DINÁMICA TERRESTRE

Profesor: Adán Gonçalves (A parte de dinámica externa débese en boa parte ao magnífico traballo de Irene Traba)

A DINÁMICA TERRESTRE

O noso planeta nun principio foi unha bola fundida

incandescente que pouco a pouco foise arrefiando e

solidificando (formáronse as rochas).

Tampouco había mares, e a atmosfera primitiva non tiña

osíxeno.

E por suposto, non había vida.

Na actualidade segue a cambiar, de feito, a Terra está en

contínuo cambio dende que se orixinou hai uns 4600 m.a. xunto

co resto do sistema solar.

Hoxe sabemos que a maioría dos cambios suceden de xeito

gradual, e incluso as consecuencias das catástrofes

planetarias soense dilatar no tempo.

Por iso en moitos casos estos cambios pásannos

desapercibidos.

Os procesos que modifican o noso planeta chámanse en

conxunto Dinámica terrestre.

QUE É A DINÁMICA TERRESTRE?

A dinámica terrestre é o conxunto de procesos que fan

cambiar o noso planeta na escala de tempo xeolóxico.

Estos procesos poden ter orixe nunha enerxía externa (o

sol) e fálase de Dinámica externa ou ter a súa orixe na

enerxía procedente do interior terrestre e fálase de

Dinámica interna.

O RELEVO E A SÚA MODELAXE

(DINÁMICA EXTERNA)

1. A PAISAXE E O RELEVO

• O relevo é o aspecto da superficie terrestre prescindindo dos elementos bióticos.

• Forma parte da paisaxe, xunto cos elementos bióticos, antrópicos e as apreciacións subxectivas do observador.

2. TIPOS DE RELEVO

• Situados sobre a codia continental. – Penechaira.

– Cordilleiras.

– Rifts.

– Plataformas continentais.

– Noiros continentais.

• Situados sobre a codia oceánica. – Chairas abisais.

– Dorsais oceánicas.

– Relevos volcánicos illados.

– Fosas oceánicas.

– Arcos de illa.

Relevos continentais Relevos oceánicos

Tipos de relevo

1

3

3

2

4

5

1

2 4

5

Relevos característicos da codia oceánica

Relevos característicos da codia continental

Tipos de relevo

1

3

3

2

4

5

1

2 4

5

Chairas abisais

Relevos volcánicos

Dorsais oceánicas

Fosas oceánicas

Arcos de illas

Cordilleiras

Rifts

Plataformas continentais

Noiros continentais

Penechairas

Relevos característicos da codia oceánica

Relevos característicos da codia continental

O relevo é modificado por procesos externos.

Meteorización: rotura mecánica das rochas e

alteración química dos seus minerais in situ.

Erosión: evacuación dos detritos e modelaxe

característica da paisaxe.

Transporte: traslado de materiais ás concas

sedimentarias. Redistribución da masa dos

continentes.

Sedimentación: acumulación en capas, formación

de estruturas sedimentarias.

3. OS PROCESOS XEOLÓXICOS EXTERNOS.

A METEORIZACIÓN DAS ROCHAS.AXENTES ATMOSFÉRICOS

A superficie terrestre atópase exposta a actuación dos diversos axentes atmosféricos

(chuvia, neve, cambios de temperatura, auga conxelada) que orixinan o deterioro das

rochas.

Os fragmentos de rochas de calquera tamaño, composición e procedencia denomínanse

clastos.

O resultado da disgregación das rochas son as acumulacións de clastos nas ladeiras dos

relevos chamadas pedreiras ou penedías.

Pedreira

Fragmentación das rochas

Clastos

Chuvia e neve

Cambios de temperatura

Conxelación da auga

DIA NOITE

METEORIZACIÓN

OS AXENTES ATMOSFÉRICOS

METEORIZACIÓN FÍSICA OU

MECÁNICA

Xelifracción: acción de cuña que realiza a auga ao conxelarse.

Termoclastia: rotura das rochas sometidas a unha intensa insolación.

Descompresión: expansión e agretamento das rochas profundas ao atoparse na superficie.

METEORIZACIÓN QUÍMICA

Oxidación: o osíxeno

reacciona con algúns

minerais producindo a

súa oxidación.

Disolución: afecta os

minerais que se

disolven na auga.

METEORIZACIÓN QUÍMICA

Carbonatación:

reacción que se

produce nalgúns

minerais ao entrar en

contacto con auga que

leva CO2 en

disolución.

Hidrólise: alteración

dos minerais ao

reacccionar cos ións

H+ e OH¯.

METEORIZACIÓN BIOLÓXICA

Rotura ou alteración das rocas debido aos seres

vivos.

Factores que inflúen na meteorización

Meteorización mecánica Meteorización química

Ambiente húmedo

Meteorización biolóxica

Temperaturas cambiantes

Ambiente húmedo e caluroso

A MODELAXE DO RELEVO. OS AXENTES XEOLÓXICOS

IMPORTANTE!: neste tema imos establecer a diferenza entre dous termos que

soen confundirse: axentes atmosféricos e axentes xeolóxicos.

Quen é quen?

Evidentemente, son dous termos moi relacionados, pero hai diferenzas

salientables.

Os axentes atmosféricos, como vimos, son fundamentalmente a chuvia, a

neve, as diferenzas de temperaturas e a conxelación da auga, e asócianse a

disgregación das rochas in situ.

Os axentes xeolóxicos son fundamentalmente o vento, os glaciares, as augas

salvaxes, os ríos, as augas subterráneas e o mar e están asociados aos procesos

de erosión, transporte e sedimentación.

A MODELAXE DO RELEVO. OS AXENTES XEOLÓXICOS

Existen moitos tipos de paisaxes e todas elas foron modeladas pola acción

dos axentes xeolóxicos. Por tanto,…

…Os axentes xeolóxicos son os mecanismos que de xeito natural modelan a

paisaxe, transportan materiais e acumúlanos en forma de sedimentos.

Todos os axentes xeolóxicos realizan os seguintes procesos:

Erosión: é a retirada de materiais dende o seu lugar de orixe.

- O axente xeolóxico pode arrastrar os fragmentos de rocha resultado da

meteorización.

- O axente xeolóxico pode arrincar directamente os fragmentos da rocha da

que forman parte e arrastralos (disgregación con movemento)

A erosión ao longo de millóns de anos produce grandes modificacións no relevo:

escava vales, desgasta montañas, fai retroceder cantís…

A modelaxe do relevo corresponde aos cambios que a erosión dos axentes

xeolóxicos produce na paisaxe.

Evacuación de detritos

ou clastos.

Modelaxe

característica na

superficie terrestre.

Formación de

penechairas.

Redistribución da

masa dos continentes.

Efectos sobre a superficie:

Cárcavas

Relevo ruiniforme

Transporte: todos os axentes xeolóxicos

teñen capacidade para transportar clastos

Os parámetros que o

caracterizan son: a

enerxía, a selección dos

clastos e a maduración

dos sedimentos.

As formas do

transporte poden ser:

En contacto co

fondo: rodadura,

arrastre ou saltación.

Sen tocar o fondo:

suspensión, flotación ou

disolución.

Enerxía

Selección

Maduración

O transporte

Transporte polo fondo Transporte en suspensión

Os clastos redondéanse

Os clastos non

tocan o chan

Saltación Os clastos son arrastrados

Tormenta de pó

Depositanse

os clastos

grosos

Area depositada

polo vento

Clastos depositados

por glaciar

Sedimentación: prodúcese no momento en que o axente xeolóxico deposita os clastos

nun lugar ao perder a súa capacidade para continuar o transporte

A acumulación dos

sedimentos débese:

Decantación:

precipitación dos

clastos ao fondo ó

deterse a corrente

que os

transportaba.

Acreción

cinética: os clastos

transportados

baten contra un

obstáculo.

Decantación Acreción cinética

CONCAS SEDIMENTARIAS

Extensas zonas da superficie terrestre que

presentan subsidencia ou afundimento.

Cando a conca deixa de experimentar

subsidencia, os axentes xeolóxicos a colmatan.

4. CONCAS E AMBIENTES SEDIMENTARIOS

AMBIENTES SEDIMENTARIOS

Lugar onde un axente xeolóxico acumula

materiais.

Ambientes sedimentarios continentais: fluviais,

torrenciais, glaciares, eólicos e cársticos.

Ambientes sedimentarios mariños: litorais, recifais,

plataformas continentais, noiros continentais e

turbidíticos.

Ambientes sedimentarios de transición (entre o mar e

o continente): praias, deltas e estuarios.

Orixinan tres formas de relevo:

Vales en uve: o río ten gran capacidade

erosiva e encaixa profundamente o terreo.

(Tramo alto)

Vales de fondo plano: o río perde velocidade

e traza curvas chamadas meandros. (Tramo

medio)

Penechairas: os ríos amplían os vales ata

unirse uns cos outros.

O resultado da erosión provoca outeiros

testemuña (relevos residuais illados) e socalcos

fluviais (relevos graduados por sucesivos

encaixamentos do río)

6. OS RÍOS. MODELAXE FLUVIAL

MODELAXE FLUVIAL

A

B

D

C

MODELAXE FLUVIAL

Val en uve

A

B

D

C

A

B

D

C

MODELAXE FLUVIAL

Val de fondo plano

A

B

D

C

MODELAXE FLUVIAL

Outeiro testemuña

A

B

D

C

Proceso de formación de socalcos

MODELAXE FLUVIAL

A

B

D

C

Proceso de formación de socalcos

MODELAXE FLUVIAL

A

B

D

C

Proceso de formación de socalcos

MODELAXE FLUVIAL

A

B

D

C

Proceso de formación de socalcos

MODELAXE FLUVIAL

A

B

D

C

MODELAXE FLUVIAL

Socalcos

Os axentes xeolóxicos son os torrentes e as augas

salvaxes.

Alta capacidade de transporte e sedimentación sen

orde.

As formas de relevo que orixina son:

Cárcavas: regos profundos no terreo.

Barrancos: profundos vales en uve.

Corgos: leitos amplios.

Os depósitos sedimentarios orixinados son:

Conos de dexección: acumulacións pequenas ao pé

dun relevo escarpado.

Abanos aluviais: acumulación extensas de sedimentos.

Pedimentos: unión de varios abanos.

5. MODELAXE TORRENCIAL

A miúdo as cárcavas desenvólvense nas concas de recepción dos torrentes, mentres que

os barrancos compoñen o canal de desaguadoiro. Os corgos desenvóvense máis abaixo

do cono de dexección.

Conca de recepción: é o lugar onde se reciben todalas augas, hai unha forte erosión .

Canal de desaugadoiro: é o cauce principal do arroio ou torrente.

Cono de dexección: onde o arroio deposita materiais. Se o cono é moi grande e ocupa

unha grande extensión soe chamarse abano aluvial.

Abano aluvial

As augas salvaxes

A

B

C

Abano aluvial

Canal de desaugadoiro

Conca de recepción Cárcavas

Cono de dexección

Chemineas de fadas

MODELAXE TORRENCIAL

A

B

D

C

A

B

D

C

Barranco

MODELAXE TORRENCIAL

MODELAXE TORRENCIAL

Cárcavas

A

B

D

C

MODELAXE TORRENCIAL

Corgos

A

B

D

C

MODELAXE TORRENCIAL

A

B

D

C

Abano aluvial

Pedimento

Debida a dous procesos

erosivos:

Deflación: o vento leva os

materiais máis pequenos e

deixa os grandes.

Abrasión eólica: o vento

cargado de area produce un

lixado das rocas.

A sedimentación eólica produce

acumulacións características:

Depósitos de loess:

acumulacións de po.

Dunas: acumulacións de area.

7. MODELAXE EÓLICA

O VENTO

A capacidade erosiva do vento é bastante reducida, salvo en zonas onde non hai

vexetación, existen materiais finos (arxilas e areas) e hai ventos constantes. A acción do

vento orixina diversas estruturas:

Columna de area A Barjanes B

Ergs

Regs

C

D

Rochas en

forma de

cogomelo

Deflación: é o proceso polo cal o vento levanta a arxila e a area. Esto orixina as columnas de area.

COLUMNA DE AREA A

Erg: son os desertos de area. A acumulación de area produce dunas, se teñen forma de media lúa chámanse Barjanes

ERG B

Dunas

Barján

Reg: campos de pedra formados por deflación.

REG C

A area transportada polo vento realiza un “lixado” chamado abrasión eólica

Como os grans máis grandes van a menor altura, as rochas erosiónanse máis pola base orixinando a forma de cogomelo.

ROCHAS EN FORMA DE

COGOMELO D

Por último, o pó transportado polo vento pode

tamén formar extensos depósitos chamados

loess.

O axente xeolóxico son grandes masas de xeo, os

glaciares que se desprazan pola gravidade.

As formas de relevo que orixinan son :

Vales en u: amplos, de perfil redondeado.

Zonas de sobreescavación: concavidades nas que

ó retirarse o xeo fórmanse lagos.

A sedimentación produce acumulación de clastos

chamados morenas, e a súa compactación

orixina tillitas.

8. MODELAXE GLACIARIA

OS GLACIARES

Os glaciares son masas de xeo que se desprazan dende a zona de acumulación de neve ata

aquelas onde o xeo se funde.

- Prodúcense en zonas onde a neve non chega a fundirse en verán e vaise

acumulando. Ao acumularse a neve comprímese e transformase en xeo a

certa profundidade. (Dous procesos: Acumulación + Compresión).

- Estas zonas son as zonas polares e as de alta montaña.

Tipos de Glaciares:

- Glaciar de casquete: aquel no que o xeo recobre miles de km e tapa o

relevo.

- Glaciar alpino: aquel no que o xeo encáuzase entre as montañas. A zona

onde se acumula chámase circo glaciario e discorren entre as montañas cara a

zonas topográficamente máis baixas formando as linguas de xeo debido a gravidade.

A capacidade de erosión e transporte dos glaciares é enorme.

Os glaciares

A B

D

C

Relevos

escarpados Val en U

Lingua

Circo

Relevos escarpados: debidos a que o xeo produce unha intensa meteorización mecánica sobre as rochas

En circos glaciarios a neve acumúlase e transformase en xeo.

O circo forma unha lingua glaciar. As linguas arrastran grandes cantidades de materiais chamadas morenas (laterais, centrais e frontais).

As linguas excavan vales en forma de U

MODELAXE GLACIARIA

A

B

C

D

E

MODELAXE GLACIARIA

A

B

C

D

E

Circo

MODELAXE GLACIARIA

A

B

C

D

E

Lingua

MODELAXE GLACIARIA

A

B

C

D

E

Val en U

MODELAXE GLACIARIA

A

B

C

D

E

Morena

MODELAXE GLACIARIA

A

B

C

D

E

Fronte

É o conxunto das pegadas subterráneas e superficiais producidas pola disolución das

rochas. Só se produce, por tanto, en rochas solubles como as rochas calcáreas ou o xeso.

Cando a auga ten dióxido de carbono disolto ten carácter ácido que pode disolver a

calcita (mineral do carbonato cálcico) que forma as rochas calcáreas, e o xeso (formado

por sulfato de calcio).

9. MODELAXE CÁRSTICA

O axente son as augas superficiais e subterráneas.

As formas erosivas poden ser:

Superficiais: formadas por

Disolución: orixinan lapiás (regos superficiais) e paisaxes

ruiniformes (corredores, arcos...).

Colapso: orixinan dolinas (polo derrubamento do teito dunha

cavidade subterránea).

Subterráneas: poden ser

Galerías: condutos horizontais.

Simas: condutos verticais.

Salas: grandes cavidades.

A sedimentación pode ser:

Acumulación de arxila de descalcificación. Ao disolverse o

CaCO3 queda un residuo de arxila que pode acumularse.

Precipitación de sales solubles: orixinan travertinos: tobas

calcarias, estalactitas (teito) e estalagmitas (solo).

As augas subterráneas

A

B

C

Sima Dolina

Gruta

C

A

B

E

D

MODELAXE CÁRSTICA

MODELAXE CÁRSTICA

C

A

B

E

D

Dolina

MODELAXE CÁRSTICA

C

A

B

E

D

Sima

MODELAXE CÁRSTICA

C

A

B

E

D

Sala

MODELAXE CÁRSTICA

C

A

B

E

D

Travertinos

MODELAXE CÁRSTICA

C

A

B

E

D

Lapiás

10. O MAR. MODELAXE LITORAL O mar actúa como un axente xeolóxico debido a tres movementos:

A ondada que é producida polo vento

As correntes mariñas orixinadas polas diferenzas de temperatura ou salinidade ou por

ventos moi constantes

As mareas debidas a influenza gravitatoria da Lúa e o Sol sobre o noso planeta.

O mar produce dous procesos:

A erosión das costas que orixinan o retroceso dos acantilados producindo extensas

plataformas de abrasión.

A trituración e lavado das rochas e cunchas dos seres vivos producindo unha area fina

que pode acumularse formando praias , frechas e tómbolos.

O mar

A

B

C

Plataforma de abrasión

Acantilado

Praia

Tómbolo

Frecha

Praias: acumulación da area debido a trituración das rochas por parte do

mar xunto coas aportacións dos ríos.

Frechas: barras areentas paralelas á costa.

Tómbolos: cordóns areentos que unen unha illa coa costa.

O transporte de area ao longo da costa realízano as correntes de deriva

producidas polo vento cando sopra nunha dirección predominante oblicua á

costa.

FACTORES CONDICIONANTES DA

MODELAXE

Climáticos Tectónicos

Litolóxicos Antrópicos

Climáticos:

En zonas cálidas e áridas non hai glaciares, nin ríos.

En zonas temperadas e chuviosas non teñen importancia nin o vento, nin as augas

torrenciais.

En zonas polares e de alta montaña predomina o ambiente glaciario.

Tectónicos e estruturais:

Os ríos tenden a circular ao longo de faias.

O levantamento do terreo fai que os ríos recobren enerxía aumentando a súa capacidade

erosiva.

Litolóxicos:

É habitual que nunha penechaira queden relevos residuais por erosión diferencial.

Na costa os materiais máis brandos xeran entrantes (ensenadas, baías…) e os máis duros

saíntes (cabos e illotes)

A modelaxe cárstica orixínase en rochas solubles (calcareas e xesos)

Antópicos

Nos noiros tentamos impedir a acción erosiva das augas de arroiada.

Canalizamos ríos e regatos e construímos diques para protexer as zonas de costa.

GRAZAS POR ATENDERME

WEBGRAFÍA

http://www.slideshare.net/adaneco/a-dinmica-externa-do-planeta http://es.slideshare.net/irenetraba/o-relevo-e-a-sa-modelaxe-18619412