tema 2 rev industrial
TRANSCRIPT
UNIDADE 2
REVOLUCIÓN INDUSTRIAL E CAPITALISMO
Borja Campos Seijo I.E.S García Barbón (Verín)
1. REVOLUCIÓN INDUSTRIAL: definición e causas.
Rev. Industrial = conxunto de cambios tanto económicos como de outro tipo que permitiron que Gran Bretaña se convertera no S.XVIII e XIX no principal centro industrial e financeiro do mundo. Por que en GB? Causas principais: Cambios na agricultura è 2 consecuencias: a) Aumento poboación è éconsumidores. b) Éxodo rural è é man de obra barata para as fábricas. Mercado colonial inglés: as colonias inglesas (Norteamerica, Sudáfrica, India, Australia...) proporcionan materias primas baratas para a industria inglesa e demandan produtos elaborados.
Principais potencias coloniais e os seus dominios no XVIII
Dispoñibilidade de capital: os grandes beneficios da agricultura e o comercio, podían ser reinvestidos noutras actividades económicas (industria).
Institucións políticas estables (sistema parlamentario inglés) que favorecía os intereses da burguesía.
Mentalidade emprendedora (incluso da nobreza!!!).
2. CAMBIOS NA POBOACIÓN E AGRICULTURA
A) CAMBIOS NA POBOACIÓN (REVOLUCIÓN DEMOGRÁFICA)
-‐ A partir de ½ S. XVIII è Revolución demográfica (á vez que a industrial) = aumento da poboación. Factores:
J é produción de alimentos è ê fames e maior resistencia fronte epidemias è desaparición mortalidade catastrófica (crise de subsistencia).
J Melloras na hixiene e mediciña è ê taxa de mortalidade (de 30 a 20 ‰), sobre todo a infantil.
J A natalidade continúa sendo elevada (35-‐30 ‰ è elevado crecemento da poboación (poboación británica duplícase entre 1800 e 1850).
B) CAMBIOS NA AGRICULTURA (REVOLUCIÓN AGRÍCOLA). O é da poboación foi posible grazas a mellora da alimentación, ésta conseguiuse mediante o é dos rendementos e a productividade. 2 causas desta mellora:
a) Cambios técnicos e nos sistemas de cultivo: - Eliminación do barbeito. - Difusión da rotación cuatrienal (Sistema Norfolk) è cereais rotan con outros cultivos (nabos, trevo, patacas) è mellora fertilidade do chan e permitían unha maior cabaña gandeira è + carne (mellor alimentación) e + abono (mellor productividade). - Mellora das ferramentas (gadaña, arado) e introdución de máquinas (sementadora mecánica de J. Tull, segadora mecánica de Mc Cormick...). - Uso crecente do abono e regadío. - Cambios na mentalidade agrícola = mentalidade individualista, emprendedora, disposta a introducir melloras e avances para aumentar beneficios (orixe agricultura capitalista).
b) Cambios na propiedade da terra: A nova clase emerxente (a burguesía) è 2 consideracións:
A terra ha de ser unha mercadoría máis è propiedade libre e privada, sen residuos feudais (señoríos, morgados, bens eclesíasticos, comunais).
Os labregos deben ser só man de obra ao servizo dos propietarios, sen obrigas feudais.
-‐ 2 exemplos: " Cerramentos británicos (enclosure acts): co cercado e
privatización das terras comunais (openfields) è propiedades privadas è utilización das mesmas para obter + beneficios è productividade.
" Desamortización española: supresión dos señoríos e posta en venta das terras eclesiásticas e comunais.
Consecuencias destes cambios: L Inicio da agricultura moderna e
capitalista = individualista e de mercado: orientado á rendabilidade e beneficio do propietario (producir máis e máis barato è búsqueda do máximo beneficio).
L Efectos sociais negativos è campesiños pobres perderon terras comunais è como as súas terras non lles chegaban para sobrevivir è venta das terras è xornaleiros (campesiños sen terra) ou emigración ás cidades industriais è obreiros.
-‐ A revolución industrial è tránsito do sistema feudal do Antigo Réxime ao sistema capitalista do mundo moderno.
-‐ 6 Trazos da Revolución Industrial:
a) Mecanización = renovación tecnolóxica constante con invención de máquinas è + produción e produtos máis baratos.
b) Introdución de enerxía mecánica: a tecnoloxía permite substituir a forza muscular humana e animal por formas de enerxía mecánica: carbón (máquina de vapor de Watt, 1769), petróleo, electricidade.
3. TRAZOS DA REVOLUCIÓN INDUSTRIAL
c) Establecemento do sistema fabril (factory system): que substitúe aos anteriores sistemas de produción (gremial, domestic system). A unidade de produción básica é a fábrica = lugar mecanizado onde a máquina controla o ritmo e marca a forma de traballo dos obreiros è sobreexplotados e alienados.
d) Desvalorización do traballo humano (o importante é a máquina) è incremento da xornada laboral e emprego masivo de man de obra de escasa cualificación (homes, mulleres e nenos) á que se lle pagan baixos salarios.
e) Necesidade de financiamento: Inicialmente as industrias teñen carácter familiar e se autofinancian co reinvestimento constante dos beneficios. A medida que avanza a industrialización precísase apoio bancario e bolsístico.
f) Existencia de sectores punteiros: que se adiantan na mecanización e arrastran aos demáis sectores (Ex: téxtil de algodón demanda carbón e ferro para as máquinas, o ferrocarril demanda ferro para raís e carbón para tracción...).
1ª Rev Industrial (c. 1780-‐1880):
-‐ Inicio en Inglaterra e logo expansión.
-‐ Enerxía: vapor.
-‐ Sectores: algodón, sidero-‐metalúrxico e ferrocarril.
-‐ Fábricas pequenas.
-‐ Autofinanciamento
Revolución Industrial è 2 fases ben diferenciadas:
2ª Rev Industrial (c. 1880-‐1914): -‐ Novas potencias industriais: Alemaña, EEUU, Xapón
-‐ Enerxía: petróleo e electricidade
-‐ Sectores: enerxético e químico.
-‐ Grandes fábricas
-‐ Financiamento bancario e bolsístico.
-‐ Novas formas de organizar a produción: taylorismo e fordismo.
-‐ Expansión da industrialización por Europa= en forma de ondas en dirección NO-‐SE, en 4 áreas:
1. Pioneira: GB. 2. First corners: Bélxica, Francia, Alemaña (Europa
NO). 3. Late corners: Escandinavia, Rusia, Austro-‐Hungría. 4. Periferia sur: Europa mediterránea (España, Italia,
Balcáns…). -‐ A industrialización tivo éxito só en reducidos países
(1 e 2) è economías escandinavas, mediterráneas e orientais seguiron sendo, ante todo agrarias (agás algunhas zonas: Norte de Italia, Cataluña,…).
PRIMEIRA REVOLUCIÓN INDUSTRIAL (c.1780-1880).
-‐ Limitada case en exclusiva a GB, os sectores punterios foron o téxtil de algodón, o siderometalúrxico e o ferrocarril.
Téxtil de algodón: primeiro motor da R.I. Causas: -‐ Materia prima abundante e barata procedente das colonias. -‐ Elevada demanda popular de tecidos de algodón (indianas). -‐ Innovacións técnicas e aplicación da máquina de vapor (Watt,
1769). -‐ Man de obra barata para máquinas sinxelas (spinning jenny,
water frame, mule).
INNOVACIÓNS TÉCNICAS EN SECTOR TÉXTIL
Siderometalúrxico (ferro): 2º sector en industrializarse.
-‐ As pequenas fraguas alimentadas por madeira è altos fornos, alimentados por carbón mineral (maior poder calorífico para fundir o ferro).
-‐ Inventos + importantes: a) Alto forno de Darby (1732): uso de
carbón de coque (hulla sen sulfuro), + calorífico.
b) Máquina de vapor (1776), incorporada por Wilkinson ao sector siderúrxico.
c) Pudelaxe do ferro (Cort, 1783): fundir e golpear ferro para eliminar escouras è ferro + puro.
Ferrocarril: -‐ Invento fundamental = locomotora de Stephenson (1829)= máquina de vapor capaz de moverse sobre raís è 1ª liña: Liverpool – Manchester (1830). -‐ Vantaxes: capacidade de carga, rapidez, menor custo e maior seguridade è revolución nos transportes -‐ Construción rede ferroviaria a partir 3ª década do S. XIX è3 efectos:
✓ Demanda de ferro e aceiro para construción rede è transformación da siderurxia nun motor esencial da economía británica.
✓ Ocupación de gran cantidade de man de obra.
✓ Mellora e interrelación dos mercados ✓ Movilización de grandes capitais è
estímulo ao sector financeiro e bancario
A SEGUNDA REVOLUCIÓN INDUSTRIAL (c.1880-1914)
-‐ 2ª fase R.I = nova onda de innovacións nos decenios finais do século: técnicas, industriais, empresariais…
I. NOVAS FONTES DE ENERXÍA Petróleo:
-‐ Nun primeiro momento utilizado para iluminación.
-‐ Avances en destilación è novos usos: lubricante, combustible de máquinas e fábricas, calefacción, materia prima para industria petroquímica...
- Melloras no motor de combustión (Daimler Benz, 1900) è xeneralización do petróleo como combustible de automóbil.
Electricidade: -‐ Orixe en innovacións (pila de Volta, lampada de Edison…).
-‐ Vantaxes: limpeza, flexibilidade, doada de transportar e converter en luz, calor ou movemento.
-‐ Aplicacións masivas: iluminación, enerxía de máquinas electricas na industria, comunicación (teléfono, telégrafo, radio…), transporte (tranvía, metro…).
II. NOVOS SECTORES PUNTEIROS - 3 sectores industriais punteiros è impulsan desenvolvemento industrial:
Sector sidero-metalúrxico: medra e introduce novidades è 3 efectos: a) Ferro segue a ser “pan de industria” (maquinaria, construción, bélica, e sobre todo automóbil).
b) Perfeccionamento do aceiro. c) Aparición novos metais e aliaxes (aluminio, níquel…).
Sector químico è productos novos e artificiais que desprazan a vellos recursos caros e escasos.
- Aplicacións: tintes para industria téxtil, fertilizantes químicos, tecidos e fibras artificiais, plásticos, medicinas, perfumes, dinamita (Nobel). - Dentro sector químico destaca
o petroquímico (utiliza petróleo como mat prima) è combustibles, derivados e outros (farmacia, plásticos, pinturas, téxtil…).
Sector eléctrico
1.3 REVOLUCIÓN DOS TRANSPORTES Avances no S.XIX: - Ferrocarril: na 2ª ½ S.XIX concluironse as principais redes ferroviarias en Europa e Estados Unidos. - Transporte urbano: electricidade è tranvías e trens metropolitanos (metro, 1º en Londres en 1887). - Navegación: melloras na construción (aceiro e maior potencia de motores) e aplicación vapor è barcos + rápidos e seguros è ê duración viaxes transoceánicos è favorecendo migracións europeas e comercio, facilitados por construción canais interoceánicos: Suez, entre Mediterráneo e Vermello, 1869, e Panamá, entre Atlántico e Pacífico, 1904.
- Automóbil: resultado de combinar motor a explosión, neumático e petróleo como combustible è verdadeira rev nos transportes. Primeiro automóvil (Peugeot) comezou a funcionar no ano 1891. Pero será nos EEUU co Ford T (inicios S.XX) cando automóbil se converta en producto de consumo masivo para amplas capas de poboación.
- Aviación: a finais do S XIX e inicios do S.XX, experimentación (primeiro voo, Irmáns Wright, 1903) è explotación militar e comercial nas primeiras décadas S.XX.
2.2 A IMPORTANCIA DO CAPITAL: SOCIEDADES E BANCOS
Na economía industrial, capital = ben esencial para funcionamento empresas. Grandes beneficios por industrialización è autofinanciamento das empresas e excedentes è ampliación e mellora das empresas e inversión noutras. Aparición de novos sectores (minería, siderurxía, ferrocarril) è investimentos + fortes è necesidade de financiamento exterior è conversión de empresas en sociedades anónimas = sociedades por accións. Acción = cada parte do capital dunha empresa que se distribúen entre os socios ou son vendidas ao público. Accionista (pousidor de accións) é propietario dunha parte proporcional da empresa è recibe beneficios en función das accións poseidas.
§ Compra-venta de accións è creación Bolsas de Valores (mercados de capital). § Os bancos tamén cobraron unha grande importancia (S. XIX) è é da súa actividade. 2 tipos:
- Bancos de depósitos: gardan aforros particulares,
- Bancos de investimento: otorgan préstamos a longo prazo a empresas para actividades industriais (por exemplo: construción ferrocarril en Europa continental). Por tanto, os bancos convertéronse en suministradores de capital para industrias (préstamos), creando sistemas para facilitar as transaccións (papel moeda, cheques, letras de cambio…).
3. CAPITALISMO E SOCIEDADE DE CLASES
Rev. InduStrial estivo ligada a expansión capitalismo (liberalismo) industrial è división capital e traballo e nova sociedade de clases, rexida por poder ec. è 2 grupos: burguesía e proletariado.
3.1 LIBERALISMO ECONÓMICO Conxunto de teorías ec. enunciadas por autores ingleses a finais do século XVIII (escola de Manchester). Destaca, ante todo, Adam Smith (Ensaio sobre a natureza e causas da riqueza das nacións, 1776), o cal afirma: a) Sociedade está composta non por estamentos, senón por individuos. b) Motor da economía = interés particular o individual. c) Interés individual concorre no mercado, a través dos prezos, rexidos por libre xogo de oferta-demenda. d) Nada debe estorbar este libre xogo, nin sequera o Estado è eliminación barreiras proteccionistas e monopolios que frenen o libre comercio.
Outro autor, David Ricardo è traballo = mercadoria + dentro do capitalismo e “lei natural do salario” è salario traballador = mínimo necesario para garantizar a súa subsistencia.
Robert Malthus: coñecido pola súa teoría da poboación è existe desequilibrio entre crecemento de poboación e recursos (+ lento) è necesidade de ê natalidade para reducir miseria.
3.2 O FUNCIONAMENTO DO CAPITALISMO INDUSTRIAL Liberalismo ec. è capitalismo = sistema ec. no que os medios de producción (fábricas, máquinas, stocks…) son propiedade privada. Prop. privada está concentrada en moi poucas mans (burguesía=capitalistas) è maioría da poboación non ten propiedades, só a súa forza de traballo (proletariado), que vende a cambio dun salario. Ademáis para que os capitalistas vivan das súas propiedades é necesario que os seus traballadores produzan + que o que gañan è excedente (plusvalía) que enriquece ao capitalista. Capitalismo = sistema de iniciativa libre, non planificado, que busca o máximo beneficio individual e rixese polo libre xogo de oferta e demanda. A falta de planificación è crises cíclicas (se repiten co tempo). Son crises de sobreproducción = crises que se producen por 1 exceso de roducción que é incapaz de absorver a demanda è productos en stock è caida prezos è beneficios ê è peche de empresas è paro aumenta.
Outra característica do capitalismo é a mecanización è substitución do traballo manual (artesáns) por máquinas en grandes espacios ou fábricas que substituén aos obradoiros. 3.3 A BURGUESÍA Burguesía= nova clase dominante (elite) è sustitución da aristocracia e matrimonios de conveniencia con ela. Burguesía controla o poder político (sufraxio censitario), social, económico e cultural è imposición valores burgueses a toda a sociedade (defensa da familia, propiedade privada, traballo e triunfo individual). Tamén xurdiu ca industrialización unha importante clase media: profesionais liberais (avogados, médicos, mestres, enxeñeiros, funcionarios, empregados de banca...). Clase media è búsqueda distinción obreiros e campesiños è imitación modos de vida burguesa (familia, vestido, ocio: teatro, opera...).
3.4 O PROLETARIADO Proletariado = asalariados è grupo + desfavorecido e explotado da nova sociedade de clases. Proletariado = Masas inmensas de persoas que non tiñan máis que a súa forza de traballo para alimentar a súa familia (prole) è miseras condicións de vida. Proletariado = forza de traballo necesaria para accionar máquinas ou manipular pezas, mercándose a baixo prezo (salario) e vivindo ao ritmo das máquinas. Xornadas de traballo moi longas (14-16 h) e en deficientes condicións (ruídos, fume), a cambio de salarios escasos è subsistencia. Sen seguros de enfermidade, accidente ou vellez. Fóra do traballo a vida non melloraba è vivendas pequenas, insalubres, con rúas sen alcantarillado nin auga potable.
Nenos e mulleres traballaban nas mesmas condicións è soldos inferiores aos homes (os nenos 10%, mulleres 40%).
Disciplina laboral moi estricta è despidos e castigos correntes e moitas veces inxustificados. Falta de lexislación laboral è abusos dos patróns e ningunha protección ante enfermidades ou accidentes laborais até 1833 (GB).
4. CARA A UNHA SOCIEDADE URBANA E INDUSTRIAL
Sociedade tradicional (agrícola e feudal) è sociedade industrial.
Industrialización è crecemento urbano por concentración capitais e traballadores è sociedade fundamentalmente urbana a finais S. XIX è cidades convertéronse en grandes metrópoles (millóns de persoas) è barrios novos, medios de transporte, e toda unha serie de servizos (escolas, hospitais...).
As cidades medraron rápidamente è Mentres a comezos de século XIX só o 2% da pob europea era urbana, un século despois vivían en cidades o 70% dos británicos, o 60% dos alemáns e o 45 % de franceses.
Crecemento urbano è graves problemas nos primeiros tempos da industrialización è separación social por barrios:
L burguesía: no centro da cidade è barrios residenciais (bos servizos, amplas avenidas).
L proletariado: nos barrios obreiros, insalubres e incómodos (barracóns, hacinamento…).
A finais S.XIX as condicións de vida urbana melloraron grazas as melloras hixiénicas (sumidoiros, auga corrente) de médicas (vacinas) è é esperanza de vida.
Co tempo, a redución da xornada laboral e a mellora do salario è novas formas de lecer (deportes, cine, bailes, cafés…).
Na cidade a familia extensa (avós, pais, fillos, netos, tíos, curmáns…) propia do agro è familia nuclear (pais e fillos) propia das cidades por vivendas pequenas e escasos salarios. Estes cambios, non foron iguais en todos os lugares de Europa, foron máis intensos algunhas zonas de Europa do NW e GB, e menos en Europa oriental e meridional, e zonas tamén de Europa occ. è continuación modos de vida tradicionais do AR.