xango: gida

XANGOazala 14/6/02 16:37 Página 3

Fitxa teknikoaXango, Windows ingurunean eraikita dagoen aplikazioa da. Xango egokierabiltzeko, ordenagailuak gutxienez ezaugarri hauek behar ditu:

- PC bateratzailea: Pentium prozesatzailea.

- Windows 95, edo berriagoa.

- 32 Mb-eko RAM memoria

- CD-ROM irakurlea.

- 800x600 pixel eta milaka koloretako monitorea.

- Soinu txartela.

Instalazioa Xango programa abiarazteko ez dago ezer instalatu beharrik. Hala ere,Xango ikonoa zure ordenagailuko HASI menuan instalatuta gelditzea nahibaduzu, egizu Klik bikoitza CD-ROM unitateko setup.exe ikonoan. Leihohonetara iritsiko zara:

1

XANGObarrua 14/6/02 15:17 Página 1

Hurrengoa botoian saguaz klik eginaz instalazioa abian jarriko da eta, ongiamaituz gero, ondoko beste leiho hau agertuko zaizu.

Amaitu botoian klik eginaz instalazioa bukatutzat emango da.

Urtxintxa izeneko multzoa, "XANGO" programaren izena eta honen ikonoaazalduko zaizkizu pantailan. Beraz, instalazioa ongi burutu da.

DesinstalazioaXango desinstalatzeko, hau da, ikonoa HASI menutik kentzeko, setup.exeberriz exekutatzea nahikoa da. Horretarako, klik bikoitza egin behar dasetup.exe-ren gainean, eta, Xango instalatua badago, honako leiho hauaterako zaizu.

Jarraitu beharrezko prozesua instalaziokoa bezalakoa da. Hurrengo pantai-lara igarotzeko agintzea nahikoa da.

2


Programa abiaraztekoXango programa erabiltzen hasteko, CD-ROMa ordenagailuan sartutaduzula, ordenagailuko HASI menuko Urtxintxa multzoa eta bertan dagoenXANGO programa aukera itzazu.

Gogoratu programak 800x600 pixeleko pantaila eta 16 biteko kolore-kon-figurazioa behar duela. Pantaila 640x480 konfigurazioarekin baduzu, pro-gramak abisatu egingo dizu eta, gero, gelditu egingo da. Beste edozeinkonfigurazio baduzu, programak abisatu egingo dizu, baina aurrera jarrai-tuko du. Zure ordenagailua 256 koloretan konfiguratua badago, programabera saiatuko da 16 bitera (milaka koloretara) aldatzen. Programari aldake-ta egitea ezinezko gertatzen bazaio, abisua emango dizu zuk zeuk aldadezazun. Programak funtzionatzen jarraituko du, baina kalitate eskasekoaikusiko duzu.

Ezaugarriak eta helburudidaktikoakPrograma hau, Ikastolen Elkarteak Haur Hezkuntzarako (Urtxintxa proiektua)sortu duen testu-materialaren osagarri gisa eraiki da.

Oinarrizko erreferentzia eskola-materiala izatea bada ere, CD-ROM hau era-bil daiteke eskolatik kanpo, euskal hezkuntza-irakaskuntzak adin horietako-entzat duen erronka nagusietako bat, etxetik euskaldun edo erdaldun dato-zen haurrei, bai jolaserako bai euskara lantzeko, tresna eta baliabide ego-kiak eskaintzea baita.

Euskara hutsean garaturiko CD-ROM interaktibo honen jardueren ezauga-rrietako bat izaera ludikoa da, haurrari jolasak eragiten dion motibazioabaitu ardaztzat. Haurrak, afektiboki identifikatuko duen Xango gidari/lagu-

3


naren argibide, aholku, iradokizun eta animo hitzei jarraituz, gogoko duenaaukeratuz jolas egingo du.

Bestalde, gure haurrek ez dituzte ezaugarri-, estilo kognitibo-, garapen-,jatorri-esperientzia berdinak, eta honegatik, horien erantzunak ere ezdira berdinak. Kontzeptu zabal honi aniztasuna deritzagu. CD-ROMhonen bidez landu daitezkeen aniztasun guztiei erantzutea, zalantzarikgabe, ezinezkoa dela jakinda ere, hainbat testu, estrategia eta abarrenerrepikapenerako aukera ludikoak oso baliagarri gerta dakizkieke zenbaithaurri (eta irakasleri). Nabarmentzekoa da, CD-ROM honetan eskaintzendiren jarduerak eta garapenean proposatzen den mailaketa, ez direlainondik inora ere haur guztiek adin berean eta are gutxiago garai bere-an egin beharrekoak. Zailtasun maila txikia duten jarduerekin batera osomaila altua eskatzen duten proposamenak ere badira tartean, eta haurbakoitzari bere erritmoan eta beharren arabera lantzen uztea ezinbeste-koa da.

Bestalde, une jakin batean behar adina ordenagailu ez dagoelako edo bestearrazoiren bategatik ordenagailua erabiltzerik ez badago, zenbait jarduerainprimatzeko aukera eskaintzen da.

Irakurketa–idazketaren ikuspegi eraikitzailea abiapuntutzat hartuta garatuda Urtxintxa Proiektua. Ibilbide horretan behaketa sistematikoagoa beharduten haurrentzat, era ludikoan, CD-ROM honek, hainbat jardueraeskaintzen ditu:

- IPUINAK entzun eta entzundakoa argituz "irakurtzeko" aukera.

- ABESTIAK entzunez batera irakurtzeko aukera, eta hauen letra inpri-matuz abesti bilduma egitekoa.

- hiztegia eta ipuinetako pertsonaien irudia eta izen idatzia erabiliz,audioz eta idatziz MEMORIA EDO BIKOTE karta jokoak.

4


5

- lau motako jarduerak, (hasieran falta den letra asmatu, letrak orde-natuz hitza osatu, silabak ordenatuz hitza osatu, eta audiotik etaeredutik abiatuz, hitza idatzi) eskaintzen dituen HIZKI TORTILLARENATALA.

- Haurraren ekoizpen librea motibatu eta laguntzeko IDAZKETA TXO-KOA.

Ikastola barruan erabiliko duzuenontzat (irakasleontzat), hemen duzue jar-duerek Urtxintxa Proiektuko Helburu Orokorrekin duten harremanen koa-droa, baita Eremu bakoitzeko Helburu Didaktikoekin dutena ere.

Hauek dira CD-ROMean aurkituko dituzuen jarduerak:

A Abestiak.B Margoketa txokoa, olerki eta igarkizunekin.D Ipuinak.E Labirintoak.F Ohe elastikoa.G Memori karta jokoa.H Idazketa txokoa.I Hizki tortilla.J Puzzleak.K Irudi simetrikoak edo margoak ezker-eskuin.


Abestia

Margoketa

Ipuina

Labirintoa

Ohe elast.

Memoria

Idaz.txokoa

Hizki tortila

Puzzlea

Simetria

6URTXINTXA PROIEKTUAREN HELBURU OROKORREKIN DUTEN HARREMANEN KOADROA.

AB

DE

FG

HI

JK

1.- B

ere

gorp

utza

z go

zatu

, hur

a ez

agut

u et

a ko

ntro

latu

eki

ntza

eta

adi

eraz

pene

rako

gai

-ta

sun

eta

mug

ak k

ontu

an h

artu

ta e

ta, e

ra b

erea

n, b

ere

buru

a za

indu

eta

hig

iene

a go

r-de

tzek

o et

a os

asun

ari e

ta o

ngiz

atea

ri bu

ruz

oina

rriz

ko o

hitu

ra b

atzu

k se

ndot

zeko

jarr

e-ra

pos

itibo

a az

aldu

.

5.-

Bere

ingu

ru h

urbi

la ja

kin-

min

ez b

ehat

u et

a ar

akat

u, h

orre

la b

ere

ingu

rune

hor

i era

t-ze

n du

ten

elem

entu

en e

zaug

arri

eta

prop

ieta

te n

abar

iena

k et

a ho

rien

arte

an e

zartz

endi

ren

erla

zio

batz

uk e

zagu

tuz.

6.-

Eusk

al H

errik

o et

a bi

zi d

en e

rkid

egok

o ez

auga

rri s

ozio

-kul

tura

l bat

zuk

ezag

utu

eta

bizi

, hor

ieng

anak

o be

giru

nea

azal

duz;

hal

aber

, bes

te k

ultu

reki

ko ja

kin-

min

a et

a er

resp

e-tu

a ga

ratu

.

7.-

Bizi

, eza

gutu

edo

iru

dika

tuta

ko e

sper

ient

ziak

err

epre

sent

atu

eta

kom

unik

atu,

adi

e-ra

zpen

mod

uak

bere

gana

tuz,

sorm

ena

gara

tuz

eta

beha

rrez

koak

dire

n te

knik

ak e

rabi

liz.

8.-

Eusk

ara

ohik

o ko

mun

ikaz

io e

goer

ei e

goki

tuz

erab

ili, b

este

ek d

iote

na u

lertz

eko

eta

uler

-tu

a iza

teko

, ber

e na

hi, s

entim

endu

, esp

erie

ntzia

eta

des

ioak

adi

eraz

teko

, esa

ngur

en e

rai-

kunt

zan

aurre

ra e

gite

ko, n

orbe

rare

n jo

kabi

dea

arau

tzek

o et

a be

stee

nean

era

gina

izat

eko.

9.-

Hiz

kunt

za id

atzi

arek

iko

mot

ibaz

io e

ta ja

rrer

a ba

ikor

ra g

arat

u, h

izku

ntza

idat

zia

kom

u-ni

kazi

o-tre

sna

beza

la e

rrek

onoz

itu e

ta b

alor

atuz

, hon

en b

erre

raik

itze

proz

esua

n ak

tibo-

ki p

arte

har

tuz

eta

iraku

rket

a-id

azke

tari

buru

zko

hipo

tesi

ak g

arat

uz.

10.-

Obj

ektu

ekik

o ek

intz

aren

bita

rtez

pent

sam

endu

arr

azio

nal

eta

zien

tifik

oare

n le

hen

urra

tsak

egi

n, i

ngur

ua a

ktib

oki,

gald

erak

egi

nez

eta

duda

tuz,

eten

gabe

ko i

nter

akzi

oan

azte

rtuz.

X

X XX

XX

X XX

XX

X

XX

XX

XX

XX

XX

XX

XX

X XX

XX

XX

X

XX

XX

X

URT

XIN

TXA

PRO

IEKT

UA

REN

HEL

BURU

ORO

KORR

AK


7

I. E

RE

MU

A: G

OR

PU

TZA

, NO

RTA

SU

NA

ETA

AU

TON

OM

IA P

ER

TSO

NA

LA.

AB

DE

FG

HI

JK

XX

XX

XX

XX

XX

X

XX

XX

XX

XX

XX

XX

XX

XX

XX

XX

XXX

XX

XX X

X

I.7. E

skur

a di

tuen

zer

egin

eta

joka

bide

ak b

urut

zeko

gai

tasu

n et

a ah

alm

en p

erts

o-na

leta

n ko

nfia

ntza

gar

atze

ko, g

orpu

tzar

en s

ents

azio

eta

per

tzep

zio

este

roze

pti-

boak

(zen

tzum

enak

eta

hau

en fu

ntzi

oak)

gor

putz

aren

eta

kan

poko

err

ealit

atea

ren

azte

rket

an E

RABI

LI.

I.11.

Mug

imen

duen

zeh

azta

suna

ren

bide

z es

kura

tzen

ditu

en a

uker

ak b

alor

atze

ko,

egun

erok

o bi

zitz

an e

ta a

dier

azpe

n gr

afik

oare

kin

zerik

usia

dut

en e

kint

zeta

n, z

ati-

kako

mug

imen

dua

(ikus

men

a et

a m

otriz

a) K

OO

RDIN

ATU

.

I.12.

Sor

tzen

dire

n ar

azo

txik

iei a

urre

egi

ten

ikas

teko

, gor

putz

jard

uere

tan

eta

jola

-se

tan,

eta

oro

har

egu

nero

ko b

izitz

an, A

UTO

NO

MIA

eta

EKI

MEN

A AD

IERA

ZI.

I.14.

Jar

duer

ak, b

este

aren

, eki

ntza

ren

eta

egoe

rare

n ez

auga

rrie

i ego

kitz

eko,

sen

t-sa

zio

eta

pertz

eptz

io p

ropi

ozep

tiboa

k (g

ihar

re-t

onua

, jar

rera

ren

kont

rola

, mug

i-m

endu

en b

erei

zket

a, o

reka

) KO

NTR

OLA

TU.

I.15.

Eki

ntza

eta

tre

beta

sun

berr

iak

ikas

teko

inte

resa

gar

atze

ko, l

ehen

dabi

zi n

ozio

topo

logi

koak

, err

itmik

oak

eta

denb

oraz

koak

ber

egan

atuz

, den

bora

n et

a es

pazi

o-an

ORI

ENTA

TU.

I.16.

Eki

ntza

mot

rizen

aha

lbid

eak

balo

ratz

eko,

gor

putz

arek

in jo

las

egin

beh

ar d

eneg

oere

tan

eta

egun

erok

o bi

zitz

an n

orbe

rare

n la

tera

litat

eare

n au

rkik

untz

a ga

ratu

eta

pixk

anak

a ER

AIKI

.

II. E

RE

MU

A: I

NG

UR

UN

E S

OZI

ALA

ETA

FIS

IKO

A

II.3.

Ing

uruk

o ga

uzek

iko

erre

spet

ua e

ta ja

kin-

min

a ga

ratz

eko

eta

elka

rban

atze

koja

rrer

a ba

ikor

ra a

zaltz

eko,

ber

e in

guru

ko o

bjek

tu n

atur

alak

edo

arti

fizia

lak,

hal

ano

la b

ere

ager

iko

nola

kota

sun

fisik

oak,

fun

tzio

ak e

ta e

gune

roko

biz

itzar

ako

era-

bilp

enak

, ID

ENTI

FIKA

TU.

URTXINTXA PROIEKTUAREN HELBURU OROKORREKIN DUTEN HARREMANAREN KOADROA.


8

AB

DE

FG

HI

JK

XX

XX

XX

XX

XX

X XX

X

XX

X

XX

XX

XX

XX

XX

XX

XX

III. E

RE

MU

A: K

OM

UN

IKA

ZIO

A E

TA E

RR

EP

RE

SE

NTA

ZIO

A

HIZ

KU

NTZ

A

III.1.

Sen

timen

duak

, ide

iak,

int

eres

ak e

ta i

nfor

maz

ioa

ezag

utze

ko h

izku

ntza

tre

s-na

tzat

har

tzek

o et

a ba

lioes

teko

, aho

zko

eta

idat

zizk

o te

stua

k (p

erts

onen

arte

koha

rrem

anet

an, l

itera

tura

n, ik

asku

ntza

n et

a ko

mun

ikab

idee

tan)

INTE

RPRE

TATU

.

III.6

. Kom

unik

azio

ego

ki b

at b

alor

atze

ko, k

omun

ikaz

io e

goer

en e

zaug

arria

k ID

EN-

TIFI

KATU

.

III.7

. Nor

bera

ren

hizk

untz

pro

dukz

ioak

hob

etu

eta

aber

aste

ko in

tere

sa e

ta a

hale

-gi

na g

arat

zeko

, oin

arriz

ko h

izku

ntza

ren

osag

aiak

eta

egi

tura

k (t

estu

sin

plea

, esa

l-di

ak, h

itzak

, sila

bak,

fon

emak

eta

gra

fiak)

BEH

ATU

eta

AZT

ERTU

III.8

. Nor

k be

re g

aita

suna

k ba

lora

tzek

o et

a in

tere

sa p

izte

ko, a

hozk

o et

a id

atzi

zko

hizk

untz

ak E

RLAZ

ION

ATU

.

III.9

. Jak

in-m

ina

eta

ekim

ena

gara

tzek

o, k

ode

foni

koa

eta

graf

ikoa

ERL

AZIO

NAT

U(K

OD

ETU

-DES

KOD

ETU

).

III.13

. Hiz

kunt

zare

n er

abile

ra z

uzen

a et

a ab

erat

sa b

alor

atze

ko, o

inar

rizko

hiz

tegi

aet

a hi

zkun

tza

egitu

rak

GO

GO

RATU

eta

ERA

BILI

III.15

. Kul

tur

adie

razp

enek

iko

sent

sibi

litat

ea, g

ozam

ena,

arr

eta

eta

inte

resa

gar

at-

zeko

, tra

dizi

ozko

ak n

ahiz

trad

izio

zkoa

k ez

dire

n te

stu

poet

ikoa

k (k

anta

k, b

erts

oak,

oler

kiak

, iga

rkiz

unak

...) A

RRET

AZ E

NTZ

UN

, GO

GO

RATU

eta

AD

IERA

ZI.

MAT

EM

ATIK

A

Ari

tmet

ika

III.2

6. I

kast

eko

inte

resa

gar

atze

ko e

ta e

rabi

lgar

ritas

una

balo

ratz

eko,

zifr

en f

orm

a(b

egiz

) et

a iz

ena

(bel

arriz

) ID

ENTI

FIKA

TU (

...) .



Ari

tmet

ika

III.2

8. E

gune

roko

biz

itzan

sor

tzen

dire

n ar

azot

xoei

eki

men

ez a

urre

egi

teko

, bilk

e-ta

, geh

ikun

tza

eta

gutx

ikun

tza

egoe

rei d

agoz

kien

pro

blem

a er

raza

k eb

atzi

bat

u-ke

ta, k

enke

ta n

ahiz

kon

take

ta e

rabi

liz.

Geo

met

ria

III.3

4. N

orbe

rare

n au

tono

mia

eta

est

imua

n au

rrer

atze

ko, h

ala

nola

adi

eraz

pene

anze

hazt

asun

a ba

lora

tzek

o, e

spaz

ioan

obj

ektu

ek n

orbe

rare

kiko

eta

elk

arre

kiko

gor

-de

tzen

dut

en p

osiz

ioa

ADIE

RAZI

eta

esp

azio

aren

adi

eraz

pena

ri (g

oian

, beh

ean,

aurr

ean,

atz

ean,

ald

e ba

tean

, bes

tean

) da

gozk

ion

mez

uak

egok

i IN

TERP

RETA

TU.

PLA

STI

KA

III.3

7. N

ork

bere

eko

izpe

neta

n at

segi

na, a

uton

omia

eta

inte

resa

gar

atze

ko, s

enti-

pena

k, id

eiak

, pen

tsam

endu

ak...

adie

razt

eko

eta

kom

unik

atze

ko p

last

ikak

esk

aint

-ze

n di

tuen

auk

erak

eta

bal

iabi

deak

ESP

ERIM

ENTA

TU e

ta E

RABI

LI.

III.38

. Aut

onom

ia e

ta s

orm

ena

gara

tzek

o, o

bjek

tuen

for

ma,

egi

tura

eta

kol

orea

, gor

-pu

tz e

kint

zeta

tik a

biat

urik

(uk

imen

a, ik

usm

ena,

gor

putz

-adi

eraz

pena

) AT

ZEM

AN e

tapl

astik

a ba

liabi

deak

(le

rroa,

pun

tua,

zet

aka)

bai

libr

eki,

bai e

ra g

idat

uan

ERAB

ILI.

III.3

9. S

orm

ena

eta

ekim

ena

gara

tzek

o, o

bjek

tuen

for

ma

eta

imaj

ina

plas

tikok

iad

iera

ztek

o eg

in b

ehar

dire

n m

ugim

endu

ak B

EHAT

U e

ta K

OO

RDIN

ATU

.

MU

SIK

A

III.4

6. B

este

en e

koiz

pene

kiko

inte

resa

eta

err

espe

tua

gara

tzek

o, h

ala

nola

goz

at-

zeko

eta

sen

tsib

ilita

tea

gara

tzek

o, b

este

en e

koiz

pena

k en

tzum

enar

en b

idez

BEH

A-TU

(so

inua

, doi

nua,

err

itmoa

, har

mon

ia, f

orm

a) e

ta in

pres

ioak

AD

IERA

ZI.

III.5

2. E

uska

l kul

tur

giro

ko f

olkl

orea

n et

a be

ste

mus

ika

adie

razp

enek

iko

sent

sibi

li-ta

tean

eta

int

eres

ean

aurr

erat

zeko

, gu

re k

ultu

rako

abe

stia

k, j

olas

ak,

doin

uak,

mus

ika-

tresn

ak e

ta d

antz

ak E

NTZ

UN

, ABE

STU

, GO

GO

RATU

eta

gor

putz

aren

bid

ezAD

IERA

ZI (

dant

za).

9

AB

DE

FG

HI

JK

XX

XX

X

XX

X XX

X X



10

EdukiakURTXINTXA PROIEKTUAK ohi duenez, CD-ROM honek ere hamabi gai des-berdin lantzen ditu. Gaiari sarrera, honekin zerikusia duten beste hainbesteipuinekin ematen zaio. Ipuin batean sartu eta gero, honako jarduerok garaditzakete haurrek:

IPUINAREN INGURUKOAK:

• Ipuina: atal honek bi aukera eskaintzen ditu:

• Ipuina orriz orri entzun eta irakurtzeko aukera. Ipuinarenbertsio laburra azaltzen da testu idatzian. Audioa irakurt-zen ari den bitartean, irakurritako esaldiaren atala gorrizargiztatzen da, eta nahi izanez gero, berriro entzuteko,bozgorailua eta orrialdeak aurrera eta atzera (beharrenarabera) pasatzeko aukera dago.

• Ipuina bertsio literarioan entzun eta irudiak ikustekoaukera testu idatzirik gabe.

• Puzzlea ipuinaren irudiak oinarritzat harturik. Kokaleku espazialnahasian aurkeztuko zaizkien irudietako bakoitza dagokion txokoraeramanez berreraiki behar dituzte marrazkiak. Marren laguntzarekinedo gabe egitea aukera dezakete.

• Ipuinaren abestiak. Irakurri, inprimatu eta entzuteko aukera.

• Pertsonaien memoria edo bikote karta-jokoa. Ipuinetako per-tsonaiak eta hiztegiko txartelak azpikoz gora jarriko dira. Klikatuzaurrera begira jarri eta bikoteak osatu behar dituzte. Audioaz gai-nera, irudia eta izen idatzia bistaratuko zaizkie, eta irudi bakoitza-ren kokaleku espaziala gogoratu beharko dute zer egin berehalaerabakitzeko


Joko honek ere hiru aukera eskaintzen ditu:- Irudi berdinak erlazionatzeko aukera.

- Irudia eta horri dagokion hitz idatzia erlazionatzeko aukera.

- Zenbakien arteko eragiketak eta zenbakiak (emaitza bezala) erlazio-natzeko aukera.

GAIEKIN ERLAZIOA DUTENAK

• Olerki, asmakizun eta margolanen txokoa. Gaiarekin zerikusiaduten lau igarkizun edo/eta olerki entzuteko aukera izango dute.Horrez gain, igarkizun/olerki bakoitzak marrazki zuri-beltz bat izangodu. Saguz paleta erabiliaz, haurrek marrazkia margotu eta inprimadezakete. Margolan hau ere bi eratara egin daiteke:

• Haurrak nahi duen bezala margotuaz.

• Irudian azaltzen diren zenbakiei eta hauen arteko eragi-keten emaitzei dagozkien koloreak erabiliaz.

• Labirintoa. Kokaleku espaziala eta kontrola lantzeko balio duenjolas honetan, haurrek ibilbidean zehar dauden oztopoak gainditubeharko dituzte XANGO-ri laguntzeko. Horretaz gain, oztopo hauekbehar bezala gainditzeko programak hainbat eragiketa matematikoera egokian ebatz dezala eskatuko zaio haurrari.

• Ohe elastikoa. Zenbaki segidak aginduaren arabera osatuaz (+1, +2,+3, -1, -2 edo –3), Xango saltaka bere lagunengana eraman beharkodu haurrak.

• Margoak ezker-eskuin edota simetria jolasa. Emandako ereduarensimetrikoa eraiki behar du haurrak.

• Idazketa txokoa. Ikasgelan egindako lanaren osagarri, hizkuntzaidatziaren berreraikitze prozesuari bultzadatxo bat emateko jarduera

11


da atal hau. Haurrek ekoizpen librea landu dezaten hiru testu eredudesberdin idazteko plantillak aurki ditzakete. Gonbita, postala etagutuna dira aipatu testuak, eta idazterakoan haurrak letren kolorea,estiloa eta neurria, hala nola apaingarri gisa txertatu nahi dituen iru-diak aukera ditzake.

• Hizki tortilla. Hizkuntza idatziaren kodearen jabekuntzan bultza-datxo bat emateko asmoz, era sistematikoan landu daitezkeen hain-bat jarduera eskaintzen dira atal honetan:

- Hasierako letra falta duten hainbat hitz aurkeztuko zaizkio,haurrak hitza osa dezan.

- Hitz baten letrak ordenarik gabe eskainiko zaizkio, bakoi-tza bere tokian ipiniaz hitza egokiro osa dezan.

- Silabak ordena desegokian aurkeztuko zaizkio, berakordenatuaz hitza osa dezan.

- Eredua begiratuaz eta teklatua erabiliaz haurrak hitza bereosotasunean idatzi behar du.

12


IPUINAK eta gaiekiko lotura.GAIA IPUINA Edukiaren laburpena.1. Ikastola. HELIKOPTEROA IKASTOLAN Zuzendaria ikastolara

helikopteroz etorri eta egindako txikizioaren ondorioz gertatzen direnak.

2. Garraioak GULLIVER LILIPUTEN Tradizioz datorren ipuina.eta bidaiak

3. Udazkena. ARTZAIN GEZURTIA Herri ipuina. Gezurra esatearen ondorioak.

4. Gabonak. OLENTZEROREN OPARIA Zergatik ekartzen dizkigu Olentzerok opariak?

5. Antzerkia MAKILAKIXKI Tradizioz datorren euskal neguan. ipuina.

6. Inauteriak. ZIRIPOT ETA MIEL OTXIN Euskal inauterietako pertsonaietan oinarritutakoipuina.

7. Gorputza AHATETXO ITSUSIA Tradizioz datorren ipuina.

8. Herria: ERRALDOI BEREKOIA Tradizioz datorren ipuina.elkarrekin bizi gara.

9. Ingurunea HIRITIK MENDIRA Ikastolako haurrek mendirazaintzen. egiten duten irteeran

gertatutakoa...

10. Udaberrian BABARRUN ALE MAGIKOAK Tradizioz datorren ipuina.

11. Eraikuntza. GALTXAGORRI LANGILEAK Tradizioz datorren euskalipuina.

12. Oporrak eta MARIPERTXENTA Sorgin gazte baten ipuina.San Joan sua.

13


Bilakaera(Nahi izanez gero, helduek -gurasoek, irakasleek...-haurrekin batera irakurtzeko).

NAHI AL DUZU XANGO MATXINSALTOAREKIN JOLAS EGIN?

14

Programan sartzerakoan, bidaia

zoragarri honetan lagun izango

duzun Xango matxinsalto azalduko

zaizu. Horren kantua entzun nahi

baduzu, gera zaitez pixka batean

pantaila honetan.

Aurrera jarraitu nahi baduzu, klika

ezazu sagua.

XANGO MATXINSALTOAREN

ABESTIA

Bi hankaz lurra joaz

ibilera azkarrean

lagunekin batera

eskolako bidean.

Matxinsalto bat naiz ni,

Xango deitzen didate,

pozik nator saltoka,

kantuan ate-joka.

Haizea eta zaparradak,

elurra dator segidan.

Udaberrian sortzen dira

arrosak eta jasminak.

Kantuz eta jolasean

pasako zaigu urtea.

Neurekin ekarri dut

eskolako motxila,

lagunak egin ditut

neskak eta mutilak.

Eskolan ikasiaz,

parkean jolastuaz,

...pozik gaude lagunak,

pozik irakasleak.

Haizea eta zaparradak...


Eta zein polit diren!Horra hor Xango!Pantaila honetan auke-ran dituzun ipuinenizenburuak entzun nahibadituzu, klika ezazumarrazkien gainean.Ipuin batean sartu nahibaduzu, klika ezazuberriro.

Programatik irten nahibaduzu, Xangoren ondo-an dagoen atetxo horiklika ezazu.

Hemen aukera handiakdituzu. Nahi duzunaaukeratutakoan, klikaezazu haren gainean etaXangok berehala esplika-tuko dizu nola jolastubehar duzun.

Hara! Zenbat marrazki!

Iritsi zara jolasen txokora!

15


16

PUZZLEAK EGITEN.Pieza bakoitza bere tokira eramanez, oso irudi politak osatu-ko dituzu.

LABIRINTOAK.

Ttantto eta Txirritx Xangoren zain daude labirintoaren buka-eran baina nonbait bera bakarrik ezin da irten. Lagundukoal diozu? Kontuz, ordea, bidean oztopoak aurkituko dituzu-eta! Gainera, zuloak tapatzea komeni da. Horretarako, arbe-lean azalduko zaizun eragiketa ondo egin behar duzu! Ealortzen duzun!


17

MARGO, OLERKI ETA IGARKIZUNEN TXOKOA.Olerkiak eta igarkizunak, entzun eta inprimatu ahal izangodituzu. Eta gainera, dagozkien irudi politak paleta erabilizmargotu eta inprima ditzakezu. Ikusiko duzu nolakomarrazkiak aterako zaizkizun! Gainera, bi era dituzu mar-gotzeko: zuk nahi duzun bezala batzuetan eta zenbakiekadierazten dutena eginez beste batzuetan. Ea zer aukera-tzen duzun!


18

IPUINAK.Gustatzen al zaizkizu ipuinak? Oraintxe duzu, bada, aukeraparegabea ipuin zoragarri bat ikusi eta entzuteko. Nahi badu-zu, ipuina oso osorik ikusi eta entzun dezakezu, edo bestela,"motxean" entzun eta irakurri...Aukera ezazu eta klika!

Berriro entzun nahi baduzu, klika ezazu bozgorailua. Hala bazan eta hala ez bazan, ... sar dadila kalabazan!


19

MEMORI KARTA JOKOA.Begi-bistan dituzun karta hauetan ipuinetako pertsonaiak,hiztegiko hitzak, zenbakiak, eragiketak... azalduko dira,baina oraingoz, ezkutuan daude. Kartak klikatuz agerianjarriko dituzu. Baina ez da hori egin behar duzun gauzabakarra. Ez horixe! Jolaserako hiru aukera dauzkazu, eta ezdira errazak.

Lehen aukeran, irudi berdina duten kartak elkartu behar dituzu. Bigarrenaukeran, irudia bere izen idatziarekin. Eta azkenik, eta hauxe duzu aukera-rik zailena: karta batzuetan zenbakiak aurkituko dituzu eta bikotea osatze-ko beste karta batzuetan zenbakien arteko eragiketak (batuketak eta ken-ketak). Bada, emaitza bera duten bikoteak osatu beharko dituzu. Zaila da,oso zaila, baina denbora duzu poliki-poliki trebatzeko. Animo!

Bikote bat osatzen duzunbakoitzean, Xango oso pozikjarriko da. Ikusiko duzu!


20

OHE ELASTIKOA.Jolas dibertigarri honetan zein matematikari trebea zarendemostratzeko aukera duzu! Xango saltaka ibiliko da oheelastikoaren gainean, baina ez nolanahi! Ezkerrean gorantzala beherantz eta zenbanaka ibiliko den aukera ezazu (+1,+2,+3 edota –1, -2, -3), eta eskuineko geziekin eror ez dadinnora joan behar duen esan behar diozu Xangori. Ea ez duenmin handirik hartzen!


21

HIZKI TORTILLA.Begira, Galtxagorri bihurriak azaldu zaizkigu eta Xangorenhitzak erabat hondatu dituzte, hizki tortilla galantak eginezeta noski, ezin dira irakurri! Xangori nahaste-borraste haukonpontzen lagundu behar diozu. Aukera ezazu nondikhasiko zaren!

Lehenengo aukeran,hitz baten lehen hizkiafalta da eta zuk jarribehar diozu.

Bigarrenean berriz,hitzak silabaka moztu-ta eta desordenandaude. Egoki elkartuz,hitza berreraiki beharduzu.

Hirugarren aukeran,hitzak nahastutadaude, eta ez da ezerulertzen. Ordena ego-kian jarriz esaldi inte-resgarri bat osatukoduzu.

Eta azken aukeran, ezdiote hizki bakarra ereutzi eta zuk idatzibeharko duzu izenosoa.


22

IDAZKETA TXOKOA.Txoko honetan oso gauza politak egin ditzakezu: laguneieskutitzak idatzi, urtebetetze festarako gonbitak presta-tu... Eta hori guztia marrazki eta apaingarri dotoreekin gai-nera!

Begira, lehenik, kaxoian zer idatzi nahi duzun aukeraezazu: gutuna, postala ala gonbita. Ondoren txukun-txu-kun kaxoia itxi eta nahi duzun irudia txertatuz eta letrarikpolitena aukeratuz has zaitezke lanean!


23

MARGOAK EZKER-ESKUIN.Jolas honetan arreta handia jarri behar duzu. Ezkerreandagoen irudia bezalakoa margotu behar duzu eskuinean,baina tartean ispilu bat balego bezala. Gaizki egiten baduzudanbor soinua entzungo duzu eta ez gara horretara etorri!


24

Abestien txokoaAbestea gogoko duzu, ezta?

Hona, hemen bada, ipuinen abestiak. Entzun, abestu eta ikasi!

A, eta nahi baduzu abestien bilduma egin dezakezu letrak inprimatuz gero!

GULLIVERREN BIDAIAK

Oi lai-lairiipuin kontu-kontari.Oi lai-lairimarmarrez marmari. (Bis)

Liliputen lili,gizon txikienen aberri,Gulliver putzura erorieta Liliputen ageri.

Oi lai-lairi...

Txikien zaindari,liliputarren buruzagi.Ezetz esan zion gerrari,ongi etorri bakeari.

Oi lai-lairi...

Halako bateanbakea lortu zuenean,agur esan eta Gullivertriste joan zen arraunean.

ARTZAIN GEZURTIA

Inaxio mendian ardiak zaintzen,gezurra besterik ez du kontatzen.Otsoa datorrela! Ardiak dar-dar"Lagundu, mesedez, zatozte azkar".

Non gorde ote zen otso maltzurra?Mendira joan eta dena gezurra.Txantxetan jardutea ez da bidea,egia esatea askoz hobea.

Behin eta berriro txantxa berdinak.Arren, isil zaitez, artzain zikina!Otso beltza dator ilunabarrez,artzainaren deiek erantzunik ez.

Lehen mendiko jabe, gaur ardirik ez;sufritzen bizi da lagunik gabe.Txantxetan jardutea ez da bidea,egia esatea askoz hobea.

HELIKOPTEROA IKASTOLAN

Gora, gora,behera, behera,goazen Ttonttorpera!Gora, gora,behera, behera,lagunak agurtzera.

1.- Helikoptero bat zuenRomualdo maisuak,ganbaran jarri nahi zuenaparkaleku on bat.

2.- Bi hankak hautsita zeuzkan,kolpe latzak buruan;presaka eraman zutenazkar eriautoan.

3.- Haurrak eskolarik gabetriste daude etxean;Ttonttorpeko eskolaradoaz autobusean.

4.- Elkarrekin jolaseanhor dabiltza haurtxoak,txoke egin duelakohelikopterotxoak.


25

OLENTZEROREN OPARIA

Astoa gaixo dago.Olentzero tristerik.Txabola ikatzez beterik,pilan-pilan udazkenetik.Ez dauka txabola uzterik,ez etxez etxe ibiltzerik.

Horra, Olentzeropipa hortzetan.Gauez ibiltzen danegu hotzetan.

Larri daude auzoan.Ikatzik ez neguan.Han egongo da Olentzero,suaren ondoan txit bero."Noiz jaitsiko da txabolatik?"galdetzen du Josepantonik.

Horra, Olentzero...

Bi lagun joan diraelurretan mendira."Aizu, Olentzero, zergatikez duzu ekartzen ikatzik?""Ezin dut ikatzik banatu,mesedez, astoa sendatu".

Horra, Olentzero...

Arrantzaka astoasendatu da gaixoa.Eskerrik asko amonarieta bere kataplasmari.Geroztik gure Olentzeroherrira jaisten da urtero.

Horra, Olentzero...

MAKILAKIXKI

Makilakixki kixki, kixki.Makilakixki klas. (Bis)

Kila makila kila.Makila kila.Makila klis klis klas.Kila makila kila.Makila kila.Makila klas. (Bis)

Makilakixki buruan.Makilakixki lepoan.Makilakixki besoan.KILA KLISKLIS KLAS.Kixki klisklas.

ZIRIPOT ETA MIEL OTXIN

Lantzeko herrianZiripot poz-pozik bizi zen.Kontalari aparta zenez,denek maite zuten.Ipuin polit baten trukejaten ematen zioten.Haragi pixka bat honek,gazta puska bat horrek.

Pozik, pozik, pozik, pozikdenak pozikbai Ziripotekin Lantzen.Harroputz harroak,harroputz harroakLantzera heldu zirenMiel Otxin, Zaldiko,Miel Otxin, Zaldiko,herria hondatzeko.

Miel Otxin eta Zaldikoeguerdi aldean,lapurretan ibiltzen zirenplazaren erdian.Ostikoz jo eta Ziripothankaz gora bota zuten.Barrez egon ziren biakgaua iritsi arte.

Pozik...

Nazka-nazka eginda zeudenLantzeko herrian.Lapurren aurka hasi zirenborroka bizian.Epaiketa eginda gerosutara bota zituzten.Lantzekoek ipuinakentzutea nahi zuten.

Pozik...


26

ERRALDOI BEREKOIA

Erraldoi bat bazen gure herrian. U! U!Haserre bizi zen egun guztian. U! U!Haurtxoen kantuak, haurtxoen jolasakez baitzituen oso gogokoak.

U! U! U! Nireak dira zuhaitzak.U! U! U! Nireak dira loreak.U! U! U! Dena nirea delako,hemen ez da haurrik sartuko.

Herrian ez kanturik, ez jolasik. U! U!Txori txikiak basoan ihesi. U! U!Han ez zen lorerik, ez udaberririk.Lorategian negua nagusi.

U! U! U! Zatoz, enetxo, etxera.U! U! U! Zatoz jolas egitera.U! U! U! Loreak eta zuhaitzak,gaurtik denak dira zuretzat.

HIRITIK MENDIRA

Alkate jauna,entzun nire deiadarra.Entzun mendiko txori txikien negarra.

Haserre daude katagorritxoak,sasi barneanhaserre daude zozoak.

Bihotzez maite ditut zuhaitzak,belarra eta bizitza.Bihotzez maite ditut piztiak,kilkerrak eta txoriak.

Makina batzuksartu ziren pagadira,hango zuhaitz eder guztiak botatzera.

Alkate jauna,hauxe da nik zurieskatzen dizudana.Entzun, entzun, entzun.

"Zozo eta txori txikientzatzuhaitz gehiago jartzea,katagorrientzat pagadiak,kilkerrentzat belardiak".

AHATETXO ITSUSIA

Behin batean errekan,udaberri goizean,kumeak jaio zirenahate baten habian.Bost eder, bat itsusi.Ikusi-makusi."Hauxe gauza zatarra"esan zuen akerrak.

Kua, kua, kua.Kua, kua, kua.Udaberriko kantua.Kua, kua, kua.Kua, kua, kua.Goizetan entzundakoa.

Ahatetxo itsusiaoso triste bizi zen.Beste animaliektxantxetan hartzen zuten."Ni jo egiten nautezatarra naizelako,hemendik urrun noamaite ez nautelako".

Kua, kua, kua...

Goiz batean zisneakhegan etorri ziren.Eta hura miraria!Zerbait ikasi zuen."Ni ez naiz ahatetxoa,zisne ederra baizik".Eta handik aurrerabizi izan zen pozik.

Kua, kua, kua...


27

BABARRUN ALE MAGIKOAK

Bai, bai,behi bat dut etxean,baina ez dut dirurik, (bis)ez janaririk,ez jantzirik,ez argirik,ez egurrik.Zer egingo, zer egingo?Behia saldu beharko, bai, bai!

Bai, bai,behia saldu etababarrunak trukean. (Bis)Ni zeruraino igoko naizbabarrun aleak haztean.Hodeien gainean, horra,erraldoi baten altxorra, bai!

Bai, bai,erraldoi handialo gelditu zenean, (bis)altxorra hartu eta ospa,zerutik etxera saltoka.Nahiko diru badut oraineta ez dut gehiago nahi.

Ez, ez,etxean behirik ez,baina ez gaude gosez. (Bis)Ederki bizi gara orain,gu ez gaude diru beharrez.Behirik gabe baina pozez.Alai eta zorionez, bai!


28

GALTXAGORRI LANGILEAK

Arraioa, hau bizitza petrala!Zangalatra eta zangalatra.Arraioa, hauxe bai zoritxarra!Zangalatra eta zangalatra.

Xixilio miserian bizi zen,ezin asmatu lanak egiten.Sorgin baten laguntza lortu zuen:orratz-ontziko lau galtxagorri!

"Arraioa, txitxirio-barbantsu!"esan eta di-da! egingo da."Joan sorora eta garia erein".Amen esaterako ereinda.

Huraxe, bai, gizonaren fortuna:nahi hainbat diru eta osasuna.Behar guztiak konponduta zituen.Ez zitzaion ezer bururatzen.

Joan basora eta adarrak moztu.Amen Jesus! esanak eginda.Teila berriez teilatua konpondu.Amen esaterako eginda.

Xixilio urduritzen hasi zen."Geldi, arren!" oihukatu zuen.Eta geroztik lau galtxagorriekgauzak aldrebes egin zituzten.

MARI PERTXENTA

Sorginzuloanhamar sorgin bizi ziren,ziu-fiukahegan etortzen ziren,haurrak beldurtzera,alarmak jotzera,teilatu gainean dantzan ibiltzera.

MaripertxentakSorginzulo utzi etahegazkineanhandik ihes egin zuen.Eta abentura askoren ondorenkanpandorre gainean geratu zen.

Dionixiobihotz oneko itsua zen.Alaitasunez pianoa jotzen zuen.Oso lagun onakbiak egin ziren,eta kanta polit batasmatu zuten."Gaueko iluneanzuhaitzen arteanilargia ageri dabiribil batean.La-lara-la-liro,larala-laliro,larala-larala-lala,lara-liro".


Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak onetsia, 2002-06-07

URTXINTXA proiektuaElkarlanean-Ikastolen Elkartea

Zuzendaritza nagusiaIñaki Lekuona

(Ikasmaterialgintza arduraduna).

Zuzendaritza teknikoaJosune Gereka, Ander Iturburu.

Urtxintxa proiektuaren arduradunaItziar Elorza.

Edukiaren diseinuaItziar Elorza, Maite Saenz

(Urtxintxa proiektuaren koordinatzailea).

Edukiaren garapenaJosi Oiarbide, Maite Saenz.

Diseinu informatikoaAnder Iturburu, Oihan Odriozola.

Programazio informatikoaXabier Etxabe, Ander Iturburu, Ibon López, Oihan Odriozola.

Diseinu grafikoaDani Fano, Petro Vera.

MarrazkiakDani Fano, Maite Gaztelumendi, Mikel Leoz, Jesus Lucas, Elena Odriozola, Manuel Ortega, Almudena de la Torre.

AnimazioakDani Fano, Oihan Odriozola, Yon Zubizarreta.

Laguntza teknikoaIkastolen Elkarteko Hezkuntza Informatika taldea.

IpuinakMitxel Murua, Joxan Ormazabal, Maite Saenz.

AudioakIrusoin S.A.

(Ane Aseginolaza, Mikel Mendizabal, Iñigo Puignau)

Musika eta abestiakXirula Mirula taldea.

XANGOazala 14/6/02 16:37 Página 2

xango: gida

Education