estudo de identificaciÓn dos riscos psicosociais no …

Página | 0

PROXECTO COFINANCIADO POR:

Exp. núm. TR852A 2014/38-0

PROXECTO COFINANCIADO POR:

ESTUDO DE IDENTIFICACIÓN DOS

RISCOS PSICOSOCIAIS NO SECTOR

DA PESCA DE ALTURA E GRAN

ALTURA EN GALICIA. Información

básica para o seu tratamento.

ESTUDO de IDENTIFICACIÓN dos RISCOS PSICOSOCIAIS no SECTOR da PESCA de ALTURA e GRAN ALTURA en GALICIA

1

Edita: FUNDACIÓN PARA LA PESCA Y MARISQUEO -FUNDAMAR-

Dirección e coordinación: FUNDAMAR

Outubro 2014

Depósito Legal: VG 778-2014

Este traballo foi realizado coa colaboración de:

• Servicio de Prevención Mancomunado de las Empresas Armadoras y Navieras del Sector.

Marítimo y Pesquero SPM-COAPRE.

• Federación de Servizos á Cidadanía de CC.OO. de Galicia.

• Federación de Servicios para a Mobilidade e o Consumo de UGT Galicia.

• Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.

• Cooperativa de Armadores de Pesca del Puerto de Vigo –ARVI-

• Instituto Politécnico Marítimo-Pesqueiro do Atlántico

• Centro Nacional de Formación Marítima de Bamio

• SGS Tecnos S.A.


2

1 INTRODUCIÓN ................................................................................... 4

2 OBXECTO E ALCANCE DO ESTUDO .................................................... 10

3 METODOLOXÍA APLICABLE .............................................................. 12

4 ESTUDO TÉCNICO ............................................................................. 15

4.1 INTRODUCIÓN ................................................................................. 15

4.2 POSTOS DE TRABALLO OBXECTO DO ESTUDO ............................................. 16

4.3 PRINCIPAIS FACTORES DE RISCO PSICOSOCIAL NO SECTOR PESQUEIRO .............. 17

4.4 ESTUDO CUANTITATIVO ...................................................................... 22

4.4.1 INTRODUCIÓN ...................................................................... 22

4.4.2 MÉTODO DE AVALIACIÓN ....................................................... 22

4.4.3 RESULTADOS ........................................................................ 24

4.5 ESTUDO CUALITATIVO. ENTREVISTAS EN PROFUNDIDADE .............................. 75

4.5.1 INTRODUCIÓN ...................................................................... 75

4.5.2 RESULTADOS ........................................................................ 75

4.6 MÉTODO DELPHI .............................................................................. 83

4.6.1 INTRODUCIÓN ...................................................................... 83

4.6.2 RESULTADOS ........................................................................ 83

5 RESULTADOS E CONCLUSIÓNS ....................................................... 100

6 PROPOSTAS DE ACTUACIÓN .......................................................... 106

7 BIBLIOGRAFÍA ............................................................................... 111

8 ANEXOS ......................................................................................... 113

8.1 ANEXO I. CUESTIONARIO TRABALLADORES ............................................... 113

8.2 ANEXO II. MÉTODO DELPHI. PRIMEIRA RONDA ........................................... 123

8.3 ANEXO III. MÉTODO DELPHI. SEGUNDA RONDA .......................................... 129


3

ESTUDO de IDENTIFICACIÓN dos RISCOS

PSICOSOCIAIS no SECTOR da PESCA de ALTURA e GRAN

ALTURA en GALICIA

1. INTRODUCIÓN


4

1 INTRODUCIÓN

Mellorar a dureza e as condicións en que os

traballadores do mar desempeñan o seu

traballo a bordo, supón todo un reto.1 Trátase

dun colectivo que carece dunha verdadeira

cultura preventiva, e que de forma implícita e

dende antano, ven aceptando os perigos e

riscos aos que se expón para a realización do

traballo.

Os riscos laborais aos que se expón a tripulación, debe considerarse e integrarse

a Prevención de Riscos Laborais nos procesos produtivos e sobre os diferentes

elementos e sistemas que interveñen, xa que ademais, contribúen na economía e

na sociedade do sector, de forma positiva e significativa.2

Na “Análisis de la aplicación de la Prevención de Riesgos Laborales en el sector

de la pesca en Galicia”, sinálanse factores a ter en conta como:

Escaso afondamento no sector pesqueiro, sobre os riscos ergonómicos e

psicosociais asociados aos postos de traballo.

A importancia que ten apoiar, fomentar e adoptar medidas específicas que

aseguren a eficacia na implantación e integración da Prevención de Riscos

Laborais no sector pesqueiro, e con iso, garantir a seguridade e saúde de

todos os traballadores.

“Las tripulaciones de os buques de pesca están sometidas a riesgos de

accidentes y enfermedades profesionales originadas por el traballo, pero también

a patologías o lesiones que tienen su origen en riesgos ergonómicos o

1 “Análisis de la problemática de la siniestralidad en el arte de arrastre na pesca de Altura y Gran Altura. Guía

de procedimientos de actuaciones preventivas”. Financiado por la Fundación para la Prevención de Riesgos Laborales. Convocatoria 2008. 2

”Análisis de la aplicación de la Prevención de Riesgos Laborales en el sector de la pesca en Galicia. Propuesta

de intervención”. Cofinanciado por la Xunta de Galicia. 2012


5

psicosociales: la fatiga mental, la fatiga física, insatisfacción en el traballo, o falta

de confort son otros tantos riesgos que pueden afectar a las tripulaciones a

bordo de buques de pesca”.3

Os factores de risco psicosocial, implican todas aquelas situacións presentes no

centro de traballo que derivan da organización da empresa e poden afectar dun

modo negativo ó traballador.

Segundo a Organización Internacional del Trabajo, os riscos psicosociais

defínense como as "interacciones entre las condiciones de trabajo y las

capacidades, necesidades y expectativas de los trabajadores que están

influenciadas por las costumbres, por la cultura y por las condiciones personales

fuera del trabajo".

Este concepto fai referencia tanto ás demandas de traballo que poden afectar ao

benestar do traballador, dende o punto de vista físico, psíquico e social, e ás que

poden afectar ó desenvolvemento en si do traballo e da satisfacción do propio

traballador.4

As particularidades individuais de cada traballador fan que exista unha realidade

psicosocial diferente para cada un. Unha realidade subxectiva que indica o grao

ou nivel en que o traballador percibe e experimenta as condicións de traballo que

de forma obxectiva se producen na xornada de traballo.

A medida que o traballador se aclimate e se adapte á realidade laboral, menor

será o impacto que lle produzan as condicións de traballo no seu posto de

traballo.

3 “Consideraciones acerca de os Riesgos Psicosociales nas tripulaciones de buques de Altura y Gran Altura”.

Servicio de Prevención Mancomunado de las empresas armadoras y navieras del sector marítimo y pesquero (SPM COAPRE). VI Congreso Internacional de Prevención de Riesgos Laborales. A Coruña, 15 de Mayo de 2008. 4 “

Riscos Psicosociais. Follas de Prevención. Nº 20.” Instituto Gallego de seguridade e saúde laboral. Maio 2010.


6

No sector pesqueiro, con carácter xeral, son constitutivos de risco laboral de

natureza psicosocial5:

- A realización de traballos en espazos reducidos.

A embarcación adoita ser o lugar de traballo e de descanso, sen que exista

practicamente diferenza ningunha.

- Xornadas de traballo prolongadas, ritmo de

traballo elevado e falta de autonomía.

- Xornadas laborais suxeitas en boa medida ás

oportunidades de pesca.

- Descansos reducidos.O pouco tempo de descanso,

en ocasións as condicións precarias e a falta de sono

acumulado, poden provocar unha mingua nos reflexos

do traballador e mesmo situacións de tensión entre os

tripulantes.

- Traballo monótono e

repetitivo.

De forma máis específica, dependendo da rama de

actividade, o traballador estará máis ou menos exposto

a estes factores de risco laboral de natureza

psicosocial, e a outros adicionais.

5 “

Análisis de la aplicación de la Prevención de Riesgos Laborales en el sector de la pesca en Galicia”. Propuesta

de intervención. Cofinanciado por la Xunta de Galicia. 2012.

Para poder abordar os factores de risco psicosocial no sector

pesqueiro, é importante ter en conta como marco de referencia, o

obxecto e alcance dos riscos psicosociais, o marco normativo no que

se desenvolven, e aclarar conceptos. Isto permitirá deseñar a xestión

preventiva idónea, determinar liñas de actuación, e programar

avaliacións sobre riscos psicosociais por posto de traballo, e elaborar

planificacións preventivas axeitadas.


7

Factores como o illamento, a distancia dos seres queridos, a falta de intimidade,

falta de compañeirismo, ou a inestabilidade no emprego, inciden de forma

específica sobre o colectivo de traballadores que realizan este tipo de actividade

na pesca de Altura e Gran Altura.

No “Plan de Actividades do Instituto Galego de Seguridade e Saúde

Laboral” do presente ano, ao abeiro da Estratexia de Prevención de Riscos

Laborais (2011-2014), inclúese como iniciativa novidosa a redución dos

riscos psicosociais.

A intervención en materia de riscos psicosociais, debe consistir en evitar que se

produzan situacións que poidan ocasionar calquera problema sobre a saúde ou

benestar do tripulante. Trátase dunha disciplina preventiva que presenta

unha actividade preventiva moi escasa. Non existen límites de exposición,

nin en canto á dose nin en canto ao tempo, non hai unha metodoloxía única de

avaliación, nin criterios legais para establecer prioridades preventivas.

A pesar das dificultades que pode haber para abordar a prevención de riscos

psicosociais/organizativos, todas as actividades que van dirixidas a actuar sobre

as condicións de traballo do ámbito psicosocial teñen consecuencias positivas

tanto para os traballadores coma para armadores:

Supón unha vantaxe para o traballador en canto á mellora da calidade

laboral e a satisfacción laboral.

Supón unha vantaxe para o armador, xa que reverte nas condicións de

traballo e a calidade de vida laboral: redúcense os accidentes de traballo e

mellora a produtividade.

É importante ofrecer respostas prácticas e sinxelas adaptadas á

realidade do que está a acontecer no sector, que permitan clarificar as

dúbidas existentes en torno a esta disciplina preventiva, mellorar as condicións

de traballo e reducir os riscos psicosociais existentes. Trátase de facilitar a


8

información concreta, clara e suficiente para que se poidan xestionar

correctamente os riscos psicosociais.

Por todo iso, dende a Fundación para a Pesca e o Marisqueo (FUNDAMAR),

consciente da importancia que ten clarificar as dúbidas existentes en torno aos

riscos psicosociais e na súa misión de garantir a saúde laboral dos traballadores,

formula a realización do seguinte traballo:

"Estudo de identificación dos riscos psicosociais no sector da pesca de

altura e gran altura en Galicia. Información básica para o seu

tratamento".

A finalidade deste Estudo reside en que sirva de marco de referencia para o

sector, na pesca de altura e gran altura, como “Guía” de consulta e orientación,

proporcionando respostas claras e sinxelas no tratamento dos riscos psicosociais

e que permitan adoptar pautas de actuación futuras.


9



ALTURA en GALICIA

2. OBXECTO E ALCANDE DO ESTUDO


10

2 OBXECTO E ALCANCE DO ESTUDO

O presente traballo consiste en identificar qué factores de carácter psicosocial

asociados á cultura do traballo requiren de estudo e análise, para propoñer

medidas de prevención e de protección que regulen as condicións hixiénicas, de

seguridade e de calidade de vida nos procesos laborais pesqueiros.

Os principais obxectivos son os seguintes:

Promover a cultura preventiva no sector da pesca de altura e gran altura,

dende a perspectiva da Psicosocioloxía Aplicada.

Mellorar a situación en materia de riscos psicosociais do sector pesqueiro

en Galicia.

Reducir os accidentes de traballo relacionados con factores de risco

psicosocial.

Potenciar a mellora nas condicións de traballo e controlar os factores de

risco psicosocial na pesca de altura e gran altura.

Establecer as bases relacionadas co obxecto e alcance dos riscos

psicosociais e o marco normativo no que se desenvolven.

Clarificar dúbidas relacionadas cos factores de risco psicosocial na pesca,

encamiñadas a evitar que se produzan situacións que poidan ocasionar

calquera problema sobre a saúde ou benestar do traballador.

Avanzar na mellora da integración dos factores de risco psicosocial,

ofrecendo pautas para identificar, avaliar os riscos laborais de natureza

psicosocial no posto de traballo e propoñer medidas de prevención.

Promover que nos Sistemas de Xestión da Prevención das armadoras, se

consideren liñas de actuación destinadas a controlar, reducir ou eliminar a

exposición a factores de risco psicosocial do colectivo de traballadores do

sector na pesca de altura e gran altura.

Proporcionar información concreta, clara e suficiente para que se poidan

xestionar correctamente os riscos psicosociais.

Dispoñer dunha Guía de consulta e orientación para a pesca de altura e

gran altura na que se traten os riscos psicosociais.


11



ALTURA en GALICIA

3. METODOLOXÍA

APLICABLE


12

3 METODOLOXÍA APLICABLE

Para a realización do estudo, seguiuse o seguinte itinerario:

Primeira fase consistente na recompilación de fontes informativas sobre

factores de risco psicosocial no sector pesqueiro 6, a través de publicacións

e artigos de interese.

Segunda fase que inclúe o desenvolvemento da investigación

experimental do estudo:

o Estudo cuantitativo a través da distribución de 100 formularios

dirixidos a tripulantes en barcos pesqueiros de altura e gran altura.

Para iso, utilizouse o método P FSYCO v.3. deseñado polo Instituto

Nacional de Seguridad e Higiene en el Trabajo, validado e fiable.

A finalidade do cuestionario reside en que estes se cubran para

coñecer a percepción do traballador sobre aquelas actividades

diarias/situacións que inciden no seu traballo, e que poden supoñer

un risco psicosocial.

Esta información permitiu obter un primeiro achegamento sobre o

coñecemento que a xente do mar ten en relación aos riscos

psicosociais e como o viven en primeira persoa, e recoller as

necesidades e posibles solucións que poden propoñerse.

o Estudo cualitativo a través de entrevistas en profundidade

dirixidas ao ámbito familiar máis próximo, para coñecer a

súa visión máis real sobre a interrelación mariñeiro-familia, a

incidencia dos riscos psicosociais no ámbito familiar: situacións reais

sobre como afectan as xornadas laborais, tipoloxía das quendas,

6 Servicio de Prevención Mancomunado de la Cooperativa de Armadores de Pesca del Puerto de Vigo (SPM

COAPRE-ARVI).


13

nocturnidade, períodos de afastamento familiar motivado polas

campañas de pesca, etc.

As apreciacións recollidas permitíronnos identificar a situación

psicosocial dos traballadores do mar na pesca de altura e gran

altura de Galicia.

o Estudo Cualitativo DELPHI entre expertos do sector como

fonte de información cualitativa/subxectiva, que permitiu coñecer a

problemática sobre aspectos que requiren a concorrencia e opinión

cualificada dos profesionais.


14



ALTURA en GALICIA

4. ESTUDO TÉCNICO


15

4 ESTUDO TÉCNICO

4.1 INTRODUCIÓN

A importancia dos factores psicosociais e da cultura do traballo no ámbito da

prevención de riscos laborais das tripulacións, radica en que se trata dun sector

no que os hábitos, comportamentos e mentalidades inflúen directamente nas

prácticas laborais e sociais relacionadas coa seguridade e saúde laboral do sector

pesqueiro.

O estrés, a fatiga mental e física, insomnio, dificultade de concentración, dor de

cabeza, problemas dixestivos, perda do sentido do humor, frustración,

desmotivación, etc. pódense ocasionar pola exposición a riscos psicosociais.

Cada traballador pode identificar unha

realidade diferente que pon de manifesto o

grao ou nivel en que se perciben e

experimentan as condicións de traballo que

obxectivamente se producen na xornada

de traballo.

No sector pesqueiro, as tripulacións están expostas a patoloxías e lesións que

teñen a súa orixe en riscos ergonómicos e psicosociais: fatiga mental, fatiga

física, insatisfacción no traballo, falta de confort, etc. son algúns dos riscos de

natureza psicosocial que poden afectar aos traballadores do sector pesqueiro.


16

4.2 POSTOS DE TRABALLO OBXECTO DO ESTUDO

Os postos de traballo definidos e que van ser obxecto do estudo son os

seguintes:

Titulado de ponte

Titulado de máquinas

Engraxador

Cociñeiro

Marmitón

Contramestre

Mariñeiro

A continuación, preséntanse as seguintes funcións atribuídas segundo posto de

traballo:

POSTOS DE TRABALLO TAREFAS

TITULADO DE PONTE Realización de gardas na ponte de mando. Labores de organización do

traballo a bordo.

ENGRAXADOR

Desempeñar os labores encomendados polo Xefe de Maquinas/Mecánico

para o correcto funcionamento, control, e mantemento dos equipos de

propulsión e servizo, instalacións e equipos en xeral

COCIÑEIRO

A súa misión consiste en asegurar a alimentación da tripulación do

buque, establecendo os menús correspondentes, e preparándoos

segundo o horario estipulado polo Patrón

Xestionar os víveres a bordo, o material e o espazo dedicado á

preparación e almacenamento dos alimentos.

MARMITÓN Tarefas de limpeza en cociña.

CONTRAMESTRE

Enlace entre a ponte de mando e a tripulación de cuberta. A súa misión

consiste en transmitir as ordes de ponte a cuberta e asegurarse de que

se cumpren

Informar ó Capitán / Patrón das situacións anómalas que se produzan no

desempeño do seu traballo

MARIÑEIRO Realizar faenas de pesca, arranchado, e manobras indicadas polos seus

superiores

Fonte: Servicio de Prevención Mancomunado de la Cooperativa de Armadores del Puerto de Vigo.


17

4.3 PRINCIPAIS FACTORES DE RISCO PSICOSOCIAL NO SECTOR PESQUEIRO

Os factores psicosociais comprenden aspectos físicos e organizativos, e consisten

en condicións que se encontran presentes nunha situación laboral que están

directamente relacionadas coa organización, o contido do traballo e a realización

da tarefa. Afectan tanto ao benestar e á saúde do traballo (física, psíquica e

social), coma ao desenvolvemento do traballo.

As tarefas que os tripulantes realizan a bordo do buque, responden a unhas

capacidades, unhas motivacións e unhas expectativas; e, dependendo da rama

de actividade, o traballador estará máis ou menos exposto a estes factores de

risco laboral de natureza psicosocial, e a outros adicionais.

Para determinar con carácter xeral os principais factores de risco psicosocial no

sector pesqueiro, e en liña co informe "Consideraciones acerca de los riesgos

psicosociales en las tripulaciones de buques de Altura y Gran Altura" do Servizo de

Prevención Mancomunado (SPM-COAPRE), diferenciamos:

Factores relacionados co contexto do traballo, que incluirían:

Cultura da organización e xestión.

Papel ou rol da organización.

Poderes de decisión e control.

Relacións interpersoais.

Interrelacións con problemas familiares ou sociais.

Factores relacionados co contido do traballo, nos que se contempla:

Equipos de traballo e exposición ao medio no lugar de traballo (axentes

físicos, químicos e/ou biolóxicos).

Concepción das tarefas no posto de traballo.

Carga de traballo e ritmo de traballo.

Programación do traballo.


18

OS PRINCIPAIS FACTORES DE RISCO SEGUNDO ESTEAN RELACIONADOS

CO CONTEXTO DE TRABALLO SON OS SEGUINTES:

1. Falta de intimidade.

Causada pola falta de espazo das embarcacións, que fai

que o colectivo de traballadores teña que compartir

cuarto, quedando privados de intimidade.

2. Distancia dos seres queridos, sensación de soidade e

desarraigamento social.

As tripulacións permanecen separadas da súa familia e ámbito social máis

próximo mentres están no mar.

Dependendo do tipo de armador, e de pesca, en ocasións o traballador

permanece en terra breves períodos de tempo que dependen do tempo que

transcorra entre unha marea e outra.

É importante ter en conta que a duración dunha marea pode oscilar entre 15

días, e 4-5 meses, e as relacións sociais circunscríbense ás que se manteñen no

centro do traballo: o barco. A integración en terra coa familia, en ocasións é moi

complicada.

O barco convértese no lugar de vida e de traballo para a tripulación, xa que a

diferenza dun traballador de terra, os traballadores cando están embarcados non

poden volver á casa ou desconectar.


19

3. Espazo no lugar de traballo.

O marco físico no que ten lugar o traballo

e o ocio, é o mesmo, quedando limitado o

espazo aos metros de eslora do barco.

4. Relacións interpersoais.

Para a realización dos traballos no

barco, é moi importante o traballo

en equipo.

Ante un conflito, os traballadores

non poden paliar situacións tensas

entre os seus compañeiros, saíndo

do lugar de traballo, o que pode

ocasionar maior estrés.

OS PRINCIPAIS RISCOS LABORAIS SEGUNDO ESTEAN RELACIONADOS

CO CONTIDO DE TRABALLO SON OS SEGUINTES:

1. Ritmo de traballo elevado.

A xornada laboral realízase en función das

oportunidades de pesca, e o ritmo de traballo

adoita ser elevado, con descansos e pausas

pouco frecuentes.


20

2. Xornadas de traballo prolongadas.

A xornada laboral no barco depende das

mareas e das oportunidades de pesca.

Adoita tratarse de xornadas laborais que

se prolongan no tempo, solapándose

entre xornada e xornada moi pouco

descanso para que o traballador poida

reincorporarse ao seu posto de traballo

descansado.

3. Traballo monótono e repetitivo.

É habitual a especialización do traballo a bordo dos

buques, dando pé a rutinas para o traballador

monótonas e repetitivas.

4. Falta de motivación.

O desánimo é habitual cando as capturas realizadas

nunha marea non son suficentes.

5. Ruído.

Afecta a case todos os tripulantes, e para a maioría supón unha molestia. Os

efectos do ruído poden producir cambios no comportamento e alteracións no

sono.

6. Temperatura/Ventilación.

Se non se adoptan as medidas axeitadas, a temperatura pode ser fonte de

incomodidade ou molestia para a tripulación.


21

7. Iluminación.

Unha iluminación non axeitada pode ser fonte de insatisfacción para o

traballador.

A continuación, preséntase cadro-resumo dos principais riscos laborais

relacionados co contexto laboral e co contido de traballo asociados a factores de

risco psicosocial:

PRINCIPAIS RISCOS LABORAIS

Relacionados co contexto de traballo Relacionados co contido de traballo

Falta de intimidade. Ritmo de traballo elevado.

Distancia dos seres queridos. Xornadas de traballo prolongadas.

Espazo no lugar de traballo. Traballo monótono e repetitivo.

Relacións interpersoais. Falta de motivación.

Ruído.

Temperatura/Ventilación.


22

4.4 ESTUDO CUANTITATIVO

4.4.1 INTRODUCIÓN

O estudo cuantitativo realizouse a través da distribución de 100 cuestionarios

para a súa cumprimentación de forma anónima polos traballadores, e responde á

necesidade de coñecer a súa percepción sobre aquelas actividades ou situacións

diarias que inciden no seu traballo e que poden supoñer un risco psicosocial.

Para iso, utilizouse o método “Factores Psicosociales. Método de Evaluación (F-

PSICO). Versión 3.0” publicado polo INSHT (Instituto Nacional de Seguridad y

Higiene en el Trabajo).

4.4.2 MÉTODO DE AVALIACIÓN

Este método componse dun cuestionario de valoración que consta de 44

preguntas coas que se obtén información de 9 factores:

FACTOR PSICOSOCIAL DESCRICIÓN DO FACTOR

TEMPO DE TRABALLO Ten que ver coa ordenación e estruturación temporal da actividade laboral ao longo da semana e de cada día da semana (días laborais, descanso semanal e conciliación laboral-familiar).

AUTONOMÍA

Capacidade e posibilidade individual do traballador para xestionar e tomar decisións sobre aspectos da estruturación temporal da xornada e sobre aspectos de procedemento e organización do traballo:

- Autonomía temporal: ausencias, ritmo e pausas.

- Autonomía decisional: tarefas, distribución, métodos e procedementos, cantidade, calidade, quendas).

CARGA DE TRABALLO

Nivel de demanda de traballo á que o traballador a de

facer fronte; é dicir, grao de mobilización requirido para resolver o que esixe a actividade laboral:

- Presións de tempo: tempos asignados e ritmo de traballo;

- Esforzo de atención: tempo, intensidade;

- Cantidade e dificultade da tarefa


23

FACTOR PSICOSOCIAL DESCRICIÓN DO FACTOR

DEMANDAS PSICOLOXICAS

Natureza das distintas esixencias ás que ha de facer fronte no traballo. As demandas poden ser de natureza cognitiva: grao de presión ou mobilización e de esforzo intelectual ao que debe facer fronte o traballador (aprendizaxe, adaptación, iniciativa, memoria e creatividade) ou de natureza emocional, cando o desempeño da tarefa leva consigo un esforzo que afecta ás emocións (trato con persoas, ocultación de emocións, situacións de impacto emocional).

VARIEDADE / CONTIDO DO

TRABALLO

Ten que ver coa sensación de que o traballo ten un significado e utilidade en si mesmo, para o traballador, no conxunto da empresa e para a sociedade en xeral; sendo recoñecido ademais e apreciado, máis alá das contraprestacións económicas: variedade e sentido do traballo, importancia e recoñecemento.

SUPERVISION/

PARTICIPACION

Refírese á valoración que o traballador fai do nivel de control que os seus superiores inmediatos exercen sobre a execución do seu traballo; e aos niveis de implicación, intervención e colaboración do traballador respecto ao desempeño do traballo.

INTERESE POLO TRABALLADOR/ COMPENSACION

Grao en que a empresa mostra unha preocupación de carácter persoal e a longo prazo polo traballador (promoción, formación, desenvolvemento da carreira profesional, estabilidade no emprego, información, etc.).

DESEMPEÑO DE ROL Mide a claridade da información que o traballador posúe sobre o seu papel na organización e a posible existencia de demandas de traballo conflitivas.

RELACIÓNS E APOIO SOCIAL

Calidade das relacións de tipo persoal entre compañeiros, xefes e subordinados; e a exposición a conflitos interpersoais (físicos, psíquicos ou sexuais).

O método presenta os resultados en dous formatos diferentes: dun lado

ofrécense as medias do colectivo analizado para cada un dos factores (Perfil

Valorativo) e por outro, a porcentaxe de contestación de cada opción de resposta

de cada pregunta (Perfil Descritivo):

1- Perfil valorativo

O perfil valorativo permite determinar catro niveles de risco (transformado as

puntuacións directas en percentiles):


24

Percentil obtido Risco

Percentil ≥ P85 Moi elevado

P75≤Percentil< P85 Elevado

P74≤Percentil< P60 Moderado

Percentil< P60 Situación axeitada

Os catro tramos mencionados preséntanse graficamente en distintos tons de cor.

Para cada factor indícase debaixo de cada escala a porcentaxe de traballadores

que se sitúa en cada un dos tramos.

En función das porcentaxes de traballadores nestas categorías de risco, deberase

valorar a existencia de risco en todos e cada un dos 9 factores.

2- Perfil Descritivo

O perfil descritivo ofrece información sobre datos detallados en canto á posición

dos traballadores ante cada pregunta, permitindo coñecer a porcentaxe de

elección de cada opción de resposta.

4.4.3 RESULTADOS:

A continuación preséntanse os resultados obtidos trala aplicación do Cuestionario

de Factores Psicosociais seguindo o método (FPSICO).

Para isto, dividimos os resultados en tres partes:

1. DATOS XERAIS.

2. PERFIL VALORATIVO.

3. PERFIL DESCRITIVO.

Utilizando os modelos de análise “Perfil Valorativo” e “Perfil Descritivo”, realízase

unha descrición de todos os factores.


25

4.4.3.1 DATOS XERAIS.

Idade dos traballadores

No 63% das enquisas cubertas, as idades dos traballadores oscilan entre os 45 e

os 55 anos, e o 22% entre os 25 e os 34 anos.

Sexo dos traballadores

O 100% dos traballadores que cubriron a enquisa é varón.


26

Categoría profesional

Practicamente a metade do colectivo ocupa un posto de traballo de mariñeiro. O

resto de cuestionarios que foron cubertos polos traballadores, repártense en

porcentaxes similares entre os postos de traballo de titulado de ponte, titulado

de máquinas, engrasador, cociñeiro, marmitón e contramestre.

Tipo de contrato

A maioría dos contratos (71%) son fixos/indefinidos, sendo o resto contratos

eventuais (11%) ou por obra e servizo (18%).


27

Tempo no posto de traballo

Os traballadores que levan máis de 15 anos no posto de traballo, e que cubriron

a enquisa, representan un porcentaxe moi pequeno (9%), mentres que os que

levan uns meses son os que máis cuestionarios cubriron (36%), seguíndolle a

continuación os que levan entre 1 e 5 anos (34%).

Traballadores do sector ou procedentes doutros

A maioría dos traballadores (82%) sempre realizou traballos neste sector.

82%

18%

¿SIEMPRE TRABALLACHES NESTE SECTOR?

Si

Non


28

Tempo que soe estar en alta mar

Máis da metade dos traballadores (64%) sinalan permanecer en alta mar dun

mes en adiante, e o 30% a súa permanencia oscila entre quince días e un mes.

6%

30%

64%

¿CANTO TEMPO SOES ESTAR EN

ALTA MAR?

Entre unha semana equince días

Entre quince días e unmes

Dun mes en adiante


29

4.4.3.2 PERFIL VALORATIVO.

O perfil valorativo móstranos de forma gráfica, os traballadores que

contestaron a cada un dos nove factores de risco psicosocial, e as porcentaxes de

valoración de risco sobre cada un deles.

.

TT: Tempo de Traballo AU (autonomía)

CT: Carga de Traballo DP: Demandas Psicolóxicas

VC: Variedade/ Contido PS: Participación-Supervisión

ITC:Interese polo traballador/Compensación

DR: Desempeño de rol RAS: Relacións e Apoio social

Se observamos a porcentaxe de traballadores situados en cada nivel de risco,

vemos que dos nove factores avaliados, para máis do 60% dos traballadores os

seguintes factores supoñen un nivel de risco favorable: demandas

psicolóxicas (84%), variedade/contido (78%), desempeño de rol


30

(74%), interese polo traballador/compensación (73%), e relacións e

apoio social (60%).

Os dous factores que se valoran por máis do 59% dos traballadores nun

nivel de risco moi elevado son a participación/supervisión e o tempo de

traballo.

4.4.3.3 PERFIL DESCRITIVO.

A continuación, no perfil descritivo, podemos ver como se sitúan os

traballadores ante cada pregunta, permitindo coñecer a porcentaxe de elección

de cada opción de resposta.

Os factores foron ordenados de máis a menos desfavorables:´

A. TEMPO DE TRABALLO

Este factor fai referencia a distintos aspectos que teñen que ver coa ordenación e

estruturación temporal da actividade laboral ao longo da semana e de cada día

da semana. Avalía o impacto do tempo de traballo dende a consideración dos

períodos de descanso que permite a actividade, da súa cantidade e calidade e do

efecto do tempo de traballo na vida social.

O 76% dos traballadores califican este factor de risco a un nivel moi elevado

e o 8% a nivel elevado.

A continuación indícanse as respostas dos cuestionario sobre as preguntas que

se formularon relacionadas coa adecuación e a calidade do tempo de traballo e


31

tempo de lecer:

Realización do traballo en sábado.

Traballo en domingos e festivos.

Tempo de descanso semanal.

Compatibilidade da vida familiar e social.

Realización do traballo en sábado (pregunta nº 1)

A maioría dos traballadores (83%) que cubriron a enquisa poñen de manifesto

que traballan en sábado sempre, case sempre ou moi a miúdo.

Traballo en domingos e festivos (pregunta nº 2)

O 84% dos traballadores indica que sempre, case sempre ou a miúdo

traballan en domingo o festivo.

Tempo de descanso semanal (pregunta nº 5)

sempre ou case sempre

72 %

a miúdo 11 %

ás veces 16 %

nunca ou case nunca

0 %


67 %

a miúdo 14 %

ás veces 13 %

nunca ou case

nunca 5 %


32

O descanso semanal non é habitual, o 92% sinala que non se realiza nunca,

case nunca e nalgúns casos (31%), realízase ás veces.

Compatibilidade da vida familiar e social (pregunta nº 6)

A compatibilidade da vida familiar e social, supón outro aspecto pendente para o

colectivo de traballadores que cubriron a enquisa, tan só o 9% indica que a

compatibiliza sempre ou case sempre, ou a miúdo.

B. PARTICIPACIÓN/SUPERVISIÓN

Este factor contempla dous xeitos das posibles dimensións do control sobre o

traballo:

1. O que exerce o traballador a través da súa participación en diferentes

aspectos do traballo.

2. O que exerce a organización sobre o traballador a través da supervisión

das súas tarefas.


1 %

a miúdo 6 %

ás veces 31 %

nunca ou case nunca

61 %


6 %

a miúdo 3 %

ás veces 29 %

nunca ou case nunca

61 %


33

A “supervisión” refírese á valoración que o traballador fai do nivel de

control que os seus superiores inmediatos exercen sobre aspectos diversos

da execución do traballo.

A “participación” explora os distintos niveis de implicación, intervención

e colaboración que o traballador mantén con diferentes aspectos do seu

traballo e da organización.

O 59% dos traballadores pon de manifesto que trátase dun risco moi elevado.

As respostas ás cuestións da enquisa relacionadas con este factor, son as

seguintes:

Participación na introdución de cambios en equipos e materiais.

Participación na introdución de métodos de traballo.

Participación no lanzamento de novos produtos.

Participación na reorganización de áreas de traballo.

Participación na introdución de cambios na dirección.

Participación en contratacións de persoal.

Participación na elaboración de normas de traballo.

Supervisión sobre os métodos.

Supervisión sobre a planificación.

Supervisión sobre o ritmo.

Supervisión sobre a calidade.


34

Participación na introdución de cambios en equipos e materiais (pregunta nº 11 a)

A participación no colectivo de traballadores para introducir cambios sobre os

equipos de traballo e os materiais que utilízanse non é habitual. O 41% sinala

recibir tan só información sobre ditos cambios, e 19% sinala que non ten

ningunha participación.

Participación na introdución de métodos de traballo (pregunta nº 11 b)

El 50% dos traballadores sinalan non participar na introdución de métodos de

traballo, y nalgúns casos (37%), indican recibir información.

Participación no lanzamento de novos produtos (pregunta nº 11 c)

A maioría dos traballadores indica non participar no lanzamento de novos

produtos (73%), e no 39% dos casos tan só recibe información.

podo decidir 17 %

consúltaseme 22 %

soamente recibo información

41 %

ningunha participación

19 %

podo decidir 23 %

consúltaseme 26 %

soamente recibo

información 37 %

ningunha

participación 13 %


35

Participación na reorganización de áreas de traballo (pregunta nº

11 d)

A falta de participación para reorganizar áreas de traballo por parte do persoal é

habitual na maioría dos casos (67%)

Participación na introdución de cambios na dirección (pregunta nº

11e)

Na maioría dos casos, os traballadores non son partícipes dos cambios

introducidos na dirección da organización (84%).

podo decidir 6 %

consúltaseme 20 %


39 %

ningunha

participación 34 %

podo decidir 12 %

consúltaseme 20 %


27 %

ningunha

participación 40 %

podo decidir 3 %

consúltaseme 12 %

soamente recibo

información 35 %


49 %


36

Participación en contratacións de persoal (pregunta nº 11 f)

No 77% dos casos ponse de manifesto a falta de participación nas

contratacións de persoal.

Participación na elaboración de normas de traballo (pregunta nº 11 g)

Máis da metade dos traballadores indican non participar na elaboración de

normas de traballo.

Supervisión sobre os métodos de traballo (pregunta nº 12a)

A maioría do persoal que cubriu a enquisa (65%) considera que a supervisión

nos métodos de traballo é axeitada, mentres que o 8% entende que ata é

excesiva.

podo decidir 6 %

consúltaseme 16 %


30 %


47 %

podo decidir 13 %

consúltaseme 20 %


35 %


31 %

non intervén 24 %

insuficente 2 %

axeitada 65 %

excesiva 8 %


37

Supervisión sobre a planificación (pregunta nº 12b)

Os traballadores consideran na maioría dos casos (67%), que a supervisión que

realízase sobre la planificación é a axeitada.

Supervisión sobre o ritmo (pregunta 12 c)

Máis da metade do colectivo de traballadores que cubriu a enquisa entende que a

supervisión efectuada sobre o ritmo de traballo é a axeitada (59%).

Supervisión sobre a calidade (pregunta nº 12d)

O 70% do persoal considera que a supervisión sobre a calidade do traballo

realizado é a axeitada. Tan só o 5% entende que é insuficente.

non intervén 23 %

insuficiente 3 %

axeitada 67 %

excesiva 6 %

non intervén 23 %

insuficente 2 %

axeitada 59 %

excesiva 15 %

no interviene 12 %

insuficiente 5 %

axeitada 70 %

excesiva 12 %


38

C. AUTONOMÍA

Baixo este factor acóllense aspectos das condicións de traballo referentes á

capacidade e posibilidade individual do traballador para xestionar e tomar

decisións tanto sobre aspectos da estruturación temporal da actividade laboral,

como sobre cuestións de procedemento e organización do traballo. O método

recolle estes aspectos sobre os que proxéctase a autonomía en dous grandes

bloques:

a. Autonomía temporal

Refírese á discreción concedida ao traballador sobre a xestión de algúns aspectos

da organización temporal da carga de traballo e dos descansos, tales como a

elección do ritmo, as posibilidades de alteralo se fose necesario, a súa

capacidade para distribuír descansos durante a xornada e de dispor de tempo de

lecer para atender cuestións persoais.

b. Autonomía decisional

A autonomía decisional fai referencia á capacidade dun traballador para influír no

desenvolvemento cotiá do seu traballo, que maniféstase na posibilidade de tomar

decisións sobre as tarefas a realizar, a súa distribución, a elección de

procedementos e métodos, a resolución de incidencias, etc.

Trátase dun factor de risco psicosocial, no que case a metade dos traballadores

consideran que o nivel de risco é o axeitado.


39

Na enquisa abórdase a autonomía decisional na pregunta nº 10, en

diferentes apartados:

Actividades e tarefas.

Distribución de tarefas.

Distribución del espazo de traballo.

Métodos, procedementos e protocolos.

Cantidade de traballo.

Calidade do traballo.

Resolución de incidencias.

Distribución de quendas.

Actividades e tarefas (pregunta nº 10a)

Máis da metade dos traballadores consideran que nunca ou case nunca, ou

ás veces, poden tomar decisións relacionadas coas actividades e tarefas a

realizar.

Distribución de tarefas (pregunta nº 10b)

En relación á toma de decisións sobre a distribución das tarefas, o 67% do

colectivo pon de manifesto que nunca ou case nunca, ou ás veces, pode

intervir neste aspecto.

sempre ou case

sempre 21 %

a miúdo 14 %

ás veces 31 %

nunca ou case nunca

33 %


40

Distribución do espazo de traballo (pregunta nº 10c)

O 67% sinala as poucas posibilidades para tomar decisións sobre a distribución

do espazo de traballo. Nunca, case nunca ou ás veces.

Métodos, procedementos e protocolos (pregunta nº 10d)

En canto á toma de decisións sobre como o traballador pode realizar o traballo, o

58% indica que nunca, case nunca e tan só ás veces poden decidir sobre os

métodos, procedementos e protocolos a seguir.


20 %

a miúdo 12 %

ás veces 29 %

nunca ou case nunca

38 %


15 %

a miúdo 17 %

ás veces 30 %

nunca ou case

nunca 37 %


21 %

a miúdo 20 %

ás veces 28 %

nunca ou case nunca

30 %


41

Cantidade de traballo (pregunta nº 10e)

Case a metade dos traballadores (48%) entende que nunca ou case nunca

pode tomar decisións sobre a cantidade de traballo a realizar.

Calidade do traballo (pregunta nº 10f)

A toma de decisións sobre a calidade do traballo, nunca ou case nunca, e tan

só ás veces pode adoptarse polos traballadores (64%).

Resolución de incidencias (pregunta nº 1Og)

Máis da metade dos traballadores (66%) sinala que nunca ou case nunca o

ás veces poden tomar decisións sobre la resolución de incidencias.


13 %

a miúdo 15 %

ás veces 23 %

nunca ou case nunca

48 %

sempre ou case

sempre 14 %

a miúdo 21 %

ás veces 32 %

nunca ou case

nunca 32 %


42

Distribución de quendas (pregunta nº 10h)

En canto á toma de decisións sobre a distribución de quendas, máis da metade

dos traballadores sinala que non traballan a quendas (54%).

c. Autonomía temporal

Na enquisa abórdanse as seguintes cuestións relacionadas coa autonomía

temporal:

Posibilidade de atender asuntos persoais.

Distribución de pausas regulamentarias.

Adopción de pausas non regulamentarias.

Determinación do ritmo de traballo.

sempre ou case

sempre 18 %

a miúdo 15 %

ás veces 30 %

nunca ou case nunca

36 %


6 %

a miúdo 9 %

ás veces 11 %

nunca ou case nunca

19 %

non traballo a quendas

54 %


43

Posibilidade de atender asuntos persoais (pregunta nº 3)

A maioría dos traballadores poñen de manifesto as dificultades para atender

asuntos persoais, practicamente nunca ou case nunca.


2 %

a miúdo 7 %

ás veces 33 %

nunca ou case

nunca 57 %

Distribución de pausas regulamentarias (pregunta nº 7)

A distribución de pausas regulamentarias non é sinxelo de realizar. Así o indica o

84% dos traballadores que cubriron a enquisa, indicando esta posibilidade en

poucas ocasións.

Adopción de pausas non regulamentarias (pregunta nº 8)

A adopción de pausas non regulamentarias tampouco resulta factible en xeral.


12 %

a miúdo 15 %

ás veces 39 %

nunca ou case nunca

33 %


10 %

a miúdo 5 %

ás veces 34 %

nunca ou case nunca

50 %


44

Determinación do ritmo de traballo (pregunta nº 9)

Para os traballadores tampouco resulta posible a determinación do ritmo de

traballo a seguir, sinalando a maioría que isto nunca, case nunca e tan só ás

veces o poden realizar.

D. CARGA DE TRABALLO

Por carga de traballo enténdese o nivel de demanda de traballo á que o

traballador ten que facer fronte. É dicir, o grao de movilización requirido para

resolver o que esixe a actividade laboral, con independencia da natureza da

carga de traballo (cognitiva, emocional). Enténdese que a carga de traballo é

elevada cando hai moita carga (compoñente cuantitativo) e é difícil (compoñente

cualitativo)

A carga de traballo valórase polos traballadores coma un factor de risco moi

elevado polo 25% e elevado polo 19%.

Este factor valora a carga de traballo a partir das seguintes cuestións:

Presións de tempos

Esforzo de atención


15 %

a miúdo 8 %

ás veces 31 %

nunca ou case

nunca 45 %


45

Cantidade e dificultade da tarefa

Presións de tempos

A presión de tempos valórase a partir dos tempos asinados ás tarefas, a

velocidade que requiren, a execución do traballo e a necesidade de acelerar o

ritmo de traballo en momentos puntuais. Á súa vez, abordan estas cuestións as

seguintes preguntas da enquisa:

Tempo asignado a la tarefa (pregunta nº 23)

Practicamente a metade do colectivo de traballadores (52%) entende que o

tempo dispoñible para realizar o traballo é axeitado sempre ou a miúdo.


34 %

a miúdo 18 %

ás veces 38 %

nunca ou case

nunca 9 %

Tempo de traballo con rapidez (pregunta nº 24)

Para o 56% dos traballadores, hai que realizar o traballo con rapidez sempre

ou a miúdo.


32 %

a miúdo 24 %

ás veces 39 %

nunca ou case nunca

4 %


46

Aceleración do ritmo de traballo (pregunta nº 25)

O 43% dos traballadores sinala que a miúdo é necesario acelerar o ritmo de

traballo, mentres que o 33% indica que ás veces.

Esforzo de atención

Con independencia da natureza da tarefa, a atención ven determinada tanto pola

intensidade e o esforzo de atención requiridos para procesar as informacións que

se reciben no curso da actividade laboral e para elaborar respostas axeitadas

como pola constancia con que debe ser mantido devandito esforzo.

Os niveis de esforzo atencional poden verse incrementados en situacións en que

se producen interrupcións frecuentes, cando as consecuencias das interrupcións

son relevantes, cando se require prestar atención a múltiples tarefas nun mesmo

momento e cando non existe previsibilidade nas tarefas.. O ítems do método que

recollen estes aspectos son os seguintes:

Tempo de atención (pregunta nº 21)

Máis de la metade dos traballadores (61%) sinala que o tempo que débese

manter unha atención exclusiva no traballo é sempre ou case sempre ou a

miúdo.


18 %

a miúdo 43 %

ás veces 33 %

nunca ou case nunca

5 %


47

Intensidade da atención (pregunta nº 22)

Considéranse moi altos e altos os niveis de atención que débense manter no

traballo (86%).

Atención múltiples tarefas (pregunta nº 27)

O 78% dos que cubriron a enquisa consideran que ás veces e a miúdo durante

o traballo débense atender varias tarefas á vez.

Interrupcións na tarefa (pregunta nº30)

O 73% dos traballadores indican que ás veces hai que deter a tarefa que estase

a realizar para efectuar outra non prevista.


34 %

a miúdo 27 %

ás veces 22 %

nunca ou case nunca

16 %

moi alta 39 %

alta 47 %

media 9 %

baixa 4 %

moi baixa 0 %


11 %

a miúdo 31 %

ás veces 47 %

nunca ou case nunca

10 %


48

Efecto das interrupcións (pregunta nº 31)

O feito de ter que deter a tarefa para realizar outra non prevista, na maioría dos

casos nunca, case nunca ou ás veces (88%) altera seriamente a tarefa

inicial.

Previsibilidade das tarefas (pregunta nº 32)

En canto á cantidade de traballo a realizar, tal e como indican a maioría dos

traballadores, nunca, case nunca ou ás veces é imprevisible (63%).

sempre ou case

sempre 1 %

a miúdo 7 %

ás veces 73 %

nunca ou case nunca

18 %


6 %

a miúdo 5 %

ás veces 65 %

nunca ou case nunca

23 %


11 %

a miúdo 25 %

ás veces 38 %

nunca ou case nunca

25 %


49

Cantidade e dificultade da tarefa

A cantidade de traballo que os traballadores deben facer fronte e resolver

diariamente é un elemento esencial da carga de traballo, así coma a dificultade

que supón para o traballador o desempeño das diferentes tarefas. O método

valora estes aspectos nas seguintes preguntas da enquisa:

Cantidade de traballo (pregunta nº 26)

Máis da metade dos traballadores considera que a cantidade de traballo é

elevada (55%), e tan só o 30% entende que é a axeitada.

Dificultade do traballo (pregunta nº 28)

A dificultade do traballo que realízase ás veces resulta difícil ou complicada

(60%).

Necesidade de axuda (pregunta nº 29)

O 58% dos traballadores indica que ás veces, hai tarefas difíciles nas que se

necesita pedir axuda ou consello.

excesiva 9 %

elevada 55 %

axeitada 30 %

escasa 5 %

moi escasa 0 %

sempre ou case

sempre 1 %

a miúdo 9 %

ás veces 60 %

nunca ou case nunca

29 %


50

Traballo fora do horario (pregunta nº 4)

Sempre ou a miúdo (64%), faise necesario traballar máis tempo do horario

habitual.

E. RELACIÓNS E APOYO SOCIAL

O factor Relacións Interpersoais fai referencia a todos aqueles aspectos

relacionados coas condicións de traballo que se derivan das relacións que se

establecen entre as persoas nos entornos de traballo. Recolle este factor o

concepto de “apoio social”, entendido como factor moderador do estrés, e que o

método concreta estudando a posibilidade de contar co apoio instrumental ou

axuda doutras persoas do entorno de traballo (xefes, compañeiros,etc.) para

poder realizar axeitadamente o traballo, e pola calidade de tales relacións.

As relacións entre persoas poden ser orixe, con distintas frecuencias e

intensidades, de situacións conflitivas de distinta natureza (distintos xeitos de

violencia, conflitos persoais, etc., ante os cales, as organizacións poden ou non

adoptar certos protocolos de actuación.


0 %

a miúdo 8 %

ás veces 58 %

nunca ou case nunca

33 %


40 %

a miúdo 24 %

ás veces 26 %

nunca ou case nunca

9 %


51

O 60% dos traballadores considera que se trata dun factor de risco adecuado,

pero o 40% restante entende que é mellorable (8%), elevado (15%) e moi

elevado nun 17% dos casos.

As preguntas do cuestionario relacionadas con este factor de risco son as

seguintes:

Apoio social instrumental de distintas fontes.

Calidade de relaciónelas.

Exposición a conflitos interpersoais.

Exposición a violencia física.

Exposición a violencia psicolóxica.

Exposición a acoso sexual.

Xestión da empresa sobre as situacións de conflito.

Exposición a discriminación.

Apoio social instrumental de distintas fontes (preguntas 16 a-d)

¿Podes contar cos teus xefes? (pregunta nº 16a)

Para a realización dun traballo delicado ou complicado, case a metade dos

traballadores sinala que en poucas ocasións pode contar co apoio ou axuda dos

seus xefes (45%)


52

¿Podes contar cos teus compañeiros? (pregunta nº 16b)

A maioría dos traballadores pon de manifesto que pode contar cos seus

compañeiros (53%) cando trátase da realización de traballos complicados.

sempre ou case sempre 42 %

a miúdo 31 %

ás veces 22 %

nunca ou case nunca 3 %

¿Podes contar cos teus subordinados? (pregunta nº 16c)

Tendo en conta que o 46% dos traballadores que cumprimentaron o

cuestionario carecen de subordinados, tan só o 23% sinala que sempre poden

contar cos seus subordinados se as tarefas requiren algún tipo de axuda ou

colaboración.

¿Podes contar con outras persoas que traballan na empresa? (pregunta nº 16d)

Os resultados a esta pregunta non mostran unha tendencia clara, sendo as

respostas moi variadas:


a miúdo 7 %

ás veces 15 %



53

Calidade das relacións (pregunta nº 17)

En canto ás relacións coas persoas que hai que traballar, a maioría sinala que

son boas (82%), e en ningún caso malas.

boas 82 %

regulares 16 %

malas 0 %

no teño

compañeiros 1 %

Exposición a conflitos interpersoais (pregunta nº 18a)

En canto á frecuencia de conflitos interpersoais no traballo, raras veces

prodúcense (76%), e en ningún caso son constantes.


a miúdo 10 %

ás veces 18 %


non teño, non hai outras persoas

35 %

raras veces 76 %

con frecuencia 9 %

constantemente 0 %

non existen 14 %


54

Exposición a violencia física (pregunta 18b)

O 53% dos traballadores sinala que non se producen situacións nas que

interveña a violencia física, e case a metade indica que en raras ocasións

prodúcese (42%).

Exposición a violencia psicolóxica (pregunta 18c)

A metade dos traballadores sinala que raras veces prodúcese violencia

psicolóxica, e o 38% nega que se produza.

raras veces 50 %

con frecuencia 10 %

constantemente 1 %

non existen 38 %

Exposición a acoso sexual (pregunta 18d)

A maioría dos traballadores coincide en indicar que non hai situacións de acoso

sexual (87%).

raras veces 9 %

con frecuencia 2 %

constantemente 1 %

non existen 87 %

raras veces 42 %

con frecuencia 4 %

constantemente 0 %

no existen 53 %


55

Xestión da empresa sobre as situacións de conflito (pregunta nº

19)

Ante unha situación de conflito interpersoal entre traballadores, case a metade

sinala que interveñen os mandos intermedios dos traballadores en conflito para

solucionar o problema. O 32% non sabe como xestiona a empresa este tipo de

situacións.

Exposición a discriminación (pregunta nº 20)

O 80% sinala non existir discriminación no traballo.

F. INTERESE POLO TRABALLADOR/COMPENSACIÓN

O interese polo traballador fai referencia ao grado en que a empresa mostra

unha preocupación de carácter persoal e a longo prazo polo traballador. Estas

cuestións maniféstanse na preocupación da organización pola promoción,

formación, desenvolvemento de carreira dos seus traballadores, por manter

deixa que sexan os implicados quen solucionen o tema

12 %

pide aos mandos dos afectados que traten de buscar unha solución ao problema

48 %

ten establecido un procedemento formal de actuación

7 %

non o sei 32 %


0 %

a miúdo 4 %

ás veces 15 %

nunca ou case

nunca 80 %


56

informados aos traballadores sobre tales cuestións así como pola percepción

tanto de seguridade no emprego como da existencia dun equilibrio entre o que o

traballador aporta e a compensación que por iso obtén.

O 12% dos traballadores considera que nos atopamos ante un factor de risco moi

elevado, e un 13% califícao como elevado.

As preguntas do cuestionario relacionadas con este factor de risco son as

seguintes:

Información sobre a formación.

Información sobre as posibilidades de promoción.

Información sobre requisitos para a promoción.

Información sobre a situación da empresa.

Facilidades para o desenvolvemento profesional.

Valoración da formación.

Equilibrio entre esforzo e recompensas.

Satisfacción co salario.

Información sobre a formación (pregunta nº13 a)

A maioría dos traballadores poñen de manifesto que as posibilidades de

formación que proporciona a empresa é axeitada (67%)

non hai información

19 %

insuficente 13 %

é axeitada 67 %


57

Información sobre as posibilidades de promoción (pregunta 13b)

En canto ás posibilidades de promoción que a organización ofrece aos

traballadores, a metade indica que non hai información (38%), e que é

insuficiente (12%)

Información sobre requisitos para a promoción (pregunta 13c)

Os requisitos necesarios para poder promocionar, nuns casos son axeitados

(46%), mentres que noutros son insuficentes (42%).

Información sobre a situación da empresa (pregunta 13d)

En canto a este tipo de información, os traballadores sinalan que se carece de

información (52%).


38 %

insuficente 12 %

é axeitada 49 %


42 %

insuficente 11 %

é axeitada 46 %


52 %

insuficente 7 %

é axeitada 40 %


58

Facilidades para o desenvolvemento profesional (pregunta nº41)

O 35% dos traballadores sinala que as facilidades para o desenvolvemento

profesional son regulares, mentres que o 31% indica que non hai

posibilidade de desenvolvemento profesional.

axeitadamente 23 %

regular 35 %

insuficentemente 10 %

non existe posibilidade de desenvolvemento profesional

31 %

Valoración da formación (pregunta nº 42)

O 53% dos traballadores considera que a formación que recibe é suficente.

Equilibrio entre esforzo e recompensas (pregunta nº 43)

En canto á correspondencia entre o esforzo que realízase e as

recompensas que proporciona a organización, o 42% dos traballadores

considera que é suficente e o 39% entende que é insuficente nalgúns casos.

moi axeitada 20 %

suficente 53 %

insuficente nalgúns casos 16 %

totalmente insuficente 10 %

moi axeitada 7 %

suficente 42 %

insuficente en algunos casos 39 %

totalmente insuficente 11 %


59

Satisfacción co salario (pregunta nº 44)

O 55% dos traballadores está satisfeito co salario que percibe.

G. DESEMPEÑO DO ROL

Este factor considera os problemas que poden derivarse da definición da

cometida de cada posto de traballo. Comprende dous aspectos fundamentais:

- A claridade de rol: esta ten que ver coa definición de funcións e

responsabilidades (que debe facerse, como, cantidade de traballo esperada,

calidade do traballo, tempo asignado e responsabilidade do posto).

- O conflito de rol; fai referencia ás demandas incongruentes, incompatibles ou

contraditorias entre si ou que puidesen supoñer un conflito de carácter ético para

o traballador.

O 25% dos traballadores considera que se trata dun factor de risco moi elevado,

mentres que máis da metade considera que o seu nivel de exposición ao mesmo

é o adecuado.

As preguntas relacionadas no cuestionario con este factor de risco, son as

seguintes:

moi satisfeito 3 %

satisfeito 55 %

insatisfeito 35 %

moi insatisfeito 6 %


60

Especificacións dos cometidos.

Especificacións dos procedementos.

Especificacións da cantidade de traballo.

Especificacións da calidade de traballo.

Especificacións dos tempos de traballo.

Especificacións da responsabilidade do posto.

Tarefas irrealizables.

Procedementos de traballo incompatibles con obxectivos.

Conflitos morais.

Instrucións contraditorias.

Asignación de tarefas que exceden o cometido do posto.

Especificacións dos cometidos (pregunta nº 14ª)

En canto ao que se debe facer en relación coas funcións, competencias, e

atribucións no posto de traballo, o 70% do colectivo considera que a

información é clara.

Especificacións dos procedementos (pregunta nº 14b)

Información que se recibe en relación á forma en que se debe realizar o traballo

(procedementos, métodos, protocolos, etc.) é clara ou moi clara na maioría

dos casos (89%).

moi clara 20 %

clara 70 %

pouco clara 9 %

nada clara 0 %


61

Especificacións da cantidade de traballo (pregunta nº 14c)

Máis da metade dos traballadores sinalan que a cantidade de traballo que

esperan que se faga é clara (64%).

Especificacións da calidade de traballo (pregunta nº14d)

En cuanto ás especificacións sobre a calidade do traballo, a maioría dos

traballadores considera que son claras (71%).

Especificacións dos tempos de traballo (pregunta nº14e)

O tempo asinado para realizar o traballo é claro e moi claro na maioría dos

casos (79%).

moi clara 20 %

clara 69 %

pouco clara 9 %

nada clara 1 %

moi clara 24 %

clara 64 %

pouco clara 9 %

nada clara 2 %

moi clara 19 %

clara 71 %

pouco clara 7 %

nada clara 2 %


62

Especificacións da responsabilidade do posto (pregunta nº 14f)

Os traballadores tamén entenden que a información que se ten sobre a

responsabilidade que tense sobre o posto é clara (54%) e moi clara (19%)

na maioría dos casos.

Tarefas irrealizables (pregunta nº 15a)

O 59% dos enquisados considera que nunca ou case nunca as tarefas

asinadas non se poden realizar por falta de recursos humanos ou materiais.

Procedementos de traballo incompatibles con obxectivos (pregunta

nº15b)

Tan só ás veces, o 46% dos traballadores indica que para realizar as tarefas ás

muy clara 15 %

clara 64 %

poco clara 14 %

nada clara 6 %

moi clara 19 %

clara 54 %

pouco clara 22 %

nada clara 4 %


0 %

a miúdo 6 %

ás veces 34 %

nunca ou case

nunca 59 %


63

veces se salta os métodos establecidos, e o 43% indica que nunca.

Conflitos morais (pregunta nº 15c)

O traballo a realizar, nunca ou case nunca (66%) supón un conflito moral

para os traballadores.

Instrucciones contradictorias (pregunta nº 15d)

O 94% dos traballadores indica que nunca, case nunca, e tan só ás veces

recibe instrucións contraditorias.


1 %

a miúdo 4 %

ás veces 31 %

nunca ou case

nunca 63 %

sempre ou case

sempre

1 %

a miúdo 9 %

ás veces 46 %

nunca ou case nunca

43 %


0 %

a miúdo 8 %

ás veces 25 %

nunca ou case

nunca 66 %


64

Asignación de tarefas que exceden o cometido do posto (pregunta nº

15e)

O 94% dos enquisados sinala que nunca, case nunca ou ás veces, debe asumir

responsabilidades, labores ou tarefas que non entran dentro das funcións do

posto de traballo.

H. VARIEDADE/CONTIDO

Este factor comprende a sensación de que o traballo ten un significado e

utilidade en si mesmo para o traballador, no conxunto da empresa e para a

sociedade en xeral, sendo recoñecido, ademais, e apreciado e ofrecendo ao

traballador un sentido máis alá das contraprestacións económicas.

Tan só o 4% dos traballadores que cubriron o cuestionario considera que se trata

dun factor de risco moi elevado.

A variedade/contido é un factor de risco que se mide en preguntas do

cuestionario que estudan en que medida o traballo está deseñado con tarefas

variadas e como se trata dun traballo importante que goza do recoñecemento do

ámbito do traballador. As preguntas son as seguintes:


1 %

a miúdo 3 %

ás veces 37 %

nunca ou case nunca

58 %


65

Traballo rutineiro.

Sentido do traballo.

Contribución do traballo.

Recoñecemento do traballo por superiores.

Recoñecemento do traballo por compañeiros.

Recoñecemento do traballo por clientes.

Recoñecemento do traballo por familia.

Traballo rutineiro (pregunta nº 37)

A metade dos traballadores indica que o seu traballo lle resulta bastante (37%)

o moi rutineiro (13%).

Sentido do traballo (pregunta nº 38)

O 93% dos traballadores considera que o seu traballo ten moito ou bastante sentido.

non 11 %

ás veces 38 %

bastante 37 %

moito 13 %

moito 44 %

bastante 49 %

pouco 6 %

nada 0 %


66

Contribución do traballo (pregunta nº 39)

O 89% dos traballadores considera que o seu traballo é importante ou moi

importante.

Recoñecemento do traballo por superiores (pregunta nº 40a)

O 72% dos traballadores considera que o seu traballo está valorado polos

superiores ás veces ou a miúdo.

Recoñecemento do traballo por compañeiros (pregunta nº 40b)

Practicamente a metade do colectivo que cubriu a enquisa (49%) sinala que o

seu traballo é recoñecido polos traballadores.

non é moi importante

2 %

é importante 50 %

é moi importante 39 %

non o sei 8 %

sempre ou case

sempre 18 %

a miúdo 34 %

ás veces 38 %

nunca ou case nunca

8 %

Non teño, non trato 1 %


67

Recoñecemento do traballo polos clientes (pregunta nº 40c)

Neste caso a maioría dos traballadores non teñen relación cos clientes, nos casos en que

si teñen relación con clientes, sinalan que estes ás veces recoñecen o seu traballo.

Recoñecemento do traballo pola familia (pregunta nº 40d)

O 82% dos traballadores considera que o seu traballo sempre ou a miúdo, é

recoñecido pola familia.

sempre ou case

sempre 18 %

a miúdo 49 %

ás veces 29 %

nunca ou case nunca

3 %



2 %

a miúdo 5 %

ás veces 19 %

nunca ou case nunca

4 %

non teño, non trato 69 %


48 %

a miúdo 34 %

ás veces 13 %

nunca ou case nunca

3 %



68

I. DEMANDAS PSICOLÓXICAS

As demandas psicolóxicas refírense á natureza das distintas esixencias ás que hai

que facer fronte no traballo. Tales demandas adoitan ser de natureza cognitiva e

de natureza emocional.

Trátase dun factor de risco ao que a maioría dos traballadores (84%) consideran

que están expostos nun nivel de risco axeitado.

As esixencias cognitivas veñen definidas polo grao de presión ou

mobilización e de esforzo intelectual ao que debe facer fronte o traballador

no desempeño das súas tarefas (procesamento de información do ámbito

ou do sistema de traballo a partir de coñecementos previos, actividades de

memorización e recuperación de información da memoria, de razoamento

e busca de solucións, etc.). Desta forma o sistema cognitivo vese

comprometido en maior ou menor medida en función das esixencias do

traballo en canto á demanda de manexo de información e coñecemento,

demandas de planificación, toma de iniciativas, etc.

Prodúcense esixencias emocionais naquelas situacións nas que o

desempeño da tarefa leva consigo un esforzo que afecta ás emocións que

o traballador pode sentir. Con carácter xeral, tal esforzo vai dirixido a

reprimir os sentimentos ou emocións e a manter a compostura para dar

resposta ás demandas do traballo, por exemplo no caso de trato con

pacientes, clientes, etc.

O esforzo de ocultación de emocións pode tamén, en ocasións, ser realizado

dentro do propio ámbito de traballo; cara os superiores, subordinados, etc.


69

As esixencias emocionais poden derivarse tamén do nivel de implicación,

compromiso ou involucración nas situacións emocionais que se derivan das

relacións interpersoais que se producen no traballo e, de forma especial, de

traballos en que tal relación ten un compoñente emocional importante (persoal

sanitario, docentes, servizos sociais, etc.)

Outra fonte de esixencia emocional é a exposición a situacións de alto impacto

emocional, aínda cando non necesariamente exista contacto con clientes.

As preguntas do cuestionario relacionadas coas esixencias psicolóxicas son as

seguintes:

Requirimentos de aprendizaxe.

Requirimentos de adaptación.

Requirimentos de iniciativas.

Requirimentos de memorización.

Requirimentos de creatividade.

Requirimentos de aprendizaxes (pregunta nº 33a)

O 48% dos traballadores sinala que o seu traballo require ás veces aprender

cousas ou métodos de traballo novos.


9 %

a miúdo 20 %

ás veces 48 %

nunca ou case nunca

22 %


70

Requirimentos de adaptación (pregunta nº 33b)

O 78% dos enquisados sinala que ás veces e a miúdo o traballo require

adaptarse a novas situacións.

Requirimentos de iniciativas (pregunta nº 33c)

O 40% dos traballadores indica que o seu traballo require tomar iniciativas ás

veces.

Requirimentos de memorización (pregunta nº 33d)

Máis da metade dos traballadores (62%) entende que o seu traballo ás veces

ou a miúdo require de memorización.


7 %

a miúdo 26 %

ás veces 52 %

nunca ou case nunca

14 %


17 %

a miúdo 20 %

ás veces 40 %

nunca ou case nunca

22 %


22 %

a miúdo 29 %

ás veces 33 %

nunca ou case

nunca

15 %


71

Requirimentos de creatividade (pregunta nº 33e)

O 69% dos traballadores considera que o seu traballo nunca ou ás veces

require de creatividade.

As preguntas do cuestionario relacionadas coas esixencias emocionais son as

seguintes:

Requirimentos de trato con persoas.

Ocultación de emocións ante superiores.

Ocultación de emocións ante subordinados.

Ocultación de emocións ante compañeiros.

Ocultación de emocións ante clientes.

Exposición a situacións de impacto emocional.

Demandas de resposta emocional.

Requirimentos de trato con persoas (cuestionario 33f)

A maioría dos traballadores (88%) sinala que o seu traballo nunca ou ás veces

require ter trato con persoas que non están empregadas na organización.


14 %

a miúdo 16 %

ás veces 38 %

nunca ou case

nunca 31 %


2 %

a miúdo 9 %

ás veces 23 %

nunca ou case nunca

65 %


72

Ocultación de emocións ante superiores (pregunta nº 34a)

Nunca ou case nunca, os traballadores teñen que ocultar as súas emocións

ante os seus superiores. Así o sinala o 37% dos enquisados.

Ocultación de emociones ante subordinados (pregunta nº34b)

En canto aos temas relacionados con ocultar as emocións ante os subordinados,

as respostas son moi variadas.

Ocultación de emocións ante compañeiros (pregunta nº 34c)

O 40% sinala que nunca ou case nunca ten que ocultar as súas emocións

ante os compañeiros.


19 %

a miúdo 9 %

ás veces 28 %

nunca ou case

nunca 37 %



11 %

a miúdo 12 %

ás veces 22 %

nunca ou case nunca

20 %



73

Ocultación de emocións ante clientes (pregunta nº 34d)

As respostas que os traballadores proporcionaron a esta pregunta, son moi

variadas.


6 %

a miúdo 4 %

ás veces 11 %

nunca ou case nunca

29 %


Exposición a situacións de impacto emocional (pregunta nº 35)

A maioría dos traballadores (76%) indica que o seu tipo de traballo non

implica estar exposto a situacións de impacto emocional nunca, ou tan

só ás veces.


10 %

a miúdo 12 %

ás veces 37 %

nunca ou case nunca

40 %



14 %

a miúdo 9 %

ás veces 45 %

nunca ou case

nunca 31 %


74

Demandas de resposta emocional (pregunta nº 36)

O 77% dos traballadores indica que nunca espérase que o colectivo proporcione

unha resposta ante problemas que se poidan dar de tipo emocional.


1 %

a miúdo 4 %

ás veces 17 %

nunca ou case

nunca 77 %


75

4.5 ESTUDO CUALITATIVO. ENTREVISTAS EN PROFUNDIDADE

4.5.1 INTRODUCIÓN

O estudo cualitativo realizouse a través entrevistas en profundidade dirixidas ao

ámbito familiar máis próximo do traballador.

As preguntas formuladas están relacionadas cos riscos psicosociais que se

identifican baixo o punto de vista dos entrevistados, reflectindo de que xeito

estes supón un impacto no ámbito familiar e na saúde do traballador.

As entrevistas facilitaron unha visión máis real sobre a interrelación mariñeiro-

familia, e sobre a incidencia dos riscos psicosociais no ámbito familiar: situacións

reais sobre as xornadas laborais, tipoloxía de quendas, nocturnidade, períodos de

afastamento familiar motivado polas campañas de pesca de altura e gran altura

de Galicia.

4.5.2 RESULTADOS

A continuación, preséntanse os principais resultados reforzados mediante

transcricións literais daqueles comentarios que se consideraron relevantes e de

interese para o estudo. Agrúpanse en torno aos seguintes bloques temáticos que

se trataron:

1. Información xeral.

2. Exposición a factores de risco psicosocial no traballo (coñecemento que o

familiar ten sobre a organización do traballo do mariñeiro).

3. Interrelación mariñeiro-familia.

4. Posibles solucións.


76

4.5.2.1 INFORMACIÓN XERAL

As participantes nas entrevistas son mulleres casadas con mariñeiros que levan

toda a vida dedicándose ao traballo "no mar", ocupando na maioría dos casos o

posto de traballo de mariñeiro, e noutros, tras moitos anos de traballo como

mariñeiro, ocupando nos últimos anos outros postos de traballo como o de

contramestre, patrón de costa ou patrón de pesca.

“Toda la vida. Mi marido casi tiene edad de jubilación. Le quedan 2 o 3 añitos para

jubilarse, pero lleva casi desde niño. Empezó con 16 años”

“Se dedica a esto desde os 17 años y tiene 41 años”

“Trabaja de marinero desde hace 31 años”

“Mi marido ahora está de patrón de costa, pero antes estaba de marinero y luego de

contramaestre”

“Trabajó de marinero muchos años. Ahora es patrón de pesca de altura”

Trátase de relacións moi longas, nas que as mulleres dos mariñeiros se

converteron no seu piar esencial e apoio incondicional durante o transcurso dos

anos, tanto no que ao seu traballo se refire, coma no que á vida familiar supón.

Son coñecedoras do traballo dos seus maridos, a dureza das condicións dos seus

traballos, o que esixe, o que o seu traballo implica, e o papel que están

destinadas a exercer. A tónica habitual das entrevistadas reflicte a súa valentía e

enteireza para manter o equilibrio familiar cos seus maridos e os seus fillos.

“Llevamos 30 años juntos. Siempre he tratado que todo estuviera bien, porque sé que

su traballo es muy duro”

“La mujer marinera asume todo eso. Es un amor incondicional”

“Llevamos juntos 18 años”


77

4.5.2.2 EXPOSICIÓN FACTORES DE RISCO PSICOSOCIAL NO TRABALLO

É denominador común nas entrevistadas, destacar a dureza das condicións de

traballo no barco e os longos períodos de afastamento que implica, en función

das mareas, do tipo de pesca e do armador.

Unha das características principais do traballo, son os períodos longos en que o

colectivo de traballadores está embarcado. A tendencia consiste en períodos que

oscilan entre tres e seis meses, permanecendo en terra dende quince días a dous

meses, aínda que tamén hai casos nos que o traballador se ausenta dúas

semanas e descansa en terra dous días.

“Cada 18 o 20 días, está dos días en casa”

“Lo mínimo son tres meses y lo que más esté. El llegó a echar hasta once meses sin

venir a casa”

“Normalmente, está 4 o 5 meses fuera y en casa dos meses. Esa es la media”

Destacan as xornadas laborais prolongadas, nas que os descansos e as

pausas soen escasear.

“El trabaja las 24 horas. Es el máximo responsable. Está en guardia 24 horas al día

durante os meses que sean”

“Todo el día está pescando. Ás veces puede dormir 6 horas, ás veces 10 horas, otras

veces son 4 horas, y si hay un problema, pues seguido”

“Mi marido trabaja de noche y unas horas de día”

“Lo que es su traballo suele estar desde las siete de la mañana hasta la una en el puesto,

con un descanso de hora y media para comer y siesta”

Hai casos nos que cando os traballos realízanse pola noite, a adaptación do

traballador ao ritmo de vida en terra, faise moi difícil e complicada.


78

“El está de guardia por la noche, entonces tiene el horario cambiado. Imposible cambiar

el chip… las noches son prácticamente en vela… es un hombre bastante fuerte, y aguanta

bastante. Lo vamos llevando”

Un dos elementos clave para os traballadores son as relacións entre

compañeiros, tanto para a realización dos traballos coma para unha convivencia

en harmonía. Neste sentido, as entrevistadas poñen de manifesto que estas

adoitan ser normais, aínda que non deixan de coincidir en que o feito de

permanecer nun barco durante tanto tempo, fai que todo lles afecte máis.

Non hai que esquecer que a diferenza de calquera tipo de traballo que se realice

en terra, eles non poden saír a dar unha volta, desconectar tomando algo en

calquera bar, nin durmir na casa todos os días.

“Eso depende de os barcos. De las tripulaciones. Siempre hay alguno que es más afín a

ti. Ahora mismo, nas tripulaciones hay pocos. Mi marido es un hombre abierto.”

“Pienso que las relaciones a bordo no son del todo malas. Ha tenido sus roces. Por lo que

él me cuenta, las cosas afectan mucho más, porque son 24 horas seguidas con la gente”

“A partir de las 16 semanas, es de locos estar en el barco. Te empieza a molestar todo, y

te das cuenta de que eres tú el que te estorbas”

As entrevistadas sinalan como os seus respectivos maridos, durante o tempo que

está embarcado, se sente illado, e como a pesar de ser traballadores veteranos

que levan toda a vida traballando "no mar", incide sobre a súa saúde, sobre

todo dende un punto de vista psicolóxico.

“… tú te metes na máquina de el tiempo. Para ti no ha cambiado nada, mientras que tu

vida cambia de manera brutal: se puede morir tu padre, etc.”

“El es fuerte. Ahora tiene ansiedad… los años también cuentan”

O feito de estar afastado da súa familia e do seu ámbito máis próximo, tamén

afecta no colectivo de traballadores:


79

“Lo que es el traballo, él lo lleva bien. Lo que lleva mal es estar fuera de casa, no ver a

sus hijos, ni a su mujer, no ve más que el mar…”

“Psicológicamente lo va llevando. Ás veces tristón, porque bueno, no deja de ser un

barco en el que estás ahí encerrado”

“Son ya tantos años que cada vez te cuesta más. El problema es salir de casa. Cuesta

muchísimo”

En canto á comunicación cos familiares e o ámbito máis próximo aos

traballadores, normalmente, esta é vía satélite, o cal supón un custo moi

elevado. O contacto telefónico adoita ser semanal e nalgúns casos diario por

correo electrónico.

“Nos llama una vez a la semana por teléfono. Correo electrónico todos os días. Una vez a

la semana porque es carísimo”

“Me llama vía satélite desde el barco dos veces. El correo va fatal”

4.5.2.3 INTERRELACIÓN MARIÑEIRO-FAMILIA

A relación familiar mariñeiro-familia, normalmente reséntese en ambos os dous

sentidos:

Cando o traballador está fóra da casa embarcado, os longos períodos de

afastamento implican que as mulleres leven as rendas da vida familiar durante a

ausencia dos seus maridos, o cal dificulta que elas poidan compatibilizar o

traballo en caso co traballo fóra de casa. Sobre todo, cando os traballadores

teñen fillos.

“Nuestros hijos son ya mayores. Tenemos nietos. Yo me he dedicado casi toda mi vida de

casada a cuidar de mi casa y mis hijos, porque si el se iba… además cuando teníamos a

os niños pequeñitos él estaba muchos meses fuera. Es que puede ser hasta traumático”

“Tenemos dos hijos. No puedo trabajar. Tengo que cuidar a os niños. Me es imposible. Al

estar mi marido fuera, yo tengo que estar con elos. El cole, la comida, la casa, si se

ponen enfermos….lo que sea”


80

“El peso familiar lo llevo todo. Trabajo por las mañanas, y por las tardes tiene que ser

muy organizado todo, porque estoy yo sola. Soy autónomo. Hago el horario como puedo”

“No queda otra. El peso de todo lo llevo yo. Tuve mi propio negocio, durante 10 años

estuve trabajando pero no era capaz. Llegó un momento que dices o los niños solos, o lo

dejo. Cuando llega tu marido no tienes tiempo de estar con él. Era imposible y lo tuve

que dejar”

“Es imposible conciliar una vida familiar normal, por lo menos la figura de la madre”

As mulleres a pesar de ser o piar e apoio incondicional dos seus maridos, e as

protagonistas do equilibrio familiar, tamén sofren as ausencias tan prolongadas.

“Te haces a la idea pero no te queda otra. Yo cada día lo paso peor. Y también por él,

porque él está solo. Yo al fin y al cabo tengo a os niños, a la familia, pero él no”

“Todos tenemos días buenos y días malos. En ese aspecto yo soy más fuerte que él, yo

soy su apoyo”

“Yo lo llevo mal. No me acostumbro”

As entrevistadas consideran que os seus maridos se perden moitas cousas da

familia, coinciden no difícil que é para os fillos entender a ausencia tan

prolongada dos pais cando se embarcan. En cada etapa do seu desenvolvemento

sófreno de distinto xeito: cando son moi pequenos, en moitos casos non

recoñecen os seus pais cando regresan despois dun longo período de ausencia,

cando son máis maiores non acertan a entender por que tardan tanto tempo en

ver o seu pai.

“Os de tierra tienen sus puentes, sus fines de semana, sus Navidades, él la Navidad la

cogerá o no, los cumples de los hijos no suele estar. Se lo pierde casi todo”

As mulleres xogan un papel esencial nestes períodos de ausencia, facendo de pai

e de nai, e procurando manter o recordo do pai e se é posible que se vexan

aproveitando as posibilidades das novas tecnoloxías.


81

“Cuando teníamos a os niños pequeñitos, él estaba muchos meses fuera. Puede ser hasta

traumático. Llega un momento que a ti te afecta muchísimo, a él, a os niños…”

“A mí me ocurrió que mi marido se iba ocho meses, y mi hijo no conocía a su padre

cuando volvía. Y eso es un trauma horroroso. Horrible.”

“Os niños lo lleva muy mal. El mayor ya entiende más. Lo pasa mal pero ya no se lo

toma como el pequeño. Todos os días me preguntan. Ahora está para venir, le deben

quedar 20 días, ás veces tengo que mentir…”

Cando o traballador volve á casa, é habitual que necesite un período de

adaptación que en moitas ocasións se fai moi complicado, porque se sente alleo

ao núcleo familiar. Os períodos de ausencia durante tempo nun barco, afastado

da súa vida real, tendo por todo escenario o mar, inciden sobre a súa volta á

vida familiar e ao seu ámbito máis próximo.

En moitos casos, a situación agrávase cando os fillos son pequenos e non lles

recoñecen, ou ben, cando son espectadores de como os nenos se dirixen ás súas

nais para calquera decisión ou permiso que soliciten.

“…cuando se fue tenía ocho meses y cuando regresó tenía casi año y medio. De pierden

mucho en cuanto a relación con él. Cuando llega la pequeña se extraña un poco, ahora

ya no…”

“Cuando vuelve a casa es todo armonía, pero le cuesta”

As entrevistadas tamén coinciden en sinalar, que cando os seus maridos están en

terra, se aproveita para facer todo tipo de actividades e gozar do tempo libre.

“Al principio todo es como una fiesta”

“Cuando él está la vida familiar es mucho más relajada. Hacemos un montón de cosas.

Intentamos ir de vacaciones, cosas diferentes”

Os principais problemas que as entrevistadas perciben sobre os traballadores

asociados ás características antes descritas de afastamento, falta de intimidade,


82

soidade, etc. inciden directamente sobre a súa saúde mental e física,

especialmente en canto ao tipo de alimentación que levan no barco.

“De salud está bien. Lo malo es lo psicológico”

“Psicológicamente se resienten por la vida laboral”

“Yo creo que no te vas a encontrar con ningún marinero con problemas de tensión,

colesterol, porque viven con ansiedad, por la alimentación es lo más barato y muchos

armadores es lo que meten a bordo para la gente”

“No tienes comida fresca, lo único que comes fresco es pesca”

4.5.2.4 POSIBLES SOLUCIÓNS

Para concluír indicar que as posibles solucións que se indican son escasas, entre

outras cousas, asumen que se trata dun colectivo que polas características do

sector pesqueiro, moitas das súas particularidades non se poden eliminar, pero si

mellorar nas seguintes liñas:

Anticipar a idade de xubilación máis da recoñecida na actualidade. As

entrevistadas cuxos maridos están ás portas da xubilación esperan que chegue

ese momento canto antes para poder vivir.

“Yo lo que veo es que se jubilen antes”

Unha mellora que se propón é a de conseguir axudas procedentes da

Administración Pública para minorar o custo da comunicación vía satélite que hai

na actualidade.

“Aplicar una tarifa a esa gente que vive en un barco durante seis meses…”

“Llevamos muchísimo dinero gastado en hablar por teléfono, cuando en otros países el

Gobierno daba subvenciones o ayudas a la gente que estaba embarcada y hablan con

tarifas muchísimo más baratas”


83

4.6 MÉTODO DELPHI

4.6.1 INTRODUCIÓN

O método Delphi como fonte de información cualitativa/subxectiva, é un método

de estruturación dun proceso de comunicación grupal que resulta efectivo para

poder tratar unha situación complexa.

A posta en práctica deste método consistiu en formular mediante formularios, a

un grupo de expertos ou especialistas na materia, integrado por profesionais de

perfís variados vinculados ao sector pesqueiro, para a súa cumprimentación,

cuestións relacionadas coa exposición dos traballadores a factores de risco

laboral, e así poder coñecer as súas opinións e a súa visión ao respecto.

A cumprimentación dos formularios realízase en dúas roldas para que o seu

resultado final proporcione solucións consensuadas ante posibles situacións

susceptibles de risco para os traballadores do sector pesqueiro. Nos resultados

incorpóranse respostas ás preguntas abertas que se formularon.

4.6.2 RESULTADOS

Os temas a tratar, xiran en torno aos seguintes bloques temáticos:

Factores relacionados co contexto de traballo

Factores relacionados co contido de traballo

A formación como ferramenta de mellora

Factores relacionados co contexto de traballo

Factores de risco psicosocial que se relacionan no contexto do traballo, como a

cultura da organización, poder de decisión e control, o papel ou rol que o

traballador ten na organización, son canto menos importantes para os expertos

que cumpriron o formulario.


84

Fonte: Elaboración propia

Posibles instrumentos sobre os que incidir na cultura da prevención segundo

os participantes son:

- Concienciación e sensibilización dirixida ao armador sobre a posta en marcha

dunha cultura preventiva na organización como garantía de seguridade e saúde

laboral dos traballadores.

- Modificacións ou adaptacións sobre as políticas preventivas da organización en

consonancia coas necesidades do colectivo.

- Charlas informativas periódicas dirixidas a mandos intermedios para reforzar a

seguridade e saúde no traballo.

- Charlas informativas periódicas dirixidas a traballadores para inculcar hábitos

de traballo axeitados.

O papel ou rol que o traballador ten na organización resulta moi claro para

algúns traballadores, mentres que para outros se fai necesario incidir sobre iso

mediante información e comunicación.

0% 0%

40%

40%

20%

CULTURA DA ORGANIZACIÓN

Nada importante

Escasamenteimportante

Término medio

Importante

Moi importante


85


En canto ao papel do superior xerárquico sobre os traballadores ao seu cargo,

os expertos sinalan as dificultades que hai entre uns e outros, atribuíndose como

principais causas o abismo cultural entre mandos e traballadores, problemas de

comunicación debido ao idioma e o medo á perda do traballo. Como posibles

solucións ponse de manifesto, mellorar a comunicación a través de información e

formación axeitada, e recoller as opinións e suxestións dos subordinados.


0% 0%

33%

50%

17%

PAPEL OU ROL NA ORGANIZACIÓN

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante

0% 0%

17%

33%

50%

PODERES DE DECISIÓN E CONTROL

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante


86

Os cursos específicos en materia de liderazgo, xestión de conflitos, e xestión de

equipos para reforzar o poder de decisión e control, son moi importantes para

calquera colectivo. No sector pesqueiro, os expertos indican que este tipo de

cursos se imparten nalgúns casos, pero non sempre.

Por outra banda, e en liña cos factores anteriores, as relacións interpersoais e as

interrelacións con problemas familiares ou sociais, valóranse moito como un

factor de risco ao que está exposto o traballador. En ambos os dous casos, a

maioría dos profesionais que cumpriron o cuestionario, outorgan importancia a

estes factores de risco.


0% 0%

33%

17%

50%

INTERRELACIÓNS CON PROBLEMAS FAMILIARES

OU SOCIAIS

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante


87


En canto ás situacións que poden ser constitutivas de factores de risco para

os traballadores do sector pesqueiro, é importante sinalar as seguintes e a súa

valoración por parte dos participantes que cumpriron os formularios:

A relación entre compañeiros é de especial relevancia. Os expertos coinciden

en valorar esta situación de gran importancia (67%).


0% 0%

16%

17%

67%

RELACIÓNS INTERPERSOAIS

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante

0% 0% 0%

33%

67%

RELACIÓN ENTRE COMPAÑEIROS

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante


88

Algúns participantes indican que os traballadores reciben formación para

traballar sobre este tema mediante cursos sobre traballo en equipo e

comunicación. Tamén sinalan que moitas veces se asume como algo que é así e

non se fai nada máis.

Como posibles solucións, indican fomentar espazos no propio buque e tempos

que permitan interactuar cos compañeiros de traballo.

A falta de intimidade, a distancia dos seres queridos e as condicións hixiénico

sanitarias, son situacións que se valoran en ambos os dous casos de forma

importante. E é a distancia dos seres queridos a situación que se valora como

moi importante por algúns expertos.


A distancia dos seres queridos é unha situación inevitable, cuxos efectos

sobre os traballadores se poden paliar facilitando a comunicación con maior

frecuencia, accedendo a algún tipo de axuda ou subvención pública que poida

minorar o custo económico que supón manter o contacto telefónico en alta mar.

0% 0%

50%

33%

17%

FALTA DE INTIMIDADE

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante


89


Situacións como a falta de interacción social, e a falta de mobilidade física ou do

espazo de ocio por tratarse do mesmo lugar no que se realizan os traballos

durante o tempo que permanecen embarcados, son tamén importantes para os

participantes. Neste caso, outorgan máis importancia á falta de interacción social

(83%) que á falta de mobilidade física (50%).


0% 0%

17%

33%

50%

DISTANCIA DOS SERES QUERIDOS

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante

0% 0%

17%

83%

0%

FALTA DE INTERACCIÓN SOCIAL

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante


90


Os hábitos alimenticios dos traballadores, e a falta de persoal sanitario, son

situacións que se dan na vida diaria dos traballadores do sector pesqueiro que se

valoran polos expertos como importantes en "un termo medio" e mesmo como

"escasamente importantes".


0% 0%

50% 50%

0%

ESPACIO DE LECER. MOVILIDADE FÍSICA

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante

0%

33%

50%

17%

0%

HÁBITOS ALIMENTICIOS

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante


91


As respostas dos expertos relacionadas co control que se realiza sobre os menús

poñen de manifesto diversidade de opinións. Na determinación destes,

interveñen distintos elementos: o criterio do cociñeiro, a zona de navegación, a

época do ano e a frecuencia con que se dispón de alimentos frescos.

Algúns participantes indican que para a confección dos menús se deberían ter en

conta as posibles intolerancias alimenticias en traballadores, cuestións relixiosas,

morais, etc.

Factores relacionados co contido de traballo

En canto ao contido de traballo, factores de risco como o ritmo de traballo que

hai nas embarcacións, a monotonía en moitos postos de traballo e as tarefas que

se realizan, valóranse como importantes ou moi importantes polos profesionais

que colaboraron no formulario.

0%

67%

16%

17%

0%

AUSENCIA DE PERSOAL SANITARIO

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante


92


Os factores de risco de tipo físico, tamén inciden no traballo como factor de risco

psicosocial de xeito importante.

Axentes físicos como o ruído e as vibracións, hai que telos en conta polo que

poden afectar dende un punto de vista psicosocial sobre a saúde dos

traballadores. Os expertos valoran ambos os dous axentes con importancia e

moita importancia.

0% 0% 0%

20%

80%

MONOTONÍA

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante

0% 0%

0%

17%

83%

RITMO DE TRABALLO

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante


93


Tamén consideran que a temperatura e a iluminación son factores

importantes que hai que ter en conta.

0% 0% 0%

67%

33%

RUÍDO

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante

0% 0% 0%

67%

33%

VIBRACIÓNS

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante


94


As posibles melloras para reducir estes factores de risco de tipo hixiénico, deben

dirixirse a fomentar o cumprimento da normativa, promover que nos proxectos

de buques novos tanto de altura coma de grande altura se cumpra a normativa,

manter revisións periódicas e de mantemento sobre os equipos de traballo e

maquinaria, e dotar os traballadores de Equipos de Protección Individual cando

fose necesario.

0% 0%

17%

33%

50%

TEMPERATURA

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante

0% 0%

34%

33%

33%

ILUMINACIÓN

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante


95

Os participantes formulan a posibilidade de manter as condicións de

habitabilidade e as condicións hixiénicas dos barcos.

Situacións como a falta de espazo e orde no lugar de traballo, o ritmo de

traballo elevado, xornadas de traballo prolongadas, e a falta de descanso

son habituais cando os traballadores se encontran en alta mar.

Trátase de situacións importantes que poden incidir sobre a saúde do colectivo

de traballadores e que se deben abordar.


0% 0%

34%

33%

33%

FALTA DE ESPAZO E ORDE NO LUGAR DE TRABALLO

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante


96


0% 0% 0%

33%

67%

RITMO DE TRABALLO ELEVADO

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante

0% 0%

0%

33%

67%

XORNADAS DE TRABALLO PROLONGADAS

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante


97


A pesar de que é difícil realizar cambios na organización do traballo no sector

pesqueiro, tendo en conta que os tempos os marca principalmente a marea,

formúlanse posibles solucións:

- En cumprimento da normativa reguladora sobre as xornadas de traballo: Real

Decreto 1651/1995, sobre xornadas especiais de traballo, Convenio da OIT,

parte IV, acta 12 A sobre o sector pesqueiro.

- Xestionar o tempo e os recursos humanos sen que supoña un prexuízo para os

efectos de produtividade, tendo en conta que as xornadas de traballo deben ser

equilibradas, con tempos de descanso.

En moitos casos, os expertos consideran que as xornadas non deben exceder de

10 horas de traballo, con descansos cada catro horas.

- É importante incidir sobre a comunicación entre mandos intermedios e

traballadores.

0% 0% 0%

33%

67%

FALTA DE DESCANSO

Nada importante


Término medio

Importante

Moi importante


98

A formación como ferramenta de mellora

Dende o grupo de expertos ponse de manifesto a formación específica que na

actualidade se imparte:

Tanto na Formación non regulada coma na Formación regulada considéranse

capítulos relacionados coa seguridade e a saúde laboral.

No caso da formación non regulada impártese formación sobre asistencia

sanitaria, seguridade a bordo, etc.

A formación regulada inclúe no seu temario contidos máis amplos relacionados

coa Psicosocioloxía Aplicada, como disciplina preventiva, e aspectos

organizacionales como o traballo en equipo, liderado, xestión de conflitos, etc.

Ademais, os tripulantes reciben o curso básico en Prevención de Riscos Laborais.

En canto á metodoloxía sinálanse tanto as charlas e coloquios coma a formación

tradicional na aula.

Trátase de situacións importantes que poden incidir sobre a saúde do colectivo

de traballadores e que se deben abordar.

Como melloras preventivas empregando a formación como instrumento de

concienciación e sensibilización a todos os niveis formulan incidir en:

- Formación dirixida a mandos intermedios con cursos específicos sobre

liderado, xestión de equipos, solución de conflitos, comunicación por medio de

cursos presenciais de carácter anual.

- Formación dirixida a traballadores a través de cursos específicos sobre

traballo en equipo, rol do traballador e comunicación. Formúlase unha

metodoloxía na que se impartan de forma presencial, coloquial e próxima

cunha periodicidade anual, de forma que sirva de reciclaxe.


99



ALTURA en GALICIA

5.RESULTADOS E CONCLUSIÓNS


100

5 RESULTADOS E CONCLUSIÓNS

Tralos resultados obtidos no estudo técnico (parte cuantitativa a través de

cuestionarios dirixidos aos traballadores, e parte cualitativa a través de

entrevistas en profundidade dirixidas a familiares e formularios dirixidos a

expertos do sector seguindo o método Delphi), a continuación, sinálanse os

principais resultados e conclusións que se identificaron e se propoñen liñas de

intervención dende un punto de vista psicosocial para o sector pesqueiro en

Galicia:

5.1.1 EN CANTO AO ESTUDO CUANTITATIVO:

O tempo de traballo como factor de risco psicosocial elevado repercute

no colectivo de traballadores do sector pesqueiro: as particularidades da

actividade fan que se trate dun traballo no que o persoal permanece

embarcado en alta mar durante períodos de tempo moi longos.

A xornada laboral vén definida principalmente polas mareas, sen

diferenciar sábados, domingos, festivos, nin o número de días

consecutivos traballando.

A principal consecuencia deste factor de risco, ponse de manifesto nas

dificultades para compatibilizar a vida familiar e co ámbito social máis

próximo dos traballadores.

A falta de participación dos traballadores en aspectos relativos co

contido do traballo é habitual no sector pesqueiro: non adoitan participar

en cuestións como a posta en práctica de novos métodos de traballo,

cambios en procedementos de traballo, novos equipos de traballo ou

materiais, reorganización de áreas de traballo, etc. e realizar achegas ou

suxestións.


101

Resulta difícil que os traballadores teñan autonomía para poder

xestionar e tomar decisións sobre a actividade laboral: compatibilizar o

seu traballo con asuntos persoais resulta inviable, como a distribución de

pausas tanto regulamentarias coma non regulamentarias, establecer o

ritmo de traballo, así como tampouco decidir sobre as actividades e tarefas

a realizar.

A carga de traballo é outro factor de risco psicosocial importante para o

colectivo de traballadores do sector pesqueiro. A carga de traballo resulta

elevada dende un punto de vista cuantitativo:

A presión de tempos coa que se realiza o traballo, vén determinada

polas xornadas laborais prolongadas ata que remata o traballo, e

pola necesidade de realizar o traballo con rapidez a un ritmo de

traballo elevado.

O traballo require un nivel de atención intenso durante a xornada

laboral, esixindo en ocasións atención sobre varias tarefas de forma

simultánea.

As relacións cos compañeiros e o apoio social son factores de risco

moi importantes, nos que a pesar de que se pon de manifesto a

tendencia a manter entre os traballadores unha boa relación, é importante

incidir e traballar sobre iso.

Son inusuais os enfrontamentos e pelexas nos que predomine a

violencia física ou psicolóxica.

Non obstante, non todos os traballadores (40%) teñen claro como

xestiona a empresa situacións de conflito.

O interese polo traballador, en relación co grao no que a organización

mostra preocupación polo traballador, reflicte relativa falta de información


102

en canto a posibilidades de promoción e os seus requisitos, e sobre a

situación da organización.

A variedade do traballo e o seu contido permítenos coñecer a sensación

que ten o traballador sobre este, o seu significado e utilidade.

No sector pesqueiro, trátase dun tipo de traballo que se considera

rutineiro.

Os traballadores senten que o seu traballo é útil e con carácter xeral, é

recoñecido tanto polos seus xefes e compañeiros, como pola súa

familia e ámbito social máis próximo.

5.1.2 EN CANTO AO ESTUDO CUALITATIVO:

A participación nas entrevistas realizadas, de mulleres de traballadores, puxo de

manifesto principalmente, as seguintes conclusións:

Os períodos en que o traballador permanece embarcado son moi longos:

trátase de períodos que poden ser dende quince días, un mes ou dende

tres meses en diante.

As xornadas laborais veñen definidas pola marea, e os descansos e

pausas son escasos. En moitas ocasións, o período de descanso entre

xornada e xornada laboral é limitado.

Un dos principais problemas dende un punto de vista psicosocial radica na

sensación de illamento que ten o traballador cando está embarcado.

En ocasións, o traballador necesita dun período de adaptación coa súa

familia e ámbito social máis próximo cando regresa de alta mar.

As dificultades para manter un contacto frecuente coa familia e seres

máis achegados obstaculizan aínda máis a situación.


103

As relacións cos compañeiros son un factor esencial para o traballador

durante os longos períodos en que está embarcado.

O papel das mulleres como piar familiar é esencial para eles e para o

resto de membros da familia.

5.1.3 EN CANTO AO MÉTODO DELPHI:

Os expertos do sector que participaron na cumprimentación do formulario, poñen

de manifesto os factores de risco sobre os que hai que incidir e desenvolver liñas

de traballo.

A cultura da organización é esencial como premisa e motor de

arranque que garanta a seguridade e a saúde laboral dos traballadores.

Un dos principais factores de risco laboral é a distancia dos seres

queridos, e a dificultade para manter o contacto con eles.

Que o traballador sexa consciente do seu rol na organización, a súa

utilidade e o sentido do seu traballo son indispensables.

En ocasións o papel do superior xerárquico sobre os traballadores

que ten o seu cargo é susceptible de mellora, falta comunicación e

información determinante.

É moi importante coidar as relacións entre compañeiros. Os períodos

durante os que os traballadores están embarcados, o espazo físico no que

se desenvolve a súa vida laboral e social é o barco, e as relacións

humanas mantéñense coas mesmas persoas coas que se traballa.


104

Axentes físicos como o ruído, vibracións, iluminación, etc. afectan

directamente dende un punto de vista psicosocial ao traballador. O

cumprimento do establecido segundo normativa é importante.

Trátase dun traballo monótono, cuxas xornadas laborais dependen

directamente das mareas. Iso fai que na maioría das ocasións se

prolonguen no tempo.

O ritmo de traballo durante a xornada é elevado, e a posibilidade de

realizar descansos respectando a normativa, en ocasións convértese en

algo inviable.


105



ALTURA en GALICIA

6. PROPOSTAS DE ACTUACIÓN


106

6 PROPOSTAS DE ACTUACIÓN

A continuación, formúlanse propostas de actuación e accións a desenvolver, que

permiten servir de guía para lograr por parte de todos os axentes implicados, a

mellora da Prevención de Riscos Laborais no ámbito da Psicosocioloxía Aplicada

no sector da pesca en Galicia.

6.1.1 LIÑA DE ACTUACIÓN 1ª: CONCIENCIACIÓN, SENSIBILIZACIÓN E CONSOLIDACIÓN DA CULTURA

PREVENTIVA.

A finalidade desta liña de actuación consiste en promover e fomentar entre o

persoal do sector da pesca, o coñecemento e a concienciación en materia de

Prevención de Riscos Laborais e máis concretamente, dende o punto de vista

psicosocial.

Concienciación e consolidación da cultura preventiva mediante o

deseño de políticas preventivas acorde coas necesidades reais dos

traballadores do sector pesqueiro.

Plan de asesoramento específico dirixido ás organizacións do

sector sobre riscos psicosociais.

Concienciación dirixida á alta dirección en relación cos factores de

risco psicosocial e as súas medidas preventivas.

6.1.2 LIÑA DE ACTUACIÓN 2ª: SISTEMAS DE XESTIÓN DA PREVENCIÓN ÁXILES E DINÁMICOS EN

MATERIA DE RISCOS PSICOSOCIAIS.

Os Sistemas de Xestión da Prevención implantados nas organizacións deben ser

áxiles e dinámicos. Deberán abordar as condicións de traballo do colectivo de

traballadores, incidindo sobre:


107

Realización de avaliacións de riscos psicosociais específicas por posto

de traballo, coas súas correspondentes planificacións preventivas.

Control e seguimento das avaliacións de risco psicosociais por posto

de traballo e as súas planificacións preventivas mediante inspeccións e

revisións periódicas, reflectindo as deficiencias identificadas en materia de

riscos psicosociais e reflectindo as posibles solucións.

Información dirixida a traballadores e a mandos intermedios sobre

riscos psicosociais específicos e medidas preventivas por posto de traballo.

Sistema de Xestión da Prevención áxil e dinámico no que se conte

coa participación e achegas dos traballadores sobre introdución e/ou

cambios en métodos de traballo, equipos, etc.

Realización de medicións hixiénicas periódicas relacionadas co ruído

e as vibracións da embarcación.

Cumprimento da normativa segundo o establecido para a exposición

dos traballadores a axentes físicos (ruído, vibracións, etc.).

Organización do traballo conforme ao establecido segundo normativa

vixente sobre xornadas especiais de traballo.

Realización de proba piloto sobre unha embarcación, con cambios na

organización habitual do traballo, establecendo xornadas, descansos,

pausas, ritmo de traballo distinto ao habitual, sempre na medida do

posible, sen que produza menoscabo na produtividade.

Estudar a posibilidade de introducir menús máis saudables segundo

características de cada posto de traballo: tarefas e funcións así como

particularidades (diabete, alerxias, etc.)


108

6.1.3 LIÑA DE ACTUACIÓN 3ª: FORMACIÓN

A formación constitúe un instrumento esencial para inculcar, fomentar, potenciar

e promover hábitos de traballo saudables. Proponse a realización dun plan de

formación dirixido a empresarios, mandos intermedios e traballadores, a través

das seguintes actuacións:

Realizar un diagnóstico de necesidades formativas diferenciando as

necesidades de empresarios, necesidades de mandos intermedios e

necesidades de traballadores, que permita "definir un "Programa específico

de Formación en materia de Psicosocioloxía Aplicada" para o sector da

pesca", cuxo contido sexa consensuado entre os distintos axentes

implicados.

Programa formativo dirixido a empresarios sobre concienciación e

sensibilización en riscos psicosociais.

Programa formativo dirixido a mandos intermedios sobre cursos

orientados a:

- Xestión de conflitos.

- Liderado.

- Riscos psicosociais específicos e medidas preventivas.

- Comunicación.

Programa formativo dirixido a traballadores sobre cursos orientados

a:

- Riscos psicosociais específicos no posto de traballo e medidas

preventivas.

- Traballo en equipo.


109

- Conflito de rol.

- Comunicación.

Como seguimento dos programas formativos, deberanse considerar ademais dos

contidos, duración, modalidade (a ser posible presencial) e periodicidade, "cursos

de refresco".

6.1.4 LIÑA DE ACTUACIÓN 4ª: COLABORACIÓN ENTRE INSTITUCIÓNS E ORGANIZACIÓNS

Estreitar os lazos de colaboración entre Institucións e

Organizacións, facilita a mellora da implantación de melloras dende un

punto de vista psicosocial e o compromiso dos diferentes axentes

implicados. Por iso, formúlanse as seguintes actuacións:

Seguir traballando sobre liñas de axuda (de financiamento,

subvención, etc.), que posibilite a realización de estudos e traballos

específicos sobre a disciplina preventiva de Psicosocioloxía Aplicada.

Estudar a posibilidade de conseguir algunha axuda ou subvención

que facilite a comunicación entre os traballadores cando se encontran en

alta mar e os seus familiares máis achegados.

Incrementar a divulgación dos estudos técnicos específicos e

proxectos xa realizados en materia de riscos psicosociais no sector

pesqueiro, coa finalidade de alcanzar unha maior aplicación dos resultados

derivados destes estudos.


110



ALTURA en GALICIA

7.BIBLIOGRAFÍA


111

7 BIBLIOGRAFÍA

Acuerdos relativos a la Prevención de Riesgos Laborales. “Plan

Estratégico para la prevención de riesgos laborales en Galicia

2011-2014”.

“Análisis de la aplicación de la Prevención de Riesgos Laborales

en el sector de la pesca en Galicia. Propuesta de intervención”.

FUNDAMAR. Cofinanciado por la Xunta de Galicia. 2012

“Análisis de la problemática de la siniestralidad en el arte de

arrastre en la pesca de Altura y Gran Altura. Guía de

procedimientos de actuaciones preventivas”. SPM- COAPRE.

Financiado por la Fundación para la Prevención de Riesgos Laborales.

Convocatoria 2008.

“Consideraciones acerca de los Riesgos Psicosociales en las

tripulaciones de buques de Altura y Gran Altura”. Servicio de

Prevención Mancomunado de las empresas armadoras y navieras del

sector marítimo y pesquero (SPM COAPRE). VI Congreso Internacional

de Prevención de Riesgos Laborales. A Coruña, 15 de Mayo de 2008.

“Evaluación y tratamiento de los riesgos psicosociales.

Información básica para la empresa”. Confederación de

Asociaciones Empresariales de Baleares (CAEB). Financiado por la

Fundación para la Prevención de Riesgos Laborales. Convocatoria 2012.

“Factores Psicosociales. Método de Evaluación (F-PSICO).

Versión 3.0” Instituto Nacional de Seguridad e Higiene en el Trabajo.

“Riscos Psicosociais. Follas de Prevención”. Nº20. Instituto Galego

de seguridade e saúde laboral. Maio 2010.


112



ALTURA en GALICIA

8. ANEXOS


113

8 ANEXOS

8.1 ANEXO I. CUESTIONARIO TRABALLADORES


114


115


116


117


118


119


120


121


122


123

8.2 ANEXO II. MÉTODO DELPHI. PRIMEIRA RONDA


124


125


126


127


128


129

8.3 ANEXO III. MÉTODO DELPHI. SEGUNDA RONDA


130


131


132


133


134


135


136


137


138

estudo de identificaciÓn dos riscos psicosociais no …

Documents