vivencias y sucesos cercanos en lengua totonaca. primer grado

66
2008 Tutunakú, Katapakna, Kgampalhuwachuchut Totonaco de Tetela de Ocampo, Puebla Tu klakgtaxtuyaw chu tu kinka'akgspulayan nak kinkakilhtamakukan Vivencias y sucesos cercanos en lengua totonaca

Upload: mariberflor

Post on 17-Aug-2015

246 views

Category:

Documents


22 download

DESCRIPTION

libro de texto de apoyo a la primaria en lengua Totonaca para el primer grado

TRANSCRIPT

12008Tutunak, Katapakna, Kgampalhuwachuchut Totonaco de Tetela de Ocampo, PueblaTu klakgtaxtuyaw chu tu kinka'akgspulayan nak kinkakilhtamakukanVivencias y sucesos cercanos en lengua totonacaPortada-Totonacas-1o.indd 1 03/11/2008 07:09:19 p.m.12008Tutunak, Katapakna, Kgampalhuwachuchut Totonaco de Tetela de Ocampo, PueblaTu klakgtaxtuyaw chu tu kinka'akgspulayan nak kinkakilhtamakukanVivencias y sucesos cercanos en lengua totonacaTutunaku-1o(64p).indd 1 03/11/2008 07:10:43 p.m.Tuklakgtaxtuyawchutukinka'akgspulayannakkinkakilhtamakukan(Vivenciasysucesoscercanosenlenguatotonaca),fue elaboradoporlaDireccinGeneraldeEducacinIndgena,pertenecientealaSubsecretaradeEducacinBsicadela Secretara de Educacin Pblica.Laagradecelaparticipacindelosresponsablesdeeducacinindgenaenlasentidades,jefesdedepartamento,jefes dezona,supervisoresescolares,integrantesdemesastcnicasydecomisionesdictaminadoras;dedirectores,docentesy autoridadesadministrativas;y,especialmente,delospadresylasmadresdelosniosylasniasindgenas,aquienesva dirigido este libro.Secretaria de Educacin PblicaJosefina Vzquez Mota Subsecretario de Educacin BsicaJos Fernando Gonzlez Snchez Directora General de Educacin IndgenaRosalinda Morales Garza EdicinDireccin de Apoyos EducativosCoordinacin editorialMarco Julio LinaresGuadalupe Ambriz RiveraCuidado de la edicinFelicia Garnett RuizDiagramacinIns Patricia BarreraTexto de la presentacin en espaolAlejandro Torrecillas G. en trmitePrimera edicin, 2008Impreso en MxicoDistribucin gratuita/ Prohibida su venta.D.R. Secretara de Educacin Pblica, 2008Argentina nm. 28, Centro,06020, Mxico, D.F.Reconocimiento especial al trabajo de Martha Flores, quien con sus ilustraciones para portada e interiores pint color a las palabras de las nias y los nios, autores del presente libro.Direccin de Educacin Indgena del estado de PueblaJess Alfonso Hernndez VillalvaCoordinacin del Proyecto en el estado de PueblaGabriela Romn LobatoCompilacin y revisin de los textos en lengua totonacaNo Prez GaonaManuel Vega SalazarProfesoras y profesores totonacos de Tetela de Ocampo, PueblaValidacin de los textos en lengua totonacaGabriela Romn LobatoTexto de la presentacin en lengua totonacaBenjamn Garca SoteroFrancisco Vzquez SantiagoJos Antonio Quintero BonillaTutunaku-1o(64p).indd 2 03/11/2008 07:10:46 p.m.Xlimsiyukn likglhtwkg .............................. 5Presentcin ............................................................ 7Stlan takgchiwin / PoesaXtsutsokgo twkt............................................. 9Talikgalhstilitni' / Ronda Kimknkn.......................................................... 11Likgalhtakgsni' / Adivinanza ......................................... 12Likgalhchakgxni' / Trabalenguas Kinkukukn ........................................................... 24Akgtutu xlistkgn ........................................... 24Xnt ..................................................................... 25Skgn ................................................................... 25Tujw, tujw ......................................................... 25Takgalhchiwin / Cuento Luw chu lixkn ................................................. 26Puskt chu xtiln .................................................. 27Kwyu Grgmelo ............................................. 28Mlkgstnin xlhpililhi lpnit .................... 29Puskt ttwi luw .............................................. 30Jukiluw xtlwn tumin ................................... 31Chtuy ntln .................................................... 32W skw ................................................................ 33Chchkg chu kuyunkut ................................... 34Chich chu skw ................................................... 35Tntutu tkglhinin ............................................ 36W tumin xlk tlmink ..................................... 37Litalakgapasni' / Descripcin W juki .................................................................. 38Lntl tsiyukgoy tkglhin w lhpili lpnit .. 39Akgstitum tachiwin / Narracin Nitln kmsputukn tkgtlin xl kgkiwin.. 40Tstkyu ............................................................. 41Kkiwin ................................................................. 42Ajjlpn kglhtuchokgo ..................................... 43W tunt tlwyw nk kinkchikinkn ......... 44Xpsku kinkchikin ............................................ 45LiwanlinatndiceTutunaku-1o(64p).indd 3 03/11/2008 07:10:48 p.m.Litustalanit / Instructivo Lntl tlwkn x chstututu likxtlwn .... 48Xttsokgni litwkn kgtum tkglhchokg ......................................................... 49Limalakawana takgalhchiwin. Takatsin / Leyenda. Creencia Akxn muyn xmuchuchut skgt ..................... 50Likuchun xmku tpeku .................................. 51Tuku ntlwyw jxni nxkyn luw ....... 52Chtum limxkgen .............................................. 53Xatakgalhchiwin malananin / Mito Xmkgn chixkuwin .......................................... 54Lkgwsen ............................................................. 55Kgpixchokgonin .................................................. 56Xklw tlkpstni ..................................... 57Chixk chu xtpljni puskt .......................... 58Mchuchutn .................................................... 59Putakgatakgsni' / Glosario ............................................ 60Tutunaku-1o(64p).indd 4 03/11/2008 07:10:49 p.m.5Xlimasiyukan likgalhtawakgaTlntl wnkn kkuwini nk mintchiwin Lntl wnkn ktsisni nk mintchiwin Ni mkgktsiy pi kxni wn kkuwini lu stlnk tchiwin, chu ktsisni kkswi lutln tmkgtsi Um ly xplkt pl pi wix chiwinn mintchiwin, xtchiwin mintlt chu xnttltnikn, chu xtt mixuntt, chu pokgto mintchikkn, nlichiwinntit, chu kintchiwinkn kilhmn lkstlnk ntkgxmt...Xplkt kinin klkskinw, nkgliy um likglhtwkg, ti ttsokgnit tlntl wixinin chiwinntit, l mpkuwiyw chichini w nchichini, chuchut w nchuchut, n w n, chu pp w mpp, pi tm stku lktln nlkgskgokgo, chu nchuchut tln kmskgewiwinlh, chu m n tlkstlnk ntsiyu.Ant ni tpekgsiyw Xpumpekgsn Pukglhtwkg Xllimxkgenn, klkkxtlwnitw um likgltwkg, nt nint wix mkgtynnit, nchun mintlktsukmn, mkglhtwkgennin, mintltkn, chu mintchikkn, klkskinw pi wix nlkgtiy nlikglhtwkgy, mintkglhtwkgnin chu tintwilkgnon, nchun kkmkgpuntniyn nkglhputsnn xtktsinkn lkgolutsinni', nmkgtsokg mintlkpstkni, nkinklixkgtliy tun tlwy nk minkchikn, chu mintmnixni kkilixkgtli.Um likgltwkg tpxuwn kkmkmxkiyn wntu ttsokgnit kmintchiwin tutunk, xplkt mpi kknlyw lntl kgtunu tchiwin nnkgoy nt Kklhkuyunin, xtchun kgtunu tmnin wntu nitlkxtumiy lntl mpkwiyw tunt nnkgoy.Lkpstk lntl pl nlh n nn xstkgkgw U w xtsustsokgo U w xspupuku Lntl chu ntsiyu um nkgoy plhm, lktlnk kiwi, kglhni chu um chuchut xlk pupunLkpstk lntl xtsiyulh kkilhtmku pl nix nnlh xtiplhuw tmnin, chu putum lkxtum xtsiyulh Chun um nly pl nlkgsput lhuw tchiwin tunt nn Klhkuyunin chu kgtuxwt.Xplkt pi ktlwnitw um likglhtwkg, lktsm tmnin nk mimkgtsokni chu tln lkgtsm xtmnin militchiwin, xplkt pi wix tln klklikglhtwkglip, klittsml milkgstpu chu mintekgen lntl tln lkgwn mintchiwin, xplkt pi nl xtsnkglh, tlntl xnn chu tlntl tmninit, kxni chtum lichiwinn..., kglhtum tchiwin, xplkt ktwillh kintchiwinkn chu kinin nmtlniyw msiyw um tktsin chtunu, chtunu, tlntl mpkuwiyw ktuw Tutunaku-1o(64p).indd 5 03/11/2008 07:10:51 p.m.6kglhiyw kglhtunu tchiwin nk kinklkuyuninkn, xplkt pi kinin ktsiputunw nimj w xskgewiwi spupuku, nimj w xspupuku stkgjw, chu nimj w xpkglhju spupuku.Xplkt pi kinin kmtstokgmw kgemplhuw tchiwin nk um likglhtwkg, w ntu wix tsokgnit tlmintchiwin, wntu lichiwinntit, pi n chun kinin n xl unu kinin n w kintchiwinkn chu kintiytkn.Nktlikltwkgyn xplkt pi tln ktlwn um likgltwkg, pi lu lkgkts ttlwnit, chu ttsokgnit n wtiy tlntl mintt xtchiwinn chichini, pi n chun wix kpstkgti chu nkkimsini kinin mintln, pi nkintchiwinkn ni wtiy, pl pi nchun kinin n tln nktkglhchiwinnw pp, chu chichini, xplkt pi kinin nkktsiyw tlntl wnkn likglhtwkg..., chu tlntl wnkn tchik, nk xkgemplhuw tchiwin nk kinklkuyunin.Tutunaku-1o(64p).indd 6 03/11/2008 07:10:52 p.m.7PresentacinCmo se dice d en tu lengu Cmo se dice noche en tu idiomNo hs sentido que cundo lo dices en tu propi lengu el d es ms brillnte y ls noches ms clmds y bonits Esto ps porque si lo expressentupropilenguescomositusppsysuspps,ylos buelos de sus buelos, y todos tus migos lo dijern junto contigo, y entonces es como si sus voces se juntrn con l tuy y ls plbrs se oyern ms fuertes y ms clrs Poresohemosqueridoquetengsestelibro,queestescritoconls plbrsqueseusnentulenguprllmrsollsol,gul gu, ire l ire y lun l lun, pr que esos stros brillen ms, el gu refresque ms y el ire se ms clro. EnlDireccinGenerldeEduccinIndgenhemoselbordoeste libro, en el que prticipste t, tmbin tus comperos, tus profesores, tusppsylspersonsdetucomunidd;desemosquelolesylo disfrutescontusmigosytufmili;lmismotiempo,teinvitmos recopilr los sberes de tus myores, crer tus propis nrrciones, que nos cuentes lo que hces en tu comunidd y comprtir tus sueos. Conesemterilnosgustrpoderentregrteotrolibropensdoy escritoentupropioidiom,porquecreemosquecdlenguquese hbl en cd regin de Mxico es como un color distinto, que no existe en ningun otr lengu, pr nombrr ls coss. Te imgins que de pronto y no existier el verde O el rojo O el zul De qu colores sern el psto, los rboles, l sngre, ls snds o el gu del mr Te imgins si de pronto no existiern los colores y todo se vier igul, sin color Pues lgo s es lo que psr si se olvid culquier de ls lengus que se hbln en Mxico y en el mundo! Poresohemoshechoestelibro,llenodelcolordelosdibujosyms llenodelcolordelsplbrsdetulengu,prquelosdisfrutesy te llenes los ojos y los odos con los mtices que hy en tu idiom; pr que no se pierdn, pr que no se olviden los sonidos y los colores que sbe pintr cundo lguien lo hbl En un plbr, pr que sign vivosypodmosensernos,unosotroscomohermnos,cmose dicenlscossencdlengudeMxico;porquetodosnecesitmos sber cul es el zul ms fresco y cul es el zul ms verdoso, y cul el zul ms cribeo.Poresohemosrecogidomuchosreltosenestelibrito,escritosconls plbrs de tu lengu, el idiom de tu regin, que tmbin, por ser todos mexicnos, son nuestro idiom y nuestr regin. Teinvitmosquelesydisfrutesestelibrito,quefuehechocon muchocrio,yestescritoconlsmismsviejsplbrsconls que tus buelos le plticbn l sol, pr que ls recuerdes, y pr que nos ls ensees nosotros tus hermnos, que hblmos otrs lengus mexicns, ver si s tmbin prendemos plticr con l lun y con el sol Pr prender cmo se dice libro, y cmo se dice migo, en tods ls lengus de Mxico.Tutunaku-1o(64p).indd 7 03/11/2008 07:10:54 p.m.Tutunaku-1o(64p).indd 8 03/11/2008 07:10:57 p.m.9Xatsutsokgo tawakatTsutsokgo twkt tint xwnkxniku puxknitkuliw sln tmninit mimkgni.Chu muksun tln.Kimxki nkkglhwnnni nkkglhpuwn,ni nkkglhwnn nknint niku xpuln.NitakatsiStlan takgchiwinPoesa Tutunaku-1o(64p).indd 9 03/11/2008 07:11:01 p.m.10Lhntl tmptlhntl pinptlhntl Irenelhntl n pin. Nitu kuniyn wntu stlnxmnw pi yikin lu xlktswkuniy, pi lu wix lu xtlnmxkiyn, lktns ki nim.Akxni putlekgey stkuxputlhkgy ykgtunuyukxilm pi lu lhuwxplkt skiniy kinpuchin.Nitakatsi tiku tlawakgolhTutunaku-1o(64p).indd 10 03/11/2008 07:11:08 p.m.11Talikgalhstilitni'RondaKimakankanTlhmn kimknkntutsu kimknkn,lkgtin kimknknchkgen kimknknkputwilh ktwilchu ktypl,mkgtum ktkglhchokgochu ktwilpl.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 11 03/11/2008 07:11:16 p.m.12Likgalhtakgsni'AdivinanzaChtuy lilkgtit ntlnpi ni lkxtum xtytkn.Tunt( M k n )Lhmn, lhmn chu slipinkichu lhkgnn xmkni.Tunt( L u w )Nk chuchut lychun ntiy lkgsput.Tunt( M t s t )Aksts kni tntum puyukuknn kni tntum kwyu.Tunt( T t u n u )Rogelio Santiago MndezTutunaku-1o(64p).indd 12 03/11/2008 07:11:24 p.m.13Stilli kn mkgotmxkgekgenn ktssni nk kinchk.Tunt( W p p )Tun chuw, tun chuw, tjnk chchut, ni stjTuntHonorio Rodrguez Dimas( W c h i c h i n )Tutunaku-1o(64p).indd 13 03/11/2008 07:11:32 p.m.14( S k t )Lkgtsi kkiwinlm tntum tkglhinni kglhiy xlukut.TuntLikn klimkgchipxnnkchichi chu ksenkmin chu kn.Tunt( L i k s n i )Snpp xpulknismukuku xmknichu txuy.Tunt( W s e k g n )Nitakatsi tiku tlawakgolhTutunaku-1o(64p).indd 14 03/11/2008 07:11:39 p.m.15Nk putmwntsitsekge kintmwknchn nk pulhkuyttsutsokgo kun.Tunt( W x k g o y o t )An nk kgpun,lntl yun,lin tchixkuwittchu kglhi tu mskujuy.Tunt( X k t l h m n p u t l w )Pi ktsiy kkglhtinnkxni chichinnxlh ttsekg.Tunt( W m p p )Nitakatsi tiku tlawakgolhTutunaku-1o(64p).indd 15 03/11/2008 07:11:46 p.m.16Xtkxtlw chnktttkgs nk kinputwilhxlkt nk mklkskin.Tunt( L i m s k g s i n )Kgntti xtwnchu ni tlwn,tln puwyinw, chuxputwilh liwt, chu ni puwy.Tunt( X p u w l i k n p u w y )Mkgstkgwpulkgtsutsokgo lkgtsitskgen chuni x tiptutu tmnin lhkgt.Tunt( X p i n i n i l i k g l h s k g s i n )Nitakatsi tiku tlawakgolhTutunaku-1o(64p).indd 16 03/11/2008 07:11:52 p.m.17Tkglhin xswyu yikit,tln kintpuwn kkglhiy,kliyen kkistipuntlnk kgkgl.Tunt( K g y e n )Aktsu chu kgmkgstilili kimknichlhuw ki lkgtikgoyw lhil kit pinine.Tunt( X t s u t s o k g o t w k t )Tlkg xlitlkgnpi ni tlkgnmsiy ttlinni w tin tliy.Tunt( W c h i c h i )Nitakatsi tiku tlawakgolhTutunaku-1o(64p).indd 17 03/11/2008 07:12:00 p.m.18Chlhuw kixkjnikgoy,xplkt kit mkgxkw,chu ni liwn kltmy,liptsnkgkgoy,kxni kinkglhwnnkgoynk tliwn.Tunt( W p x n i )Kgs ni kglhy xpkgn,skgoly ni kglhy xklhniwilinn ni kglhy xmknchu ni l xmkn.Tunt( W y u n )Pks kilkgpsknliw muksun kknklnt nk tliwn kttkgsstkgninki kitni kxtmnin.Tunt( W k u l n t u )Nitakatsi tiku tlawakgolhTutunaku-1o(64p).indd 18 03/11/2008 07:12:05 p.m.19Ni x tln tu kglhiyuni tu kglhiy lukut,pl tlkgspitli tlwm tlkgputsit.Tunt( W s i m k g t )Lktsis tliy lhp, lhpxyitt kilhtmk tliytekg, tekg,kkgotnun, tliy tekg tekg.Tunt( W l h p t e k g )Tlinkx, tlinkx, chtum chixktpkuwi kkiwin,ktsiy x tiku.Tunt( W x t u k i )Nitakatsi tiku tlawakgolhTutunaku-1o(64p).indd 19 03/11/2008 07:12:11 p.m.20Puntsis stkunn,kxn kgotn ttsekg,kxn lonkgnn kin kmtsitsiwiyn,lkgchunin kinkmlhkkyn.Tunt( C h i c h i n )Kkgmnn chu kpxuw kchn,ni kiyukxilh n chu nil kintkglh,mintlhkgn ktmskkyn,ch xkilhtin minchik ktplhnnn.Tunt( W n )Chtum puskt luw kgetsuchu xskjni,chu lktsis lkgti tntliy.Tunt( W l i p l h n )Nitakatsi tiku tlawakgolhTutunaku-1o(64p).indd 20 03/11/2008 07:12:17 p.m.21Ktuw kilixkglh,chu kimpxilhn,knikw klkgpsnn,kxni kimsiyini kglhtwkg.Tunt( W l i k g l h t w k g )Akgtiy stlulu kni mstulut likgmntln klilkwnnpks wntu kinkmkgchokgowilnynn: lkgxkgonew, lkxtkni,lkgspupukn, smukuku chun tsitskg.Tunt( W l k g s t p u )Klhixmy ktuw tu plh, chu tsttklhimkgktsiy tu chchi, chu tu kgwiwi,skgl twlh kxni kkgtxnn.Tunt( W m k n )Nitakatsi tiku tlawakgolhTutunaku-1o(64p).indd 21 03/11/2008 07:12:26 p.m.22Lhmn kstjnstkk xttsnxwn liwyn lhmn xpixchxit.Tunt( P i x c h i n c h i l i l p n i t )Txtuy kkiwnlkgpulh nk tkgywnnilh ykxnik kitsptt niku lkgtsukuy.Tunt( W c h u c h u t )Kgkgpn lwkkglhktsisn lhpipikgypi nlkpin nk pupnun ynt tjumkglh.TuntMicaela Oliva Jarillo Vzquez( W s t k u )Tutunaku-1o(64p).indd 22 03/11/2008 07:12:35 p.m.23Mxkgekgenn ni w kgntm mkgskgot,lkgchunn kinkxkgoyiyn,yikxn nkkgotny lhtty,kpuntss stkunn.TuntHonorio Rodrguez DimasTun chuw, tu ni chuwyikxn lhw mxtunikntlkgtlnk wnTunt( W l h k u )Muknn, muknn kn wkxchu lu mxkgekgenn knstlnk tmin.Tunt( J i l i n i )( W n c h i c h i n )Tutunaku-1o(64p).indd 23 03/11/2008 07:12:42 p.m.24KinkukukanKinkukuknkuky kuku'kuky kuku'kinkukukn.Likgalhchakgxni'TrabalenguasAkgtutu xlistakgna?Chtum wnti chiwinn x tutunkuKglhiy kgtutu xnk xmn kgtum mkglkskin.Rogelio Santiago MndezTutunaku-1o(64p).indd 24 03/11/2008 07:12:49 p.m.25XanatCh xnt, xny nk kxnn,nk kxnn ch xnt, xny.SakgnaW skgn skgnm nk kkiwinnk kkiwin w skgn skgnm.Mstokgm xtskgni skgn nk kkiwin,nk kkiwin mstokg xtskgni.Tujwa, tujwaWyin spitu, tujw, tujw, tujw xwt, nikpit kpukuxtun ntujwychn, kxn n tspit tln lktujwwilinitn.Nitakatsi tiku tlawakgolhTutunaku-1o(64p).indd 25 03/11/2008 07:12:55 p.m.26TakgalhchiwinCuentoLuwa chu lixakanTnuch luw nk xchik chixku kslmn likn, tsukulhxky lixkn wntu tkgsli, puwn mpi tln wkn.Chi lixkn lisitsilh, wnik luw:Ni kgtkgs!, ni yuxil pi nily lixky minkilhttsn, wntu mlkgsputu likn.Joel Cruz CastaedaTutunaku-1o(64p).indd 26 03/11/2008 07:13:02 p.m.27Puskat chu xtilanW puskt xkglhi tntum xtiln, chli chli xwil kgtum xkglhwt xpstk nchu mpi tlkg nmwi xwililh kgtiy xkglhwt, tsukulh nchu mwi liw lhuw mwilh. W nchu xtiln tsukulh kgon, nilh tsukulh wil xkglhwt, listlh chu nilh wililh ni pl kgtum xkglhwt chi puskt tkinlh xtiln.Joel Cruz CastaedaTutunaku-1o(64p).indd 27 03/11/2008 07:13:10 p.m.28Kawayu GargameloXlm mkgtum tntum kwyu xwnikn Grgmelo, nt xwi nk kgtum tiyt w pi lu xnikkn chupl lixkni xl ni xmwikn; kgtum kiltmku milh chtum chixku wnti xteku tm chiki, kxni kxilhi pilu xnikkn xkwyu wntu lu lkgti chu tlkgxtul tm chixku, chu listn lkgl kwyu Grgmelo lktywlil tlekgel nk xmkn chu xtuwn chu kwyu Grgmelo tiwn nk kkilhtmku pxuwlh tiwn.Virginia Garca VzquezTutunaku-1o(64p).indd 28 03/11/2008 07:13:18 p.m.29Malakgastanina xalhpililhi lapanitXwi tntum xlhpililhi lpnit xlkgtiy xktkgmnnkgoy lkgskgtn, kxni mkgtnu xlkgpxilhnkgo tniku xmlkgstninn.Akxni lkgsktn xtpnukgoy tm lpnit xlipuwn, xlhpililhi lpnit tini xtkgmnn.Alistlh kxni xpkgtsnkgy xtlipuwn xkstu xkgmnn. Akxni xmtsputu xtkgmn xpxuwy, xmkglitsinkgoy lkgsktn, chu xlimkgpkgnnkgoy.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 29 03/11/2008 07:13:27 p.m.30Puskat tatawi luwaL xmkgn, xwi chtum puskt chu chixku, tm chtiy nitu xynn tuxwkgy xlenkglhin xn chkgnn tm mpuskt nk chuchut, milh kilhtmk kgxmtli pi xtsnimkg wnik:Tunt tlwpt Akxni yukxilh luw lkminit, lu mkgekglhlh tsllh lh nkxchik, lichli mp chkgnn, kgxmtp chiwinlh tkglhin, wnilh nchu mpinttwily nmxkiy lhw tumin, chi mpuskt tsukulh lkpstk xmkgtum tln tlwlh chi mpuskt tln kglilh lhuw tumin.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 30 03/11/2008 07:13:32 p.m.31Jukiluwa xtlawana tuminL mkgs mt chtum chixku xskujm nk kkiwin, xln tgkslhi jukiluw. Xkgtlih, chu wnilh:Ktju nk kintkgnu!, chi jukiluw kgxmtli tjulh nk tkgnu.Chun chixku limilh nkxchik, chu nktlmink mujulh, xlnkglhin liwy tsukulh limwey, chuxl jukiluw tsukulh tlwy tumin. L chiyu twn pi nitln mkikn xtumin jukiluw, xlkgt kxni npuwn nwyn.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 31 03/11/2008 07:13:38 p.m.32Chatuy natalanNk kgtum chiki, xwi chtum kgws chu xtl tsumt, umkgo lktsu xwnkgonit, xlkgtikg xkgmnnkg kgepun, ukxikgolh tntum xpipilekg, nt xlm, xtynit nk ykgtum xnt, ch umkgo lkgtikgolh, stlnikgolh, mkgt nkgolh, ch xpipilekg pl lh, mkgtsnkgkgolh, kxni tchokgokgolh ukxikgolh pi nlh xlkgpsnnkg.Ch ktsu tsumt, tsukulh ts, ch xtl kgpusntli, wnilh pi ni k pekulh, pi nktkgskn, twilkgolh nk kgtum chiwix, ni mkgs lh kxni kgxmtkgolh pi xktsnimk, w xtse chu xtlt, pxuwkgolh, kglhtinnkgolh, chun chu ktkgsk, kliynk nk xchikn. W ktsu tsumt chxli stse, ch kgws xtlt, kwnik pi nlh chun ntlwkg.Manuel Galicia GuzmnTutunaku-1o(64p).indd 32 03/11/2008 07:13:45 p.m.33Wa skawMkgtum xwi, tntum skw ti xlkgti ktuw xkmtsekg, mkgpitsi tkglhinin ti xktwi, ni xlkgtikg l chun xliktsi.Ant ni xwilkgo lipeku tsukulh senn, tsukukgolh tslkg, chu skw ni l pl tsllh, pl stklh chuchut, tsukulh liyn, ch xl ukxilh kgtum chiwix, chiplh chun tchokgolh, tsukulh ktsini, mkgpitsin tkglhinin, kgxmtkgolh, tchokgokgolh, puwnkgolh pi mski chun xtktsin nmkgtykg, mkutukgolh, chu skw k pxtktsinnilh, pi nix mkutukgolh xnilh, chunn chu nilh chun liktsilh.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 33 03/11/2008 07:13:53 p.m.34Chachakga chu kuyunkutXlm tntum kuyunkut lktsu nk chuchut, luw xpxuwnit, kskgom n xmixply kxni xkgos, ykgtum chiwix tkgetlh, ynts chu xpsm chu xmixm xmskgskgot chu xlm tntum chchkg, yukxilh mpi wintu xmxkgkgenm nk chiwix: Tu litxtuy y tsiy, psy n mixply Luw kimkgsitsiy. Tkgx, tkgx ylh chu, ykxni tiktsil kuyunkut y lkgxkgotmlh, wnilh chu kuyunkut:Tu kilily kilkgxpitept Wts klitlwmn Tu xplkt psy, chi yikit nily.Kglhtinlh chu kuyunkut:N klkgskgo pl pi nlkgtiy, nitu kmlktlwimn. Akgsitsi tpnulh, chu chchkg, tsllh.NitakgatsiTutunaku-1o(64p).indd 34 03/11/2008 07:14:01 p.m.35Chich chu skawL lu mkgs l kxni skw chu chichi lu xlhpxkikg, l tm kilhtmku lkxtum xwilkg nk pixchokgo, tlnk kkiwin, milh kilhtmku l kgpuwntinikgolh mkgt nkgolh pxilhnnkgoy, mkgt tlwnkgolh, xlipn kgtskgkglh, nilh l tspitkgolh nk pixchokgo. Mjktsi xlmkglh, wn chich ye tim xtsinkstmm, wnilh chu skw: Kl tlju kgkitsis tlhkn. Chinchu chich lkgskilh pi npul skw, xplkt chu nkikgkmiy. Chinchu skw tkgosn pullh, xmn xknik stjn, kxn mkgktsilh kxkukgosnlh, littsekglh sipi. Nilh tkgslhi chich. Nilh lpxkikgolh chu. Chinchu skw puw nilh ti tltlilh. Ln chiyu skw chun chich nil yukgxilhputonkgy.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 35 03/11/2008 07:14:08 p.m.36Tantutu takgalhininXwilkg tntutu tkglhinin, ti lu tln xltlliynkgo w xokge, chn chu slmn luw.W umkgo xlkgtikgo xltmkgo nk kkiwin, ni lu xynkgo xlkt xpekunikg pichw ti nt xltm, xkputs tkglhinin tu xkwy, xlkt lktsu xwnkgonit.Mkgtum nkgolh mski xpekunkg, nt xlmkgo kxni ukxikgolh pichw tsukulh ttutsuwi, pl tsukukgolh tslkg, ch xokge ni l pl tsllh, chiplh tiliyntmlh, chu chn chu slmnluw putskgolh xlkt xlkgktsnkg, tkskgolh xmkgxtkgonit pichw, ni tln chiplh, kxni ukxikgolh pxuwkgolh, chu xokge n pxuwlh xlkt ni mkgxtkgolh, listlh chpxwn nkgolh nk xchijkn.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 36 03/11/2008 07:14:14 p.m.37Wa tumin xalak tlaminkTwn mpi mkgs ltmkgonit nt nk Sn Antonio, chtiy kmnn wnikgokn: Xiwn chu Kuxtin, xlkn xlkgtikg tpxuwn, chli, chli kxni lhkknn xnkgo kkglhtuchokgo skitinnkgy. Mkgtum kilhtmk kxni tpuspitkgolh tijxkgolh nt tni xtsiyu xy xmkgn sikuln. Mkgs jxkgolh, kxni yi xmputonkgo xln lkgchinkgolh chtum kgoltsin, tsukokgolh tkglhchuwinkgoy. W kgoltsin kwnilh pi yknu tumin tni y xmkgn sikuln. Skitinnin ni kgxmtnkgolh. W Xiwn xlkgti tumin, ykgpuwntilh lh puts tumin, tnuch tm tni ktsikg, yukxilh ptsps, pi tlhknit lntl ttkgs tumin. Lktlwlh ptsps, nikxniku tkgsli. Akxni ukxilh ktutsu, yukxilh xkgoyot, xtsiy pi witi xwlinit lhkuyt. Chu tsukulh wx yukxilh tlmink. Kxmn xkglhi lhkk, chu lkgpuw nk likmnn chtum kintl, chu lkgpuw: Nk mkni um lhkk nk xlktin chiki. Li chli kilhtmk Kuxtin mlkkilh xmlkch, xln yukxilh nk kgepun, lhuw xm tumin. Chunchu lhuw tumin kglhilh Kuxtin. Chu Xiwn, xilpn limxkgn txtulh. Chu ln chiyu ni lpxkiy.Lucio Gonzlez RodrguezTutunaku-1o(64p).indd 37 03/11/2008 07:14:20 p.m.38Litalakgapasni'DescripcinWa jukiW juki tkglhin, kgntti xtuwn chu tntulklhmn, kglhi xmksiyn xlkt pl li kgosnn, mkgxkgoniw, chu n kglhi xlhkgwili xkglokgot, chu ktsu stjn, chu xtkgen nkglhin kgspplw. Chu niklkw liktsi.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 38 03/11/2008 07:14:27 p.m.39Lantla tasiyukgoy takgalhin wa lhpili lapanitW lhpilili lpnit kgntti xtuwn, smukuku xmkgchixit, chu tsitskg kglhi kstjn, lu lhmn, w xtmnin ttplhtitnit, xtlkchun mitsi lkwn, lkts stkgen, lkgsjjn xmkgsiyn, klikgchipem xtxku, chu lkgsjjn xkilhttsn tln n lilkgxky xtxku.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 39 03/11/2008 07:14:34 p.m.40Akgstitum tachiwinNarracinNitlan kamasputukan takgatlin xla kgakiwinMkgn kkilhtmku, ktuw tkglhin xlmkgolh, lnchiyu sputmkgolh, xplkt pi lhuw lmkgolh xkwnin, nitln lnl sputmkgolh tkglhinin nilh tln ktitsiyilh kinpultmtkn.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 40 03/11/2008 07:14:42 p.m.41TastakyauUm luxlikn chun lnit, lhuw kmn tputumikgolh, nkgolh kgmnnkgy kkiwin, tsukukgolh lttsekgnikgoy, chi chtum nt kitnulh nt ni klixknit, xwi luw, xklh kgws, chu nilh.Akxni nipl lkpstkn niktiktsi tuntln nlniy, wym xplkt kwniyn wixinin kmnn nikkniw nptnuytit nt ninklixknit twilkgy luw, tuw mpl nkxkyn.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 41 03/11/2008 07:14:52 p.m.42KakiwinTlnk kiwi kglhi kkiwin lu tln. W puksnikiwi lu tlnk, nt mxtukn pkglht, litlwkn chiki. Lhuw tkglhin wi nk kkiwin. Ant wi xtn, xkuti, sty, ssn, xuwchich, lhuw nt wi. W lkchixkuwin tnkmikgoy kiwi nt chnnnkgoy. Chnkgoy xkuxikn wntu nwkgoy, n xplkt chnkgoy skget. Kin kkiwinkn nmkgtkglhw pks w kinin, w kiwi kinkmxkiyn yun, um kilijxntkn, chun lhuw chuchut ntwil.Lucio Gonzlez RodrguezPukgalhtawakga Tipatuy Tachiwn Pedro VlezSan Antonio, Hermenegildo Galeana, PueblaTutunaku-1o(64p).indd 42 03/11/2008 07:14:59 p.m.43Ajajalpan kgalhtuchokgoLu tln kglhtuchokgo, lu stlnkg chuchut, lhuw chiwix kglhi, lhuw skiti nt wilkgo, wi xtlnk wi ktsu, n wi mkgxilh, xkpu chu n wilkgo kgchokg. Tlnk chiwix wi ixpxtun n lktlnk kiwi, nt wi putkutni nt tlwnkgo putlw. X'kgtujun kilhtmk lhuw lkchixkuwin chu lkpusktin tktkg, chu pxkgy, n nt chkgnnkgoy.Nmkgtkglhw pks ki liputumkn um kglhtuchokgo, wntu lixkjni ninmkgn xkilhtun kglhtuchokgo, ninmujuyw nk chuchut, chun tln klilh chuchut um kinkglhtuchokgokn. Ninmujuyw wntu nitln likuchun, wm msputuy tkglhinin tu tjumkgolh.Lucio Gonzlez RodrguezPukgalhtawakga Tipatuy Tachiwn Pedro VlezSan Antonio, Hermenegildo Galeana, PueblaTutunaku-1o(64p).indd 43 03/11/2008 07:15:07 p.m.44Wa tunta tlawayaw nak kinkachikinkanNk kinkchikin tlwyw sntujnu, kxywyw kinpusntukn kwiliyw xnt chu kpsnt, xplkt pi pks ntnuy nk pusntu, n kwiliyw kgtum sntu, chu kmkskgoyw, kwiliyw limkskgot, lixkulin, pukilku, lhtukit, cpen, pulkl, puliwy, kxtilnchu, chuchut, lxux, sekgn, chnkt, xtsutsokgo twkt, kgoxkgewe, mnt, nipxi, nchun tlkgtl, myk, tliwn xtsutsokgo, kuchu, likgotni, pks tm ntlkgpli x'kgtum kgkutum p'p, nk k'itt kilhtmuku, chu nk xkgltuy, kgkutum p'p nk xk'itt kilhtmuku, kmkiyw pks, klin nint wilkgo ninn pks xnt tu mkikn, listn tm twy tu mkikn kmkgpitsiyu, kmxkikgoyw kinkumprikn chu wnti klkgpskgoyw.Francisco Vzquez SantiagoTutunaku-1o(64p).indd 44 03/11/2008 07:15:16 p.m.45Xpaskua kinkachikinLnchiyu chilh kilhtmk, tkxmt tlkgn, mpnkgnmk, kintsi wn: W tlktsuwim psku. Kinntln chun kit, pxmnw, chli nkwliyw x ssti kintlhkgnkn.Klhkpstk lntl xwi ktt, w kintsi kimxkilh lkgku tumim, kliwnnlh, lnchuyu nikktsi ln nkimxki, kinkkglhtutukn nklktlwyw tu nk tmwyw lkunpi n kinkkgchniyn kgtutu kilhtmk.Kintl Ruth wn pi nt n'n kgmnn nt ni wi pukgmn xl skululu lkumpi nkglhi puxmkuchxn nmkgtsi, tln nlkgmxtu tlnk likgmn, wntu lipeku lkgtilh.Kintl Bety mputun nt niwi xtlnk pukgmn. Kit nkn ukxilh w tntlinin, lilkgtit lhkgt tu wlikgoy, w um ttntlin xl wkx, tlnkg xkgpkgtkn, xtmplhuw xlilkgtit kglhikgo xmkgtyinin.Tutunaku-1o(64p).indd 45 03/11/2008 07:15:21 p.m.46Amkgtum tlkgnmk nt nk sikuln, w pixklhne kxtlwnmkg, ni limkgwnikg, liw tln tsiy, tln psku nkkglh.Akxni nkyukxilhkgy xtntlinin wkx, nkn yukxilh xtntlinin lekg, chu lktsitskgn tntlinin, mktum nkttlkspitkg.W yum lkchixkwin lktsitskgn tln lhkgnnkgonit, xtkgnokn likgxtlwnnkgonit xpkgn tkglhin, ttsuwiji lnl tntlikn, kxni nktlkgwn nkn yukxilh lixntiyk, chu lwnnin tntlinin, chu nklilitsin nkn yukxilh xtlhpinpili ttntlin, chu pktsnkgm kgosni tntlin, lulilkgtit tsiy tiku tntliy xkgspun kiwi, mxkikkni xlktti kilhtsukut. Nilulilkgtit puwntit Akxn kgostktkgoy xtchun tsiyukgoy l pichw. A...! xkptsnkgm n nklichiwinn xtntlinin lisnmikilh, tltlwkgoy tljn, chu um lksnppn lktsumjn minkgoy nkgoy lkgoy ln tntlimkgolh, chu xktuwilhkn kglhikgoy tln xlikxtluwn, lu tln tsiyu kinkchikin wintini knlokgy.Akxni nklkgstnnkgoy nkkn tmw kilikglhskgsin xplh twkt luwn pulksnpp chu pulkchuchutl lu kgm tkglhwnn, wpi nkkglputi nkmkgmw xlkgsksin chuchut wntu stm tsikn Tums, klkpstk lnl xliykchiwinm ktt psku: Xskgsi skgwiwichuchut, xskgsi skgwiwichuchut, Tutunaku-1o(64p).indd 46 03/11/2008 07:15:28 p.m.47wi xl lxux, xxukut, xpulkpinini twkt, chu pulklxux twkt. Ktt ktmwlh x'ktsu xskgsi skwiwichuchut kxokgonit lkgtum tumin, chu xtlnk kxokgonit lkgtiy tumin.Chiy ktlkgchokgoptn nk kichn xkilhpn kchikin, chu nkyukxilh tln tkxtlwnnit kinkchikin.W um xchik kinp Nikols, xlktin xchik tntlikgoy lkg, ykchilh xlktin xchik kinkuku Belrdo chi kintpuxnimit Edgr, y kchm nt niku xchik Iss, xlktin xchik w Lupe Romno, tln pi nkkgosnn sliy nkchn, lipeku ktlkgwlh, y kchlh xlktin xchik Nez, ktitxtum nt ni wilkgolh xtlnk ptsps xl kgolo Miguel Antonio.Antyinu pkglhj y lilkgtit kiwi, lkgstkgwn x twn chu lksmukukn x xnt, nt wi putknun, kchilh nt ni stln tsiy kinkchikin, lilkgtit tsiy sikuln y liw kgestin, nit xtchun, kintlt lu lkgkktsn xkchikin, kit kktsiy lnl lkgktsnkn um ktiyitni'.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 47 03/11/2008 07:15:36 p.m.48LitustalanitInstructivoLantla tlawakan xa chastututu likaxtlawanTuku tmklkskin:LixtokgonTmLi'ktksniTsi xstkgw chu xlxixwLntl tlwkn: Puln kgxtokgoywkn lixtokgon schstunin tm chu kgtsiyin nk puyitt. Alistlh chikn tsi xstkgw nk xkilhpn, chi nk xpunn xlxixw. Akxni limkglsputunkn tlwkn kgtum stku w lkskinkn tsi xlxixw, chun chu tln n'ukxilh chstututu likgxtlwn.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 48 03/11/2008 07:15:44 p.m.49Xatatsokgni litawakan akgtum takgalhchokgTuku tmklkskin:KpsntLichukunKiwiAktsu lixtokgnLntl tlwkn: Chukukn kpsnt pi tln nwn l kgtum lkxtipxtut sttijw kilsjj, pulktiy nkgps, chu tln n wn tlkpitsi kkgtti tpitsiy. Pulkgtti ntlkgchukuy lkgtsu nk xpuyitt, chu nmkgnkgstokg xpunn kgtti chstun nkgps, chu tln ntxtuy tkglhchokgot. Liwn nmkgnkstokg xknknin. Lkxtum nwnkgoy. Txtokgoy tkglhchokot chu kiwi, chu tln nlikgmnn.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 49 03/11/2008 07:15:51 p.m.50Limalakawana takgalhchiwin. TakatsinLeyenda. CreenciaAkxn muyan xmuchuchut skgataAkxni mpl muyn xmuchuchut skgt, tln kuchikn nkchiki, um tjtt tln kuchikgoy wnti mtkgonkgoy, num tlwkgoy:Akput chxkgoy skgt, tsukukychu muchuchukgoy, chtumchu ti ntntupkgx, xplkt tln nmumin.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 50 03/11/2008 07:15:58 p.m.51Likuchun xmakua tapekuaW tipekun, mpl skgt chu xstkni chixku tln nmwiy xchuchut stpu mpi ni xskgokgo.Lntl lkgkxtlwkn:Liwn lkgchkgekn xtsitsekge stpu, chu ntlinkn chu ninmknikn mtst, kxmnchu mkgtum npupuy, nmwiknchu wnti mpekwnit, lutln uym likuchun.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 51 03/11/2008 07:16:05 p.m.52Tuku natlawayaw ajxni naxkayan luwa?L xmkgn lkchixkuwin xktsikgoy lntl xlimktujukgoy xlilkgnin luw, lkgchinin mpl tintln mspnil luw, wnti skukgoy kkwin, lutln um likuchun, chun lkgkxtlwkn:Puln, nputsy lhumet, liwn nchkgy.Akxni ntkgs tm luw tuwnikgoy chmkgx luw, nmujuy tunkun lhumet, tlhwkn likuchun kuchu.Chu chmkgxluw n'knitjuy, wm xli tliwkg, tln nlikgotnn, kxni nxkyn luw.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 52 03/11/2008 07:16:15 p.m.53Chatum limaxkgenXwi chtum chixku lu limxkgen ni tu xkglhi tumin, pstkli pi xwnikgonit, xlit kglhwinkgonit pi kni xli ykgtutu, ykgtutu pp kxni xn tumin lktsisni wntu tlwlh ni wyl tntku, chl ktsisni chu chixku txtul nk xchiki ylh skgl pi xlikn xn tumin, w chu chixku tsukulh skin chu tsy xplkt pi lu limxkgen stlkgtsinit tsm, kxni chu lkwnl ukxili pi xwi kni lhkuyt lu tln tsi lu spopokgo, tsukulh chu tlktsuwi kxni kgxmtlhi xkgtlhik yktum tchiwin wnik: Ay kgxmtnit mintlipuwn, uwi um tumin wntu xnm mil xmnw skiniyn pul nlitlwy psku, nlixokgoy mis pul, n nlhkuyuy kstiyo n mlkgstniy tchixkuwitt, nlh klipuwnti.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 53 03/11/2008 07:16:29 p.m.54Xatakgalhchiwin malananinMitoXamakgan chixkuwinX puln, chi lkchixkwin chu lkchjn xlkkgninikgoy, twn mpi xlkgpskgoy ktuw tlkpstkni, mpl ninpkgchipy kgolotsin ktsu miskgt mpl nniy chu nlkgsput, tm nchixku nmkgtttlyn xmkgtum nniy.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 54 03/11/2008 07:16:40 p.m.55LakgwasenTwn mpi ymkgs, kglhiy mt kgtutumpuxum kt, tillh lumkgs sen, chu stkkgol kpuxkgnin, mkgpitsi wi ni lknkgol putkutni, chun twn mpi kxni linknit putkutni xlk Buenos Aires, wnikn titsinkstmkgol lkchixkwin chu lkchjn, kxni pstkgol mpitln wkn xtnkgxek sekgn, w ntsutsukgolh wkgoy sekgn. Chun nilitsinkgstmkgolh chu lkgtextokgolh.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 55 03/11/2008 07:16:48 p.m.56KgapixchokgoninWnkgoy xmkgn mpi nt nk kgpixchokgonin mkgmkglhtinnkgoy limkgtliwekge kltmt tkgnl pi nt kgpixchokgonin winti mstkgoy limkgtliwekge.Pl ntnuy, tln tkgpuwntin nlipin, chu nwiliy miykgtwilh xplhm kxn nchpin nmktiy mi'kgtwilh nwiliy nk xkilhtin pixchokgo xplkt lnl nmsty kkni kxni ntxtuy nlilklhtit xkgoyot.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 56 03/11/2008 07:16:53 p.m.57Xakalawa talakapastaniAkxn lkpulhtilhkgn nk Rmrez, tsiy wi xmkgn ptsps xlkgstu chiwix, twn mpi xpuln nt xwnit kchikin. Tm tputsnkglh mt sikuln xwnit. Putsnkgnit xplkt mt w kgstkywn chixk mkgsitsikgolh, tlwlh klkw tlkpstkni, pks sputkgoklh, nilhti chtum kgtxtulh.W kgstkywn chixku mknulh tntum puyu nt nkxpuyitt sikuln, kxni tsukul chklhly puyu kxni ntsukukgok nikgokn. Twn lchiyu mpi nk kgstkgnn lmch tiym kgstkguywn chixku mt lu putum ykglklhmn, nel tlkgps.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 57 03/11/2008 07:16:58 p.m.58Chixk chu xatapalajni puskatXtwn mpi mkgs chtum chixku xtlwm ktiji xln ukxilh chtum puskt mpi xn xlktin, liw stln, tlnk puskt, lhmumukgow chu xkgoyotw xkchixit, w chixk stlnilh chu lixkgtlilh, yukxilh mpi xtsnimk, xplkt kpl tsukulh stln, mkgt ttlwlh ni kxni mtxtuklh, yukxilh mpi w xtpljni puskt ptnulh ktiji, chu puw chixku tukw tlwm puskt kxkstu, liwstln chu xitt ktsisni, chu puw nkmtxtuk lkgchlh kpuxkgn, lk'ukxilh lkgstulklukut, lipeku pekulh, lkkpl xtslptn, ynt lkgxkgkglh yuxilhi kxmn kgpuxkgn. Lixkgtlilh xntlnin tu'kgspullh, chu chixku ni mkgpllh tttllh; twn pi w li'kgspullh xplkt pi xliyinit xtpljni puskt liylh, chlhuw tinchn mkspulilh.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 58 03/11/2008 07:17:03 p.m.59MachuchutnaXmkgs nk Kxiwitn titxtulh chtum puskt xputsm nik ntwl, chlh chiki lu xlimxkgen, nt mxkik tlkskin ntmkgxtkg tutum, kxni ylh wnilh xmln nchiki mpi ntkikn chtum tsumjt, chu xmln chiki ni lkskilh, mchuchuntn wn pi k xmn nmkgtyikn lilent xtkuk, nchu kmnn mkgtyikgolh.Titum lh lktum kchikin wnikn: Xpuln Kukut, n skimp tlkskin nt niku nmkglhtt chu xmln ni mstlh tlkskin, chinchu puskt mchuchutn lipeku lkgsitsilh, yukgxilhkgolh lichli lnl lksputli, kxmn chu chkglh xwi nchuchut.Xlichuwinnkgoy pi puskt kgsw klw xli ktsi, li mpkuwikolh chu mchuchutn puskt.NitakatsiTutunaku-1o(64p).indd 59 03/11/2008 07:17:11 p.m.60Putakgatakgsni'Glosario60Akgstitum tchiwinNrrcinAkgtisTenebrosChulnGviotsKstkgnnChilKxiwitnEloxochitlnKgkglCprznKuyunkutLucirngLlimkglhchiwinCuentoLmknit ttsokgni'CrtLntl litlwtRecetLtllinnnAmigosLhkgtsokgsnnEntrenLhkgokgomtstCrbontoLichlnAceiteLikglhchkgxni'TrblengusLikglhtkgsni'AdivinnzLimkgpxuwntCoplLimlkwn tkglhchiwinLeyendTutunaku-1o(64p).indd 60 03/11/2008 07:17:15 p.m.61Listkywn tchiwinRefrnLitlkgpsni'DescripcinLimkglitsinChisteLitmkgtwkgEnsyoLitslinAceiteLitustlnitInstructivoLiwnlintndiceLiwtwkLugr de ls ofrendsLunxxRosMkgentsisAbejMmkgstpinnSumrPtuxknPuentePumkgchokgoBrrncPutkgtkgsni'GlosrioPutkgstumitni'ListdoSipulxCebollSmll luwBbosoSnkgnnVuelTutunaku-1o(64p).indd 61 03/11/2008 07:17:17 p.m.62Stln tkgchiwinPoesSwyuFlojoTktsinCreenciTkglhchiwinCuentoTkgspulinAncdotTlikglhstilitni'RondTliwn xtsutsokgoMoleTmkunRiquezTntuxiZorroTtlinCncinXktuw tmsiyunRepresentcin tetrlXlhwilw'LtosoXlimlhttin ttlinArrulloXmkgn kgstitum tchiwinNrrcin histricXtkglhchiwin mlnninMitoXtlkgtsokgkin pultmtMonogrfXtlkgtsokgkin tltmtBiogrfXtwnlint tlimktsinCrnicXtsutsokgo twktMnzn62Tutunaku-1o(64p).indd 62 03/11/2008 07:17:21 p.m.Tu klakgtaxtuyaw chu tu kinka'akgspulayan nak kinkakilhtamakukanVivencias y sucesos cercanos en lengua totonacaTutunk / Totonco de Tetel de Ocmpo, Puebl1se imprimi por encrgo de lComisin Ncionl de Libros de Texto Grtuitos, en los tlleres de xxxxxxxxCol. xxxxxxxxDelegcin xxxxxxxxxxC.P. xxxxx, Mxico, D.F.,en el mes de xxxxxx de 2008.El tiro fue de xxxx ejemplresms sobrntes pr reposicin.Tutunaku-1o(64p).indd 63 03/11/2008 07:17:27 p.m.Tutunaku-1o(64p).indd 64 03/11/2008 07:17:27 p.m.12008Tutunak, Katapakna, Kgampalhuwachuchut Totonaco de Tetela de Ocampo, PueblaTu klakgtaxtuyaw chu tu kinka'akgspulayan nak kinkakilhtamakukanVivencias y sucesos cercanos en lengua totonacaPortada-Totonacas-1o.indd 1 03/11/2008 07:09:19 p.m.