ALUMN@:

3 eso

teatro clsico

ies de melide

departamento de grego

curso 2011-12

APUNTAMENTOS

1.FUNCINECARACTERSTICASBSICASDOTEATROENGRECIA O teatro grego ten o seu mximo esplendor na Atenas democrtica do s. V a. C, no chamado sculo de Pericles.A representacinteatralunacto: Relixioso: forma parte do culto a Dioniso e nel ten a sa orixe.Assasfestasanuaiserannomesdexaneiroas Leneas,enomesdemarzoasGrandesDionisias. Social: un espectculo popular, de goce do ocio de forma colectiva.Implicaaparticipacindoespectador,asa reflexinsobreproblemashumanosetemaspolticos. A representacin teatral est organizada pola polis ou Estadoenformadeconcurso,cunpremioparaomellorpoetatrxicoeoutroparaomellorpoetacmico. Oscidadnsricoscosteabanasrepresentacinscopagodeimpostoserecibanhonoresseaobraera premiada.Estespatrocinadoresdenominbansecoregos.

2.ELEMENTOSESCENOGRFICOS Tdolos compoentes da obra teatral levaban mscara e disfrace. Na traxedia: vestiduras solemnes e luxosas, mscaras de expresin trxicaeocoturno,uncalzadodemadeiraconsolabastantegrosa.Este calzado especial aumentaba a altura dos actores conferndolles unha elevacinmoral. Na comedia: disfraces de animais, mulleres e grotescos en xeral e mscarascmicas. Encadarepresentacinteatralintervian: Actores:ataunmximodetres,poloquecadaundebarepresentar variospapeis: Protagonista:actorprincipal Antagonista:segundoactor Terceiroactor:facatodososdemaispapeis Os actores eran sempre homes e desempeaban papeis femininos cando era necesario. s veces podan intervir nenos e personaxes mudos, que non eran actores profesionais. Os actores recitaban e cantaban na escena. Ocoro:erafundamentalnatraxedia.Facaafuncindunpersonaxemisquedialogabacosactoressobreo queestabaacontecendo.Osseucompoentesdenominbansecoreutas;eestabandirixidospolocorifeo,que quentomaapalabracandohabaquerecitar.Ocorocantabaedanzabanaorquestra. Entodapezateatral,especialmentenatraxedia,soehaberunmomentodemximatensinouclmax que se sucede dun anticlmax. No clmax soe producirse a morte trxica do protagonista ou algn outro personaxe.Arepresentacindamorteeratabnodramagrego,poloqueestemomentononpodaserposto enescenaedebaserreferidoporoutropersonaxe,normalmenteunmensaxeiro. Un dos recursos para aumentar a tensin dramtica a chamada irona trxica, utilizada principalmente por Sfocles. Prodcese cando un personaxe vctima dun discurso dedobre sentido, que coecenosespectadores,peroelnon. Nas pezas teatrais haba unidade espacial e temporal: a accin desenvolvase nun escenario nico (unsolugar)enunhaxornada(unsoda)

Teatrogrego.Px.1

3.OSXNEROSTEATRAIS

Temas Tratamento Personaxes Traxedia heroicosoulendarios(mitolxicos) tonosolemneegrandioso heroesouheronas Comedia ficcin tonodesenfadado personaxespopulares,animais,deusesouheroes ridiculizados...

Na traxedia grega exprsase claramente o sentimento trxicodavida:cntrasenodolorhumano. Todo xira en torno heroe trxico. Nas traxedias de Sfocles, o heroe un personaxe que, a pesares de ser moralmente superior s demais, non pode evitar cometer unha falta (hybris, en grego) que altera a orde moral establecida ou aceptadapolasociedade.Odestino,queestporribadedeusese humanos,equilibrardenovoabalanza.Oheroepasaporunha situacindeangustiaquecompartidapolopblico,espertando nel paixn e compaixn. final o heroe acepta o destino e a xustizadivinaqueoliberandasaangustia. A funcin da traxedia era a de formar o pobo, darlle unha leccin de temperanza e moderacin. O pblico nas representacinsliberabaassaspaixns,producndosenelunha liberacin(catarse,engrego). A comedia persegua fins semellantes s da traxedia: liberar home das sas angustias e opresins. O heroe cmico pormediosfantsticosconsegueliberaraAtenasdosseusmales: a guerra, os malos gobernantes, as incomodidades, os malos poetas... chegando a un estado de felicidade. Na comedia hai unha ensinanza mis directa, amsanos unha situacin menos distantequenatraxedia.dicir,oespectadoratpasemiscerca do heroe cmico, que vive unha situacin coti, que do heroe trxicoqueviveunhasituacinextraordinaria.

4.PRINCIPAISAUTORESTEATRAISGREGOS Trxicos: Esquilo(525428a.C.)doqueseconservan7traxedias. Sfocles(496406a.C.)7traxedias Eurpides(480406a.C.)18traxedias Cmicos: Aristfanes(445385a.C.)11comedias(ComediaVellaoupoltica) Menandro(342294a.C.)1comediaefragmentos(ComediaNova)

CRONOLOXA 490479 a. C. Guerras Mdicas: Os gregos vencen s persas (Batallas de Maratn, Termpilas, Salamina, Platea...) 477 Confederacin Dlica: alianza militar para controlar o perigo persa lideradapolosatenienses,conbase na illa de Delos Talasocracia ateniense 462 a. C. Reformas democrticas de Pericles y Efialtes que aumentan competenciasdaasemblea 431 404 a. C. Guerra do Peloponeso: Esparta enfrntase a Atenas para tentar frear a sa poltica imperialista. 429PestedeAtenas:morrePericles. 421PazdeNicias:tratadopor50anos. 413reandaseaguerra.Espartapideaxuda a Persia e equipa a sa flota. Na batalla de Decelia Esparta cerca a Atenasporterra. 411 Triunfo da oligarqua, rxime non democrtico, en Atenas. Sublevacin do exrcito e proclamacin de Alcibades como xefesupremo. 405 Batalla de Egosptamos: derrota definitivadeAtenas. 404 Atenas derriba os muros longos e entrega a sa flota. Tirana dos Trinta: rxime de terror cun gobernooligrquicoproespartano. 403 Restablecemento da democracia en Atenas. Crises econmicas e sociais. 395 a. C. Atenas alase con Tebas, Argos e Corinto, inimigas de Esparta, para intentaracabarcoasahexemona, perosonderrotadasporEspartaen Coronea

Teatrogrego.Px.2

5.EURPIDES(480406a.C.) Asavidatranscorrenos.Va.C.VivaretiradonailladeSalaminaeposuaunha boabiblioteca,feitoexcepcionalnaAtenasdestapoca.Adiferenzadoutrosliteratos dasapoca,nonparticipouactivamentenapoltica. Eurpides o poeta trxico de quen conservamos mis obras (19); sen embargoenvidarecibiumoitosmenospremiosteatraisqueSfocles.

Trazosdasaobra: EurpidesorepresentantedunhapocaencambioporqueintroducecambiosconrespectoaSfocles: Trataostemasdoseutempoconclaridade:problemasmatrimoniais,ahumillantesituacindamuller,as relacinssexuais,oenormepoderdoamor,omundodosescravos,oshorroresdaguerra... Cuestinaseopapeldosdeuses:axustizadeZeus,avalidezdosorculosdeApolo...Criticaaunsdeuses que actan levados por vinganzas persoais. Segundo afirma o coro nos versos 410 e ss. de Medea Contra corrente flen as augas dos ros sagrados. A xustiza e todo vlvese do revs. Entre os homes as decisinssonenganosasefenosdeusesnonfirme Racionalizaosmitoseoshumaniza,concedendounhamaiorimportanciasaccinshumanas.Ohomenon ser un mero executor do destino, o responsable da sas accins. Os seus heroes trxicos estn mis prximos ao home comn, sofren e cometen erros coma el. Ex: Medea consciente da impiedadequecometermatandoaosseusfillos,perooseudesexodevinganzasobreponserazn eimpdelleatenderosprudentesconsellosdocoro,formadopormulleresdeCorinto. Encantoaoseuestilotamninnovador: Restaimportanciaaocoro,quenoncomentaaaccindaobra,sennquetratatemascotinsprximosaos espectadores: a situacin da muller, os problemas do matrimonio, as penas dos humanos, os desastresdaguerra,aloanzadanatureza...Oscoros,andaquenonteanpesonoargumento,son dunhagranbelezalrica. Empregasvecesodeusexmachina,dicir,unhafiguradivinaqueaparecanoescenariosuspendida dunha especie de gra no final dalgunhas obras, aportando unha solucin ao conflito creado. Ex: Medea,despoisdeconsumarasavinganzafuxenuncarrotiradopordragnsalados. MEDEA OmitodeXasneosArgonautas Xasn, fillo do lextimo rei de Iolcos, obrigado por Pelias, usupardordotronoemedioirmndoseupai,aconseguirovlarodeouro. Esteobxectomxicoeraapeldouradaduncarneiro,queestabanaafastada Clquide (hoxe Xeorxia) custodiada por un dragn. Xasn mandou construr unha nave, o Argos, e recrutou unha tripulacin, os Argonautas para poder realizar esta viaxe. Unha vez chegado ao seu destino tras numerosas aventuras, Xasn debe someterse a unha serie de duras probas impostaspoloreidaClquideEetesparaobterovlarodourado.Medea,a filla do rei, perdidamente namorada de Xasn, ofrcelle a sa axuda a cambio de que case con ela e leve de volta sa patria. Xasn accede e grazas a maxia de Medea consegue superar as probas, pero o rei Eetes ngalleofamosovlaro.Medeaconsegueovlarodeouroadormecendoao dragncoassasartesefuxeconXasn,levandoaoseuirmncomorefn. Paraatrasarapersecucindoseupai,Medeamataeesnaquizaaoseuirmn. AparellachegaaIolcostrasunhalongaviaxee,despoisdeentregarovlaroaPelias,Xasnreclamaotrono quelexitimamentellecorresponde.AonegarsePeliasacederopoder,Medavngasedeelfacendoqueas saspropiasfillasomatenmedianteunengano.AparelladesterradaeexliaseenCorinto.Teatrogrego.Px.3

AtraxediadeEurpides Medea abandonada polo seu esposo Xasn, cando este decide casar coa princesa Glauce, filla de Creonte, rei de Corinto. DadoqueMedea,coasafamademeiga,supuaunhaamezaparaa nova familia de Xasn, desterrada por orde de Creonte, polo que debe abandonar inmediatamente a cidade de Corinto. Sentndose abandonada e traizoada, Medea trama unha terrible vinganza. Consegue aprazar o seu desterro un da e convence ao seu antigo esposo para que perdoe aos seus fillos do exilio Para tratar de reconciliarsecoanovaesposadeXasn,envallepormediodosnenos unsagasallos,queresultanserunhatrampa:unvestidoeunhacoroa envelenados que provocan unha morte dolorosa a Glauce e ao seu pai,candoacudeavalerlle.Medea,paracausarlleandamisdolora Xasn,mataaoseupropiosfillosefuxedeCorintonuncarrotirado por dragns alados, deixando a Xasn sumido nunha profunda desesperacin. En Medea Eurpides trata cuestins de interese na sociedade dasapocaqueseguenatervalidezhoxeenda,comoopapelda muller na sociedade e a sa humillante situacin. Este estado de inferioridade est expresado nos versos 230 e ss: De todos os seres que teen vida e pensamento, as mulleres somosomisdesgraciado.Primeirotemosquecompraraonosomaridocunhadoteabundanteecollerunamoparao noso corpo. Este o peor dos males... A protagonista reflexiona sobre a escasa liberdade da muller en comparacincohomeeanulaconsideracinsocialdastarefasqueteenquerealizarasmulleres.EnMeda, desvantaxedesermuller,neseadeserestranxeira,queseatopasoanunpasquenonoseu(v255e ss.):abandonadaesencidade,sufroaaldraxedeesehome,arrebatadacomobotndunhaterraestranxeira,sennai,sen irmn, sen parentes para sar desta desgraza. Esta condicin de estranxeira, faina descoecida e temida por todos, porque ademais practica artes mxicas (v. 292 e ss.): Non agora por primeira vez, senn moitas veces, Creonte, a mia fama prexudicoume e causoume grandes males [...]Pois ao ser sabia a uns parzolleodiosa, a outros unhavaga,aoutrosinimiga.Maiseunonsondemasiadosabia.Peroti,efectivamente,tesmemedo... Algns intelectuais contemporneos de Eurpides acusrono de misoxinia (odio s mulleres) por crearunpersonaxetanpasionalconinstintosasasinoseantinaturais,Medeadefinidapolanodrizacoma unserviolentoeterriblexanocomezodaobra.Elamesmadeclara(v.408ess.):...asmulleres,pornatureza, somosincapacesparaobo,peroasmishbilesartficesparaomalo,v.263ess.:Poisunhamullerparaoutras cousasestcheademedo,covardeaoverocombateeasarmas,perocandoaldraxadaporcuestindeleito,nonhai mentemisasasina!Nonobstantenosv.415ess.ocoroafirmaAslendasdarnunxiroatquelogreboafama. Chegaoprestixioparaaestirpefeminina.Amalafamaxanonafectarsmulleres,presaxiandotemposmellores paraasmullereseotriunfodosmenosfavorecidos. Mis que odio as mulleres, en Eurpides atopamos un interese por estudar o irracional do ser humano,afondandonaalmafemininaatormentadapolosufrimentoeapaixn,queseimpnarazn.Eros, oamor,aparececondicionandoacondutahumana,moitasvecesatoslmites,comonocasodeMedea,que foi capaz de traizoar sa familia e sa patria, para logo ser tamn vtimaela dunha traizn. O amor unhapaixnfundamentalnavidadohome,quearrastraetiraniza,podendotraernostantoosmaioresmales comoosmaioresbens. Medea foi estreada no 431 a. C., comezo da Guerra do Peloponeso, que enfrontou a Atenas contra Esparta. A accin transcorre en Corinto, cidade culpable do estalido da guerra, xa que encirrara a Esparta contra Atenas. Corinto unha cidade hostil para a protagonista, que ten que sar desterrada, mentres que Atenas aparece como unha cidade acolledora, xa que o seu rei Exeo ofrece hospitalidade a Medea. Como noutrastraxediasgregas,vemostamncomoenMedeasereflicteasituacinpolticadomomento.

Teatrogrego.Px.4

6.CUESTIONARIOSOBREMEDEADEEURPIDES (Cuestinsposiblesparaoexame) 1.BuscainformacinsobreomitodeXasneosArgonautas,conespecialatencinaosnomespropiosepasaxes quecitaanodrizaaocomezodaobra.ElaboraunmapacoaviaxedoArgonautas. 2.FaiunharborexenealxicasobreasasfamiliasdeMedeaeXasn.Investigaasoutrasversinsdomitosobrea mortedosfillosdeMedea. 3.Funcindomonlogoinicialdanodriza,comosechamabaestapartedatraxedia? 4.ExplicacaleseranascondicinsdamullernaantigaGreciaapartirdomonlogodeMedeanosv.213ess.A estascondicinsengdenseasdeestranxeira.Explicatamncalesson. 5.Paraalgnsdosseuscontemporneos,Eurpideseraunmisxino.Buscanaobraposiblesexemplosdesteodio smullereseexpnataopininrazoadasobresiEurpideseraounonmisxino. 6.PorqueCreontedecidedesterraraMedea? 7.InvestigaqueneraExeoepescudasisecumpriuounonapromesadeMedeadehaberaterdescendencianosv. 717 e ss. Explica que causas da poltica do momento poderan relacionarse co ofrecemento de hospitalidade de ExeoaMedea. 8.MonlogodeMedea,v.764.ExplicaoplandeMedeaeosseussentimentoscontraditorios 9.CalessonosargumentosdeXasnparatraizoaraMedea? 10.Calafuncindomensaxeironosv.1136ess.? 11.PorquecresqueMedeanonmataaXasn,nicoresponsabledosseusmales? 12. Explica en que consiste orecursododeusexmachina e si usado por Eurpides enMedea. 13. Investiga que o complexodeMedeaerazoa sichepareceaxeitadoouso destetermonapsicoloxa.

BIBLIOGRAFA Introducindestaunidadedidctica IntroducineguadidcticadeE.A.RamosJurado,naed.deProsopondeMedeadeEurpides http://issuu.com/cardelle/docs/cuestionarios_de_medea_e_hip_lito Diccionariodemitologagriegayromana.P.Grimal.Ed.Paids Diccionariosdemitoloxa(signatura292) http://www.slideshare.net/mercedesmadrid/medea2337615 http://aspasiamelide.blogspot.com/2009/02/xasoneosargonautasprimeiragran.html

Teatrogrego.Px.5

7.FUNCINECARACTERSTICASBSICASDOTEATROENROMA ORIXES Pouco sabemos das orixes do teatro romano, xa que as primeiras representacins eran improvisacinsdecarcterpopularqueseguramentenonsepuanporescrito.Podemosfixaronacemento oficial do teatro a principios do s. III a. C., data na que Roma entra en contacto coa cultura grega ao conquistar o sur de Italia e Sicilia, importantes colonias gregas denominadas Magna Grecia. Os autores romanos comezan a adaptar comedias gregas, convertndose en continuadores dunha cultura superior deles.

AREPRESENTACINTEATRAL Mentresqueosgregossolanaproveitarunhaladeiraoudeclivedoterreoparaconstrurosteatrose dispor as gradas, os romanos por medio de arcos e estructuras abovedadas puideron levantar edificios independentes. A prctica eliminacin do papel do coro nas representacins romanas, fixo que a zona semicircular(orquestra)quelleestabareservadaquedasenotablementereducida. O escenario romano dispua de un decorado fixo (escena), que simulaba unha estructura arquitectnica:unhaespeciedeedificiocontresportas, adornado con tres pisos de galeras con columnas, na que se representaba a accin, que normalmente tia lugarnara,diantedetrescasas. Os actores eran sempre homes, que podan representar varios papeis, incluso femininos, cambiandodeindumentariaedeperruca(nacomedia non era tan frecuente o uso das mscaras como os actores gregos). Tamn usaban coturnos, uns zapatos desolagrosaquelledabanunhamaiorelevacin.

8.ACOMEDIAROMANARomaherdouosxnerosliterariosgregos,edentrododramacultivouconmisxitoacomediaque atraxedia. EnGrecia,coaComediaVelladeAristfanes(s.Va.C.)podasecriticarapersonaxesconcretos;pero candoMenandroescribeaComediaNova,xanonhaiesaliberdade,poloquecentraosseustemasnavida coti.Ospersonaxessonsempreosmesmoseinconcretos:oescravoenredanteconfidentedasaventurasdo seu amo, o pai de familia consentidor, o parsito lambn e adulador, o soldado fanfurrieiro, as mulleres casesempredevidaalegre....SeacomediadeAristfaneseraunhaformadeloitapoltica,adeMenandro spretendafacerrir. AcomediaromanabaseasenaComediaNovagrega.,eporisorecibeonomedepalliata(