diccionario shipibo 1

Upload: raul-zevallos

Post on 06-Jul-2018

290 views

Category:

Documents


3 download

TRANSCRIPT

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    1/92

      PARA EL APRENDIZAJE

    SALUDOS:

    JAKON YAMEKIRI :BUENOS DIAS

    JAKON YANTAN :BUENAS TARDES

    JAKON YAMÉ :BUENAS NOCHES.

      MIAKI JAWEKESKA IKI, NOKONJANERIKI DANIEL:COMO ESTAS, MI NOMBRE ES DANIEL

    JAONNOARIN MIA?DE DONDE ERES?

     EARIKI BETANIA JEMANKONIAYO SOY DE BETANIA.

    EARIKI DEFENSOR PUBLICO DELMINISTERIO DE JUSTICIA.SOY DEFENSOR PUBLICO DELMINISTERIO DE JUSTICIA

    EARIKI ANI JAKONA JAWEKI TENEITENGO UN PROBLEMA

    ENRA WESTIORA AINBOYORAQNQUE.TUVE RELACIONES SEXUALES CONUNA MUJER.

    JAKOPIA EA PODER JUDICAL AIN EADENUNCIANKANKE.POR ESE MOTIVO ME DENUNCIARONEN EL PODER JUDICIAL.

    MAANA QUIERO VIAJAR A IQUITOSBACHIXA EA IQUITOS AIN CAI.

    REGRESARE EL LUNES DE LASEMANA ENTRANTEEARA NATO LUNESNIN JOAITONINJOIKAI.

    TENGO HAMBRE

    EARA PIKASAI

    TIENES ALGO PARA COMER !?MIAKI PITIA IKI?

    TENGO DOS PESCADOSEARA RABÉ YAPAYA IKI

    EARIKI CHONCA RABE YAPAYATENGO DIE" PESCADOS

    QUIERO IR A PUCALLPAEARA MAI JOSHIN KAKASAI

    PERO NO TENGO DINEROIKAXBIRA EA KORIKIOMA IKI

    PERO IRE A PIE

    IKAXBIRA EN MAIN KAI CUANTO CUESTA ESTE MACHETEJAWETI KIOPIARIN NATOMACHITO?

      EL MACHETE CUESTA DOCESOLESCHONCA RABÉ SORO

    SABES CANTAR?

    MINKI BEWATI ONANA?

    QUIERO COMPRAR PANEARA PAN MOROKASAI

    VÉNDAME DOS SOLES DE PANEA RABÉ SORO COPIA PANMENIWE

    TAMBIEN VENDAME UN LITROMDE PETROLEO

    JAIXONRIBI WESTIORA LITIROPETROLEO EA MAROMAWE

    POR FAVOR LLEVAME A YARINAEA JEPE IAN EA BOWÉ

    POR CUANTO ME LLEVAS A SANJOSÉJAWETI KOPI IKI MIN EA BOAI ASAN JOSÉ

    TE LLEVO POR CINCO SOLES

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    2/92

    ENRA MIA BOAI PICHIKA SORO KOP#

    ME SIENTO MALEARA JAKOMATAMI IKI

    QUE SIENTES?MIAKI JAWEKESKATAI

    TENGO DOLOR DE CABE"EARA MAPON CHEXASAI

    TOMATE UNA PASTILLA DEDOLOCORDRALANDOLOCORDRALAN BIXON XEAWE

    PERO NO TENGO DINERO

    IKAXRIRA EA KORIKIOMA IKIYO TE DAREENRA MIA MENIA

    NOMRES DE PECES

    IPO: CARACHAMA

    BOÉ : BOQUICHICO

    YAPAN EWA :SABALO

    PICH$ : PALOMETA

    PAICHE : WAME

    PICH% : PALOMETA

    S%BALO : YAN EWA

     NOMBRE DE AVES

    PICAFLOR 

    PINO

     LORO

    BAWA

    PITSO

    PIHUICHOGALLINA

    ATAPA

    PALOMA

    XOTÒ

    COLONDRINA

    CHONO

    NOMBRE DE ANIMALES

    OCHITE : PERRO

    TIGRE: INO

    COTO MONO : ROO

    MAQUI"APA: ISOKORO

    SAJINO: JONO

    HUANGANA:

     NUTRIA

    BONSIN

    PERRO DEL MONTE

    BOCA

    AUJE

    MARI

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    3/92

    CASTELLANO ---SHIPIBO

    A, &

    & '(). : * &+- +/& 0&1& 2) 3& ')(14&15 : * +6&345 7+174 : * +6&18&/ : * &18- * 9&&&

    abajo &6. : &7&&;3&1 4 (+4 &6&ac!a abajo : & *- * '&=3)"o#$%&$ o $&'a% boca abajo : 7)0>9+aba(a%!o &.7. : 7>(4aba#)o#a% *+'+ , '49&9+aba#!ca% *+ '+ , '&&9+aba#!ca%&$ : '&@7))9+- '&@9+&6&+04 1.7. 8)084 2) 7&9)(+&/)1 &93(&/)15 '&&9+

    &6247) 1. 7.)9)(+4( 2)/ &6247) '. )+

     '4( )/ &6247) : 4 ab$ja 1.. : 6>&)1')0+)1 2) &6)&5- 18&6- 18&(&.

     N476() 2) &6)1+18404&63)/41 : >1+084() : 084(&63/9&( . 9.

    0&6)//4 4 '/37&

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    4/92

    &63((+( .9.&63((+(1) : 9+&0&)0)( . +.&0&)0)( =3) 041& 4 2) =3 7&)(& :

     7&9+&0)(0&(1) 1+;+/41&7)9) & : >7&&9+&0)(9&( . 9. : =3+=38&9+4 &0)(9&( 3 6/&045 . =3)9+ac!)o 1. 7. : 6@9+(+& 9+aco#&$ja%  . 9. : 1)9+1)( &041)9+- ()=39+&2)/&9) &2. : 6)6>

    +( &2)/&9) : ()=39+ '4)( &2)/&9) : 6)6>8&9+&2)/;&&( .9. : @049+ 1(4&9+&2)/;&&(1) : &18')9+- >18+9+A2)9(4&2)9(4 &2. C8+08>73 &2)9(4 2) : 08+08>a)$)a% . 9.a)$)a)o : (+6+&&a)$%!% . 9.&28)(+(1) &/;4 ');&

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    5/92

    9))( /41 '+)1 &24(7)0+241 : 9@1=3)&9+&24(&( . 9. : (&>&9+&24(4 1. 7. 2)/ /&6+4 +)(+4(5 : 0>(+ =3) 1) //)& ) /& )1'&/2&5 : 0&'&'+9+&24(41 : (&>9+04 &24(41 (&>&

     '4)(1) &24(41 : (&>9+&23)&(1) . 9.&23)&(1) 2) : 64&9+&23/9)(4 1.7. : 9&7+11)( &2/9)(4 : 9&7+19+&23/94 1.7. : >1+&2)(9+( .9.1)( &2)(9+24 : )19+a0a#a% .9.&&&(1) : 4(>9+&&+;& 1. 7. : '+10@

    )1')0+)1 2) &&+;& 4 +2)9++0&241 )0&19)//&4: 8314'++10&, 2) /& '+)/ '(4230+2&2 '4( )/ @0&(418+18+ : 18+18a0$!'a% . 9.&)+9&(1) : =3+ >(49+5a0!(a)o &2(+1+&&;)9) 73+0+'&/ 1. 7. : &=3+)24 &;3&1 &((+6& : * +&&;3&0&9) 1. 7. : '@(&9&+&;3&&;3&9&( .9. : 9)9+&;3&9&( )/ 13)4 : 418@ 9))9+ 418@5&;3&(2+)9) 1. 7. : 6)18@&;)(4 1. 7.

    .a( a34$%o : (>&&;3+

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    6/92

    &;38&9+&+() 1. : 83)) )/ &+() : 7&&4aj6 &. 7. : >08+&

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    7/92

     '&(& &//@ : a((a#a% . 9. &/ '+149)&(5 : 0&68&9+&//&&(1) &/ 1)( '+149)&24 : 0&69+a((6 &2. : &7&((&( . 9. : &9+- 18&9+ &/ 03)//45 : 949+ ) /& 0&6)& ) 4(7& /&9)(&/5 : 64189+ ) 1)(+)5 : =3049+ '4( /& 0+93(& 4 '4( /&1 &/;&15: 08+)189+ '4( /&1 &1&5 : '&)189+ '4( /&1 )1=3+&15 : '&)189+

    8419+&7&1+1& 1. . : 0@184&76+)9) 1. 7. : 9)&7641 &2(4 A7)(+0&A7)(+0&58a.!3a9 S. . +18>- (&08>a.!3o 1.7. : (@()64=3)10& 9+745 : (@0&&&+8a.!3o S. 7. : a.o#'o#a% . 9. : 91&7@&9+- 91@7&9+&7494&( '. )04 &7'4//&1 : 1847>4(7&(1) &7'4//& : 94187>9+- 94186&9+a."o((a% . 9.&7'4//&24 : 1847>&7'4//&(1) : 1847>9+

    &7'39&( . 9.&7'39&( /& 7&4 4 )/ 2)24 & : 7)189)9+a#aco#)a 1. . : (4a#a(0ab$'o 1.7. : =3(+0& 4@7&4@7&5&&(&

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    8/92

    4/)(1) &7+04 : 08&9+- 18@49+4/)(1) 4 )19&( &7+04 : '&1@9+2#3$( 1. 7. : @476()1 2) &+7&/)1 ) )19) 2+0): &3, /464,

    /464 7&(+4, +&&1, +&'&08), 744, 414,41484(7+;3)(4, 4)- 6+ &9)1 =3) : * @7&9+&6+&9)1 =3) : * 6+3 '404 &9)1 : 74@08&&9+03&24 &29+&'&()0)( 14/&7)9) /&1 0&6)&1 4 /&

     '&(9) 13')(+4( 2) &(+&1 041&15 : 64(>189+&'&(+)0+& 1. . : 9+9&a"$((!)o 1.7. : @'+08+(4- 19+&'/&19&(1) : 69&18&7))9+4/)(1) &'/&19&24 : 18'&9+a"(!ca% *+ '+&'/+0&( &/;4 )1')14 ) /& 04(4+//& 2) :

    7&49+

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    9/92

    &'/+0&( &/;4 )1')14 & /& 7&4 2) 2) : 7)>9+&'/+0&( +)00+4 : 08@08+9+&'/+0&( '4/4 &/ 24(14 2) : 0&'>9+&'/+0&( '3941 ')=3)41 2) 83+94 4 &08+49)) )/ 731/4 : =3+08@9+&'/+0&(1) +)00+4 : 08&08+9+&'/+0&(1) '3941 2) &08+49) '. )9+&'42)(&( . 9.&'42)(&24 : 4@'&'&&'42)(&(1) 2) : 64&9+&'424 1. 7. : 18(49+8&0)( 73 &'()9&24 :

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    10/92

    a%%a!3a% . 9.&((&;&+(1) : 6@&0&&9+

    &((&0&( . 9. 2) /& 1+) &08+=3+ 7&&4&((+6& 2) : 6>08+=3++( &;3&1 &((+6& : +@9+

     '4)( 7@1 &((+6& : =3)@&9+(4 4 &;3&1 &((+6& : (64=3+

    )24 &;3&1 &((+6& : * +&)24 &((+6& : * +&&((+7&( . 9. : ()'9+ ) 4(7& )(9+0&/5 : =3)@9+, =3)'9+&((+7&(1) )(9+0&/7)9) . =3)'9+&((40)(4 1. 7.)1')0+) 2) &((491+&9+&((3;&(1) /& '+)/5 : >91+9+

    &((3;&(1) '. )5 : 0@0&&9+&1&24 : 184+a&c$#)$% . 9. : =3)@9+&104 1. 7.

    9))( &104 2) : =3)(@19+a&$a% . 9. 6184&9+&1)&(1) : 61840&&9+a&$%%a% . 9. @0&9+&1)1+&94 1. 7. : + (9)&+ : >08&&-(9)7+1&1++&( . 9.&1++&(1) : +7& (9)9+ (9)9+5&18&(& 1. . : &(&(+&18+'& 1. . : >18'))1')0+) 2) &18+'& 4 +2)9++0&2& )

    0&19)//&4: '+9+084+ 0845&1+ &2. :

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    11/92

    &9&( . 9. : 18&9+&9&( )/ 476/+;4 & 3& 0(+&93(&5 : 4189+&9&( /41 9)9)1& : 1&9+&949&( . 9.&94(&(1) : 1&9+&3//&( . .+ : =3)>9+&37)9&( . 9.&37)9&( /)& & : =3)08>9+&37)9&( /=3+24 : @&6&9+&37)9&(1) 1)()1 ++)9)15 : 0&9+&37)948&0)( &37)9&( &/;4 =3) 1) ()'(4230) :0&&9+&37)94 1. .7 : @'&

    & &2. : 6+&3=3) 04, 9>0&(+,&83&7&1)476()1 2) &)1 ) )19) +2+0): &9&9&+, &90&('+9)(4, 0&73;4, 0&7+0)(4, 08+((+0/)1,083(4, ;&+/&, )1'@93/&, ;&//+&, ;&//4, ;&+/&,83&0&83+, 83&'&'&, /40()(4, 7&&0&(&04,7&(&0&4, 7&(+=3+&, 7&(9+, ')10&24(,

     '&;3&&, '&94. P&30&(, '&346+&, 08@&6+&,084(+186+&, 83@'&6+&, 83@1&6+&,+83+6+&, 46+&, 64')0& ')0@5) /& &49)& : 18464 6408+=3+&30&( 1. 7. : &1>0&(4&3)/& 1. . 9&9)9+&3)/&( . 9. '4( /& '4'&5 : 08+99+&3() 1. 7. : &1>

    B= b 6&6& 1. . : =3)> 6&6)&( . +. : =3)> 649+ 6&;() 1. 7.

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    12/92

    E1')0+) 2) 6&;() 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4:I18+18, '4+18+

     6&+/&( . +. : (@1&9+ 6&+/) 1. 7. : (&1@ 6& 6&4'&49+ '@49+5 '&(& '4)(1) &/ ')0845 : '@49+) /& 6&2& 7&(;)5 : =3)6&) /& 6&2& 2) : =3)6&

     6&2& 8)08& 04 )/ (394 2) /& &++//& :180&6+7+ '@49+ '@49+59)+)24 6&2&5 '3)19& : '&>&)1')0+) 2) 6&2& 4 +2)9++0&2& ) 0&19)//&4 :@(40&9& '@49+ '@49+5

     6&2)&( . 9. : 189&9+ 6&2) 6&(()( . 9. : 83@1&9+'. )9+

     6&((+;& 1. 7. : '>04, '4(> 6&((+;> 1. 7. : @+'404 '4045, '49> 6&((4 1. 7. : 08&83@)1')0+) 2) 6&((4 4 +2)9++0&24 ) 0&19)//&4

    7@4 61) 1. .2) 6&1) 3)(9) : 08+0418

    ) /& 6&1) 2) 3& 4//& : 08+  6&19&9) &29+ 6&13(& 1. . : 64/3;&( 242) 649&( 6&13(& :64'49&9+

     6&13()(4 1. 7. : 64'49&9+ 6&9&//> 1. 7. : 6&9&> 6&9@ 1. 7. '&(& 74/)( ;(&415 : 1&4

     6&9)& 1. . : 18&184 6&9)(& 1. . : 6@9)(+& 6&9+24( 1. 7. : 08+839+)1')0+) 2) 6&9+24( 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: 6+1=3+&9+, 7418408+83+9+ 08+839+5

     6&9+( . 9. : 61=3+&9+ 6&/ 1. 7. : 64@9+ 6&39+174 1. 7. : 6@49+174 6&39+&( . 9. : @18+7&9+1)( 6&39+&24 : @18+9+

     6&&4 1.7. : 7@0&184& 18>&5 6&30& 1. . : 6&18>18)1')0+)1 2) 6&30& 4 +2)9++0&2&1 )

    0&19)//&4: 46&18418 6&184185 6)6 1. 7. : 6@=3)18404 6)6)( . 9. : 18&9+ 6)6+2& 1. 7. 4 &/0484/+0&5 : 18&9+

     6)0)((4 1. 7. : 83@0&6&=3) 6)08483&18&5,18+83&(&83&104 83@(&83&1045, 83&1@&0&9+,

     18&8)18, +18, 7&&18&83)9@'+9+, 18+7&1) 7&1)5, +81)7418&7418&5, @194(4+18, 0@')9)(&4 +18+,

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    13/92

    83@7)6)(4, 7@+&&18, +18+, +18'4(4 +18+, (&4+18+,1&8&0> (&4 +18+, 18@83)'404 +18+, 18&83&()649++18+, 18&83@()18&9+ +18+, 18&83&9&084 18+,18)& (@4+18+, 9>(&'&04 18+ +18+5, +18+64.

     N476()1 2) 6) 1. 7. : =3)6@83& 642&1 1. . : 83@49+ 64;&( . +.

    2)12) /& '(4&5 : ()69+ 64/& 1. . : 9>04

     64/& ')=3)& 2) 7&9)(+&: 7+9> 64/& ')=3)& ) )/ )1947&;4 : 7+9> 64/&1 ')=3)&1 '()'&(&2&1 2)&/+7)94: 7+9>

    2) 64/& ')=3)& 7+4(7&( 64/& ')=3)& 2) '. )8&9+58&0)( 9))( 4 8&0)( 04 64/&1

     ')=3)&1 : 7+9>7&9+9))( 64/& ')=3)& ) )/ )19>7&;4 :7+9>9+

     64/&+& 1. . : 18)18 64/1& 1. . : 6>(41&- '18&

    476() 2) 64/1& ) )19) +2+0): 7408+/& 64764 1. 7. : 6>7'4

     64764&7), +91> 6408+64 1. 7. : 6>08+64 642&2414 &2

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    14/92

     64(2&24 1. 7. : =3)83, =3)83& 64(2&( . 9. : =3)83&9+ 64(2) 1. 7.

     64(2) 2) 1)7+//&1 ) 3 )19+24 :=3)18@&9+04 64(2)1 040&41: =3)7'&2) 64(2) ;(3)14 : =3)941+ 64(2) '4( 242) &;&((&( /& &1+

     64(/& 1. . 64(/& 2) '/37&1 2) &) : 7&08>

     64((&24( 1. 7. : 1>&9+ 64((&(1) : 94180>9+

     6410414 &204&9+

    4(7&(1) 641=3) +7'))9(&6/) : 6>049+ 6419)&( . +. : 18@6&9+ 649&( . 9. : '9&9+

     649&( '. )9&0&&9+ 649)//& . 9. : 649(+&

     649+0& 1. 7. : 6490& 649> 1. 7. 2) @6(+0&5 : 6494+1

     64&( . +. & /& 13')(+0+)5 : 69&18+9+

     6(&=3+& 1. . 2) ')5 : 9&7')1804

     6(&18+04 &2+ 6(+//&9) &2180&5

     637&+ 7&5 63//& 1..

    8&0)( 63//& 8&6/&24 : 04(@9+, 83@49+ 63(63 +9+&/;4 =3) 1&/) 2) &2)9(45 : 19+9+

    8&0)( 63(63 +9+ 63(63

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    15/92

    C&6)0)&( . +. : 6)839+C&6)0)(& 1. . : @1+7&180&

    2) 3 0&45 : 9@7&180& 2)/ (4 5: '@(47&180&0&6)0)(& 2) 3 (4 =3) 9+)) 13 4(+;) )/& &/93(& : '@(&(4()64

    0&6)//4 1. 7. : 6>404 0&6)//4 04(9&24 4 04(94 :7@1804(4&04 )/ 0&6)//4 )(+&24 : 6408>) )/ 0&6)//4 : 64*

    0&6)& 1. . : 7@'4 (&'+2&5 : S&9@- 7&189@2) 0&6)& )(;3+2& 4 3)(9) : 7&0841) )/ /&24 2) /& 0&6)& : 64*

    ) /& '&(9) 13')(+4( 2) /& 0&6)& : 7&*/&24 2) /& 0&6)& : 1'+

    0&64 1. 7.

    7+/+9&(5 : 0@64 '. )9+0&0&9&+64 1. 7. : 0@18+640&0+=3) 1. 7. : 04(@0&0&08&& 1. . : 6)18@0&08+764 1. 7. : 0&187'40&2& &2

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    16/92

    0&//&24 : )9184040&//&(1) : )99+

    0&//) 1. . 2) /& 0473+2&2 &9+&5 : (47'&0&7&(> 1. 7. : 7@'+0&76+&( . 9.

    '4( 49(& 041&5 : 6@)9+ '4( 49(45 : 0@7'+&9+0&76+&(1) : 7)10>9+

    0&7)//4 1.7. : 0&70840&7+//& 1. . : (&0@9+0&7+4 1. 7. : 0@(40&7+1& 1. . : 049>0&749) 1.7. : 0@(+

    )1')0+) 2) 04749) 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: 6)0>0&(+, 83140&(+, 9+'4+=3+0&414 &2180&1&0+4 1.7. : '+0&1&( . 9. : '&18=38&9+- '+7&9+

    0&1&(1) : 08&9)'. )18=3+9+0&&6(&&/ 1. 7. : 9@83&0&4 1.7.

    2) 3 /&;45 : +@ 9@) 9@)50&4)(& 1. . : 6>=3+0&46& 1. . : 83189++9+ 0&'& 1. .

    '. ) 1. . : ')180@0&'&(&> +)(+4( 2) 3 =3)/4+4 :>+

    0&'& &2180&'+(4& 1. . : @1840&'+9& 1. 7.

    2) )=3+'4 : 0@'+9&7+/+9&( : 0@'+9&

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    17/92

    0&'+9&(+ 1. 7. : 0>(+&'+(+0&'13/& 1. .

    2) 3/7+&9)5 : 0@'14(40&'93(&( . 9.

    1)( 0&'93(&24 : 6&0&&9+& 3 1&/&5, >+'4&, =36+1&1&

    476() 2)/ 0&(&04/ ) )19) +2+0): 083(40&(&08&& 1. . : '4)1')0+) 2) 0&(&08&& 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: 6)08@ +'4, 0&')'4, 7@18++'4,

     '@++'4, '&18+ '4, '18+47&+'4, 41+8+ '4'45, '4083&

    0&(&083'& 1. . : &8318476() 2) 0&(&083'& ) )19) 2+0): &;3&93(+

    0&(&83&104 1. 7. : 18+, 9&186@+18+0&(&7)/4 1. 7. : 0418&9+

    0&(;&24 : '&'&9)+)24 0&(;&24 : '&'&

    0&(;4 1.7.//);&( & 9))( 3 0&(;4 : +7+10&(&&/ 1. 7. : 7+9@

     +19+

    0&(()9) 1. . : 6&, 0@(9+(&8&0)( 3& 0&(()9)(& : 6@+9+

    0&(9& 1. . : 0@(&9&, =3(+0&0&(9/&;4 1. 7.

    ) /& 4()

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    18/92

    8&0)( 0&14 & : 0@14&9+, + +0&1849++0@9+5

    0&1'& 1. . . 7@9&'40&19)//&4 &2(40&19(&( . 9. : 0&'>8&9+0&9&83& 1. . : &@0&9&/@ 1. 7. : 08&(&18, 914=3+(4

    0&9&(&9&C&9&/&.* )1')0+) 2) 0&9@ 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4: +4+ 08@+

    0&9&(&9& 1. . 4'&0+2&2 2)/ 40)2(4 1.7. : 0418@

    0)2(4 2) /& &/93(& 1.7. : 7&@0418&0418@50)2(4 7&18& 1.7. : 0>18&7&08&+

    0)0)'+//&( . 9.

    04 0)'+//45 : >()9+0)'+//4 1.7. . >()9+, 1+'084

    2) 2+)9)15 : 18084=3++9+0)'4 1.7. : 1'4

    0&19+;4 2) 0)'4 : 1'4

    ) )/ 0)'4 : 64*0)(@7+0& 1. .8&0)( 0)(@7+0& : 7&'> &9+

    0)(6&9&& 1. . : 9'+0)(0& &2. : 408>7&

    0)(0& 2) : '&9&180)(04 1.7. : 08+=3)

    '(4+1+4&/5 : '@&9+0)(2& 1. .

    0)(2&1 : (@+0)(2&1 +&1 ) /&1 &/;&1 : 08+18'>

    0)(24 1.7. : 0>08+0)()& 1. .)1')0+) 2) 0)()& 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4: 04@&08&

    0)(+24( 1.7. , 9>&9+0)(+( . 9.

    '4( 0)(+24(5 . 9>&9+0)((&( . 9.

    0)((&( & 7)2+&1 /41 404&9+

    7)=3)50)((&( /& '3)(9& 2) . 18'49+0)((&( /41 49+

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    19/92

    =3)2&(1) 04 /& 640& 0)((&2& .=3)=3)18))9+9))( 7)2+4 0)((&241 /41 4&'4'4 '4'>5

    0408& 1. . : +@ ')=3)&5 : 18&9>

    0408+4 1. 7. : 0>08+, =3)(@1042+0+&( . 9.

    '. )+6&9+0424 1. 7. : '49>0404;)( . 9. : 608+9)9+- 69+

    04;)( '. )

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    20/92

    04/;&(1) 2) /& 1+) : 7'&+9+04/;&(1) 2)/ 0&94 '. )9&7))9+04/+6( 1. 7.: '404/+//& 1. . : 089)04/+& 1.7.

    /&(;&5 : 7&@0&83+18'4 '(4/4;&2&5 : 0&8318'4

    04/+(+4 1. 7. : 6(4(&404/7)& 1. .

    0419(3+2& '4( /& &6)&64&5 : 6>&

    04/40&( . 9 : &1@9+ & 9(&15 : 0418=39+

    04/40&( 1)9&24 )0+7& 2) : ')@1&9+04/40&( 146() : ')08+9+04/40&(1) & 9(&)1 : 0418=39+

    04/4+& 1. . : (4

    ) 4(7& 2) /)&5 : 1+> '+9&245 : 1+0@ +4/@0)45 : &7=3)10&2) 04/4( )(2) 0/&(4 : &0> '&18&2) 04/4( )(2) 4 )(2) &3/ : &0>2) 04/4( )(2) 4103(4 : &0> 418&

    04/4(&24 &2(418)83&, 74(49)4

    047&2() 1. . : 0>7&0476& 1. . : @7+08&0&9+0476&23(& 1. . : =3)7'>0476&( . 9. : 0@'49+, )18'&&9+0476&(1) : 0@'40&&9+, 0&'>9+, )18'&9+047)&047+2& 1..

    2) 0&()5 : '9+0474? A2. : +17&

    040/31+> 1. .//)&( 3& 4 3 '(40)145 & 3&040/31+> 2)++9+& : =349+

    0408& 1. .)1')0+) 2) 0408& 4 +2)9++0&2& )

    0&19)//&4:0>24( 1.7.

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    21/92

    )1')0+) 2) 0>24( 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4: 040>

    0>24( 6/&04 1.7. : +187+04230+( . 9.

    ')(14& 4 &+7&/5 : 49+04)08& =318&9+ >08&5, =318&9+04)1+4 1. .

    8&0)( 04)1+4 : >08& =318&9+ 408&504+&6/) &204+&& 1. .

    9))( 04+&& : 0>18+9+04+9) 1.7. : 04(+7&08&'&, 04184180&04184180&5, 08&184 08&1845, 08&184 +>08+6@9+, 08+=3+ 08+=35, 08=3+9&(4, 08+180&08+180&5, 83&1& 6&=3) '&'+& 83@1&5,83187&6&4, 9&'& 83+18&7&64, +83+ +83+5,

      1. .049&7+&0+> 94+0& 2)/ &+() :83)

    049&( . 9. 0&/03/&( 5: 94'>9+03)9& =3) : * (4=3+

    049)7'/&( . 9. 04 &1476(4 4 &27+(&0+> 5 : 7@&+9+049))( . 9. : *@ +9+049)19&( . 9. : =3)839+049)93(& 1..

    )19&( 739+049(& '()'. :=3+) 049(& 2) : *=3+)19&( 049(& : 089)9+

    049(&(+4 &24 +9+04)(9+( . 9.

    04)(9+(1) : @+=3+9+04)(9+(1) &/ E&;)/+4 : R+)1) J4+

    +0>8&9+ +0>8&9+504)(9+(1) ) : 6&9+=3) 1) 04+)(9) ) : *+

    04)+2&2 1. . : =3)7'>04)4 &2

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    22/92

    04(4+//& 1. . : 7&18>6+&04(4+//& );(& : 7&08)18) /& 4(+//& : 7&*

    04(49& 1. . : 180404((&/ 1.7. : 08+9/, =3)04(()094 &2189)9+04(9&( )/ 0&6)//4 & : 7@1804(49+

    04(9&( )/ 04(2> 376+0&/ & : >189)9+04(9&( )/ 04(2> 376+/+0&/ & 3 6)65:

     '>04 18@9)9+ 18@9)9+504(9&( )/ ()+//4 2) /& /);3& 2) :

     189)9+04(9&( ) )/ /&6+4 & : =3189)9+

    04(9)

    04(9&( ) )/ 7324 & : =3189)9+04(9&( ) /& 640& & : 189)9+04(9&( ) /& 7&4 4 ) )/ 2)24 & :7189)9+04(9&(9 ) /& &/;& & : 08189)9+04(9&( ) /& 4()

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    23/92

    041)( . 9. : =318)9+041)( 0419&5 ) /& 640& : 4

    )1')0+) 2) 0494 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4: >7&(44 (>45

    0494 7&08&04 1.7. : (>4(440494744 1.7. : (>404393(& 1. . : 9)=3

    0(@)4 1.7. : 7@'418&40()&( . 9. : +&9+, +7&9+

    0()&(1) 34 7+1745 : +9+0()0)( . .+ : @+9+, 18>1849+

    ) /& '4'& (&189+ 7@1 ;(3)14 2) &0845 : (&19>9+ '4( )/ 0&945 : =3)18>189+0()0)( &/ /&24 2) : +18>189+0()0)( &4(7&/7)9) '. )8&9+

    0()19& 1. . 2) &)5 : 7&18'@

    0(& 1. . : 6@=3), 6@=3)18404 2) &+7&/ 4 &) 24719+0&5 : +@0(& 2) =3)/4+4 &03@9+04 )0&9+2&2 : 08@(40(&1 : 6)18

    0(+&( . 9. : @+&9+')=3)41 &+7&/)1 4 &)11+/)19()15 : +@&9+0(+&( &+7&/)1 4 '@++0>8&9+ +0>8&9+50(+194 1.7. : =3+(1940(4&( . +.&/;3&1 )1')0+)1 2) 1&'4 4 2) (&&5 :=3)>9+0(30++0&( . 9. . 0>(41) @9+ 04(>150(30++1

    0(324 &210(3&( . .+. .9. : &18@&9+, 189&9+

    &/ 49(4 /&245 : 66&9+0(3&( &;3& . 18+9@9+

    03&2)(4 1.7. : 0>&(+4, =3(+0&03&2(&24 1.7. : '&(>, '&(>&, (@1))03&2(&93(& 1.7.: '&(>

    03@/? P(47. R)..:

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    24/92

    03@941? : &036(+( .9.

    2) '+93(& 5 : 10&9+ ',)9+036(+(1) 345 /41 49+ '4)(1) 2) 0308+//)1 : 91@49+

    0308&(& 1. . : 0408@(&0308&(+9& : 7@180418404 0408@(&0308&(&2& 1. . . @+0408&(&

    0308&(&2+9& : 7@180418404 0408@(&0308+//41 1. 7. - 0808+0&

    '&(& 9)9+

    0308+') 1.7. 08@0403)//4 1.7. : 9184

    '. )(45

    03)(2& 1. . : (+16 2) 6&/+19&5 : 0&>9+(+16+ (+16503)(4 1.7.: 7&08@03)(41 1&/+241 ) /&1 1+))1 : +08@

    03)(4 1.7. : 608+ 0&6)//3245 : 7@6+08+

    03)('4 1.7. : >(& 1&/'+0&24 2) 7&08&1 ')=3)&15 :

    (&9>2&( 03)('4 & 0&6)//4 4 '/37& ) )/ 03)('4 : (&*

    03)& 1. . : 7&@=3+ =3+503)& ')=3)& ) 3 6&((&04 :=3)9>=3++ =3+5

    03+2&24 1.7.03+2&24 =3) 4 130)2& ))94)1')0++045 : *&9))( 03+2&24 2) 1 7+174 :18&7))9+

    03+2&( . 9. 0)4/41&7)9) 4 &1+41&7)9) 5 :7=3)9+

    03+2&(1) : 18&7))9+03/&9(4 1.7. : &1803/)6(& 1. . : (>403/4 1.7. : '4=3+03/'& 1. . : >08&

     '4( 03/'& 2) : 04'+9))( 03/'& : >08&9+9))( /& 03/'& : 7&1@9+

    03/9+&( . 9. : >(49+037&0)6& 1. . : 0>7&91)83)

    )1')0+) 2) 037&0)6& 4

    +2)9++0&2& ) 0&19)//&4:7&(047&91)83) 0>7&91)83)5037&(& 1. . : 047@(++&0376& 1. .

    2) 9)0845 : 7&'>9+0376() 1. .

    2) 3 0)((45 . 7&@7&180&) /& 0376() : 7&*

    0376()(& 1. . 2) /& 0&1&5 : 184647&10&

    037'/+( . 9. . 9

    037'/+(1) 9+)7'4 )1')0++045 :1)9+

    03& 1.. : @)9+, 6&=3)&)9+0308+ 1.7. : 94>03&2& 1..

    2)/ 8476()5 : &83)91& 2) 73

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    25/92

    03&24 2)/ &63)/4 2)/ )1'414, * & : '@'&41+

    03'+14 1.7. : 04'91403(& 1.7. : '@)(+03(&0& 1.7. : 04(@0&03(&2)(4 1. 7. : (>0494(4

    =3) 31& 0&0+4)1 7@;+0&1 '&(&03(&(5: 4@& =3) 31& 0&0+4)1 '&(& 03(&(5 : 7+(04

    03(3+0) 1.7. : 4@03(& 1. . : 7&@- 91+91>

    2)/ (+45 : &83) /& 03(& 2) 3 &3)/4 4 ;&084 : 04*3& 3 49(& 2) 3& 1)(+) 2) 03(&1 2) 3(+4 : 91+91>

    03(&24 &2184(+

    039+'&( . 9. : 0>'+9+03 1.7. : 0>6+

    C8. 08

    C8&0&()(4 1.7. : 83& 9)9&+C8&0(& 1. . : 83@9+

    H&0)( 08&0(& : 83@+ &9+C8&76+(& 1. . : 047@(+C8&7310&( . 9. : 183&9+C8&0&( . 9.

    ');&24 4 2&4 ;4/')5 : 7>18&9+ '4( /& /4;+932 5: 0@189)9+08&084 1.7. : 0>08+

    )1')0+)1 2) 08&084 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: ()=3)0408+,(1940408+0>08+5 476()1 2) 08&08411&/&+7+108+1')&( . +. : 1@(+1&(+9+08+308+3 1.7. : 08)>08+4 1.7. : 08640840&( . .+ .9.

    0840&( ) )/ 731/4 & : =3+08@9+0840&( /& &/;& 049(& &/;4 =3))194(615 : 08+99+

    0849& 1. . : 83&084=3) 1.7. : 91@0&&&084(4 1.7. : 1404(4084(()&( . .+ . 9.

    084(()&( ()1+& : 6)'>9+0841& 1. . : 6>1&0849&0&6(&1 1.7. '+189>08308383&1+ 1.7. : 08>08&83&18&

    083//&=3+ 1.7. : 084&08&=3+083084 1.7. : 08>084083'&( . 9.

    04 3)(&5 : 9191+9+ 2)/ '(4'+4 2)245 : '9149+&/;4 047)19+6/)5 : >49+(39& 5: 0>049+83)145: =3)(>18&9+083'&( '. )40&09+

    083')9) 1.7. : 084'9+083'4 1.7. : 46

    ) )/ 731/45 : =3+6> ) /& &/;&5: 08+6>04 083'41 ) )/ )1'+&4 : 0&61804 083'41 ) )/ 9)1903/4 : 08404 083'41 ) /& 0&6)& : 7&6>-

    7&08404 083'41 ) /& 7&4 : 7084

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    26/92

    04 083'41 ) /& &/;& : 0808404 083'41 ) /&1 '&(9)1 7&103/+41:

     9+9))( 083'4: 469+

    083(4 1.7. : '@4)1')0+)1 2) 083(4 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: >084, 4'18083(4*;&+/& 1.7. : @(+83&

    D, 2D&/)2&/) 1.7. : 14D&9& 1. . : &;3&D&& 1. . : (&1@

    )1')0+)1 2) 2&& 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: 184(+ +0&+, @83&(+0&,>'&9&9+

    2&&( . +. . 9. : (@1&9+2&&( . 9. : 7&1&@9+

    2&&( /& +19& &: 0>(4&9+

    2&( . 9. .+ : 7)+9+2&( & /3 : 6&=39+2&( ) )/ 6/&04 : =3+=38&9+

    2&( ) )/ 731/4 04 &/;4 =3) 1) 9+(& 1 :=3+91>19+2&( ) /& 7&4 2): 7)'>9+2&( 8&08&41 &: ((&9+2&( /& 7&4: 718&049+2&( 3 ;4/') 3)(9) ) /& 1+) & : +7>189+4 2&( 4 &/0&&(5 : 6+17@9+2&(1) 34 7+1745 '&/7&2& ) /& 640&:

    =3)9@18+9+2) '()'.: *&, *&+, *&, &18, *0&, *7)&, *=3)&,*+, *&, *+, *=3+2)6)( . 9.'/&9&5 : (+69+26+/ &2189)9+, 9189)9+2)0)& 1.7. : (+17&2)0+2+( . 9. : 18+@9+

    8&6)( 2)0+2+24 : 18+@9+2)07)9(4 1.7. : (+17+94(4

    2)0+( . 9. : @9+, >+9+4 7) 2+;& : 2)24 1.7.: 7949+ 2) /& 7&45 : 7)=37)6+ 2) 7&45 : 76+ 2)/ '+)5 : 9@)7)6+ 7)+=3)5 : 7)=308++9& '3/;&(5: 7)=37&'404 /41 241 2) /& 7&4 4/37+4141 48+08&241 : 719404 /41 2)241 1)'&(&241 : 7186& 2)242+0) : 7949+

    ) )/ 2)24 : 7)*) 4(7& 2) 2)241 : 7)*2)24 2)/ 04(&4 : @'47)&7)=3)2)24 7&4( : @'47)&7)=3)2))0&( . + : '>+9+2))2)( . +. : '@(&& +9+2))2)( & : '@(&& &9+2))1& 1. . : =3)9+2)4(7&24 &2

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    27/92

    2)74+4 1.7. : 418 2)/ 749)5 : +418+ 418+5)1')0+)1 2) 2)74+4 4 +2)9++0&2&1 ) 0&19)//&4:&@, @184, 6@83&+184, 6418+18, 04=3+18, 08@7+,+9@9&9&, 77+, 7>0&'&(+, =3+(+'+, 1+7'(&, +418+,

     '&@418+ 4185, 41818&9&, 476()1 2)2)74+41 ) )19) 2+0) : 03183(+, 083//&08&=3+,7&2() 2) /& /3'3&, &03(3&.D)74(&24 &22)14 &24/)(1) 7@1 2)14 '. )9+2)9&24 &218+9+2)'4)( . 9.2)'4)( /& )0)1+2&2 2))0&(5 : '>+9+2)'41+0+4 1. .8&0)( /&1 2)'41+0+4)1 2))&(5 : '>+9+2)()08& 1. .& /& 2)()08& : 70&&4& /& 2)()08& 2) : 70&&4

    04 /& 2)()08&: 70&&42)()084 &29+2)((&7&(1) )/ 049)+24 2) 3 )&1)5 :&9110449+2)((&7&(1) 041& ')=3)&15 8&0+)24(3+24 : 1@&+9+2)((&7&(1) /=3+24 ) ')=3)& 0&9+2&2 5:18>+9+

    2)((&7&(1) 34 7+1745 ) /& '(4'+& /);3&: 18&9+2)((376&(1) 9+)((& : (4@9+2)((376) 1.7. 2) 3 6&(&045: =3)9>0&31&( 2)((376): =3)9> 67&9+8&6)( 4 130)2)( 2)((376) /)94: 18&(@+9+2)1&4(93&24 &2491&'+184042)1&;(&2&6/) &252)10&1&(1) . +. : 9@9+9+2)10&14 1.7.2&(1) 3 2)10&14 : 9@9+9+2)10&(;&( . 9.&(+&1 041&15 : 7@&8&9+2)10)2)( . +., .9. : ')91@9+2)104/4(&( . 9.2)104/4(&(1) : 7&18@9+

    8&0)( 2)104/4(&( : 7&18&8&9+2)104/4(+24 &2

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    28/92

    2)1)&( V9. : =3)9+2)1)7640&23(& 1.. 2) 3 (45 : 08'+&2)1);&08&( . 9. :'18&9+2)1);&08&(1): '+189+2)1)()2&( . 9. : 08>(49+2)1)(4//&( . 9.2)1)(4//&(1): 18()+9+2)1)(410&( . 9.2)1)(410&(1) '. )9+,08>(40449+2)1)9(&&( . 9.2)1)9(&&24 : '492)1)&+&( . 9.'. )91+9+, 18'&9+, 91'&9+8&0)( 2)1+/&(1): 18'&&9+4/)(1) 2)1+/&24 : 18'&9+2)1/+&7+)94 1.7.

    2) 9+)((&5 : 18&(@ +9+2)1/+&( .9.

    2)1/+&(1) '.)9+2)17&&( .9.2)17&&24 04 &'&(+)0+& 2) 73)(94 :7&83@2)17&&(1) : 7@180&9+, '&=39+2)17&&(1) 0474 73)(94 : 7&83@9+2)17)3&( .9. : (>(49+2)17)3&( 04 &'()9> 3)(9) &/;4 )7&4 &19+2)7419(&( .9.'. )')9+2)1'/37&( .9.&/&15 : ')7189+2)1'/37&(1) : '7)18))9+2)1'()0+4 1.7.

    //);&( & 9))( 2)1'()0+4: '08+9+2)1'()2)( .9.

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    29/92

    2)1'()2)(1) 9+)((&: (4@9+2)1'31 &2.2)1'3)1 2) : ')0&42)1'3)1 2) =3) : ')0&42)1'3)1 49(& ) : 9+52)19(+'&( .9.: '>9)9+2)19(+'&24 : '492)19(+'&(1) : '>9)0&&9+2)19(3+( .9.2)19(3+(1) '4( &00+4 2) 3 2)((376):=3940& 6+9+ =3)9>52)1)/&( .9.2)1)/&(1) : 418@ 9)9+ 418@52)1)9+( .9. : 1&&2+()00+4 1..& /& 2+()00+4 2) : '49)& /& 2+()00+4 +2+0&2& '4( (4 &((+6&

    4 6&(+2) =3) 2+()00+4? : ? : (+2+10+'3/4 1.7. : + &0&+2+104 1.7. ')2+)9) 2)/ 9&6+=3) &1&/5: ()18>2+1)9)(& 1. 9))( 4 ))(7&(1) 2) 2+1)9)(& :081849+2+1)4 1.7. : =3) 9)

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    30/92

    8&0)( 2+1')(&( : 83)9@9+2+19+94 &22+19(+63+( .9 . : 7)+9& 34 9(&1 49(4 ) 4(7& 2) 2+19(+630+> : *

     '&=3)2+)(14 &22++2+( .9. : 0@18=3)9+, 08&'@&9+ ) &(+97)9+0&5 : (6+(+9+ ) 7&9)7&9+0&15 : 91&7@&9+2++1+4 1.7. ) &(+97)9+0&5 : (6+1+48&0)( 2++1+4 ) &(+97)9+0& : 0@18=3)9+8&0)( 2++1+4 ) &(+97)9+0& : (6+(+9+2+4(0+&( .9. : '>9&9+246/&( .9. : 0@'49+, 0@949+, 9&0@949+ ) )/ 0)9(45 : 0&08>8&9+

    246/&24 ) 7)2+& 3)/9& : 83)=3246/&( /& 7&4 : 708+9+246/&(1) : 0@'40&&9+, 0&'>9+, 0@940&&9+,&9@9+, '&08>9+246/&(1) ) 7)2+4 : 83)=39+246/&(1) 4 )19&( 246/&24 ) 4(7& 2) &(04:=3)839+246/) &24 246/) : =3)189>7&246/);&( .9.246/);&(1) : &9@9+

    240)& 1.. : (41&24094( 1.7.: (>0494(4 ) 7)2+0+&5 : (>0494(424/)( .+. : 0818&9+ 3)9)7)9)5: 9141 &9+24/)( /& 04/&( & : 2)? : 9+523(4 &2

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    31/92

    )08&( ;49&1 2) ()7)2+4 ) /& 7&4 & :7)08189+)08&( ) /& /);3& : 2) 041&11)7)9+

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    32/92

    )04;)(1)/) /& 7&4 & : 7)16+&9+8&0)( )04;)( : 08+9>&9+)047+)2& 1.7. : 6>7&9+)049(&( .9.)049(&( & ')(14& 4 &+7&/5 : >049+)049(&(1) 04 49(45 : 608+9+)0408&( .9.649)//&5 : (+9+)04(&24 &2

     '4)( 4 +9(4230+( ))7& & : 0849+))7+;4 1.7. : (&8304)(9+(1) ) ))7+;4 2) : (&83&9+8&0)(1) ))7+;4 : (&839+

    9))( 0474 ))7+;4 : (&83&9+)&2&( .9.)&2&24 : 1+@)&2&(1) 1+@9+)&2&(1) '. )91+9+))(7&( .9.))(7&(1) : +19+))(7)2&2 1.. : +1 2) /& '+)/5 : >(& +1 +15)19&( 04 ))(7)2&2 ;(&) 2) /& ;&(;&9& :

    9)9> +9+3& 3 49(& 2) /&1 ))(7)2&2)1 =3) 2& 040&/&76()1 : 7+10>+1+))(74 1.7. : 1@+9&(+4))(74 &219+

    )/4=3)0)(1) '. )

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    33/92

    )1476()0)(1) : >9&9+)14(2)0)( .9. : '@6)&9+)14(2)0)(1): '&69+)130+&( .9. 04 &/;4 &;4145 : 1)(>&9+)130+&(1) : 4=39+)130+&(1) 04 041& '. )9+)130+&(1) /& 640& : =3'49+)9)&24, *& 1. : >18&)9)2)( .9. : +0@9+, 4@9+)9)2+24 &2184, 18&))0&&9+, (&>9+)))&(1) : (@47))9+)+&( .9. : 67&9+

    )+2+&( .9. : >91+9+)+32&( .+. : 647&&9+

    )+32&(1) : 83@47&&9+)4/)( .9. : 0@83&9+, 0@949+, (@049+)4/)( 047'/)9&7)9) )/ 6(&4 2) :

     6@49+)4/)( )/ 03)('4 & : (@0&83&9+)4/)(1) : 0@940&&9+- (&0>9+)=3+40&( .9.)=3+40&(1) ) '. )

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    34/92

    /=3+24 4 1>/+245 : 70849+)103'+( &: 94186@&9+)103'+( ) /& 0&(& 2) : 694186&&9+)103((+( .9.)103((+(1) )7+9+)24 14+24 : 1++9+1) '(4. : &, &94)1) &2)14(&( .9.)14(&(1) : 6&0>189+)14 '(47.P4( )14 : 9+)1')14 &2)1')13(& 1.. : =3)189>)1')9> 1.7.8&0)( )1')9> : 0@0&&9+)1'+&( .9.

    2)12) 3 )1042+9)5 : 149@9+)1'+& 1.. : 7>18&, 18&> 7&;+0&5 : 9@)7418&, 7>18&5)1'+& '. )18&9+)1'37&2)(& 1.. : 08+839+)1'37&(&9+)1=3+/& 1..:

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    35/92

    )19+& 1.7)19+(> /&(;4 (4 : 0@&)=3))1940&2& 1..2&( )1940&2& ) /&1 '&(9)1 7&103/+&1 2) :

     7&;4 1.7.: '>0404 )/ )19>7&;4 7&;(4 : @18'))194(&=3) 1.7. : 0@184, '@18&++9+)194(32&( .+. : 1.. 2)/ 9(404 ) /& 6&1)5 : 67&

     '4( /& )9)1+> )(9+0&/: =3)*)9)(+4( 1.7.146() )/ )9)(+4( : (&*)9(&)( .9. : 1+839+

    2) (&5 : 718&9+)9(&)( &3)/4 2) /& 640& 2) 3 ')5 :

     

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    36/92

    F, 

    & 9)7'+&/2& 1.. : 1@&476() 2) /&2& ) )19) +2+0) : '&'&+//&&/1)9) 1.7. 2) 4 04 &/1)9) : 83((189+&/9& 1..8&0)( &/9& : '+189+&/9&( .+. : 6+17@9+, 7&180@9+, '+189+ 73084 942&&5 : 4086+()1 7&180@9+7&10@9+5&;4 1.7. : 08&83@ &/ 0&94 2)/ &;3&5: 7@4&;414 &2) )19&24 &;414, 130+4 87)24 : 1)(>&9&17& 1.7. : 418, 7&83@418+ ) 4(7& 2) ;&+/@5 : 4189)9)

    )1')0+)1 2) &9&17& 2) +2)9++0&2&1 )0&19)//&4:0&7@, +0&7&, +0&(&+(4, +83&0&&(24 1.7. : 7+18&(+& 1.. : @91&'494 '>945&(7&0+& 1.. : (4&1&04 1.7: 91+17@&19+2+&( .9. : 0&4 )(7)9&24 : 6@9&

    )(40+2&2 1.: 1+@)(4( &29+

     '4)(1) ) +/& : 9++/4 1.7.1+ +/4 : =394, 1894+/324 &2

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    37/92

    /)7& 1.. : >04/)7414 &2

     '4)(1) /)7414: 608&9+/4=3+&9+4(7&(1) '. )184((4 1.7. 2) /+6(45 : ')180@ 2) '&9&/4)15 : (44(9&/)0)( .9. : 0>18+&9+>14(4 1.7. : 1'4(4494 1.. : 0@&91)0&, 94

    (&;&9) &294()

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    38/92

    4/)(1) 7@1 3)(9) '. )9+3)(9)7)9) &2. : 04183)(& 1.7. : 7>0&8&0)( 3)(& : 6&0>189+8&0)( 3)(& &/ 2&( & /3 : 0&79+8&0)( 3)(& &/ 2))0&( : 0&79+8&0)( 3)(& &/ /)&9&( &/;4: 0&79+ =3) 49+)) 3)(& : >17&3/;3(&( .+. 6(+9+ ()')9+2&1 )0)15 : 83)18@9+8&0)( 3/;3(&( : 6(+&9+37&( .+. : 9+9+, (>7) 9+9+30+4&7)94 1.7.) 30+4&7+)94 : '+1830+4&( .+.30+4&24 : '+1832&( .9.

    04/4+&, 3 0&1)(+4, 3 '3)6/4 4 3& 0+32&25: 9&3964/+19& 1.7. : '+(>9& 91+&+ '+(>9&5

    G, ;

    G&//+& 1..: @9&'& 9&'& &83+)1')0+)1 2) ;&//+& 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: @+&9&'&, 0>1'4&9&'&,08>180&&9&'&, 7@91+&9&'&, >74&9&'&,1)1&9&'&, 9)187&9&'& @9&'&5;&//+&4 1.7. : '404104;&//+)(4 1.7. : @9&'& 18>64 18>645;&//4 1.7. : @9&'&, @9&'&6))

    ;&7+9&& 1.. : @7&=3+(+;&&( . 9. .+. : 0&@9+, 7&839+;&&1 1..9))( ;&&1 2) 047)( : 9474476()1 2) ;&(&1 ) )19) 2+0):7&18&04 93345, '30&;&(&, 18&(&(&;&(& (41&2& 1.. : +045 : 83);&1)41& 1. : 0@1+41&, 4(@18+;&14/+& 1. . : 0&1>(+&;&19&( .9.

    ;&19&24 : '@4;&9)&( . +. 71849+;&94 1.7. : 7+1894;194 7491 1.7. : &83@'&;&+/@ 1.7. : 9)9)1')0+)1 2) ;&+/@ 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: 6@=3)4&, 08+=3+, 949)4,0>7& 9)9, J&1> 9)9, 184 9)9, &83&9)9 9)95476()1 2) ;&+/&)1 ) )19) +2+0) :;&+/& 0&(+0)(4, '30&/4(4.

    G&+/@ 0&(+0)(4 1.7. : 18>184;&+49& 1. : @83&+;)7+( .+. : +9+, 18++9+ 2) 24/4(5 : 7)9119+ 2) 24/4(5 : 7)9119+;)+9&/)1 1.7.) /41 ;)+9&/)1 )>7)41 : 08+*;)+9&/)1 '(4936)(&9)1 2) /& 8)76(& '.);46+)(4 1.7. : @'4;4/42(+& 1.. : 08>4)1')0+)1 2) ;4/42(+& 4 +2)9++0&2&1) 0&19)//&4: 8310844, 7@+0844,&0>0844 08>45

    ;4/') 1.7.2&( ;4/') & : 97&9)

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    39/92

    2&( ;4/') ) /& 640& : =3)99+2&( ;4/') ) /& /);3& & : 189+2&( ;4/') ) /& 1+) & : +08>189+2&( ;4/') '&(& =3)6(&( 83)14 ) )/ 731/4 &:=3+7>189+()0+6+( ;4/') ) /& 1+) : 08418++9+;4/')&( .9 : 08>18&9+, 97&9+ 9+(&245 : 91@0&9+'. )189+

    ;4/')&( /& 0&6)& 2) : 7&08>189+;4/')&(1) : 91@0&0&&9+;4/')&(1) 4/&15 (3+241&7)9) 049(& :08&0&18 &9+;4/')&(1) 4/&15 (3+241&7)9) : 08&0@18 +9+;4/')&(1) 049(& &/;4: 084189+;4/')&(1) ) /& /);3& : 4;(+)9& 1.. 2) /& 9+)((&5 : 084';(+//4 1.7. : 08@7'4)1')0+)1 2) ;(+//4 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: '49>08&7'4, 18+(08&7'4

    08@7'45, 189+;(+;4 1.7. : =3+(04;(+') 1.. : =3+('+)19&( 04 /& ;(+') : =3+('++ +9+;(+1 &2(48&0)( ;(+1 : 0>(4&9+4/)(1) ;(+1 : 0>(49+3)/94 ;(+1 : 7&18@;(+9&( .+. 2&24 &+145 : 1&+9+2)74+45 1+ &(9+03/&( '&/&6(&1 : 1&+9+

    '. ) +9+;(+9&( & : 83@4&9+;(414( 1.7. : =3)189> 2) 3& 0+(03)()0+&5 : (&19>;(3)14 &2;(3'4 1.7. : 0>(4'4, 946> 2) ')0)0+//415 : 1&4(7&(1) ;(3'4 2) 041&1 ) /4 &/94 :

     6>049+;(3'41 )94/+;3+19+041 ) )/D+00+4&(+4 18+'+64: 6>08+64, 0@18+64,

    04++64, '18=3+64, 189)64, 18'+64.M+)76(41 2) ;(3'41 )94/+;19+0&1 ))/ 2+00+&(+4 18+'+64: &783&0&,&79&74, &704, 0@7'&, 0>0&7),83+9494, 7@4, '(4, @04&, @7+&83&

     N476()1 2) ;(3'41 )94/+;19+0&1 47+)76(41 2) 2+0841 ;(3'41 ) )19)+2+0): &7&83&0&, &7)93(), 6408+64,0&0&9&+64, 0&7'&, 0&18+64, 0&18+64&4,040&7&, 04+64, 83+9494, 7&911,7&4(3&, '+(4, '+1=3+4, 18)9)64,

    18+'+64, &;3&, &7+&83&;3&6& 1.. : 18)@

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    40/92

    (394 047)19+6/) 2 )/& ;3&6& : 18)@)1')0+) 2) ;3&6& 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4: 9+(394 2) /& ;3&6& 1+/)19(): 83+180>9+;3&0&7&4 1.7. : 18&83@

    ;3&0&7&4 7&08&04

    )1')0+) 2) ;3&0&7&4 4 +2)9++0&2&1) 0&19)//&4: 0&, 0@&

    ;3&0&7&4 7&08&04 1.7. : 0@&(44(>45

    ;3&/4 1.7. : ;3&7& 1.. : )'18

    )1')0+) 2) ;3&7& 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4: 0&6>(++7'+9+;3&4 1.7. : 83@+(&49+;3&(&'4 1.7. : 69+, 83&(@'4

    ;3&(2&( .9. : 6184&9+, &9+, 918)&9+ 0)/4141&7)9)5 : 7=3)9+;3&(2&( '. )'&(&9&,1404(4, '&(@9& '&(@9&5;3+)4 2) 1)2& 1.7. : 6@83&'&(&9& '&(@9&5;3+)4 7&&& 1.7. : 0&917'&(&9&'&(@9&5;3+&( .+.;3+&( )/ 4

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    41/92

    8&/04 1.7. : 9)98&//&( .9. : 7(&9+8&7&0& 1.. : &7@0&, 83)>9+8&76() 1..9))( 8&76() : '+9 9+ '9+5, 9+8&(94 &29+ 7)2+&9) 7&/2+0+> 0&((&1')45 :

     647@9+8)08+&(1) 04 &00+> 2) 0418>9+ :0>1847))9+8)2)( .+ .: '>&9+8)2+42) 1.. : &9+8)76(& 1.. 2)/ /4(4 9>7+5 : 9>18&8)08+( .9.8)08+( '. )0& 2)/ '&2()5 : '& ) /& )5 : (+7&4 7&4(5 : 08+8)(7&4 2)/ &63)/4 2)/ )1'414, *& :

     '@'&41+8)(7&4, *& 1. 2)/ 7+174 1)45 : 8391& 2)/ 1)4 4'3)1945 : '>+ 7)4(5 : 0848)(7414 &20&, 9@83+8+)/4 1.7. : +(48+)(6& 1. . )()2&2)(&5 : 18+)1')0+)1 2) 8+)(6& 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: 0>184(+ 7&91>9+, 83@1+,+47)91+1, 7@=3+0&18'@7418&,08&18>&9&7&'(+ 7>18& 7>18&5,0&18+7)91+1 18+ 18+5

    476() 2) 8+)(6& ) )19) 2+0): '+(+'+(+8+)(6& /3+1& 1.. : (+7>++9+8;&24 1.7. : 9@0&8+;4 1.7. : 046+7+8+;3)(& 1.. : 04

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    42/92

    8+14840+&( .9. : 08+(9+840+04 1.7.2) 840+04 /&(;4 : ())7=3) )/ 84+04 : ()*844584(& 1.. : >(&84(&(+4 1.7. 2) ()/4(& &0&+

    84(04 1.7. : 83+9@ 7)4(5 : +08+9+) /& '39& 13')(+4( 2) 3 84(0> : 04*84(7+;& 1..84(7+;&1 =3) +) ) 3 @(64/ : 64)1')0+)1 2) 84(7+;& 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: 64@08&+, 0&(>08)7'&,8314044, +'+1+(44H4(=3+//& 1.. 2) /41 @(64/)15 : 08@'&9&84((4(+&( .9. : 41@&9+841'+9&/ 1.7. : >1'9&(4, (@4184648419&/ 1.7. : 49(4849)/ 1.7. : 49(484 &2. : (@7& )9 (@7&584 2+& : (@7& )9 (@7&5

    83&0&1.. : @18&, 7&(@1883&0&' 1.7. : 83&0@'483&83& 1.. : 18>9&83&83&1&'& 1.. : 6>)&9+83&+(& '+1804 1.7. : 83)1+& +1&583&+(3(4 1.7. : 83@+(4(483&763(3184 1.7. : 83+18&83&'&&83@'&583&0&83+ 1.7. : 7@)0&83&83&;&& 1. .: @83&)1')0+)1 2) 84;4 4 +2)9++0&2&1 )

    0&19)//&4 : 0>(40&'&, 4180&'& 0@'&583)04 &2

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    43/92

    &045 : @04 0&+2&25 : =3+ ) )/ +9)(+4(5 : @=3++, &1 ) /& 9+)((&5 : 7&=3 ) 3 @(64/5 : =3+9+8&0)( 83)04 ) /& 4()

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    44/92

     '4)(1) 4 )19&( +0/+&24 : =3)180@9++0>7424 &2 +19+9)9>5+)(+4( &204+94+0&( .9. : 7>0&&9++9('+24 &2++)(4 1.7. : )5+18'+;4 1.7. : )=37&1) 7&15 :=3+18>(394 2)/ +18'+;4 : )=37&1)7&15+1/& 1.. '. )

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    45/92

    +1(&)/+9& 1.7. : 1&(&+(+9& 7+)76(4 2) /& 1)09& 2) /41 +1(&)/+9&15 :94>=3)++13/& 1..: 6>&+9&/+& 1.. : +9@(+&+9&/+&4 &2

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    46/92

    04 8&08&5 : 9@&9+ ) /& 13')(+0+) 13')(+4(5 : 0&08@189+'. )45/&;&(94 );(4 1.7.: 9)(=3)/&;4 1.7. : +@, /&;(+7)&( .+. : 6)>9+/&;3& 1.. : +@, (4, @+7494(4749>(45/&& 1.. : 91@91+9@184 '&(& &('5 : 9@9+9&184/&&( .9. ;(+94 &;3245 : 1+> +9+/&&( /)08& & 6/&04 )1')0+045 :@83&&9+/@'+ 1.7.: (&'1/&'4 1.7.

    2&( /&'4 ) /& 640& &: =3)9@18&9+2&(1) 34 7+1745 /&'4 ) /& 640& :=3)9@18+9+/&(;&( .9./&(;&(1) : +91&'+9+/&9& 1.. : (@9&/&9) 1.7. : 0@40846)'4/&9+24 1.7. 2)/ 04(&>5 : 9&0@18+9+/@9+;4 1.7. : (+18=39+2&( /@9+;4 & : (+18=3+9+

    /&9 1.7. : (&9 9+/&&( ) /&1 '&(9)1 7&103/+&1 &: 9+/&&( /& 640& &: 9+, =3)08>9+/&&( &/ 0&(& 2) : 6)08>9+/&&( /& &/;& & : 08+08>9+/&&( /&1 7&41 2) : 7)08>9+/&&( /41 '+)1 2) : 9@0849+

    /&&( '4( )/ )9)(+4( : (&08>9+/&&(1) : 084=39+

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    47/92

    /&&(1) /& 640& : '4 '>'45/))( .9. : =3(+0& >4&9+1&6)( /))(: =3(+0& >4&9+/);&& 1.. : 6'4=3)2&( 04 /);&&1 : 6'49+/);9+74 &29+8&0)( /)&9&(1) 84180&&9+/)&9&( /& 7&4 4 &/;4 &;&((&245 )&2)7@ 4 1)&/ : 1&@9+/)&9&( & 3 +45 '4( /& 7&4 4 04/& 7&4 : 783)9+/)&9&( )/ /&6+4 13')(+4( 2) : =3)180@9+/)&9&( )/ /&6+4 13')(+4( 2) 1 7+174 :=3)180@9+/)&9&( /& 04/& 4 /& &/;& 2) : 91+199+/)&9&( /& 7&263/& +)(+4( 2) : 04@+9+/)&9&( /& '+)(& & : =3+83@9+/)&9&( /41 2)241 & 3& ')(14&5 :7)83@9+/)&9&( 14/)(& 2) 0&1&5 : +83@9+/)&9&(1) : 83&=39+/) 1.. : )1

    /))2& 1.. : 74@9+& (49+ ) )/ +9)(+4( 5 : @149+ (49&245 : 1>&9+)/ 0&6)//4 2) /& 04(4+//&5 : 7&83@19+/+7'+&( /& 640& & : =383+9+/+7'+&( /& 7&/)& 2) : 18&6@&9+/+7'+&( /&1 8)0)1 2) '. )

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    48/92

    /+7'+4 2) &26&94 6&9>5, 7>74/+1+&( .9./+1+&( /& =3+1=3)9+/+14 &21/42414 &2 '(4/4;&2&5 : 0&8318'4/47& ')=3)& 2) 9+)((& : 7@+7&94/476(+ 1.. : 4/476(+0)1 ')=3)&1 ) )/ &4 : 08+18)1')0+) 2) /476(+ 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4: '>0418&9)/474 1.7. : 0@184) )/ /474 : ')*

    /4(4 1.7. : 6@83&)1')0+)1 2) /4(4 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: 0>(46&83&, ()189)6&83&,18>7+6&83&, 9&08&6&83&6@83&5, 6&83@ )83&, 6@83&()18+,

     6+7=3)4, 0&@ )83&, 9>7+/4(4 7&08&04 1.7. : 6@83&(44 (>45/4(47+03& 1.7. : '+91>7'+9+/41 '(4. : 2)1749&245 : 4& =3 /3;&( ? : 18) (&0@9+ >18)5/3)1 1.7. : (>+1)9)/3'3& 1.. : 18>4/3'3& (4/319(414 &2

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    49/92

    476() 2) //&&(&08+ ) )19) 2+0) :08+308+3//&) 1.. : 08@6+//);&( .+. : 40>9+ &/ 747)94 +&/ 2) /& +2&5 : ()619+ 8&19& )/ 94')5 : ()619+//);&( 8&19& /& 0376() 2) 3 0)((45 :7&619+//)&( .9. : 6>08+&9+ 2) 8+/45 : &19>&9+()0+'+)9) &045 : 9&9+, 91&9+//)&(1) : 6>0849+//)&(1) 2) '. ) 2) 8+/45 : &19> 8&19& )/ 94')5 : 617+

    //)4 2) : 6>084//)&( .9. : 6>9+ & 84(0&7&9+&/;4 )3)/94 ) )/ )19+245 : 64&9+')(14& 4 &+7&/5 : 49+//&/4 : 6>=3+//4(&( .9. : 649+, 839+& '394 2) //4(&( : 83+0@1)19&( & '394 2) //4(&( : 83+0@19+

    //4(+=3)&( .+.=3) //4(+=3)& : 0@18&//4(>, *& &2 : 0@18&9+//4)( .+. : >+ 69+

    M, 7

    7&0&& 1.. : 8347&08)9&4 1.7.2&( 7&08)9&41 & : ((&9+

    2&( 3 7&08)9&4 & 3& 0&4&5 ) )/ 0&94 :+(9+7&08)9) 1.7. : 7&08947&08)9)&( .9. : ((&9+7&08 1.7. : 831418+4 18457&084 1.7. : 6)7&0830&( .9. : 08@0&9+ ) /& &(+ & 5 : ()08189+7& ) )/ 03)('4 &5 : (&08@9+7&0830&24 : 08&0@, 7418+

    7&0830&(1) '. )4418+7&2(+;3)(& 1.. : =3+7&2(3;&2& 1..) /& 7&2(3;&2& : &7=3+(+184047&23(&( .9. .+. 8&19& 9))( 04/4( &7&(+//)945 : 949>9+(39&15 : 94 9419&245 : 946@7&6+

    7&/0(+&24, *& &2+9+7&7&/2)0+( .9. : 7&9+, (&7&9+7&/2+94 &2+9+7&7&/)9& 1.. : 64@9+, 7&(9&7&/)9 1.7. : 64@9+7&/)& 1.. : 7&18, 18>6+036+)(94 2) 7&/)&1 : 7&18036(+(1) 4 )19&( 036+)(94 2) 7&/)&1 :7&189+)1')0+) 2) 7&/)& 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4: 0&'

    7&/+0+414 &2

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    50/92

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    51/92

    7&9))( '. )1&, 7&'@08+7&'&(&9) 1.7. : 9@7&18&0&7@=3+& 1.. : 7@=3+& 2) 041)( 5 : 08>'& =318)9+ 7@=3+&

    7@=3+&57&=3+1&'& 1.7. : 147&=3+1&'& S.7 : 7&=3+1&'& 7&08&04 1.7. : 14(44 (>457&(&0&& 1.. : 18@+7&(&4 1.7(4 7&(&4 : 7&(@&7&(&4 1.7. : 0@1847&(0& 1.. : 7@(&0&7&(0&( .9.7&(0&( /& '+)/ & : >91+&9+

    7&(08& 1..0&9&( ) 3& 7&(08& 9'+0& '&(& =3) );&08+=3+(& 2)/ 0+)/4 : 7>(47&18&+9+ 8&0)( 3&7&(08& 9'+0& &047'&&2&2 2) 3& (42& :7&18@+9+)1')0+) 2) 7&(08& 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4 : 7&18@+0&7&(0&8( .+. : 7@(&08&9+7&(08&(1) : 0@9+7&(08+9&( .9.7&(08+9&(1) : 83)0@9+, 1+83@9+

    7&()&( .9.7&()&(1) : 6)>19+7&()&(1) ')(14&5 : '&9+7&()&(1) ')5 : '&9+7&()4 1.7. 1)9+( 7&()41 : 6)>19+7&(+24 1.7. : 6) '49)0+&/5 : 69&7&(+)(4 1.7. : 7@(+)(47&(+'41& 1.. : ')7')1')0+)1 2) 7&(+'41& 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4 : 14, &83@')7'),

     0847&(+=3+9& 1.. : 7>947&(4& (=3+7&(9+//& .9. : 08@0&9+7&(9+//4 1.7. : 7@(&9+0847&(9 ')10&24( 1.7. : 914=3(47@1 &2. : &18>, 6)6>6+()1, * 08&,08&, *(+6& ) &(+979+0&15 : &7@)/ 7@1 : 6)6>6+()17@1 4 7)41 : * 6+(&7&1 =3) : 6)6>6+()14 7&1 : *6+, *()13 '404 4 &/;4 7@1 : *08&7&1&

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    52/92

    7)08& 1.. : 708&)1')0+) 2) 7)08& 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4 : (>(+9+72&4 1.7. : 7@18+7&94 7&9>57)2+&408) 1.. . &7 '408+04 &75& /& 7)2+&408) : &7 '408+04 &7)57)2+0&7)94 1.7. )9(&24 2)/ '&/4 1&;()5 : 6)04) 7)2+4 2) : &'4) 3 '394 7)2+4 : )1

     '4( )/ 7)2+4 : &* '4( )/ 7)2+4 2) : '408+047)2+42& 1.7.&/ 7)2+42& : 6@(+ 7&=3)9+& 6@(+51)( 7)2+42& : 6@(+ 7&9+ 6@(+57)2+( .9. : 94'>9+7)2(414 &29+7)9)( /& 7&4 ) : 7)9+7)9)( /& 7&4 73 &2)9(4 : 7)=3+9+7)9)(1) :

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    53/92

    467)0/&( .9. : 71049+ 04 &'&08&(&7&5 : 7)9+6)6+2& )(7)9&2&5 : 6)@189+7)0/&(1) 3 )/)7)94 04 49(45 : 7)10>9+7)=3+&( .9. : >18+9+7)=3+4 &2&18+7 '(4. P)(1. : )&& 7 : )&7+ &29474 '(4. P41. : >047& *&57+4') &2

    7+(&( .9. .+. : 49+ ++7))9+7+1& 1.. : 71&

    7+1)(&6/) &2&18+7+1)(+04(2+414 &26)04

     '4( /& 7+9&2 2) : '408++047+9&&( .9. : >7)(&9+7+94 1.7. : 74@9+& 474&( .+.74&(1) 2) : +08@9+7484 1.7. : 74, (@'4+7483&1& 83@1&5, +1> 083&, 184

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    54/92

    476()1 2) 7441 ) )19) 2+0):0&18&0318+//4, 0494, 0494744, 084(4, (&+/),/)40+94, 7&08, 7&=3+1&'&, 73173=3),

     '+08+04, '+08, '30&83&'&, 9+9744 6/&04 1. 7. : 18418+4744 (&+/)0+94 1.7. : 83@1&749) 1. 7. : + +7'))9(&6/)5 : 7&18749)(& 3 '404 2)1') 1.7. : 91&7@4(7&( 3 749> 2) 04&1 '&()0+2&1 :

     6>04&9+74=3)&( .+. : (1849+74(&2& 1.. : 9+

    74(2)23(& 1.. : &91874(2)( .9. : &91874(2)( /& 7&4 2) : 7&9)189+74(2)(1) : @9)18))9+74(2)(1) /& 7&4 : 7&9)187))9+74(2+24 : &91874()9> 1.7. 184@9))( 3 74()9> : 184@9+74( 1.7.9)/& //&7&2& 74( : 74(084'&74(+( . +. 7&83@9+

    942415 : =3)>9+7410& (39)(&5 1.. : 9+, 9@18=3)9+74)( '. )73084 &2 1.. ) 7&9)7&9+0&5 : 7>(49+'+(+0&1+473/9+'/+0&( .9. ) 7&9)7@9+0&5: 7>(49+'+(+0&9+73/9+'/+0&( 37)(4 )1')0++045 '4( : @9+73//&0& 1.7. : 1+7>)1')0+)1 2) 73//&0& 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4 : 7>0&18+74, '4'>18+74,18&18+74, 18&83)18+74,

    18+7>573//+( .9.73//+(1) :

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    55/92

    7103/4 1.7. 2) /& '+)(&5 : 83'404 2)/ 4182) 731/4 64+94 : =3+712) 731/4 04(94 : =31942) 731/4 832+24 : =3+18'2) 731/4 /&7'+4 : =3+2) 731/4 );(4 : =3+8312) 731/4 ')/&24 : =3187)2) 731/4 (;+24 : =3+0>182) 731/4 94(0+24 : =3+>182) 731/4 )//324 : =31'4) )/ 731/4 : =3+*

     '&(9) 13')(+4( 2)/ 731/4 : =318+')0& ')0@5

    1+ 731/4 : =39473173=3) 1.7. : ((4)1')0+) 2) 73173=3) 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4 : 4(+(4 ((4573934 &2, *6+, =3+=3, 18&7&, *4(&

     N,

    &0&&0& 1.. : 7@18)(44 (>45&0)( .+. : '+0>9+&0+24 2) /& 7+17& 7&2() : 182) &/;&1 /&0&1 4 2)/;&2&1 : 911'&) /&1 &/;&1 : 08+*

     '&(9) 13')(+4( 2) /& &/;& : 08184')0& ')0@5 '4)( '. )9&+) 1..) /& +) : 6@=3)9+&+4, *& 1. : 6@=3)

    +/);9+74, *&5 : 18>1846&=3)4 &2. : *7&, *&7&

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    56/92

    ()1'3)19& );&9+&5 : +0@7&4? : *7&+408) 1.. : &7& )14 2) /&1 40) 2) /& 408) : &7 6@1+2) 408) : &78&0)(1) 2) 408) : &79+

     '4( /& 408), 73 9&(2) : &9@ 6&1+942& /& 408) : * 18+476() 1.7. : , 0@9), 0>9&, 83@4, 83)180&+1,83)18@1&7&, 831&, +6&, +6+, +7&, +7+, +(+6+(&, 7@4,7@(&, 7&(&, 7&, 4', 4(+6+&, 419@=3+&, ')&, =3&,=3+08(+7+&, (@4(&, (&=3(+, (+60&, (64(&, ('40&,

    (4@0&6+, (>&, (4>6)&, (>(&, (>1&, (>1+&, (41(&,(417+(&, (4190&, 1@7&, 1@94(&6+, 1@(&, 1+0>9+&,141@&, 4(@9&4(2)19) 1.7.: >(+9+19+4(9) 1.7.: >(+9+&/ 4(9) : 08+'=3+

     N4(9) A7)(+0& 1.7. : N>(+9+ A7(+0&A7)(+0&541 '(4. P)(1. : 4&41419(41 '(4. P)(1. : 4&& 41419(41 : 4&

    4)2&2 1..1+ 4)2&2 : 9+536) 1.. : 0436)1 : 08>7&36/&24 &2(436/&( .9.)19&( 36/&24 : 08>&79+36/&(1) : 04+94, 83149+36/&(1) 04 4103(+2&2 2) 94(7)9& : &70&936/&(1) /& +19& : 6)0>9+

    30& 1.. : 9184324 1.7. : 9>04

    94(0+24 04 3241 : 71043)(& 1.. : 6&6@ )83&3)19(4 &2+9+ +9+46+1'4 1.7. : 46+1'446

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    57/92

    424 1.7. : '&6=3+) )/ 424 : '&*4( .9. : +0@9+4049)18)) )/ 476/+;4 : 4*47++'49)9) &2 1..8&0)( 3& 4')(&0+4 =3+(3(;+0& ) /&0&+2&2 &6247+&/ 2) : '>9)9+4')(&( .9.4')(&( & 3 '&0+)9)5 : '>9)9+4')(&( & 3& 7308&08& &24/)10)9)504(9@24/) )/ 0/94(+1 : )9+1)( 4')(&2& 7308&08& &24/)10)9)5

     '&(& 04(9&( )/ 0/94(+1 : 49+ 0&9& (4 6+(+1+9+

    ) +/&5 : 9+4(2)&( .+. : '>91+9+4(2)&(1) : '4919+4()(;&4 1.7. 1)3&/ )7)+45 : 186+4(+)9) 1.7. : 6@(+ '049&+ 6@(+5, 19+

    4(+;) 1.72) =3 /3;&( 2) 4(+;)? : (+4(4'24/& 1.. : 1044(9+;& 1.. : 7>)4(3;& 1..476() 2) 4(3;& ) )19) 2+0): 6&30&4(3)/4 1.7. : 618'+410+/&( .+.

    '&(&24 5 : 6469+ '4( /&1 )1'&/2&15 : ')0>9+

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    58/92

    8&0)( 410+/&( 0&4&5 ) )/ &;3& : ')0>9+4103()0)( .+. .9. : &79+4103(+2&2 1. . : &7 2) 3 2& 36/&24 1476(45 : >9&414 1.7. : >14414 84(7+;3)(4 : 18@)494(4;4 1.7. : 08&6@+4 45, >94(40449(4 &2=3)49(41 2) 3& 7+17& )1')0+)5 : 0&644&( .+. : 7)0>9+4)'+=3+ '@;+& 1.. : '@

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    59/92

    )1')0+)1 2) '&/47& 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: 618')9404, 0>180408+,04180>18946+, +18

     '&/47)9& 1.. : '+08@ '&/4 1&;() 1.7. : 1..)19&( 04 '&/'+9&0+> ) )/ 4 ) 3 2)9)(7+&247103/4 : ) )/ 6(&4 : '499+

     '&/9& 1.. : '@(&9&+ '&7&0&(+ 1.. : 7&'>9+ '&7'&+//& 1.. : 08+9>9+ '4)(1) '&7'&+//&5 : 08+9>9+ '& 1.7. : '@&8&0)( '& : '@&8&9+

     '& 2) &(64/ 1. 7. : '&> '&&/ 1. 7. : 6>&7+18=3+ '&;3&& 1.. : 0>7&)1')0+)1 2) '&;3&& 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: @+047&, 08@184047&, 1)047&,

    184(>047& 07&5 '&;3&& 7&08&04 1.. : 0>7&(44 (>45 '&9&/4)1 1.7. : 08+@(&189+ '&9)> 1.7. : '@9+4 '&& 1.. : 7@=3) '&& 047 : 11)7&=3) 7@=3)5)1')0+)1 2) '&& 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4 : 0>+'&08&7&=3), 0&,0>0408@+, 0808+, 084, 0846&=3), 08'+, '&,83@&9&, 8391&, +, 08+41+, 084,@08+, >18&, '@'&, '@'&41+, '+@, '+&0@,

     '>+, (@084, (&>1, (&>1&+64, 99&,99&418&, 91@6), @&.

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    60/92

     N476()1 2) '&(+)9)1 ) )19) 2+0) :&63)/4, &, &9)'&1&24, 6+1&63)/4, *&, 6+1+)94,*&, 03&2+4, *&, 8)(7&4, *&, 8+/+245 : 66&9+2& 4 2+&15 : 83+>9+730841 4 3& 7&1&5 : 64@9+8&0)( '&1&( 2) 0)(0& : =3)1&9+8&0)( '&1&( 2) 3 /3;&( & 49(4 : 9@18=3)9+

     '&1&( & 34 &/0&&245 : (&89+ '&1&( ) /& 7+17& 2+()00+4 & : (&839+

     '&1&( /& 408) : &79+ '&1&( '4( )0+7& 2) /& 0&6)0)(& 2) : 7&9&9+ '&1&( =3 041& 4 2) =3 7&)(& : 9+ '&194 1.7. : '@194

     '&194( 1.7. : '&19>(4 '&9& 1.. : 9@) 2) =3)/4+45 : 9&(18'+04 '&9&1 2)/&9)(&1 04(9& 4/37+41&1 4 8+08&2&1 : 7194) /& '&9& 2) : =3+*) /& '&9& 2)/&9)(& : 7)*) /&1 '&9&1 2) +1)0941 : 7)*

     '&9&1 2) +1)0941 : 76+ '&9&/)&( .+. &/ )&2&(1)5 : >91+9+

     '&904 1.7. :

    )1')0+)1 2) '&94 4 +2)9++0&1& )0&19)//&4: 83&@&, 1844, 4>5 '&9(+& 1.. : 7@+ '&9(> 1.7. : '@94(4 '&30&( 1.7. : 104)1')0+)1 2) '&30&( 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: 08@&, 0818)+104,7&@+104, =3+=3+104, 9@83&+04,@83&+104 1045, 7@18)08&08+

     '&30&( 7&08&04 1.7. : 104(44 (>45 '&3)83&

     '&4 1.. 24719+045 : 0>(404(4

     '&4 2)/ 749) 1.7. : 0>184, 7+0@(&83& ')0& 1..04 ')0&1 : 11)

     ')0&1 : 911& ')0&24 1.7. : >08&

    )/ 7@1 84((+6/)5 : 408@ )83&1+ ')0&24 : >08&47&

     ')0&24( 1.7. : >08&& ')0&( .+. : >08&9+ ')0414 &208+ 2) 737&) )/ ')084 : 184*) )/ ')084 0)(0& 2)/ 146&04 : 6&*

     ')2&4 1.7. : '&=318, 9)1

    2) 7&2)(&5 : 18@9) 2)10&9+//&245 : 9141@

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    61/92

    ')=3)45 : 8&0)( ')2+24 '4( : >49+

     ')2+( .9. : 40@9+ +2)6+2&7)9)5 : 469+

     ')2+( ')(7+14 40@9+34 1+)7'() '+2) +2)6+2&7)9) : 467+1

     ')24 1.7. : 91+'1

     ');&189+ ');&(1) &/;4 ');&0&9+

    '4( )/ &6247)5 : 418>9+&+7&/5 : 0&9+

     ')/&( ) )/ /&6+4 & : =3)18>9+ ')/&( /& 7&4 2) : 7)18>9+ ')/&( '4( /&1 1+))1 )/ 03)(4 0&6)//3245 :1849+

     ')/&(1) : 1840>9+ ')/&(1) /& 7&4 : 71840449+=3)2&(1) ')/&24 '. )04 ')/4 2)1')+&24 4 &63/9&24 :7&18'>04 ')/41 &63/9&241 '. )9)18))9+

     ')& 1..9))( ')& : 419+, 7&1@ 18+@9+18+@9+5

     ')&084 1.7. 2)/ 7&5 : =3)186>

     ')) 1.7.: 6418, '&=3)9+ 94180>9+5 ')(2)( /& 0419376() : 70849+ ')(2)( /& '39)(& : >'&9+

     ')(2)(1) : 749+ ')(2)(1) 2) +19& : 7&>9+

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    62/92

     ')(2)(1) '4( &00+4 2) 3 2)((376) :=3940& 69+ =3)9>5

     ')(2+ 1.. : >7& ')(2+ 1.. : >7& ')()414 1.7. :@&, 08+=318, '41 ')(4(&0+> 1.. 2)/ 9&6+=3) &1&/5 : (')=3)

     ')(4(&0+> ) )/ /&6+4 +)(+4( '&(& 3&24(4 : 0>')=3)

     ')(4(&( .9. : '0&9), =3')=3)9+, 18>=3+9+ ')(4(&( )/ /&6+4 +)(+4( 2) : 041&9+ ')(4(&( )/ &/6+4 +)(+4( '&(& '4)( &24(4 :04'9+

     ')(4(&( 3 /&6+4 2) : =3)9+ ')(4(&(1) 345 /& 0&6)& 4 2)9(4 2) /&0&6)& : 7@')=3))9+

     ')(37&( .9. : +8&9+ ')(37&(1) : +9+

     ')(+04 1.7. : '914')(+04 : 084=3)1')0+) 2) ')(+04 4 +2)9+0&2& )0&19)//&4: 08)

     '(+049) 1.7. : =318& ')(+0(@)4 1.7. : 7@6+08+ ')(+94 1.7. : '+(94 ')(/& 1.. : '(+9& ')(/&1 2) 04/4()1 2) +2(+4 83)04 : '+(@1 ')(7+14 1.7. : '(+7+1404 ')(17+14 : 7+&(& ) @&=3) @9+5

     ')2+( ')(7+14 : '(+7+14 40@9+9))( ')(7+14 :*'& ')(7+9+( .9. : *7&, @()19+ ')(4 047)(&9+

    04 &3)/45 : 718=3+9+ 0' 9&((&&5 : (+0@9+ 04 ))45 : &18@9+

     ')14 1.7. : 83) ')19&& 1.. : 6(&+ : 6(4=3)18+ ')19&&( .+. : 6(++9+, 6)18+9+ ') 1.7. : 83@0&, , 0&@91&83+,91@83+5, 91&>, 08@&& @'&5,>18+7&, 6418)9+, >18+7&

     '@184=3+(+9+.476()1 2) ')0)1 ) )19) 2+0):&0&(&83&1, &08&0364, &;3+/&,&(&83&0&, 640>, 64=3+08+04,

     63 +9+ '+0&23(& 1. : 08&08 '+0&/4( 1.7. : '4)1')0+)1 2) '+0&/4( 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: 18>08+

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    63/92

    4/)(1) '+0&9) : 7>0&9+ '+0&( .9. : 90&9+, 91@0&9+ ) /& &/;&5 : 08+99+'. )19+

     '+0&( ) /& )1'&/2& & : 0&99+ '+0&( ) /& /);3& & : (418+'+. #1418+'+, 18418+'+, '@0&18+'+, 18'+5 '+08 1.7 : 18'+ '+) 1.7. : 9@)&/ '+) 2) &7@

     '&(9) 13')(+4( 2)/ '+) : 9@)')0& ')0@5 '+)2&2

     '4)( 2) '+) : 83)9+ '4)(1) 2) '+) : 83)9+9))( /41 '+)1 832+241 ');&241 : &0>9+

     '+)2&2 1..9))( '+)2&2 2) : 41&9+

     '+)2(& 1.. : 7&0@ 2) &+/&( 5 : =31849+ 2) 08+1'&5 : 08+7&0&

     '+)2(& ) 4(7& 2) '(4& )2)74+&2& :+0@94

     '+)/ 1.. : 608+ 2) /& 04(4+//&5 : 7@6+08+

     '+)/ +& 2) /& )0& : 186+08+2) '+)(& 8+08&2& : =3+17>

    2) '+)(&1 94(0+2&1 : @18'&) /& '+)(& : 83+*

    ) /& '+)(& 2) /41 '&9&/4)1 : =3+*1+ )/ 314 2) /&1 241 '+)(&1 : 08&*1+ )/ 314 4(7&/ 2) /&1 '+)(&1 : 08@941+ '+)(& : =318+47&

     '+83+084 1.7. : '914'+083+084 : 084=3)1')0+)1 2) '+83+084 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4: 7@+'+914, ')>18'+914, '9145,

     '914()18+ '+

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    64/92

     '+9> 1.7. : (&>18 '+93(& 1.. : 1+0@ '+&1 1..)1')0+) 2) '+&1 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4 : =3+6+9+

     '+& 1.. : 0&0@)1')0+) 2) '+& 4 +2)9++0&2& ) 0&19)//&4: '@1&0&0& 0&0@5

     '+4483&19), 0&6@483&19), 04)83&83&19),04'914+83&19), 04184180&83&19),08+0&(483&19), 08+0>(483&19), 08+18>83&19),

    8314+483&19), +483&19), +83&19),

     '041849+83&19), '08+83&19), '483&19),=3)83&19), (&@9+83&19), (>483&19), (4>)83&83&19), 18@)83&19), 184@83&19),18>483&19), 18>&83&19), 9@=3+83&19),9)983&19), 9>483&19), 41883&19) 83@19)5

     '+(4 1.7. : '(4 '+1&2& 1.. : (49+ '+9&( & : 18>(4&9+ '+9&4 1.7.

    2&( '+9&4 : 18>(4+9+2&( 3 '+9&4 2+(+;+24 & : 18>(4&9+ '+94 1.7. : 18(4&9+ '+930& 1.. : 0&71 '/&0)9& 1.. : 18&6@ '/& 1.7.8&0)( ;3&(2&( 3 '/& '(4'+4 : 1)0&&9+

     '&/4 &2. : '&08@ '4( 3 /&245 : 1@'&

     '/&9& 1.. :6&@, 1414 2) 1)7+//&5 : 6&@18404

    2)/ '+)5 : 9@)&'&18 )1'+41&5 : 7>18&

    8)08+&245: 46)1')0+)1 2) '/&9& 4 +2)9++0&2&1 ) 0&19)//&4: &83@9)'4, 0@83&, 042>, 08+0@,83@7)6)(4, 83+146+7+, 83@=3+7418&, '47418&,

     '@83)9&9+7418&, 9@)7418& 7>18&5, &, ')08+, =3)((4,0@')9&(&4, 0@')9) 9&83+(&4,04'+914+ (@4, 7&=3)(&4, 418@(&4, (4>)83&, 91)83)(&4, 18&)(&4, 418@(&4, (4>7,)83&, 91)83(&4, 18& (&4 (@45, (@47&,

    1@9+&04, 18@0&&9+, 18&7'>18& (&4 (@45, (@47&,1@9+&04, 18@0&&9+, 18&7'418&, 18@9&, 4&476()1 2) '/&9&1 ) )19) 2+0) : &3'&,

     64764&08+ 2) /41 2)241 2) /&1 7&41 4 2) /41

     '+)15 :08@'&9& )9() /41 241 2)2415 : 7)=39)08&'&

     '/37& 1.. : '+, (@+04 '/37&1 ')=3)&1 +&1 ) /&0&6)& : 7&18'>

     '/37&1 '(4'+&1 2) /& ;&(& 6/&0& :7&18@644 6>45

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    65/92

     '/37&1 '(4'+&1 2) /& 83&'&'& : 83&'&'& 6>46>45

     '46() &2 1.. '&(& 03(&( &/ 40+4145 : (&@9+(&4 (@45 '&(& )474(&(5 : >+9+(&4 (@45 '&(& 8&0)( 63) 0&&24( 5 : 708&(&4(@45 '&(& =3) 34 1) 3)/& 3(+4145 : 1+@9+(&4 (@45

     '404 '404 &29+ '4/&+& 1.. : 6@9& '4/+0& 1.. 2)/ '3)6/45 : '>(+1+&

     '4/+//& 1.. : 7&1@ ) &(+& 4 8&(+&5 : 64 '4/4 1.7. 2) 03&/=3+)( 0/&1)5 : '>94 2) 9+)((&5 : 7&'494 '>945

     '>/4(& 1.. : '>(464(& '4/4(+7+)94 &2949+

     '4//+94 1.7. : @9&'& 6@=3)184046@=3)184045, 08>084

     '4//4 1.7. : @9&'&

     '>73/4 1.7.) )/ '>73/4 : 6)*

     '4& 1.. : 14 '4)24(& 1..: 7)0> '4)( .9. : @9+, 1@83)7&9+ & )7'4//&( 4 & 4&(5 : 7)0>7&9+ & /& 640& 5 : =3)08>9+ &/ 8476(45 : H&+9 &/ 14/ 4 &/ 3);45 : 7&18@8&9+ &((+6&5 : =3)@9+ 640& &6&9+

    2) /&245 : +1=38&9+ ) &;3&5 : )@9+

    ) +/&5 : 9+ ) 4(7& 2) )=3+15 : &189@&9+ ) 13 /3;&(5 : 5 : 41>9+ )9()7)0/&245 : 41>9+83)415 : 6@08+ @9+ 73 &2)9(45 : 08+08>&9+

     '4)( )9()7)0/&24 '. )9+ '4)(1) 04 /41 '+)1 049(&241 8&0+& /&+;/) : 08+9>9+

     '4)(1) 2) /&24 : +1=39+ '4)(1) +)00+4 : 08&089+ '4)(1) /&24 & /&24 =318=3)9+9)+)24 6&2&5 '3)19& : '&>&

     '4'& 1.. : 911)) 2)/ &'4, /&08& 4 7494&)5 :83&'>(4'4+=3)) /& '4'& : 08+*

     '4( '()'. : 04'+3& 2+()00+4 )1')0++0&5 : *(+

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    66/92

     '4(0+> 1..: 7)1> '4(4 1.7.: +10@ 04&+ =3+18404 '4(494 1.7. : '4(>94 '4(49483&;4 1.7. : '>04(4 '4( =3) 0'19& 7)2+0&5 : (@418464, '>19&

     '419(&( .9. '419(&(1) 04 )/ (419(4 ) )/ 13)/4 : 6=3)'+9+ '44 1.7. : '>14

     '(&09+0&( .9. .+. '(&09+0&( /& 9'+0& 0419376() 2) ')(4(&(1) )//&6+4 : =3')=3))9+

     '()0+4 1.7. : 04'2) =3 '()0+4? : +9+5 '()2+0&( .9. .+. : '(+9+0&9+, R+>1) &2+7))9+ '(+7& 1..: (@084 '(+7)(4, *&&2, *'&(+,()=3 '(+7)(&7)9)5 : ()=38&=3++( '(+7)(4 : ()=39+

     '4( '(+7)(& ) : ')>6)&9+& '(+7)(4 =3) : 6)6>1)( '(+7)(4 : ()=39+

     '(+74 1.7. : 084 '(+74 1.7. : 084 '(+74, *& 8)(7&4, *& 1. : '>+ 2)/ 7+174 1)45 : 8391&

     '(+0+'+&( .9. .+. : '40449+&00+45 : '49+

     '(+0+'+4 1.7.) )/ '(+0+'+4 : ')>6)&9+&

     '(4& 1.. : (64 '(46&( .9. : 9@&9+ '(46/)7& 1.7. : @9+047&

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    67/92

    1&/+( '(4936)(&0+&1 ) )/ 03)('4 : 08@049+9))( '(4936)(&0+& ) )/ /&6+4 :=3)08>9+9+

     '(4)084 1.7.) '(4)084 2) : *184

     '(4)09&( .9. '(4)09&(1) 8&0+& &((+6& 8418&=3)() =3)(5 2) /& /)08&5 : '&=3)() =3)(5 2)/ &/&76 () 2) '&15 : &(@7'+(+ =3)(=3)(5 2)/ &3)/45 : 718=3+(9+=3)() =3)(5

     '30&03;& 1.. : =364 '30&03(3 1.7. : (47&180& '. )., 8)084 2) 7&2)(&1 9(&1)( 1&/)15 :0&83@9+

     '3)(04 1.7. : 0>08+ '3)(04 )1' 1.7. : 1& '3)(9& 1.. : 18)'>9+ '3)(94 1.7. : ()'9+ '3/& =3)1049+ '3/7> 1.7. : 6418@ '3/'& 1..04 '3/'& 23(& : 0>)1+ '3/'& : @04

     '3/1)(& 1.. 2) 08&=3+(&5 : 7)18)9+ 2) &/;42>5 : 18))1')0+) 2) '3/1)(& 4 +2)9++0&2& )

    0&19)//&4 :1418)9&

     '3/3/&( .+.&+1'&15 : 839&7))9+8&0)( '3/3/&( &+1'&5 : 783)9@9+

     '37&;&(& 1.. 0& '39& 1. . : 089) 2) /& &(+5 : ()=3 ()941874 2) /& '(4&5 : (1))& 2)/&9)(&5 : (64) /& '39& : ()*) /& '39& 2) 3& /)08& : 08+*

     '39& 2) 3& 9+)((& ) 3& 3)/9& 2)/ (4: 08()83+1&0&( '39& /+7+9&2& : =371849+

     '39&2& 1..1&0&( '39&2&1 2) : 08>(49+ '39)&( .9. '39)&(1) )/ 03)('4 : (&9>9+ '39)(& 1.. ')(2)( /& '39)(& : >'&9+34 =3) 4 9+)) '39)(& : >'&

     '39+&;324 &2&9+

     '3&24 1.7. :7)1> '34 1.7. : 7)=3940404 '34 3)(9) : 7)0>18

     '33+1+=3+ 1.7. : 91+17@ '3(;&9) 1.7. );)9&/5 : '>+(&4 (@45

     '3(7& 1.. : @83) '3(4 &249+

     '39& 1.. : 91+&+24

    Q, =

    Q3 '(4. :

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    68/92

    8&0)( 4 2)0+( =3) 041& 4 0>74 : 

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    69/92

    2)/ 4(&04(4

    )1')0+) 2) (&& 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4 : 7>4(&0+4 &2(&1'&( .9. : 8318&9+ 04 0308+//45 : >()9+ ) )/ ')084 0)(0& 2) 9&6&045 :

     6&18@189+ ) /& '+)/5 : 6+180>9+(&1'&( '. ) 2) 0&(&08&7& &/)7640&( 5 ) )/ /&6+4 & : =3)18@189+(&1'&( '. )83)18))9+(&1'&(1) ) /& )1'&/2& : 0&18=39+

    (&1'&(1) /& '+)/ : 6+180>9+(&19(+//&( .9. : 7@83)9+(&19(+//4 1.7. : 7@83)9+(&13(&( .9.04 )/ 0&6)//4 (&13(&24 7&189@04 /& 0&6)& (&13(&2& : 7&(&9& 1.. : 7@0&184& 18>&5, 18>&476() 2) (&9& ) )19) 2+0) : 6&&4(&94 1.7.&80) (&94 : *83&(&9> 1.7. : 18>&

    )1')0+)1 2) (&9> 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4 : +1@6)(4, N&'4, 9(&0&(&& 1..: 83+18@, 83+18, 1)(, 1+> 2)/ 0&6)//45 : 084'8&0)( (&&1 ) : 1+> &9+8&0)(1) (&&1 : 83+189+(&&1 '&(&/)/&1 : 1)((&&24 &2 &9+ ) /& =3+5 : 04189+(&&24 8318

    (&&( /& 7&4 2) : 7)83189+(&&(1) : 83189+(&4 1.7. : 0&@(&& 1..2) (&& &/9& '3(& : 0@&(&> 1..

     '4( )1& (&> :

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    70/92

    ) ()&/+2&2 : *0&&()6&9+8&0)( ();()1&( : 6@)9+

    ();()14 1.7.2) ();()14 : *(+6&)19&( 2) ();()14 : 40>9+()831&( .9.()831&( '4( 0)/41, 7)=3+2&2 42)104+&& : 83&189+()+& 1.. : &4&'4()( .+.()(1) 2) : 41@9+()(1) 2) 1 7+174 : >1&7))9+() 1.7. : (+0>()/&0+4 1..)')(+7)9&( ()/&0+4)1 1)3&/)1 :0849@9+9))( ()/&0+4)1 1)3&/)1 04 : 08>9&9+()/@7'&;4 1.7. : 0&@()/+;+41& 1.. : 7&7@08+, 7@)(+()/4< 1.7. : (+(>1

    ()//)&( .9.()//)&( /& '+)(& & '.), 83+83@, '@084()740&1'+ 04/4(&24 1.7. : 694=3)

    083&()74/+4 1.7.()74/+4 2) &;3& : 1&7@()74)( .9. : 08+839+ )1'&(0+)245 : 831&9+()74)(1) : 0883+7))9+()&04 1.7. : 83&'=3)&, 184@()&03&

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    71/92

    04 )&24 4 )4()1+& 2) @(64/ =3) 1+() 0474 /&0() :>74184()1+19+( .9.: 608+9)9+()14/)]( .9. ) &(+97)9+0&15 : '@=3)9+

    ()14&( .+.04 & : 6+17@8&9+()1'+(&( .+. .9. : 9+

    ()9+(&( .9. 2) /& 0&2)/& 4 )/ 3);45 : 6>9)9+()9+(&( )/ )0)14 2) 049)+24 2) 3&9+&9+()9(40)2)( .+. : 08+99+ '&(& )10&'&(1)5 : 08+99+8&0)( ()9(40)2)( : 08+9&9+()37&9+174 1.7.&'&()0)( 4 0)7)&( )/ ()37&9+174 :7&9+ 18&9+ )/ 4189+& '394 2) ())9&(1) : 941874())9&( 083'4 2) /& 7&4 & : 7)9>189+())9&( 083'4 ) /& 04(4+//& 2) :7&9>189+())9&( /41 9)19)1 & : 189+())9&( 3 083'4 ) /& 1+) 2) : +9>189+

    ())9&(1) : 94189+())9&(1) 3 3(03/45 ) )/ 731/4:=3+9>189+())9&(1) 3 083'4 ) /& 1+) :9418++9+()+1&( .9.()+1&(1) : (@1+=3++9+()++( .+. .9. :

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    72/92

    &((+6& 2) 3& +1/&5 : @1+7&180& 2) '404 4 ();3/&( 9&7&45 : 83)@&/ 49(4 /&24 2)/ (4 : >=3)(4 &((+6& : (64=3+3 '404 (4 &((+6& . (64=3+(+(4 &6&5 : 0&18>&9+

    (404 .+.8&0)( (42&( : 9&(@9+(42&(1) : 9@(&7))9+(42)&( .3. : 0@9)9+(42+//& 1.. : (@64184) /& (42+//& : (&*

     '&(9) 2) &9(@1 2) /& (42+//& : (&7''+(4)24( 1.7.)1')0+)1 2) (4)24( 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4 : 83)1883)18, 18418408+& 184@18>&5

    476()1 2) (4)24()1 ) )19) 2+0) : &3, (41404, 1&08&03(4)9+ ) ')2&0+9415 : 91>1&9+

    '. )'& /&(;&5 : 9&'>

     '&(9) )9)(+4( 2) (4'& : 08>'&')0&')0@5(4'& )9)(+4( 2) 73

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    73/92

    2) 2)9(45 : 1+839+ 2)/ &;3&5 : )69+'. )1&0+&(1) : '49>9+1&04 1.7. : ')@(&189+1&0(+19@ 1.7. : '@)(++ >&9+, 1@=3+(+19&41&032+2& 1..2&( 3& 1&032+2& & : ')( &9+()0+6+( 1&032+2& : ')( +9+1&032+( .9. : ')( &9+, 18&0>9+, &=3&9+ 04 3)(&5 : &@&9+1&032+(1) : 61=3+9+, ')( +9+, 18@047))9+,18&0>9+

    1&032+(1) 04 3)(& : &=39+1&032+(1) 04 3)(& 9+)((& 4 &;3&5 : &@9+1&032+(1) /& 7&4 04 74+7+)94 (49&9+4 :7)61=3++9+1&08& &&)1')0+)1 2) 1&08&'&'& 4 +2)9++0&2&1 )

    0&19)//&4: 8314'4&, 451&49+1&0408&( .9. : &9+

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    74/92

    1&2&/+& 1.7. 1&9@(+&1&2+9& 1.. : 08>'+&&9+ 18+ 18+51&2& 1.. : 1&9(&)1')0+)1 2) 1&2& 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4 : 7&1818+, @+1&9+(&,

     1841&9+(&, 7&18>1&9+(&, )=3)1&9+(&,9>041&9+(& 1&9+(&51&2+)9& 1.. : 08>'+&&9+1&;() 1.. : , (4@0&6+1&'4 0308+ 1.7. : 83+0&1&(&7'+> 1.7. : 1&(@7'+1&(2+& 1.. : 1+'@)1')0+) 2) 1&(2+& 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4: 6(40841&(;)94 1.7. : 1@(&

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    75/92

    1)9+( &0+2), &7&(;3(& 4 )044( ) /& 640& : 9+1)9+( '&1&( /&1 @31+&1 : 94180>'&=3)9+94180>9+51)9+( =3)7&> ) /& /);3& : 1+1)4( : 1+4(4, 64, '@'&1)4(& 1.. : 1+4(&, 418@1)4(+9& 1.. : 18>9&04, 418@1)'&(&24 &24 )(410&2&5 : 7+9>

    7+94/>;+0&5 : (>4)+&)1')0+)1 2) 1)('+)9) 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4 : )(>, '&>(44, (4@(44,11+(44, 18)=3(44, 18>64(44, 9>4(44(>45476()1 2) 1)('+)9)1 ) )19) 2+0) :&&+;&, 64&, , /4(4, 7&08&04,&0&7&0&, 183183'), &03 , &03(3&.1)((&( .9. : 1+(@9+1)((3084 1.7. : 1+(>0841)(+0+4 1.7.

    8&0)( 1)(+0+4 &: 1(+6+9+1)(+0+4 8+;++04 :

    18)9)64 1.7. : 189)6418+&(+ 1.7. : 18&(+

    04(9)& 2)/ 18&+(+ : 18&(+18+83&83&04 1.7. : 047@)1')0+) 2) 18+83&83&04 4 +2)9++0&2&) 0&19)//&4 : 6@(+047& 047@518+83+ 1.7. : 683+18+;394 1.7. : &6>18+'+64 &2181834 1.7. : >18&

    1 &2. : 7+174 4 7+1741: *6+18- 0&&- *044-*))- *++- *7))- *44- *=3))- *=3++1+ 04

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    76/92

    1+9&(@03 1.7. : 7&831146&04 1.7. : 6&180@) )/ 146&04 : 6&*146&( .9. : 18)>9+146&(1) : 1840449+146&(1) 345 )/ 7324 2) : =3+83@19+146&(1) /& 0&6)& : 7&18=3+9+- 7@9149+146)(&4 &218+1464(&( .9. : 04'&9+146(&( .9. .+.8&0)( 146(&( : 089)&9+ =3)2&(5 : 918)9+047+2&5 : 089)9+8&0)( 146(&( : 918)&9+/4 =3) 146(& : 91+71

     '&(9) =3) 146(& : 089)=3) 146(& : 089)146(&24 : 089)- 918)

    146() '()'. : 7&*- *4- *=3+) )/ &+() 146() : 7&&4146()04;)( .9.146()04;)(1) 2) 7+)24 : 6)>19+- 6418+9+146()'&1&( .9. .+. : 7&839+146()1&/+)9) &2+

    14;& 1.. : (+16 2) &('>5 : 08+0@(4(+16+ (+165)1')0+)1 2) 14;& 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4 : 08&(7'+9+, 7>18& 7>18&5,+9&+ 18+, 18>&+91& 18+, 91+91@83&+18+

    18+5, '>&14/ 1.7. : 6@(+ 74)2& ')(3&&5 : 1>(4403/9&(1) )/ 14/ : 6@(+ /+24 &2

    8&0)( 1>/+24 : 1)(>&9+ '4)(1) 1>/+24 : 1)(>9+14/+7& 1.. : 1>(+7&1>/4 &2. : *6+084- *()114/4 &2/45 :*6+14/9&( .9. : '&=3)9+- '18&9+ 1)'&(&24 /41 2+)9)15 : 18'+18+9+8&0)( 2) /& 7&4 '(4'+& 4 &9&14&( .+. &/ 0&)(5 :*+(+8&0)( 14&( : * &9+8&0)( 14&( '. )4

    &9+8&0)( 14&( 3 +19(37)94 731+0&/5 :9&9+8&0)( 14&( 3 +19(37)94 2) 731+0&/,14'/&24 : 14 +9+8&0)( 14&( 04 )/ 0&94 2) : =3)91@ &9+14&( /=3+245 &/ 0840&( : 9&0@18+9+7&)(&1 2) 14&( 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4 : *&(+9+- 046>+9+, *+(+ +9+)/ +)945 : '&@9+14'/&(1) 146() /& 0&6)& : 7&1>+9+14'/4 1.7.

    2) 14'/4 3)(9) : =3)0>1814(6)( .9. : >1849+

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    77/92

    (3+241&7)9)5 : >418+9+14(6+24 : 418>14(64 1.7. : 418>14('()2)( .9. : (@9)9+14('()1+4 &29+1419))( 2) /& 0&6)& 4 /& 0&6))0)(& & :7&91>9+13 &29+- 9+130)2)( =3 041& 4 2) =3 7&)(&:

     1 2) 8476()5 : (&>1&+64 2) 7318&0&19+13)(9) 1..9))( 7&/& 13)(9) : 7&1@9+13+0+)9) &2+91&'+9+13(+( ;4/') : 74189+13(+( )0)1+2&2 )04>7+0& : 4(>9+13+0+2&(1) .+. : (9)0&&9+ 2) 3 6&/&45 : 9>4+9+13+13 1.7. : 83&18)+&13&9+8;&(4 1.7. : 6&83@)1')0+)1 2) 8;&(4 4 +2)9++0&2&1 )

    0&19)//&4 : 608&6&83+, 7418>6&83+,6&835, 0@&+, 1()8;&(4 6/&04 1.7. : 1846&83+1;&(42 24(&24 1.7. : 1846&83+8;&(4 24(&24 1.7. : 1846&83+13')(&( .9. : 18)839+13')(+0+) 1..) /& 13')(+0+) : 6)6, ')*) /& 13')(+0+) 2) /& 9+)((& 4 2)/ '+14 :7&*) /& 13')(+0+) 13')(+4( 2) : 0&*

    146() /& 13')(+0+) : 4*146() /& 13')(+0+) 2) : 6)1))13')(+0+) 13')(+4( 2) 3& 7)1& :71&')0&13'3(&0+4 1.. : 0>413'3(&( .+. : 0>49+8&0)( 13'3(&( : 6+18>&9+13'3(&(1) 3& 8)(+2&5 : 6+18>9+13( 1.7.&/ 13( : (64=3+13( A7)(+0& 1.. : 1>(4 A7)(+0&

    A7)(+0&513(0&( .9. : +@9+131')2)( .9. : '&9+)19&( 131')2+24 : '@+9+131')2)(1) : '@+9+131'+(&( .+. 2) 24/4( 5 : 7)9119+1319&9+4 1.7. :

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    78/92

    T&6&04 1.7. : (>7)9@6&04 1.7.)1')0+)1 2) 9@6&04 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4 : &83@08)'&, 9+9&')(+6& 1.7. : 418>9&'+( 1.7. : &83@9&'+ 1.7. : ')9>9&'> 1.7. : (+9+, ()'>9+9&(&83+ 1.7. : @(+83&9&(@93/& 1.. : 49@9&(@93/& 2) A7)(+0& 1.. : )991+91+9&(2) 1.. : 6@1+, &9@& )14 2) /& 3& 2) /& 9&(2) : 6@(+7&9@18&7)=3)9+& 6@(+5& )14 2) /&1 03&9(4 2) /& 9&(2) : 6@(++'@=3)9+& 6@(+5& )14 2) /&1 241 2) /& 9&(2) :&9@'&=3)& )14 2) /&1 1)+1 2) /& 7&&& : 6@(+

     '049&+9+& 6@(+5

    & )14 2) /&1 1)+1 2) /& 9&(2) : 6@(+ (+9&((&& 1.. : (0& '&((&)&( .+. : (+0@9+9&(9&7324 &2 1.7. : 9&1>)1')0+) 2) 9&> 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4 : (4=39) '(4. P)(1. : 7+&9)08&( .9. : 1883&9+

    9)08&( 3& 0&1&5 8&19& /& 0376()(& :7&619+9)084 1.7. : 18>64')0& ')0@504 9)084 4&/&24 : 7@1'&) )/ 9)084 : 18>64 6>08+=3+ 18>6459)64')0&9)'&+9)

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    79/92

    9)/&(&& 1.. : 831>9)76/&( .+. : 1@=3++9+, 18&0>9+9)7/6/4( 1.7. +83@9)74( 1.7.

     '4( 9)74( 2) =3) :*&9)7'/&( .9.&(045 : 7&839+'. ) 1.7. : '>49))( .9. : *@ +9+ 4/4( 3)(9)5 : 83&9+=3) 4 9+)) : * 47&1+ 9))( : *47&9))( ) /& 640& : 940>9+9))( =3) : 9+9)(7+&0+4 1.. 2) 3& +1/& 4 '/&&5 : 08'+& 9(&1)(&5: 911))9)(7+&( .9. .+. : =349+, 1)9+ 3& )9)1+45: 691&9+9(&6& : @08+9+6) 1.7. : 9@=3+)1')0+) 2) 9+6) 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4 : 9+6)9 1.7. : 9+6949+6+& 1.. : 8318'49+)7'4 1.7. 2) 73084 14/ 5 : 6@(+9+&) )/ 9+)7'4 =3) : 49+&

    ) )19) 9+)7'4 : (@7&9+&) =3 9+)7'4? : 18404

    9+)7'4 2) 0()0+)9) : 645,99&9+)((& 1.. : 7@+)1')0+) 2) 9+)((& 4 +2)9++0&2& )0&19)//&4 : 7&189+9+)((& 6/&0& 1.. : 7&>189+)14 &2&83&'& &83@'&59+

  • 8/17/2019 Diccionario Shipibo 1

    80/92

    1)( 97+24 : (&69+9+7> 1.7. : 9+7>9+74)&( .+. : 08+69+, 08+839+9+&748&0)( /& 9+&74&9+)1')0+) 2) 9+&+9&9&19+93(& 1.. : '40>9+)1')0+)1 2) 9+93(& 9+9)5 4 +2)9++0&2&1 )0&19)//&4 : 8314'4049+, 9+5, '491>914(+94 1.7. 7&9)(45 : 0>0& '&9)(45 : '&9'+04 &20&

    9+(& 1.. : =3)19+(&( .9. 2) /41 0&6)//41 &5 :