GaliNovaE

4° ESOEDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA

EEEEDDDDUUUUCCCCAAAACCCCIIIIÓÓÓÓNNNN FFFF ÍÍÍÍSSSSIIIICCCCAAAA

Laura Mosquera EscuderoLicenciada en Educación Física polo INEF de Galicia

Profesora de Educación Secundaria

Sebastián Selas DíazLicenciado en Educación Física polo INEF de Galicia

Profesor de Educación Secundaria

Dirección e proxectoEquipo didáctico GGaalliiNNoovvaa

Este libro publícase de acordo co proxecto editorial EDUCACIÓN FÍSICA, para a etapa de ESO, ciclos 1.°, 2.°, 3.° e 4.° cur-sos, área Educación Física, aprobado pola Consellería de Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia.

Reservados todos os dereitos. De conformidade co disposto no artigo 534-bis do Código Penal vixente poderán ser castigados con penas de multae pri-vación de liberdade os que reproducisen ou plaxiasen, en todo ou en parte, unha obra literaria, artística ou científica fixada en calquera soporte, sen a

preceptiva autorización.

GALINOVA EDITORIAL, S.L.

r/ Rafael Bárez Vázquez, 8� 981 13 90 57Fax 981 17 53 64

e-mail: galinova@galinovaeditorial.com15009 A CORUÑA

© GaliNova Editorial, SL 2008

I.S.B.N.: 978-84-9737-085-1Depósito Legal: C 1370-2008

Printed in Spain

AutoresLaura Mosquera EscuderoSebastián Selas Díaz

Correccións e asesoramento lingüísticoEquipo didáctico GaliNova

IlustraciónsMónica Malvar Rodríguez

Manuel Garrido Pérez

FotografíaCárlos Álvarez Martín

Adrián Cunha Veira “Pixelín”

Deseño de portadaMónica Malvar Rodríguez

Deseño e maquetaciónMónica Malvar Rodríguez

Bernardo Romay Mos

Unidade 1: o corpo humano e o movemento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71. As articulacións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8Que é unha articulación? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8Partes ou elementos que forman unha articulación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8Tipos de articulacións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10Os movementos articulares . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

2. O sistema muscular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11Que é un músculo? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13Tipos de músculos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13Como se contrae un músculo? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15Localización dos principaís grupos musculares e as súas funcións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16Esquema muscular humano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

Unidade 2: desenvolvemento das capacidades físicas básicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .211, A resistencia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22Tipos de resistencia.Formas de obter enerxía (vías metabólicas) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24Os sistemas de adestramento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25Esquema comparativo dos diferentes métodos de adestramento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

2. A flexibilidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28Métodos de adestramento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29Exemplos de estiramentos activos e forzados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31

3. A forza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32Tipos de forza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32Métodos de adestramento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32Exemplos de exercicios de forza con peso libre/goma elástica e máquina . . . . . . . . . . . . . . .35

4. A velocidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36A velocidade depende de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36Tipos de velocidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36Métodos de adestramento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

5. O circuíto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .396. Efectos do adestramento das nosas capacidades físicas básicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

Unidade 3: a respiración e a relaxación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41A respiración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

Que é? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42Por que é tan necesario o osíxeno (O2)? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42O proceso da respiración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42Tipos de respiración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43Os músculos respiratorios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43Aprender a respirar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44Exercicios de respiración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44A respiración e a actividade física . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45Movementos respiratorios anexos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46Para saber máis... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46

A relaxación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47Aspectos condicionantes para a relaxación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47As técnicas de relaxación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48O adestramento autóxeno mental de schultz

Beneficios destas prácticas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49Outras técnicas de apoio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50

Unidade 4: primeiros auxilios e actividade física . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51Accidentes e lesións deportivas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

1. Lesións musculares2. Escordaduras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .553. Luxacións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .554.Fracturas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .565. Feridas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .576. Hemorraxias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .587. Trastornos por calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .598 Queimaduras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .609. Conxelacións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6010. Picaduras e mordeduras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6111. Posición lateral de seguridade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6212. A reani mación cardio pulmonar (rcp) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63

ÍNDICE

Unidade 5: o bádminton . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .651. Historia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66

En galicia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .672. Aspectos regulamentarios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67

O terreo de xogoO volanteA raquetaA indumentariaOs xogadoresO saqueA puntuaciónAs faltas

3. Aspectos técnicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71O agarre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71As posicións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72Os desprazamentos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74O saque ou servizo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74Golpes básicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76

4. Aspectos tácticos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79A táctica no xogo de dobres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80

Unidade 6: o tenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81Que é o tenis? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .821. Historia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .822. Aspectos regulamentarios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83

a) O terreo de xogo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84b) Materiais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84c) Regras básicas do xogo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85d) A puntuación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86e) Os xuíces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87

3. Aspectos técnicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87a) A empuñadura (o agarre da raqueta) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87c) Golpeos básicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88b) A posicion básica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88d) Efectos sobre a bóla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89

4. Aspectos tácticos: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90No xogo individual . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90No xogo de dobres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91Equipo ao servizo: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92Equipo que resta: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92

5. Vocabulario máis empregado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92

Unidade 7: o baloncesto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .931. Historia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .942. Aspectos regulamentarios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95O terreo de xogo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95Taboleiros e canastras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96O balón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96Os equipos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96Uniformes e indumentaria dos xogadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96Tempo de xogo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96Como se xoga o balón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97Valor das canastras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97Salto entre dous . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97Saque . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97Balón “vivo” e balón “morto” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97Tiro libre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98Violacións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98Faltas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99Os árbitros, oficiais de mesa e comisarios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100

3. Aspectos técnicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1004. Aspectos tácticos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102Defensa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102Ataque . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104

Unidade 8: o sófbol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105Que é o sófbol?: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1061. Historia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106O béisbolO sófbol

2. Aspectos regulamentarios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107Terreo de xogo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107Material . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108Os xogadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110O marcador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112Os árbitros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112

3. Aspectos técnicos: lanzamentos, recepcións e bateo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113Lanzamento do pitcher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113Lanzamento do resto dos xogadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114Recepcións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115O bateo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116

4. Aspectos tácticos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118O ataque . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118A defensa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119

5. Vocabulario máis común: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120Unidade 9: xogos tradicionais, populares e alternativos IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121Xogos tradicionais e populares . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123A cadea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123Lanzamento de pedra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123Xogos de relevos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124A billarda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124A petanca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125

Xogos alternativos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126Os malabares II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126a) As pelotas malabares: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126b) As mazas (en inglés clubs) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127c) O diábolo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128d) O pau ou bastón do diaño . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128

Unidade 10: o aeróbic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1291. Que é? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1302. Historia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1303. A música . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131

Aspectos técnicos que debemos coñecer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131a) Tempo musical, beats ou pulsaciónsb) O tempoc) Frases musicais

4. Os movementos básicos do aeróbic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1326. Construción dunha coreografía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1335. Desprazamentos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1337. Beneficios destas prácticas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1358. Outras modalidades relacionadas co aeróbic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136

Unidade 11: prácticas deportivas no medio natural . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1371. A escalada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139Que é a escalada? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139Modalidades de escalada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139Materiais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141Nós . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143Fundamentos técnicos básicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144

2. O rappel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144Variante: o rappel voado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145Outros tipos de descensos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145

3. A tirolina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1464. Outras actividades deportivas que se poden practicar por terra, mar e aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146O esquí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146Modalidades de esquí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148

O snowboard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148O submarinismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149O paracaidismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150

Anatureza ofrécenos multitude de recursos útiles para a realización de prác-ticas deportivas; o aire, o mar ou a terra, son escenarios únicos e irrepetibles,pero as súas riquezas deben ser tratadas tamén como se merecen, polo que énecesario que teñas en conta a importancia do respecto e coidado cara aomedio.

Doutra banda, ademais das innumerables vantaxes que nos achegan estasprácticas, é necesario tomar conciencia dos riscos que entrañan, por ser pre-cisamente escenarios cambiantes e non dominables polo home, por iso debesrecordar aquelas normas básicas de seguridade necesarias para a realizaciónde calquera práctica deste tipo; a planificación, climatoloxía, materiais, com-pañías, primeiros auxilios… adquiren unha importancia relevante.

Da multitude de posibles prácticas deportivas no medio natural, nesta uni-dade didáctica ímonos centrar en tres que combinan esforzo físico, coordina-ción, equilibrio e risco: a escalada, o rappel e a tirolina.

PPPPRRRRÁÁÁÁCCCCTTTT IIII CCCCAAAASSSS DDDDEEEEPPPPOOOORRRRTTTT IIII VVVVAAAASSSS

NNNNOOOO MMMMEEEEDDDD IIIIOOOO NNNNAAAATTTTUUUURRRRAAAALLLL

138

MEDIOTERRESTRE

NEVE MONTAÑA RUTA

esquísnowboard

escaladarappeltirolina

sendeirismocarreiras de orientación

mountain bikeequitación

MEDIOAÉREO

VOO

CON MOTOR

VOO

SEN MOTORCAÍDA

ultralixeiroparamotor

parapentedelta

paracaidismo

MEDIOACUÁTICO

MAR RÍO LAGO/ENCORO

Remo (traiñeira),canoa,vela, windsurf, kitesurf,esquí acuático, wake-board, sur f, bodybo-ard, submarinismo.

raftingpiragüísmohidrospeed

Neste emprazamento poderia-mos realizar case todas as acti-vidades de mar e río, pero cun-has condicións específicas encanto a seguridade e normaspropias na utilización de encorose lagos, podendo variar uns dosoutros.

TERRA

AUGA

AIRE

139

1. A ESCALADA

Dende tempos antigos o home tivo a necesidade e a ansia derubir ou ascender montañas, nun principio cunha finalidade deexploración, agora sobre todo polo pracer de superación deretos cada vez máis complicados.

QUE É A ESCALADA?

A escalada é unha modalidade deportiva que consiste en as-cender por unha parede (natural ou artificial, vertical ou incli-nada…) e que require a colaboración de extremidadessuperiores, empregando a forza física e mental do participante.

MODALIDADES DE ESCALADA

A) ESCALADA DEPORTIVA

Consiste en ascender por unhas vías equipadas con anco-raxes fixas onde o escalador vai enganchando os seus “mos-quetóns” ao mesmo tempo que o fai na corda por onde ascende.Disporá tamén dun compañeiro que o asegurará desde o chan.

Require de grande esforzo físico e coñecemento destes ma-teriais e técnicas por parte do escalador e do asegurador.

Estas vías clasifícanse segundo a súa dificultade, que na es-cala europea vai desde o grao tres ao grao nove con subniveisa, b, e c entre cada grao, podendo ademais engadir en cadacaso un signo + ou - que permita unha maior precisión.

En España emprégase o sistema de números romanos I-Vpara vías de menor dificultade e a partir de aí pásase ao sis-tema de graduación.

Este tipo de escala é idéntica á realizada nos rocódromos,aínda que neste caso, empréganse presas de resinas sintéticasen lugar dos agarres que a rocha natural nos proporciona por simesma. Estas presas teñen diferentes tamaños, forma e adhe-rencia segundo a dificultade que queiramos.

Estamos ante un deporte en toda regra que ademais de di-vertido pode ser realizado ao aire libre.

B) ESCALADA LIBRE

A subida realízase só coa axuda do corpo, empregaranseunicamente os seguros e a corda como elemento de protección.Está prohibido facer descensos colgándose dos seguros, e seo escalador cae, terá que repetir dende o principio.C) ESCALADA CLÁSICA

É similar ao alpinismo tradicional, consiste en ir ascendendoá vez que o primeiro escalador vai instalando os seguros en an-coraxes naturais ou artificiais (furados polo propio escalador).

Escalada por vía equipadacon anclaxes fixas.

Escalada deportiva.

Escalada libre.

Escalador asegurando aocompañeiro durante unha es-

calada clásica.

140

D) ESCALADA ARTIFICIAL

Nesta escalada empréganse todo tipo de materiais para pro-tección e axuda do escalador. Se non existen agarres naturais,colócanse fixacións artificiais. É unha escalada lenta e laboriosaque require de grandes cantidades de material diverso e queconstitúe a única forma de alcanzar certos lugares.

Emprégase, por exemplo, en escaladas longas ou big wallque adoitan durar varios días, onde os escaladores requiren devíveres e hamacas para durmir, ou tamén por espeleólogos,para explorar teitos de covas ou outros lugares de imposible ac-ceso por outros medios.E) ESCALADA INTEGRAL

Trátase dunha escalada en solitario en canto a axudas ouprotección. O escalador tan só conta consigo mesmo e nadao pode salvar en caso de erro ou caída.

Unha forma de realizar unha escalada integral é a prácticado búlder (en inglés boulder), onde a escalada se realiza apoucos metros de tal forma que a caída non ocasione un pro-blema e mesmo poñendo elementos de seguridade debaixocoma colchóns.

Existe outro estilo coñecido como psicobloc que se rea-liza en paredes de cantís en zonas onde a auga constitúe aúnica axuda en caso de caída (permite ascensións de maioraltura que o búlder).

Diferenciamos tipos de escalada en función dos materiais etécnicas empregadas, pero debemos ter en conta tamén queesta actividade pode ser practicada en diferentes medios ou am-bientes podendo, falar de:

- Escaladas en salas interiores: con rocódromo ou búlder.- Escaladas en rochas.- Escaladas en xeo.- Escalada en alta montaña (alpina), onde a altitude e o

clima xogan duras pasadas.Para cada unha delas son necesarios materiais específicos

e técnicas de escalada diferentes, o único que permanece igualen todas elas é o feito de ser unha actividade de risco, polo quesempre será necesario asumilo e previlo.

Os rocódromos son lu-gares artificiais bospara traballar técnicasde escalada e rappel.Existen rocódromos ex-teriores, en fachadasou construccións des-tinadas a este fin, e in-teriores, aproveitandoparedes de ximnasios,ou incluso a parte tra-seira dunha escaleira.

Escalada en búlder.

Escalada en rocha.Escalada

en xeo.

Escaladade alta

montaña.

Escalada en rocódromo.

141

BOLSA DE MAGNESIO

Nela, o escalador levará “carbo-nato ou óxido de magnesio” que ao igualque os ximnastas, o empregarán paraabsorber a suor e gañar adherencia.

MATERIAIS

Podes ver a continuación algúns dos materiais máis comúns nesta práctica deportiva anivel xenérico, recorda que existen especializacións en función do tipo de escalada que sepractique, características da parede seleccionada, etc.

SISTEMAS DE FREO: O OITO

É un sistema de seguridade manual, a di-ferenza do “GRIGRI”, que dispón dun sistemaautomático que bloquea a corda en caso decaída.

Existen outros como: reverso, ATC…

A CORDA

Debe estar homologada e deberá marcar o ano defabricación. Poderemos atopalas de diferentes diáme-tros e lonxitudes. Existen cordas estáticas, dinámicas(escalada deportiva) ou xemelgas.

As cordas dinámicas absorben de forma gradual aenerxía cinética, amortecendo a caída e evitando queo escalador sufra un golpe seco.

O MOSQUETÓN DE SEGURIDADE

Ten un peche de rosca que impidea súa apertura accidental, evitando asíque se solte do aparello asegurador em-pregado.

O CASCO

Elemento de protección para a nosacabeza e de uso xeneralizado xa na maio-ría de deportes na natureza: esquí, moun-tainbike, etc.

o oito o grigri

142

PÉS DE GATO

Son zapatillas cunha sola especialde goma cocida que posibilita unha maioradherencia á parede. Poderá ser máisríxida ou máis flexible en función do tipode parede.

FIXACIÓNS

Existen diferentes tipos de fixa-cións por exemplo: os cravos ou cara-villas, os friends, os figureiros, os tri-camps e os chumbos.

A CINTA EXPRESS

Son dous mosquetóns unidos porunha cinta plana. O mosquetón con aber-tura plana engánchase na ancoraxe daparede e o de abertura curva á cordado escalador. Necesitaranse tantascoma ancoraxes fixas teña a vía, perorecuperaranse durante o descenso.

O ARNÉS

Forma parte do material propio ou individual doescalador que permitirá unir o seu corpo á corda.

Consta de dúas perneiras (regulables ou fixas),un cinturón, pechamento de seguridade, unha ar-gola dianteira que une as perneiras ao cinturón eonde se colocará a corda así como argolas lateraisonde colgaremos material, por exemplo as cintasexpress.

A técnica e as túas capacidades físicas de nada serven nesta actividade se non van acompa-ñadas en todo momento de grandes doses de prudencia e responsabilidade, é preciso recordarque nunca deixa de ser unha actividade de risco independentemente dos nosos coñecementos,experiencias, materiais e outros apoios.

RReeccoorrddaa::

143

NÓS

Aproveitando a situación, ensinarémosche a realizar o nó máis empregado nesta disci-plina: o oito.

É moi sinxelo, pero á vez de grande utilidade e seguridade, elimínase facilmente despoisde ser utilizado ao evitar este que a corda sufra unha excesiva tensión.

Denomínase así porque unha vez realizado a corda vai debuxar un oito.

TIPOS DE OITOS

A) O oito simple ou básico.

B) O oito dobre, realizado do mesmo xeito, pero con dúas cordas á vez.

C) O oito dobre enliñado, utilizado para engancharnos directamente ao arnés ou a un puntofixo próximo.

O escalador é un deportista moi completo que require unha gran condición física (forza,resistencia muscular, flexibilidade), axilidade, equilibrio, boa técnica e sobre todo, unha granfortaleza psicolóxica. Adoitan ser moi lixeiros, a pesar da súa fortaleza muscular, con poucopeso e estatura media.

Como ves, a elección deste deporte posibilitarache grandes melloras das túas capaci-dades e multitude de beneficios físicos e psicolóxicos.

144

2. O RAPPEL

Unha vez finalizada a escalada e cando non hai ningúncamiño ou acceso de baixada, teremos que empregar estatécnica para descender de forma segura e utilizando acorda pola parede vertical por onde ascendimos.

Cunha man suxeitaremos a corda por encima do freoescollido e coa outra agarraremos a corda á altura da ca-deira (por baixo do freo), controlando a velocidade de des-censo.

Apoiaremos ambos os pés sobre a parede e á mesmaaltura, facendo que o noso corpo permaneza separadodesta ao tempo que adquirimos unha posición de “sentado”sobre o arnés. Co impulso suave e continuo de ambas aspernas iremos descendendo “a saltos” á vez que nos se-paramos da parede.Escalador descendendo en rappel.

Mantén sempre tres puntos fixos, movendo soamente unha das túas extremidades de cada vez.

RReeccoorrddaa::

FUNDAMENTOS TÉCNICOS BÁSICOS

- Regra dos tres apoios: move os teus apoios de unen un, se por exemplo decides mover unha man e unpé a vez, deberás saber que estarás consumindomáis enerxía da necesaria, e ao mesmo tempo esta-rás poñendo en perigo o teu equilibrio.

- O teu corpo deberá subir ben pegado a parede, peroa tua cabeza deberá ter liberdade de movementopara poder buscar agarres e puntos de apoio futu-ros.

- Deberás cambiar de postura mentres escalas, evi-tando que o teu corpo se manteña ríxido ou tenso.

- Fíxate nos teus pés, o seu traballo é primordial, poisse escalas baseándote únicamente no traballo dastúas mans, chegarás rapidamente ao esgotamento.

Se te decides pola práctica deste deporte, acude á fe-deración territorial ou clubs de montaña da túa localidade,ensinaranche as diferentes técnicas e mostraranche o quese coñece como escola de escalada, que non son máisque lugares habilitados para esta práctica situados enplena natureza, onde atoparás vías xa equipadas por xentecualificada con ancoraxes fixas que garantan unha maiorseguridade. Adoitan ser vías bastante curtas, pero abun-dantes en número, ideais polas súas características parainiciarse neste deporte.

Todos os movementos en escaladason intuitivos e necesitan unha

gran concentración.

Na alta montaña existen refuxosabertos ou gardados, para descanso dos alpinistas.

145

Rafting.

Rappel voado.

A técnica máis empregada é a do “oito”;peza ríxida en forma de oito que escorregapola corda de forma suave e coa acción oucontrol dunha única man.

É un sistema de descenso autónomoonde só se require o coñecemento da téc-nica, un pouco de equipo e unha corda. Estetipo de descenso é empregado tamén en es-peleoloxía, barranquismo… e mesmo enrescates realizados en medios naturais ouurbanos.

VARIANTE: O RAPPEL VOADO

Nesta variante descéndese sen paredede apoio, por exemplo, ao descolgarsedesde unha ponte. A técnica con ambas asmans realízase do mesmo xeito, pero nocaso dos pés, aquí non hai parede onde im-pulsarse nin apoiarse. Nesta variante, ondedeberemos ter máis coidado é no momentoen que separemos os nosos pés da ponte,ou similar, ata quedarmos suspendidos nacorda.Existen tamén outros DESCENSOS que po-

demos practicar no medio natural pero en con-tornos diferentes, dando lugar a outrasactividades deportivas como son:

O BARRANQUISMO

Realizado pola canle dun río montañosoque discorre por barrancos e canóns. Neltemos que combinar actividades diversascoma o sendeirismo, a escalada, o rappel ea natación.

O RAFTING

Descenso dun grupo de persoas nunhabalsa pneumática sen motor e coa axuda deremos dunha soa pa por persoa, para con-trolar a dirección. Realízase por ríos cauda-losos e rápidos, onde a embarcación navegaarrastrada polas fortes correntes.

146

4. OUTRAS ACTIVIDADES DEPORTIVAS QUE SE PODEN PRACTICAR POR TERRA, MAR E AIRE

O ESQUÍ

A pesar de existir a posibilidade de esquiar sobre a auga (esquí acuático), centrarémo-nos nalgunhas das diferentes modalidades de esquí onde a neve será o elemento comúnentre todas elas.

Esquí alpino: consiste en deslizarse sobre a neve coa axuda de dúas táboas chamadasesquís que posibilitarán que o deportista non se afunda na neve, ao tempo que lle pro-porcionarán velocidade no seu descenso.

3. A TIROLINA

A tirolina consiste en deslizarse colgados dunha corda de alta seguridade ancorada polosseus extremos en lugares de diferente desnivel, facendo que a gravidade sexa a principalencargada do noso desprazamento, coa axuda dun bo arnés e un sistema de poleas.

En caso de tirolinas de gran lonxitude ou de inclinación moi pronunciada sería necesa-rio a utilización dun sistema de freado.

O rappel e a tirolina non son un deporte de aventura propiamente dito, senón máis ben unhastécnicas básicas que forman, por así dicilo, o punto común por excelencia que teñen os depor-tes no medio natural, como a escalada e o barranquismo, que forman parte do “turismo activo”tan en auxe actualmente.

O HIDROBOB

Variante do anterior onde se utiliza unhaembarcación pneumática alongada con dousflotadores laterais. Ten capacidade para tresou catro persoas que deberán ir sentadascoas pernas abertas como encima dun ca-balo

O HIDROSPEED

É un descenso de ríos rápidos realizadoindividualmente sobre unha táboa de poliu-retano en forma de zorra, onde se apoiará ocorpo ata a cadeira deixando as pernas li-bres, que actuarán de temón e controlarán avelocidade grazas ás aletas que levan nospés.

Esquí alpino.

O ESQUÍ ALPINO

Nesta práctica os esquiadores ascenden montañas nevadas en remontes mecánicospara logo descender deslizándose sobre os esquís pola neve.

147

ALGÚNS CONSELLOS PARA INICIARTE NESTA PRÁCTICA:

- Busca nunha estación monitores especializados.- Fai caso das normas de seguridade vixentes nas pistas de esquí.- Usa sempre casco.- Non esquíes só.- Faino só polas pistas adecuadas ao teu nivel (azul, verde, vermello e negro, de princi-

piantes a experimentados).- É recomendable unha preparación física mínima que nos axude a non cansarnos ra-

pidamente.- A paciencia e a perseverancia son indispensables no primeiro contacto con esta acti-

vidade.- Cando sexas capaz de descender sen problemas e cunha técnica adecuada podes

probar outras cousas como: xiros, saltos ou esquí marcha atrás.- Lembra que é necesario manter quentes: pés, mans e cabeza (son zonas corporais

polas que se perde rapidamente a calor) e que o primeiro que tes que aprender écomo caer e como levantarte.

Esquís carwing.Fixacións de esquí alpino.

Material necesario: esquís, botas de esquí, bastóns,casco (todo isto pódelo alugar na propia estación) eindumentaria apropiada xunto a luvas, gorro, lentese unha crema de alta protección solar. É unha actividade moi estendida e practicada por

persoas de todas as idades e niveis, con obxectivosmoi diferentes que van dende o gozo ata a alta com-petición.

Hoxe en día é unha actividade alcanzable ondecontamos con gran número de estacións con pistaspreparadas para esta modalidade.

Algunhas modalidades competitivas: o descenso eslálom (xigante, superxigante e especial), o estilo libre(acrobacias, hot-dog e ballet) ou o esquí cross.

148

MODALIDADES DE ESQUÍ

Esquí nórdico: pode practicarse como un excursionismo fóradas pistas e por terreos bastante chans, con circuítos trazadospolo interior de bosques ou outras paisaxes para o gozo, ou benmediante o esquí de fondo, unha práctica máis deportiva e com-petitiva, que require unha gran preparación física. Esquí de montaña: variante do esquí nórdico onde non se utili-zan itinerarios sinalizados nin acondicionados. O principal riscoé a caída de aludes.O telemark: modalidade que combina o descenso con saltos exiros explosivos. Require un alto dominio do esquí alpino. Utilí-zanse esquís con fixacións que tamén permiten elevar o talón,pero a súa técnica é moi complexa e require dunha alta prepa-ración física.Heliesquí: onde o ascenso á montaña se realiza en helicóptero.Kite-esquí: que consiste en deslizarse sobre a neve con esquís,pero empregando un cometa como elemento de propulsión. Adiferenza do fly-surf que se practica sobre a auga, aquí as caí-das entrañan un risco máis alto.Esquí alpino.

Observa a posición no aire dobig-jump.

O SNOWBOARD

Aos seus practicantes coñéceselles tamén coma “surfeirosda neve”, e é que esta nova disciplina foi adoptada principal-mente por “surfers” e patinadores de monopatín, coma outraalternativa máis aos deportes de inverno.

Algunha das vantaxes desta práctica sobre o esquí alpino éque a súa aprendizaxe técnica require de menos tempo, as súasbotas non son ríxidas coma as do esquí, garantindo unha maiorcomodidade, e a súa táboa é máis manexable.

Entre as súas modalidades de competición podemos desta-car:•“Boarder-cross”: onde catro deportistas teñen que realizar

á vez un percorrido no menor tempo posible.•“O big-jump”: cuxo obxectivo é a realización dun especta-

cular salto, axudándose para iso dunha forte pendentecunha rampla ao final.

•“O halfpipe”: practicado no medio tubo con forma de “U”onde se combinan saltos, xiros e todo tipo de acrobacias.

•“O big air”: un gran salto (4 metros de altura) realizando pi-ruetas e figuras no aire.

•“O freeride”: que consiste nun descenso a gran velocidadepor fóra das pistas.

Esquí nórdico: a diferenza doesquí alpino, nestes esquís abota só se suxeita pola pun-teira, permitindo a flexión e

extensión do nocello.

Big-jump.

149

Todo futuro mergullador co-menza a súa aprendizaxe con

actividades na piscina.

Equipo completo de submari-nismo.

É importante que nunca te mergulles só. Mergullador equilibrado en posición horizontal. Isto consi-guese regulando a presión do jacket.

Por seguridade, os mergullado-res deben marcar a súa posi-

ción cunha boia deco.

O SUBMARINISMO

É unha actividade que nos permite introducirnos na augatransportando unha botella de aire a presión que nos propor-cionará certa autonomía respirando o aire almacenado nela.

Para esta actividade requírese de material específico:

�Traxe de neopreno con capucha.

�Luvas, coitelo, aletas, “escarpíns” (diminúen a perda decalor polos pés).

�Cinturón de lastre.

�Máscara para facilitarlle a visión ao mergullador.

�Chaleco ou “jacket” inchable onde fixaremos a botella.

�Botella de aire comprimido (15 litros e 200 atm. A máishabitual).

�Regulador que axusta a presión do aire para que poidaser respirado polo mergullador.

�Manómetro que nos indica a cantidade de aire que quedana botella.

Toda persoa que desexe mergullarse debe ter no seupoder unha titulación oficial que o acredite para rea-lizar esta actividade.

150

O PARACAIDISMO

Consiste en realizar un saltoao baleiro dende un avión, heli-cóptero ou similar. Cada saltoconsta de dúas partes; unha 1ªde caída libre, onde o paracai-dista descende sen abrir o para-caídas aplicando unha técnicacomplexa que require unhaaprendizaxe minuciosa, e unha2ª na que se abre o paracaídas ese planea ata tocar terra, po-dendo realizar durante o des-censo diferentes movementosou figuras.

É fundamental unha boa forma física así coma unha formación adecuadacun instrutor experimentado.

Páxinas web de interesePáxinas web de interese

Real Federación Aeronáutica Española: www.rfae.org

Federación Aeronáutica Galega: www.fegada.org

Federación Galega de Deportes de Inverno:www.fgdi.es

Real Federación Española de Deportes de Inverno:www.rfedi.es

Federación Española de Remo: www.federemo.org

Federación Galega de Remo: www.fegar.org

Real Federación Española de Piragüísmo:www.rfep.es

Federación Galega de Piragüísmo: www.fegapi.org

Federación Española de Deportes de Montaña e

Escalada: www.fedme.es

Federación Galega de Montañismo:

www.fgmontanismo.com

Federación Española de Actividades Subacuáticas:www.fedas.es

Federación Galega de Actividades Subacuáticas:www.fegas.net

Agencia Estatal de Meteorología: www.aemet.es

Meteogalicia: www.meteogalicia.es

EQUIPO NECESARIO

Arnés, paracaídas principal, paracaídas de reserva, traxe ou mono, botas, casco, luvas,lentes, altímetro, sistema de apertura automático.

MODALIDADES DEPORTIVAS:

•Precisión.•Traballo relativo: en equipo e

adoptando formacións du-rante a caída libre.

•Traballo relativo de velame:aquí as formacións realízanseunha vez aberto o paracaídas.

•Estilo libre: con piruetas xim-násticas.

•Tracking: buscando o maiordesprazamento horizontal po-sible.

•Salto: desde plataformas fixas.•Salto tándem: con pasaxeiro.•Skysurf: durante a caída libre

o paracaidista practica surf noaire coa axuda dunha táboasimilar á de snowboard atadaaos seus pés.