AURKIBIDEA•Aurkezpena

•Historioa

•Kultura

•Jaiak eta ohiturak

•Zerbitzuak

•Kirol instalazioak

•Garraiobideak

•Osasun zentroa

•Elkarteak eta taldeak

•Larrialdiak

•Monumentuak

•Ostalaritza

•Gizarte ongizatea

•Merkataren gida

AURKEZPENA Zaldibar Durangaldeko ekialdean dago. (EUSKADI).2.876 pertsona daude.11.84km2 densitate dago. 11.85Liburutegi berri bat zabaldu dute.7 parke daude. 11 taberna baino gehiago daude. Zaldibar 195,49m-tara dago.

•HISTORIOA

•Zaldua (orain Zaldibar) Durango Merinaldeko elizatea dugu eta Gipuzkoa dauka mugatzat. Zaldibarko dorre zaharraren ugazabek gizaldiz gizaldi agindu zuten herri honetan. Tradizioak dioenez, Sancho Abarkak hamar urte eman zituen giltzapeturik jatorri horretako gazteluan. Zaldibarko Juan eta Vicente, XV. mende bukaeran Kanpoko Maisu eta Zacatecasko Konpainiaren Eskola sortu zutenak, dorretxe horretan jaio ziren. 1383an Pedro Ruiz de Zaldibar izan zen San Andres Elizako jagolea eta 1415ean, berriz, Fernando de Zaldibar. Era berean, Mallabia eta Iurretako jagoleak ere baziren, Juan I.aren eta Errege Katolikoen aginduz egindako ikerketetan azaltzen denez. San Andres Eliza XIII. mendean eraiki zen Zalduegin eta hiru mende geroago handiagotu. 1766ko urtarrilean aldare-aurrea erre egin zen oinaztarriak jota, eta sortaldeko

zatia berriro eraiki behar izan zuten eta 1778an, ostera, kanpandorrea. Onuradun bik jagoten zuten eliza XVIII. mendearen azkenetan; erregeak aurkezten zituzten onuradunak eta berari zegozkion, gainera, orduko eliztarren kopurua osotzen zuten hirurogeita lau etxek ordaindu behar zituzten hamarrenak. Bizilagunak elizateko lau auzoetan (Zaldua, Gazaga, Goierri eta Eitzaga)

sakabanatuta bizi ziren; auzuneok ordezkari bat zeukaten, zazpigarren zenbakia eta botoa zeukana Gerediagako Batzarretan.

Elizateko barrutian, Mallabia eta Santa Marinako basoetatik behera datozen errekatxoek dakarren urak eraginda, hainbat errota zeuden. Fruitu-arbola ugari zituen ibar aberatsa ureztatzen zuten errekatxo horiek.Elmendo eta Elanzigua mendietan gaztaina, pago haritz, platano eta urkiz jositako basoak zeuden, baita ganaduarentzako bazka ederrak ere.

Aparteko garrantzia dauka Zaldibar deritzon orra-iturriak; haren ondoan, XIX. mendean bainuetxea eta ostatua eraiki ziren. Jose Mª de Munibe y Aranguren jaunak, Peñafloridako XI. Kondeak, urgaziak hartu eta 1846an Zaldibarko bainuetxea egin zuen. Urgazi horiek gogoan galtzen diren egunetatik erabili izan dira, hainbat gaixotasun sendatzeko indarra zeukatelako. Urak hain gora handikoak izanik, bainuetxearekin bete-betean asmatu zuten, jende asko eta famakoa etortzen zelako bertara; hain zuzen “Madril txiki” deitzen zioten Zaldibarri. Premiak eraginda, sortzailearen oinordekoak, Jose Mª de Gortázar jaunak, bainu sendagarrientzako etxea eta Parkeko Hotel ederra eraikitzeko erabakia hartu zuen. Orduko sasoian (1882) bainuetxea eta ostatuak egiteko zeuden joera moderno guztietatik edanez moldatu zituen bata zein bestea. Baina medikuntzak aurrera egin ahala, bainuetxeak itzaliz joan ziren eta hainbatek –Eskoriatza, Elorrio eta Santa Agedakoek, besteak beste- ateak itxi behar izan zituzten. Zaldibarko bainuetxeak ere, garai bateko edertasuna galduta, beste horrenbeste egin behar izan zuen 1922an. Urte horretan Bizkaiko Foru Aldundiak erosi zuen eta handiagotu eta konponketa-lanak egin ondoren,

Ospitale Psikiatrikoa izateko prestatuta gelditu zen. 1985ean Osakidetzak hartu zuen Ospitalea, eta haren ardurapean dago gaur egun. · Zaldibarko Bainuetxeak

KULTURA

· Ekaineko kultur egitaraua · Maiatza kultur egitaraua · Apirila kultur egitaraua · Martxoko kultur egitaraua · XII. Neguko Azoka · Otsaileko kultur egitaraua · 2009ko Gabonetako Egitaraua · Zaldibar Doinutan: BENITO LERTXUNDI · Pirritx, Porrotx eta MariMotots-en emanaldia · Udazkeneko San Andres Jaietako egitaraua · Azaroko kultur egitaraua · Urriko kultur egitaraua · "ZINEA ETA LITERATURA" erakusketa hasiko da gaur liburutegian · ZALDIBARKO

gaztelekua 12-16 urte · 2009-10 ikasturtea · ZAPATUBLAI 2009-2010 · Udako San Andres Jaietako egitaraua · Ekaineko kultur egitaraua · Ekitaldiak Liburutegian - Udaberriko egitaraua · INAUTERIAK · TXITXIBURDUNTZI

•Jaiak eta ohiturakUztailak 3 San Andres jaiak,Azaroak 30 San Andres,Zandariaren jaiak,Abenduak 26 San Esteban,Ekainak 29 San Pedro,Uztailak 18 Santa Marina,Uztailak 25a Santiago,Abuztuak 10 San Lorenzo.

ZERBITZUAK

•Estankoa:A.Simo'n................................ Bekoetxe,2......... 946 827 260

•Bidai ajentzia:

•Bidai agentzia........................ Zalduaoso plaza,1..... 946 225 489

•Banku-Aurrezki kutxa

KIROL INSTALAZIOAK

Pilotalekua OlazarPilotalekua txikiaPolikiroldegiaFutbol zelaia

Arku jaurtiketaRocodromoa

GARRAIOBIDEAKTaxiak: Durangoraino,Iurreta eta Ermuaraino.Autobusak:Bilbaotik

Ermuarainokoa,beste bat Leioatik Ermuarainoko beste autobus bat Bilbaotik Eibarerarte.Trenbideak Bilbaotik Amarararteraino Eusko trenarekin.

•Osasun zentroaOsakidetza zentro bat dago.

ELKARTEAK ETA TALDEAK

•Kultur taldeak:

•Gazte Taldea (1994)................

•Zeramika tailerra (1987)....... Olazar,11............... 946 827 920

•Kirol taldeak:

•Zaldua Kirol Elkartea (1973)....... Olazar,8

•Saskibaloia (1978/79)................... Elizondo,6............. 946 827 106

•Futbola (1973)............................... Olazar,8.................. 946 827 448

• Pilota (1958)............................... ............................ 946 827 657

•Larrialdiak Zaldibarko medikuaren kontsulta.................................946 827 001 Gurutze gorria...............................................................946 810 949 DYA..............................................................................946 202 800

MONUMENTUAK

Zaldibarko monumentuak hauek dira. Ospitaleko kapera. Garitaonadia eta Aarino tar Bitor. San andres apostoluri elisa. Erretaula.

Eskultura gotikoa.

Hirukurutzeak. Santa Marina. Gatika baserria.Lihoa. San Martin.

Santixa. Gazaga. Elizondo dorretxea.

OstalaritzaJatetzeak:BatzokiaKarobi tabernaTabernak:Amets taberna

Beko-etxeBodegon don ramonCasa del puebloCastet elkarteaEstacionGure Leku

IzukariNegu-gogorPaularen zokoaTaberna Satur

SorginTaberna Putzua Gizarte ongizateaGizarte zerbitzuak

Jubilatuen etxeaMedikuaren kontsulta

MERKATARIEN GIDAJanaridendak:Autoservicio bakarneAutoservicio San AndresUltramarinos MartinaArdandegiaSaturGozoki dendaImendia

GozotegiakTxokogozo