consellería de pesca e asuntos marítimos centro de...

X U N TA D E G A L I C I A

Consellería de Pesca e Asuntos MarítimosCENTRO DE INVESTIGACIÓNS MARIÑAS - CIMAMemoria da actividade do ano 2001

Consellería de Pesca e Asuntos MarítimosCentro de Investigacións MariñasMemoria da actividade do ano 2001

XUNTA DE GALICIA

Ficha técnica

Edita

XUNTA DE GALICIAConsellería de Pesca e Asuntos Marítimos

CIMA (Centro de Investigacións Mariñas)

Coordinación

CIMA (Centro de Investigacións Mariñas)

Maquetación

Ninfa e Riveiro

Fotomecánica

Resolución

Imprime

Anduriña

Dep. Legal

PO - 454 - 2002

Memoria da actividade do ano 2001Centro de Investigacións Mariñas

9 1.- INTRODUCCIÓN

13 2.- CENTRO DE INVESTIGACIÓNS MARIÑAS15 2.1. ESTRUCTURA E FUNCIÓN

17 2.2. ÓRGANOS DE DIRECCIÓN2.2.1. CONSELLO DE DIRECCIÓN DO CIMA2.2.2. CONSELLO DE DIRECCIÓN CIENTÍFICA DO CIMA

19 2.3. PERSOAL DO CIMA2.3.1. PERSOAL ADSCRITO Ó CENTRO DE INVESTIGACIÓNS MARIÑAS (Corón- Vilanova de Arousa)2.3.2. PERSOAL ADSCRITO Ó CENTRO DE CULTIVOS MARIÑOS (Ribadeo)2.3.3. PERSOAL ADSCRITO Ó CENTRO DE EXPERIMENTACIÓN EN ACUICULTURA (Ribeira)

23 3.- ACTIVIDADE CIENTÍFICA25 3.1. RESUMOS DOS PROXECTOS DE INVESTIGACIÓN

A.- PROXECTOS NOS QUE O INVESTIGADOR PRINCIPAL É DO CIMA

3.1.1. ÁREA DE ACUICULTURA- Estudio das necesidades nutritivas do ollomol, Pagellus bogaraveo, nas fases larvaria e de engorde.- Deseño dun sistema de preengorde de semente de moluscos en batea.- O cultivo e producción de solénidos comerciais: navalla (Ensis ensis) e longueirón (Ensis siliqua)

en tres áreas de Galicia (NO de España).- Influencia dos procesos selectivos nas fases de criadeiro e sementeiro no cultivo de ostra plana,

Ostrea edulis L.- Estudio do acondicionamento da ameixa fina, Ruditapes decussatus L. Influencia de factores

externos e internos.

3.1.2. ÁREA DE RECURSOS MARIÑOS- Ecoloxía larvaria do percebe Pollicipes pollicipes: patróns estacionais, mecanismos de control e

comportamento desde a eclosión ata a fixación.- Distribución espacio-temporal das larvas e poslarvas do mexillón no plancto da Ría de Arousa.- Identificación inmunolóxica e bioquímica das larvas do mexillón, Mytilus galloprovincialis.

3.1.3. ÁREA DE PATOLOXÍA- Validación da técnica de PCR para o diagnóstico dos parasitos Bonamia ostreae, Perkinsus atlan-

ticus e Marteilia refringens, en moluscos bivalvos de interese comercial cultivados en Galicia.- A perkinsose da ameixa fina de Galicia. Caracterización morfolóxica, efectos da enfermidade e

modulación destes polas condicións ambientais.- Estudio dunha neoplasia diseminada e outras alteracións patolóxicas que afectan ás poboacións

de berberecho Cerastoderma edule das rías galegas.

3.1.4. ÁREA DE PROCESOS OCEANOGRÁFICOS COSTEIROS- Acumulación de toxinas de tipo paralítico (PSP) e de tipo amnésico (ASP) en moluscos bivalvos.- Análise de pigmentos fotosintéticos por cromatografía líquida-espectrometría de masas.

Aplicación á caracterización taxonómica do fitoplancto.

B.- PROXECTOS NOS QUE O INVESTIGADOR PRINCIPAL PERTENCE A OUTRO ORGANISMO

- Estudio do cultivo integral do ollomol (Pagellus bogaraveo).- Estudio do cultivo do ollomol (Pagellus bogaraveo). Reproducción no medio natural e en cativi-

dade. Engorde en tanques e gaiolas flotantes.- Análise xenética dos solénidos de interese comercial en Galicia: marcadores citoxenéticos e mole-

culares.- Circulación de carbono e nitróxeno no océano Atlántico (CIRCANA).- Cultivo do polbo (Octopus vulgaris Cuvier). Desenvolvemento e estandarización das técnicas de

cultivo de paralarvas.- Mellora da supervivencia dos cultivos de moluscos bivalvos mediante o uso de probióticos.

Análise dos productos activos e ensaios a escala semipiloto.

Índice

63 3.2. ACCIÓNS DE INVESTIGACIÓN - Desenvolvemento, posta en funcionamento e control de dous criadeiros –baixo cuberta lixeira-

para a obter de semente de moluscos bivalvos comerciais- As condicións oceanográficas e o fitoplancto tóxico nas rías Galegas de 1992 ó 2001, con espe-

cial referencia ás proliferacións de Dinophysis acuminata.- Importancia da composición pigmentaria do fitoplancto no desenvolvemento de proliferacións

nocivas. Acción desenvolvida en Tronheim Marine Systems Research Infrastructure, Noruega(European Community-Access to Research Infrastructure Action of the Improving HumanPotential Programme).

- Determinación dos parámetros da curva de crecemento, os coeficientes de mortalidade e a tallamínima comercial do berberecho (Cerastoderma edule) en Galicia.

- Avaliación da susceptibilidade á bonamiose, capacitación inmunolóxica e caracteres productivosen poboacións de ostra plana de orixe xeográfica diversa, como base para un programa deselección xenética dunha estirpe resistente

- Implantación dun Sistema de Información Xeográfica orientado á ordenación integral da pes-queira dos recursos específicos: percebe, ourizo, longueirón e navalla

79 3.3. ASESORAMENTO Ó SECTOR E Á ADMINISTRACIÓN

83 3.4. ACTIVIDADES CIENTÍFICAS E FORMATIVAS DO PERSOAL3.4.1. ORGANIZACIÓN, PRESIDENCIA DE SESIÓN E PARTICIPACIÓN EN FOROS CIENTÍFICOS3.4.2. DIRECCIÓN DE TESES DE DOUTORAMENTO E FORMACIÓN DE BOLSEIROS 3.4.3. OBTENCIÓN DE DIPLOMA DE ESTUDIOS AVANZADOS3.4.4. CURSOS IMPARTIDOS3.4.5. PARTICIPACIÓN EN TRIBUNAIS DE TESES3.4.6. EDICIÓN DE PUBLICACIÓNS CIENTÍFICAS3.4.7. REVISIÓN DE ARTIGOS EN PUBLICACIÓNS CIENTÍFICAS

94 3.5. FORMACIÓN DO PERSOAL3.5.1. ESTANCIAS NOUTROS CENTROS3.5.2. ASISTENCIA A CURSOS

96 3.6. CONVENIOS DE COLABORACIÓN

97 3.7. VISITANTES EXTERNOS

98 3.8. PUBLICACIÓNS3.8.1. ARTIGOS EN REVISTAS INCLUÍDAS NO SCI3.8.2. ARTIGOS EN REVISTAS NON INCLUÍDAS NO SCI3.8.3. CONTRIBUCIÓNS EN LIBROS

103 4.- FOROS CIENTÍFICOS E FORMATIVOS ORGANIZADOS POLO CIMA

105 4.1. SEMINARIOS

106 4.2. CURSOS

1. INTRODUCCIÓN

Conseguir isto último e mantelo non é tarefa fácil,xa que os centros de investigación sectorial aplicada,como é o CIMA, teñen unha servidume que supónunha dificultade engadida á sempre difícil tarefa demanter unha investigación de calidade e con proxec-ción de futuro, como é ter que facer fronte ó asesora-mento e á resolución dos problemas que unha xestiónracional do medio e os recursos mariños require. Así, sea resolución dos problemas puntuais vai desprazando ómantemento de liñas de traballo a medio prazo e senon se aplican uns criterios de calidade rigorosos áhora de aprobar e financia-los plans de traballo e/oupropostas de investigación, poderíase chegar a ter uncentro á marxe do sistema ciencia-tecnoloxía-empresae sen garantías para realizar nin a investigación nin oasesoramento necesario para a xestión.

Esta é a razón pola que cremos que a dependenciafuncional do organismo responsable da xestión secto-rial, xunto á obrigatoriedade de segui-las condiciónsestablecidas no Plan Galego de I+DT, propicia un mar-co adecuado para mellora-lo cumprimento dos obxec-tivos do CIMA e a súa proxección futura, polo que esta-mos seguros de que o camiño iniciado se continuará coPGI+DT 2002-2005.

Debemos destacar tamén que neste ano a Lei de cre-ación da escala do persoal investigador é xa unha rea-lidade, o que, trala publicación do decreto que regulao seu desenvolvemento, deberá ser un instrumentoesencial para a optimización da investigación sectorialdesenvolvida polos centros dependentes da Xunta deGalicia.

Outros aspectos tamén importantes xa recollidos namemoria do pasado ano e ós que aínda non fomoscapaces de lles atopar unha solución son a falta dun sis-tema, áxil e con criterios científico-técnicos, de contra-tación de persoal con cargo ós proxectos de investiga-ción e a necesaria autonomía ou axilidade de xestióneconómica que posibilite liderar proxectos financiadospor programas da Unión Europea.

Rosa María Quintana CarballoDirectora Xeral de Innovacióne Desenvolvemento Pesqueiro

Os resultados que se recollen na presente memoriacorrespóndense co último ano de vixencia do primeiroPlan Galego de Investigación e DesenvolvementoTecnolóxico, PGI+DT 1999-2001, polo que parece obri-gado facer unha primeira valoración da súa incidenciana marcha da investigación sectorial mariña e, en espe-cial, a desenvolvida no CIMA.

En primeiro lugar, cómpre destacar que o plan seconfirmou como unha ferramenta de gran utilidadepara mellorar tanto a planificación e a calidade dainvestigación como a súa interacción co sector. Así,contouse cos instrumentos necesarios para posibilitartódolos aspectos antes mencionados, isto é, un progra-ma tecnolóxico sectorial de investigación mariña que,xestionado en coordinación coa Secretaría Xeral deInvestigación e Desenvolvemento, permitiu coordinare establece-las prioridades sectoriais da investigaciónmariña financiada pola Xunta de Galicia, unha avalia-ción externa das propostas de investigación a fin depoder garanti-la calidade das aprobadas, e un xestorpara o seguimento detallado dos proxectos e do graode execución do programa.

A importancia que o medio mariño e os seus recur-sos teñen para Galicia fai tamén necesario que o orga-nismo responsable da súa xestión poida garantir, ámarxe do interese que en cada momento poidan te-loscentros e equipos de investigación, o mantemento e acalidade das áreas de traballo máis relevantes e demaior incidencia na súa área de competencia. Esta é arazón pola que a Consellería de Pesca, ademais decoxestiona-lo programa sectorial de investigaciónmariña, conta co CIMA como centro propio de investi-gación.

O inicio do Plan Galego de I+DT 1999-2001 supuxoun proceso de adaptación e cambio importante para oCIMA, tanto a nivel organizativo como da xestión daactividade científica e técnica, proceso que fixo quehoxe se poida xa considerar integrado no sistema deciencia-tecnoloxía-empresa existente en Galicia.

2. CENTRO DE INVESTIGACIÓNS MARIÑAS

15Memoria CIMA 2001CONSELLERÍA DE PESCA E ASUNTOS MARÍTIMOS

CENTRO DE INVESTIGACIÓNS MARIÑAS

A función básica do CIMA é o desenvolvemento deinvestigacións encamiñadas a conseguir unha xestiónracional dos recursos mariños renovables no ámbitoxeográfico de competencia da Administración deGalicia. A sede central do CIMA está situada xunto ápraia de Borreiros, no lugar de Pedras de Corón(Vilanova de Arousa, Pontevedra). Intégranse no CIMAas plantas de cultivos mariños situadas no peirao dePorcillán, en Ribadeo (Lugo), e na Punta de Couso(Ribeira, A Coruña). A actividade científica repártesenas seguintes áreas:

Área de Recursos Mariños. O obxectivo é coñece-labioloxía, ecoloxía e dinámica de poboacións das espe-cies mariñas con interese comercial para mellora-la xes-tión dos recursos naturais. Actualmente existen dúasliñas de investigación abertas.

Unha sobre ecoloxía larvaria de invertebrados mari-ños, na que se estudia tanto a distribución espacio-temporal das fases larvarias na zona costeira como oseu comportamento. Con esa información inténtaseestablece-la relación existente entre a abundancia lar-varia e o recrutamento, así como a posible influenciadas condicións medioambientais sobre ámbolos fenó-menos. Estes estudios teñen como obxectivo explica-lagran variabilidade espacio-temporal do recrutamentoobservada na maioría dos invertebrados mariños coninterese comercial e deseñar estratexias que permitanaumenta-lo recrutamento.

A outra liña está centrada no desenvolvemento emantemento dun sistema de información xeográficoorientado á xestión das especies marisqueiras. Nasbases de datos deste sistema almacénase toda a infor-mación dispoñible acerca dos bancos naturais galegose sobre a actividade marisqueira desenvolvida neles. Asanálises realizadas co sistema están deseñadas paraofrecer solucións ós problemas de xestión do maris-queo e conseguir que a explotación sexa rendible esostible.

Área de Acuicultura. O seu obxectivo é desenvolvere mellora-los procedementos de cultivo das especiesmariñas consideradas de interese comercial. O ámbitode investigación nesta área agrúpase en dúas grandes

liñas: o cultivo de moluscos e o cultivo de peixes.

En moluscos realízase o maior e máis intenso esforzoinvestigador, tanto no número de investigadores comode proxectos de investigación en curso. Proxectosorientados a conseguir mellora-la producción desemente, principalmente de ameixas en criadeiro, nosque se analizan, por un lado, aspectos de nutrición conmicrocápsulas nas fases larvarias e poslarvarias, e, poroutro, as pautas de selección que deben seguirse,tamén en criadeiro, para mellora-la calidade da semen-te. O estudio da reproducción, obtención e cultivo desemente de solénidos comerciais (navalla e longueirón)é parte doutro proxecto en curso. Outro aspecto é aanálise da tecnoloxía de cultivo exterior (de sementei-ros para preengorde de ameixa en batea e de sistemasde long-line para mexillón), son proxectos que taménincorpora esta liña de moluscos.

Na liña de cultivo de peixes, existen varios proxectosen curso, nos que se estudian aspectos do cultivo dasespecies que na actualidade presentan as melloresperspectivas para “normaliza-lo” cultivo nun futuropróximo: de ollomol (aspectos de nutrición nas dife-rentes fases de cultivo e cultivo exterior en gaiolas) ede linguado (avaliación de dietas para reproductores elarvas).

Tamén se estudian diversos aspectos do cultivo depolbo, tales como o efecto da alimentación con dife-rentes presas sobre as paralarvas de polbo.

Área de Patoloxía. O obxectivo é estudia-las altera-cións patolóxicas que lles afectan ós moluscos bivalvoscon interese comercial, para establecer estratexias efi-caces de loita que permitan minimiza-los efectos pato-xénicos. As liñas de investigación engloban os seguin-tes aspectos:

Efectos nas poboacións naturais e cultivos de molus-cos bivalvos. Efectos en supervivencia, crecemento(fisioloxía enerxética), calidade e capacidade reproduc-tora.

Distribución e incidencia no litoral galego.Etioloxía. Identificación e caracterización de axentes

patóxenos.

2.1. ESTRUCTURA E FUNCIÓN

aplicación de técnicas alternativas e/ou complementa-rias á microscopía para o estudio da composición edinámica do fitoplancto causante de proliferaciónsalgais nocivas. A segunda liña ocúpase do estudio e omodelizado da acumulación de toxinas procedentes dofitoplancto, en moluscos bivalvos, e do deseño de pro-cedementos para acelera-la depuración desas toxinas.

A segunda línea ocupase do estudio e o modelizadoda acumulación de toxinas procedentes do fitoplanc-ton, en moluscos bivalvos, e do deseño de procede-mentos para acelera-la depuración de ditas toxinas.

O CIMA tamén se ocupa da formación de novosinvestigadores e técnicos de laboratorio, mediante aincorporación temporal de persoas ó propio centro eparticipando na docencia do terceiro ciclo universita-rio.

2.2.1. CONSELLO DE DIRECCIÓN DO CIMA

16 Memoria CIMA 2001CONSELLERÍA DE PESCA E ASUNTOS MARÍTIMOS


Técnicas de diagnóstico.Dinámica temporal das alteracións patolóxicas/axen-

tes patóxenos.Influencia das condicións ambientais.Ciclo de vida dos axentes patóxenos. Vías de trans-

misión.Cultivo de axentes patóxenos.Factores de virulencia.Interacción co sistema inmune dos moluscos bival-

vos.Estratexias de loita: producción de estirpes resisten-

tes. Profilaxe. Tratamentos terapéuticos.

Área de Procesos Oceanográficos Costeiros. Oobxectivo da área é o coñecemento dos aspectos daoceanografía relacionados coa producción dos recursospesqueiros e marisqueiros de Galicia. Na actualidadeexisten dúas liñas de investigación, ambas relacionadascos episodios de toxicidade orixinados polo fitoplancto.

A primeira das liñas ocúpase do desenvolvemento e

Centro de Investigacións MariñasPedras de Corón s/n. Apartado 13. 36620 Vilanova de Arousa (Pontevedra)Telfs. 986 50 01 55 – 986 50 01 61 – Fax 986 50 67 88e-mail: [email protected]

Centro de Cultivos MariñosPeirao de Porcillán s/n. Apartado 94. 27700 Ribadeo (Lugo)Telfs. 982 12 81 00- 982 13 04 92 – Fax 982 13 03 91e-mail: [email protected]

Centro de Experimentación en AcuiculturaPta. de Couso s/n. 15965 Aguiño-Ribeira (A Coruña)Tlfs. 981 84 16 00 – 981 84 17 50 – Fax 981 84 15 16e-mail: [email protected]

web: cimacoron.org



2.2. ÓRGANOS DE DIRECCIÓN

- DIRECTORA XERAL DE INNOVACION E DESENVOLVEMENTO PESQUEIRO: Ilma. Sra. Dona Rosa Mª Quintana Carballo

- DIRECTOR DO CIMA: Dr. Alejandro Guerra Díaz

- XERENTE DO CIMA: D. José Barreiro Piñeiro

- RESPONSABLE DA PLANTA DE CULTIVOS DE COUSO: D. Carlos Brezmes Comesaña

- RESPONSABLE DA PLANTA DE CULTIVOS DE RIBADEO: Dona Dorotea Martínez Patiño

- RESPONSABLE DA ÁREA DE RECURSOS MARIÑOS: Dr. José Molares Vila

- RESPONSABLE DA ÁREA DE ACUICULTURA: Dr. Alejandro Guerra Díaz

- RESPONSABLE DA ÁREA DE PROCESOS OCEANOGRÁFICOS COSTEIROS: Dr. Juan Carlos Blanco Pérez

- RESPONSABLE DA ÁREA DE PATOLOXÍA: Dr. Antonio Villalba García

- REPRESENTANTE DO PERSOAL DE APOIO Á INVESTIGACIÓN: D. José Lago Torrado



2.2.2. CONSELLO DE DIRECCIÓN CIENTÍFICA DO CIMA

- RESPONSABLE DA ÁREA DE RECURSOS MARIÑOS: Dr. José Molares Vila

- RESPONSABLE DA ÁREA DE ACUICULTURA: Dr. Alejandro Guerra Díaz

- RESPONSABLE DA ÁREA DE PROCESOS OCEANOGRÁFICOS COSTEIROS: Dr. Juan Carlos Blanco Pérez

- RESPONSABLE DA ÁREA DE PATOLOXÍA: Dr. Antonio Villalba García

B.- En formación

A.- De cadro depersoal



Dona Fátima Linares [email protected]

Dra. Mª del Carmen López Gó[email protected]

Dr. José Molares [email protected]

Dr. Jaime Montes Pé[email protected]

Dona Mª José Outón Caamañ[email protected]

Dona Carmen Pérez [email protected]

Dra. Mª Eugenia Rodríguez Moscoso (1)

D. Ignacio Santos Piñ[email protected]

Dr. Antonio Villalba Garcí[email protected]

Dr. Manuel Zapata [email protected]

2.3. PERSOAL DO CIMA

Reparto do persoal do Centro de Investigacións Mariñas (CIMA). Ano 2001

2.3.1. PERSOAL ADSCRITO Ó CENTRO DE INVESTIGACIÓNS MARIÑAS (Corón–Vilanova deArousa).

InvestigadoresDr. José L. Alonso Fernández de Landa

[email protected]. Juan Carlos Blanco Pérez

[email protected]. Mª Jesús Carballal Durán

[email protected]. Antonio Cerviño Eiroa

[email protected]. Alberto de Coo Martín

[email protected]. José Miguel Fuentes González

[email protected]. Antonio García Fernández

[email protected]. Alejandro Guerra Díaz

[email protected]. Salvador Guerrero Valero

[email protected]

Persoal

- Bolseiros doutorandos (ts)

- Bolseiros de FP II

- Investigadores titulados superiores (ts)

- De apoio á investigación

- De administración

- Outros servicios

10

13

19

9

7

6

CENTRO DE INVESTIGACIÓNS

MARIÑAS (Vilanovade Arousa)

--

2

4

5

2

3

CENTRO DECULTIVOSMARIÑOS(Ribadeo)

--

1

3

6

1

7

CENTRO DEEXPERIMENTACIÓN EN ACUICULTURA

(Ribeira)

(1) Persoal en situación especial, que actualmente desen-

volve o seu labor noutro centro de traballo.



Bolseiros/as titulados/as superioresDona Sandra Mª Casas ListeDona Susana Darriba CouñagoD. Antonio Gómez RodríguezD. David Iglesias EstepaD. Rafael Iniesta SotoD. Gonzalo Macho RiveroD. Francisco J. Rodríguez HernándezDona Isabel Soares de Menezes RanjelDona Patricia Mirella da Silva ScarduaDona Silvia Lorenzo Abalde

Analistas de laboratorioD. Juan Antonio Fariña IglesiasDona Mercedes Miranda Bamio

Oficiais de laboratorioDona Carmen Mariño CadarsoDona Mª Victoria Gregorio ChenloD. Ramón Giráldez Rivero

Auxiliares de laboratorioDona Mª José Cores GonzálezDona Mª Isabel Meléndez RamosDona Elena Penas PampínD. Elias Saz Falque

Bolseiros/as de FP 2.º grao.Dona Elena Martín SánchezDona Margarita Pereiro GonzálezDona Ana Mª Rivas MartínezDona Iria Santamarina BúaDona Marta Andrade GarcíaDonaIrene Barrientos GonzalezDona Mª Jesús Llevot Gonzalez Dona Dolores Dominguez GonzalezD. Juan Miguens RamosDona Leticia Lado PoseDona Gemma Martínez VerdeDona Mónica Pazos BarrosDona Columba Bello Bugallo

Encargado de mantementoD. Ramón García García

Xerente do CIMAD. José Barreiro Piñeiro

[email protected]

Xefe de negociado administrativoD. Gonzalo García Paz

[email protected]

BibliotecariaDona Mª Carmen Campaña Potel

[email protected]

Oficial administrativoDona Lucinda Caamaño Pérez

[email protected]

Auxiliares administrativosDona Mª del Carmen Jamardo RodríguezD. José Lago Torrado

[email protected]. Pablo Ventoso Padín

[email protected]

SubalternosD. Luis Manuel Agra CarregalD. José Manuel Martínez Crespo

LimpadorasDona Ramona Maneiro LamasDona Josefa Hermida López

VixilanteDona Mª Elena Gulías Pérez



InvestigadorasDona Aurora Fernández Álvarez

[email protected] Dorotea Martínez Patiño

[email protected] Susana Nóvoa Vázquez

[email protected] Justa Ojea Martínez

[email protected]

Analista de laboratorioD. Luis Manuel Álvarez Llamas

[email protected]

Oficial de laboratorioD. José Casal Gómez

Auxiliares de laboratorioDona Mª José Cotarelo Jardón

[email protected]. Francisco Javier Páez Pérez

[email protected] Mercedes Ruiz Misioné

[email protected]

2.3.2. PERSOAL ADSCRITO Ó CENTRO DE CULTIVOS MARIÑOS (Ribadeo).

Oficial 1º de mantementoD. José Mª Loureiro Barcón

[email protected]

Oficiais administrativasDona Ana Cruzado Estévez

[email protected] Concepción Neira Páez

[email protected]

Bolseiras/os FP 2.º graoDona Miryam Séfora Couso DacostaD. Manuel Angel García Graña

SubalternaDona Mercedes Loureiro Rodríguez

LimpadoraDona Carmen Fernández Goás



2.3.3. PERSOAL ADSCRITO Ó CENTRO DE EXPERIMENTACIÓN EN ACUICULTURA (Ribeira)

InvestigadoresD. Carlos Brezmes Comesaña

[email protected]. Valentín Rodríguez Castro

[email protected] Mª Isabel Seoane Ramallo

[email protected]

Analistas de laboratorioDona Azucena Rodríguez Patón-TeiraDona Mª Luisa Enseñat Berea

Oficial de laboratorioDona Marta Paz Márquez

Auxiliares de laboratorioDona Teresa Andrade RocaDona Mª Esther Vascuas MartínezDona Mª Victoria Castro Löehmann

Bolseira FP 2.º graoDona Mª Isabel Graña Pereira

Oficiais 1.º mantementoD. Juan José Martínez GarcíaD. José Ramón Carreño Carleos

AdministrativoD. Isolino Penas Gómez

SubalternosD. José Manuel Ajeitos LuacesDona Flora Carpente Leira

VixilantesD. Manuel Crujeiras SampedroD. José Manuel Pardavila Álvarez

LimpadoraDona Mª del Carmen Santos Novo.

3. ACTIVIDADE CIENTÍFICA


ACTIVIDADE CIENTÍFICA

nas, lípidos, clases de lípidos e ácidos graxos sobre aslarvas e os alimentos.

As larvas alimentadas con Artemia enriquecida conIsochrysis (A+Iso) teñen, a día 47 de vida, un peso secomedio de 7,86 mg, superior ó obtido nas alimentadascon Artemia enriquecida con Tetraselmis (A+Tetra),que é de 5,67 mg, e con Nannochloropsis (A+Nano),con 6,44 mg. O contido en proteínas é máis alto a día47 de vida nas larvas alimentadas con A+Iso (43% dopeso seco) ca nas alimentadas con A+Tetra e A+Nano,38 e 39%, respectivamente. Os lípidos sofren un lixeiroincremento desde o día 40 (16,5%) ata o 47 de vida(19-20%), e non existen diferencias significativas entreas larvas dos diferentes grupos. As larvas alimentadascon A+Iso e A+Nano presentan un contido máis alto enfosfolípidos (68 ng/ug p. seco) cás alimentadas conA+Tetra (61 ng /ug p. seco). O contido en triglicéridos(TAG) é, polo contrario, máis baixo nas larvas alimen-tadas con A+Iso (44 ng/ug p. seco) ca nas alimentadascon A+Tetra e A+Nano, 53 e 55 ng/ug p. seco, respecti-vamente. Non existen diferencias significativas entre osvalores de ácidos graxos poliinsaturados (PUFA) das lar-vas alimentadas con Artemia enriquecida coas tresmicroalgas ensaiadas, que alcanzan valores entre 28 e30 ng/ug p. seco (30% dos ácidos graxos totais) a día 47de vida. Os ácidos graxos monoinsaturados incremén-tanse nas larvas durante o período de alimentación conArtemia. O ácido eicosapentanoico, 20:5 (n-3), sube

3.1. RESUMOS DOS PROXECTOS DE INVESTIGACIÓN

3.1.1. ÁREA DE ACUICULTURA

PROXECTO

Estudio das necesidades nutritivas do ollomol,Pagellus bogaraveo, nas fases larvaria e deengorde.

INVESTIGADORES

Mercedes Olmedo Herrero (IEO), José BenitoPeleteiro Alonso (IEO)

BOLSEIRAS

Columba Bello Bugallo, Leticia Lado Pose

DATA DE INICIO: outubro, 1999DATA DE FINALIZACIÓN: decembro, 2001

RESUMO

O ollomol (Pagellus bogaraveo), polas súas caracte-rísticas biolóxicas e gran valor comercial, é unha dasespecies consideradas de gran interese para o seu cul-tivo no eido industrial. A obtención dunha alimenta-ción adecuada ás características específicas do ollomolconstitúe un dos aspectos clave para obter éxito no seucultivo.

Neste proxecto abórdase o estudio das necesidadesnutritivas do ollomol (Pagellus bogaraveo) nas faseslarvaria e de engorde, coa finalidade de mellora-lasupervivencia, crecemento e a calidade das larvas, ale-víns e exemplares de tamaño comercial obtidos.

Durante o ano 2001 leváronse a cabo os seguintesexperimentos de nutrición larvaria:

1.- Experimentos na fase de alimentación conArtemia.

Estes experimentos completarían os realizados noano 2000 na fase de alimentación con rotífero.Probáronse distintas microalgas (Isochrysis galbana,Tetraselmis suecica e Nannochloropsis sp2) como enri-quecedores da Artemia e comprobouse a súa efectivi-dade sobre o crecemento e a composición das larvas.Realizáronse controis de peso seco e talla das larvas etomáronse mostras para análises bioquímicas nos pri-meiros 40 días de vida e tras finaliza-lo período de ali-mentación con Artemia. Fixéronse análises de proteí-

INVESTIGADORA PRINCIPAL

Fátima Linares Cuerpo

TÉCNICOS

MªJosé Cores González, Marta Paz Márquez, BlancaAlvárez Fernández (IEO), J.Carlos Pazos Pazos (IEO)

FINANCIAMENTO

Plan Galego de Investigación e DesenvolvementoTecnolóxico (PGIDT)Código de identificación: PGIDT99MAR50101

A.- PROXECTOS NOS QUE O INVESTIGADOR PRINCIPAL É DO CIMA

tamén considerablemente nas larvas durante este perí-odo desde valores de 5 e 4 ng/ug peso seco, a días 30 e40 de vida, ata 10 ng/ug p. seco en larvas alimentadascon A+Iso e A+ Nano e lixeiramente máis altos (12ng/ug p. seco) nas alimentadas con A+Tetra. A tenden-cia contraria preséntaa o ácido docosahexaenoico, 22:6(n-3), con valores de 8 e 2,3 ng/ug p. seco a días 30 e 40de vida, e que a día 47 de vida alcanza valores de 1,8 e1,6 ng/ug p. seco nas larvas alimentadas con A+Iso eA+Nano, e de 1,1 ng/ug p. seco nas alimentadas conA+Tetra.

2.- Experimentos na fase de introducción do alimen-to inerte (desteta). A súa finalidade é reduci-lo períodode consumo de Artemia sen detrimento da superviven-cia, crecemento ou calidade das larvas.

Os experimentos consisten en adianta-la introduc-ción do alimento inerte a día 40 de vida (DA) das larvase compara-los resultados obtidos co cultivo estándar,en que a desteta se realiza ó día 50 de vida (DS).

En canto á composición bioquímica, o contido pro-teico é do 51,5% do peso seco en DA, e do 46% en lar-vas con DS, e os lípidos totais supoñen o 21% do pesoseco en ámbolos casos. Os TAG presentan valores máisbaixos en larvas con DA ca con DS, e os fosfolípidossupoñen o 25% dos lípidos totais a día 69 de vida, enque finaliza o experimento. Os ácidos graxos poliinsa-turados (PUFA) presentan valores similares en ámbolosgrupos, incrementándose paulatinamente desde o día40 ó 69 de vida, en que alcanzan valores entre 42 e 45ng/ug p. seco. Os contidos nos ácidos graxos 20:5 (n-3)e 22:6 (n-3) presentan tendencias contrarias en ámbo-los grupos de larvas. As larvas con DS teñen un contidomáis alto en 20:5 (n-3) cás de DA, con valores a día 69de vida de 11 e 6 ng/ug p. seco, respectivamente. O22:6 (n-3) é máis alto nas larvas con DA, alcanzando 18ng/ug p. seco, fronte a 11 ng/ug p. seco obtido a día 69con DS.

Dos experimentos anteriores pódese concluír que, nafase de alimentación larvaria con Artemia, os melloresresultados de crecemento e composición bioquímicalarvaria foron obtidos cando a Artemia se enriquececoa microalga I. galbana, seguidos por N. sp2. T. sueci-ca. En canto á fase de desteta, aínda que os resultadosde composición bioquímica podían resultar esperanza-dores e recomenda-la introducción do alimento inertea día 40 de vida das larvas, non puideron ser ratificadoscon datos de crecemento larvario debido a dificultadesexperimentais, polo que se considera conveniente rea-lizar este experimento con larvas procedentes da postanatural do ano 2002.

No referente á fase de engorde, en xuño do ano2001 comezaron a realizarse varios experimentos naplanta de cultivos de Couso (Ribeira) e nas gaiolas daConsellería de Pesca de Bueu (Pontevedra) con alevínscultivados no IEO de Vigo, procedentes das postas dosanos 1999 e 2000. Partindo dos resultados obtidos noano 2000, trátase de probar pensos coa mesma calida-de proteica e distintos contidos graxos (R-16%, B-10%e R-16% c/aromatizante). Aínda que está prevista aduración destes experimentos ata maio do ano 2002,os primeiros resultados confirman o obtido en experi-mentos anteriores respecto a que o crecemento é sig-nificativamente máis alto en gaiolas ca en tanques. Encanto ó efecto dos diferentes tipos de penso sobre ocrecemento dos alevíns, os primeiros resultados indicanque non existen diferencias significativas en ámbolossistemas de cultivo.

Tamén se están tomado mostras de fígado e múscu-lo dos alevíns alimentados cos diferentes pensos pararealiza-las análises bioquímicas coa finalidade de com-probar se existen diferencias na composición dos ale-víns. Os resultados obteranse cando finalicen os expe-rimentos.



PROXECTO

Deseño dun sistema de preengorde de semente demoluscos en batea

INVESTIGADORES

Alberto de Coo Martín, Antón García Fernández,Manuel Bao Iglesias (Universidade de Santiago),Marcos J. Domínguez Gondelle (Universidade deSantiago)

DATA DE INICIO: marzo, 1999DATA DE FINALIZACIÓN: decembro, 2001

RESUMO

Durante o ano 2001 seguiuse co desenvolvementodas probas previstas no proxecto, abarcando tantoaspectos de carácter tecnolóxico como biolóxicos.

Un dos obxectivos previstos é o de mellora-los ren-dementos enerxéticos do sistema, buscando un melloraproveitamento da enerxía producida polo sistema.

Puxéronse en marcha unha serie de novas probas,provocando o movemento da auga a través da semen-te estabulada mediante o emprego de pequenas bom-bas eléctricas, á vez que se seguían mantendo outrasnas que a circulación da auga se facía mediante ainxección de aire. Analizáronse os datos de rendemen-tos de ámbolos sistemas, comprobando que, por termomedio, co mesmo consumo enerxético, se pode mover5 veces máis cantidade de auga co emprego de micro-bombas ca con inxección de aire.

A utilización destas microbombas eléctricas somerxi-das cun consumo de 5 vatios proporcionábanos un flu-xo de 400 litros/hora, o que nos permitía manter uns150 gramos de semente por cada cilindro (10 cm dediámetro) e bomba. Noutras probas colocáronse cilin-dros de 200 mm de diámetro, cunha carga inicial de400 gramos de semente e co emprego simultáneo dedúas microbombas.

Para seguir obtendo información da capacidade dexeración enerxética, analizáronse os datos de ventosque se produciron na zona onde se encontra a batea(polígono Cambados D) para o ano 2001. Os resulta-dos obtidos foron mellores có ano anterior, xa que oaproveitamento foi do 64,61%, o que equivale aunhas 5.650 horas anuais (para ventos con velocida-

des superiores a 3 m/s e inferiores a 20 m/s), o quesupón unha producción total, para este equipo, de70.000 a 75.000 amperes/ano, equivalentes a unhamedia de 8.4 A/hora.

Rexistráronse os datos de temperatura, salinidade eosíxeno disolto na auga da batea, comprobándose asfortes baixadas na salinidade durante os primeirosmeses do ano, as diferentes oscilacións de temperaturacon máximos en xullo e agosto e os normais valores dataxa de osíxeno disolto.

Realizáronse 9 ensaios de preengorde durante osmeses de abril, maio, xuño, xullo, agosto, setembro eoutubro de 2001. A semente utilizada foi de diversostamaños, variando a ameixa fina entre 4.50 mg e 75.00mg, e a ostra plana entre 3.34 mg e 18.90 mg. As den-sidades de estabulación variaron, así mesmo, entre 5kg/m2 e 30 kg/ m2.

De todas estas probas, cabe concluír de forma resumida:

a) A elevada taxa de crecemento que se conseguenas súas primeiras fases de vida destas especies demoluscos bivalvos, confirmando as probas do ano ante-rior. A ameixa fina variou de taxas de crecemento: gm,entre un mínimo de 49.29 e un máximo de 106.26,dependendo da densidade, fluxo, talla individual eépoca do ano. Do mesmo modo, a ostra plana variou oseu gm entre 78.9 e 259.1. Estes resultados confirmanunha vez máis a necesidade de optar por sistemas defluxo controlado de auga de mar, de modo que seminimicen os riscos ó traballar con tan altas taxas demetabolismo



INVESTIGADOR PRINCIPAL

Antonio Cerviño Eiroa

TÉCNICO

Juan Antonio Fariña Iglesias

FINANCIAMENTO

Plan Galego de Investigación e DesenvolvementoTecnolóxico (PGIDT)Código de identificación: PGIDT-CIMA-99/3

b) A igualdade de densidade, os resultados de crece-mento en tubo son superiores ós conseguidos en cesti-ños na batea ou no propio criadeiro en terra.

c) Sempre que se manteña unha densidade adecua-da, que a semente sexa de calidade e se fagan ascorrespondentes limpezas, os resultados de mortalida-de son moi baixos.

d) En función do tamaño da semente, existe un lími-te no incremento de fluxo de auga que pode soportarmanténdose a semente unida á malla de estabulación,e existe ademais unha relación entre este fenómeno ea superficie total da malla. Por esta razón, para semen-te moi pequena, precísanse fluxos máis baixos ou siste-mas de estabulación diferentes.



PROXECTO

O cultivo e producción de solénidos comerciais:navalla (Ensis ensis) e longueirón (Ensis siliqua) entres áreas de Galicia (NO de España).

INVESTIGADORES

Jaime Montes Perez, Dorotea Martinez Patiño,Eugenia Rodriguez Moscoso, Antonio Rodriguez

BOLSEIRAS

Susana Darriba Couñago (Titulada superior), IriaSantamarina Búa (FP-II).

DATA DE INICIO: decembro, 1997DATA DE FINALIZACIÓN: decembro, 2001

RESUMO

O estudio das especies de solénidos levado a caboneste proxecto permitiu un mellor coñecemento dabioloxía dun grupo de moluscos bivalvos pouco inves-tigados. Os resultados obtidos ofrecen datos de inte-rese para a xestión do recurso e a consecución dunhaexplotación racional.

Identificación da especie. A partir de análises biomé-tricas e morfolóxicas, identificouse a especie de navallaque habita os bancos naturais estudiados (rías de Vigo,Pontevedra e Arousa) como Ensis arcuatus e non comoEnsis ensis, segundo se denomina oficialmente no eidoadministrativo.

Crecemento. Os datos obtidos por primeira vez nes-ta especie polo método de análise directo da sementeprocedente de posta inducida en criadeiro, indican quealcanza a talla comercial (100 mm) a partir dos dousanos de cultivo. O crecemento de E. arcuatus segue unpatrón alométrico negativo durante o primeiro ano devida e alométrico positivo a partir deste momento.

Ciclo reproductivo. O da navalla (E. arcuatus) nosbancos das illas Cíes (Ría de Vigo), Aldán (Ría dePontevedra) e Meáns (Ría de Arousa), e o do longuei-rón (Ensis siliqua) en Fisterra (A Coruña) é un cicloanual, composto por unha fase de repouso, seguidadunha intensa e rápida gametoxénese para dar lugar áépoca de postas. Estes ciclos reproductivos, en funcióndos asentamentos das poboacións, presentan asseguintes particularidades: a navalla do banco naturaldas illas Cíes mostra a fase de repouso durante os

meses de verán, e hai unha sucesión de postas e res-tauracións en inverno e primavera. A navalla na zonade Aldán parece seguir un comportamento similar, aín-da que non se posúen datos suficientes para corrobo-ralo, e a navalla de Meáns parece presentar un perío-do de repouso algo máis extenso, con postas entremarzo e xuño. O longueirón en Fisterra encóntrase enrepouso sexual durante o verán e o outono, realizandounha única posta a finais de primavera.

A ausencia de células de reserva no tecido da góna-da e a gran cantidade de hemocitos observados noscortes histolóxicos realizados, a diferencia do que oco-rre na maioría dos bivalvos, suxire a directa participa-ción destas células móbiles no transporte de nutrientesá gónada desde outros tecidos para soste-lo desenvol-vemento gonadal en ámbalas especies de solénidos.

Parasitación. Na gónada das dúas especies, E. arcua-tus e E. siliqua, obsérvase parasitación por oocistos denematopse nos primeiros estadios de desenvolvemen-to gonadal e esporocistos trematodos, que provocan acastración total do hospedador, aínda que provocan unefecto de mortalidade directa nos individuos parasita-dos.

Estratexia reproductiva. A realización dun estudiomáis completo en E. arcuatus no banco natural das Cíespermite concluír que a estratexia reproductiva seguidapor esta especie é de tipo “conservativa”: acumulareservas enerxéticas en forma de triglicéridos e glicó-xeno na glándula dixestiva e tecidos musculares (pé e




Alejandro Guerra Díaz

TÉCNICO

Mercedes Miranda Bamio

ENTIDADE FINANCIADORA

Junta Nacional de Cultivos Marinos –JACUMAR-

músculo aductor anterior), respectivamente, duranteos meses de verán-outono, coincidindo co período derepouso sexual e coa sucesión de blooms fitoplanctóni-cos que teñen lugar na ría. Posteriormente mobilizaestas reservas cando se inicia a actividade gametoxéni-ca durante o outono-inverno para soste-lo desenvolve-mento da gónada e para mante-lo metabolismo basal.

A última posta e o final do ciclo gametoxénico coin-ciden co aumento da temperatura superficial da auga(establecemento da termoclina en primavera-verán),das condicións de luz e co afloramento de augas fríasdo fondo, ricas en nutrientes, que determinan o desen-volvemento de blooms fitoplanctónicos.



PROXECTO

Influencia dos procesos selectivos nas fases de cria-deiro e sementeiro no cultivo de ostra plana, Ostreaedulis L.

INVESTIGADORES

Valentín Rodríguez Castro, Carlos BrezmesComesaña

BOLSEIRA

Ana Isabel González Rodríguez

DATA DE INICIO: marzo, 1999. DATA DE FINALIZACIÓN: decembro, 2001.

RESUMO

Nas Xornadas Sectoriais de Traballo sobreInvestigación Mariña en Galicia quedou de manifestoque un dos problemas que existen no cultivo de ostraplana é a elevada dispersión das tallas dos individuosna fase de sementeiro, polo que intentamos abordareste problema con este proxecto.

Por un lado, propuxemos como obxectivo compro-bar se unha selección de individuos en distintas fasesdo cultivo en criadeiro nos permitiría obter unhapoboación máis uniforme en canto a tamaño. Paraiso, durante o ano 1999 obtivéronse e cultiváronse aslarvas, e fíxose unha selección en tres fases do culti-vo:

Selección en primeiros estadios da semente: ó mesde fixación seleccionouse a semente con talla mediade 3 mm (“cabezas”) e semente con talla media de0.7 mm (“colas”). Ó longo de todo o cultivo en cria-deiro seguíronse observando estas diferencias encanto a talla, sendo a mesma ó cabo de 4 meses nosementeiro e antes de saír ó mar de 22.6 ± 1.2 mm(intervalo de confianza, < 0.05) no grupo de “cabe-zas” e 15.1 ± 1.2 mm no grupo de “colas”.

Selección en fase larvaria: colléronse as larvas quechegaron primeiro a fixación (“cabezas”) e 5 días máistarde, as últimas (“colas”); neste caso observouse que asemente dos dous grupos ó longo do cultivo no semen-teiro (3 meses) estaba igualada en talla.

Selección en fase larvaria e, posteriormente, ensemente: na primeira parte case se igualan os dous

grupos e, antes de sacala ó mar, faise unha segundaselección separando maiores e menores de “cabezas”(11.5 e 3.5 mm de talla media, respectivamente) e de“colas” (11.4 e 3.4 mm de talla media, respectivamen-te).

A semente obtida no criadeiro cultivámola no marpara observar cómo evoluciona en cada un dos casosen canto á variabilidade de tallas. Cultivouse en treszonas: Cambados (Ría de Arousa), Noia (Ría de Murose Noia), nas que o cultivo foi en bateas, e Cabo de Cruz(Ría de Arousa), onde o cultivo se fixo en intermareal(pochóns). Durante o ano 2000 e parte do 2001, efec-tuáronse mostraxes periódicas para obter datos biomé-tricos e para posteriores análises bioquímicas. En tóda-las experiencias se observou unha tendencia á desapa-rición da variabilidade das tallas entre os individuos dapoboación, salvo no caso da experiencia (a) en Noia, enque si se observaban diferencias, aínda que poderíadeberse a que o cultivo se deu por finalizado uns mesesantes ca nos outros casos debido á perda dese grupo.

Ó longo do 2001 realizáronse as analíticas das mos-tras recollidas nas mostraxes periódicas, determinandocompoñentes bioquímicos esenciais (proteínas, car-bohidratos totais, glicóxeno e lípidos totais). Os datosobtidos, expresados en µg/mg de peso seco, non reve-lan diferencias de composición bioquímica esencialentre os grupos de cabezas e colas seleccionados dun-ha mesma poboación parental.

Dos resultados obtidos de crecemento en talla dosindividuos no criadeiro, poderíase deducir que intere-




Mª Isabel Seoane Ramallo

TÉCNICOS

Teresa Andrade Roca, Victoria Castro Löehmann,Azucena Rodríguez Patón-Teira, Sandra BurqueGerpe

FINANCIAMENTO


saría unha selección na fase de semente, eliminandoos individuos de crecemento máis lento (“colas”), comoestratexia de cultivo en criadeiro, para reduci-lo tempode mantemento da semente no sementeiro, diminuín-do así, custos e traballo. Sen embargo, se o que nos

interesa é o rendemento ata a talla comercial, non con-viría elimina-las “colas”, xa que, segundo os resultadosobtidos no cultivo no mar, a talla dos individuos vaiseigualando, chegando á talla comercial ó mesmo tempo.



PROXECTO

Estudio do acondicionamento da ameixa fina,Ruditapes decussatus L. Influencia de factores exter-nos e internos

SUBPROXECTO

Estudio do acondicionamento da ameixa fina,Ruditapes decussatus L. Influencia de factoresexternos

BOLSEIROS

Myriam Séfora Couso Dacosta e Manuel AngelGarcía Graña

DATA DE INICIO: setembro, 2000DATA DE FINALIZACIÓN: decembro, 2001

RESUMO

Estudiouse o efecto que exercen factores externoscomo a temperatura e a ración de alimento no acondi-cionamento de Ruditapes decussatus en criadeiro, cofin de obter postas viables fóra do período de madura-ción no medio natural. Comézase co seguimento dapoboación natural, de onde son recollidos os proxeni-tores obxecto de experimentación para obter unmodelo de comportamento como patrón de referen-cia. Así, durante máis dun ano, con periodicidade men-sual, recolléronse das lagoas de Baldaio exemplaresadultos de ameixa fina. A través de técnicas de histolo-xía clásicas, determínase o ciclo reproductor destaespecie no banco natural. Ademais, mediante técnicasbioquímicas, determináronse os ciclos de almacena-mento e mobilización de reservas metabólicas asocia-das ó ciclo de desenvolvemento gametoxénico.Segundo os datos obtidos, o ciclo gametoxénico deRuditapes decussatus de Baldaio presenta unha fase derepouso durante os meses de novembro e decembro; operíodo de madurez sexual abarca desde mediados demaio a finais de agosto; a posta masiva ten lugar afinais de xullo e todo agosto, aínda que xa empeza nal-gúns individuos no mes de xuño. O contido en glicóxe-no en todo o animal é máis baixo durante a madureze, sobre todo, na posta. De tódalas partes do individuo,é na gónada e na masa visceral onde se acumula máiscantidade, entre un 36% e un 50% do glicóxeno, eonde menos acumula é no pé, cunha media do 6%. Aevolución na cantidade de lípidos totais, ó longo dociclo, presenta valores máximos durante a madurez,

sendo a gónada e masa visceral a parte onde existen asmaiores porcentaxes, con valores entre o 5% en outu-bro e o 8% en xullo (época de madurez). Os ácidos gra-xos analizados mostran nas dúas fraccións de lípidosneutros e lípidos polares que existe un aumento na súacantidade durante a madurez, sendo os lípidos polaresos que presentan nesta etapa os contidos máis altos.

Os primeiros acondicionamentos para o estudio datemperatura comezan no mes de outubro (25.10.00)cando a temperatura da auga era de 16º C, tardandoen alcanzar a madurez 2 meses; o seguinte acondicio-namento comeza en febreiro (02.02.01), cunha tempe-ratura inicial de 12.8, e maduran ó cabo dun mes; oúltimo comeza en abril (16.04.01), obtendo postas nomes de maio. Aínda que os índices de condición dasameixas non son moi diferentes cando comezan asexperiencias, nos tres casos, a duración dos acondicio-namentos varía en función do estado de desenvolve-mento gametoxénico da poboación no momento darecollida dos proxenitores do medio.

O diferente tratamento das ameixas en función datemperatura non fai varia-lo resultado final. En ámboloscasos (subida paulatina da temperatura ou manténdoaa 20º C desde o principio), os diferentes parámetros quese miden para compara-las tres experiencias (índices decondición, composición bioquímica maioritaria e en áci-dos graxos, desenvolvemento gametoxénico así comoresultados dos desoves) non difiren demasiado.




Dorotea Martínez Patiño

INVESTIGADORES

Susana Nóvoa Vázquez, Justa Ojea Martínez,Eugenia Rodríguez Moscoso, José Luis RodríguezRodríguez (Universidade de Santiago)

TÉCNICOS

Luis Manuel Alvarez Llamas, Mª José CotareloJardón, José Mª Loureiro Barcón, Francisco JavierPáez Pérez, Mercedes Ruiz Misioné

FINANCIAMENTO

Plan Galego de Investigación e DesenvolvementoTecnolóxico (PGIDT)Código de Identificación: PGIDT00MAR23501 PR

Con referencia á cantidade de comida, fíxose un sóensaio en outubro (01.10.01) e, dos estudios realizadosata o momento, pódese ver que a ración de alimento éun factor importante nos acondicionamentos.

Proxenitores alimentados cunha dose e outros coametade alcanzan un estado de desenvolvemento dife-rente, sendo a maior ración a que consegue unha ace-leración da gametoxénese e, por suposto, da posta.





PROXECTO

Ecoloxía larvaria do percebe Pollicipes pollicipes:patróns estacionais, mecanismos de control e com-portamento desde a eclosión ata a fixación.

INVESTIGADORA

Elsa Vázquez Otero (Universidade de Vigo)

BOLSEIRO

Gonzalo Macho Rivero

DATA DE INICIO: marzo, 1999 DATA DE FINALIZACIÓN: decembro, 2001

RESUMO

O percebe é un crustáceo hermafrodita con fecun-dación cruzada. O individuo que actúa como macholibera esperma na cavidade do capítulo do que actúacomo femia, mediante un pene longo e flexible. Apresencia de esperma nesta cavidade desencadea asaída de ovocitos a través dos gonoductos ata o inte-rior de dúas bolsas denominadas ovisacos, formadasnas glándulas que se encontran cerca do final dos ovi-ductos. Coa chegada dos ovocitos, o volume destasbolsas aumenta, provocando a súa extrusión á cavida-de do capítulo. Nese momento ocorre a fecundación,xa que as paredes dos ovisacos son permeables ósespermatozoides. Estas bolsas permanecerán na cavi-dade do capítulo durante todo o desenvolvementoembrionario.

No percebe da costa galega, a liberación larvariapode ocorrer ó longo de todo o ano, aínda que namaior parte das áreas de producción a época de libe-ración dura seis meses, desde maio ata outubro. Paraque teña lugar a eclosión, os proxenitores deben segre-gar unha substancia que estimula os embrións a rom-pe-la cápsula que os envolve e as paredes do ovisaco.Este mecanismo observado no percebe tamén existenoutras especies de cirrípides intermareais. A súa fina-lidade é conseguir que a eclosión ocorra no momentoen que a marea arrastre as larvas lonxe dos proxenito-res o máis rapidamente posible, para evitar que sexanatrapadas polos organismos filtradores do bentos,incluídos os propios proxenitores.

A formación de agregados monoespecíficos é moicomún entre os invertebrados mariños. Estas agrega-cións fórmanse por asentamento das larvas planctóni-cas sobre ou cerca de adultos coespecíficos ou atraídaspola presencia doutras larvas ou xuvenís asentadosrecentemente. Este comportamento é particularmentecomún entre os organismos intermareais sésiles desubstratos duros (o percebe é un claro exemplo).Despois dun curto período de vida libre como membrodo plancto, as larvas cipris regresan ós acantilados parase asentaren maioritariamente sobre o pedúnculo dospercebes adultos. O recoñecemento dunha proteínapresente no tegumento destes desencadea a fixación ea metamorfose. Este mecanismo é o responsable daformación de densas aglomeracións de individuossobre as rochas da franxa intermareal, cando as condi-cións oceanográficas permiten a chegada de gran can-tidade de cipris ós acantilados.

A partir de extractos de percebes adultos, illamosmediante técnicas electroforéticas un complexo protei-co cunhas características moi similares ó que se encon-tra nos demais cirrípides e en moitas outras especies deinvertebrados, e que foi identificado como o causanteda fixación en varias especies de cirrípides.Comprobouse que a proteína extraída do percebetamén induce a fixación das cipris do cirrípide Balanusamphitrite. Esta baixa especificidade podería explica-lafrecuencia coa que se encontran xuvenís de percebeadheridos a outros organismos sésiles intermareais,principalmente ó cirrípide Balanus perforatus, e, en

3.1.2. ÁREA DE RECURSOS MARIÑOS


José Molares Vila

TÉCNICOS

Ramón Giráldez Rivero, Mª Victoria Gregorio Chenlo

FINANCIAMENTO


menor medida, ó mexillón. Varios autores afirman queas cipris dos cirrípides se fan menos esixentes na elec-ción do substrato de asentamento a medida que pasao tempo e se van quedando sen reservas enerxéticas(durante esta fase as larvas non se alimentan).

Na costa galega, o período de intenso recrutamentodo percebe comeza en agosto e finaliza en marzo, aín-da que durante todo o ano é posible encontrar algúnxuvenil fixado recentemente sobre o pedúnculo depercebes adultos. O mecanismo de transporte larvariodos cirrípides está asociado ó movemento das masas deauga ó longo da costa. As larvas dispoñen de mecanis-

mos para controla-la posición na columna de auga e,deste modo, poden elixi-la profundidade máis favora-ble para que as correntes as transporten en determina-das direccións. Nos tres anos que durou o proxecto,rexistrouse un elevado recrutamento nas poboaciónsde percebe, aínda que o período de abundante recru-tamento na costa galega se remonta, polo menos,nove ou dez anos atrás. Tódolos indicios apuntan a quea abundancia de recrutamento está relacionada coascondicións climatolóxicas que orixinan o fenómeno deafloramento costeiro, aínda que para poder estableceresta relación con maior seguridade cómpre dispoñerde datos nun período de tempo maior.



PROXECTO

Distribución espacio-temporal das larvas e poslarvasdo mexillón no plancto da Ría de Arousa

INVESTIGADORES

José Molares Vila, Angeles Moroño Mariño(CCCMM), Yolanda Pazos González (CCCMM), MªTeresa Alvarez-Osorio (IEO)

BOLSEIRA

Marta Andrade García


RESUMO

O cultivo do mexillón, Mytilus galloprovincialis, enGalicia é o sector máis importante da acuicultura espa-ñola. Esta actividade baséase no engorde en batea desemente salvaxe obtida mediante extracción de xuve-nís fixados sobre as poboacións das zonas intermareaise/ou por captación de larvas no interior das rías utili-zando cordas colectoras. En ámbolos casos, o éxito ouo fracaso na obtención da semente dependerá dodesenvolvemento previo de diversos eventos biolóxicos(reproducción, dinámica larvaria, fixación e desenvol-vemento posterior). Todos estes eventos, excepto adinámica larvaria, foron estudiados intensamente nosúltimos anos nas rías galegas. Sen embargo, a pesar daimportancia que ten o coñecemento da dinámica lar-varia para a mellora das técnicas de captación natural,poucos son os estudios realizados nas nosas rías queofrezan información ó respecto.

Con este proxecto de investigación pretendemoscoñece-la distribución espacial e temporal das abun-dancias das larvas e poslarvas do mexillón na ría deArousa. Tamén se intentará establecer asociaciónsentre a abundancia larvaria e determinadas variablesoceanográficas, meteorolóxicas e biolóxicas, que nospermitan entender mellor os patróns da súa variabili-dade. Toda esta información é de gran relevancia parapoder formular, nun futuro proxecto de investigación,o desenvolvemento e validación dun modelo de distri-bución espacio-temporal das larvas do mexillón na ríade Arousa. Este modelo permitiríanos unha planifica-ción racional e adecuada das estratexias de captaciónde semente de mexillón nesta ría.

Durante o ano 2001 continuámo-la toma de mostrasde plancto e de auga de mar iniciada en anos prece-dentes. Colléronse mostras quincenais en catro esta-cións da ría de Arousa (estacións da Rede deSeguimento do CCCMM), unha situada na zona internada ría (estación A3 ), dúas na zona media (estacións A1e A4) e unha na zona externa (estación A9 ). En cadamostraxe determinouse: o número e tipo de larvas e deposlarvas de mexillón e as características fisicoquímicasda auga de mar. Ademais, colocáronse, con periodici-dade tamén quincenal, cordas colectoras de poslarvas(semente) en tres bateas situadas en polígonos de cul-tivo da zona media (dúas bateas) e zona externa (unhabatea) da ría. Durante o ano 2001, detectáronse catroepisodios de emisión de larvas á ría, en xeral, de menorintensidade cós tres rexistrados o ano anterior. O pri-meiro deles (media = 13.881 larvas/m3), corresponden-te a un desove temperán do mexillón que se viu favo-recido por unhas excepcionalmente boas condiciónsoceanográficas, detectouse a mediados de febreiro,sobre todo na zona media da ría. Como consecuenciadeste desove, e a pesar da baixa densidade de larvascompetentes para a fixación (media = 62 larvas pedive-liger con “ollo”/m3) detectada posteriormente, tivolugar, durante o mes de marzo, un pequeno pico defixación nas cordas colectoras (media = 6poslarvas/cm2). O segundo (media = 26.005 larvas/m3),correspondente ó desove máis importante do ano,detectouse a finais de marzo, nas zonas media e exte-rior da ría. Durante os meses seguintes (abril e maio),as abundancias de larvas veliger mantivéronse altas entoda a ría (valores superiores a 10.000 larvas/m3). Comoconsecuencia destes altos valores, rexistrouse, a princi-




José M. Fuentes González

TÉCNICOS

Mª Victoria Gregorio Chenlo, Ramón Giráldez Rivero

FINANCIAMENTO

Plan Galego de Investigación e DesenvolvementoTecnolóxico (PGIDT)Código de idetificación: PGIDT-CIMA-99/6

pios de xuño, o máximo anual de larvas competentespara a fixación (media = 580 larvas pediveliger con“ollo”/m3), especialmente importante na estación máisexterna da ría (1.900 larvas pediveliger con “ollo”/m3).Esta gran abundancia de larvas competentes viusereflectida nunha intensa e inmediata fixación nas cor-das colectoras (media = 28 poslarvas/cm2), sobre todonas cordas colocadas na zona externa (46poslarvas/cm2). O terceiro pico de emisión larvaria(media = 6.052 larvas/m3) detectouse a mediados dexullo, tanto nas dúas estacións da zona media, comona da zona externa. A pesar de que non se detectaron

valores importantes de larvas competentes para a fixa-ción entre xullo e setembro, a principios deste últimomes rexistrouse unha evidente fixación de poslarvasnas cordas colectoras (media = 9 poslarvas/cm2), denovo particularmente importante na estación externa(24 poslarvas/cm2). Por último, detectouse unha cuartaemisión larvaria (media = 5.932 larvas/m3) a principiosde outubro, especialmente na zona externa da ría(11.050 larvas/m3), a cal debe considerarse como unhaemisión tardía pouco habitual. Esta última emisión lar-varia non deu lugar a ningún episodio relevante defixación en ningunha das zonas investigadas.



PROXECTO

Identificación inmunolóxica e bioquímica das larvasdo mexillón, Mytilus galloprovincialis

INVESTIGADORES

José Molares Vila, José Luis López Rodríguez(Universidade de Santiago), Bernardo FernándezSouto (IGAFA)

BOLSEIRAS

Marta Andrade García, Silvia Lorenzo Abalde

DATA DE INICIO: agosto, 2000DATA DE FINALIZACIÓN: decembro, 2002

RESUMO

A identificación precisa e, ó mesmo tempo, rápidadas fases larvarias de moitas especies de invertebradosmariños nas mostras de plancto é un dos principaiscolos de botella ós que se enfrontan a maioría dosestudios de ecoloxía larvaria que se realizan tanto enGalicia como noutras partes do mundo.

No caso dos moluscos bivalvos, a identificación eseparación das larvas das distintas especies realízaseutilizando, como criterios de diagnóstico, a forma e aestructura do aparato charnelar da larva veliger, obser-vadas baixo microscopía electrónica de varrido. Estemétodo, aínda que preciso, é practicamente inviablecando se traballa con gran número de mostras, debidoá gran cantidade de tempo que require a preparacióne observación destas. Polo tanto, é necesario desenvol-ver métodos alternativos que conxuguen precisión erapidez na súa aplicación.

Co presente proxecto de investigación preténdesedesenvolver un método preciso e rápido de identifica-ción de larvas de mexillón, Mytilus galloprovincialis, enmostras de plancto das rías galegas. O proxecto consis-te na obtención de marcadores inmunolóxicos (anti-corpos monoclonais) que recoñezan de forma específi-ca a estas larvas en estadios temperáns, e que poidanser utilizados en técnicas fiables, rápidas, sensibles eespecíficas na identificación e separación de larvas demexillón de forma rutineira e sistematizada. Como xademostraron investigadores canadenses, a utilizaciónconxunta de anticorpos monoclonais específicos e detécnicas de inmunodetección, permite identificar conbastante fiabilidade as larvas de bivalvos (pectínidos) e,

ó mesmo tempo, reducir considerablemente o tempodedicado a esta tarefa.

Para obte-los anticorpos monoclonais específicoscontra as larvas de mexillón, realizaremos dúas aproxi-macións diferentes. A primeira delas consistirá en utili-zar larvas completas na inmunización dos ratos, obtén-dose así anticorpos dirixidos fronte a estas larvas. Oestudio posterior sobre as larvas doutras especies debivalvos revelará a presencia ou non de reaccións cru-zadas, e, xa que logo, saberemos se os anticorpos obti-dos son ou non específicos do mexillón. A segundaaproximación consistirá en inmuniza-los ratos con pro-teínas especificas de larvas de mexillón.

Esta segunda aproximación requirirá a comparaciónprevia, por electroforese bidimensional, das proteínasdas larvas do mexillón coas doutras especies de bival-vos e a purificación daquelas bandas proteínicas soa-mente presentes nas larvas de mexillón. A inmuniza-ción dos ratos con estas proteínas específicas permitiráobter anticorpos de maior especificidade, evitándoseasí as reaccións cruzadas con outros bivalvos.

Desde o inicio do proxecto, en xullo de 2000, puxé-ronse a punto as técnicas de inmunización de ratos conlarvas enteiras de mexillón, tratadas de diferentesmaneiras, optimizáronse os métodos de detección porELISA e por inmunofluorescencia e obtivéronse unhaserie de anticorpos monoclonais marcadores das larvasdo mexillón. De todos estes anticorpos monoclonais,tres deles identifican de forma específica estas larvas; édicir, non dan reacción cruzada con larvas doutras



SUBPROXECTO I

Obtención de proteínas específicas de larvas demexillón, Mytilus galloprovincialis.


José M. Fuentes González

TÉCNICOS

Mª Victoria Gregorio Chenlo

FINANCIAMENTO

Plan Galego de Investigación e DesenvolvementoTecnolóxico (PGIDT)Código de identificación: PGDT00MAR50101PR

especies de bivalvos obtidas en laboratorio: ameixafina e babosa, berberecho, ostra, vieira e zamburiña.Para finalizar esta primeira fase do proxecto, só falta averificación do método de identificación en mostras decampo.

En relación coa segunda aproximación do proxecto,inmunización con proteínas específicas de larvas demexillón, púxose a punto a técnica de separación de

proteínas de larvas de bivalvos por electroforese bidi-mensional (2-DE), utilizando inmobilinas. Actualmentexa dispoñemos de xeles 2-DE de proteínas totais de lar-vas de mexillón, ameixa, vieira, e ostra, e estamoscomezando a obte-los xeles 2-DE de larvas de berbere-cho. Unha vez obtidos, procederemos a confeccionarxeles sintéticos conxuntos que nos permitan determi-nar aqueles puntos nos xeles (spots proteínicos) especí-ficos das larvas do mexillón.



PROXECTO

Validación da técnica de PCR para o diagnóstico dosparasitos Bonamia ostreae, Perkinsus atlanticus eMarteilia refringens, en moluscos bivalvos de intere-se comercial cultivados en Galicia

INVESTIGADORES

Ramón Fernández Conchas (CCMM), Beatriz FerroSoto (CCMM), Antonio Figueras Huerta (investigadorprincipal subproxecto n.º 2, CSIC Vigo), BeatrizNovoa García (CSIC Vigo), Carolina Tafalla Piñeiro(CSIC Vigo)

DATA DE INICIO: agosto, 2001DATA DE FINALIZACIÓN: agosto, 2003

RESUMO

Neste proxecto preténdese valida-la técnica da reac-ción en cadea da polimerasa (PCR) co fin de detecta-losparasitos de maior importancia para o desenvolvemen-to dos cultivos de moluscos en Galicia: Bonamia ostre-ae, Marteilia refringens e Perkinsus sp. Os dous primei-ros son especies de declaración obrigatoria e encón-transe incluídos na Lista II da Directiva comunitaria91/67/CEE. Estes tres parasitos son os principais causan-tes de patoloxías en ostra plana, mexillón e ameixascultivadas en Galicia, polo que o seu control é de espe-cial transcendencia.

Na actualidade, encóntrase nunha etapa inicial. Asanálises desenvolveranse nos laboratorios das dúas ins-

titucións participantes (Consellería de Pesca,Marisqueo e Acuicultura e Consello Superior deInvestigacións Científicas), co fin de contrasta-los resul-tados obtidos e poder valida-la técnica. Paralelamentecompararanse estes resultados coas técnicas de diag-nóstico tradicionais para detectar estes parasitos (téc-nicas histolóxicas, frotis e de cultivo en tioglicolato).Preténdese, desta maneira, utilizar de forma rutineiraunha técnica de diagnóstico rápida e sensible, como éa reacción en cadea da polimerasa, que permita axili-za-lo control e a monitorización de poboacións demoluscos existentes en Galicia, e, á vez, posibilitar nunfuturo próximo un maior control sobre os transvases destocks de moluscos.



3.1.3. ÁREA DE PATOLOXÍA


Jaime Montes Pérez

TÉCNICO

Mª Victoria Gregorio Chenlo

BOLSEIROS

Dolores Domínguez González (CIMA), Javier GómezLeón (CSIC Vigo), Alejandro Romero Jodar (CSICVigo)

FINANCIAMENTO

Secretaría Xeral de Investigación e DesenvolvementoCódigo de identificación: PGIDT01MAR40203PR



PROXECTO

A perkinsose da ameixa fina de Galicia.Caracterización morfolóxica, efectos da enfermidadee modulación destes polas condicións ambientais

INVESTIGADORA

Mª Jesús Carballal Durán

BOLSEIRAS

Sandra Mª Casas Liste, Begoña González González,Ana Catalina Iglesias Rivas, María Jesús LLevotSánchez


RESUMO

Os parasitos de tipo Perkinsus foron a causa deimportantes mortalidades de bivalvos no mundo.Estudios previos mostraron unha amplia distribuciónde organismos de tipo Perkinsus no litoral galego, conmaior intensidade nas ameixas fina e babosa, polo quese decidiu desenvolver este traballo para avalia-lopotencial impacto da perkinsose na producción deameixa fina de Galicia.

Estudiouse a morfoloxía dos estados coñecidos doparasito (trofozoíto, prezoosporanxios, estados inter-medios da zoosporulación e zoospora) e a secuencia doxene do ARN ribosómico da subunidade pequena(ARNr SUP) e da rexión do espaciador transcrito inter-no (ETI) do xene ribosómico. Os resultados demostra-ron que a especie responsable da perkinsose de Tapesdecussatus en Galicia é Perkinsus atlanticus. A secuen-cia do ETI de P. atlanticus permite agrupar a P. atlanti-cus, P. olseni e Perkinsus spp. de Chama pacificus eAnadara trapezia fronte a un subgrupo formado por P.marinus e outros subgrupos coas restantes especies doxénero.

Tras 5 anos de estudio dunha poboación natural deameixa fina de Galicia afectada por P. atlanticus, carac-terizouse un patrón anual da dinámica da perkinsose,moi influenciado pola temperatura. A prevalencia eintensidade media da infección eran baixas desdefinais de outono ata principios de primavera. En pri-mavera, coincidindo co aumento da temperatura daauga, durante o verán e ata principios do outono, coastemperaturas máis altas do ano, rexistrábanse os niveis

máis altos de intensidade media e prevalencia da para-sitación no banco. A intensidade da perkinsose nasameixas está asociada significativamente á idade des-tas. A perkinsose foi responsable dunha mortalidademoderada no banco de ameixa fina estudiado. Maliaiso, non se alcanzaron niveis de mortalidade masivadescritos en zonas máis cálidas.

Temperatura e salinidade teñen gran influencia naviabilidade da zoosporulación de P. atlanticus in vitro.O rango de temperatura á que foi posible a zoosporu-lación in vitro abarcou de 15 a 32º C. Os resultados suxi-ren que, nas rías galegas cun rango de temperatura daauga do mar de 10 a 22º C, sería posible a producciónde zoosporas. Os prezoosporanxios mantidos duranteperíodos prolongados a temperaturas por debaixo dorango de zoosporulación sobreviven e son capaces dezoosporular ó se acadaren temperaturas adecuadas.Isto suxire que, no litoral galego, os prezoosporanxiospoderían resisti-lo inverno e zoosporular en primavera.O rango de salinidade óptimo para a zoosporulación foide 25 a 35‰. O valor inferior de salinidade no que seobservou a zoosporulación foi 10‰. Desenvolvéronsetratamentos con cloro eficaces para mata-los estadosasociados á zoosporulación.

Establecéronse cultivos continuos in vitro de P. atlan-ticus empregando o medio de cultivo JL-ODRP-2A einóculo de tres procedencias distintas: branquia ehemolinfa de ameixas infectadas e prezoosporanxiosdo parasito. Realizouse unha caracterización morfoló-xica da proliferación do parasito in vitro. Demostrouse


Antonio Villalba García.

TÉCNICOS

Mª Isabel Meléndez Ramos, Elena Penas Pampín

FINANCIAMENTO


a presencia de fosfatasas, esterasas, lipasas e glicosida-sas entre os productos segregados polas células de P.atlanticus cultivadas in vitro. Polo contrario, non sedetectaron as proteasas serínicas tripsina e quimotrip-sina. A ausencia de secreción de proteasas serínicas porP. atlanticus é un feito de gran importancia, dada adocumentada asociación entre proteasas e patoxenici-dade en P. marinus e outros parasitos.

A ameixa fina desenvolve unha reacción inflamato-ria en resposta á perkinsose, que conduce á encapsula-ción das células de P. atlanticus por hemocitos. A con-centración hemocitaria na hemolinfa da ameixa fina émaior no período anual de temperaturas máis baixas.Non se detectaron diferencias significativas na concen-tración hemocitaria da hemolinfa entre as distintas cla-ses de intensidade de parasitación, aínda que se obser-vou unha tendencia á diminución do número de hemo-citos ó aumenta-la intensidade. A perkinsose noninflúe na concentración de lisozima na hemolinfa.

A destrucción tisular que provoca a perkinsose pode-ría causar disfunción dos órganos afectados. Non obs-tante, non se detectaron efectos significativos da para-sitación na taxa de aclaramento, eficiencia de absor-ción, taxa de consumo de osíxeno, taxa de excreción de

amonio nin expectativa do crecemento, a unhas tem-peraturas da auga que corresponden a valores medio ealto nas rías de Galicia (15 e 20º C, respectivamente). Aparasitación intensa provoca unha diminución signifi-cativa, aínda que moderada, do índice de condición daameixa, sen superar un 25% de perda.

Caracterizouse o ciclo gonadal dunha poboaciónnatural de ameixa fina da ría de Arousa. A parasitaciónprovoca unha diminución da capacidade reproductorada ameixa fina, pois inhibe significativamente o desen-volvemento de tecido de reserva e a gametoxénese ecausa unha diminución do volume de gametos madu-ros no período de madurez gonadal. No ámbito pobo-acional, a parasitación está asociada a unha diminu-ción da porcentaxe de individuos en gametoxénese emaduros. A intensidade da parasitación é independen-te do sexo da ameixa.

O estudio levou a describir unha nova especie,Perkinsus mediterraneus, parasito de Ostrea edulis dasIllas Baleares. O motivo de que a especie responsableda perkinsose da ostra plana de Baleares non sexa P.atlanticus podería explicar por que non se detectaronen Galicia ostras ou mexillóns afectados por perkinso-se, mentres que si sucedeu no Mediterráneo.





PROXECTO

Estudio dunha neoplasia diseminada e outras altera-cións patolóxicas que afectan ás poboacións de ber-berecho Cerastoderma edule das rías galegas

INVESTIGADORES

Antonio Villalba García, Jesús Santamarina(CCCMM), Beatriz Ferro Soto (CCCMM)

BOLSEIROS

David Iglesias Estepa, Josune Benito Domec, MonicaPazos Barros


RESUMO

No ano 1999 iniciouse un proxecto de investigacióncoa intención de coñece-los parasitos e alteraciónspatolóxicas que lles afectan ós berberechos dos bancosnaturais de Galicia. Os resultados destes estudios indi-caron que unha neoplasia diseminada, unha infeccióncausada por trematodos e unha alteración patolóxicadenominada “focos grandes de reacción hemocitariaintensa” eran as enfermidades máis patoxénicas. Aneoplasia diseminada detectábase na maioría dos ban-cos naturais, cunha prevalencia e intensidade altas nal-gúns deles. Estados larvarios de trematodos observá-ronse na maioría das poboacións. Focos grandes dereacción hemocitaria intensa detectáronse só nalgúnsbancos, pero resultados de estudios posteriores indica-ron que esta alteración patolóxica está bastante esten-dida nas poboacións de berberecho de Galicia.

Desde abril de 1999 e durante o ano 2000 realizouseun seguimento mensual das alteracións patolóxicas dosberberechos do banco de Noia. Durante o ano 2000efectuouse un seguimento mensual das poboacións deberberecho de Lombos do Ulla. Os resultados desteestudio indicaron que a neoplasia diseminada se detec-taba tódolos meses do ano en ámbolos bancos, condous períodos de máxima prevalencia, un ó final daprimavera e o outro ó final do verán-inicio do outono.O seguimento do desenvolvemento da neoplasia nes-tes bancos foi imposible no ano 2001 pola altísimamortalidade das poboacións de berberecho. As baixa-das de salinidade debidas ás intensas chuvias rexistra-das ó final do ano 2000 foron a causa desta mortalida-de. Por iso, e para confirma-lo modelo estacional de

neoplasia, no ano 2001 iniciouse un estudio no banconatural de berberecho de Vicedo (O Barqueiro).Resultados deste estudio confirmaron o modelo esta-cional de neoplasia con lixeiras modificacións. Así,detectouse un incremento da prevalencia e intensida-de de neoplasia diseminada ó final da primavera-iniciodo verán. Outro incremento de neoplasia rexistrouse ófinal de agosto, seguido dunha forte caída da preva-lencia ó final de setembro, probablemente por mortedos individuos máis afectados. Un novo incrementorexistrouse no outono, pero menos forte có detectadoen primavera.

Estimouse a posible influencia da temperatura daauga de mar, a da auga da zona intermareal en baixa-mar e a do aire sobre o desenvolvemento da neoplasiadiseminada. Tamén se valorou a influencia da salinida-de. Non se encontrou unha asociación entre a neopla-sia e ningunha destas variables ambientais.

Coa intención de estima-lo efecto da neoplasia sobrea capacidade reproductora do berberecho, estudiouseo ciclo gonadal desta especie en Noia. As análises dosresultados do primeiro ano amosaron que durante aprimavera e o verán os berberechos estaban en madu-rez e posta, ó final do verán unha parte da poboaciónentraba en reabsorción e outra iniciaba un novo ciclode gametoxénese. Ó principio do outono, os berbere-chos estaban en reabsorción e repouso, e despois ini-ciaban un novo ciclo gametoxénico. No inverno conti-nuaba o desenvolvemento de gametos ata acada-lamadurez ó final de marzo. No segundo ano de mostra-


Mª Jesús Carballal Durán

TÉCNICOS

Mª Isabel Melendez Ramos, Elena Penas Pampin,Belén Alonso Fariña (CCCMM), M. Dolores Amo Doce(CCCMM)

FINANCIAMENTO


xe, ó final do verán os berberechos entraron en reab-sorción e non se iniciou a gametoxénese en outono.Neste segundo ano houbo frecuentes e intensas riadasque probablemente afectaron ó ciclo gonadal. O estu-dio da influencia da neoplasia sobre o desenvolvemen-to gonadal mostrou un efecto claro de castración nosindividuos con neoplasias intensas.

Para avalia-los efectos de neoplasia sobre o rende-mento en carne, recolléronse 145 berberechos adultosdo banco de Noia nos meses de xuño, cando a gónadaestá madura, e en novembro, período de repousogonadal. Os berberechos medíronse e pesáronse, eunha sección de tecidos de cada individuo foi procesa-da por técnicas histolóxicas. Con estes datos calculá-ronse varios índices de condición. Os resultados desteestudio indicaron que había unha tendencia a decrece-lo índice de condición nos individuos moi afectados porneoplasia, malia que as diferencias entre as distintascategorías de intensidade non foron estatisticamentesignificativas.

Coa intención de avalia-la relación entre a neoplasiae a idade e sexo dos berberechos, recolléronse 145 ber-berechos xuvenís e 145 adultos do banco natural deNoia. Os resultados destes estudios mostraron que aprevalencia era maior en femias (21.7%) ca en machos(13.5%), pero as diferencias non eran estatisticamentesignificativas. O estudio das diferencias entre xuvenil eadulto amosou que a prevalencia de neoplasia (17.2%)era maior na poboación adulta ca na xuvenil (11%),aínda que estas diferencias tampouco foron estatistica-mente significativas.

Recolléronse 100 berberechos xuvenís e 100 adultospara estimar diferencias debidas á idade na alteraciónpatolóxica “focos grandes de reacción hemocitariaintensa”. Os resultados preliminares deste estudiomostraron que a prevalencia era maior nos adultos.Estase a estudia-la causa desta enfermidade e a súaposible variación estacional.



PROXECTO

Acumulación de toxinas de tipo paralítico (PSP) e detipo amnésico (ASP) en moluscos bivalvos

INVESTIGADORES

Carmen Pérez Acosta, Covadonga Salgado Blanco(CCCMM), Magdalena Bermúdez de la Puente(CCCMM), Ángeles Moroño Mariño (CCCMM), ÁureaMíguez Francisco (Lab. Comunitario de Ref.Biotoxinas Mariñas)

BOLSEIROS

Mónica Lión Vázquez, Rafael Iniesta Soto, MargaritaPereiro González, Irene Barrientos, Helena MartínSánchez

FECHA DE INICIO: marzo, 1999FECHA DE FINALIZACIÓN: decembro, 2001

RESUMO

Realizouse o seguimento da aparición de toxicida-de ASP e PSP, detectándose un forte episodio do pri-meiro tipo de toxicidade seguido doutros de menorimportancia, e un episodio de intensidade moderadado segundo tipo. Durante os episodios de ASP estu-diáronse os ciclos completos de intoxicación-desinto-xicación no mexillón Mytilus galloprovincialis, queresultaron extremadamente rápidos. De xeito experi-mental estudiáronse diversos aspectos da depuracióntanto de PSP en vieira e mexillón, como de PSP enmexillón. Nestas últimas comprobouse que as perdasfecais metabólicas non son o principal responsabledirecto da desintoxicación rápida, senón a evacuacióndo dixestivo, e que o tamaño do mexillón ten un efec-to menor do que podería esperarse a priori.Construíuse e implementouse, ademais, un modeloda intoxicación e depuración que inclúe as transfor-macións entre toxinas, e puido constatarse por mediodel que os cambios no perfil tóxico de mexillón sedeben maioritariamente ás transformacións (epimeri-zacións e reduccións) e non á asimilación ou á elimi-nación diferencial, e que as velocidades ás que se pro-ducen as transformacións dependen do tamaño dobivalvo. Por último, esperábase, pola bibliografíaexistente, que o pH ácido puidese acelera-la desinto-

xicación deste tipo de toxinas, pero nos datos obtidosobsérvase un efecto oposto.

Sobre a toxicidade ASP na vieira, Pecten maximus,abordáronse ademais varios estudios experimentais.Nun primeiro experimento cuantificouse a taxa dedesintoxicación deste tipo de toxinas en diversas frac-cións corporais, comparándose, ademais, a correspon-dente a unha intoxicación recente coa dunha intoxica-ción antiga, sen atopar grandes diferencias. As taxas dedepuración que se estimaron foron moi baixas (de 0.01día-1, aproximadamente), sobre todo na glánduladixestiva. Construíuse un modelo dinámico para poderestudia-lo transporte de toxinas ASP entre órganos, eatopouse unha falta, alomenos aparente, case total detransporte, coa única excepción dun aumento en con-centración de toxina no músculo nunha das mostraxesdo experimento. Os mecanismos e as razóns destetransporte ó músculo non se coñecen e serán estudia-das no futuro. Nun segundo experimento estudiouse aeficacia da instalación en batea como método paraacelera-la depuración e, simultaneamente, instalandodiversos lotes de vieiras a diferentes profundidades een diferentes posicións da batea, comprobouse o efec-to das condicións ambientais máis importantes (tempe-




Juan Carlos Blanco Pérez

TÉCNICOS

Mª de Carmen Mariño, Susana Muñiz (CCCMM),Jorge Correa (CCCMM)

FINANCIAMENTO

Plan Galego de Investigación e DesenvolvementoTecnolóxico (PGIDT)Código de identificación: PGIDT99PXI50101

3.1.4. ÁREA DE PROCESOS OCEANOGRÁFICOS COSTEIROS

ratura, salinidade, cantidade de fitoplancto).Constatouse que a depuración na batea resulta máisrápida ca no fondo, aínda que segue desintoxicandomoi lentamente. As restantes condicións ambientaisnon teñen máis ca un efecto marxinal. Nunha serie deexperimentos adicionais estudiouse a distribución daprincipal toxina ASP, ou ácido domoico, en distintasfraccións da glándula dixestiva da vieira e, do mesmoxeito ca no primeiro experimento descrito, compro-bando as posibles diferencias existentes entre organis-mos intoxicados recentemente e outros cunha intoxi-cación máis antiga. Os resultados suxiren que esta toxi-na está en forma libre ou ligada a moléculas de peque-no tamaño.

Foi tamén estudiada a cinética de desintoxicación deácido domoico en mexillón in vitro. Encontrouse, enconcordancia coas observacións realizadas en episodiosnaturais, que a desintoxicación deste tipo de toxicida-de é moi rápida nesta especie. Non se atopou un efec-to claro da temperatura, da salinidade e do peso cor-poral na taxa de desintoxicación, pero observouse quea cinética, aínda que se pode describir adecuadamentemediante un modelo matemático dun compartimento,resulta mellor utilizar un dos dous, no que se incorpo-

ra unha pequena parte da toxicidade que se eliminamoi lentamente ou que permanece de forma residualnos mexillóns.

Para realizar parte dos estudios descritos, atopáron-se algunhas dificultades por carencia de coñecementosou por problemas coas técnicas relativos a algúnsaspectos da fisioloxía dos bivalvos. Na estimación dasperdas fecais metabólicas no mexillón, observouseunha notable inestabilidade do único método descritoata o momento. Para resolvelo construíuse un modelodinámico que, ó ser axustado, dá estimacións moitomáis estables. No caso da vieira, a escaseza de datossobre a taxa de aclaramento e a discordancia nas esti-macións existentes levounos a abordar un estudio máiscompleto deste aspecto. Nunha serie de experimentostivéronse en conta a concentración óptima de alimen-to, o efecto mecánico de fluxo de auga, o efecto dasaciedade, a variación interindividual e a súa causa,podendo constatar elevados coeficientes de variación(aproximadamente 50%), moi elevadas taxas de acla-ramento (próximas a 30 L h-1, nalgún caso), a escasacontribución do efecto mecánico do fluxo á taxa deaclaramento, e unha notable constancia nas caracterís-ticas de aclaramento dos individuos.



PROXECTO

Análise de pigmentos fotosintéticos por cromatogra-fía líquida-espectrometría de masas. Aplicación ácaracterización taxonómica do fitoplancto.

INVESTIGADORES

José Luis Garrido Valencia (Instituto deInvestigacións Mariñas, CSIC), Isabel Bravo Barreiro(Instituto Español de Oceanografía, Vigo), SantiagoFraga Rivas (Instituto Español de Oceanografía,Vigo), Jorge Otero (Servicio Xeral de Apoio áInvestigación, Universidade da Coruña)

DATA DE INICIO: setembro, 1999DATA DE FINALIZACIÓN: decembro, 2001

RESUMO

A actividade desenvolvida durante o ano 2001 cen-trouse no estudio de clorofilas de microalgas mariñas,prestando especial atención a aqueles compostos cun-ha estructura que permanecía sen determinar. Duranteeste período empregouse unha interfase de ionizaciónatmosférica por electrospray axustada a un sistema deespectrometría de masas cuadrupolar (ESI/MS).

Partindo dos coñecementos adquiridos durante oano anterior no estudio de carotenoides, optimizá-ronse as variables do sistema de ionización, estudián-dose o seu efecto na resposta iónica total e no graode fragmentación molecular que se xera.Estudiáronse clorofilas tanto ácidas (clorofilas c1, c2,c3 e MV c3) como as esterificadas con fitol (clorofilasa e b) ou con galactolípidos (recentemente descuber-tas e caracterizadas polo noso grupo de investiga-ción). Traballouse nos modos de ionización positivo enegativo determinando os valores óptimos dos fluxosde infusión da mostra, a temperatura da sonda, opotencial de ionización e o potencial de extracción deións, sendo esta última a variable que presenta, comono caso dos carotenoides, a maior influencia sobre acorrente iónica total.

As condicións óptimas resultantes deste estudio[espectros de ións negativos, con temperaturas epotenciais de ionización moderados ou baixos (200º C;4 kV) e potenciais de extracción variables (de 15 a 100V, en función do grao de fragmentación desexado)]empregáronse no estudio estructural de clorofilas,especialmente formas mono- e divinílicas de clorofilas

ácidas e na obtención dunha colección de espectrosdestes compostos:

Así, establecéronse os esquemas de fragmentación“en cono” de clorofilas c, a diferentes potenciais deextracción.

1. En xeral, a potenciais baixos (15 a 60 V), obtense oión pseudo-molecular [M-H]- como pico base do espec-tro no rango de masas medido (400 a 1200 Da). Entódolos casos se detecta, ademais, un pico pouco inten-so correspondente a un aducto de elevada masa mole-cular [M-H+306]—, a natureza do cal non foi determi-nada.

2. A utilización de potenciais medios (70-80 V) tra-dúcese nunha diminución da corrente iónica total (e,polo tanto, nunha perda de sensibilidade), ó tempoque se producen rupturas que se converten en frag-mentos altamente diagnósticos: así, en tódolos casos seobserva a perda de 44 unidades de masa, que se expli-caría pola expulsión de CO2 por eliminación do grupocarboxilato [M-H-CO2]—. A partir do fragmento descar-boxilado, prodúcese unha perda de metanol como con-secuencia da ruptura do substituínte metoxicarbonílicono quinto anel, [M-H-CO2-CH3OH]-, aparecendo unfragmento a M-H-76 Da, que ós potenciais máis altosdeste rango pasa a substituír a M-H como pico base doespectro. Pode destacarse aquí que, en ningún caso, seobservou un fragmento a M-H-59 Da, que correspon-dería á perda completa do grupo metoxicarbonilo des-de o ión molecular e que é unha das fragmentacións




Manuel Zapata Gago

TÉCNICOS

Elias Sanz Falque, Emilia Campaña Ferro

FINANCIAMENTO

Plan Galego de Investigación e DesenvolvementoTecnolóxico (PGIDT)Código de identificación: PGIDT99MAR50102

máis características nos espectros de clorofilas obtidospor outras técnicas. No caso concreto da clorofila c3,ademais dos fragmentos antes descritos, obsérvase aaparición, a potenciais altos, dun ión a M-H-135 Da quepode explicarse pola perda do substituínte metoxicar-bonilo adicional que este composto presenta no anel IIdo macrociclo a partir do fragmento M-H-76.

3. Os espectros obtidos a potenciais altos (> 100 V)caracterízanse, para tódalas clorofilas ácidas, pola pre-dominancia do fragmento a M-H-76 Da, se ben ascorrentes iónicas totais medidas nestas condicións pre-sentan sempre os valores máis baixos. Pode destacarsetamén a xeración de fragmento por perda de 102 Dadesde M-H. A natureza deste fragmento, observadopor outros autores en estudios de clorofilas empregan-do outras técnicas de ionización, non puido ser expli-cada ata o momento.

A xeneralización destes esquemas de fragmentaciónpermitiu interpreta-lo espectro dunha clorofila ácidapresente en certas especies da división Haptophytacomo o correspondente a unha molécula relacionadacoa clorofila c3, na que o grupo vinilo en C8 se substi-túe por un grupo etilo, confirmando a estructura suxe-rida en traballos anteriores do noso grupo.

Actualmente trabállase na fase final do proxecto, naque as técnicas desenvolvidas -en combinación coa cro-matografía líquida de alta eficacia- se aplican ó estudiocualitativo e cuantitativo de mesturas de pigmentosfotosintéticos de orixe fitoplanctónica.





PROXECTO

Estudio do cultivo integral do ollomol (Pagellusbogaraveo)

INVESTIGADORES

José Benito Peleteiro Alonso (IEO), Fátima LinaresCuerpo (CIMA)

DATA DE INICIO: decembro, 1999DATA DE FINALIZACIÓN: decembro, 2001

RESUMO

O obxectivo xeral do proxecto é o desenvolvementoe posta a punto das técnicas de reproducción e cultivolarvario do ollomol co fin de determina-la súa viabili-dade a escala industrial.

O stock de reproductores composto por exemplaresprocedentes do medio natural e de cultivo intensivopertencentes ó Centro Oceanográfico de Vigo e óCentro de Investigacións Mariñas, estivo estabuladoata o mes de xullo do ano 2001 nas instalacións daempresa Luso-Hispana de Acuicultura (Valdoviño,Ferrol), participante neste proxecto.

En xullo do ano 2001, os reproductores procedentesdo medio natural pertencentes ó IEO de Vigo e de cul-tivo intensivo do IEO e do CIMA trasladáronse ás insta-lacións do C. O. de Vigo do IEO e foron estabuladosseparadamente en dous tanques dun volume de 110m3. Mediante un acordo entre a Consellería de PescaMarisqueo e Acuicultura e a empresa Luso-Hispana deAcuicultura decidiuse que os reproductores proceden-tes do medio natural pertencentes ó CIMA permanece-sen por un período de dous anos nas instalacións daempresa Luso-Hispana de Acuicultura, establecéndosepor parte do CIMA un protocolo de actuación con estesexemplares mentres continúen nas instalacións da cita-da empresa.

O período de posta en catividade durante o ano2001 foi máis dilatado no tempo có correspondente ó

ano 2000, e durou desde principios de febreiro atafinais de maio. Durante este período obtivéronse untotal de 19 millóns de ovos, dos que soamente unmillón procedía do stock de reproductores nacidos encatividade, e o resto do stock, de peixes capturados nomedio natural. Dos 12 millóns de ovos viables incuba-dos, obtivéronse catro millóns de larvas viables.

No C. O. de Vigo do IEO realizouse o cultivo larvariodos lotes necesarios para obter, por unha parte, mos-tras para a súa posterior análise bioquímica, e, poroutra, larvas destetadas para o seu posterior preengor-de e engorde en gaiolas. Cultiváronse un total de50.000 larvas e obtívose unha supervivencia de 28,8%á idade de 50 días, alimentándose soamente con pen-so. O resto do cultivo larvario levouse a cabo nas insta-lacións da empresa Luso-Hispana de Acuicultura.

Realizáronse os experimentos de alimentación larva-ria proxectados, tomando mostras para análise bioquí-mica de larvas e dos alimentos subministrados. As aná-lises bioquímicas correspondentes ás diferentes expe-riencias de alimentación de larvas e alevíns foron reali-zadas no Centro de Investigacións Mariñas.

Os alevíns obtidos no C. O. de Vigo foron engorda-dos ata o tamaño adecuado e foron transferidos ásgaiolas de Bueu da Consellería de Pesca Marisqueo eAcuicultura para realiza-las diferentes probas de ali-mentación.

B.- PROXECTOS NOS QUE O INVESTIGADOR PRINCIPAL PERTENCE A OUTRO ORGANISMO


Mercedes Olmedo Herrero (IEO)

TÉCNICOS

Blanca Alvarez Blazquez Fernández (IEO), CastoraGómez Ceruelo (IEO), J. Carlos Pazos Pazos (IEO),Marta Paz Márquez (CIMA)

FINANCIAMENTO

Fondos Europeos de Desenvolvemento Rexional (FEDER)Código de identificación 1FD1997-16295-21



PROXECTO

Estudio do cultivo do ollomol (Pagellus bogaraveo).Reproducción no medio natural e en catividade.Engorde en tanques e gaiolas flotantes

INVESTIGADORAS

Mercedes Olmedo Herreo (IEO), Fátima LinaresCuerpo (CIMA)

BOLSEIROS

Francisco Javier Urbieta (IEO), Columba BelloBugallo

DATA DE INICIO: xaneiro, 2001DATA DE FINALIZACIÓN: decembro, 2003

RESUMO

Este proxecto está enmarcado dentro doutro coordi-nado a escala nacional no que participan catro comu-nidades autónomas (Cantabria, Asturias, Andalucía eGalicia).

Na fase de reproducción do ollomol abárcanse dousaspectos fundamentais: estudios de comportamentono medio natural e estudio da reproducción de exem-plares mantidos en catividade. Na fase de engorde pre-téndese continua-los estudios comparativos de crece-mento en tanques de cultivo intensivo e en gaiolas decultivo.

Durante o ano 2001 continúanse realizando as mos-traxes de exemplares de ollomol procedentes do medionatural, iniciadas no ano 1997 na zona de Aguiño(Ribeira). Faise un seguimento do estado de desenvol-vemento gonadal do ollomol mediante mostraxesbimensuais de individuos adultos, excepto na época deposta, en que as mostraxes son quincenais. Tamén setoman mostras de fígado, músculo e gónada para rea-lizar análises bioquímicas. En marzo do ano 2001, coin-cidindo co período de desove, empezáronse a tomarmostras para análise bioquímica dos exemplares de cul-tivo intensivo pertencentes ó stock de reproductoresdo IEO e do CIMA. Realízase un seguimento do desen-volvemento reproductor destes individuos e tómansemostras de fígado, músculo e gónada nos diferentesperíodos de desenvolvemento gonadal.

Os resultados obtidos no medio natural, similares ósdo ano 2000, indícannos que o período de posta nas

costas galegas se estende desde o mes de febreiro aabril. En catividade, durante o ano 2001, obtivéronsepostas durante un período un pouco máis extenso cano ano 2000, abarcando desde principios de febreiro afinais de maio. Conseguíronse postas viables do stockde reproductores do IEO e do CIMA procedente domedio natural nas instalacións de Luso-Hispana deAcuicultura e fíxose o cultivo larvario no IEO de Vigo.

Confírmase a relación existente entre o grao demadurez nas femias e o contido lipídico das gónadas,producíndose unha acumulación de lípidos durante operíodo de maduración das femias. Tamén se completoua información lograda sobre a diferencia existente entreos exemplares procedentes do medio natural e de culti-vo intensivo, mostrando cómo os exemplares de cultivointensivo presentan un contido graxo perivisceral eintramuscular moito máis alto cós do medio natural.

No referente ó engorde en tanques e gaiolas, e tra-los bos resultados obtidos nos anos 1999 e 2000, estan-se levando a cabo diversos experimentos nas gaiolas daConsellería de Pesca Marisqueo e Acuicultura en Bueu(Pontevedra), así como na planta de cultivos de Couso(CIMA).

Continúase o engorde en gaiolas e tanques dos ale-víns da posta do ano 1999, completando os resultadosobtidos no ano 2000. Os pesos medios obtidos conexemplares de 34 gramos de peso medio inicial e tras24 meses de engorde foron de 395 e 495 g en tanquese gaiolas, respectivamente. O crecemento durante este


José Benito Peleteiro Alonso (IEO)

TÉCNICOS

Blanca Alvarez Blazquez Fernández (IEO), CastoraGómez Ceruelo (IEO), J. Carlos Pazos Pazos (IEO), MªJosé Cores González (CIMA), Marta Paz Márquez(CIMA), Gema Pazos Sieiro (CIMA)

FINANCIAMENTO

Junta Nacional de Cultivos Marinos (JACUMAR)



período axustouse a unha regresión exponencial, e asecuacións obtidas foron: y = 27,78.e0,18x (R2 = 0,994)en gaiolas, e y = 26,43.e0,16x (R2 = 0,9854) en tanques;a comparación de pendentes das curvas de crecemento(p < 0,05) mostra que o crecemento é significativamen-te maior nas gaiolas ca nos tanques.

En xuño do ano 2001 iníciase un experimento entanques do Centro de Cultivos de Couso (Ribeira) e nasgaiolas de Bueu, da Consellería de Pesca, con alevíns daposta do ano 1999, subministrándolles dous pensos coamesma calidade proteica pero con distinto contido gra-xo (R-16 e B-10%) para comproba-lo efecto da cantida-de ou a calidade dos lípidos no alimento sobre o crece-mento e a composición dos alevíns obtidos. Por outrolado, no mes de abril do ano 2001 trasládanse ás gaio-las de Bueu 1.800 alevíns de peso medio 75 gramoscorrespondentes á posta natural do ano 2000 e cultiva-dos no IEO de Vigo, que se reparten en tres gaiolasdiferentes. En xuño dese mesmo ano comeza a submi-nistrárselles tres pensos diferentes, dous deles coa mes-ma composición cós citados no experimento previo, e oterceiro é unha variante dun dos pensos (R-16% conaromatizante).

Aínda que está prevista a duración destes experi-mentos ata maio-abril do ano 2002, os primeiros resul-tados obtidos cos alevíns das postas dos anos 1999 e2000, indícannos que non existen diferencias significa-tivas en crecemento entre os alevíns alimentados cosdiferentes pensos. Partindo de alevíns de 291,5 en tan-ques e de 330,4 gramos en gaiolas obtéñense en tan-ques pesos de 402,9 e 403,7 e en gaiolas 524,8 e 511,4con R-16% e B-10%, respectivamente, tras 8 meses deengorde. Os alevíns da posta do 2000, en xuño do 2001tiñan uns pesos medios de 104,69, 104,78 e 110,47 g, ealcanzan en 8 meses de engorde 273, 248,6 e 243 g conR-16%, B-10% e R-16% con aromatizante, respectiva-mente.

Coa finalidade de comprobar se existen diferenciasna composición dos alevíns antes mencionados, tomá-ronse mostras de fígado e músculo dos alevíns alimen-tados cos diferentes pensos probados para realiza-lascorrespondentes análises bioquímicas, os resultadosdas cales se obterán cando rematen os experimentos.

56 CONSELLERÍA DE PESCA E ASUNTOS MARÍTIMOS


PROXECTO

Análise xenética dos solénidos de interese comer-cial en Galicia: marcadores citoxenéticos e molecu-lares

INVESTIGADORES

Alejandro Guerra Díaz (CIMA), Ana Mª GonzálezTizón, Andrés Martínez Lage, Julia Ríos Vázquez

DATA DE INICIO: setembro, 1999DATA DE FINALIZACIÓN: setembro, 2002

RESUMO

Durante este período, no laboratorio de xenética daUniversidade da Coruña, continuouse co estudio cito-xenético destas especies, fundamentalmente comple-tando a análise cariotípica de Solen marginatus. Osindividuos desta especie pertencían ás mostraxes reali-zadas nas localidades de Cabo de Cruz e Cambados. Aanálise mostrou un número cromosómico de 2n = 38,igual ó das especies previamente estudiadas (E. arcua-tus e E. siliqua). As características morfolóxicas dos cro-mosomas permiten diferenciar claramente estas tresespecies.

A posta a punto de diferentes técnicas de bandeo(bandas C, Cromomicina A3, Ag-NOR, etc.) sobre oscromosomas de Solen marginatus permítenos dispoñerde marcadores cromosómicos de especie. Estes estudioscontinúan na actualidade en fase de análise compara-tiva e poderán plasmarse en futuras publicacións.

Por outro lado, durante este ano iniciouse o desen-volvemento e adecuación de metodoloxías molecula-res que permiten a consecución dos obxectivos propos-tos. A posta a punto de diferentes técnicas de bioloxíamolecular como extracción de ADN, utilización de oli-gonucleótidos para análises de RAPD, reacción encadea da polimerasa (PCR), electroforese, clonación devectores plasmídicos, mantemento de cepas bacteria-nas e secuenciación, foron necesarias como paso previopara inicia-lo coñecemento dos xenomas destes tressolénidos.

Nunha primeira etapa, establecéronse as condiciónsadecuadas para a obtención dun ADN de boa calidade,e o tecido máis idóneo resultou se-lo correspondente ópé. Actualmente contamos con extraccións de ADN de,polo menos, 30 individuos procedentes de 5 localida-des.

Co fin de coñece-la variabilidade xenética existentenestas especies, iniciouse un estudio de RAPD (RandomAmplified Polymorphic DNA) consistente nunha ampli-ficación ó azar de secuencias de DNA anónimas. Estesmarcadores moleculares son máis adecuados cós RFLP,pois non requiren coñecemento previo do xenoma,compórtanse como dominantes e hérdanse segundo oscaracteres mendelianos. Estes loci RAPD distribúensealeatoriamente polo xenoma e xeran unha imaxerepresentativa da distribución da variación.

A utilización de distintos kits de oligonucleótidoscomerciais permitíronnos elixir, polo menos, cinco quereúnen as características adecuadas para seren consi-derados útiles para as análises de variabilidade. A apli-cación destes oligonucleótidos sobre o DNA extraídodas diferentes especies estanos permitindo analiza-lospolimorfismos nas diferentes localidades. A elabora-ción dos resultados precisa da axuda de diferentespaquetes estatísticos, como son RAPDBIOS, BIOSYS-1;PHYLIP 3.5c , TREEVIEW, etc., os cales están sendo utili-zados neste momento.


Josefina Méndez Felpeto (Universidade da Coruña)

BECARIOS

Susana Darriba Couñago (CIMA), Juan FernándezTajes, Fernanda Rodríguez Fariña

FINANCIAMENTO

Plan Galego de Investigación e DesenvolvementoTecnolóxicoCódigo de identificación: PGIDT99MAR10302

PROXECTO

Circulación de carbono e nitróxeno no océanoAtlántico (CIRCANA)

INVESTIGADORES

Subproxecto 1: Emilio Marañón Sainz (UVI), PabloSerret Ituarte (UVI), Ramiro Varela Benvenuto (UVI),Iosu Madariaga Garamendi (Universidade do PaísVasco), Manuel Zapata Gago (CIMA, Xunta deGalicia)

BOLSEIRO

Francisco Rodríguez Hernández (CIMA)


RESUMO

Para determina-lo papel do plancto mariño na regu-lación dos ciclos bioxeoquímicos da biosfera cómpreutilizar aproximacións multidisciplinares que conside-ren escalas espaciais globais. O proxecto CIRCANA tencomo obxectivo a cuantificación dos fluxos de carbonoe nitróxeno asociados ós tipos de organización tróficaplanctónica característicos das diferentes rexións doocéano Atlántico entre 50° N e 50° S.

O estudio proposto aproveita a oportunidade brin-dada polo programa británico Atlantic MeridionalTransect (AMT) para realizar tres campañas oceanográ-ficas entre o Reino Unido e as illas Malvinas. Ó longodestes transectos, determinaranse: 1) a estructura debiomasa do plancto; 2) a importancia relativa de cadaclase de tamaño de productores primarios; 3) a taxa deproducción de carbono orgánico disolto e a súa taxa deutilización polas bacterias; 4) a contribución do zoo-plancto ó metabolismo do ecosistema planctónico; 5) arelación entre producción nova e rexenerada conside-rando os compoñentes particulado e disolto; e 6) obalance neto entre producción e respiración na capasuperficial do océano. Os resultados obtidos permitiráncalcular balances tróficos sinópticos para cada provin-cia bioxeoquímica e avalia-lo efecto neto destas sobreo reparto de CO2 entre o océano e a atmosfera.

A tarefa específica realizada polo persoal do CIMA ólongo do ano 2001 consistiu na análise de pigmentospor HPLC de mostras obtidas na campaña AMT11, rea-lizada a bordo do RRS James Clark Ross. Analizáronse

un total de 120 mostras correspondentes a distintasprofundidades ópticas (10 %) de 24 estacións nun tran-secto comprendido entre Reino Unido e Uruguai. Atécnica de HPLC empregada (Zapata e col. 2000) per-mitiu estudia-la distribución de clorofilas (chls) incluín-do novos pigmentos marcadores como as chl c2-MGDG,e certos catenoides como 4-ceto-19’- hexanoiloxifuco-xantina (4-k-Hex-fuco).

A gran resolución espacial desa campaña permitiuanaliza-la distribución e composición de poboacións defitoplancto en diversas rexións oceánicas, incluíndoáreas de plataforma costeira, xiros subtropicais oligo-tróficos e afloramentos no ecuador e zonas costeiras.As concentracións de chl a máis elevadas observáronseen latitudes medias do hemisferio norte (40º N-50º N)e na zona subtropical e tropical atravesada polo siste-ma de afloramento da corrente canaria e de Guinea(20º N-0º N). En latitudes medias os grupos de fito-plancto dominantes foron as diatomeas (fucoxantina echl c2), detectándose tamén a presencia de criptofíceas(aloxantina) e dinoflaxelados (peridinina). A propor-ción de derivados da fucoxantina como a 19’-hexanoi-loxifucoxantina (Hex-fuco) e a 19’-butanoiloxifucoxan-tina (But-fuco) foi lixeiramente superior en latitudesbaixas e no ecuador, mostrando un maior dominio degrupos como as haptofitas e crisofitas.

O carotenoide dominante ó longo de toda a campa-ña foi a Hex-fuco, indicando que as primnesiofíceasconstitúen o grupo máis abundante en numerosas áre-




Emilio Fernández Suárez (Universidade de Vigo, UVI)

TÉCNICOS

Elias Falque Saa (CIMA), Emilia Campaña Ferro(CIMA)

FINANCIAMENTO

Ministerio de Ciencia e TecnoloxíaCódigo de identificación: MAR1999-1072-C03-01



as do transecto estudiado. Así mesmo, a presencia dedous pigmentos do tipo chl c2-MGDG permiten a carac-terización de poboacións diferentes de haptofitas,relacionadas cos xéneros Chrysochromulina e especiescomo Emiliania huxleyi e Phaeocystis pouchetii. A divi-nil (DV) chl a, pigmento marcador da cianobacteriaProchlorococcus marinus, mostrou as súas máximasconcentracións na zona do xiro subtropical e no ecua-dor, alcanzando ata o 60% do valor total da chl a enzonas oligotróficas. Na zona de converxencia do xirosubtropical do Atlántico sur coa corrente de Brasil (25ºS-30º S), observáronse máximos na concentración deDV chl a e unha distribución en profundidade alcan-zando ata os 180 m. Para a separación de DV chl b e chlb empregouse un método de HPLC (en fase de desen-volvemento) baseado nunha columna polimérica C30que permite a análise rápida dos análogos mono- e

divinílicos de chl a e b. Eses resultados son de grandeinterese, dado que permiten distinguir ecotipos deProchlorococcus marinus en función das relacións pig-mentarias DV chl b/DV chl a.

Os datos obtidos da análise de pigmentos do fito-plancto estanse procesando na actualidade, utilizandoo programa CHEMTAX (Chemical Taxonomy), que per-mitirá estima-la contribución dos diferentes gruposalgais á Chl a total.

En outono de 2001 realizouse unha segunda campa-ña (CIRCANA 1) a bordo do B/O “Hespérides”, durantea que se obtiveron 40 mostras de 8 estacións ó longodun transecto 33º N-10º N, que se analizaran ó longodo ano 2002.

PROXECTO

Cultivo do polbo (Octopus vulgaris Cuvier).Desenvolvemento e estandarización das técnicas decultivo de paralarvas

INVESTIGADORES

Fátima Linares Cuerpo (CIMA. Galicia), José LuisMuñoz (CICEM “O Toruño”), José Luis Carrasco,Carmen Rodríguez (CEP. Asturias), Elena Pastor,Amalia Grau (EA, Baleares), Francisco Javier Roo(ICCM. Canarias), M.ª Dolores Furóns (IRTA,Cataluña), Roger Villanueva (CSIC. Barcelona), LuisManuel Rodríguez (CPMA de Galicia), FranciscoJavier Sánchez (IEO, Vigo), Covadonga Moxica (IEO,Vigo)


RESUMO

Este subproxecto forma parte do proxecto coordina-do a escala nacional: Cultivo do polbo (Octopus vulga-ris Cuvier), no que participan 10 centros de investiga-ción pertencentes a oito comunidades autónomas.

O obxectivo xeral do proxecto é a mellora nos aspec-tos tecnolóxicos do cultivo larvario de polbo que per-mitan cerra-lo seu ciclo de cultivo e optimiza-lo proce-so de engorde para facelo máis rendible. Dentro dosubproxecto no que participa o CIMA, preténdese, porun lado, desenvolver e estandariza-las técnicas de cul-tivo larvario por tres métodos diferentes: intensivo,semiintensivo e extensivo, e, por outro, analizar bio-química e histoloxicamente as larvas producidas polostres sistemas de cultivo citados. No plan de traballoestablecido neste subproxecto, o CIMA participa nasseguintes actividades: 1) análises bioquímicas de presase paralarvas, e 2) efecto da alimentación do stock dereproductores na calidade das paralarvas producidas.

Partindo das dificultades que presenta o cultivo deparalarvas de polbo a escala industrial, e coa finalida-de de abrir unha nova vía de saída ó problema da mor-talidade larvaria, realízase un experimento no IEO deVigo introducindo dous novos aspectos ó cultivo larva-rio desta especie: a utilización de grandes volumes decultivo e a incorporación de zoeas de crustáceos comoalimento complementario de Artemia.

O proxecto deste traballo consistiu en utilizar comopresas das paralarvas Artemia adulta complementadacon outro organismo vivo que puidese cubrir parcial-mente os requirimentos nutricionais do polbo. A utili-zación de zoeas de centola subministradas durante uncurto período de tempo, nunha “ventá” de sete días,vén xustificada polo feito de formular un sistema via-ble desde o punto de vista da súa aplicación industrial.Ademais, con esta técnica complementaríase unha die-ta estándar como Artemia, cun alimento similar ó utili-zado polas paralarvas no seu medio natural e quedemostrou ser moi axeitado para o cultivo larvario depolbo por outros autores.

Empréganse tanques de 9.000 litros de capacidade epártese dunha densidade larvaria de 1 individuo/litro.Durante os dous meses de cultivo larvario, leváronse acabo controis diarios de temperatura, osíxeno disolto edensidade de presas, e ademais mostraxes periódicasde talla e peso seco das paralarvas. Co fin de coñece-lacomposición bioquímica das presas e das paralarvasproducidas, realizáronse no CIMA análises de proteí-nas, lípidos totais, clases de lípidos e ácidos graxos.

Os resultados obtidos indícannos que, á idade de 56días, as paralarvas presentaban 17-18 ventosas en cadabrazo e pesaron 9,12 mg (peso seco). A taxa de super-vivencia final obtida foi de 0,2%, e o crecemento axús-tase á seguinte ecuación exponencial: y = 0,4408.e




José Iglesias Estevez (IEO)

TÉCNICOS

Juan José Otero Pinzás (IEO), MªJosé Cores González(CIMA), Gema Pazos Sieiro (CIMA)

BOLSEIRA

Columba Bello Bugallo (CIMA)

FINANCIAMENTO

Junta Nacional de Cultivos Marinos (JACUMAR)



0,0568x (R 2= 0,98) onde, y = peso seco en mg e x = ida-

de expresada en días.

As análises bioquímicas das paralarvas puxeron demanifesto que as paralarvas acabadas de eclosionarpresentan unhas porcentaxes de proteínas e lípidossobre peso seco do 40% e 14%, respectivamente. A día30 de vida, as proteínas supoñen o 47% do peso seco,que se mantén a día 56 de vida. Os lípidos representan,a días 30 e 56 de vida, o 11 e 13% do peso seco, res-pectivamente. Por outro lado, as paralarvas posúenunha alta porcentaxe de PUFA respecto ó total de áci-dos graxos, que se mantén desde o seu nacemento(49,8) ata as oito semanas de vida (47,0), así como unelevado contido en fosfolípidos e unha carencia de tri-glicéridos. Con relación ás presas, as mostras deArtemia presentan unha porcentaxe de PUFA conside-rablemente menor (31,0) cás de zoeas de centola(46,0). Estas últimas mostran tamén un alto contido defosfolípidos, o que parece adecuarse ós requirimentosnutritivos das paralarvas.

A boa aceptabilidade das zoeas de centola observa-da nas paralarvas de polbo, o peso seco máis altoalcanzado polas paralarvas cando foron utilizadascomo complemento do alimento, así como a súa com-posición bioquímica, que parece adecuarse ós requiri-mentos do polbo (alto contido en fosfolípidos, carenciade triglicéridos e alto porcentaxe de PUFA), fan destaspresas unha posible alternativa nas primeiras fases dealimentación larvaria do polbo, ben como fonte únicade alimento, ou como suplemento da Artemia comun-mente utilizada.

Tamén se están analizando mostras de paralarvas epresas procedentes dos cultivos realizados na CA astu-riana, así como das paralarvas procedentes de repro-ductores nutridos con dous alimentos diferentes noIEO de Vigo. Os resultados destas análises obteransedurante o ano 2002.



PROXECTO

Mellora da supervivencia dos cultivos de moluscosbivalvos mediante o uso de probióticos. Análise dosproductos activos e ensaios a escala semipiloto.

INVESTIGADORES

Teresa Pérez Nieto (invest. princ. subp. - U. Vigo),Alicia Estévez Toranzo (USC), Susana Prado Plana(USC-CIMA), M.ª José Pérez Álvarez (U. Vigo),Dorotea Martínez Patiño (CIMA, colaboradora),Jaime Montes Pérez (CIMA, colaborador)

DATA DE INICIO: Setembro, 2000DATA DE FINALIZACIÓN: Decembro, 2001

RESUMO

Nesta liña realizáronse mostraxes nas que podemosconsiderar distintos “compartimentos” dun criadeirode moluscos, tanto comercial como experimental, ólongo de todo o ano. O obxectivo era ter unha ideaglobal da microbiota asociada a estas instalacións edas súas variacións segundo as distintas condiciónsambientais e de manexo.

De forma específica, realizouse un seguimento dacarga bacteriana na gónada de reproductores, dadoque é unha posible vía de transmisión de microorga-nismos patóxenos ás larvas. Pretendíase analizar unhaposible relación coa estación e, sobre todo, co tempode permanencia no criadeiro, de cara a optimiza-loproceso de acondicionamento nunha planta de pro-ducción de semente. Deste tema a penas hai traballospublicados, sen embargo, é un dos puntos críticos nomanexo do stock de reproductores realizando postas,a calidade microbiolóxica redúcese bastante e come-zan a transmitirse frecuentes infeccións bacterianas evíricas.

En distintos momentos producíronse episodios demortalidades masivas de larvas e semente, en criadei-ros comerciais e experimentais. As mostras tomadaspermitiron estudia-la microbiota. Mediante experi-mentos de inoculación en laboratorio estableceuse apatoxenicidade de 3 illados diferentes pertencentes óxénero Vibrio (PP-145.98, PP-203 e PP-638). En tódoloscasos as larvas, tanto de ostra plana como de distintasespecies de ameixa, mostraban os síntomas típicos davibriose.

Confirmada a implicación de distintas cepas nas mor-talidades de larvas e semente, iniciouse a busca depotenciais probióticos ou de cepas que representaranactividade antibacteriana. Realizáronse probas de inhi-bición en medio sólido para ensaiar un amplo númerode cepas obtidas ó longo das diferentes mostraxes,fronte a patóxenos coñecidos (tanto illados anterior-mente a este traballo por nosoutros, comoStaphylococcus aureus ou Vibrio anguillarum, patóxe-nos coñecidos).

Das 433 cepas probadas, 45 tiñan actividade fronte aalgún, e soamente había 7 que mostraron actividadefronte a todos. A cepa PP-154 resultou se-la máis acti-va. Posteriormente, e en distintos momentos, illáronsenovos clons, dispoñéndose ata o momento de 3 clons.

En paralelo, e dado que un momento crítico naobtención de semente é o da fixación, traballouse nabusca de cepas que estimularan este proceso. Seguindoos criterios recollidos na bibliografía sobre a inducciónde fixación por bacterias, seleccionáronse 5 cepas pro-ductoras dun pigmento difusible tipo melanina. Ó lon-go de varios meses leváronse a cabo experimentosrepresentativos das variacións dos distintos factoresestudiados: postas, temperatura de cultivo, inóculobacteriano. A cepa PP-154 resultou favorece-la fixaciónlarvaria da ostra plana.

Dadas as características beneficiosas que esta cepaprobiótica ten (estímulo de fixación, actividade anti-bacterina), seleccionouse para experimentos de inhibi-ción de patóxenos en medio líquido (auga de mar). De


Juan Barja Pérez (U.S.C.)

BOLSEIRAS

Mª. Mercedes Montes Campos (U. Vigo), Rosa MaríaFarto Seguin (U. Vigo), Susana Pereira Armada (U.Vigo).

FINANCIAMENTO

Plan Galego de Investigación e DesenvolvementoTecnolóxico (PGIDTCódigo de Identificación: PGIDT00MAR20002PR



novo os resultados foron favorables, rexistrados comoun descenso na ufc/ml. Das cepas patóxenas, principal-mente cando estas se inoculaban simultaneamente (co-cultivo) ou con 24 horas de atraso respecto á cepa pro-biótica.

Nun novo avance comprobouse a efectividade dainoculación en cultivos larvarios da cepa probióticapara reducir drasticamente o número total de vibriosna auga (crecemento en medio TCBS). Así mesmo, ainoculación en cultivos de fitoplancto (mestura deespecies) produce o mesmo efecto de reducción devibrios totais. Isto apunta claramente á utilidade destabacteria no control da proliferación de patóxenos nossistemas de cultivo.

Experimentos a microescala (3-10 ml) confirmaron oefecto protector da cepa probiótica fronte a infecciónspolos distintos patóxenos illados. Tamén de forma pun-tual se demostrou a mellora da supervivencia en larvasafectadas por infeccións naturais ó seren tratadas conesta cepa antes de que aparecesen os primeiros sínto-mas.

Realizáronse xa experimentos de probiose a mesoes-cala (5 l) que continúan apoiando os resultados previos.

O estudio dos caracteres morfolóxicos, fisiolóxicos,bioquímicos e moleculares (secuenciación do 16SrDNA) apunta á similaridade da cepa probiótica coxénero Roseobacter, do grupo a-Protobacterias, econfirmou que os 3 patóxenos son membros do xéne-ro Vibrio, como xa se determinara por probas bioquí-micas.

Ademais, comezouse a caracterización da substanciaactiva que produce a cepa probiótica, para intentarcomprender mellor o seu mecanismo de acción.

- Realizamos unha análise da microbiota asociada óscriadeiros de moluscos en Galicia.

- Lográmo-lo illamento de cepas probióticas, cunamplo espectro de actividade antibacteriana fronte apatóxenos de moluscos coñecidos, e un efecto favore-cedor da fixación larvaria.

- Conseguimos illar 3 patóxenos diferentes que pro-ducen mortalidades masivas en cultivos larvarios ou ensemente de ostra e ameixa, o que nos permite ensaiosde patoxenicidade e probiose.

- Demostrámo-lo efecto de probiose a micro e meso-escala, como paso previo a un ensaio a escala industrial.

TITULO

Desenvolvemento, posta en funcionamento e con-trol de dous criadeiros -baixo cuberta lixeira- paraobter semente de moluscos bivalvos comerciais

INVESTIGADORES

Dorotea Martínez Patiño, Valentín Rodríguez Castro,M.ª del Carmen Andrés Rivas (IGAFA), Miguel LastresCouto (IGAFA), Ana Martínez Rubal (IGAFA), RicardoFigueiro Casas (IGAFA)

BOLSEIROS

Rosa María García Moure (FP-II), Victor ManuelMuñiz Iglesias (FP-II), Lucía Graña Pérez (FP-II), MaríaIsabel Graña Pereira (FP-II)

DATA DE INICIO: maIo, 2000DATA DE FINALIZACIÓN: maio, 2003

RESUMO

A presente acción de investigación ten o carácterdun proxecto demostración, que desenvolve e pon enfuncionamento dúas unidades de criadeiro de molus-cos bivalvos. As bases técnicas destas instalacións demini-criadeiros están recollidas nun proxecto, propie-dade da Consellería de Pesca Marisqueo e Acuicultura,titulado, “prototipo de instalación para criadeiro...”.No desenvolvemento da acción participan investiga-dores do CIMA e profesores do Instituto Galego deFormación en Acuicultura (IGAFA).

Con vistas á producción de semente de determinadasespecies de moluscos bivalvos comerciais, propóñense eanalízanse uns modelos de criadeiro, complementadoscunhas unidades específicas de sementeiros, que se base-an en instalacións baixo cuberta lixeira (invernadoiro),modulares e versátiles e que integran as diferentes sec-cións dos criadeiros tradicionais. Son estructuras de bai-xo custo e instalación sinxela. Operan basicamente nosperíodos das postas naturais dos moluscos. A xestión des-tas plantas é realizada por titulados de FP-2º grao, espe-cialistas en acuicultura, formados no IGAFA. Preténdesevalidar este modelo de instalacións e proxectalas ó sectormarisqueiro e conchicultor a través das súas asociaciónsprofesionais e de productores de moluscos.

No primeiro ano de funcionamento das instala-cións, puxéronse a punto e axustáronse os protocolosoperativos e períodos de producción de semente dasespecies (ostra plana, e ameixa babosa e fina), en fun-ción do grao de desenvolvemento gonadal e do esta-do de condición dos espécimes que actúan como pro-xenitores, aspectos que se determinaron en colabora-ción co centro do CIMA en Ribadeo. O cronograma detraballo e producción de semente axustouse comosegue: de febreiro a maio, con ameixa babosa e ostraplana; a partir de maio ata xullo, con ameixa fina; nosmeses de verán, dado o incremento de temperaturas,púidose optar pola producción de semente de ameixaxaponesa.

O control da temperatura ambiental e a súa regula-ción en función dos requirimentos do cultivo é unaspecto primordial nestas instalacións, e está vinculadoe axustado ó tipo de circuítos en fluxo semiaberto conque se opera: producción continua de microalgas, cul-tivo de larvas e de semente.

A producción de semente axustouse ós niveis pro-gramados para o primeiro ano, aínda que a sementepasou á sementeira exterior a un tamaño menor do

3.2. RESUMO DAS ACCIÓNS DE INVESTIGACIÓN




Alejandro Guerra Díaz

TÉCNICOS

Juan José Martínez García, José Mª Loureiro Barcón

FINANCIAMENTO

Plan Galego de Investigación e DesenvolvementoTecnolóxico (PGIDT).Código de identificación: PGIDT-CIMA-00/3

previsto ó non dispoñer das instalacións de preengor-de adecuadas e previstas.

As adversas condicións climáticas e fortes tormen-tas do inverno do ano 2000 derrubaron parte das

instalacións e ocasionaron serias avarías nos sistemaseléctricos. Esta cuestión incidiu no destino e aplica-ción do financiamento dispoñible, atrasando a fasecorrespondente ó desenvolvemento das unidades depreengorde.






Juan Carlos Blanco Pérez

TÉCNICOS

Mª de Carmen Mariño Cadarso (CIMA), Isabel LemosEsperón (CCCMM), Silvia Roura Rodríguez (CCCMM),Pilar García Novás (CCCMM), Florentina AmoedoFernández (CCCMM), Adela López Gómez (CCCMM),Jesús Mouriño (CCCMM)

FINANCIAMENTO


TITULO

As condicións oceanográficas e o fitoplancto tóxiconas rías galegas de 1992 ó 2001, con especial refe-rencia ás proliferacións de Dinophysis acuminata

INVESTIGADORES

Juan Carlos Maneiro Cadillo (CCCMM), YolandaPazos González (CCCMM)

BOLSEIROS

Antonio Gómez Rodríguez (CIMA), MercedesMiranda Bamio (CCCMM), Margarita PereiroGonzález (CIMA), Helena Martín Sánchez (CIMA)


RESUMO

O Centro de Control da Calidade do Medio Mariño(CCCMM) obtén unha grande cantidade de datos oce-anográficos por medio do sistema de control do mediomariño de Galicia. O volume dos datos obtidos é tanelevado que resulta difícil obter unha visión xeral dascondicións oceanográficas das rías galegas a partir dosinformes anuais emitidos polo citado centro. O resumoe sistematización destes datos, así como a obtencióndoutros complementarios, e moi especialmente dosque poden axudar a comprende-las proliferacións daprincipal especie (Dinophysis acuminata) productorade toxicidade de tipo diarreico (DSP), son os principaisobxectivos desta acción de apoio ó CCCMM.

Durante o período de vixencia desta acción, realizá-ronse as análises de nutrientes inorgánicos -nitratos,nitritos, amonio, fosfatos e silicatos- nas mostras deauga de toda Galicia, recollidas polo CCCMM no siste-ma de control do medio mariño, e analizouse ademaiso contido en carbono e nitróxeno da materia en sus-pensión na auga, o espectro de tamaño do seston, e ocontido da auga en fósforo total, dunha estación da ríade Pontevedra, na que a incidencia de toxicidade detipo DSP é moi alta. Depuráronse as bases de datos detemperatura, salinidade, pH, osíxeno disolto, fluores-cencia, transmitancia de luz, abundancia de Dinophysisacuminata e nutrientes inorgánicos.

Despois de diversos intentos para atopar un métodosatisfactorio para separa-las distribucións temporal eespacial dos datos das variables físico-químicas obtidos

en cada estación, e dado que a obtención dun sistemahomoxéneo de separación se ve condicionado, entreoutras cousas, polas grandes diferencias de profundi-dade entre estacións, consideramos como o métodomáis axeitado a desagregación dos dous compoñentespara cada estación, utilizando a análise de compoñen-tes principais. Cada combinación de profundidade eestación de mostraxe considerouse unha variable eaplicouse, ó conxunto de variables para cada estación,unha análise de compoñentes principais que, invaria-blemente, resultou en dous ou tres compoñentes: oprimeiro deles asociado á variación temporal; o segun-do, á distribución vertical; e o terceiro, cando foi nece-sario, á curvatura da resposta coa profundidade. Entódolos casos a porcentaxe de varianza explicado poreste método foi superior ó 90% e, moitas veces, ó 95%.Evidentemente, aínda que esta técnica desagrega bena parte temporal e a vertical da variación, os compo-ñentes que as describen, especialmente a compoñentevertical, son específicos de cada estación.

Estudiouse a variación temporal de cada un doscompoñentes obtidos para cada variable e estación pormedio de análises de series de tempo. A primeira apro-ximación foi descritiva, obténdose os espectrogramasde cada un deles e tratando de atopar regularidadesou subconxuntos homoxéneos de estacións e/ou varia-bles por medio dun novo conxunto de análises de com-poñentes principais. En principio, pódese observar queos espectrogramas presentan moitas similitudes entretódolos compoñentes estudiados, aínda que se atopan

considerables diferencias entre os descritores da estra-tificación e os da variación temporal.

Abordouse o estudio dalgúns efectos do ambientesobre as proliferacións de Dinophysis acuminata e doseu contido en toxinas de tipo DSP por medio das aná-lises semanais da concentración das toxinas deste tipoen filtrados de plancto procedentes dunha estación daría de Pontevedra, e de dous experimentos adicionais.A análise detallada dos datos obtidos dende o iniciodo proxecto amosou unha relación inversa entre aabundancia de D. acuminata e a concentración de ses-ton, pero non conteñen ningunha evidencia de rela-cións con outras variables ou escenarios físico-quími-cos, como son a concentración de amonio ou a estrati-ficación térmica ou salina. O primeiro dos experimen-tos deseñouse para cuantifica-lo efecto do pH e dunconxunto de vitaminas e factores de crecemento sobreo crecemento de dúas fraccións de tamaño de D. acu-minata incluídas nunha poboación natural de plancto.No experimento non se atopou efecto de ningún dosfactores considerados, pero puido constatarse unhamoi alta taxa de predación dun dinoflaxelado heteró-trofo sobre os Dinophysis máis pequenos, que nonforon detectados en ningún caso despois dunha sema-na de cultivo. A posible extrapolación da capacidadedestes organismos para regula-las poboacións de D.acuminata estase a estudiar na actualidade por mediodos datos de proliferacións naturais de que se dispón.O segundo experimento enfocouse ó estudio da posi-bilidade de que a forma química do CO2 tivese rele-vancia para o desenvolvemento desta especie, perotendo en conta a posibilidade de interacción cosmetais, dado que as formas de todos eles e a toxicida-de dos segundos se ven afectados (e controlan no pri-meiro caso) polo pH. A achega, tanto de anhidrasa

carbónica como de CO2, levou a unha taxa de desapa-rición máis alta.

Unha vez cuantificada a estratificación, aínda quedun xeito particular para cada estación de mostraxe,comprobouse o seu efecto sobre as poboacións deDinophysis acuminata. Nin a relación directa nin acuantificada por métodos paramétricos de predicciónde series temporais (AR, ARX, ARMAX, Box-Jenkins) seamosaron satisfactorias para a predicción das poboa-cións da citada especie, e isto sucede tanto cando seusou unha soa variable como predictora como cando seusou un conxunto delas. Leváronse a cabo, ademais,dúas determinacións da distribución vertical (distribu-ción en 10 metros, con datos cada 25 cm) das poboa-cións de Dinophysis acuminata. En ningunha delas sepuido constata-la presencia dunha capa de pouca espe-sura e elevada concentración, como é frecuente en epi-sodios doutros dinoflaxelados, e as relacións coas varia-bles físicas e químicas non se mantiveron dun episodioó outro.

Comezouse a implementación de modelos paramé-tricos de series temporais para consegui-la prediccióndas distintas variables físico-químicas. Nalgúns casosconseguíronse prediccións, a un horizonte dunhasemana, aceptables (en torno ó 80% de varianza expli-cada), utilizando o índice de afloramento como varia-ble de entrada, como é o caso da temperatura (tanto oprimeiro como o segundo compoñente, que represen-tan a variación temporal e horizontal o primeiro caso ea vertical o segundo), como o do primeiro compoñen-te da salinidade. Noutros, como a fluorescencia (direc-tamente relacionada coa cantidade de fitoplancto) oua compoñente vertical da salinidade, a predicción émoito máis pobre.



TITULO

Importancia da composición pigmentaria do fito-plancto no desenvolvemento de proliferacións noci-vas. Acción desenvolvida en Tronheim MarineSystems Research Infrastructure, Noruega (EuropeanCommunity-Access to Research Infrastructure Actionof the Improving Human Potential Programme)

INVESTIGADORES

Geir Johnsen (Trondheim Biological Station, TBS,Noruega), Matilde Skogen (TBS)

DATA DE INICIO: xuño, 2001DATA DE FINALIZACIÓN: xullo, 2001

RESUMO

Estudiáronse as variacións no comportamento foto-sintético de cultivos de fitoplancto sometidos a distin-tos niveis de irradiancia, para o que se obtiveron espec-tros de absorción in vivo, medidas de eficiencia foto-sintética e composición pigmentaria. Esas variablesforon determinadas mediante o uso simultáneo dundetector de fluorescencia PAM (Pulse-Amplitude-Modulated), un espectroirradiómetro e un sistema deHPLC.

Analizáronse sete cultivos de fitoplancto pertencen-tes a diversos grupos algais (dinoflaxelados, primnesio-ficeas, prasinofíceas e rafidofíceas), ensaiando distintascondicións de luz (30 e 500 micromoles de fotóns/m2 s1).Noutra serie de experimentos analizouse o comporta-mento fotosintético de especies seleccionadas(Prymnesium patelliferum e Chrysochromulina leadbe-ateri) sometidas a diferentes niveis de temperatura (5,10 e 15º C).

Os resultados da composición de pigmentos mostra-ron as tendencias esperadas no que respecta ós carote-noides que cumpren funcións de fotoprotección: ciclosviolaxantina-anteraxantina-zeaxantina (ciclo VAZ) ediadinoxantina-diatoxantina. Os pigmentos accesoriosimplicados na captación e transferencia de luz no apa-rato fotosintético (chls c, chl b, e carotenoides como afucoxantina e os seus aciloxiderivados) cambiaron sig-

nificativamente os seus cocientes fronte á clorofila a enresposta ó nivel de irradiancia, o cal se reflectiu, á súavez, en cambios dos espectros de absorción in vivo eeficiencia fotosintética.

En particular, observáronse cambios dependentes donivel de irradiancia nas proporcións relativas de gruposde pigmentos como as chls c (chls c1, chl c2, chl c3, chlc2-MGDG) e a fucoxantina e os seus aciloxiderivados.Os resultados preliminares da variación dos cocientespigmentarios e a posible interconversión de certos pig-mentos marcadores (por exemplo, Fucoxantina e Hex-fuco) resultan de grande interese dado o uso actual enoceanografía biolóxica da análise de pigmentos e a súaaplicación cuantitativa ó estudio da composición dofitoplancto empregando algoritmos matemáticoscomo o programa CHEMTAX.

A posible función que poden desempeña-los carote-noides relacionados coa fucoxantina dentro dun ciclode interconversión dependente do nivel de irradianciaresulta de especial interese pola súa posible relacióncoa capacidade que mostran certos grupos de microal-gas (por exemplo, as haptofitas e dinoflaxelados conpigmentos tipo haptofitas) para desenvolver prolifera-cións na superficie do medio mariño adaptando o seuaparato fotosintético ós altos niveis de irradiancia.



INVESTIGADORES PRINCIPAIS

Manuel Zapata Gago e Francisco RodriguezHernandez

TÉCNICOS

Kjersti Andresen (TBS)

FINANCIAMENTO

Programa de Acción da U.E.



TITULO

Determinación dos parámetros da curva de crece-mento, os coeficientes de mortalidade e a talla míni-ma comercial do berberecho (Cerastoderma edule)en Galicia

INVESTIGADORES

José Molares Vila (CIMA), Amelia Caamaño Otero(Confraría de Rianxo), María del Carmen Barcia Leal(Confraría de Muros), José Manuel Parada Encisa(Confraría de Cabo de Cruz)

DATA DE INICIO: maio, 2000DATA DE FINALIZACIÓN: outubro, 2001

RESUMO

Nesta acción investigadora consideráronse tresimportantes obxectivos relacionados co estudio dadinámica de poboacións do berberecho na nosaComunidade Autónoma que poden axudar a estable-cer un modelo de explotación racional dos bancosmarisqueiros para ser aplicado a través de plans deexplotación dos recursos mariños.

Desde xaneiro ata outubro de 2001 continuáronserealizando mostraxes mensuais nas zonas de Rianxo,Boiro e Muros, onde se instalaron caixas con individuosmarcados con tinta permanente a unha densidade de200 individuos por metro cadrado.

O crecemento do berberecho mediuse polo incre-mento na lonxitude da cuncha no período comprendi-do entre a captura e a recaptura. As curvas de vonBertalanffy obtivéronse seguindo o método de Fabens.A partir do número de individuos marcados e recupe-rados no intervalo da mostraxe, calculáronse a morta-lidade porcentual e os coeficientes instantáneos demortalidade referidos a un día. Ademais, na zona deRianxo recolléronse individuos no estado de máximodesenvolvemento gonadal que foron analizados contécnica histolóxica.

Os parámetros da curva de von Bertalanffy resulta-ron similares en tódalas zonas, indicando un rápidocrecemento ata acada-la súa máxima lonxitude ós 2-3anos de vida. En Rianxo a máxima lonxitude foi 37.01milímetros, e a taxa de crecemento, 0.09, coa idadeexpresada en meses. En Boiro a máxima lonxitude foi37.67 milímetros, cunha taxa de 0.11. En Muros a

máxima lonxitude foi 43.31 mm, e a taxa, de 0.06. Enconxunto, os valores para a máxima lonxitude e ataxa de crecemento foron 39.63 mm e 0.09, respecti-vamente.

A mortalidade chegou ó 100% nas zonas da ría deArousa durante os meses de inverno como consecuen-cia das frecuentes e intensas precipitacións rexistradas,mentres que en Muros o efecto das riadas non senotou tanto. No período de xuño a outubro de 2000 amortalidade mensual foi alta, acadando unha mediaconxunta de 18.51 %. No período de novembro de2000 ata abril de 2001 encontramos unha mortalidadealtísima do 100% en Rianxo, do 73.02% en Boiro e do19.59% en Muros. A partir do mes de febreiro de 2001os berberechos que se puxeron nas caixas de Boiro tive-ron que recollerse doutras zonas próximas. No últimoperíodo, de maio ata xullo de 2001 a mortalidade con-xunta nas zonas de Boiro e Muros foi baixa, acadandounha media de 4.89%. Os coeficientes instantáneos demortalidade reflicten as mesmas diferencias entrezonas, acadando durante todo o período investigadouns valores medios de 0.00954 en Rianxo, de 0.02558en Boiro e de 0.00519 en Muros. Para as tres zonas amedia conxunta resultante foi 0.0143.

A clase de talla na que acontece a primeira posta é aclase de talla de 20-25 milímetros, onde se producironos desoves masivos. Segundo a ecuación conxunta decrecemento que obtivemos no mes de xullo, a poboa-ción dun ano de idade acada unha talla comprendidaentre os 22 e os 28 milímetros. Se consideramos quetoda a poboación debe reproducirse, entón a talla


Ignacio Santiago Santos Piñeiro

FINANCIAMENTO


mínima comercial é conveniente mantela en 28 milí-metros. Para asegurar que un 75% da poboación sereproduza, a talla mínima comercial poderíase rebaixar

ata os 26.8 mm. Para garantir soamente que un 50%da poboación se reproduza, a talla mínima comercialpoderíase establecer en 25.2 mm.





TITULO

Avaliación da susceptibilidade á bonamiose, capaci-tación inmunolóxica e caracteres productivos enpoboacións de ostra plana de orixe xeográfica diver-sa, como base para un programa de selección xené-tica dunha estirpe resistente

INVESTIGADORES

María Jesús Carballal Durán, José Miguel FuentesGonzález, Valentín Rodríguez Castro, María IsabelSeoane Ramallo

BOLSEIRAS

Patricia Mirella Da Silva Scardua, Marta AndradeGarcía, Ana González Rodríguez, Ana CatalinaIglesias Rivas

DATA DE INICIO: maio, 2001DATA DE FINALIZACIÓN: abril, 2004

RESUMO

O problema máis importante que afecta ó procesode engorde de ostra plana no litoral galego é a altamortalidade provocada polo parasito Bonamia ostre-ae. En distintos foros nos que se debateu, por parte deproductores e investigadores, a situación e o futuro daostreicultura en Galicia, concluíuse que é necesario odesenvolvemento dun programa de selección dunhaestirpe de ostra plana con taxa de supervivencia eleva-da ata completa-lo engorde, baseado na resistencia ábonamiose. A finalidade desta acción de investigacióné determinar se existe variabilidade interpoboacionalen factores relacionados coa susceptibilidade á bona-miose, capacitación inmunolóxica e caracteres produc-tivos, mediante a avaliación e comparación de diferen-tes poboacións. En caso de que existan diferencias sig-nificativas entre as poboacións comparadas, os resulta-dos permitirán escoller poboación/s favorable/s paracomeza-lo programa de selección xenética ulterior edeseña-lo plan de cruzamentos.

Co fin de asegurar que as diferencias que se poidandetectar entre poboacións ó longo do estudio se debana diferencias xenéticas realmente e non estean motiva-das por ambientes previos diferentes, as comparaciónslevaranse a cabo entre a descendencia obtida en con-dicións idénticas a partir de reproductores procedentesde poboacións diverxentes xeneticamente. Ó longo doano 2001, nas instalacións da Planta de Cultivos

Mariños do CIMA en Couso (Ribeira), desenvolveuse aprimeira fase deste programa, consistente na produc-ción de semente de ostra plana, seguindo un protoco-lo estándar. Seleccionáronse reproductores orixinariosde Irlanda (Atlántico norte), Ortigueira (onde a bona-miose é epizoótica desde principios dos 80), Coroso(Ribeira), (sen presión prolongada por epizootia debonamiose) e Grecia (Mediterráneo oriental). As ostrasde cada orixe xeográfica distribuíronse en 5 lotes de15–20 individuos cada un (20 lotes en total), e levousea cabo o seu acondicionamento para acelera-la madu-ración gonadal e liberación de larvas. As larvas libera-das cultiváronse en volumes de 100 litros (3 larvas/ml).A fixación realizouse sobre concha moída de navalla. Opreengorde de poslarvas realizouse en contedorescilíndricos con fondo de malla (inicialmente 70 poslar-vas/cm2) con renovación de auga por air lift, situadosnunha piscina común, e prolongouse ata obter semen-tes con tamaño medio próximo a 10 mm.

En setembro de 2001 deuse por concluída a fase deproducción de semente e comezouse a etapa de culti-vo en batea, seguindo un procedemento habitual naindustria ostreicultora. Para iso escolléronse 5 lotes desemente (familias diferentes) de cada unha das 4 orixesxeográficas seleccionadas, coa excepción da orixe irlan-desa, da que unicamente se puideron seleccionar 4lotes de familias diferentes. Polo tanto, seleccionáron-


Antonio Villalba García

TÉCNICOS

Teresa Andrade Roca, María Sandra Burque Gerpe,Victoria Castro Löehmann, María Victoria GregorioChenlo, María Isabel Meléndez Ramos, Elena PenasPampín, Azucena Rodríguez-Patón Teira

FINANCIAMENTO

Plan Galego de Investigación e DesenvolvementoTecnolóxico (PGIDT).Código de identificación: PGIDTCIMA 01/1



se un total de 19 lotes. A semente ditribuíuse en cuar-teiróns (utilizados habitualmente en ostreicultura) eestes, á súa vez, en cestos ostreícolas. A densidade ini-cial foi de 200 ostras por cuarteirón (800 por cesta).Cada cuarteirón etiquetouse indicando o lote ó quecorrespondía o seu contido. En total leváronse 66.800ostras a unha batea situada nunha zona da ría deArousa con prevalencia de bonamiose moi alta desdehai tempo.

Mediante mostraxes mensuais ó longo do proceso deengorde, estimarase se hai diferencias significativasdebidas á orixe xeográfica no crecemento, rendemen-to en carne e mortalidade das ostras. Avaliarase aintensidade da bonamiose en cada unha das ostras dasmostras e estimarase se hai diferencias significativasdebidas á orixe xeográfica na susceptibilidade dasostras á bonamiose e na dinámica desta. Ademais,determinarase a condición gonadal das mesmas ostras,o volume relativo ocupado por gónada e a fracción devolume ocupada polos distintos tipos celulares implica-dos no desenvolvemento gonadal. Desta forma, anali-zarase a evolución gonadal ó longo do proceso de cul-tivo, a súa relación coa bonamiose e estimarase se hai

diferencias significativas debidas a orixe xeográfica nodesenvolvemento gonadal.

Realizaranse probas para estima-los valores de varia-bles que permiten avalia-la capacitación inmunolóxica.Estimarase a intensidade da bonamiose nas mesmasostras. Desta forma analizarase a implicación de cadaunha das variables na defensa fronte á bonamiose eestimarase se hai diferencias significativas debidas áorixe xeográfica na capacitación inmunolóxica.Estimarase se hai diferencias significativas debidas áidade na capacitación inmunolóxica e a súa relacióncoa distinta susceptibilidade á enfermidade en funciónda idade.

Realizaranse probas para estima-los valores dasvariables de fisioloxía enerxética que directamentedeterminan a expectativa de crecemento e estimarasea intensidade da bonamiose nas mesmas ostras. Destaforma analizarase a relación entre fisioloxía enerxéticae bonamiose e estimarase se hai diferencias significati-vas debidas á orixe xeográfica na fisioloxía enerxéticadas ostras.



TITULO

Implantación dun Sistema de InformaciónXeográfica orientado á ordenación integral da pes-queira dos recursos específicos: percebe, ourizo, lon-gueirón e navalla

INVESTIGADORES

Juan Freire (Universidade da Coruña); Reyes Pavón eRosalía Laza (Universidade de Vigo); Ignacio Santos eAurora Fernández (CIMA), José Daniel Cerceira, RosaRamonel e Margarita Malvar (CPAM), Ramón JoséMenéndez (Confraría Ribadeo)

BOLSEIROS

Juan Luis Miguens Ramos e Gemma Martínez Verde

DATA DE INICIO: xuño, 2001DATA DE FINALIZACIÓN: xuño, 2002

RESUMO

A necesidade de dispoñer dun sistema automatizadode recollida, almacenamento e análise de informaciónsobre as pesqueiras dos recursos específicos induciunos,o pasado ano, a desenvolver un Sistema de InformaciónXeográfica (SIG) orientado á ordenación integral destaspesqueiras. Este sistema está deseñado para almacenare analizar obxectos e fenómenos para os que a locali-zación xeográfica é fundamental na análise, como é apesca de organismos sedentarios do bentos. O SIG per-mítenos traballar a distintas escalas en función do temaanalizado: os temas relativos ó conxunto do litoral gale-go trátanse a escala 1:500.000, mentres que a dinámicade poboacións dun banco marisqueiro se estudia a esca-la 1:1.000 ou incluso maior.

A información almacenada no SIG disponse a modode capas relativas a distintas características do medio,dos recursos ou da actividade pesqueira. A diferenciacon respecto ás bases de datos convencionais é quecada elemento ten definida a súa posición espacial(xeometría) e a súa relación cos elementos lindeiros(topoloxía). Isto permite representar e analiza-la infor-mación sobre unha base xeográfica, combinando infor-mación gráfica e alfanumérica, para xerar nova infor-mación xeorreferenciada, isto é, ligada a unhas coor-denadas xeográficas.

O SIG desenvolvido dispón dunha base cartográficada costa galega, con batimetría na franxa costeira de

menos de 50 metros de profundidade, e cunha clasifica-ción simple da natureza dos fondos. Nunha base dedatos asociada almacénase a información sobre as enti-dades dedicadas ó marisqueo en Galicia, concesións eautorizacións administrativas, bancos marisqueiros, cen-so de mariscadores e plans de explotación marisqueira.

Para implantar este sistema en Galicia e para quefuncione a pleno rendemento, precísase da colabora-ción do maior número posible de confrarías, a travésdos seus técnicos contratados ou dos seus secretarios.Como contrapartida, tódalas confrarías colaboradorasdisporán dunha base de datos propia, na que poderándeseñar e realiza-lo seguimento dos plans de explota-ción de maneira sinxela e rápida. Ademais poderánacceder á información das demais confrarías a travésdunha copia da base de datos xeral Sigremar 2001, quese lles enviará anualmente. Os demais beneficiarios dosistema son: a Administración, pola posibilidade dexerar informes sobre a pesqueira destes recursos demaneira automática e inmediata, o que permitirá aordenación destas pesqueiras; os investigadores, quedisporán dunha serie histórica de datos nunha baserelacional, de modo que poderán realizar calqueraconsulta co mínimo esforzo e sen perdas de tempo; epor último, calquera persoa relacionada co marisqueo,xa que parte da información estará dispoñible en for-ma de mapas e gráficos na páxina de Internethttp:\\sigremar.cesga.es.


José Molares Vila

TÉCNICOS

Ramón Giráldez Rivero

FINANCIAMENTO




A análise preliminar da información almacenada nosistema (1998-2001) pon de manifesto que o percebe seexplota co modelo de xestión máis avanzado. Nosplans de explotación tense en conta o control do esfor-zo extractivo, definindo o número de mariscadores, asxornadas hábiles e o tope de capturas por marisca-dor/día. Estase xeneralizando o emprego de rotacións,isto é, a fragmentación do ámbito territorial da con-fraría en varios bancos, que son colleitados secuencial-mente.

Contrólase a producción extraída diariamente decada banco. Fíxanse prezos mínimos de retirada doproducto para evita-la caída de prezos. Noutros casos,por debaixo do prezo mínimo, os mariscadores decidenpara-la explotación ata que o prezo se recupere. Enresumo, a tendencia é cara a unha explotación respon-sable e sostible.

Nesta acción de investigación continuarase o proce-so de harmonización dos métodos de xestión dos recur-sos, incorporando á base de datos Sigremar 2001 osdemais recursos marisqueiros de Galicia, que, aínda

que máis complexos polo gran número de persoas ebancos implicados, tamén son xestionados medianteplans anuais de explotación similares, polo menos naforma, ós dos recursos específicos.

No desenvolvemento da aplicación, distinguiremoscatro fases: análise, deseño, implementación e proba.Para todo o desenvolvemento, cóntase coa experienciaobtida na base de datos que actualmente se encontraen fase de implantación. Realizarase unha análise parao estudio da organización e requirimentos que precisao sector marisqueiro. Na fase de deseño, procederase abusca-la forma máis adecuada de organizar e estructu-ra-los datos, así como definir todas aquelas tarefas quese han de realizar e os procesos para levalas a cabo.Logo pasarase á implementación das tarefas e procesosdefinidos na fase de deseño, coa ferramenta ou lin-guaxe de programación Visual Basic de Microsoft.Finalmente, someterase a aplicación a múltiples análi-ses para detectar erros e deficiencias ata lograr un pro-ducto que satisfaga as necesidades do sector extractivogalego na xestión dos recursos marisqueiros do nosolitoral.

- Informe para responder á solicitude de opinióncientífica en relación coas especies de bivalvos paraas que se poderían modifica-los límites de toxinaASP para a extracción, solicitado pola DirecciónXeral de Sanidade e Protección dos Consumidores(SANCO D2) da Comunidade Europea. Autor:Blanco Pérez, J. C.

- Informe sobre “Alteracións patolóxicas que presen-tan os berberechos Cerastoderma edule dos lombosdo río Ulla”, incluído no estudio multidisciplinar“Seguimento e control das poboacións de berbere-cho e estado medioambiental do banco dos lombosdo Ulla”. Autores: Carballal Durán, M. J.; VillalbaGarcía, A.; Iglesias Estepa, D.

- Informe anual e semestrais sobre “Producción efuncionamento do criadeiro de moluscos de PuntaQuilme, na illa de Arousa, xestionado pola OPP-20”,no marco do convenio de colaboración entre esaentidade e a Consellería de Pesca, Marisqueo eAcuicultura. Autor: Guerra Díaz, A.

- Informe sobre estado de condición da navalla(Ensis ensis) do banco natural de illas Cíes (ría deVigo), con vistas á regulación do período de extrac-cións da Confraría de Pescadores de Cangas(Pontevedra). Delegación Territorial de Pesca,Marisqueo e Acuicultura. Vigo. Autor: Guerra Díaz,A.

- Informe sobre os períodos reproductivos das pobo-acións de navalla (Ensis ensis) para a confección doPlan de Explotación da Navalla, da Confraría dePescadores de Aldán-Hío (Pontevedra). DelegaciónTerritorial de Pesca, Marisqueo e Acuicultura. Vigo.Autor: Guerra Díaz, A.

- Informe da CA de Galicia do Proxecto Jacumar doPlan Nacional Cultivo de Ollomol “Estudio do cultivodo ollomol (Pagellus bogaraveo, B.). Reproducciónno medio natural e en catividade. Engorde en tan-ques e gaiolas flotantes”, correspondente ó ano2000. Solicitado pola Secretaría Xeral de Pesca.Autora: Linares Cuerpo, F.

- Informe das “Actividades relacionadas co cultivo deollomol” solicitado polo director xeral de Formacióne Investigación. Autora: Linares Cuerpo, F.

- Protocolo que se debe seguir cos reproductorespropiedade do CIMA na empresa Luso-Hispana deAcuicultura. Solicitado polo Director Xeral deFormación e Investigación. Autora: Linares Cuerpo, F.

- Informe sobre a situación do stock de reproducto-res de rodaballo do Centro de Cultivos de Couso.Solicitado polo Director do CIMA. Autora: LinaresCuerpo, F.

- Informe do estado gametoxénico e o índice de con-dición para establecemento de vedas e tallas comer-ciais de Glycimerys glycimerys e Laevicardium cras-sum. Solicitado pola Dirección Xeral de RecursosMariños. Autoras: Martínez Patiño, D.; NóvoaVázquez, S. e Ojea Martínez, J.

- Informe sobre a zonación do litoral das illas de Onse Onza para a extracción de percebe e semente demexillón. Solicitado pola Dirección Xeral de Recursosmariños. Autor: Molares Vila, J.

- Informe sobre viaxe a Namibia para asesorar sobreo mellor sistema de organización dunha comunidadepesqueira dedicada á pesca con caña desde a praia,en Henties Bay (Namibia). Autor: Molares Vila, J.

- Informe da análise histopatolóxica dunha mostrade ameixa fina, Tapes decussatus, correspondente aunha partida de ameixa do litoral do Sáhara, solici-tado pola Dirección Xeral de Recursos Mariños.Autor: Villalba García, A.

- Informe da análise histopatolóxica dunha mostrade ameixa fina, Tapes decussatus, correspondente aunha partida de semente de ameixa subministradapola empresa Marcultura, S.A. Solicitado polaDirección Xeral de Recursos Mariños. Autor: VillalbaGarcía, A.

[Informes realizados por personal do CIMA, quedesenvolve funcións na Dirección Xeral de RecursosMariños].

- Informe sobre “A solicitude para a recollida detodo tipo de especies utilizando Bou de Vara ououtro tipo de artes”. Solicitado pola Universidade deSantiago de Compostela. Autora: RodríguezMoscoso, E.



3.3. ASESORAMENTO Ó SECTOR E Á ADMINISTRACIÓN

A.- Informes emitidos

- Informe sobre “A bioloxía e captura da nécora(Liocarcinus puber) nas nosas costas”. Solicitado polodirector xeral de Recursos Mariños. Autora:Rodríguez Moscoso, E.

- Informe sobre “O estado de reproducción do ber-berecho rabioso Glycymeris glycymeris (Linnaeus,1758) e do saltón Laevicardium crassum (Gmelin inLinnaeus 1791)”, solicitado pola Dirección Xeral deRecursos Mariños. Autora: Rodríguez Moscoso, E.

- Informe sobre “O plan de pesca con cebo vivo”,presentado pola Confraría de Pescadores de Vigo.Autora: Rodríguez Moscoso, E.

- Informe sobre “Captura de polbo (Octopus vulga-ris) para marcado e recaptura de xuvenís de maio axullo na ría de Vigo”, presentado polo CentroOceanográfico de Vigo. Autora: RodríguezMoscoso, E.

- Informe sobre “A ampliación da arte de boliche”,presentado pola Federación Provincial de Confraríasde Pescadores de Pontevedra. Autora: RodríguezMoscoso, E.

- Informe sobre “A realización dunha campaña depesca, orientada á captura de exemplares de Pagellusbogaraveo (ollomol), Merluccius merluccius (pescada),

Polyprion americanus (mero), Mullus surmuletus (sal-monete), Pollachius virens (abadexo) e Lophius spp.(rape) para iniciar experiencias de cultivo en canto ásúa adaptación á catividade e obter un stock de repro-ductores”. Solicitado pola empresa Ramón Pose eHijos, S. L. Autora: Rodríguez Moscoso, E.

- Informe sobre “O cangrexo real, lagostino e boi”,solicitado pola Confraría de Pescadores de Burela.Autora: Rodríguez Moscoso, E.

- Informe sobre “A autorización para a utilización deviveiros para realizar experiencias no cultivo de pei-xes utilizando a arte de betas”, Presentado polaempresa Ramón Pose e Hijos, S. L. Autora: RodríguezMoscoso, E.

- Informe sobre “A bioloxía e captura da centola,Maja squinado nas nosas costas”. Solicitado polodirector xeral de Recursos Mariños. Autora:Rodríguez Moscoso, E.

- Informe sobre “O estado das vedas en tres especiesde crustáceos comerciais: nécora (Necora puber),centola (Maja squinado) e santiaguiño (Scyllarus arc-tus)”. Solicitado polo Director Xeral de RecursosMariños. Autora: Rodríguez Moscoso, E.





- Blanco Pérez, J. C. Participación nun grupo de tra-ballo para a definición dos plans de mostraxe dosmoluscos bivalvos. Dirección Xeral de Sanidade eProtección dos Consumidores (SANCO D2) daComunidade Europea. Bruxelas.

- Blanco Pérez, J. C. Xestión do Programa deInvestigación Mariña do Plan Galego deInvestigación e Desenvolvemento Tecnolóxico.

- Blanco Pérez, J. C. Asesoramento ó CETMAR sobreposibles obxectivos do proxecto AQUA REG desde opunto de vista do sistema ciencia-tecnoloxía-empresa.

- Guerra Díaz, A. Coordinador da mesa de solénidosno 2.º Encontro de Mariscadores de RecursosEspecíficos.

- Guerra Díaz, A. Coordinador do grupo de traballo:JACUMAR-depuración de solénidos

- Molares Vila, J. Coordinador da mesa do percebeno 2.º Encontro de Mariscadores de RecursosEspecíficos.

- Linares Cuerpo, F. Representante da CA de Galiciano grupo de traballo do “ Cultivo de ollomol”, doPlan Nacional JACUMAR.

- Linares Cuerpo, F. Representante da CA de Galiciano grupo de traballo “Cultivo de polbo” do PlanNacional JACUMAR.

B.- Participación en comisións científicas ou técnicas.



Entrega a diversas confrarías de semente de ameixababosa e ostra plana, obtida no Centro de CultivosMariños de Ribadeo como resultado das experienciasrealizadas nos proxectos de investigación. As datas deentrega foron durante os meses de febreiro, xullo,agosto, outubro e novembro. Martínez Patiño, D.;Nóvoa Vázquez, S. e Ojea Martínez, J.

Entrega a diversas confrarías de semente de ostraplana, obtida no Centro de Experimentación enAcuicultura de Couso como resultado das experienciasrealizadas nos proxectos de investigación. Datas deentrega: xaneiro e novembro. Seoane Ramallo, M. I.;Rodríguez Castro, V.

C.- Outros



VIII Congreso Nacional de Acuicultura. Santander.

- Cerviño Eiroa, A. Membro do Comité Científico.Avaliación de comunicacións presentadas a este. VIIICongreso Nacional de Acuicultura.

- Cerviño, A.; Bao, M.; De Coo, A.; García, A.;Domínguez, M. El aprovechamiento de energíasalternativas en la acuicultura. Energía eólica en unabatea.

- Darriba, S.; Fernández, J.; González-Tizón, A.;Martínez-Lage, A.; Méndez, J. e Guerra, A.Características biométricas de dos especies de soléni-dos comerciales: navaja (Ensis arcuatus) y longueirón(Ensis siliqua).

- Fernández, J.; González-Tizón, A.; Martínez-Lage,A.; Darriba, S.; Guerra, A. e Méndez, J. Contenido enADN y determinación de los cariotipos de dos espe-cies de solénidos comerciales: navaja (Ensis arcuatus)y longueirón (Ensis siliqua).

- Fuentes, J. M.; Gregorio, M. V.; Álvarez-Ossorio, M.T. e Molares, J. Distribución espacio-temporal de laslarvas del mejillón, Mytilus galloprovincialis, en la ríade Arousa.

- García, A.; De Coo, A.; Cerviño, A.; Bao, M.;Domínguez, M. Primeros resultados de crecimientode semilla de moluscos en batea con circulación deagua por sistema forzado en la ría de Arousa.Galicia. España.

- Olmedo, M.; Linares, F. e Peleteiro, J. B. Engorde debesugo, Pagellus bogaraveo, (Brünnich, 1768) entre30 y 200 g en tanques y jauñas.

- Martínez, D.; Nóvoa, S. e Ojea, J. Cultivos larvariosy poslarvarios de almeja fina (Ruditapes decussata) yalmeja babosa (Tapes pullastra) en criadero.

- Nóvoa, S.; Martínez, D.; Ojea, J.; Samain, J. F.;Soudant, P. e Rodríguez, J. L. Asimilación de micro-cápsulas de gelatina-acacia incorporando ácido ara-quidónico deuterado en aceite de oliva por larvas dealmeja babosa (Tapes pullastra).

- Ojea, J.; Martínez, D. e Nóvoa, S. Ciclo gametogé-nico de una población de almeja fina (Ruditapes

decussata) y relación con su contenido en glicóge-no.

- Rodríguez Moscoso, E.; Espinosa, J.; García, O.;Arnaiz, R.; Martínez, D. Incidencia del protozooPerkinsus sp sobre el crecimiento de una poblaciónde cultivo de almeja fina Ruditapes decussatus(Linné, 1758) en la ría de Arousa.

IV Foro dos Recursos Mariños e da Acuicultura das RíasGalegas. O Grove. Pontevedra.

- Cerviño Eiroa, A. Membro do Comité Científico. IVForo de Recursos Mariños e Acuicultura das RíasGalegas. O Grove.

- Guerra Díaz, A. Compoñente do comité organiza-dor do foro.

- Búa, I.; Graña, I.; Graña, L.; García, L.; Muñiz, V. eGuerra, A. Desarrollo de un modelo piloto de criade-ros de moluscos bivalvos -bajo cubierta ligera.

- Conchas, R. F.; Ferro-Soto, B.; Santamarina, J.; Lama,A.; Longa, M. A. e Montes, J. Evolución de la bona-miasis en Galicia.

- Molares, J. Planes de Explotación de RecursosEspecíficos: Diseño y seguimiento.

3rd Fish and Shellfish Larviculture Symposium Larvi2001. Gante (Bélxica).

- Linares, F.; Olmedo, M.; Peleteiro, J. B. & AránEchabe, J. Ongrowing and biochemical compositionof blackspot sexa bream (Pagellus bogaraveo) juve-nís fed with different dry food.

VII Congreso Ibérico de Parasitología. O Porto.Potugal.

- Conchas, R. F.; Darriba, S.; Montes, J.; Ferro-Soto, B.e Guerra, A. Descripción de los principales problemaspatológicos en navaja (Ensis arquatus, J.) y longuei-rón (Ensis siliqua, L.) de Galicia.

3.4. ACTIVIDADES CIENTÍFICAS E FORMATIVAS DO PERSOAL

3.4.1. ORGANIZACIÓN, PRESIDENCIA DE SESIÓN E PARTICIPACIÓN EN FOROS CIENTÍFICOS

- Darriba, S.; Conchas, R. F.; Guerra, A. e Montes, J.Presencia de Nemaptosis y Trematodos en dosespecies de Solenaceae: Ensis arquatus (Jeffreys,1865) e Ensis siliqua (Linneo, 1758).

- Montes, J.; Guerra, A.; Ferro-Soto, B. e Conchas, R.F. Estrategias de cultivo de la ostra plana (Ostreaedulis L.) en relación con la incidencia de la bona-miasis.

10th International Conference of the EuropeanAssocciation of Fish Pathology “Diseases of Fish andShellfish”, Dublín (Irlanda).

- Carballal, M. J.; Iglesias, D.; Villalba, A. Temporalvariation of disseminated neoplasia in two intertidalbeds of the cockle Cerastoderma edule from Galicia(NW Spain).

- Conchas, R. F.; Ferro-Soto, B. e Montes, J.Pathological monitoring of bivalve molluscs fromGalicia (NW Spain).

- Iglesias, D.; Carballal, M. J.; Villalba, A. Influence ofneoplastic disorders in the cockle Cerastoderma edu-le from an intertidal bed in the Ría de Noia (NWSpain): age and sex susceptibility and effects on thecondition.

- Prado, S.; Montes, J.; Toranzo, A. E. e Barja, J. L.Biotechnological potential of a probiotic marinebacterium for the improvement of oyster larvae pro-duction.

Aquaculture 2001-The Annual International Meetingof World Aquaculture Society, Orlando (FL, EE UU).

- Apakupakul, K.; Villalba, A.; Casas, S. M.; Reece, K.M. Molecular analysis of a Perkinsus species in theEuropean flat oyster Ostrea edulis.

- Villalba, A.; Casas, S. M. Effect of perkinsose on theenergetic physiology of the clam Ruditapes decussa-tus.

VII Reunión Ibérica de Fitoplancton y Biotoxinas.Alacante.

- Blanco, J.; Acosta, C. P.; Bermúdez da Puente, M.and Salgado, C. Depuración y distribución anatómicadel ácido domoico en la vieira Pecten maximus.

- Blanco, J.; Reyero, M. I.; Franco J. M. Cinética de acu-mulación y transformación de toxinas de tipo paralí-tico (PSP) en el mejillón Mytilus galloprovincialis.

- Iniesta, R.; Blanco, J. Efecto del tamaño corporal enla eliminación de toxinas de tipo PSP en el mejillónMytilus galloprovincialis.

- Gómez, A.; Blanco, J. Efecto de la concentración demetales, pH y de un complejo vitamínico sobre eldinoflagelado Dinophysis acuminata.

- Moroño, A.; Arévalo, F.; Lion, M.; Maneiro, J.;Pazos, E.; Salgado, C.; Blanco, J. Proliferación deAlexandrium minutum Halim en la ría dePontevedra.

- Pazos, E.; Gómez, A.; Moroño, A.; Blanco, J.;Maneiro, J.; Reguera, B. Condiciones ambientalesasociadas a la aparición de células pequeñas deDinophysis.

- Pazos, E., Blanco, J., Moroño, A., Maneiro, J.Floraciones de Pseudo-nitzschia en las rías gallegas:condiciones oceanográficas asociadas.

- Pazos, E.; Moroño, A.; Roset, J.; Maneiro, J.; Blanco,J. Marea roja de Peridinium polonicum Woloszynskaen el río Tajo.

Seminario “Proteómica: técnicas y aplicaciones”.Santiago de Compostela

- Álvarez, G.; Fuentes, J. e López, J. L. Genética demejillones: una aproximación desde la proteómica.

III Congreso de la Sociedad Española de Genética.Sevilla.

- López; J. L.; Mosquera, E.; Fuentes, J.; Mariña, A.;Vázquez, J. e Álvarez, G. Electroforesis bidimensio-nal de Mytilus galloprovincialis: diferencias en laexpresión poteica entre mejillones intermareales ymejillones de cultivo.

Congreso Internacional de Ciencia y TecnologíaMarina: Océanos III Milenio. Pontevedra.

- Molares, J.; Fernández, A.; Santos, I.; Cerdeira, J. D.;Menéndez, R. J.; Ramonel, R.; Malvar, M. e César, J.Desarrollo de un Sistema de Información Geográficaorientado a la ordenación de la pesquería de losrecursos específicos (percebe, erizo, longueirón ynavaja) en Galicia.



Workshop High Performance Computing andNetworking 2001. Santiago

- Molares Vila. J. Sistemas de Información Geográficaaplicados a estudios de dinámica y gestión de pobla-ciones de invertebrados marinos con interés econó-mico. A Coruña.

Life Histories, Assessment and Management ofCrustacean Fisheries. A Coruña

- Molares, J. e Freire, J. Fisheries and ManagementPerspectives of the Goose Barnacle Pollicipes pollici-pes of Galicia (NW Spain).

30th Annual Marine Benthic Ecology Meetings. NewHampshire. USA.

- Macho, G.; Molares, J.; Vázquez, E.; Giráldez, R.;Gregorio, V. Biological and physical factors affectingbarnacle recruitment in an exposed coast of Galicia(NW Spain).

Gordon Research Conferences, Polar Marine Sciences,Ventura, California, USA

- Zapata, M.; Rodríguez, F. How useful are phyto-plankton pigments to infer phytoplankton commu-nity structure?. A case study: Gerlache and BransfieldStraits (Antarctic Peninsula).

Pigments as a Tool to Estimate the Biomass ofDifferent Phytoplankton Groups, Barcelona.

- Van Lenning, K.; Latasa, M.; Garrido, J. L.; Scharek,R.; Estrada, M.; Rodríguez, F. & Zapata, M. Losses ofpigments in aqueous acetone and methanol extractsprepared for RP-HPLC analysis of pigments.

12th International Congress of Photosynthesis,Brisbane, Australia

- Zapata, M.; Garrido, J. L.; Jeffrey, S.W.; Wright, S.W.; Rodríguez, F.; Clementson, L. Nine chlorophyll cpigments from marine haptophyte microalgae.

9th Congress European Society for Photobiology,Lillehammer, Noruega

- Garrido, J. L.; Zapata, M. Isolation and analysis ofnew pigments from marine microalgae.

VI International Conference of the Aquatic EcosystemHealth and Management Society (AEHMS).Amsterdam. Holanda.

- Iniesta, R.; Blanco, J. Effect of body size on detoxi-fication and biotransformation of PSP toxins in themussel Mytilus galloprovincialis.





Titulados Superiores

No CIMA Tema: Bioloxía da navalla (Ensis arcuatus Jeffreys,1865) da ría de Vigo (NO de España): crecemento ereproducción.Doutorando: Darriba Couñago, S.Titulación: Licenciada en Ciencias do MarTitor e director da tese: Dr. Guerra Díaz, A.

Tema: Estudio das alteracións patolóxicas do berbe-recho, Cerastoderma edule, en Galicia.Doutorando: Iglesias Estepa, D.Titulación: Licenciado en Ciencias do MarTitor e director da tese: Dra. Carballal Durán, M. J.Co-director da tese: Dr. Villalba García, A.

Tema: Estudio da perkinsose na ameixa fina, Tapesdecussatus (Linnaeus, 1758), de Galicia.Doutorando: Casas Liste, S.Titulación: Licenciada en BioloxíaTitor e director da tese: Dr. Villalba García, A.

Tema: Susceptibilidade á bonamiose, capacitacióninmunolóxica e caracteres productivos en ostra pla-na de orixe xeográfica diversa. Selección dunha estir-pe resistente.Doutorando: da Silva Scardua, P. M.Titulación: Licenciada en Ciencias BiolóxicasTitor e director da tese: Dr. Villalba García, A.

Tema: Identificación bioquímica e inmunolóxica delarvas do mexillón, Mytilus galloprovincialisDoutorando: Lorenzo Abalde, S.Titulación: Licenciada en BioloxíaTitor e director da tese: Dr. Fuentes González, J. M.

Tema: A explotación do berberecho Cerastodermaedule en Galicia. Bioloxía, ecoloxía e xestión dosbancos naturais.Doutorando: Santos Piñeiro, I.Titulación: Licenciado en Ciencias BiolóxicasTitor e director da tese: Dr. Molares Vila, J.

Tema: Ecoloxía larvaria do percebe Pollicipes pollici-pes: patróns estacionais, mecanismos de control ecomportamento, desde a eclosión ata a fixación.Doutorando: Macho Rivero, G.Titulación: Licenciado en Ciencias do MarTitor e director da tese: Dr. Molares Vila, J.

Tema: Aplicación da análise de pigmentos por cro-matografía líquida de alta eficacia (HPLC) ó estudioda composición e distribución do fitoplancto mariño.Doutorando: Rodríguez Hernández, F.Titulación: Licenciado en Ciencias do MarTitor e director da tese: Dr. Zapata Gago, M.

Tema: Acumulación de toxinas de tipo PSP e ASP enmoluscos bivalvos.Doutorando: Iniesta Soto, R.Titulación: Licenciado en Ciencias do MarTitor e director da tese: Dr. Blanco Pérez, J. C.

Tema: Dinámica de poboacións de Dinophysis acumi-nataDoutorando: Gómez Rodríguez, A.Titulación: Licenciado en BioloxíaTitor e director da tese: Dr. Blanco Pérez, J. C.

Tema: Adquisición de alimento da vieira PectenmaximusDoutoranda: Pérez Acosta, C.Titulación: Licenciada en BioloxíaTitor e director da tese: Dr. Blanco Pérez, J. C.

3.4.2. DIRECCIÓN DE TESES DE DOUTORAMENTO E FORMACIÓN DE BOLSEIROS



Noutros centros:Tema: Estudio da bioloxía, e mellora das técnicas decultivo do gasterópodo prosobranquio Haliotistuberculata L.Doutorando: Lastres Couto, M.Titulación: Licenciado en Ciencias BiolóxicasCentro de traballo: IGAFATitor e director da tese: Dr. Guerra Díaz, A.

Tema: Mellora da producción de semente de ostraplana (Ostrea edulis L.) mediante a modificación damicrobiotaDoutorando: Prado Plana, S.Titulación: Licenciada en BioloxíaCentro de traballo: Universidade de SantiagoTitor e director da tese: Dr. Montes Pérez, J.

Tema: Bonamia ostreae: método rápido de diag-nóstico.Doutorando: Ferro Soto, B.Titulación: Licenciada en BioloxíaCentro de traballo: CCMM. Consellería de Pesca eAsuntos MarítimosTitor e director da tese: Dr. Montes Pérez, J.

Tema: Estudio das alteracións patolóxicas da ostrapuelche, Ostrea puelchana, en bancos naturais e áre-as de cultivo do golfo San Matías, Río NegroDoutorando: Kroeck Sesgonds, M.Titulación: Licenciada en BioloxíaCentro de traballo: Instituto de Bioloxía Mariña ePesqueira “Alte. Storni”. ArxentinaTitor e director da tese: Dr. Montes Pérez, J.

Tema: Acumulación de metais en moluscos bivalvos.Doutorando: Saavedra, E.Titulación: Licenciada en QuímicaCentro de traballo: Centro de Control da Calidade doMedio MariñoTitor e director da tese: Dr. Blanco Pérez, J. C.

Tema: Producción de toxinas de tipo PSP polo fito-planctoDoutorando: Lión Vázquez, M.Titulación: Licenciada en BioloxíaCentro de traballo: Centro COI/IEOTitor e director da tese: Dr. Blanco Pérez, J. C.

Tema: Toxinas de tipo DSP en GaliciaDoutorando: Fernández Cañamero, M.ª L.Titulación: Licenciada en QuímicaCentro de traballo: Sanidade Exterior, Vigo.Laboratorio Comunitario de Referencia enBiotoxinas MariñasTitor e director da tese: Dr. Blanco Pérez, J. C.

Tema: Toxinas de tipo ASP en GaliciaDoutorando: Míguez de Francisco, A.Titulación: Licenciada en FarmaciaCentro de traballo: Sanidade Exterior, Vigo.Laboratorio Comunitario de Referencia enBiotoxinas MariñasTitor e director da tese: Dr. Blanco Pérez, J. C.



Bolseiros FP 2º grao

- Titor: Dr. Blanco Pérez, J. C.Bolseira: Martín Sánchez, E.Técnico Especialista en Cultivos Mariños

Bolseira: Irene Barrientos GonzálezTécnico Especialista en Análises Clínicas e ProcesosBásicos

- Titora: Dra. Carballal Durán, M. J.Bolseiro: Pazos Barros, M.Técnico Especialista en Anatomía Patolóxica

- Titora: Linares Cuerpo, F.Bolseira: Bello Bugallo, C.Técnico Especialista de Laboratorio. Rama Química(Análises e Procesos Básicos)

Bolseira: Lado Pose, L.Técnico Especialista de Laboratorio. Rama Química(Análises e Procesos Básicos)

- Titor: Dr. Molares Vila, J. Bolseira: Martínez Verde, G.Técnico Superior en Producción Acuícola

Bolseiro: Miguens Ramos, J. L.Enxeñeiro Técnico en Informática de Xestión

- Titora: Seoane Ramallo, M. I.Bolseira: González Rodríguez, A.Técnico Superior en Producción Acuícola

- Titor: Dr. Fuentes González, J. M.Bolseira: Andrade García, M.Técnico Superior en Producción Acuícola

- Titor: Dr. Guerra Díaz, A.Bolseira: Santamarina Búa, I.Técnico Superior en Producción Acuícola

- Titor: Dr. Montes Pérez, J.Bolseira: Domínguez González, D.Técnico Especialista de Anatomía Patolóxica

- Titor: Dr. Villalba García, A.Bolseira: Iglesias Rivas, A. C.Técnico Especialista de laboratorio Análises eProcesos Básicos

- Titora: Martínez Patiño, D.Bolseira: Couso Dacosta, M. S.Técnico Superior en Producción Acuícola

Bolseiro: García Graña, M. A.Técnico Superior en Producción Acuícola



TITULO

Determinación da taxa de aclaramento de Pectenmaximus e principais factores que a regulan

DIRECTOR

Dr. Juan Blanco

DATA DE PRESENTACIÓN: 27/09/2001

RESUMO

Os episodios tóxicos son un fenómeno cada vez máisfrecuente en todo o mundo; en Galicia, nos últimosanos os episodios tóxicos, fundamentalmente os pro-ducidos por toxinas de tipo ASP, veñen afectando seria-mente ás poboacións de vieira e á súa explotación, pro-vocando serias perdas económicas. As toxinas son acu-muladas nos moluscos a través dos procesos dixestivos,que, xunto á cinética de ASP, son os principais factoresque determinan os niveis de toxina.

Co obxecto de comezar a estudia-la fisioloxía dixes-tiva da vieira, analizáronse os principais factores queregulan a taxa de aclaramento de Pecten maximus detalla comercial, estudiando o efecto conxunto do fluxoe concentración de alimento, a determinación da con-centración óptima de alimento, a variabilidade interin-

dividual e o efecto da aclimatación e concentración dealimento.

As taxas de aclaramento foron medidas mediantefluorescencia. O efecto mecánico do fluxo e concentra-ción de alimento determinouse mediante deseño facto-rial, e o efecto do alimento é seis veces máis importantecó fluxo, o cal non tivo efecto significativo sobre a taxade aclaramento. As taxas de aclaramento obtidas foronaltas e determinouse a concentración óptima de ali-mento. A variabilidade interindividual representou o84%, con altos coeficientes de variación. Tanto a acli-matación como a concentración da dieta posúen efectossignificativos sobre a taxa de aclaramento, de maneiraque individuos en xaxún con concentracións baixas dealimento inducen maiores taxas de aclaramento.

3.4.3. OBTENCIÓN DE DIPLOMA DE ESTUDIOS AVANZADOS

INVESTIGADORA

Carmen Pérez Acosta

DEPARTAMENTO

Departamento de Bioquímica e Bioloxía Molecular



3.4.4. CURSOS IMPARTIDOS

PROGRAMAS DE III CICLO UNIVERSITARIO

Programa Interuniversitario do Terceiro Ciclo de“Bioloxía Mariña e Acuicultura”:

Título do curso: Episodios de ficotoxicidade enmoluscos bivalvos.Blanco Pérez, J. C.

Título do curso: Genética de moluscos marinos.Fuentes González, J. M.

Título do curso: Técnicas de cultivo en moluscos.Estudio e incidencia da bonamiase. Montes Pérez , J. e Guerra Díaz, A.

Título do curso: Alteraciones patológicas y sistemainmunitario en los moluscos bivalvos.Villalba García, A. e Carballal Durán, M. J.

Programa Interuniversitario do Terceiro Ciclo de“Bioloxía de organismos e ecosistemas”

Título do curso: “Ecología larvaria de los invertebra-dos marinos”Molares Vila, J.

CURSOS

Curso de posgrao “Especialización en EconomíaPesqueira”. Universidade de Santiago.

Título do curso: “Investigación e desenvolvementono cultivo do mexillón en Galicia”.Fuentes González, J. M.

CONFERENCIAS

“Efecto de los episodios de fitoplancton tóxico sobrelos moluscos bivalvos“. Autor: Blanco Pérez, J. C.V Curso COI-AECI-IEO sobre microalgas tóxicas y fito-toxinas”. Vigo.

“O Centro de Investigacións Mariñas: actividades,estructura e funcionamento”Autor: Guerra Díaz, A.IGAFA. Illa de Arousa (Pontevedra)

“Los minicriaderos: propuesta de un modelo de ins-talación para la obtención de semilla de moluscosbivalvos comerciales”Autor: Guerra Díaz, A.IV Foro de Recursos das Rías Galegas. O Grove

“A coquina, reproducción e cultivo en criadoiro” Autora: Martínez Patiño, D. IV Xornadas Técnicas de Pesca. O Vicedo

“Desarrollo de un Sistema de InformaciónGeográfica orientado a la gestión de los recursosmarinos”Autor: Molares Vila, J.Facultade de Ciencias da Universidade da Coruña

“Nuevas herramientas de gestión para mejorar laexplotación de los recursos marisqueros”Autor: Molares Vila, J.IGAFA

“La Gestión del Marisqueo a través de los Planes deExplotación”Autor: Molares Vila, J.Xornadas: Novas Formas de Xestión dos RecursosPesqueiros e Marisqueiros. Baiona

“Patología de moluscos bivalvos”Autor: Villalba García, A.IGAFA. Illa de Arousa (Pontevedra)



Montes Pérez, J.- Título: Ciclo de vida de Perkinsus atlanticus(Azevedo, 1989). Ciclo de vida en la almeja Ruditapesdecussatus (L). Formas infectantes, vías de penetra-ción y células diana

- Doutorando/a: Gustavo Hernández Cordova

- Lugar: Santiago de Compostela

- Título: Ciclo de vida de Perkinsus atlanticus(Azevedo, 1989). Ciclo de vida en la almeja Ruditapesdecussatus (L). Fases de amplificación de la infeccióny respuesta

- Doutorando/a: Jaime Martínez Urtaza

- Lugar: Santiago de Compostela

Villalba García, A.- Título: Purificación y caracterización de una isofor-ma de proteína quinasa C de manto de Mytilus gallo-provincialis Lmk

- Doutorando/a: Luis Alberto Mercado Vianco

- Lugar: Universidade de Santiago de Compostela,Facultade de Veterinaria, Campus de Lugo.

Zapata Gago, M.- Título: Evaluation of mangrove environment ofMuthupet, Southeast coast of India: A satellite remo-te sensing perspective.

- Doutorando/a: Mr. T.T. Ajithkumar

- Lugar: Annamalai University, Annamalainagar,Tamilnadu, India.

3.4.5. PARTICIPACIÓN EN TRIBUNAIS DE TESES



3.4.6. EDICIÓN DE PUBLICACIÓNS CIENTÍFICAS

CIMA. Memoria anual de actividade: CIMA-2000.Xunta de Galicia (Consellería de Pesca Marisqueo eAcuicultura).



Revisión de artigos para revistas científicas:

- Aquaculture. Fuentes González, J. M.

- Aquatic Living Resources. Villalba García, A

- Aquatic Living Resources. Villalba García, A.

- Marine Ecology Progress Series. Rodríguez, F.

- Marine Ecology Progress Series. Blanco Pérez, J. C

- Journal of Invertebrate Pathology. CarballalDurán, Mª J.

- Journal of Experimental Marine Biology andEcology. Blanco Pérez, J. C.

- Proteomics. Fuentes González, J.M.

3.4.7. REVISIÓN DE ARTIGOS EN PUBLICACIÓNS CIENTÍFICAS



Darriba Couñago, S.- Tema desenvolvido: Estudio da “Colección de solé-nidos” do Museo de Historia Natural de Londrespara completa-la identificación da especie de navalla(Ensis sp.) que habita o litoral galego.

- Duración: 10 días

- Centro: Departamento de Zooloxía do NaturalHistory Museum de Londres

Iglesias Estepa, D.- Tema desenvolvido: Procesado e observación demostras de berberecho mediante técnicas de micros-copía electrónica de transmisión e de varrido

- Duración: 20 días

- Centro: Centro de Apoio á Investigación (CACTY)da Universidade de Vigo

López Gómez, C.- Tema desenvolvido: “Virus asociados á neoplasiahemocitaria e granulocitomas en moluscos bivalvos”.

- Duración: Bolsa posdoutoral, bianual.

- Centro: Universidade de Taipei. Academia Sinica(Taiwan).

Rodríguez, Hernandez, F. J.- Tema desenvolvido: Importancia da composiciónpigmentaria do fitoplancto no desenvolvementode proliferacións algais nocivas.

- Duración: 4 semanas

- Centro: Trondheim Marine Systems ResearchInfrastructure, Trondheim Noruega.

Zapata Gago, M.- Tema desenvolvido: Novas técnicas de análise depigmentos do fitoplancto por HPLC.

- Duración: 1 semana .

- Centro: Scripps Oceanographic Institution, A Jolla,USA.

3.5. FORMACIÓN DO PERSOAL

3.5.1. ESTANCIAS NOUTROS CENTROS



Xornadas sobre o novo regulamento da Lei de con-tratos das administracións públicas. EGAP. Xunta deGaliciaBarreiro Piñeiro, J.

Xestor de bases de datos relacionais. EGAP. Xuntade GaliciaCarballal Durán, M. J.

Curso de directivos, XXXI edición. EGAP. Xunta deGaliciaGuerra Díaz, A.

Geoestadística aplicada a la gestión de los recursosmarinos. CIMA Vilanova de Arousa.Santos Piñeiro, I. S.; Molares Vila, J.; Iglesias Estepa,D.; González Rodríguez, A.; Miranda Bamio, M.;Darriba Couñago, S.; Macho Rivero, G.

Xestión de persoal. EGAP. Xunta de GaliciaVentoso Padín, P.

Prevención de riscos laborais e condicións de seguri-dade en laboratorios de análise de productos mari-ños. EGAP. Xunta de Galicia.Gregorio Chenlo, M. V.; Saz Falque, E.; MirandaBamio, M.; Penas Pampín, E.

Curso de loita contra incendios, primeros auxilios eevacuación. Mutua Gallega. SantiagoDe Coo Martín, A.

Prevención de riesgos laborales. Especialidad deseguridad en el trabajo. Fundación PAIDEIA. ACoruña. De Coo Martín, A.

Cursos del Programa de DoctoradoInteruniversitario de Biología Marina y Acuicultura. Fernandez Álvarez, A.

3.5.2. ASISTENCIA A CURSOS



Convenio de colaboración entre a Consellería dePesca e Asuntos Marítimos e a Sociedade Anónimade Xestión do Centro de Supercomputación deGalicia.

Convenio Marco de Cooperación CPAM-ANFACO

Convenio Marco de Cooperación coa Universidadeda Coruña

Convenio Marco de Cooperación coa Universidadede Vigo

Convenio de colaboración entre a Consellería dePesca e Asuntos Marítimos e a Asociación deAcuicultores “Illa do Santo”, de Bueu, para o cultivode peixes en gaiolas.

3.6. CONVENIOS DE COLABORACIÓN



Planta de Cultivos Mariños de Ribadeo

- Sicard González, M.ª T. CIBNOR – México.Aplicación de técnicas analíticas de ácidos graxos amostras de larvas e tecidos de organismos adultos demoluscos bivalvos, así como a microalgas que llesserven de alimento a estes organismos. .

3.7. VISITANTES EXTERNOS

Centro de Investigacións Mariñas de Corón

- Tojinha Candeias, A. University of Wales. ReinoUnido. Cultivo larvario de percebe, Pollicipes pollici-pes, utilizando diferentes dietas microalgais.

- Navarrete, C. Universidad Nacional Andrés Bello.Chile. Bases para a análise económica da xestión dosrecursos específicos en Galicia.

- Dr. Wright, S. Australian Antarctic Division,Kingston, Tasmania, Australia. Aplicación do CHEM-TAX ó estudio da composición taxonómica do fito-plancto.

- Dra. Wiltshire, K. Max-Plank Institute fürLimnologie, Plön, Alemaña. Aplicación de columnasC30 para a separación de pigmentos do fitoplanctopor HPLC.



Apakupakul, K.; Villalba, A.; Casas, S. M.; Reece, K.M. Molecular analysis of a Perkinsus in the Europeanflat oyster Ostrea edulis. Journal of ShellfishResearch, 20: 537-538.

Blanco, J.; Acosta, C. P.; Bermúdez de la Puente, M.and Salgado, C. (en prensa) Depuration and anato-mical distribution of the ASP toxin domoic in theking scallop Pecten maximus. Aquatic Toxicology.

Blanco, J.; Bermúdez de la Puente, M.; Arévalo, F.;Salgado, C.; Moroño, A. (en prensa) Depuration ofmussels (Mytilus galloprovincialis) contaminatedwith domoic acid. Aquatic Living Resources.

Carballal, M. J.; Iglesias, D.; Santamarina, J.; Ferro-Soto, B.; Villalba, A. Parasites and pathologic condi-tions of the cockle Cerastoderma edule populationsof the coast of Galicia (NW Spain). Journal ofInvertebrate Pathology 78, 87-97.

Casas, S. M.; Villalba, A.; Reece, K. S. (en prensa).Study of the perkinsosis of the carpet shell clamTapes decussatus in Galicia (NW Spain). I.Identification of the etiological agent and in vitromodulation of zoosporulation by temperature andsalinity. Diseases of Aquatic Organisms.

Latasa, M.; van Lenning, K.; Garrido, J. L.; Scharek, R.;Estrada, M.; Rodríguez, F.; Zapata, M. Losses of chlo-rophylls and carotenoids in aqueous acetone andmethanol extracts prepared for RP-HPLC analysis ofpigments. Chromatographia, 53: 385-391.

López, J. L.; Mosquera, E.; Fuentes, J.; Marina, A.;Vázquez, J. e Álvarez, G. Two-dimensional gel elec-trophoresis of Mytilus galloprovincialis: differencesin protein expression between intertidal and cultu-red mussels. Marine Ecology Progress Series, 224:149-156.

Moroño, A.; Franco, J.; Miranda, M.; Reyero, M. I.;Blanco, J. (en prensa) The effect of mussel size, tem-perature, seston volume, food quality and volum-specific toxin concentration on the uptake rate ofPSP toxins by mussels (M. gal. Lmk.). Journal ofExperimental Marine Biology and Ecology.

Villalba, A.; Carballal,M. J.; López, C. Disseminatedneoplasia and large foci indicating heavy haemocyticinfiltration in cockles Cerastoderma edule fromGalicia (NW Spain). Diseases of Aquatic Organisms46: 213-216.

Villalba, A., Casas, S. M. Effect of perkinsosis on theenergetic physiology of the clam Ruditapes decussa-tus. Journal of Shellfish Research, 20: 559-560.

Zapata, M.; Edvardsen, B.; Rodríguez, F.; Maestro, M.A.; Garrido, J. L. Chlorophyll c2 monogalactosyl-diacylglyceride ester (chl c2-MGDG). A novel markerpigment for Chrysochromulina species (Haptophyta).Marine Ecology Progress Series, 219: 85-98.

González-Tizón, A. M.; Fernández, J.; Martínez, A.;Guerra, A. & Méndez, J. Citogenetics in razor clamspecies (Mollusca, Bivalvia). Annales de Génétiquean International Journal of Human and MedicalGenetics. Vol. 44-suplement n.º 1.

3.8. PUBLICACIÓNS

3.8.1. ARTIGOS EN REVISTAS INCLUÍDAS NO SCI



- Abella, E.; Martínez, M; Sebe, M.ª P.; Alcalde, A.;Mosquera, P. e Parada, J. M. “Experiencia de cultivode almeja babosa (Venerupis pullastra): preengordey engorde en la Ría de Arousa, Galicia”.Monografías del Instituto Canario de CienciasMarinas, n.º 4. pp: 118-123.

- Alcalde, A.; Martínez, M.; Mosquera, P.; Parada, J.M. e Sebe, M.ª P. “Engorde de almeja fina (Ruditapesdecussatus, L.) en zonas intermareales de la Ría deArousa. Galicia. España”. Monografías del InstitutoCanario de Ciencias Marinas, n.º 4. pp: 150-156.

- Brezmes, C.; Estévez, A.; Rodríguez, V.; Seoane, M.ªI. “Ensayos de laboratorio para la obtención demicrocápsulas destinadas a la alimentación demoluscos bivalvos”. Monografías del InstitutoCanario de Ciencias Marinas, n.º 4, pp: 267-273.

- Cabada, A.; de Coo, A. e Cerviño, A. “Evolución delos precios de primera venta y la oferta de los molus-cos bivalvos de las rías gallegas en el período 1994-1998”. Monografías del Instituto Canario de CienciasMarinas, n.º 4, pp: 85-92.

- De Coo, A.; Cerviño, A.; Sebe, M.ª P. “Evoluciónproductiva, económica y organizativa del marisqueotradicional en la ría de Arousa. 1994-1998”.Monografías del Instituto Canario de CienciasMarinas, n.º 4, pp: 79-85.

- De Coo, A.; Abella, A.; Alcalde, A.; García, A. eParada, J. M. “Primeros datos sobre el reclutamientoy el crecimiento de las poblaciones naturales dealmeja japonesa (Ruditapes philippinarum Adams &Reeve, 1850) en la zona de Vilaxoán, ría de Arousa,Galicia”. Monografías del Instituto Canario deCiencias Marinas, n.º 4. pp: 162-168.

-Darriba, S.; Guerra, A.; San Juan, F.; Montes, J.“Estudio del ciclo reproductivo de la navaja (Ensisensis, L.), en las Islas Cíes (Ría de Vigo, NO deEspaña)”. Monografías del Instituto Canario deCiencias Marinas, n.º 4. pp: 538-544.

- García, A.; Alcalde, A.; De Coo, A.; Martínez, M.;Parada, J. M. e Sebe, M.ª P. “Dinámica de poblacio-

nes de almeja fina Ruditapes decussatus (Linnaeus,1758) de fijación natural en diferentes zonas maris-queras intermareales de la ría de Arousa”.Monografías del Instituto Canario de CienciasMarinas, n.º 4. pp: 144-150.

- Guerra, A.; Montes, J.; Lomba, S.; Darriba, S.“Cultivo en batea de semilla de ostra plana (Ostreaedulis, L.). Actuales perspectivas del cultivo enGalicia (NO de España)”. Monografías del InstitutoCanario de Ciencias Marinas (ICCM), n.º 4. pp: 99-105.

- Linares, F.; Olmedo, M.; Ortega, A., Peleteiro, J. B.“Experiencias de engorde de besugo, Pagellus boga-raveo (Brunnich, 1768) en jaulas y tanques de culti-vo”. Monografías del Instituto Canario de CienciasMarinas n.º 4. pp: 206-211.

- Linares, F.; Olmedo, M.; Peleteiro, J. B. e AránEchabe, J. “Ongrowing and biochemical compositionof blackspot sea bream (Pagellus bogaraveo) juveni-les fed with different dry food”. EuropeanAquaculture Society. Special publication n.º 30, 318-321. Eds. C. I. Hendry, G. Van Stappen, M. Wille & P.Sorgeloos.

- Martínez, D.; Rodríguez, E.; Ojea, J.; Novoa, S. eRodríguez, J. L. “Evolución de la composición de áci-dos grasos de las familias de lípidos neutros y pola-res en la gónada y masa visceral de las especies desolénidos: Solen marginatus e Ensis siliqua a lo largodel ciclo gametogénico”. Monografías del InstitutoCanario de Ciencias Marinas n.º 4. pp: 310-317.

- Martínez, M.; De Coo, A.; e Sebe M.ª P. “La forma-ción del biso como indicador de la calidad en la semi-lla de moluscos bivalvos. 1.as experiencias con almejafina Ruditapes decussatus. (Linnaeus, 1758)”.Monografías del Instituto Canario de CienciasMarinas n.º 4. pp: 138-144.

- Martínez, M.; Cabada, A.; Parada, J. M. e Sebe, M.ªP. “Cultivo comparado de almeja fina (Ruditapesdecussatus, Linnaeus, 1758) en parque intermareal,en cultivo sobreelevado sumergido y en parque

3.8.2. ARTIGOS EN REVISTAS NON INCLUÍDAS NO SCI



sumergido”·. Monografías del Instituto Canario deCiencias Marinas n.º 4. pp: 133-138.

- Moxica C.; Linares F.; Otero, J. J.; Iglesias, J. eSánchez, F. J. “Cultivo intensivo de paralarvas de pul-po (Octopus vulgaris, Cuvier 1797) en tanques de 9m3”. Boletín IEO (en prensa).

- Novoa, S.; Martínez, D; Ojea, J. Blanco, J.; Buján; M.J. e Rodríguez, J. L. “Fabricación de microcápsulas apartir de aceites naturales (atún, caballa, bacalao ysardina) para su empleo como suplemento lipídiconutricional en los cultivos larvarios de almeja”.Monografías del Instituto Canario de CienciasMarinas n.º 4. pp: 361-367.

- Olmedo, M.; Linares, F. e Peleteiro, J. B. “Engordede besugo, Pagellus bogaraveo, (Brünnich, 1768)entre 30 y 200 g en tanques y jaulas. Actas VIIICongreso Nacional de Acuicultura “Acuicultura ydesarrollo sostenible”, 51-53. Eds. Dirección Generalde Pesca y Alimentación. Gobierno de Cantabria.

- Ojea, J.; Nóvoa, S.; Martínez e Rodríguez, J. L.“Evaluación de la calidad nutritiva del fitoplanctonen tres sistemas de cultivo empleados en criaderosde moluscos”. Monografías del Instituto Canario deCiencias Marinas n.º 4. pp: 317-323.

- Ojea, J.; Martínez, D.; Nóvoa, S.; Pazos, A. J. e Abad,M. “Contenido y distribución de glucógeno en rela-ción con el ciclo gametogénico de una población

natural de Ruditapes decussatus (Linné, 1758) situa-da en las lagunas de Baldaio (Galicia. España)”. ActasVIII Congreso Nacional de Acuicultura, Santander.Cantabria.

- Rodríguez, V.; Seoane, M.ª I. e Guerra, A.“Comparación de dos tipos de colectores en la fasede fijación de ostra plana (Ostrea edulis, L.) en cria-dero”. Monografías del Instituto Canario de CienciasMarinas n.º 4. pp: 92-95.

- Sebe, M.ª P.; Cabada, De Coo, A. ; García, A. eMartínez, M. “Dinámica de poblaciones naturalesde almeja babosa (Venerupis pullastra, Montagu1803), en la ría de Arousa. Galicia”. Monografías delInstituto Canario de Ciencias Marinas n.º 4. pp: 112-118.

- Sebe, M.ª P.; Cabada, A.; Cerviño, A.; De Coo, A.García, A. e Martínez, M. “Acondicionamiento yrecuperación de la zona submareal de la playa deBorreiros-Vilaxoán, mediante el aporte de áridosprocedentes de cantera. Ría de Arousa. Galicia”.Monografías del Instituto Canario de CienciasMarinas n.º 4. pp: 73-79.

- Seoane, M.ª I. e Rodríguez, V. “Evaluación de lasupervivencia larvaria de ostra plana (Ostrea edulis,Linnaeus, 1750) en cultivos tratados con cloranfeni-col”. Monografías del Instituto Canario de CienciasMarinas n.º 4. pp: 95-99.



3.8.3. CONTRIBUCIÓNS EN LIBROS

2Arnaiz Ibarrondo, R.; Rodríguez Moscoso, E.;

Quintero Fernández, F.; Bañón Díaz, R.; CampelosÁlvarez, J. M.; Lamas Rodríguez, F.; GancedoBaranda, A.; García Tasende, M. & Costas Bastida, G.A pesqueira de sepia (Sepia oficinalis) con trasmallosna enseada de San Simón (ría de Vigo) 1999-2000. Osrecursos mariños de Galicia. UNIDAD TÉCNICA DEPESCA DE BAJURA (UTPB). Serie técnica n.º 2. (enprensa).

Blanco Pérez, J. C. Episodios nocivos por fitoplancton.Cultivo de Pectínidos en Iberoamérica. Ciencia yTecnología. CYTED. Capítulo 15. (En Prensa).

Guerra Díaz A. Los cultivos de moluscos en el litoralatlántico. Acuicultura II: cultivo y alimentación depeces. Universidad de Murcia, Universidad Int. delMar (Ed.). ISBN: 84-8371-256-3. Cap. 12. pp: 178-190.

Román, G.; Campos, M. J.; Cano, J. e Acosta, C. P.Biología y cultivo de pectínidos. Los moluscos bival-vos: aspectos citogenéticos, moleculares y aplicados.J. Méndez Felpeto. Monografías n.º 87. 240 pp.Universidade da Coruña. ISBN: 84-95322-76-5

2Publicación na que participa persoal do CIMA, que desen-

volve funcións na Dirección Xeral de Recursos Mariños.

4. FOROS CIENTÍFICOS E FORMATIVOS ORGANIZADOS POLO CIMA


FOROS CIENTÍFICOS E FORMATIVOS ORGANIZADOS POLO CIMA

Título: “Application of algal pigments to the studyof southern ocean processes”.Conferenciante: Dr. Simon WrightData: 27 de abril

Título: “An updated view on bivalve mollusc diseasesand E.U. legislation”.Conferenciante: Dr. Franck C. J. BertheData: 5 de outubro

4.1. SEMINARIOS


FOROS CIENTÍFICOS E FORMATIVOS ORGANIZADOS POLO CIMA

Geoestadística aplicada a la gestión de los recursosmarinos.

Dr. Ferrandis, E. Departamento de Estadística eInvestigación Operativa. Facultade de Ciencias.Universidade de Alicante.

4.2. CURSOS

CONSELLERÍA DE PESCA E

ASUNTOS MARÍTIMOSUNTADE GALICIA

consellería de pesca e asuntos marítimos centro de...

Documents