nafarroako hitza - berria...2018/06/08 · nafarroako hitza astekoa b 3 ostirala, 2018ko ekainaren...

NAFARROAKOHITZA

BERRIA-K

O DISEIN

U TALDEA

Pisuteka sarea osatu berri dute Iruñeko AldeZaharreko bizilagunek, etxebizitzaren ingurukoarazoak jorratzeko b Gentrifikazioari aurre egin nahidiote b «Bizitzeko auzo bat» aldarrikatu dute b 2-3

Nahi dutenauzoko giltza

Iruñea Hiriko historia euskarazjasotzen duen liburu bat kaleratu

du udalak Pamiela etxearekin

5Espetxea Iruñeko kartzela etahirigunea lotzeko taxi zerbitzua

jarri berri dute martxan

4Ostirala

2018ko ekainaren 8aIX. urtea356. zenbakia

[email protected]

NAFARROAKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a2 b Astekoa

Iruñea Alde ZaharraIruñea Alde Zaharra

Alde Zaharra

Iruñea

ITURRIA: ALDE ZAHARREAN BIZI

IRUÑEKO ALDE ZAHARRA DATUTAN

Airbnb etxebizitzak Iruñean Alde Zaharra Z

abalgunea

Gainerako auzo

ak

Populazioaren bilakaera

Bost urtetik beherakoak

Migratzaileak

Guztira

2006 2018

4233

% %

Aldea

%3,9 -%10,9

195.734

203.382

11.059

12.412

%12,0 -%41,5

20.707

23.200

1.207

2.064

-%11,0 -%34,8

9.695

8.627

366

561

1517

4350

Apartamentuak Tokiak

Edurne Elizondo Iruñea

Auzoan bertan

da auzoaren

etorkizunaren

giltza. Auzoan

bizi direnen

eta auzoa egi-

ten dutenen esku. Horixe uste du-

te Pisuteka sortu berri duten

Iruñeko Alde Zaharreko bizilagu-

nek. Etxebizitzaren inguruko au-

zolagunen sarea da, eta asmo gar-

bi batekin jarri dute martxan:

egun gertatzen ari den gentrifika-

zioari aurre egitea. «Ez dugu nahi

Alde Zaharra merkataritza gune

handi bat bilakatzea. Gure auzoa

da, hemen bizi garenon eta he-

men lan egiten duten dendari txi-

ki eta ertainen etxea».

Alde Zaharreko bizilagunen

etxean ez da giro, ordea. Arazoa ez

da oraingoa, ezta bertakoa baka-

rrik ere. Madril, Bartzelona eta

Donostiaren gisako hirietan ger-

tatu denari, hain zuzen, kezkaz

egin diote so Iruñetik. «Hemen

egoera ez da hain larria, oraindik

ere; neurriak hartzeko garaiz ga-

rela uste dugu. Horregatik jarri

gara martxan. Ez dugulako hirio-

tan duten errealitatea guretzat

nahi».

Iñigo Laluezarenak dira hitzak.

Alde Zaharreko bizilaguna da, eta

Pisutekako kide. Argi du egungo

egoera bertze hiriotan duten gen-

trifikazio prozesura eramaten ari

dela Iruñea. Kezka hori mahai

gainean jarri zuten iazko urrian,

Iruñeko Alde Zaharrean egin zi-

tuzten auzo topaketetan. «Hain-

bat gai jorratu genituen, eta haie-

tako bat izan zen etxebizitzare-

na», azaldu du. Orduan hasi

ziren mamitzen Pisuteka osatze-

ko ideia.

Datuak jarri dituzte mahai gai-

nean sareko kideek, etxebizitza-

ren inguruan duten kezka nondik

datorren azaltzeko. Batetik, auzo-

kideen kopuruak behera egin iza-

na. 2006tik, hain zuzen ere, ia

%11. Migratzaileen kopuruak, ze-

hazki, nabarmen egin du behera

azken hamarkadan: %41 baino

gehiago. «Etxebizitzaren prezio-

ak gora egin du kontrolik gabe,

eta egoerarik kaskarrenean dire-

nei eragin die, batez ere. Migra-

tzaileek beste auzo batzuetara

alde egin dute», azaldu du Pisute-

kako kide eta Alde Zaharreko bi-

zilagun Leticia Molinak.

Bertzetik, Alde Zaharrean

turistentzat alokairuan gero eta

etxebizitza gehiago dagoela utzi

dute agerian Pisutekako kideek.

Iruñean dauden gisa horretako

etxe gehienak, hain zuzen ere,

Alde Zaharrean dira. Auzo horre-

tan jarduera horren inguruko

kontrolik eza izan da nagusi orain

arte, Laluezak eta Molinak salatu

dutenez. «Hiriko bertze auzoe-

tan, halako etxebizitzek eraikine-

tako lehen solairuan egon behar

zuten, derrigorrean; Alde Zaha-

rrean, ordea, ez zen horrelakorik

zehazten. Hemen, nahi izan

dutena egin dute», erran du

Molinak.

Iruñeko Udalak egoera hori

kontrolatzeko asmoa agertu iza-

na eskertu dute Pisutekako kide-

ek. Nafarroako Gobernuak ere

neurriak jarri ditu martxan, azke-

naldian. Turistei alokatzen diz-

kieten etxebizitzen jarduera kon-

trolatzeko, isilpean ari ziren jabe-

en egoera arautzeko neurriak

abiatu ditu gobernuak, zehazki,

eta, ondorioz, urtea hasi zenetik,

turistek erabiltzeko 107 etxe erre-

gistratu dituzte, haietako 57

Iruñean.

Denera, Nafarroan, jarduera

horretan ari diren 695 etxebizitza

badira, eta haietako 201 daude hi-

riburuan. Gobernuak berak na-

barmendu du gora egin duela tu-

ristentzako etxebizitzen kopu-

ruak, azken urteotan: iaz, adibi-

dez, %34 baino gehiago.

«Auzoan bizi nahi dugunon-

tzat, gero eta garestiagoa da etxe-

bizitza; auzoak bizirik jarraitzeko,

ordea, behar gaitu», erran du

Molinak. Prezioen igoerak auzo-

ko dendari txiki eta ertainei ere

eragin diela erantsi du Laluezak,

eta gogoratu du auzoko jendea

dela denda horietako bezero. Sor-

gin gurpila ekartzen du egoera

horrek: «Auzoa husten bada,

dendariek itxi beharko dituzte

beren negozioak; betiko denda

horiek gabe ere, zailagoa izanen

da auzokoontzat egunerokoa».

Ereduen arteko talka«Bi auzo ereduren arteko talka

dago». Horixe erran du Laluezak.

Pisutekaren bidez aldarrikatu

nahi duten bizilagunentzako

auzoa da eredu horietako bat.

«Ongi hartuko ditugu gainerako

auzoetakoak eta turistak, baina

gure auzoa bizitzeko espazio bat

dela ahaztu gabe». Azken urteo-

tan indarrean izan diren politikek

islatzen duten auzo eredua da

bertzea. UPNko alkateak buru

izan dituen udalak egin du eredu

horren alde. Pisutekako kideek

gogora ekarri dituzte, bertzeak

bertze, Yolanda Barcinak eta

Enrique Maiak hiriko ardura

beren esku zutenean errandako-

ak. Barcinak erran zuen, adibi-

dez, asmotzat zuela Alde Zaharra

«merkataritza, kultura, turismo

eta aisialdi jardueren zentro»

bilakatzea; Maiak errana da,

berriz, «fruta dendekin eta mer-

tzeriekin» ez dela lortuko Alde

Zaharra biziberritzea. Ez zuen

hori erran alkate zenean, halere:

joan den otsailekoa da adierazpen

hori.

Auzoa kontsumitzeko, edo au-

zoa bizitzeko. Alde Zaharra kon-

tsumorako gune huts dutenen

jarduerak gero eta zailago bilaka-

tzen du bertan bizi ahal izatea.

Hori da kontua. Pisutekako kide-

ek gogoratu dute, adibidez, 2007.

urtean taberna gehiago zabaltze-

ko aukera jarri zuela udalak ma-

hai gainean, berriz ere. Molinak

eta Laluezak auzoarekin duten

Pisuteka izeneko etxebizitza sarea sortu berri dute Iruñeko Alde Zaharreko bizilagunek, auzohorretan gertatzen ari den gentrifikazioaren aurka egiteko. Husten ari dela salatu dute, etxeenprezioak «kontrolik gabe» egin duelako gora. Ez dute nahi auzoa merkataritza gune bilakatzea.

Hiri zati bat, bertan bizitzeko

Etxebizitzaren prezioakgora egin du kontrolikgabe, eta egoerarikkaskarrenean direneieragin die, batez ere»Leticia MolinaPisutekako kidea

«Hemen egoera ez dahain larria, oraindik ere;neurriak hartzeko garaiz gara; horregatikjarri gara martxan»Iñigo LaluezaPisutekako kidea

‘‘

Astekoa b 3NAFARROAKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a

TS

TEATURAS019 IK2-0182

TUNIBER

TEATSIT

4AINAK 1EK

AINFORMAZIO SAIO

R

TS

ogik

u dit

an t

ear

eta z

TERMAS

TUNIBER

egtatrse eorteko sorkizuneket

ango du ahal iztaealak gauzerr

etse, enprerr, enprsk eedu dualarirE

?azabiltz

sionalefoazio prspezialize

t izao enplegu bezktaalitK

AKR

TEASITA

anoet

uzu,

utoiek pr

en bila

o ek

ogik

zantukzHe

aetudeaken KsenprE

akzngeniaritI

.anika izero aukekzgiltmur

egtatrse eorteko sorkizuneket

anoet

ziak

edagon..mondrwww

tonomia ZientrGas

zantukzHe

akerrtemastatsituniberdu/

konpromisoa berretsi dute. «He-

men bizi nahi dugu». Eta bizitze-

ko auzo baten alde egin nahi dute

Pisutekarekin. Alokairuan bizi da

Molina; Laluezak, berriz, etxe bat

erosi du. «Alokairuek gora egin

dute; ez nuen erosi nahi, baina,

azkenean, egoerak ez dit utzi bes-

te aukerarik».

Aukeren zerrenda zabaldu

nahi du Pisutekak, hain zuzen

ere, eta erakunde publikoekin eta

etxebizitzetako jabeekin elkarla-

nean aritzeko prest dira hori lor-

tzeko. Sarea zabaldu nahi dute,

auzoa bizitzeko toki bat izan da-

din.

Auzoan dauden etxe hutsekin

kezka agertu dute Pisutekako ki-

deek, eta etxe baten beharra duen

jende anitz badela nabarmendu

dute. «Udaleko arduradunek

esana da Alde Zaharrean bizitze-

ko 200 pertsona daudela zain era-

kunde horren etxebizitza pol-

tsan», erran du Molinak.

Udalak dituen etxeetako ani-

tzek zaharberritzeko beharra du-

te. Udalak horretarako dituen la-

guntzek, ordea, ez dute aurrekon-

tu osoa ordaintzen. «Udalak,

gehienez ere, 12.000-14.000 euro

pagatzen ditu. Gastu gehiago be-

har dutenak ez ditu konpon-

tzen», azaldu du Molinak. Eta ho-

riek erabiltzeko proposamena

egin dute, hain zuzen, Pisuteka

sareko kideek: «Etxea hartzen

duenak har dezake falta dena or-

daintzeko ardura bere gain, eta,

trukean, ez ordaindu zenbait ur-

tetako alokairua. Hutsik diren

etxeak erabiltzeko bideak bilatzea

da kontua», erran du Molinak.

Etxeetako jabeek sarearekin

bat egitea nahi dute Pisutekako

partaideek ere. «Zuzenean azal-

du nahi diegu auzoarentzat ga-

rrantzitsua dela bertan bizi nahi

dutenei alokatzea». Aztertu nahi

dituzte bertzelako proposame-

nak ere: etxebizitza partekatzea,

adibidez. Belaunaldi ezberdineta-

ko auzolagunek etxe berean bat

egiteko aukera jarri dute mahai

gainean. «Bakarrik bizi diren za-

harrak badira auzoan; azter deza-

gun haiek eta gazteek etxea par-

tekatzeko aukera», azaldu dute

Pisutekako kideek.

Alde Zaharra husteko joerari

buelta eman nahi dio Pisuteka sa-

reak. Bizitzeko auzo bat sortu.

Eta, horretarako, lehentasuntzat

jo du, batetik, taberna gehiago za-

baltzeko aukera bertan behera

uztea, eta, bertzetik, turistentza-

ko alokairuen inguruko jarduera

kontrolatzea eta arautzea. Era-

kundeen laguntza eta esku har-

tzea behar dutela badakite sareko

kideek. Baina auzoak hitza hartu

behar duela ere argi utzi dute. Au-

zoak duela auzoko etorkizunaren

giltza. Behar dituen baliabideak

izanen dituen auzoa nahi dute.

Hiri zati bat, bertan bizitzeko.

Pisutekako kide Leticia Molina, Andrea Rozo eta Iñigo Lalueza, Iruñeko Alde Zaharrean. JAGOBA MANTEROLA / FOKU

Etxe bat salgai, Iruñeko Alde Zaharrean. IÑIGO URIZ / FOKU


San Roke karrikatik

Santa Luzia-Soltxa-

tera eraman zuten

Iruñeko kartzela

2012. urtean. Hiri

barnetik kanpoko aldera, alegia;

Donibane auzotik herritarren be-

gien bistatik at dagoen tokira. Be-

gien bistatik kanpo, bai eta ga-

rraio publikoaren ibilbidetik at

ere. Orain arte: administrazioak

erantzuna eman dio azkenean

Salhaketa elkarteak, presoek eta

haien senideek behin eta berriz

egindako eskaerari, eta taxi zerbi-

tzua jarri du, hirigunea kartzela-

rekin lotzeko.

Maiatzaren 28tik dago mar-

txan. Zehazki, Nafarroako Gober-

nuak, Iruñerriko Mankomunita-

teak eta Teletaxi elkarteak sinatu

dute zerbitzua abian jartzeko hi-

tzarmena. Oraingoz, azarora arte

egonen da indarrean. Autobus

geltokitik ateratzen da zerbitzua,

eta zuzenean ailegatzen da espe-

txera. Itzultzeko bidean, berriz,

bidaiariek bi tokitan dute jaisteko

aukera: Nafarroa etorbideko 3.

zenbakiaren parean, eta Olivako

monasterioa kaleko 19. zenbakia-

ren parean. Bidaiak 0,70 euro ba-

lio du; hau da, billabesako bidaia-

ren prezio bera, txartela erabiliz

gero. Taxia telefonoz eskatu be-

har da, hartu baino hamabost mi-

nutu lehenago, gutxienez, eta

hiru ordu lehenago, gehienez.

«Hartu dut taxia, eta ez dago

gaizki. Eskertzekoa da espetxeko

atean hartu ahal izatea autoa,

kartzela hiritik urrun baitago».

Fran M. presoarenak dira hitzak.

Hirugarren graduan dago Iruñe-

ko espetxean, eta, kartzelan lo

egiten duenean, 07:00etan atera-

tzen da biharamunean. Orain

arte, hogei minutuko bidea egin

behar izaten zuen oinez, Berrio-

zarko billabesa hartu ahal izate-

ko. «Hogei minutu, azkar joanda;

okerrena buelta zen, halere, alda-

pan gora».

Eskertu du, beraz, taxia erabil-

tzeko aukera. Billabesa hartzen

jarraitu behar du, halere, autoak

uzten duen tokitik Barañainera

joan behar baitu. Han bizi da.

Orain arte, bi autobus hartu be-

har zituen espetxetik etxera aile-

gatzeko. «Ikastaro bat egiten ari

naiz, eta beti egon behar dut erlo-

juari begira, alde batetik bertzera

korrika».

Kartzelan, txanponekin fun-

tzionatzen duen telefono kabina

bat dute. Hori erabili behar dute

preso direnek taxia eskatzeko.

«Bertzela, gure sakelako telefo-

noa. Atera behar dugunean itzul-

tzen digute. Espetxetik atera, eta

orduan deitzen dugu. Izan ere,

barruan direnek beti ez dute di-

rua poltsikoan, eta telefonoz dei-

tzeko aukerarik gabe gelditzen

dira anitzetan».

Fran M.-ren ustez, taxi zerbi-

tzuak batez ere preso direnen se-

nideei eginen die mesede. «Hori

da garrantzitsuena. Zerbitzua ja-

rri dute, eta espero dut ez dutela

atzera eginen, ez dutela kenduko.

Ez da atsegina udan emakumeak

seme-alabekin ikustea, eguzki-

pean, espetxerako aldapa igo-

tzen. Haientzat behar zen zerbi-

tzua, batez ere».

Kontuan hartu gabe«Hagitz garrantzitsua da taxi zer-

bitzua martxan jarri izana». Ho-

rixe nabarmendu du Salhaketako

Libertad Francesek ere, argi eta

garbi. Elkarte horrek gogor egin

du lan hirigunea eta espetxea lo-

tzeko zerbitzuaren alde. San Ro-

keko zentroa itxi aurretik ere,

egungo azpiegitura proiektu bat

bertzerik ez zenean, Salhaketak

agerian utzi zituen komunikazio-

aren arloan zituen gabeziak. Kar-

tzela egin zutenean, ordea, gabe-

zia horiek konpontzeko neurririk

ez zuten hartu. «Argi dago ez du-

tela garraioa kontuan hartu espe-

txea egiterakoan; autobus batek

buelta eman ahal izateko espazio-

rik ez dute utzi, adibidez», salatu

du Francesek.

2012. urtean espetxe berria

inauguratu zutenean, Salhaketa-

ko kideek modu ofizial batean he-

larazi zizkioten administrazioari

ordura arte agertutako kezkak. Ez

elkarte horrek bakarrik. «Bertze

hainbat erakunderen babesa jaso

genuen, bai eta 1.100 norbanako-

ren sinadurak ere. Zehazki, ha-

mar elkartek sinatu genuen hiri-

gunea eta kartzela lotzeko garraio

zerbitzu baten alde».

Orain arte, Berriozarko edo Or-

koiengo billabesak hartzea zen

autorik gabe espetxera joateko

edo handik ateratzeko aukera ba-

karra; hau da, gutxienez hogei

minutu oinez. Ordu erdi, Or-

koiengo billabesaren kasuan. Sal-

haketako kideek billabesa zerbi-

tzua nahi zuten kartzelaraino, eta

hori eskatu dute 2012tik Iruñerri-

ko Mankomunitatearekin eta

Iruñeko Udalarekin egin dituzten

bileretan. «Garestiegia omen da

aukera hori, eta horregatik egin

dute taxiaren alde», azaldu du Li-

bertad Francesek. Erantsi du ha-

lere Salahaketak billabesa eska-

tzen jarraituko duela.

Bitartean, elkarteak lehenta-

suntzat jo du egun martxan dago-

en taxi zerbitzuaren berri zabal-

tzea, herritarrek erabil dezaten.

«Ez dugu lortutako hori galdu

nahi», erran du abokatuak.

Egungo zerbitzuak bi ezaugarri

«garrantzitsu» dituela nabar-

mendu du Francesek, gainera.

Batetik, administrazio publikoak

bere gain hartu duela zerbitzua

eskaintzeko ardura, eta garraio

publikoaren txartelaren salneurri

berean eman duela; bertzetik, ez

duela zerbitzu berezi gisa antola-

tu. «Hau da, herritar orok erabil

dezake; ez da bakarrik presoen-

tzako edo beren senideentzako

zerbitzu bat. Hori ontzat jo dugu,

bertzela egin izanak bazterketa

ekarriko zukeelako», erran du

Salhaketako kideak.

Zerbitzua eskertu du elkarteak,

baina azaldu du badela zer hobetu

ere. Libertad Francesek azaldu

du, hain zuzen ere, ordutegiak ez

dituela behar guztiak kontuan

hartzen. «Autobus geltokitik

21:30ean ateratzen da azken ta-

xia, adibidez; Gizarteratzeko Zen-

troan 22:00etan sartu behar dute-

nentzat egokia da ordutegi hori;

ez, ordea, 23:00etan sartu behar

dutenentzat. Horiek zerbitzurik

gabe geldituko dira. Senideen bi-

sita ordu guztiak ere ez ditu har-

tzen zerbitzuak», azaldu du

Francesek. Salhaketako kideek

gaizki daudenak konpon ditzaten

eskatzen jarraituko dute; billabe-

sa zerbitzua eskatzen ere bai. Lor-

tu bitartean, taxi zerbitzua erabil-

tzeko eskatu diete herritarrei.

Orain hurbilago dago, behintzat,

espetxea.

Iruñeko kartzelaraino ailegatu da taxi zerbitzua, Salhaketak, presoek eta senideekurteetan eskatu eta gero. Informazioa zabaltzea, erabiltzea eta hobetzea dute xede.

Espetxea, hurbilago orain

Iruñerriko Mankomunitateak taxi zerbitzua jarri du martxan espetxeraino. Salhaketako kideak 2012tik aritu dira garraio publikoa eskatzen. IDOIA ZABALETA / FOKU

NAFARROAKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a4 b Gaiak

Hamar elkartek eta1.100 norbanakoksinatu genuen hiriguneaeta kartzela lotzekozerbitzu baten alde»Libertad FrancesSalhaketako abokatua

«Hartu dut taxia, eta ezdago gaizki; espetxekoatean hartu ahal izateaeskertzekoa da, urrunbaitago kartzela»Fran M.Espetxeko hirugarren graduko presoa

‘‘

Kattalin Barber Iruñea

Iruñeak ez zuen euskaraz

idatzitako libururik». Ho-

rixe nabarmendu du Rol-

dan Jimeno historialariak.

Ez zuen. Baina orain badu.

Iruñeko Udalak lehenbiziko aldiz

argitaratu du Iruñeko historia

euskaraz kontatzen duen liburu

bat: Iruñeko historia. Hiriaren

ibilbidea historian barna. Euska-

ra da abiapuntu eta helmuga. Ji-

menok azaldu du lanak balio han-

dia duela, «Iruñeak behar zuela-

ko euskaraz idatzitako liburua».

32 adituren ahotsak jaso dituzte

liburuan, tartean hainbat histo-

rialari eta ikertzailerenak, bai eta

kazetaritza, soziologia, pedago-

gia, filologia eta biologia arloeta-

ko zenbait profesionalenak ere.

Antzinarotik aro garaikidera arte,

Nafarroako hiriburuaren histo-

rian ibilbidea egitea proposatzen

du lanak; hain zuzen ere, 2016.

urtera arte.

Iñaki Azkona Iruñeko Udaleko

euskara koordinatzailearekin ba-

tera egin ditu Jimenok koordina-

zio lanak. Liburuaren jatorria

azaltzeko, historialariak 2002. eta

2003. urteetara egin du jauzi, uda-

lak eta Nafar Ateneoak urte har-

tan antolatu baitzituzten hiriko

historiaren euskarazko ziklo mo-

nografikoak. «Nolabait, historia-

lari euskaldunen topaketak izan

ziren, eta, aurrenekoz, Iruñeko

historia euskaraz aztertu zen». Ji-

menok gogoan du oso arrakasta-

tsuak izan zirela, aurreneko aldiz

zuzenean euskaraz idatziak zire-

lako historiako garai ezberdine-

tan adituak ziren hainbat lagunek

aurkezturiko lanak. Halaber,

«euskararen erabilera maila aka-

demikoan hartzen ari zen inda-

rraren erakusle» izan ziren.

Horren ondotik, bildutakoa ar-

gitaratzeko xedea izan zuten, bai-

na asmo hori, arrazoi ugari direla

medio, ez zen gauzatu, eta libu-

ruak ez zuen argia ikusi. Gobernu

aldaketa iritsi arte «ez zen posible

izan». Hamasei urte ordenagai-

luetan gorderik igaro ostean,

orain Iruñeak badu euskaraz ida-

tzitako bere historiaren liburua.

«Gainera, ez da edozein historia

liburu», zehaztu du Jimenok.

«32 espezialistak idatzi dituzte

testuak, eta ikuspegiak askotari-

koak dira; liburuak historiaren

ikuspegi guztiak edo ia guztiak

hartzen ditu barnean».

Hainbat ikerlari eta adituren

artikuluen bitartez, jakintza arlo

eta ikuspuntu ezberdinak hartu

dituzte abiapuntu geografiaren,

politikaren, gizartearen, hizkun-

tzaren eta kulturaren bilakaera

aztertzeko; hiriaren historiari

errepasoa egiteko.

Orduko txostenak berreskura-

tu, eguneratu eta hiriaren ikuspe-

gia zabaltzen duten beste hainbat

lanekin osatzea izan da aurrene-

ko ahalegina. Iruñeko historia az-

tertzeaz gain, testuek euskara, li-

teratura, artea eta emakumeen

hiria jorratu dituzte. «Hutsuneak

osatzeko ahalegina egin dugu

hiru urte hauetan; batzuk gazte-

leraz idatziak dira, baina gehie-

nak euskaraz sortuak dira».

Euskarazko testua izaki, euska-

raren beraren eta Iruñeko euskal-

dunen historiari buruzko testuak

ditu argitalpenak. Besteak beste,

Iruñeko euskarazko literatura eta

hiriko euskarari buruzko artiku-

luak egin dituzte Enrike Diez de

Ultzurrun Sagalak, Ekaitz Santa-

ziliak, Irene Lopez-Goñik, Eneko

Zuloagak eta Juan Karlos Lopez-

Mugartza Iriartek. «Harro gaude

egindakoarekin, orain arte ez bai-

ta egin honen moduko lan mar-

dulik; garrantzitsua da, bai eus-

kararen ikuspegitik, eta baita 32

ahots jasotzen dituelako ere».

Zuzenean euskaraz sortua iza-

tea eta adituen ikuspegi dizipli-

nartekoa dira liburuaren balioak.

Bide horretan, Jimenok uste du li-

burua «eredu» izan daitekeela

Euskal Herriko hiri nagusienen

historiak osatzeko. «Euskal He-

rriko hirien historia egiteko».

Joxemiel Bidadorri eskainiaJoxemiel Bidadorrek parte hartu

zuen 2002. eta 2003. urteetako

jardunaldietan, eta liburuak ha-

ren lan argitaragabea jasotzen du.

Bidadorrek Iruñean euskaraz ar-

gitaraturiko liburuen historia

ikertu zuen preseski bere ponen-

tzian. 2010ean zendu zen histo-

rialari eta hizkuntzalari iruinda-

rra, eta hari eskaini diote liburua.

«Omenaldi moduko bat egin

nahi izan diogu, eta oso hunkiga-

rria izan da bere lana berreskura-

tzea eta argitaratzea».

Era berean, Jose Maria Jimeno

Jurioren testu klasiko bat berres-

kuratu dute:, hiriak izan dituen

izendapenen inguruan hark

egindako artikulua, eus-

karara itzulita. Bilduma

osatzen duten eduki na-

barmenen artean, hala-

ber, Ana Diez de Ureren

Iruñeko emakumeen

historia dago, bai eta NUPeko

ikerlari diren Emilio Majuelo Gi-

lek, Gemma Pierolak, Nerea Lo-

pez Ibarrolak, Gotzon Garmendia

Amutxastegik eta Fernando

Mendiolak 1936ko gerraren ingu-

ruan Iruñean izan zen errepresio-

ari buruzko testua ere. Iruinda-

rren historiaz, hiriak sortu duen

literaturaz, memoria historikoari

lotutako gaiez, hiriaren garapen

urbanistiko zein demografikoaz

eta euskarari buruzko gaiak bil-

tzen ditu liburuak.

Iruñeko Udalak hiriaren historiariburuzko euskarazko lehen liburuaargitaratu du, Pamiela etxearekin.Sustatzaileek 32 adituren testuekinosatu dute «ikuspegi anitzeko» lana.

Abiapuntu eta helmuga

Roldan Jimeno eta Iñaki Azkona, Iruñeko Udalak Pamielarekin argitaratutako liburua eskuetan. JAIZKI FONTANEDA / FOKU

Gaiak b 5NAFARROAKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a

2002. eta 2003. urteetanhiriaren historiari buruzeginiko jardunaldiak diraoraingo liburuaren oinarri

NAFARROAKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a6 b Iritzia

RHURBILDU ETA LAULohizune Amatria

Eta berriroari naiz

Hilabete igaro da, eta

berriz ere egokitu zait

astekari honetarako

hainbat lerro idaztea.

«Baina zeri buruz?». Ez da eran-

tzuteko galdera erraza. Horrega-

tik, baliteke irakurtzen ari zaren

hasiera hau errazegia izatea.

Azken hilabetean bizi izan di-

tudanei errepasoa egin diet azken

astean, hausnarketa merezi duen

zerbait gertatu zaidan bilatu

nahian. «Anekdotarik?». Gim-

nasioa, ordaintzeaz gain, bisitatu

ere egiten dut azkenaldian; eta,

sukaldean, Indiako jakiekin pro-

batzen hasi naiz. Beraz, merezi

duenik, ez, egia esan.

Hortaz, prentsara jo dut inspi-

razio bila. Irakurritakoak betiko

gaiak eta errepikakorrak iruditu

zaizkit. Jada jorratu ditudan ba-

tzuk, aipatzeko nahikoa ezagu-

tzarik ote dudan zalantza sortzen

didaten beste batzuk eta landu

nahi ez ditudanak. Baina aitortu

behar dut, era berean, artikulu

gehienen lerroburuak baino ez

ditudala irakurri. Eta, horrekin,

gertatzen ari denaren edo hobeki

esanda kontatzen digutenaren

zati txiki eta distortsionatu bat

baino ez dut jaso, noski.

Eta berriro ari naiz astekari

honetan idatzi ditudan zutabeak

errepasatzen. Bakoitzak zenbat

ikustaldi izan dituen aztertzen.

Pentsatu dut, hori jakinda, ira-

kurleen interesen arabera auke-

ratu dezakedala gaia. «Penaga-

rria». Baina ari naiz, eta zenba-

kiok ikusteak gorputz txarra jarri

dugu. Baita artikulu honekin ere.

Baina arrisku handia dakar ho-

rrek. Zoriontasun iheskorra. Ez

dut une oro zer egiten dudan

kontatu nahi, ez diot neure bu-

ruari gezurrik esan nahi, eta ez

dut bizitza lehia gisa ulertu nahi.

Ez dut diruak nire ibilbidea

marraztea nahi, ez dut merka-

tuaren tresna bat izan nahi, eta ez

dut, halaber, hilabetero lanez al-

datu nahi. Ez dut behar ez duda-

nik erosi nahi. Ez dut ezarri dizki-

guten bizi ohiturekin konforma-

tu nahi. Ez dut orain lehen baino

hobe gauden argudiopean etsi

nahi. Eta ez dut atxilotua izatea-

ren beldur inor isiltzea nahi.

Ez dut, emakume izateagatik,

erasoa sentitu nahi. Ez ditut etxe-

ko lan guztiak egin nahi. Ez dut

une oro eder egon nahi. Ikasi dut

horiek egiteak ez nauela zorion-

tsu egiten. Ideietatik ekintzetara

igarotzeko, ez diot borrokatzeari

utzi nahi. Baina, sentitzen dut,

hemen utziko dut gaurkoa;

ordua da, gimnasiora noa.

dit. Sare sozialen sindromea dela

uste dut. Ikustaldi bakoitzarekin,

likebakoitzarekin, helburutik

gertuago sentitzen naiz eta. Zo-

riontsuago. «Baina zenbat irau-

ten du ongitasun horrek?», eta

«zein da helburua?».

Bizitzako beste arlo askotan

gertatzen zaidan bezala, nire

ekintzek eta ideiek ez dute bat

egiten honetan ere. Gure kontra-

esanekin bizitzen ikasi behar du-

gula diote; baina ez da batere

erraza, ez.

Oraindik gogoratzen dut fami-

liakoren bat oporretara joan, eta

atzean hitz politak baino ez zi-

tuen postala jasotzen genuene-

koa. Baliteke bertan egon bitarte-

an euria egin izana, baina guri

irudi eder eta eguzkitsu bat iris-

ten zitzaigun. Eta iruzkina ere

halakoa izaten zen: «Oso ongi

gaude. Besarkada bat!». Gezu-

rrezko errealitate bat eraikitzen

ari gara; eta aspalditik, gainera.

Gertukoen eta ezezagunen

aurrean ongi geratu nahi izaten

Gezurrezkoerrealitate bat

eraikitzen ari gara;eta aspalditik,

gainera

Irudiab Iruñea

Mintzodromoa, San Frantzisko plazanHerritarrak euskaraz aritzera atera ziren larunbatean karrikara: AEK-k mintzodromoa antolatu zuen, Iruñeko San

Frantzisko plazan. Goiz osoan aritu ziren. Egun berean, arratsaldez, euskararen aurkako manifestazioa egin zu-

ten hiriburuko kaleetan. «Inposizioaren aurka» direla erran zuten protestaren antolatzaileek. Manifestazioan

Guardia Zibilaren aldeko oihuak bota zituzten, eta ozen erran zuten, bertzeak bertze, Nafarroan gaztelaniaz hitz

egiten dela. Euskaraz bizitzeko nahia eta eskubidea aldarrikatu zuen mintzodromoak. JAGOBA MANTEROLA / FOKU

Tiro eremuko hitzarmena bertan beherauzteko eskatu du Bardeako martxak

ARGUEDAS bBardeako tiro eremuaren aurkako martxa egin dute,

31. aldiz, azpiegitura hori bertan behera utz dezatela exijitzeko. Anto-

latzaileek gogoratu dute 2028. urtera artekoa dela Espainiako Gober-

nuaren eta Bardeako Komunitatearen arteko hitzarmena, eta, ondo-

rioz, urte horretan berritu beharko dutela, tiro eremua erabiltzen ja-

rraitzeko. Nafarroako Gobernuari eskatu diote, zehazki, Espainiakoa-

rekin negoziazioak has ditzala hitzarmena bertan behera uzteko.

33.336MAIATZEKO LANGABEAK NAFARROAN Langabeen kopuruak behera egin du maiatzean, herrialdean: 33.336

dira lanik gabe direnak: 1.183 pertsona gutxiago dira, apirileko datuekin

alderatuta; hau da, %3,4 gutxiago. Zerbitzuen sektorean egin du langa-

beziak behera, batez ere.

Nafarroako Unibertsitate Publikoak gaur hasiko ditu udako ikastaroak

IRUÑEA bPolitikaren krisiari buruzko ikastaro batekin hasiko du NUPNafarroako Unibertsitate Publikoak, gaur, udako eskaintza berezia.

Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuak aurkeztu berri

ditu Nafarroako unibertsitateen udako ikastaroak. Denera, 35 ikastaro

eskainiko dituzte NUPek, UNEDek eta Nafarroako Unibertsitateak.

UEUk ere prest ditu bereak. Hilaren 25ean jarriko ditu martxan:

Bertsolaritza genero ikuspegitik izenburukoa izanen da lehena.

«Min handia dugu; epaiamendeku bat da, eta helburupolitikoa du; zigorra ez dainolaz ere proportzionala;helegitea aurkeztuko dugu»Bel PozuetaAltsasuko Gurasoak, Adur Ramirez de Aldaren ama

Agenda b 7NAFARROAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 8a

MUSIKA

BERA Berako abesbatzaren kalejira.

bBihar, 17:30ean, Agerratik hasita.

IRUÑEA Jaso, Escrich eta

Gimenez Trio.

bGaur, 19:30ean, Civican aretoan.

IRUÑEA Medialuna abesbatza.

bGaur, 19:30ean, Kondestablearen

jauregian.

IRUÑEA Pamplonesa banda.

bGaur, 20:30ean, Runa parkean.

IRUÑEA Bourbon Kings, Herdoil

eta Sustraja Band.

bGaur, 23:00etan, Arrotxapean.

IRUÑEA Jota jaialdia.

bBihar, 12:00etan,

Kondestablearen jauregian.

IRUÑEA Sidonie, Carlos Sadness,

Depedro, Jenny and The Mexicats,

Mabu, La Habitacion Roja eta Eme.

bBihar, 12:30ean, Ziudadelan.

IRUÑEA Joan Manuel Serrat.

bBihar, 20:00etan, Baluarten.

IRUÑEA Taken.

bBihar, 20:00etan hasita, Indaran.

IRUÑEA Muxutrock.

bBihar, 22:00etan, Zentralen.

IRUÑEA Trikidantz.

bBihar, gauerdian, Arrotxapean.

IRUÑEAAmiantoaren biktimen

aldeko jaialdia: Gussy, Kaskezur,

Ivan Sanchez y Los Chicos del

Barrio, Txente Balader, Chuchin

Ibañez y los Charros, Magic Inn

eta Proyecto Pez.

b Igandean, 18:30ean, Zentralen.

IRUÑEA Los Tarros Zalapastrosos.

b Igandean, 20:00etan, Arrotxapean.

IRUÑEA Salvador Amor.

bAsteazkenean, 20:30ean,

Herriko Tabernan.

IRUÑEA Chris Kramer eta

Beatbot’n’Blues.

bAsteazkenean, 21:00etan,

Zentralen.

IRUÑEAThe Disappointments.

bOstegunean, 20:00etan,

Zaldi Zurian.

IRUÑEA Kantu eta Hitza 2018:

Mielotxin eta Lauarin dantzariak.

bOstegunean, 20:30ean,

Erraldoien Txokoan.

LIZARRA Voltaia, Kabbalah, Oskar

Benas Instro Combo eta Faltons.

bBihar, 18:30ean, La Bota elkartean.

DANTZA

ALTSASUEtorkizuna dantza tal-

dea eta Etxarri Aranazko abesba-

tza: Abesdantza.

bBihar, 19:30ean, Iortia kultur

etxean.

IRUÑEA Arrotxapeko bestak:

Iruñeko Dantzarien Topaketa.

bBihar, 13:00etan, jai gunean.

BERTSO SAIOAK

ALLOBertsolharitzaemanaldia.

bGaur, 09:45ean, eskolan.

IRUÑEAEuskal-marokoar kantu

inprobisatuen saioa: Latifa Laa-

roussia eta Maialen Lujanbio. Ma-

hai ingurua ere eginen dute.

bAstelehenean, 19:00etan,


ZUBIETABertso bazkaria: Iker

Gorosterrazu eta Alazne Untxalo.

bBihar, 14:30ean hasita, Oritza

ostatuan.

ANTZERKIA

IRUÑEA Teatro Diadre: La cabeza

parlante.

bGaur, 18:00etan, Medialuna

parkean.

IRUÑEALa familia Addams

musikala.

bGaur eta bihar, 20:30ean,

Gaiarre anztokian.

IRUÑEAMonjardin Lizeoa:

La niña de los lápices.

bBihar, 19:00etan, Gazteriaren

Etxean.

IRUÑEA La Clap: Desde el cerco

(Danza de la muerte).

bAsteartean, 20:00etan,

Nafarroako Filmotekan.

IRUÑEA Karabansarai:

Ele! Lauxeta-Lorca.



ZANGOZAMisterio Bufo.

b Igandean, 20:00etan,

Carmengo auditoriumean.

ZINEMA

IRUÑEAEl rostro.

bBihar, 19:30ean,


IRUÑEADie Akte General.


Civican aretoan.

BERTZELAKOAK

IRUÑEAArtisten Auzoa ekinaldia-

ren bederatzigarren aldia.

bGaurtik igandera bitarte,

hiriko karriketan.

Gure proposamena b Iruñea

Iruñeko Dantzarien Topaketa, biharSeigarrenez, topaketa eginen dute Iruñeko dantza taldeek, bihar, Arrotxapean. Auzo horretako bestak aprobe-

txatuko dituzte hiriburuko dantzariek beren eguna ospatzeko. Zehazki, Oberena, Amaiur, Basakaitz, Duguna,

Iruña Taldea –irudian–, Muthiko Alaiak eta Ortzadar taldeetako kideek bat eginen dute. 11:00etan, kalejira egi-

nen dute dantzariek, auzoko karriketan barrena. Emanaldi nagusia 13:00etan eginen dute, jai gunean. IKER TUBIA


Alternatiben Herriaren hiruga-rren ekinaldia egin zuten larun-batean, Iruñean. Urtebeteko lanprozesua dago atzean. LABekokide Maider Caminos (Gernika-Lumo, 1977) izan da antolatzailee-tako bat. Bizkaian jaiotako iruin-darrak lan horrek jarritako oina-rriak nabarmendu ditu, ziur baitaelkarlanean aritzeko aukeragehiago izanen dituztela.Helburua beteta?

Urtebeteko prozesua amaitu etagero, larunbatean lortu genuennahi genuena. Jende asko etorrizen Iruñera, eta antolatutako eki-taldi guztiak egin genituen, egu-raldia lagun. Ontzat jotzen dugulortutakoa, eta, aurrera begiraere, uste dugu oinarri sendo batjarri dugula azken urtean eragile-on artean egindako harremanaketa sareak indartzen eta sendo-tzen jarraitzeko.Eragile anitz zarete. Zaila da

egin beharreko urratsak denen

artean norabide berean egitea?

Eragile asko eta hainbat esparru-takoak gara, eta, jakina, bidea ezda erraza. Nork bere ikuspuntuaketa gauzak egiteko moduak ditu,eta horrek eskatzen du, ondorioz,prozesuan enpatia handia sor-tzea, eta saiatzea lehenesten ko-munean ditugunak. Urtebetezaritu gara lanean. Lehen sei edozazpi hilabeteak batez ere barnelana egiten izan gara. Auzoka an-tolatu gara, eta koordinazio taldebat ere osatu dugu. Horrek eskatudu gure arteko konfiantza eremubat sortzea. Azkenean, prozesuerraza izan ez den arren, nagusitudira aurrera egiteko genituen bo-rondatea eta gogoa, eta denon ar-tean lortu dugu urratsak egitea.Garrantzitsuena da oinarriak jarriditugula elkarlanean jarraitu ahalizateko.Iruñeko Udalaren babesa ere

izan duzue. Zer ekarri dizue gisa

horretako erakunde batek eki-

naldiarekin bat egiteak?

Hitzarmena sinatu genuen Iruñe-ko Udalarekin. Udalarekin izandugun harremana etengabea izanda, behar genuelako azpiegituraketa baimenak lotzeko, adibidez.Burokrazia handia izaten da hala-koetan, baina esan behar duguerraztasunak izan ditugula pro-zesuan. Aldeko jarrera aurkitudugu, eta positiboa izan da.Larunbateko ekinaldiaren bi-

dez, erakutsi nahi izan duzue ba-

daudela alternatibak egungo

sistema bazter uzteko. Lortu du-

zue?

Baietz uste dugu. Gure helburunagusia zen agertzea bizitza bu-rujabe bat izateko gure eskubide-

ek mahai gainean egon behar du-tela, eta inportantea dela egungojendarte kapitalistari aurre egite-ko proiektu txiki eta handi guz-tiak erakustea. Eta lortu dugu.Nafarroan dauden proiektuakezagutu ditugu. Asko ari dira ga-ratzen jada jendartea iraultzekoikuspegiarekin.Alternatibak martxan dira?

Bai. Lortu dugu erakustea badire-la aukerak burujabetzaren bide-an urratsak egiteko, modu kolek-tiboan antolatuz, herritarrei le-

hentasuna emanez eta proiek-tuak adostasunetik garatuz. Horiegon da Iruñean. Gainera, Alter-natiben Herriak argi utzi du kon-tua ez dela bakarrik agertzea, era-kusleiho batean balira bezala,baizik eta erakustea egingarriakdirela proiektu horiek guztiak.Maila txikiko proiektu horiek za-

baltzea eta orokortzea da kos-

ka?

Bai. Hilabeteotan behin bainogehiagotan esan dugu alternati-baz osatutako su txiki asko dau-

dela Euskal Herrian, eta kontuadela su txiki horiek guztiak sare-tzea, ikusgarri bilakatzea, balioaematea, su handi bilakatzeko.Hamahiru konpromisok osatu-

tako taula bat aurkeztu zenuten

larunbatean, sare hori osatzeko.

Guk argi genuen larunbatekoekinaldiari nahi geniola nolabai-teko jarraipena eman. Gure arte-ko aliantzak indartzen jarraitunahi dugu, eta, aldi berean, sortunahi izan dugu tresna bat irudika-tzeko badirela alternatibak kapi-

talismoaren aurrean, eta gureesku dagoela horiek garatzea.Tresna hori da sortu dugun kon-promiso bilduma. Kapitalismoarieman nahi dizkiogun hamahirukolpe dira. Baliatu nahi izan dugularunbateko ekinaldia atxiki-menduak jasotzen hasteko. Kon-promiso zehatzak eskatu ditugu,adibidez, euskaraz bizitzeko,aniztasuna onartzeko edo energia

berriztagarriak erabiltzeko. Kon-promiso horiek hartu ahal izan zi-tuzten larunbatean Iruñean izanzirenek; orain, asmoa da modukolektibo batean ere bat egin ahalizatea konpromiso horiekin, el-karteen edo erakundeen bidez.Konpromiso horien bidez, buru-jabetza gauzatzeko modua badu-gula erakutsi nahi izan dugu. Fi-nean, helburua da sistema iraul-tzea, burujabetasunetik.Baionak antolatu zuen lehena,

eta Bilbok bigarrena. Iruñekoa

izan da hirugarren Alternatiben

Herria. Sendotu da ekinaldia?

Nik esanen nuke baietz, ari garelabidean urratsak egiten, eta jende-ak ahalduntzeko gero eta indarhandiagoa duela. Subjektu pasiboizateari utzi nahi diogu, subjektuaktibo izateko. Alternatiben He-rria mugarri izan da horretarako.Gero eta eragile gehiagok egindute bat. Eta ez da hori bakarrik.Errotuz eta sendotuz doa. Eta au-rrera begira ere ziur naiz urratsakegiten jarraituko duela.Jendeak sinetsi du alternatibak

garatzea bertze alternatibarik ez

dagoela?

Bai, baina kontua da aldaketakerrokoa behar duela. Proiektuasko daude, eta inportanteakdira, baina oso inportantea da,halaber, ulertzea saretu behar du-gula burujabetzaren alde, proiek-tu oso bat garatu ahal izateko.Bestela, isolatuta egonen gara sis-temak ezartzen dizkigun mugeneta oztopoen aurka.Sistema horren indarra ez da no-

lanahikoa, ezta?

Hori da. Sistemak guk baino pisuhandiagoa du, eta, aurre egiteko,behar dugu bat egin.Alternatiben Herriak urratsak

egiten jarraituko duela erran

duzu. Orain zer?

Nik uste dut norbaitek hartukoduela guk utzitako lekukoa. Al-ternatiben Herriak aukerak za-baltzen ditu herri honek buruja-betzaren ikuspegitik duen abe-rastasuna ikusarazteko.

«Ulertu behar dugusaretu beharra dugulaburujabetzaren alde»

Maider Caminos b Alternatiben Herriaren antolatzailea

Alternatiben Herri bilakatu zen Iruñea larunbatean, Euskal HerrikoEskubide Sozialen Gutuna oinarri duen ekinaldiaren bidez. Kontent daMaider Caminos antolatzailea. Argi du«bat egitea»dela gako nagusia.

IDOIA ZABALETA / FOKU

«Nafarroan proiektuasko ari dira garatzenjada, jendarteairaultzekoikuspegiarekin»

NAFARROAKO HITZAOSTIRALA, 2018ko ekainaren 8a

Zuzendaria: Edurne Elizondo. Argitaratzailea: Nafarroako Berriak elkartea.

Mundiñu 9, Arbizu 31839 Nafarroa. Lege gordailua: SS-1517-2010

www.nafarroa.hitza.eus [email protected]

nafarroako hitza - berria...2018/06/08 · nafarroako hitza astekoa b 3 ostirala, 2018ko ekainaren...

Documents