/. N. D. 0. M.DISSERTATIO GRADUALIS

DE

FORMULA: DEIGRATIA, PRIN-CIPUM TITULIS AD-

JICI SOLITA,

Qu AM

Venia Ampliss. Facult. PhilosophtcjeIn Reg. Acad. AnofeNSi,

PR/ESIDEMag. JOHANNE BILMARK,Histor. ac Phjlosoph. Pract. Profkssori?

"Reg„ et Ord.

PUBLICO EXAMINI MODESTE SUBJICITERICUS HAEGGQUIST,

Angermannus.

IN AUDITORJO MAJORI die X JUNIIANNI R. S. MDCCLXXXIX.

H. A. M. C,

jiboa Typis Frsnckellianis.

S:^E R.JE. M.TISMAGNiE FIDEI VIRO,

OIOECESEOS HERNOESANDENSIS EPISCOPO,YEN. CONSISTORII PR^SIDI,

Gymnasii Scholarumque Ephoro,

Ord. Reg. de Stella Polari Commendatori,

S, S, THE 0 L. DOCTORI CONsummatissimo'

REVERENDrSSIMO DOMINO,

ERICO HESSELGREN,

IMCENATI MAXIMO,

SJCR UM.

Prcefatio

Inde ab eo tempore, quo primum conftituta; funt cf-vicares, ex fua natura tarn bonorum praefidia, qu.ma

maleferiatorum repagula futurae, neceflariura tuit habi-tura, cum vt diftindta in eisdem inftituerentur munera,alia aliis fuperiora, turn vt ba*c omnia fubordinarenturPrincipi, qui fumrnum tenebat imperium. Atque vt fo-cietatis civilis vinculum redderetür firmius, finguliquecives effent paratiores ad mandata Imperantis capeflen-da, Majeftatem, quancum fieri potuit, & titulis & hono-rum cultu omnibus propofuerunt maxirae venerabilerw.Docet icaque Hiftoria, plerisque Nationibus olim fuifleperfuafum, Principes fuos cognacione ipfos attingere Deos(a), & ad fuum proinde pertinere officium, devotum,quo Principem profequebantur, teftari animum; quaradextre fovere ac confirmare opinionem, ipfi nee inter-rniferunt lmperames. Silentio jam prjeterimus vanamPrincipum Grientalium jadtantiann, taies fibi arrogantiumtkulos, quales indicant, eos fupra humanam forteraefle pofitos; his enim advlatorum lenociniis multum reipfa prxvalet ticuius, Principi in Scriptura Sacra tribu-tus, quo Un&us Domini nuncupatur, & quo elo2;io ni-hil ad aufpicii Regii virtutem ac magnificentiam decla-randam excogitari poieft accomodatius. Qua de re italoquimr NICEPHORUS CALLiSTUS, feculi XIV Scri-

A 2 ptoc

4ptot"; ©iW yciplilss %p!ovres ■nvevu.Mi, oislslo e7r^ehx~r\a_,

v«/ eixovot etqyctrovlo noti oovo/^oi^ov eirei loi ye tuci av-%7tr 7tocf\cas tsh Iv~7oi ivqcrocv, Intr -~rxvroov «A*?9w df%tjsxxi e^a-rias 73 Sooltj^otT jjjwwv 'IjjtS X^S, id e(t: Divin» e-nim Spiritu dum bos (Reges intelHgit) inungebant , «>,/juibus id negotii datum, CHRISTOS (b) per imaginem<f faciebant (f appellaba?it. Siquidem £f Regibus omninotypi quidam ac figura inerant, veri regni tf poteftatis ,quam Saivator noflev jf-efus Cbriftus in omnes babet (c).£cd brevitaci litantibus, plenarn aliquam de Principumtkulis disquifitionem non licet inftituere; quare de for-muia-.DEI GRATIA, Principum titulis adjici folita,non»ruilas obfervationes in hoc noftro adferemus fpecimine,Benevolum Ledtorem prius rogantes, velit juveniles hos-ee labores meliorem in partern interpretari.(=.a) Memorat Socrates apud Platonem: a Jove efle &

Philofophos & Reges. (B) Quid fibi vedt vocabu-lum y^ifos explicat CASSAN./EUS in Catologo Gloriamnndi, conf 31.. dicens: Rex Iranciee cum fit Cbriftns ,[cil/cet o/eo facro, Divinitus emisfo, unffus &' facratusy

otnmbus celfior eft atque major &c. (C) Vid. Ejusd.Miftor. Ecclefiaft, Lii/r. I. Cap. IX

§. tSicut eventuum atque fiidtorum, a noftra valde re*-

motorum memoria, cognitio, deniis ignoranriae tenebrispleruraque eft involuta; ita iticerrum'" eft, quis Princi-pura FormularrV: DEI GRnTIA, fuo piimus inferueritikulo Sunt duidferti Hiitortcf nonnulli, qui hnjus for-rouiie indicia m MtuJo fortiffimi Hirmorum Regis Atti-/<e, qui feculo v. inclaruit, inveniri didiuent* adferenres,

eusxt

5*um inlitteris ac diplomatibus, qua?cunque confignaret^fe-met fcripfifle: Attilam, filium Bendecuci, nepotem n/ti-gni Nimrothi, mitritiim in Engaddi, DEI GRAT/A Re-gem Hunnorum, Medorum^ Gotborum, Dacorum , metutn orB/s ac flageUum Dci (a). Forte aucem tkuSus hie pro eom-mento habendus eft monachali Quamvis etjam Atrifasab omni eruditionis genere non prorfus fuerir imparatus;:vix tarnen eft probabiie, quod aliquam Hiftoria? Sacrarhabuerk noticiam, aut quod pedtus ejus, utpote Idolo-Jatriaj prsftigiis innutrki, eo tadtura fuerk Numinis fen-fu, quem hie prre fefert tituius*(a) Vid. ffob. Ritii, Neapolitani de Regibus Hungarice Libr.

I. p. i. circa fin. Paulo aliter hie eftertur titulus in dis-fert. Cel. jfob. Welin de Attiics Regis, Gentisque Hun-norum vindiciis p. j6, Ceterura obfervo, quod Job.Herold in Cbronolog/a Pannonije p. 3. ab mit. feriemGenealogicam Actiiae inde a Noacho confeceiit, fed quioperarn tantummodo lufifie nobis videtur.

§. if

Quamvis pro ea, qua laboramus, veterum monu»mentorum in >pia, determinare non valeamus, quis Prin>ceps didara nrimus adhibuerk formulam, attamen nififraus fubfl.t, rvftcia ejus circa finem feculi VI fe produnt.In corona enim illa ferrea, qua Reges Longobardorurn©iim coronabantur, qua»que fadta perhibetur eum circu»lo ferreo ex clava crucis Saivatoris noftri, bn?c legiturinfcriptio: AGIL ULFUS GRATIA DEI £f VIRGINIS 9).Quanrum fubodorari poruimus, Francia: Rex PIPiNUSfukprimus, qui formula: DEI GRATfA eft ufus, proptereaquod extraordinario modo ad regnum pervenerat. Hxc

A 3, ve*

6wero addkio: GRA'HA DE', ita fcribk MASILLOKT,quin genuina fit, dubicari nr>n poreft, quanduquidem s-andern infincera PfPINI epiftola, quce inter Bonificianaseit ordine XCVI, legimus in hunc modum: Piptnus Gra-,tia Dci Rex Francovum, v/r il/uftris &c. Sed quam for-roularoeummodoadhibuifle.modoomififlelesimus.Exeni-plum Patris imitatus eft CAROLUS MAGNUS, addita-mento, GRATIA DEI, fere perpetuo ufus, aliqua tarnenin tjus titulo animadverfa varij,tione; ab anno ,cnim7'jad an. 774, quo folum «enuk regnurn Ftanckum, titu-lus ejus erat: CAROLUS GRAHA DEI, REX FRAN-CORUM, VIR ILLUSTRIS: Re*no potitus L< ngobardi-Co, falutatur CAROLUS, GRATI ADEI RexFraucrum D*Longobardorum ac Patricius Rom/inus', qui tkulus amphor ad-huceft fadtus, obtentalmperatorisdignitate(b . Idem anteimperium formulam hanc (aaoe adhibuic initialem: InNomine San&ceZf Individuce Trinitatis: CarolusGratinDeiRex Zfc.j quae formula Gratia Dci , vtl alia huic a:qui-pollens, in fequentium Galliae Regum titulis reperkur.Serius hanc formulam ufurparunc Gerroania; laiperato-res, quibus femoer fere follemnis fuir ralis tkulusjN.N.DIVINA FAVENIE CLEMENTIA IMPERATOR AU-GUSTUS In Imperatoris autern FRIDERICI 11. inftru-menris Grsecis, hsec farpe occurrit lubfcripfio: BotcnXlvcrccv--700% Hv-fia v[\JLt//>v <J>PEAEPI'KOV @EO/* %ctfiri, u7r<?fA«s,«7rf#■BctffiAtas ?-vjucticov, %s \eQ%-Tcth}}n. Koti Zme\'tx-r fiyos, 7~i /3«---triheiotcr civlS slei itKotflo) ~~re/n7f]a>lS oe oyula 'le^-rcihrj/ut f]et%~c k. 7. A. id tfk.regnttnteDominonoftro Friderico.- Dci Gratiagioriofo lmperat<re Romqnorum, Hierofolymee £_f regni Si-cilite, anno imperii ejus vicef/mo quinto, regni Hicrofo/yma21. &c. (c).

<a) Vid. Peringftjb/di Noi. «d vitatn Regis Tbedoricip. 472,

7fb) Vid Mabilloni libr. de re diplomatica p. 71. 72, at~

tjitc Eifenbardi libr. de jure Diplomatum"■ p. m. 65. (cjMontfauconii Pa/aograpbia Grceca p. 388.

§". irr.

Quo magis Hierarchia increvit Pontincia, eo majoriftudio elaboravit Pontifex, vt fe Deo focium in impe-riorum adminiftratione jaditaret, atque, vt Principes infuis etiam titulis non oblivifcerentur, quantum Papa^, vtDci in his terris vicario, deberent- Formuiam itaqueillam Dci Gratia fimplicem, fed augufiarrr, nominis B,PETRI, fui antecefforis, interpolatione ampliorem fub-Inde reddidk. Sie ROBERTUS, Calabriae', Apulia2& Siciliae Rex, homagium Pontifici R. GREGORIO VII.An. 1080 praeftkurus, juramentum ita orditur. EGO RO-B£RTUS,DEI GRATIA^iV PE7RIDux - -- (a). Nul-lum efle videtur dubium, quin Pontitex R. hac formulae1

appendice perfuafionem ejus aevi hominum de jure fibiarrogato,regna, ut bona patrimonialia, disponendi, con-firmare fategerit, guam fiupereroinentem Pontificis R.potentiam rotundis verbis agnofcit PFTRUS, Arragoni»Rex, lndiplomatean. 1204,quoregnumfuum Ecclefiae Ro-roanae in cenfum & feudum ofFert, & quod ita incipit:Cum corde credam £f ore profitear, quod Romanus Ponti-fex, gui eft beati Petri fucce/for, Vicarius fit illius, perquern Reges regnnnt £f Princ/pes principantnr, gui domi-natur regno bom/num',■ &' cvi vu/t , dat illud: Ego PetrusDei Gratia, Rex Arragonum &c. (b ),

(a) Vid GIANNONLS Cejcbicbte Jesr konigveicbs NeapelTom.l /> 86. (B Vid. J. J. Scbmauffi Corpus Jic-tis Geniium Academicum If/om. 1. p. 3,

& IV.

8§. IV.

Qua occafione, quove tempore finguliPrincipes ma-lorumjjentium, banc formu/avt fürs primum inferuerinttitulis, eo difficiiius foret indagatu, quod ne quidemcerto conftet, quis Regum Patri^ noflrae cam primusadhibueric. Prajfumi quidem poflet, antiquiffimorumRegura numos aliquam nobis in hac indagine pnebicu-ros lucern, fed, quantum comperimus, ferius in illis,quam in diplomatibus, hase occurrit formula. Quantumitaque fubodorari potuimus, Svethiae Rex CANUTUS,Regis ERICI STI. Filius, aut primus, autfaltern interprimosfuk, cujus titulo formula, DEI GRATIA, adjeftareperitur. Superfunt quidem varia Regis hujus diploma-ta, incertum vero, quo collocandum quodlibet fic or-dine, roentione anni non fadta. Unum horum ita in-cipk: Ego CANUTUS, Svecorum Rex &c. (a). Aliudvero tale habet initium: Egc/Kanutus Dci Gratia , Sweo-rum Rex, filius Herici itidem Regis, Principibus £f o-ptimatibus pacem bonnm £ffalutem in Domino (b). Ex qui-ous Ipeciminibus colligendum videtur, aut Regem Ca-nutum fuifle primum, qui titulo fuo di&am praefixerkTormulam, aut mprem Regum tunc fuiffe, formulam ti-tulis pro re nata vel adjiciendi vel cam omktendi.

Vid. Oernbjelmi Hift. S. Gotb. Ecciefiafi. p. 559. (B)Vid. Oernbjelmi libr. cit.p. 560. 561. 562. itemque A-tta Litteraria Svecice an. 1724. p» 574. 575.0bik auternRex Canutus an. 115$,

§. V.Ctrca allatae formdae ufum obfervare licet, ©am di-

rerfo modo titulis Principum inferi; Imperatores enimRe-

9Reges atque potentiores Principes cam nomini fuo inhunc plerumque poftponunt modum: Nos N. N. DEIGRATIA, fequitur deinde titulus; quastamen confuetu-do non eft adeo adftridi ufus, utqua:damin eontrariumnon proftent exempla. In Recesfu enim Imperii an. ifajr& 1526 legitur: DEI GRATIA Nos EERDINANDUS,& mox ordine inverfb, Obfervant porro Scriptoresdiplomatici, quodDuces, aliique Principes formulam No-mini fuo vt plurimum praponant, ex. Gr. Ex GRATIADEI Nos fequitur Nomen, fed cujus etiam contrari-um nuper vidimus in edidto Principis Hereditarii, DucisSudermanniaeSereniffimi, JVi,CARL medGuds Ndde&c. De-nique & hoc notandum, quod formula DEI GRATIAutantur, quoties ad aequales vel inferiores, numquamvero dum ad Superiores fcribunt. Aegre proinde tulkGalliae Rex LUDOVICUS XI, FRANCISCUM, Armori-corum Ducem, fuum Feudatarium, fuo nomini adpo-nereformulam DEI GRATIA, ita fcribit BELCARIUS,cujus verba a LUDOVICO (a) addu&a hax funt: Mifitad Britannum, quce legatio prtecipue quatuor continebatcapita: primum ne Britannice Regulus in publicis diploma-tibus ea vocabulapr-efigerct, qucebaflenus ufurpaverat: Frau-cifcus, DEI GRATIA, Britannia Dux, quod bisce verbisfe Regis Beneficiarium tacite inficiari videretur. Hinc etiam tertius in Gallia Civium ordo au&oritatera Regisfui contra Pontificis molimina in hunc vindicat modum:Dicitur immijjum defuper, vulgato apud GaUos :n/raculof

ampuUam liquore plenarn , quo ungi folent Reges , vi docea-mur, a Deo effe, quod regnant. Hinc efi, qaod DEIGRATIA Reges dici folent, ne GaUi quidem, fcd £f reli-qui longe poft iUos. Lufitanice o/im Reguli, quorum ditiotranfiit in Auftriacnm gentem, Dci unius bnvcficio acceptamiulerunt coronam fuam, per veterem infcriptionem monettt

B is-

10

jnfculptam: GRATIA DEI fum id, quodfum (b), Quo-circa tarnen obfervandum, quod non folum fummi Im-perantes, fed etiam Principes, quicunque jure propriofuis prafesfent didonibus, quamvis alii forte fiduciario ob-ftri&i effent jure, vel pauca foli exercerent jura Majefta-tica (c), formulam nominatam in fignum terrkorialis kiiimperii ufurpaverint.(a) Vid. Ejusd. Libr. de Aufpiciis Regum. (B) Vid.

G. Bartb. GRAMONDI Hiftor. GaU. p. m. 71. (c)Formulam Dci Gratia non femper fiymbolum potefta-tis, kd fummx dignitatis axioma efie, patet ex eo,quod DEI GRATIA in fuis titulis illi quoque adhi-beant, qui nullo gaudent imperio, fed perfbnam dun-taxat Principis fuftinent. Sie Dux Ven»torum, cvi ju-ra fummi imperii non competunt, nominatür tarnenm figillis, infcriptionibus, litterisque publicis: Dlj/IGRATIA Dux Venetiarum.

§. vr.Sicut Pontifex Romanus a ceteris diftingui Princi-

pibus impenfe cupit; ita etiara fuo titulo adjicere foletformulam: Servus fervorum Dei. Pro comperro haberrtEruditorum multi, quod Pontifex Romanus GREGORI-US I, MAGNUS cognominatus, titulum fuum in huncadornaverit modum, & ni fallimur, eum in finem, vtPraedecefforum fuorum, qui fe Epifcopos Oecumenicosfalutari voluerunt, ineptam confunderet infolentiam. Quihuic in Epifcopatum fuccefterunt Romanum, eandem re-tinuerunt formulam, modefto utentes titulo, vt tantoimmodeftius atque imperiolus aliis cujuscunque ordinisac dignitatis hominibus dominarentur. Sed de hoc Pon-tificis Romani titulo plura diflerere, inftituti noftri nonpatitur ratio.

5. vn.

11

§. VII.Quum Regum Principumque dignitatem fub aufpi-

cio Pontificis Romani admodum acmularentur ProceresEcclefiae, fic didtae Catholicae, mirum obveniet nemini,quod illi etjam in fuis titulis formulam DEI GRATIAadhibuerint. Nolo aliarum gentium nunc excutere ar-males, fidem meae fadturus fententiae, fed intra Patriammea fubfiftet opera. Inter Epifcopos itaque Svethia?, quididta primum ufi funt formula, referendus videtur CA-ROLUS, Epifcopus Lincopenfis, qui circa initium feculiXIII floruit, cujus biaa nominafle fufficiat diplomata:alterum ita incipit-. CAROLUS, DEIGRATIA LincopenfisEcc/efice Epifcopus , Ramundo Proloquuturo $fc, Alterius hoceft initium: JOHANNES DEI GRATIA Rex Svevorum,$f CAROLUS eadem gratia Lincopenfis Epifcopus , Regisejusdem CanceUarius $fc. (a) Ex quibus fpeciminibus, vtalia fcientes nunc pratereamus, difcimus, cum quodEpifcopi hac tempeftate Regibus parum cederent, turnquod utrique eodem feretempore^w/orww/rfwfuisprjefi-gere inciperent nominibus. Interdum vero, vigente ad-huc Hierarchia, formulam ita auxerunt: J-ACOBUS,DeiZf Apoftolicce fedis gratia Archi-Epifcopus Upfalienfis 'SrV.(B). Notum quoque eft, quod ArchiEpifcopus Upf.GUSTAVUS TROLLE, quamdiu extra patrium viveretfolum, fe ipfum, nemine, quod fciam, diffentiente, A#-rn Dci tolerantia Archi-Epifcopum Upfalienfem appella-verit. Immo formula faepius nominata Pradulibus adeoplacuit Svecanis, vt poft felicero Ecclefiae Chriftianae re-formationem eadem aliquamdiu merenturinhuncmodum;LAURENTIUS PAULINUS, GOTHUS, Divina provi-dentia ArchiEpifcopus Upjalienfis. Quocireanonnullis proba-bile vifum eft, fub hac modeftia: apparentis herba,hunc

B 2 -la-

12

latuifle arrogantia; anguem, quod hsc fignificaret for-mula, ArchiEpifcopatum efle munus Deo, non Regiaceeptum referendum. Quicquid fit, formula/Jis/GTL^-2IA ex Praefulum titulis poftmodum fuit exclufa.(a) Vid. Acia Litteraria SvecitZ An. 1724 p. 5^6, 557.

(B) Vid. SPEGELS bev/s til Bifkops-Cbronikan p. ~6.Primus, qui hac ufus eft formula fuifte putatur HEN-RICUS, Epifcopus Hildesheimenfis, qui circamediumfeculi XIV vixit; q.uum enim a Papa excommunica-tus, gratiam ejus & abfolutionem poftea recuperaftet,infigni quodam adulationis fuco Pontificem devindtu-rus, Dci Gratiam Papa? xquare, faltim copulare nondubitavit. Vid H. Meibomii Cbronicon Riddagesbufanump. 6s. ?f Conringii libr, de Republica Imperii Germani-«A 4JJ) 456.

§. vur.Enlmvero formula DEI GRA7IA non illi folum,

qui principatum in republica five Civili five Ecclefiafti-ea tenent, fuos ornarunt titulos, fed multa quoque fu-perfunt diplomata, in quibus Marchiones, Comites, Ba-rones, Comkes Palatini ac Nobiles, DEI GRATIA funtufi. Immo ufus hujus formulae adeo iare fequiori patuittempore, vt eandem adhiberent quotquot publicis fun-gerentur muneribus, vel honoris quadam praerogarivavalerent. Quare etiam Bodinus obfervat: In omnibus fe-re antiquis feederibus ufitatam fnifife formulam, nee Princi-pibus modo vel Ductbus, fed etiam minimis Magiftratibusac legatis adfcriptam (a). Cujus rei qujedam dabimusfpecimina. Notarii pub/ici, imprimis Curiae Romanae,fe DEI GRATIA $f Apoftolica auSloritate Notarios publi-sos mmcuparunt (b), Erudkis quoque haec fubinde pla-

cuk

13

cuit formula: fic memoriae prodit BECMANNUS, queri*damfefcripftfle Magiftrum par Grace de Dieu conftkutum(c). Nee ignotum eft, quod b. m. LUTHERUS in li-bro, quem contra Angliaeßegem HENRICUM VIII con-fcripfit,illud DEI GRATIA hoc ufurpaveritmodo: Mar-tinus Luther von Gottes Gnaden Profeftor Wittenbergen-fis Heinrichen von Gottes ungnaden, k. in England (d)haec autern verba juftum exprefliffe dolorem, neminemfere fugit.(a) Vid. Ejusd, de Republica libr. I. p. 269. 270» (b)

patet hoc ex Tranftumto privilegii CaROLI M. An.806. Vid. Cel. B. Bergii Differt. de titulis Principum&.C.. Parr I o. 87. (c) Vid. Ejusd. Notitiam Digni-tat, lUufir. Dffjert 1 C. s. (d) Vid. IVeftpbalii Tr.de Academf Patr. defeSiibus & praerogativis p. 19,

§. IX.Peculiare eft, quod de BorufTorum Rege gl m. FRI-

DERICO 11. fcribitin-, in ejus nnmis quibusdam non com-parere formularo DEI GRATIA, titulo luo adjedtam.Alt fedan fifta Slefiflia Kriget, har Konungen utelemnatDEI GRATIA pS iina mynt, och fkrifver nu allenaftFREDERICUS, BORUSSORUM Rex (a). An hoc quo-que de ejus valeat edidis, pro comperto non habemus.Certum vero eft, quo.l banc formu/amex fuis fenfim exclu-ferinttitulis minora O. bis Europaei Lumina, modeftia par-tim & fenfu fiuge a Regibus dependentiae eosdem ad hocpermoventibus, ipfis partim S >iibus aemulum hunc fuaeMajeftatis fplendorem nun terenribus. Exiftimant qui-dem nonnulli, ufiim hi jus fbrmujae in titulis Comitum,Nobilium atque Equitu n tarim poft magnum in Ger-mania interregnum defini -, Imperatoribus ex Domo

ij 3 Habs-

14

Habsburgica majori au&oritate, quam a fuis fadturn fuitprasdeceftoribus, fceptra torquentibus: fuperfunt tarnenadhuc diplomata, pauca licet, poft medium etiam SeculiXV edita, in quibus haec formula titulis Comitum, No-bilium &c. adjedta reperitur.(a) Vid. Appelblads Befkrifning ofver Pornern och Bran-

denburg p. 62.S. x.

In folvenda quaeftione: Quem in finem formulamDEI GRATIA fuis Principes adjecerint titulis ? mentemnon eandem fingulis effe Eruditis invenimus; nonnulliseorum contendentibus, illam nihil fere in receflu habc-rc, Principibus proinde cum aliis magnae dignationis Vi-fis fa&am communem; aliis contra formulam iftam ma-ximi momenti judicantibus, eaque indigitatum fummum,quod Principes poft Deum in cives habent imperium,a folo Deo repetendum. Priorern fententiam fovit Bo-dinus: Sunt, inquit, alia pleraque levifjfima, qua Princi-pum propria putant vel ad decus, vel ad dignitatem; vt re-fcriptis addere: GRATIADEI &c. (a). Quae verba ir-reverentiam erga Majeftatem prodere nonnullis videntur,quod nempe cam Divinae Gratiae recognitionem, refcri-ptis litterisque praemitti folitam, inter leviffima Princi-pum ponat axiomata. Nifi autern valde fallimur, Bodi-nus nihil aliud voluit innuere, quam formulam DEIGRATIA ad praeftantiffima iummae audtoritatis jura nonfpedare; his utpote faluis manentibus, quamvis juxtaPrincipis Nomen illa non confpiceretur. Nee Principes,qui medio vixerunt aevo, ab hac interpretatione fueruntalieni, in quorum videlicet diplomatibus formula modocomparet, modo omittitur. Ab altera autern parte ne-gari non poteft, quosdam fuifte Principes, qui ifta de-«larar« voluerint formula, fuam Majeftatem pro Divino

ha-

15habendam efle munere, feque nullo obligationis nexu,fuorum refpedtu civium, teneri. Quam eorum perfua*fionem haudparum confirmarunt nonnulli Eruditi, exi-ftimantes, fummam poteftatem Imperantibus a Deo im-mediate conferri, in robur fuae oninionis adferentes di-tftum Rom. XIII. i quo dicitur: NuUam ejfe poteftatem %

nifi a Deo, proindeque urgentes, populam fe palfivetantummodo habcrc, arque in nudis verlari fubjetftionisterminis. Quamvis vero hsc opinio de immediata Maje-ftatis civiiis a Deo genefi roukis placuerir, atque in^erarticulos fidei fu&mde tuent relata; aliis tarnen vifum,argumentationem ilior.m, utpote regu'is non conveni-entem Logicis, fibi roinus conftare Exinde enim, quodSpiritus Sandtusdixerit: NuUameffepotefiatem\ nfi aDeo, nonfequkur vel. omnera poteftarern efle immedtate a Deo,vel folam Principis pofeftatem heic indigirari. Hi ifaqueopinantur, poteftatem civilem dici Ord/nationem Divi-nam, & a Deo ejfe, quod Deus iliam approbet ac velit,vt aptiftimuro feiicitatem humanarn promovendi admi-niculum, Unflos fnos fpeciali cura & gratia compledta-tur, hinc tarnen non confici, imperium in Perfonarn ele-clam immeditite a Deo conferri, & potefiatem proindeciviiem a Petro i. Epift 11. 13. humanam nnn immeri-to dici Ordinationem, quatenus perfonam defignant cives(b). Sed tn viam, a qua nonnihtl defleximus, reverta-mur. Quum kjque, ficuti a nobis fuit expofrtum, for-mulae DEI GRATIA, & pavum & nimium tribuatur.,par eft vt medium renermus.- Pro comperto igitur ha-bemus, fotmulam DEI GRATIA primitus a fummistanrumroodo Principibus fuifie ulurpatam, non ex po-tentiae ja<ftantia,(ed fuae inDeum pietatis declaranda* caus-fa, quod luculento Regis Pipini exemplo § 11. allato con-ftat, ad imitationem Pauli fatentis DEI GRATIA fumquodjum; quare etiara antiqua non pauca diplomata ab

hoc

16

koc incipiunt fufpirio: In Nomine Patris Zf filii $$ Spi-ritus Sanfti. Praeterea fatfta in rubro Diplomatum DEIGRATIJEmQr\t\ox\Q, Princeps fuos admonere vult cives,fe non vane, fed invocata Divina ope, praecipere, fua-que proinde mandata & fufpicienda & hiiariter ac prom-te peragenda. Denique harc formula in minorum gen-tium Procerum titulis occurrens, mutuatitia & a Princi-pe decidua fplendet luce, indicatque quod hi ex au&o-ritate publica fuam adminiftrent provinciam.(a) Vid. Lihr. ?f loc. cit.(B) Multum inter fe difceptarunt Eruditi de origine Ma-

jeftatis: an eadem vel immediate vel mediate a Deo es-fet? Inter alios Ch. THOMASIUS multis pofterioremfententiam vindicavit argumentis, in gravem proptereacum Mafio, Theologo Hafnienfi, incidens controver-fiam, ita terminatam, vt fcripta Thomafiana, incitanteMafio ac jubente Rege, in foro comburerentur Hafni-enfi; hinc vero enata favilla fuit levior, quam vt gli-fcentcm diflenfionis ignem poffet exftinguere.

S. D. G.