãèè (Ëèáèÿ), Òåõíè÷åñêèÿ óíèâåð-ñèòåò íà ãð. Ãðàö (Àâñòðèÿ) è äð.

 äîñåãàøíèÿ ñè íàó÷åí ïúò Íèêîëà Éîðäàíîâ å íî-ñèòåë íà îðäåí „Ñâ.Ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé“ (1987 ã.),ïî÷åòåí äèïëîì íà Õèìè÷åñêèÿò ôàêóëòåò íà Ñîôèé-ñêèÿ óíèâåðñèòåò „Ñâ. Êë. Îõðèäñêè“ (1988 ã.), çëàòíàçíà÷êà íà ÁÀÍ (1988 ã.), àêàäåìè÷íà íàãðàäà ïî õèìèÿíà Áúëãàðñêà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå çà 2000 ãîäèíà, ïî-÷åòíèÿ çíàê íà ÕÔ-ÑÓ (2006 ã.), ïî÷åòíèÿ çíàê çà çàñëó-ãè êúì ÁÀÍ (2007) çà „íåãîâèòå çíà÷èìè íàó÷íè è íàó÷-íî-ïðèëîæíè ïðèíîñè â îáëàñòòà íà ÅÏÐ ñïåêòðîñêî-ïèÿòà íàìåðèëè øèðîêî ïðèëîæåíèå â íàøàòà ñòðàíà“è ïî÷åòíèÿ çíàê íà ÁÀÍ „Ìàðèí Äðèíîâ“ ñ ëåíòà (2011ã.) çà „çíà÷èòåëíèòå ìó çàñëóãè êúì ÁÀÍ è ïðèíîñèòåìó êúì áúëãàðñêàòà íàóêà è â ÷àñòíîñò â õèìèÿòà, ôèçè-êàòà, íàóêàòà çà õðàíèòå è áèî-ìåäèöèíñêèòå èçñëåäâà-íèÿ“. Ïðåç 2008 è 2010 ã. òîé áåøå óäîñòîåí ñ äèïëîìèîò ìåæäóíàðîäíîòî èçäàòåëñòâî „Elsevier“ çà „Öåíåíðåöåíçåíò“, à ïðåç 2011 ã. − çà åäèí îò „Íàé-öåííèòåðåöåíçåíòè íà ñïèñàíèåòî „Radiation Physics and Chem-istry“.

Àêî ïèòàò íàñ, íåãîâèòå êîëåãè, êàêúâ ÷îâåê ñòîè çàäïîðåäèöàòà îò ôàêòè è ñúáèòèÿ, êîèòî èçáðîèõìå äîòóê,êîå å òîâà, êîåòî ãî ïðàâè ðàçëè÷åí è ïî ñâîåìó íåïîâòî-ðèì â íàøèòå î÷è, áèõìå îòãîâîðèëè òàêà. Åäíà îò òè-ïè÷íèòå ÷åðòè íà Íèêîëà Éîðäàíîâ å ñèëíèÿò õàðàêòåð,åíåðãèÿòà, âîëÿòà è ïîñëåäîâàòåëíîñòòà â ñëåäâàíåòîíà ïîñòàâåíèòå öåëè è äîâåæäàíåòî èì äî óñïåøåí çà-âúðøåê. Äðóãà íåãîâà ÷åðòà å äàðáàòà çà êîíòàêò ñ àóäè-òîðèÿòà, ñïîñîáíîñòòà äà íàïðàâè è ïðåäàäå ñëîæíàòàíàó÷íà ìàòåðèÿ ïî ðàçáèðàåì íà÷èí, äà ïðèâëå÷å âíè-ìàíèåòî íà ñëóøàòåëèòå.

Ñêúïè êîëåãà, ÷åñòèòà ñåäåìäåñåò è ïåò ãîäèøíèíà!Ïîæåëàâàìå òè äà çàïàçèø æèçíåíîñòòà, åíåðãèÿòà èðàäîñòòà îò æèâîòà çà äúëãè ãîäèíè!

Êîëåãèòå îò Íàöèîíàëíèÿò öåíòúð ïî ÅÏÐñïåêòðîñêîïèÿ è Èíñòèòóò ïî êàòàëèç ïðè ÁÀÍ

Ïðîô. äí Ãåîðãè Íèêîëîâ Àíäðååâ íà 70 ãîäèíè

Âñåêè óíèâåðñèòåò ñå ñòðåìè äà ïðèâëå÷å òàëàíòëè-âè è ÿðêè ëè÷íîñòè, êîèòî, ðåàëèçèðàéêè ñåáå ñè, äàèçãðàäÿò è íåãî. Ñðåä îñîáåíî èçÿâåíèòå ïðåïîäàâàòåëèíà Ïëîâäèâñêèÿ óíèâåðñèòåò „Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè“(ÏÓ) ñå íàðåæäà è ïðîô. äí Ãåîðãè Àíäðååâ − ïðèçíàòàè óâàæàâàíà ëè÷íîñò, ïîñòàâèëà ñîáñòâåí îòïå÷àòúêêàêòî âúðõó ïðåñòèæà íà êàòåäðà „Àíàëèòè÷íà õèìèÿ“,òàêà è íà Õèìè÷åñêèÿ ôàêóëòåò, à è âúðõó öÿëîñòíàòà50-ãîäèøíà èñòîðèÿ íà àêàäåìè÷íàòà èíñòèòóöèÿ ÏÓ.

6

Ãåîðãè Àíäðååâ å ðîäåíïðåç 1941 ã. â ñ. Ëþáåíîâî,Ïëîâäèâñêà îáëàñò. ÇàâúðøâàÏëîâäèâñêèÿ óíèâåðñèòåòïðåç 1966 ã. Òîé å ñðåä ïúðâè-òå ïðèâëå÷åíè íà ðàáîòà ïðåç1967 ã. â Öåíòðàëíàòà íàó÷íî-èçñëåäîâàòåëñêà ëàáîðàòîðèÿ(ÖÍÈË) ïðè Ïëîâäèâñêèÿóíèâåðñèòåò, êúäåòî â ñåêöèÿ-òà ïî ìîëåêóëíà ñïåêòðîñêî-ïèÿ ñòàðòèðà íàó÷íîòî ìó ðàç-âèòèå. Àíäðååâ çàïî÷âà ñèñ-

òåìíà ðàáîòà ïî îòíàñÿíå íà èâèöèòå âúâ âèáðàöèîí-íèòå ñïåêòðè íà ðàçëè÷íè õèìè÷íè ñúåäèíåíèÿ è òåõíèîòðèöàòåëíè éîíè, ïîëó÷åíè â èíåðòíà àòìîñôåðà. Çàöåëòà òîé ñèíòåçèðà ïîðåäèöè îò ñúåäèíåíèÿ, êàêòî èíà òåõíè 15N- è äåóòåðî-çàìåñòåíè àíàëîçè, ïðèëàãàðàçâèâàùèòå ñå ïî îíîâà âðåìå ïîëóåìïèðè÷íè êâàíòî-âî-õèìè÷íè ìåòîäè è êîðåëàöèîíåí àíàëèç. Ïðåç 1978ã. òîé çàùèùàâà äèñåðòàöèÿ â ÁÀÍ ïîä ðúêîâîäñòâîòîíà ïðîô. äí Èâàí Þõíîâñêè íà òåìà „Èçïîëçâàíå íàÈ× ñïåêòðîñêîïèÿ çà èçñëåäâàíå ñòðóêòóðàòà íà îðãà-íè÷íè ñúåäèíåíèÿ è éîíè ñúäúðæàùè íèòðîãðóïà“.

Ðàáîòàòà ìó ïðîäúëæàâà ïî èçñëåäâàíå íà èíôðà÷åð-âåíè ñïåêòðè íà ãîëåìè ñåðèè îò íèòðî-, öèàíî- è êàð-áîíèëíè ñúåäèíåíèÿ è íà òåõíè 15N èçîòîïîìåðè ñ 15Nâ íèòðî- è àçîìåòèíîâàòà ãðóïè è íà D4 â áåíçåíîâîòîÿäðî, êàêòî è È× ñïåêòðè íà òåõíè îòðèöàòåëíè éîíè.Èçâúðøåíè ñà îòíàñÿíèÿ íà èâèöèòå íà òðåïòåíèÿòàíà íèòðîãðóïàòà, íà àçîìåòèíîâàòà, êàðáîíèëíàòà è íè-òðèëíàòà ãðóïè â àíèîí-ðàäèêàëèòå, êàðáàíèîíèòå, äè-ìåðíèòå äèàíèîíè è ìîíîìåðíèòå äèàíèîíè íà ãîëåìèñåðèè îò ñúåäèíåíèÿ. Ïîëó÷åíèòå äàííè ñà ïðèëîæåíèïðè èçÿñíÿâàíå ìåõàíèçìà íà íÿêîè ðåàêöèè, â êîèòîòåçè ñúåäèíåíèÿ âçåìàò ó÷àñòèå è çà ðåøàâàíå íà êîí-êðåòíè ïðîáëåìè íà õèìè÷íîòî ïðîèçâîäñòâî.

Ïðåç 1981 ã. Ãåîðãè Àíäðååâ ïå÷åëè êîíêóðñ íà ôîí-äàöèÿòà „Àëåêñàíäúð ôîí Õóìáîëò“ è ðàáîòè îáùî äâåãîäèíè êàòî ñòèïåíäèàíò â êàòåäðà „Òåîðåòè÷íà è ôè-çè÷íà õèìèÿ“ íà óíèâåðñèòåòà â ãð. Åñåí, Ãåðìàíèÿ, ñðúêîâîäèòåë ïðîô. Á. Øðàäåð. Òóê òîé ðàçøèðÿâà êðúãàîò ìåòîäè çà èíòåðïðåòàöèÿ íà âèáðàöèîííè ñïåêòðèêàòî âêëþ÷âà íîðìàëíèÿ êîîðäèíàòåí àíàëèç (ÍÎÐÊÀ),à ïî-êúñíî èçïîëçâà îðèåíòèðàíå íà ìîëåêóëè â òå÷íî-êðèñòàëíà ìàòðèöà. Èçâúðøåíî å îòíàñÿíå è å êîðèãè-ðàíî îòíàñÿíåòî íà íÿêîè îò òðåïòåíèÿòà íà ìîëåêóëè-òå-ãîñòè âúç îñíîâà íà òåõíèòå ñèìåòðè÷íè ñâîéñòâà.

Ãåîðãè Àíäðååâ ñå õàáèëèòèðà êàòî ñòàðøè íàó÷åíñúòðóäíèê â ÖÍÈË ïðè Ïëîâäèâñêèÿ óíèâåðñèòåò ïðåç1985 ã. è êàòî äîöåíò ïðåç 1989 ã.

Íà îñíîâàòà íà ìíîãîñòðàííèÿ îïèò ïî òúëêóâàíåíà È× ñïåêòðè íà îðãàíè÷íè âåùåñòâà Ã. Àíäðååâ ôîð-ìóëèðà äåñåòòå íàé-âàæíè åâðèñòèêè, êîèòî ðúêîâîäÿò÷îâåêà-åêñïåðò ïðè èíòåðïðåòàöèÿòà íà È× ñïåêòðè.Ïîä íåãîâî ðúêîâîäñòâî å ñúçäàäåíà åêñïåðòíàòà ñèñ-

òåìà „EXPIRS“, íàïèñàíà â íåéíèÿ ïèëîòåí âàðèàíòíà „PASCAL“, à â ïîñëåäñòâèå è íà „PROLOG“, â êîÿòî÷ðåç ñúîòâåòíòè ïîäïðîãðàìè ñà ðåàëèçèðàíè ñëåäíèòååâðèñòèêè: èåðàðõè÷íà îðãàíèçàöèÿ íà õàðàêòåðèñòè÷-íèòå ãðóïè â áàçàòà îò çíàíèÿ, ðåàëèçèðàíà ÷ðåç ôðåé-ìîâå, êîíòðîë íà áðîÿ íà èçïîëçâàíå íà èâèöèòå è èç-÷åðïàòåëíî ãåíåðèðàíå íà âñè÷êè êîìáèíàöèè îò ïîä-ñòðóêòóðè, óäîâëåòâîðÿâàùè òåêóùèÿ ñïåêòúð; êîðèãè-ðàíå íà òåêóùèÿ ñïåêòúð è íà áàçàòà îò çíàíèÿ ïðè íà-ëè÷èå íà ñèëíî èíòåíçèâíè èâèöè â îáðàáîòâàíèÿ ñïåê-òúð; äîêóìåíòèðàíå íà õîäà íà èíòåðïðåòàöèÿòà è ïðå-äîñòàâÿíå íà îáÿñíåíèÿ çà „èçêàçàíè“ òâúðäåíèÿ ïðèïîèñêâàíå; âçåìàíå ïîä âíèìàíèå äàííè îò ìîëåêóëíà-òà ôîðìóëà è åêâèâàëåíòèòå íà íåíàñèòåíîñò; îò÷èòàíåïîãëúùàíåòî íà ðàçòâîðèòåëÿ è íàëè÷èåòî íà õèìè÷íèïðîòèâîðå÷èÿ.

Ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè íàó÷íîòî ëþáîïèòñòâî íàÃ. Àíäðååâ ñå íàñî÷âà êúì ïðèëàãàíå íà Ðàìàíîâàòàñïåêòðîñêîïèÿ çà èçñëåäâàíå íà õèìè÷íè âåùåñòâà,ïîäõîäÿùè çà ïðèëîæåíèå âúâ ôîòîõèìè÷íè ïðîöåñè,êàêòî è âúðõó äèðåêòíèÿ àíàëèç íà ðàçëè÷íè ïðèðîäíèâåùåñòâà â ðàçíîîáðàçíè ðàñòèòåëíè ìàòåðèàëè.

 ïåðèîäà 1989−1999 ã. äîö. ä-ð Àíäðååâ å èçáèðàíçà äåêàí íà Õèìè÷åñêèÿ ôàêóëòåò. Òîâà ñà òðóäíè ãîäè-íè, â êîèòî ôàêóëòåòúò ïîä íåãîâî ðúêîâîäñòâî ñå ðàç-âèâà è óêðåïâà.

Ïðåç 1999 ã. òîé çàùèòàâà äèñåðòàöèÿ „Èíòåðïðåòà-öèÿ íà âèáðàöèîííè ñïåêòðè íà îðãàíè÷íè ñúåäèíåíèÿè òåõíèòå îòðèöàòåëíè éîíè“ è ïîëó÷àâà íàó÷íàòà ñòå-ïåí „Äîêòîð íà õèìè÷åñêèòå íàóêè“. Ïðåç ñëåäâàùàòàãîäèíà å èçáðàí çà ïðîôåñîð.  ïåðèîäà 1999−2007 ã.ïðîô. äí Ã. Àíäðååâ å ðúêîâîäèòåë íà êàòåäðà „Àíàëè-òè÷íà õèìèÿ“. Òîé å íàó÷åí ðúêîâîäèòåë íà ÷åòèðè äîê-òîðàíòè è å ïîìîãíàë â àêàäåìè÷íîòî èçðàñòâàíå íàìíîãî îò êîëåãèòå â Õèìè÷åñêèÿ ôàêóëòåò ïðè ÏÓ.

Ïðîô. äí Ã. Àíäðååâ ñå èçÿâÿâà è êàòî óâàæàâàí ïðå-ïîäàâàòåë, èçíàñÿù ëåêöèè ïî äèñöèïëèíàòà „Èíñòðó-ìåíòàëíè ìåòîäè çà àíàëèç“ íà ñòóäåíòè îò Õèìè÷åñêèÿè Áèîëîãè÷åñêèÿ ôàêóëòåòè. Òîé å àâòîð íà ó÷åáíèêà„Ìîëåêóëíà ñïåêòðîñêîïÿ“, Èçä. ÏÓ „Ïàèñèé Õèëåí-äàðñêè“, Ïëîâäèâ, 1989, ïðåèçäàäåí ïðåç 1999 ã. è íàëè-÷åí êàòî åëåêòðîííà âåðñèÿ çà ñâîáîäåí äîñòúï îò èí-òåðíåò (îò 2010 ã.). Àíäðååâ å â îñíîâàòà íà ñúçäàâàíåòîè ðàçâèòèåòî íà íîâàòà áàêàëàâúðñêà ñïåöèàëíîñò„Êîìïþòúðíà õèìèÿ“, êîÿòî óñïåøíî ñå ðåàëèçèðà âÕèìè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà ÏÓ.

Òîé å íàãðàæäàâàí ñ Ïî÷åòåí çíàê íà ãðàä Ïëîâäèâ(2005 ã.), íà Õèìè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà Ñîôèéñêèÿ óíè-âåðñèòåò „Ñâ. Êë. Îõðèäñêè“ (2006 ã.), íà Èíñòèòóòàïî îðãàíè÷íà õèìèÿ ñ Öåíòúð ïî ôèòîõèìèÿ ïðè ÁÀÍ(2010 ã.).

Îò 2003 äî 2011 ã. òîé å äâà ìàíäàòà çàìåñòíèê ðåê-òîð íà Ïëîâäèâñêèÿ óíèâåðñèòåò è ñïîñîáñòâà çà ðàç-øèðÿâàíå íà êîíòàêòèòå, ïðåñòèæà, ìåæäóíàðîäíîòîñúòðóäíè÷åñòâî è ðàçâèòèåòî íà íàóêàòà â ÏÓ. Âúïðåêè÷å òàçè ïðîëåò ïðîô. Àíäðååâ ñå ïåíñèîíèðà, òîé îñòà-

7

âà öåíåí è àâòîðèòåòåí êîëåãà, îáðàçåö íà óñïåøåí ó÷åíè àäìèíèñòðàòîð.

×åñòèò þáèëåé!

Â. Êìåòîâ

Ïðîôåñîð äí Èâàí Ïàíàéîòîâ íà 70 ãîäèíè

Èâàí Ïàíàéîòîâ Èâàíîâ åðîäåí íà 21 ôåâðóàðè 1940 ã.âúâ Âåëèêî Òúðíîâî â ñåìåé-ñòâîòî íà Ìèëêà Èâàíîâà,ó÷èòåëêà ïî ôèçèêà è Ïàíà-éîò Èâàíîâ, âåòåðèíàðåí ëå-êàð. Ñðåäíîòî ñè îáðàçîâàíèåçàâúðøâà âúâ Âòîðà ñìåñåíàãèìíàçèÿ „Ìèòðîïîëèò Êëè-ìåíò“ âúâ Â. Òúðíîâî (1958ãîäèíà), à âèñøå ïî õèìèÿ −ïðåç 1964 ã. â Õèìè÷åñêèÿ ôà-êóëòåò íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåð-

ñèòåò „Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè“ (ÕÔ-ÑÓ). Ïðåç ñúùàòàãîäèíà å èçáðàí çà àñèñòåíò â êàòåäðà „Ôèçèêîõèìèÿ“â ÕÔ-ÑÓ. Çàùèòàâà äèñåðòàöèîííè òðóäîâå çà „äîêòîðïî õèìèÿ“ (òîãàâà êàíäèäàò íà õèìè÷åñêèòå íàóêè, 1973ãîäèíà) è „äîêòîð íà õèìè÷åñêèòå íàóêè“ (1987 ã.). Ïðåç1979 ã. ñå õàáèëèòèðà êàòî äîöåíò, à îò 1979 ã. å ïðîôå-ñîð â ÕÔ-ÑÓ.

Ïðîô. äí Èâàí Ïàíàéîòîâ å îñíîâàòåë è ðúêîâîäèòåëíà Ëàáîðàòîðèÿòà ïî áèîôèçèêîõèìèÿ â ÕÔ-ÑÓ.

Ïðîô. äí È. Ïàíàéîòîâ å àâòîð è ñúàâòîð íà ïîâå÷åîò 136 íàó÷íè ïóáëèêàöèè, âêë. ìîíîãðàôèÿ è ãëàâè âêíèãè â îáëàñòòà íà ôèçèêîõèìèÿòà íà ïîâúðõíîñòèòåè äèñïåðñíèòå ñèñòåìè è áèîôèçèêîõèìèÿòà: äèíàìè÷-íè ÿâëåíèÿ íà ôëóèäíè ïîâúðõíîñòè, ïîâúðõíîñòíàðåîëîãèÿ, îðãàíèçàöèÿ íà ôîòîõèìè÷åñêè è åíçèìíî-êàòàëèòè÷íè ðåàêöèè íà ïîâúðõíîñòèòå, äèñïåðñèè îòëèïîçîìè, ìèêðî- è íàíîêàïñóëè è äð. Çíà÷èòåëíà ÷àñòîò òåçè ïóáëèêàöèè ñà â ñúàâòîðñòâî ñ ó÷åíè îò èçâåñò-íè íàöèîíàëíè è ìåæäóíàðîäíè ëàáîðàòîðèè. Òåçè ïó-áëèêàöèè ñà öèòèðàíè ïîâå÷å îò 1000 ïúòè, ïðåäèìíîâ ìåæäóíàðîäíàòà íàó÷íà ëèòåðàòóðà.

Îñíîâíàòà ÷àñò îò íàó÷íèòå ïóáëèêàöèè íà ïðîô.äí È. Ïàíàéîòîâ ñà â íàé-ðåíîìèðàíè ìåæäóíàðîäíèñïèñàíèÿ è ïîðåäèöè, ñðåä êîèòî „Advances in Colloidand Interface Science“, „Biophysical Chemistry“, „Chem-istry and Physics of Lipids“, „Colloid Polymer Science“,„Colloids and Surfaces“, „Colloids and Surfaces B: Bio-interfaces“, „Current Opinion in Colloid & InterfaceScience“, „Current Topics in Colloid & Interface Science“,„International Journal of Biochemistry“, „Journal of Col-loid & Interface Science“, „Journal of Disperssion Scienceand Technology“, „Journal of Trace and Microprobe Tech-niques“, „Langmuir“, „Macromolecules“, „Methods in En-

zymology“, „Methods in Molecular Biology“, „MolecularCrystals Liquid Crystals “, „Progress in Colloid and Poly-mer Science“, „Thin Solid Films“, „Zeitschrift fhr Natur-forschung“ è äð.; êàêòî è ãëàâè îò êíèãè: I. Panaiotov,R. Verger, „Enzymatic Reactions at the Interfaces: Inter-facial and Temporal Organization of Enzymatic Lipolysis“,in Physical Chemistry of Biological Interfaces, A. Baszkin,W. Norde (Eds.), Marcel Dekker, New York, 2000, ISBN0-8247-7581-3. Íåãîâàòà ìîíîãðàôèÿ ïðåòúðïÿ äâå èç-äàíèÿ: Èâàí Ïàíàéîòîâ, „Óâîä â áèîôèçèêîõèìèÿòà“,Íàóêà è èçêóñòâî, Ñîôèÿ, 1982; Óíèâ. èçä. „Ñâ. ÊëèìåíòÎõðèäñêè“, Ñîôèÿ, 2000, ISBN 978-954-07-2338-9.

Ïðîô. äí È. Ïàíàéîòîâ å ïðåïîäàâàòåë ïî ôèçèêîõè-ìèÿ, êîëîèäíà õèìèÿ è áèîôèçèêîõèìèÿ íà ñòóäåíòè âÑîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò „Ñâ. Êë. Îõðèäñêè“ è âúâôðåíñêè óíèâåðñèòåòè â Ïàðèæ, Ìàðñèëèÿ è Àíæå,êîèòî å ïîñåùàâàë ìíîãîêðàòíî êàòî ãîñò-ïðîôåñîð.Òîé å ÷ëåí íà Ôðåíñêîòî õèìè÷åñêî äðóæåñòâî îò 1975ãîäèíà è å åêñïåðò â ïðîöåäóðèòå ïî íîìèíèðàíå çàÍîáåëîâàòà íàãðàäà ïî õèìèÿ ïðåç ïåðèîäà 2000−2005ãîäèíà.

Çíà÷èòåëíà å íàó÷íî-îðãàíèçàöèîííàòà äåéíîñò íàïðîô. äí È. Ïàíàéîòîâ. Áèë å çàì.-äåêàí íà Öåíòúðàïî áèîòåõíîëîãèÿ (1987−1990 ã.) è äåêàí íà ÕÔ-ÑÓ(1999−2003 ã.). Ó÷àñòâà â ðåäèöà àêàäåìè÷íè, íàó÷íè(ÍÑ) è ñïåöèàëèçèðàíè íàó÷íè ñúâåòè (ÑÍÑ): ÷ëåí íàÔàêóëòåòíèÿ ñúâåò íà ÕÔ (1979−2010 ã.) è íà Àêàäåìè÷-íèÿ ñúâåò íà ÑÓ „Ñâ. Êë. Îõðèäñêè“ (1999−2003 ã.),÷ëåí íà ÔÍÑ íà ÕÔ-ÑÓ (1979−2010 ã.), ÷ëåí íà ÍÑ íàÈíñòèòóòà ïî áèîôèçèêà ïðè ÁÀÍ (1982−2011 ã.), ÷ëåííà ÑÍÑ ïðè ÂÀÊ ïî ôèçèêîõèìèÿ (1987−2011 ã.) è íàÑÍÑ ïðè ÂÀÊ ïî áèîôèçèêà, áèîõèìèÿ è ìîëåêóëÿðíàáèîëîãèÿ (2006−2011 ã.).

Ïðåç ïåðèîäà 2004-àïðèë 2011 ã. ïðîô. äí È. Ïàíà-éîòîâ å ïðåäñåäàòåë íà Íàöèîíàëíàòà àãåíöèÿ çà îöåíÿ-âàíå è àêðåäèòàöèÿ íà âèñøèòå ó÷èëèùà (ÍÀÎÀ). Òîéå è ÷ëåí íà Óïðàâèòåëíèÿ ñúâåò íà Öåíòðàëíî- è èçòî÷-íîåâðîïåéñêàòà ìðåæà íà àãåíöèè çà îñèãóðÿâàíå íàêà÷åñòâîòî íà âèñøåòî îáðàçîâàíèå (CEEN) (2006−2010ãîäèíà). Èçâåñòíà å íåãîâàòà äúëáîêà óáåäåíîñò âúââàæíîñòòà íà óíèâåðñèòåòñêèòå è íàó÷íè èäåè è ïðèí-öèïè. Ïðåç òîçè ïåðèîä ïðîô. äí È. Ïàíàéîòîâ ïóáëè-êóâà íàä 15 ñòàòèè â îáëàñòòà íà îöåíÿâàíåòî è àêðåäè-òàöèÿòà íà âèñøèòå ó÷èëèùà â íàöèîíàëíè è ÷óæäå-ñòðàííè èçäàíèÿ è àêòèâíî ó÷àñòâà â äåéíîñòòà íà åâðî-ïåéñêè åêñïåðòíè ãðóïè çà îöåíÿâàíå íà äåéíîñòòà íàíàöèîíàëíè àãåíöèè â Ðóñèÿ, Ãðóçèÿ è äð., êàêòî è âèçäàòåëñêè ñúâåòè íà ñïèñàíèÿ â îáëàñòòà íà îöåíÿâàíåíà âèñøåòî îáðàçîâàíèå.

Çà ìíîãî ãîäèíè, ïðîô. Ïàíàéîòîâ, ìíîãî çäðàâå,ùàñòèå è íîâè òâîð÷åñêè óñïåõè!

Ä. Ë. Öàëåâ

8

Äîö. ä-ð Èâàí Ïåòðîâ Õàâåçîâ íà 70 ãîäèíè

Èâàí Ïåòðîâ Õàâåçîâ å ðî-äåí íà 30.04.1941 ã. â Ïëîâ-äèâ. Ïðåç 1958 ã òîé çàâúðøâàñðåäíîòî ñè îáðàçîâàíèå ñ îò-ëè÷åí óñïåõ âúâ Âàðíà. Îò1958 ã. å ñòóäåíò âúâ Ôèçèêî-ìàòåìàòè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íàÑîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò ïîñïåöèàëíîñòòà „Õèìèÿ − ïðî-èçâîäñòâåí ïðîôèë“. Îùå êà-òî ñòóäåíò Õàâåçîâ ïðîÿâÿâàèíòåðåñ êúì íàó÷íè èçñëåäâà-íèÿ â êðúæîêà ïî àíàëèòè÷íà

õèìèÿ ïðè êàòåäðà „Àíàëèòè÷íà õèìèÿ“. Ðåçóëòàòèòåîò ðàííèòå ìó èçñëåäâàíèÿ, ñâúðçàíè ñ ðåäêîçåìíèòååëåìåíòè, ïî-êúñíî ñà ïóáëèêóâàíè â Äîêëàäè íà ÁÀÍ.Ïðåç 1964 ã. òîé çàâúðøâà âèñøåòî ñè îáðàçîâàíèå ñîòëè÷åí óñïåõ. Äîáðèòå ìó ïîçíàíèÿ ïî ÷óæäè åçèöè(íåìñêè, ðóñêè, àíãëèéñêè), åëåêòðîíèêà è åëåêòðîòåõ-íèêà, êàêòî è èíòåðåñèòå ìó â îáëàñòòà íà àíàëèòè÷íàòàõèìèÿ îïðåäåëÿò áúäåùèòå ìó òðàéíè èíòåðåñè êúìèíñòðóìåíòàëíèòå ìåòîäè â àíàëèòè÷íàòà õèìèÿ.

Íàó÷íàòà êàðèåðà íà ä-ð Èâàí Õàâåçîâ å òÿñíî ñâúð-çàíà ñ Èíñòèòóòà ïî îáùà è íåîðãàíè÷íà õèìèÿ ïðèÁúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå (ÈÎÍÕ-ÁÀÍ), êúäåòîòîé ïîñòúïâà ïðåç 1964 ã. êàòî ñòàæàíò-íàó÷åí ñúòðóä-íèê â ñåêöèÿ „Àíàëèòè÷íà õèìèÿ“ è ïîñëåäîâàòåëíî åíàó÷åí ñúòðóäíèê III ñòåïåí (1966 ã.), íàó÷åí ñúòðóäíèêII ñòåïåí (1974 ã.), íàó÷åí ñúòðóäíèê I ñòåïåí (1978 ã.)è ñòàðøè íàó÷åí ñúòðóäíèê II ñòåïåí (1984 ã.). Áèë å íà18-ìåñå÷íà ñïåöèàëèçàöèÿ (1970−1971 ã.) â Èíñòèòóòïî àíàëèòè÷íà õèìèÿ è ðàäèîõèìèÿ, ßäðåí öåíòúð,Þëèõ, Ãåðìàíèÿ (1969−1971 ã.) Ïðåç 1978 ã. å íà òðèìå-ñå÷íà ñïåöèàëèçàöèÿ â Èíñòèòóò ïî ñïåêòðîõèìèÿ èïðèëîæíà ñïåêòðîñêîïèÿ â Äîðòìóíä (Ãåðìàíèÿ) ñúññòèïåíäèÿ íà DAAD, à ïî-êúñíî − â Îòäåëà ïî ïðèëîæ-íà ñïåêòðîñêîïèÿ íà ôèðìàòà Áîäåíçååâåðê Ïåðêèí-Åëìåð â Þáåðëèíãåí (Ãåðìàíèÿ) (þíè-îêòîìâðè 1991ãîäèíà). Îò 1989 ã. å ðúêîâîäèòåë íà ëàáîðàòîðèÿ „Àíà-ëèòè÷íà õèìèÿ“ â ÈÎÍÕ-ÁÀÍ, à îò 1991 ã. å íàó÷åí ñå-êðåòàð íà ÈÎÍÕ-ÁÀÍ.

Ïðåç 1981 ã. Õàâåçîâ çàùèòàâà äèñåðòàöèîíåí òðóäíà òåìà „Òå÷íî-òå÷íà åêñòðàêöèÿ íà íÿêîè õàëîãåíèäíèè äèòèîêàðáàìàòíè êîìïëåêñè íà Òå(²V)“ è ïîëó÷àâàíàó÷íàòà ñòåïåí êàíäèäàò íà õèìè÷åñêèòå íàóêè (ñåãà„äîêòîð“).

Íàó÷íèòå èíòåðåñè íà äîö. ä-ð È. Õàâåçîâ ñà â îá-ëàñòòà íà àíàëèòè÷íàòà õèìèÿ, èíñòðóìåíòàëíèòå ìåòî-äè çà àíàëèç, àòîìíîàáñîðáöèîííàòà ñïåêòðîìåòðèÿ,êîíöåíòðèðàíå è îïðåäåëÿíå íà ñëåäè îò åëåìåíòè, ñïå-öèàöèîíåí àíàëèç, ìåòðîëîãèÿ â õèìèÿòà, íåîðãàíè÷íàõèìèÿ, ðàäèîõèìèÿ. Ãîëÿì å íåãîâèÿò ïðèíîñ çà ïîïó-ëÿðèçèðàíåòî, âúâåæäàíåòî è ðàçâèòèåòî íà àòîìíî-àáñîðáöèîííàòà ñïåêòðîìåòðèÿ (ÀÀÑ) â íàøàòà ñòðàíà.

Äîö. ä-ð È. Õàâåçîâ å àâòîð è ñúàâòîð íà 136 ïóáëèêà-öèè, îò êîèòî 98 ñà â ðåíîìèðàíè ÷óæäè èçäàíèÿ. Èìà9 àâòîðñêè ñâèäåòåëñòâà, 4 ïàòåíòà è åäíî íîó-õàó. Âúð-õó òåçè ïóáëèêàöèè ñà çàáåëÿçàíè ïîâå÷å îò 1200 öèòà-òà, ïðåäèìíî â ÷óæäåñòðàííè èçäàíèÿ. Èçíåñåíè ñà 17ãëàâíè äîêëàäà ïî ïîêàíà íà íàó÷íè ìåðîïðèÿòèÿ â÷óæáèíà (12) è ó íàñ (5). Ïðåäñòàâÿë å ïîñòèæåíèÿòàíà ðîäíàòà àíàëèòè÷íà õèìèÿ íà 55 ìåæäóíàðîäíè ôî-ðóìà, êàòî íà ìíîãî îò òÿõ å áèë ÷ëåí èëè íàó÷åí ñåêðå-òàð íà îðãàíèçàöèîííè êîìèòåòè, âêë. ïðåäñåäàòåë íàîðãàíèçàöèîíåí êîìèòåò íà ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåí-öèÿ. Èçâåñòíè ñà íåãîâèòå ìîíîãðàôèè: È. Ï. Õàâåçîâ,Ä. Ë. Öàëåâ, „Àòîìíîàáñîðáöèîíåí àíàëèç“, Íàóêà èèçêóñòâî, Ñîôèÿ, 1980 ã.; È. Ï. Õàâåçîâ, Ä. Ë. Öàëåâ,„Àòîìíî-àáñîðáöèîííûé àíàëèç“, ïðåâîä îò áúëãàðñêèåçèê, Õèìèÿ, Ëåíèíãðàä, 1983; è È. Ï. Õàâåçîâ, Ä. Ë.Öàëåâ, „Áåçïëàìúêîâè ìåòîäè â àòîìíîàáñîðáöèîííèÿàíàëèç“, Óíèâ. èçä. „Ñâ. Êë. Îõðèäñêè“, Ñîôèÿ, 1991ã., êîèòî ñà øèðîêî èçïîëçâàíè è öèòèðàíè ó íàñ è âñòðàíèòå îò áèâøèÿ ÑÑÑÐ (íàä 267 öèòàòà).

Ä-ð Èâàí Õàâåçîâ èìà ïðîäúëæèòåëíà è ïîëåçíàó÷åáíà äåéíîñò â Õèìè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà ñîôèéñêèÿóíèâåðñèòåò (ÕÔ-ÑÓ) è ÈÎÍÕ-ÁÀÍ: ðúêîâîäèë å ëàáî-ðàòîðíè óïðàæíåíèÿ è ñåìèíàðíè çàíÿòèÿ ïî „Ôèçè÷íèìåòîäè çà àíàëèç“ â ÕÔ-ÑÓ (1965-1975 ã.); áèë å ìíîãî-ãîäèøåí ëåêòîð â êóðñîâå çà ñëåääèïëîìíà êâàëèôèêà-öèÿ ïî „Àòîìíîàáñîðáöèîíåí àíàëèç“ (îò 1973 ã.) è„Íîâîñòè â àòîìíîàáñîðáöèîíåí àíàëèç“ (îò 1976 ã.)êúì Õèìè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà ÑÓ (ñ íàä 300 ó÷àñòíèöè).Èçíàñÿë å äîêëàäè â óíèâåðñèòåòè â ×åõèÿ, Ñëîâàêèÿ,Ðóìúíèÿ, Ðóñèÿ è äð. Áèë å ðúêîâîäèòåë è ñúðúêîâîäè-òåë íà 15 äèïëîìíè ðàáîòè è 7 äîêòîðñêè äèñåðòàöèè.

Ä-ð È. Õàâåçîâ èìà áîãàòà àäìèíèñòðàòèâíà è íàó÷-íî-îðãàíèçàöèîííà äåéíîñò: ðúêîâîäèòåë íà ëàáîðàòî-ðèÿ „Àíàëèòè÷íà õèìèÿ“ â ÈÎÍÕ-ÁÀÍ (1989−2006 ã.);íàó÷åí ñåêðåòàð íà Èíñòèòóòà (1991−2003 ã.); ÷ëåí íàÑÍÑ ïî íåîðãàíè÷íà è àíàëèòè÷íà õèìèÿ êúì ÂÀÊ èíà ÍÑ ïðè ÈÎÍÕ-ÁÀÍ; ÷ëåí íà Êîìèñèÿòà çà õèìè÷åñ-êè íàóêè êúì ÂÀÊ (1991−1995 ã.); ÷ëåí íà Óïðàâèòåë-íèÿ ñúâåò íà Íàöèîíàëíèÿ ôîíä çà îïàçâàíå íà îêîëíàòàñðåäà è åêñïåðò êúì Ìèíèñòåðñòâîòî íà îêîëíàòà ñðåäàè âîäèòå (ÌÎÑÂ) (1992−2001 ã.); ïðåäñåäàòåë íà Ñúâåòàïî àêðåäèòàöèÿ êúì Èçïúëíèòåëíà àãåíöèÿ „Áúëãàðñêàñëóæáà çà àêðåäèòàöèÿ“ (2001−2008 ã.); çàìåñòíèê-ïðåäñåäàòåë íà Óïðàâèòåëíèÿ ñúâåò íà Ñúþçà íà õèìè-öèòå â Áúëãàðèÿ (2000−2008 ã.); ÷ëåí íà Óïðàâèòåëíèÿñúâåò íà ÁÀÍ (2004−2008 ã.); íàó÷åí ñåêðåòàð íà ÁÀÍ(2007−2008 ã.). Áèë å åêñïåðò êúì Ìèíèñòåðñòâîòî íàîêîëíàòà ñðåäà è âîäèòå (ÌÎÑÂ) è ðåäîâíî å ïðîâåæ-äàë êâàëèôèêàöèîííè êóðñîâå ñ ðàáîòåùè â ëàáîðàòî-ðèèòå íà ðàéîííèòå èíñïåêöèè ïî îêîëíà ñðåäà. ×ëåíå íà Êîìèñèÿòà ïî îêîëíà ñðåäà êúì ÖÓ íà ÁÀÍ, êàêòîè íà ðàçëè÷íè åêñïåðòíè ñúâåòè. Ïðåäñåäàòåë íà Åêñ-ïåðòíèÿ ñúâåò „Õèìè÷åñêà çàùèòà“ êúì ÍÊÑ ïðè ïî-ñòîÿííàòà êîìèñèÿ çà çàùèòà íà íàñåëåíèåòî ïðèáåäñòâèÿ è àâàðèè; åêñïåðò ïðè ÌÎ è ÌÎÑÂ.

9

ïðîôèëàêòè÷íè ïàñòè çà çúáè, êúäåòî âúâåæäà êîåôèöè-åíò íà îòíîñèòåëíà àêòèâíîñò, REC) è äð.;

− Ïðèëîæíè àíàëèçè − èçïîëçâàíå íà óëòðàçâóêîâîòðåòèðàíå è éîíåí îáìåí çà ðàçëàãàíå íà òðóäíîðàçòâî-ðèìè ïðîáè; îïðåäåëÿíå íà ãîëÿì áðîé íåîðãàíè÷íè èîðãàíè÷íè êîìïîíåíòè (çëàòî, ñðåáðî, ïàëàäèé, ïëàòè-íà, ðîäèé, öèðêîíèé, íèîáèé, áåðèëèé, àëóìèíèé, ãà-ëèé, öåðèé, ìàãíåçèé, áèñìóò, êàëöèé, ôîñôîð, æåëÿçî,ìåä, ðåíèé, ìîëèáäåí ñåëåí, òåëóð, õëîðèäè, éîäèäè,ôëóîðèäè, àíèîííè ÏÀÂ, ìîíîôëóîðôîñôàòè, ôîñôà-òè, ïèðîôîñôàò, àäåíîçèí ìîíî-, äè- è òðèôîñôàò, ãóà-íèäèíôîñôàò, õèäðîõèíîí, öèíêîâ öèòðàò, àñêîðáèíîâàêèñåëèíà, åòèëåíòèîêàðáàìèä, öèíêîâ åòèëåí-áèñ-äè-òèîêàðáàìàò, ãâàéàçóëåí, êàðáîêñèìåòèëöåëóëîçà, åê-ñòðàêòè îò ïðîïîëèñ, àðòèøîê è êàíòàðèîí è äð.) â ðàç-íîîáðàçíè îáåêòè − ðóäè, ñïëàâè, øëàìîâå, ìèíåðàëè,âîäè, ïàñòè çà çúáè, åêñòðàêòè îò ðàñòåíèÿ è äð.

Ïðîô. äí Ð. Áîðèñîâà ðàçðàáîòâà îðèãèíàëíè àíàëè-òè÷íè ìåòîäè è ïðîöåäóðè, èçïîëçâàíè â ïðîìèøëåíèè èçñëåäîâàòåëñêè àíàëèòè÷íè ëàáîðàòîðèè è âêëþ÷å-íè â Áúëãàðñêèÿ äúðæàâåí ñòàíäàðò.  ïðîäúëæåíèåíà ïîâå÷å îò 10 ãîäèíè òÿ å âîäåù àíàëèòèê íà ñåêöèÿ„Ïàñòè çà çúáè“ ïðè Íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêèÿ õèìèêî-ôàðìàöåâòè÷åí èíñòèòóò â Ñîôèÿ (ÍÈÕÔÈ) êàòî ðàçðà-áîòâà ìåòîäèêè çà òåõíîëîãè÷åí àíàëèòè÷åí êîíòðîë,âêëþ÷åíè è âíåäðåíè â ðåãëàìåíòèòå çà ïðîèçâîäñòâîíà 15 ïðîäóêòà èçíàñÿíè â ìíîãî ñòðàíè.

Ïðîô. äí Ð. Áîðèñîâà èìà íàä 100 ïóáëèêàöèè â áúë-ãàðñêè è ìåæäóíàðîäíè ðåíîìèðàíè ñïèñàíèÿ, ñðåäêîèòî Chemical and Pharmaceutical Bulletin, FreseniusJournal of Analytical Chemistry, Talanta, Comptes Rendusde l’Academie Bulgare des Science è äð. Ðúêîâîäè ðåäèöàèçñëåäîâàòåëñêè òåìè, ôèíàíñèðàíè îò ïðîìèøëåíèïðåäïðèÿòèÿ è ìèíèñòåðñòâà.

Ïðîô. äí Ð. Áîðèñîâà å ñúñòàâèòåë è àâòîð íà íÿêîèãëàâè â êíèãàòà „Îñíîâè íà õèìè÷íèÿ àíàëèç“, èçä. Âî-äîëåé, Ñîôèÿ, 2009, 539 ñ.; ISBN 978-954-9415-43-5(þáèëåéíî èçäàíèå îò 27 àâòîðè ïî ñëó÷àé 120 ãîäèíèàíàëèòè÷íà õèìèÿ â Áúëãàðèÿ è 200 ãîäèíè àíàëèòè÷íàõèìèÿ − ñàìîñòîÿòåëåí êëîí îò õèìèÿòà). Âèæ ðåöåíçèÿâ ñïèñàíèå „Õèìèÿ è èíäóñòðèÿ“, 80 (2009) 40; http://w w w . u n i o n c h e m . o r g / c o n t e n t _ i m a g e s /e f 5 e 6 a a 4 0 2 5 1 7 8 b f d 5 6 4 6 c 8 0 5 2 d 0 b c 7 4 . p d f .Ñàìîñòîÿòåëåí àâòîð å íà ó÷åáíèöè „Àíàëèòè÷íà õè-ìèÿ“ (çà âèñøè ó÷èëèùà, 1993 è 2000 ã.), „Àíàëèòè÷íàõèìèÿ è èíñòðóìåíòàëíè ìåòîäè“ è åëåêòðîííî ïîìàãà-ëî (2003 ã.), „Õèìèÿ è îïàçâàíå íà îêîëíàòà ñðåäà“ çàñåäìè êëàñ è çà îñìè êëàñ (çà ñðåäíèòå îáùîîáðàçîâà-òåëíè ó÷èëèùà, 2003 ã.). Ñúàâòîð å â ìíîæåñòâî êíèãèè ó÷åáíè ïîìàãàëà çà âèñøåòî è ñðåäíî îáðàçîâàíèå,ñðåä êîèòî: „Èç÷èñëåíèÿ â àíàëèòè÷íàòà õèìèÿ ñ ïî-ìîùòà íà ïåðñîíàëíè êîìïþòðè“ (1986 ã.), â ðúêîâîä-ñòâà çà óïðàæíåíèÿ (è èç÷èñëåíèÿ) ïî àíàëèòè÷íàõèìèÿ è ôèçè÷íè ìåòîäè â àíàëèòè÷íàòà õèìèÿ (1979,1985, 1992 ã.), „Àíàëèòè÷íà õèìèÿ“ (çà Òåõíè÷åñêè êî-ëåæ â Ðàçãðàä, 1994 ã.), „Àíàëèòè÷íà õèìèÿ ñ èíñòðó-

 êðàÿ íà 2008 ã. äîö. ä-ð Õàâåçîâ áåøå ïåíñèîíèðàíîò ÁÀÍ ñëåä ïî÷òè ïîâå÷å îò 44-ãîäèøíà íàó÷íî-òâîð-÷åñêà äåéíîñò.

Äîö. ä-ð È. Õàâåçîâ å ÷ëåí íà ðåäêîëåãèèòå íà ñïèñà-íèÿòà „Bulgarian Chemical Communications“, „Õèìèÿ èèíäóñòðèÿ“ è „Bulgarian Chemistry and Industry“.

Çà ìíîãî ãîäèíè, äîö. ä-ð Õàâåçîâ, ìíîãî çäðàâå,ùàñòèå è íîâè òâîð÷åñêè ïîñòèæåíèÿ!

Ä. Ë. Öàëåâ

Ïðîô. äí èíæ. Ðàõèëà Áîðèñîâà íà 75 ãîäèíè

Ðàõèëà Áîðèñîâà Ãåîðãèå-âà å ðîäåíà â Ñîôèÿ íà 7 þíè1936 ã. Ïðåç 1959 ã. çàâúðøâàÂèñøèÿ õèìèêî-òåõíîëîãè-÷åí èíñòèòóò (ÂÕÒÈ) â Ñî-ôèÿ (ñåãà Õèìèêîòåõíîëîãè-÷åí è ìåòàëóðãè÷åí óíèâåð-ñèòåò, ÕÒÌÓ) ïî ñïåöèàë-íîñò „Ìåòàëóðãèÿ íà öâåòíè-òå ìåòàëè“ êàòî ïúðâåíåö íàâèïóñêà. Ñëåä äâåãîäèøíàðàáîòà â àíàëèòè÷íàòà ëàáî-ðàòîðèÿ íà çàâîä „Ñðåäåö“ â

Ñîôèÿ ïîñòúïâà ñ êîíêóðñ â êàòåäðà „Àíàëèòè÷íà õè-ìèÿ“ ïðè ÂÕÒÈ â Ñîôèÿ, êúäåòî ðàáîòè áåç ïðåêúñâàíåâ ïðîäúëæåíèå íà ïîâå÷å îò 40 ãîäèíè êàòî àñèñòåíò,äîöåíò è ïðîôåñîð. Çàùèòàâà ñàìîñòîÿòåëíî äèñåðòà-öèÿ çà íàó÷íàòà ñòåïåí „êàíäèäàò íà õèìè÷åñêèòå íàó-êè“ (êõí, ñåãà ä-ð) íà òåìà „Èçïîëçâàíå íà p-äèìåòèë-àìèíîáåíçèëèäåíðîäàíèí çà îïðåäåëÿíå íà çëàòî, ñðå-áðî è ïàëàäèé“. Íàó÷íàòà ñòåïåí „äîêòîð íà õèìè÷å-ñêèòå íàóêè“ é å ïðèñúäåíà çà äèñåðòàöèÿ íà òåìà „Àíà-ëèòèêà íà ïàñòè çà çúáè“.

Íàó÷íî-ïåäàãîãè÷åñêàòà ðàáîòà íà ïðîô. äí Ð. Áîðè-ñîâà å â òðè îñíîâíè íàïðàâëåíèÿ:

− Ðàáîòà ñúñ ñòóäåíòè è äîêòîðàíòè − îáó÷àâà íàä40 âèïóñêà ñòóäåíòè; èçíàñÿ ëåêöèè ïî êà÷åñòâåí è êî-ëè÷åñòâåí àíàëèç, èíñòðóìåíòàëíè ìåòîäè íà àíàëèç,îáù êóðñ ïî àíàëèòè÷íà õèìèÿ, àíàëèç íà õèìè÷íè ïðî-äóêòè, àíàëèç íà áèîïðîäóêòè è äð. Âúâåæäà â êàòåäðà-òà ìîëåêóëíè ìåòîäè çà êà÷åñòâåí è êîëè÷åñòâåí àíàëèç(IR, MS, NMR) è èçïîëçâàíå íà ïåðñîíàëíè êîìïþòðèçà ðåøàâàíå íà àíàëèòè÷íè ïðîáëåìè; ñúçäàâà è ðàçâèâàâ ïðîäúëæåíèå íà 10 ãîäèíè îáó÷åíèåòî ïî àíàëèòè÷íàõèìèÿ â Òåõíè÷åñêè êîëåæ â Ðàçãðàä; ðúêîâîäè óñïåø-íî çàùèòèëè äîêòîðàíòè îò Òóíèñ è Ìàðîêî;

− Ôóíäàìåíòàëíè èçñëåäâàíèÿ â àíàëèòè÷íàòà õè-ìèÿ − èçñëåäâàíå íà õèìè÷íè ðàâíîâåñèÿ è êîìïëåêñíèñúåäèíåíèÿ çà öåëèòå íà õèìè÷íèÿ àíàëèç; ñïåêòðîôî-òîìåòðèÿ; åêñòðàêöèÿ; êîìïëåêñîíîìåòðèÿ; òåîðåòè÷íèîñíîâè íà õèìè÷íèÿ àíàëèç ïðè ïðîèçâîäñòâî è êîí-òðîë íà ïàñòè çà çúáè; îöåíêà íà ëå÷åáíè è ëå÷åáíî-

10

ìåíòàëíè ìåòîäè“ (2001 ã.) è äð., êàêòî è íà ó÷åáíîòîïîìàãàëî „Åêîëîãèÿ è óñòîé÷èâî ðàçâèòèå“ (çà ïðîôå-ñèîíàëíè ãèìíàçèè, 2005 ã.) è äð.

Ïðîô. äí Ð. Áîðèñîâà å áèëà íàó÷åí ñåêðåòàð íà Íàó÷-íèÿ ñúâåò ïî íåîðãàíè÷íà õèìè÷íà òåõíîëîãèÿ â ÕÒÌÓè ÷ëåí íà ÑÍÑ ïî íåîðãàíè÷íà è àíàëèòè÷íà õèìèÿïðè ÂÀÊ. Áèëà å ôóíêöèîíàëåí çàì.-äåêàí ïî ó÷åáíèïëàíîâå è ïðîãðàìè â ÕÒÌÓ, êàòî å ñúñòàâèëà ïúðâàòàêíèæêà çà îðãàíèçàöèÿ íà ó÷åáíèÿ ïðîöåñ (1991−1992 ã.)â ÕÒÌÓ.

×åñòèò þáèëåé, óâàæàåìà ïðîôåñîð Áîðèñîâà! Ìíî-ãî çäðàâå, ùàñòèå è àêòèâíî äúëãîëåòèå!

Ä. Ë. Öàëåâ

Ïðîôåñîð äí Áîðÿí Ðàäîåâ íàâúðøè 70 ãîäèíè

Áîðÿí Ïåíêîâ Ðàäîåâ å ðî-äåí íà 2 ñåïòåìâðè 1941 ã. âÑîôèÿ (fhbr@chem.uni-sofia.bg, http://www.chem.uni-sofia.bg/depart/pchem//cv/bradoev.htm). Çàâúðøâà âèñ-øåòî ñè îáðàçîâàíèå ïî ñïå-öèàëíîñò „Õèìèÿ“ â Õèìè-÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà Ñîôèé-ñêèÿ óíèâåðñèòåò „Ñâ. Êëè-ìåíò Îõðèäñêè“ (ÕÔ ÑÓ)ïðåç 1967 ã. è âåäíàãà ïîñòúï-âà êàòî àñèñòåíò â êàòåäðà

„Ôèçèêîõèìèÿ“ â ñúùèÿ ôàêóëòåò. Ïðåç 1974 ã. çàùèòà-âà äèñåðòàöèÿ çà íàó÷íàòà ñòåïåí „êàíäèäàò íà õèìè-÷åñêèòå íàóêè“ (ñåãà ä-ð) íà òåìà „Êèíåòèêà íà èçòúíÿ-âàíå è äåôîðìàöèÿ íà òå÷íè ôèëìè, ñòàáèëèçèðàíè ñïîâúðõíîñòíî-àêòèâíè âåùåñòâà“ (íàó÷åí ðúêîâîäèòåëïðîô. È. Á. Èâàíîâ) è ïðåç 1981 ã. ñå õàáèëèòèðà êàòîäîöåíò â ñúùàòà êàòåäðà. Ïðåç 1994 ã. çàùèòàâà äèñåð-òàöèîíåí òðóä çà íàó÷íàòà ñòåïåí „äîêòîð íà õèìè÷å-ñêèòå íàóêè“ íà òåìà „Ôëóêòóàöèè è õèäðîäèíàìè÷íèâçàèìîäåéñòâèÿ â äèñïåðñíè ñèñòåìè“. Ïðåç 1996 ã. åèçáðàí çà ïðîôåñîð ïî ôèçèêîõèìèÿ è êîëîèäíà õèìèÿ.Ïðîô. äí Á. Ðàäîåâ ðúêîâîäè êàòåäðàòà ïî ôèçèêîõèìèÿïðè ÕÔ ÑÓ ïðåç ïåðèîäà 2000−2004 ã. è å ðúêîâîäèòåëíà ëàáîðàòîðèÿòà ïî ôèçèêîõèìèÿ íà ïîâúðõíîñòèòå èäèñïåðñíèòå ñèñòåìè (2006−2011 ã.). ×ëåí å íà Ãåðìàí-ñêîòî êîëîèäíî îáùåñòâî (Kolloidgesellschaft) è íà Ìåæ-äóíàðîäíàòà àñîöèàöèÿ ïî êîëîèäè è íàóêà çà ïîâúðõ-íîñòèòå (International Association of Colloids and Inter-face Science). ×ëåí å íà Ôàêóëòåòíèÿ ñúâåò è Íàó÷íèÿñúâåò íà ÕÔ ÑÓ (1994−2009 ã.). Ïîñëåäîâàòåëíî å ÷ëåíè çàì.-ïðåäñåäàòåë íà êîìèñèÿòà ïî õèìè÷åñêèòå íàóêèïðè Âèñøàòà àòåñòàöèîííà êîìèñèÿ (1992−1997 è 2002−2005 ã.). Ñïåöèàëèçèðà â Äàíèÿ, Ãåðìàíèÿ è Õîëàíäèÿ.

Á. Ðàäîåâ å âúâåäåí â íàóêàòà îùå ïðåç ñòóäåíòñêèòåãîäèíè îò ïðîô. äí Èâàí Á. Èâàíîâ, íî îôîðìÿ ñâîèòå

èíòåðåñè ïðåäè âñè÷êî ïîä âúçäåéñòâèå íà àêàä. Àëåê-ñåé Øåëóäêî è ðúêîâîäåíèÿ îò íåãî ñåìèíàð „Ôèçèêî-õèìèÿ íà ïîâúðõíîñòèòå è äèñïåðñíèòå ñèñòåìè“. Çà-ïî÷âà ñ èçó÷àâàíå íà äèíàìèêàòà è óñòîé÷èâîñòòà íàïåííèòå ôèëìè (òåîðèÿ), êîÿòî îñòàâà òðàåí îáåêò íàèíòåðåñèòå ìó è äî äíåñ. Ðåçóëòàòèòå îò èçñëåäâàíåòîíà ðîëÿòà íà ïîâúðõíîñòíî-àêòèâíèòå âåùåñòâà (ÏÀÂ)âúðõó êèíåòèêàòà íà èçòúíÿâàíå íà ïåííèòå ôèëìè (òà-êà íàðå÷åíèÿ „åôåêò íà Ìàðàíãîíè“, ñúâìåñòíî ñ È. Á.Èâàíîâ è Å. Ìàíåâ) ïîëó÷àâàò øèðîêà èçâåñòíîñò èäàâàò íà÷àëîòî íà èíòåíçèâíè èçñëåäâàíèÿ â ðåäèöà ëà-áîðàòîðèè ïî ñâåòà. Ñòàáèëíîñòòà íà òúíêèòå òå÷íèôèëìè (ò.íàð. òåîðèÿ íà êðèòè÷íèòå äåáåëèíè) å äðóãàòðàéíà èçñëåäîâàòåëñêà òåìà â íàó÷íîòî òâîð÷åñòâî íàïðîô. äí Á. Ðàäîåâ. Äîðàçâèò å ôëóêòóàöèîííèÿò ìîäåëØåëóäêî-Ôðàé ñ ïðèëîæåíèå íà ñòîõàñòè÷íèÿ ïîäõîäçà îïèñàíèå íà åâîëþöèÿòà íà íåóñòîé÷èâèòå ìîäè(ñúâìåñòíî ñ À. Øåëóäêî è Å. Ìàíåâ). Ïî-êúñíî òàçèãëåäíà òî÷êà å ïðèëîæåíà è âúðõó óñòîé÷èâîñòòà íàóìîêðÿùè ôèëìè (òúíêè òå÷íè ôèëìè âúðõó òâúðäè ïî-âúðõíîñòè), äîâåëà äî ïîòâúðæäàâàíå íà ñúùåñòâóâàíå-òî íà íàíîìåõóð÷åòà íà ãðàíèöàòà ìåæäó âîäà è õèäðî-ôîáíà ïîâúðõíîñò (ñúâìåñòíî ñ Õ. Øóëöå îò Ãåðìàíèÿ).Ñòîõàñòè÷íèÿò ïîäõîä ïðèäîáèâà ïî-ñàìîñòîÿòåëíîçíà÷åíèå ïðè ïðèëàãàíåòî ìó âúðõó ôëóêòóàöèîííèâúëíè íà òå÷íè ïîâúðõíîñòè è ïî-êîíêðåòíî â îïèòàçà ðàçðåøàâàíå íà ïàðàäîêñà çà ðàçõîäèìîñò (áåçêðàéíàåíåðãèÿ) íà ñïåêòúðà íà Ôóðèå íà êàïèëÿðíèòå âúëíè(ñúâìåñòíî ñ Ð. Öåêîâ). Ñúùåñòâåíî ìÿñòî â íàó÷íèòåèíòåðåñè íà Á. Ðàäîåâ çàåìà òåìàòà çà äèíàìè÷íîòîóìîêðÿíå (ïî-êîíêðåòíî âúïðîñèòå çà ïðèðîäàòà íà õè-ñòåðåçèñà íà òðèôàçíèÿ êîíòàêò). Ïðèëàãà ìîäåëà çàáàðèåðíèÿ ìåõàíèçúì çà èíòåðïðåòàöèÿ íà êèíåòèêàòàíà óìîêðÿíå (ñúâìåñòíî ñ É. Ïåòðîâ). Òåìàòèêàòà íàêîíòàêòíèÿ úãúë èìà ñâîåòî ïðèëîæíî ðàçâèòèå â îá-ëàñòòà íà ôëîòàöèÿòà (ñúâìåñòíî ñ À. Øåëóäêî è Õ.Øóëöå). Ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè èíòåðåñúò íà ïðîô.Ðàäîåâ å íàñî÷åí êúì åëåêòðè÷åñêèòå ñâîéñòâà íà òå÷íèïîâúðõíîñòè, êúäåòî ôîðìóëèðà è ðàçðàáîòâà ìîäåëàíà ñïåöèôè÷íàòà ïîâúðõíîñòíà ïîëÿðèçóåìîñò (â ñìè-ñúëà íà Ãèáñîâ èçëèøúê), êàòî ðåøàâà çàäà÷àòà çà äâîåíåëåêòðè÷åí ñëîé, ïîðîäåí îò õåòåðîãåííî çàðåäåíà ïî-âúðõíîñò (ñúâìåñòíî ñ Ð. Ñëàâ÷îâ).

Ïðîô. äí Á. Ðàäîåâ èìà àêòèâíà ó÷åáíà äåéíîñò êàòîíàñëåäÿâà êóðñà ïî êîëîèäíà õèìèÿ â ÑÓ ÕÔ îò îñíîâà-òåëÿ ìó àêàä. À. Øåëóäêî. Âúâåæäà íîâè êóðñîâå çà ìàãè-ñòðè è äîêòîðàíòè, ìåæäó êîèòî: „Íåðàâíîâåñíà òåðìî-äèíàìèêà“, „Ñòîõàñòè÷íè ìåòîäè â åñòåñòâåíèòå íàóêè“(ñúâìåñòíî ñ Ð. Öåêîâ), „Ìåòîäè çà ïîëó÷àâàíå íà äè-ñïåðñíè ñèñòåìè“, „Àåðîçîëè“. Àâòîð è ñúàâòîð å íà 110ïóáëèêàöèè, êàêòî è íà ãëàâè â ðàçëè÷íè ìîíîãðàôèèâ àâòîðèòåòíè ìåæäóíàðîäíè ñïèñàíèÿ êàòî AcademicPress è Elsevier. ×àñò îò òåçè ïóáëèêàöèè ñà â ìåæäóíà-ðîäíè ñïèñàíèÿ: Advances in Colloid and InterfaceScience, Colloid and Polymer Science, Colloids and Sur-faces A, Giessereiforschung, International Journal of Min-

11

eral Processing, International Journal of Multiphase Flow,International Journal of Quantum Chemistry, Journal ofColloid and Interface Science, Journal of the Chemical So-ciety Faraday Transactions, Journal of Dispersion Scienceand Technology, Journal of Materials Science, Journal ofPhysical Chemistry A, Journal of Physics Condensed Mat-ter, Kolloid Zeitschrift, Langmuir, NATO ASI Series, E: Ap-plied Sciences, Transactions of the Faraday Society, Zeit-schrift fhr Physikalische Chemie, Êîëëîèäíèé æóðíàë è äð.

Ïðîô. äí Á. Ðàäîåâ e ÷åë ëåêöèè è â äðóãè óíèâåðñè-òåòè (Áëàãîåâãðàä, Øóìåí) è â Ãåðìàíèÿ. Ñ åíòóñèàçúìðàáîòè ñ êðúæî÷íèöè è äèïëîìàíòè. Áèë å íàó÷åí ðúêî-âîäèòåë è êîíñóëòàíò íà ìíîæåñòâî äîêòîðàíòè ó íàñ

è â ÷óæáèíà (Ãåðìàíèÿ), íÿêîè îò êîèòî äíåñ ñà õàáèëè-òèðàíè ó÷åíè (Å. Ìèëåâà, Ä. Ñ. Äèìèòðîâ. Ð. Ñ. Öåêîâ,Ì. Ç. Àâðàìîâ, À. Í. Èâàíîâà). Íîñèòåë å íà âèñîêîòîîòëè÷èå íà Àëìà ìàòåð „Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè ñúñ ñè-íÿ ëåíòà“ (2004 ã.).

Ïðîô. äí Á. Ðàäîåâ å èçòúí÷åí öåíèòåë íà êà÷åñòâå-íîòî, ñåðèîçíî êèíî, õóáàâàòà êëàñè÷åñêà ìóçèêà è ôè-íèÿ (çåëåí!) ÷àé.

Çà ìíîãî ãîäèíè, äðàãè ïðîôåñîð Ðàäîåâ, ìíîãî çäðà-âå, ùàñòèå è òâîð÷åñêî äúëãîëåòèå!

Ä. Ë. Öàëåâ