Elyem Chej Abderrahman

Daniel González

Ander Gezuraga

Josu Santamarina

2011ko ipuin eta kontakizun laburren lehiaketaconcurso de cuentos y relatos breves 2011H emen duzue “Utzidazu kontatzen…” 2011ko uzta. Ia 200 pertsonak hartu dute parte aurtengo lehiaketan. Irabazleak Elyem, Daniel, Josu eta Ander izan dira, baina lehiakide guztien ekarpena beharrezkoa izan da hau burutzeko.

Eskerrik asko denoi eta hurrengora arte.

2011ko ipuin eta kontakizun laburren lehiaketa2

Un concurso renovado para jóvenes creadoresCerca de 200 personas entre 14 y 25 años han tomado parte en esta edición del con-curso de cuentos y relatos breves que, Gauekoak con el soporte del servicio de Juven-tud del Ayuntamiento de Vitoria – Gasteiz , organizan desde hace más de 10 años, en esta ocasión con la colaboración del Diario de Noticias de Álava.

Hemos trabajado duro. Se han remodelado bases, premios y difusión. El resultado es una nueva propuesta que busca a personas jóvenes interesadas en el mundo de la creación literaria para que cuenten con el apoyo de escritores asentados en nuestra comunidad en la difusión de sus propuestas. Karmele Jaio, Patxi Zubizarreta, Juan Ibarrondo y David Mangana nos presentan a Elyem Chej Abderrahman, Josu Santa-marina, Daniel Gonzalez y Ander Gezuraga, ganadores de esta edición. Jóvenes con una media de edad de 19 años, unidos con Vitoria-Gasteiz a través de sus vivencias personales, residencia, estudios, trabajo…

Elyem, Josu, Daniel y Ander han ganado este certamen pero sin la participación de todas aquellas personas que nos habéis hecho llegar vuestros trabajos este concurso no hubiera sido posible. Gracias a todas y a todos por vuestra participación, os esperamos en próximas ediciones.

En la foto superior aparecen a la izquierda de la escalera los premiados: Elyem, Ander, Josu y Daniel, y a la derecha los miembros del jurado: Karmele Jaio, David Mangana, Juan Ibarrondo y Patxi Zubizarreta.

Foto: Paulino Oribe

concurso de cuentos y relatos breves 2011 3

Más allá de la palabra escrita, la hablada produce el gusto de la entonación, del gesto, de la improvisa-ción, de la inmediatez. De lo efímero, ese adjetivo carente de sustantivo que lo sustente. Autores y jura-do se descubrieron las caras tras fallarse -con el acier-to propio de la subjetividad- una nueva edición del concurso de relatos de Gauekoak, una nueva puerta abierta para que jóvenes fi rmas compartan sus narra-ciones con el público.

Cuatro secciones. Mucha categoría. Y unas cuantas palabras para comprobar que tras las frases escritas se escondían también voces interesantes. Voces como la de Daniel González González (22 años), que con su ‘Chica de rotonda’ llamó la atención de Juan Iba-rrondo, encargado, dentro del jurado, de la sección en castellano para autores de 19 a 25 años. “Juega muy bien con el punto de vista”, opina el autor de la reciente novela ‘Metamorfosis’, que señala a la par la importancia de tocar un tema de actualidad desde una singular perspectiva, la literaria. “Pienso que la narrativa viene a veces de esa pregunta, ¿qué hubiera pasado…?. Y él responde a esa pregunta”.

Para la que, entre interrogantes, le sugiere compartir la procedencia del cuento, Daniel marca un paisaje de esfera, las cuatro de la mañana, y el frenazo de un camión ante una de las prostitutas que habitualmen-te ocupan la rotonda de Abetxuko. Al observarla se despertó, una vez más, su faceta narrativa, que tras cinco años tomando parte en el concurso se saca “una espina clavada” logrando premio con “la his-toria del típico psicópata que recorre las carreteras; sí, es un topicazo, pero a la vez creo que se cuenta demasiado poco”. Si en sus anteriores intentonas no funcionaron -al menos con el jurado- ni historias de amor ni refl exiones introspectivas, sí lo ha hecho esta nueva fi cción de Daniel, que ha convertido desde hace tiempo su afi ción literaria en una pasión in-evitable.

También lo es, desde hace tiempo, para Karmele Jaio, que encontró en ‘Larrosa, sugea, ezpata’ al ga-nador de la misma franja de edad, pero en el paladar que ofrece el euskera. Un encuentro amoroso centra el relato de Ander Gezuraga Agirrezabala (21 años), un trabajo “muy bien escrito y que huye de malaba-rismos; porque al principio, cuando escribes, a veces caes en ese intento de agradar”, confi esa Karmele. Juan asiente. Pecado iniciático. Karmele vuelve a sumergirse en el relato escogido y destaca la fuerza visual de la obra de Ander. También “ese juego entre dos historias que plantea -porque una da fuerza a la otra-”, acabó por convencer a la autora de ‘Amaren eskuak’, que alterna desde hace tiempo la novela con las colecciones de cuentos.

Cuando su profesor de literatura le pasó el folleto del concurso, a Ander le pareció una buena idea. Ya se

presentaría. “Pasaron un par de meses y me di cuen-ta de que me tenía que dar un poco de vida”. Preci-samente de una escena muy vital, de un cortejo noc-turno, nació su semilla. “Historias parecidas puedes verlas cualquier fi n de semana”, reconoce Ander, que trató de huir del “y vivieron felices”. Ya ha catado antes la miel de los premios y reconoce que le gusta escribir, pero por ahora “nada serio”, afi rma. “Nada serio…”, repite. También pasó por algunos de es-tos concursos Karmele y, en su opinión, “propuestas como ésta son interesantes; también me parece que están bien algunas becas, que, por ejemplo, te ofre-cen un año para escribir”. Tiempo. La materia sobre la que se construyen las historias.

Los certámenes son “una manera de mostrar lo que haces”, aunque “por no ganar un concurso no eres malo”. No es esencial colgarse un premio para avalar un estilo digno o un talento narrativo, pero es cierto que “hay mucha gente que ha empezado así”. Son Karmele y Juan quienes cruzan ahora valoraciones sobre una realidad que juega con esa siempre espino-sa cuestión de la calidad literaria. “Una de las cosas importantes es que al que escribe le exige el esfuerzo de ponerse las pilas”, apunta Juan, que observa con-cursos de este estilo como un necesario equilibrio frente “a los criterios más comerciales de las grandes editoriales, que fundamentalmente son empresas”.

Una auténtica factoría literaria es lo que ha ofrecido en esta edición la localidad alavesa de Legutio, que se lleva los dos premios de la categoría englobada entre los 14 y los 18 años. Dos amigos de toda la vida se suben al podio de este año con sendos trabajos que parecen demostrar que algo bueno se respira por la ikastola con vistas al pantano.

“Muy fresca, muy bien contada y sin planteamientos estéticos que no llevan a ningún lado”. Así describe Patxi Zubizarreta -tres veces premio Euskadi de Li-teratura Juvenil, sólo por citar parte del currículo- el relato ‘Areetako malkoak’, con el que Josu Santa-marina Otaola (17 años) se alza con premio de la tercera sección a concurso. “Reúne dos pasiones, la de una mujer europea por un chico saharaui y otra por el propio mundo saharaui”, una confl uencia de “sugerencias y colores” en la que Zubizarreta intuyó algo. “Se ve que detrás hay un buen lector”.

Para Josu “era una obligación escribir alguna vez so-bre el tema del Sahara, sobre un tema aún por ce-rrar”. Así que, a pesar de estar en época de exámenes y precisamente “gracias a los irakasles, que me ense-ñaron el cartel”, se embarcó en este barco de papel que llegó a costas con buena arena literaria. No es su primer premio. Ni su único género. Desde “cuentos de dos páginas con más dibujos que letras” hasta una “carta de amor lésbico” que le valió un galardón es-pecial, el legutiarra no le hace ascos a ningún género

literario. Y se muestra más que prolífi co, al menos en comienzos. “Si hubiera terminado todos los cuentos que he empezado ahora tendría cien”.

Más de un centenar de mensajes se han cruzado a lo largo de su vida Elyem Chej Abderrahman (17 años) y una de sus amigas. Uno de ellos, cargado como el resto de un poso envenenado de literatura, cierra el cuarteto de trabajos premiados, con un castellano hibridado de euskera e inglés. Lo que empezó para David Mangana como un típico texto de anárquica escritura automática se fue convirtiendo con el paso de las líneas en un ramillete de sentencias que sólo mostraba virtudes. “Había tres trabajos que destaca-ban sobre los demás, pero éste era el que de verdad me sacudía al leerlo”, recuerda el responsable del li-bro de cuentos ‘Filos’, que se dejó encandilar por un relato, ‘Mi eco me asusta (A veces)’, repleto de madurez -literaria y vital- y de fuerza narrativa. Sub-yugante hasta la médula. Como un veneno, la lectu-ra le fue atrapando hasta devenir en una breve pero contundente hipnosis de misteriosa poesía narrativa.

Algo tendrá que ver el dominio de la palabra de Elyem, precoz y premiada bertsolari legutiarra. “Sí, el bertsolarismo te puede ayudar con las ideas, te ayuda a expresarte y a quitarte el miedo”, recono-ce, asegurando a la par que guarda todas esas cartas cruzadas en las que muestra sus pensamientos, sus dudas, sus emociones alimentadas de fi cción alimen-tada de realidad alimentada de fi cción… Y así hasta el infi nito. “Además las llamamos ‘Déjame que te cuente…’, como el concurso. Nos han copiado…”, bromea.

Hay demasiadas formas de contar, tantas como per-sonas, como para dedicarse a copiar. Cuatro voces se dedicaron hace unos meses a plasmar esa manera de entender el mundo que les viaja desde el cerebro hasta los dedos. Y ahora recogen el fruto que cuatro miradas imaginaron entre su fértil territorio. Terri-torio siempre íntimo, el de la expresión, que han sabido trasladar con fuerza y autenticidad y que se vuelca ahora en páginas vecinas a ésta, en páginas que pueden ser sólo las primeras de muchas histo-rias. Queda en su mano. En su cerebro. En ese co-razón que late imprimiendo sangre a su tinta. Más allá de la palabra escrita, la hablada produce el gusto de la entonación, del gesto, de la improvisación, de la inmediatez. De lo efímero. También la lectura es efímera, pero deja a veces los mismos posos que esas frases que, extrañamente, nada más oírlas, sabemos que nos acompañarán ya para siempre. Cuatro mi-radas. Cuatro que las miraron. Infi nitas palabras dis-puestas a seguir mirando.

Cuatro por cuatro

2011ko ipuin eta kontakizun laburren lehiaketa4

Mi eco me asusta. (A veces.)Elyem Chej Aderrahman[Una vez leí: Nunca salgas con una chica que lee.]

Cogería una Polaroid, las botas de mon-te, un jersey térmico y unos pantalones cortos o recortables. Me colgaría unas chancletas de la mochila y empezaría a andar. Desde mi cuarto hacía Fran-

cia, porque sabe dios, sé yo y sabe Kurt Cobain que Francia, Anis Kapoor y Castilla

están en todas partes.

Me colgaría una cartel de “Looking for a job” en la espalda. Y andaría. No diré: hasta que me dolieran los pies, no. Marcharía con la sonrisa que un mi-litar nunca tendrá y el estilo del civil que cae y se incorpora. Tendría sexo tántrico en cualquier parte de cualquier parte del mundo, con cualquiera que anduviera. Sin buscar pero buscando. Keep walking, keep walking. Evitaría las ciudades grandes, y vería a viejos andar. A viejas de la mano de esos viejos que andan, piruletas y espirales de divertidos colores.

Porque me encanta el hot chocolate de cualquier par-te siempre que tenga nata, y porque, sin lugar a du-das, me llevaré su cuchara a casa. Porque sé que hay tantos sauces llorones en Europa como kleenex se-cando lágrimas. Tantos como gente. Hay gente que realmente no quiere estar en todas partes. Y precisa-mente por eso no están, aún estando. Y a mi me da miedo no estar y estar demasiado, y estar tantísimo que dejar de estar sea aterrador. Y me da miedo an-dar, y reírme, y que nadie se ria conmigo. Ni de mi.

“No vayas a Viena”, rezaría otro de los muchos car-teles que me protegerían del viento. -Voy a dejar de hablar en condicional-. Evita Viena a toda costa, porque está llena de oro pintado y porque en Viena hay una Iglesia o edifi cio con cúpula cada vez que levantas una piedra. Subiré, (¿Subiría?) hasta el paso de San Bernardo, y me acordaré(ía) de que alguien me explicó hace años, que se llama así porque [relle-ne espacio con anécdota ilustrativa]. Y recordaré que si esperas a que amanezca y a que la niebla se vaya, verás un lago. Verás, también, un glaciar que muerto de miedo por el calentamiento global, se consume y anda como los cangrejos.

Y me gustaría caminar y llegar a Cracovia y hacer autostop hasta un campo del infi erno cercano, y sen-tarme en el paredón, y llorar lo que no lloré cuando estuve allí, porque los muertos merecen lágrimas. La vida perdida es irrecuperable pero still. Los muer-tos merecen lágrimas, no lágrimas muertas, bizirik dauden malkoak, tears. Echaré de menos, aunque ya lo hago. Añoro a los que no están, pero echo más rabiosamente de menos a los que están pero no quie-ren estar.

Y vería viejos, y personas, y andenes, y mis pies. Mis pies verían ampollas, y asfalto, y barro, y hierba, y tendría sexo tántrico con locos que se creen chama-nes. Con locos a secas, y con chamanes que no saben que lo son.

(Hay veces que me asusto de mi propio eco.)

Me reiría como una loca, o como un chamán que se cree loco, o como un loco que se cree chamán. Me reiría, sola o con locos chamanes, subiendo el Jun-gfrau. Me reiría de los que lo suben en tren. Y mis

ampollas, orgullosísimas de sí mismas, conocerían la tierra, la suela de mis botas. Supongo que llega-dos a un punto, indefi nido, me las quitaría, my toes deserve better. Probablemente me dejaría convencer por algún naturista, y “que no, que la energía no llega igual con plástico, botas, de por medio”.”Que no, que así no puedo sentir ni el latido ni la vida de la hierba que pisamos”. “Pero que qué hierba -pen-saría- si aquí no hay más que asfalto”. Asfalto y este montón de hormigon armado. Y armas. Edifi cios envidiados por las llamas de un infi erno inexistente. No. No, yo no iría a las ciudades. Hiria, ez hiririk ez.

But I won´t miss things, I will miss people, may be. Eta neure burua aurkitzen, saiatzen, ibiltzen. Ez nuke benetan ezer esango. Isiltasuna. Brindaría por lo ma-ravillosamente sutiles que somos las personas. Eta orain arte beldurtzen nauen hori, el maldito y sincero silencio, que dice lo que no queremos oir, -testigo de lo que callamos, aterrados-, errespetatzen hasiko nintzateke. Maitatu? Nor? Isiltasuna? Neure burua? Natura? ¿Querer? ¿A los chamanes locos? ¿ A los músicos callejeros, a la nata del hot chocolate, a los viejos que siguen andando y telepaticamente te dicen que keep walking, que our time is short and there´s a long way ahead? Zuek? ¿A la Gente? Mai-tatu nor?

Y además, volver. Bueltatu. “Se dejaba llevar, -dije-ron de mí.”. ¿Pero ahora? Zer? Ezer? Unibertsitatea, pobre izatea ikaslez beteriko pisu zintrin batean? ¿Sus-tituir el supuesto sexo tántrico por sexo alcoholiza-do? ¿Mandar a la mierda el Jungfrau? ¿Y el Sena? ¿Y los castillos de los Reyes Locos (con mayúsculas)? ¿Y los viejos que andan? Gazteak garelako, liburutegi batean ikasten nire bizitza osoa eman? Eta gero, lana, bikotea, seme-alabak? Zertarako, haiek berdina egin dezaten? Ikasi+lan+hil? ¿Ser una ecuación tan simple como resoluble? Si nadie se rompe por ti la cabeza, ¿Hola? ¿Alegría de vivir? Where? No quiero recono-cer que somos planos de cartón, ni que la lluvia hoy no amaina.

Eta Hot chocolateak utzi? Ahaztu? Reservar entre te-clas de ordenador y lapices SIN COLORES vuelos por 11 euros, escapar de la rutina? ¿Qué rutina? ¿La impuesta? ¿Por quién? ¿Por nosotros mismos? A ve-ces, solo a veces, no tengo ganas de perpetuar la ru-tina, ni la raza humana, ezebez. Zertarako? Benetan, no creo que escapar para ser feliz konponbidea denik. ¿Qué coño haces? ¿Contar los días? ¿Esperar? Sal, jo-der, sal. Y pimienta. Sal con Tequila y naranja, que el limón es muy agrio y hoy llueve. Let it be, zioten Th e Beatlesek. Eta horrexegatik, badakidalako que hay norbait, nonbait, singing words of wisdom, eta entzun nahi ditudalako, eta maitemindu nahi dudalako. Bai-na ez arketipoki maitemindu, ez dut zinemara joan nahi, ezta bazkariak bere gurasoekin izan. No quiero sentarme y calentar mis manos en un café. Quiero que me ardan las manos y que me importe un café el resto. Quiero sexo tantrico, y monte, y carretera y manta. Necesito necesitar un extintor para no arder en las llamas de un infi erno menor.

Enséñame a hablar en cursiva, que yo te enseño a convertir los tallos de cereza en nudos con nuestras lenguas. Huir de algo que no se muy bien qué es, and it may sound... suena cobarde, bai, eta zer? Ci-tando a unos que fueron y son, muy extremos y muy duros, me da vértigo el punto muerto y la marcha atrás. Vivir en los atascos, los frenos automáticos y el olor a gasoil.

Porque, querido bolígrafo de propaganda, no creo que a las puertas de un cielo también inexistente haya nadie contando cuantos pines te dieron por original y valiente.

Y que eso, que quiero conocer, y andar. Quiero andar. Ta ez atzera begiratu, Ta Irrifar Egin, Ta

Izarrak Begiratu, pero no como en las películas, Izarrak Ikusi Nahi Ditut Saharan Ikusten Diren Bezala.

Eta bueltatu, maitatu? Mendia behetik ikusi?

Sufritzeko? Maitatzeko? Maitatzeko nor?

Pd. Estoy un poco perdida ahora mismo, pero ya me arreglaré-

[Nunca he sido breve, y mucho menos fácil de aguantar.]

Chica de rotondaDaniel González González

Bajo la tenue luz de las farolas que ilu-minaban la rotonda, Svitlana intentaba combatir el frío escondiendo las manos en su fi no abrigo blanco. Pero el temblor

que se había apoderado de su cuerpo no se debía sólo a la baja temperatura: sus ojos

miraban con recelo a los tres adolescentes que acaba-ban de pasar a su lado. Sabía que no eran unos posi-bles clientes, y temía que sus intenciones no fueran buenas. Tenía miedo de que quisieran aprovechar la soledad de la calle para intentar robarle la exigua re-caudación conseguida con los servicios de la noche.

No era la primera vez que le pasaba algo así, ni sería la última. Aún recordaba aquel aciago día en el que dos jóvenes se ensañaron con ella. Los moratones le impidieron salir a hacer la calle durante un par de se-manas, tiempo sufi ciente para agotar sus menguadas reservas de dinero. Era esa miseria la que le obligaba ahora a tener que esperar junto al puente de Abe-txuko a que algún desesperado quisiera desahogarse, a aguantar esa situación mientras intentaba alcanzar un status más alto en la calle, algún cliente fi jo, algo de propina…

Sabía que no podía permitirse perder los pocos euros que sus dedos rozaban en el bolsillo. Los chicos ha-bían ralentizado su paso, y parecían a punto de parar. Лайно!1, masculló entre dientes. Dudó entre echar a correr o esperar un poco más. Parecían capaces de alcanzarla, y eran tres…

De repente, dos potentes faros llenaron de luz el tro-zo de acera en el que ella se encontraba. Oyó un chi-rriar de frenos cerca de su espalda, mientras la cabina del trailer iba acercándose a su posición. Desde aba-jo, la chica giró la cabeza para intentar ver a través de la ventanilla, pero ésta estaba demasiado alta.

La llegada del camión había hecho que los adoles-centes se parasen. Tres pares de ojos pasaron de la chica al vehículo, para después cruzarse mientras sus dueños murmuraban algo. Svitlana respiro aliviada, acababa de salvarse de un posible robo.

Desde su atalaya tras el cristal de la cabina Jordi ob-servó a los jóvenes, antes de perderse en la melena rubia de la chica. Sus ojos recorrieron los mecho-nes que desaparecían tras los hombros, tratando de ver de qué color tenía los ojos, aunque eso poco le importaba. La suerte, o quizá el deseo, le había per-mitido distinguirla entre las sombras de la acera. Vi-toria era para él una ciudad de paso, un lugar donde parar a dormir un poco antes de seguir al volante. Compartir el camastro de atrás con esa chica era algo tentador. Demasiado tentador. Como lo habían sido las otras.

Parecían salir siempre a su paso, como si él las atra-1 ‘¡Mierda!’ en ucraniano. ‘¡Mierda!’ en ucraniano.

concurso de cuentos y relatos breves 2011 5

jese de alguna forma. Quizá fuera así. Recordó la última a la que había abierto la portezuela dos meses atrás, y lo que le había costado dejarla marchar. Sa-bía que con esta le iba a pasar lo mismo, no querría separarse de ella, y volvería a aferrarse a su cuello hasta que sus ojos perdiesen el brillo y su cuerpo inerte cayese sobre las sucias sábanas, lugar donde descansaría hasta que a él se le despertara de nuevo el apetito.

Era la única forma de que se quedasen un poco más, recorriendo con él cientos de kilómetros, haciendo más amenas las paradas en las áreas de servicio. Por desgracia, no podía conservarlas todo el tiempo que él quería, y al fi nal acababan entre la maleza de al-guna olvidada cuneta, sin nadie que las echase de menos. Pasaban a ser parte del paisaje hasta que al-guien las encontraba, cuando él ya estaba lejos. Nada podía relacionar a las chicas con el inocente trans-portista, solía decir en voz alta en la cabina, antes de echarse a reír.

Estaba a punto de dejarla subir cuando un escalofrío le hizo soltar la manecilla. Esos chicos seguían mi-rándole con curiosidad, esperando a que ella entrase. Era una tontería, lo más normal del mundo, pero tenía miedo de que ellos recordasen la escena. Tal vez el logo de la empresa, la matrícula, algo así. Era difícil que llegaran a enterarse de dónde iba a acabar ella, pero no imposible. Demasiado arriesgado. Y él no podía permitírselo.

Nunca había estado en semejante encrucijada, no había tenido que luchar por reprimir sus deseos más oscuros, y ahora no sabía cómo reaccionar. Necesi-taba a esa chica, sentía cómo le devoraba el ansia de poseerla, pero también era consciente de que podía caer en una trampa, que podía ser la última que le acompañase. Se debatía entre la visión de su cuerpo desnudo y el miedo a ser descubierto. Golpeó con furia el volante, aunque no supo si los jóvenes le ha-bían visto hacerlo. Su desesperación aumentó al ver que la chica, algo confusa, le hacía gestos mientras estiraba sus largas piernas, intentando verle, buscan-do llamar su atención.

Retiró la mirada, y embriagado por la rabia aceleró el motor, enfi lando en dirección a la primera salida de la rotonda. Por los espejos retrovisores vio como se perdían las cuatro fi guras, y su ira aumentó. Pisó a fondo y consumió la recta a noventa por hora, hasta llegar a un nuevo cruce de caminos, completamente desierto.

Svitlana siguió con la mirada las luces traseras del trailer hasta que desaparecieron. Otro indeciso, pen-só. Alguien que se debatía entre el deseo y la fi deli-dad a quien le esperaba en casa. En ningún momen-to imaginó lo cerca que había estado de perder la vida, ni que le debía ésta a los tres chavales a los que sus ojos ahora fulminaban.

Éstos encogieron los hombros, aún sin comprender la extraña situación que habían presenciado. Tras un nuevo cruce de miradas, retomaron su camino, co-lándose entre las fi las de adosados que custodiaban la entrada al barrio.

La soledad volvió a la rotonda. La agonizante so-ledad de quien espera un futuro mejor mientras el viento mueve los pliegues de su minifalda. Su reloj barato marcaba las cinco veintidós. Suspiró, sabien-do que sería difícil que alguien parase a esas horas. Aun así, tendría que aguantar un par de horas más, como cada noche, por si acaso.

Poco después, un coche de gama alta frenó a su altu-ra. Ese Audi no era un brioso corcel, y el cuarentón que tras las gafas de sol la devoraba con su mira-da nunca encajaría como un apuesto caballero. Sin embargo, puso la mejor de sus sonrisas al tiempo

que hacía descender la cremallera del abrigo, lo jus-to para convencerle sin congelarse en el intento. A modo de respuesta, la puerta se abrió.

Mientras aquel hombre conducía en dirección a un hotel barato, ella supo que de nuevo despertaría sola en la más cutre habitación que podría imaginar. Sobre la mesilla descansarían unos cuantos billetes, insufi cientes para comprar un alma que ya no poseía pero que conseguían engañar a su corazón. Se retor-cería entre las sábanas revueltas por la pesadilla más terrible, la misma de todas las noches, consciente de que todo había sido real.

Vitoria, 14 de diciembre de 2010

Areetako malkoakJosu Santamarina Otaola

<<Aljer, 2011. Marokotik Yemene-ra, kaleak barrikadaz beteta daude. Tunezek Ben Aliri agur esan dio eta Egiptok Mubaraki. Etorkizuna za-

lantzaz josia aurkezten zaie herrialde horietako biztanleei. Hemen, gazteak

dira harriak botatzen dituztenak eta poliziari aurre egiten diotenak. Biolentzia nonahi aurki daiteke, baina, egia esateko, protestek ez dute esperotako gizarte-babesik. Aljeriako Giza Eskubideen Aldeko Elkarteak deia egin du hirietako langile eta ikasleak kitzikatu nahian. Hogeita hamar mila poliziek hiri-burua okupatu dute deialdi hori isilarazteko asmoz. Boutefl ikak, errepublikako presidenteak…>>

Boutefl ika… izen horrek hainbat oroitzapen ekartzen dizkit burura… Orain dela 36 urteko oroitzapenak…

Lorategiko eltxo baten itxura duen tipotxo hura go-goratzen dut, Lualiri eskua emanez Aljerreko egoitza presidentzialean. Oraindik zuri eta beltzeko garaiak ziren. Gaur egungo gazte aljeriarrek lurperatu nahi duten gizon biboteduna, 70eko hamarkadako Hiru-garren Munduko lider izpirituala zen. Askapenerako mugimendu popularren defentsa sutsua egiten zuen, Diorreko trajeak eta mediterranear villak bere esku zituen bitartean. NBEn Fronte Polisarioa aurkeztu zuen deskolonizazioaren aldeko azken talde gisa, agian bizitza osoan esango zuen egia bakarra.

Luali Fronte Polisarioaren buruzagi karismatikoa zen. “Afro” ileak, derráa sahararra eta durbantea lepo inguruan. Errebelde afrikarraren sinboloa. Men-debaldeko mugimendu ezkertiar guztiek bat egin zuten berarekin: Luali, propagandarako tresna ezin hobea zen. Nik ez nuen pertsonalki ezagutu, baina gertu egon nintzen. Agian, basamortua zeharkat-zen zuten pertsonez gainezka pasatzen ziren Land Rover horietako batean joango zen bera ere… edo nire azken malkoak bere kotxea ikustean isuritakoak izango ziren… Ez. Nire azken malkoak Ahmedent-zat izan ziren. Basamortu horretan, urte osoan lurre-ra eroritako ur tanta bakarrak Aaiungo administrati-bo harentzat izan ziren.

Ni Begoña Urrestieta naiz. “El Diario” egunkariko kazetaria, Areetako Amona erredakzioko kideent-zat. Jaiotzez, Bilbokoa. Oroitzapenekin jarraituz eta egia esateko, emakume “gorrien” pabiloi gartzelario batean jaiotakoa naizela esan behar dut. Ama beste hamarka emakumeen artean erditu zen, erakundeko mojen begiraden artean. Zorionez, handik gutxira, nire ama askatu zuten. “Baina aita? Non dago aita?” galdetzen nion amari. “Aita lanean dago” erantzuten zuen amak, behartutako irribarrearekin. Europako gerra bukatu zenean, nire aita lanetik bota zuten.

Bost urte nituela, oso bitxi eta itsusi iruditu zitzai-dan aita hainbat urtetan egondako lantegi hura: lei-hoek burdinazko barrak zituzten eta beti haserre zi-ruditen uniformedun tipoak egoten ziren. Oraindik aitaren malkoak eta besarkadak gogoratzen ditut…

Baina 1970eko otsailaren egun horretan ikusten nituen uniformeak ez ziren aitak ezagututakoak be-zalakoak. Hauek Saharako Lurralde-Poliziaren uni-formeak ziren. Momentu horretan Aaiungo airepor-tuan lurrartutako hegazkinaren atea zabaldu zuten, eta eskaileretatik jaitsi nintzen beste hainbat solda-du, diplomatiko eta enpresari kanariarrekin batera. Primeran gogoratzen dut aparatuko atetik ikusitako lehen irudia: basamortua. “NANa, mesedez” eska-tu zidan aireportuko poliziak begirada arraro bat luzatzen zidan bitartean. Gizon bibotedunak desio ezkutu batez begiratu ninduen dokumentua hart-zen nuen bitartean. “Euskalduna?” galdetu zidan, “bai” erantzun nuen. “Konforme” esan zidan begia kliskatuz eta mingaina ateraz. Ez nuen espero horre-lakorik, baina geroago, Aaiungo prostituta kopuru handiaz jabetu ostean, hobeto ulertu nuen polizia-ren begirada: ni prostituta nintzela uste zuen. Aire-portura heltzen ziren emakume gehienak, Legioari haien zerbitzuak eskaintzeko Kanarietako klubetatik etorritakoak ziren, eta ez penintsulako kazetariak.

Taxi bat hartu nuen eta kazetarientzat egokitutako hotelera eraman ninduen. Hiriaren erdialdean ze-goen, eraikin publikoetatik hurbil. Logela soil ho-rretako ohean eseri nintzen eta begiak itxita nituela leiho irekietatik sartzen zen haize bero eta lehorra dastatu nuen. Oraindik ezin nuen barneratu Sa-haran nengoela. Dena oso abiadura bizian eman zen. “Bego, Aaiunera joan behar duzu. Bertan ge-nuen berriemaileak bihotzekoa sufritu zuen atzo eta hil egin da”. Esaldi zuzen eta argi horrekin, erre-dakzioko zuzendariak hiri eguzkitsu horretara bidali ninduen. Nik zigor antzeko bat bezala hartu nuen. Sahara legionario eta ahuntzen lurraldea zen. Zer egingo nuen nik toki horretan?

Lehenengo hilabeteak nahiko zailak izan ziren niret-zako. Bertako diplomatiko, militar eta enpresariek ez zuten begi onez ikusten emakume baten kazeta-ritza-lana. Luma eta bloka ateratzen nituen bakoi-tzean, era defentsiboan jartzen ziren. Hainbat gal-dera egitea ezinbestekoa zen. “Barkatu gobernadore jauna, baina topatu egin da fosfatoen esplotazioa martxan jartzeko inbertitzailerik?”. “Barkatu, baina zein da Saharako administrazioaren jarrera NBEren proposamen deskolonizatzaileen aurrean?”. Erant-zun eskasak eta inolako mamirik gabekoak. Gainera, Aaiunen ikusi eta entzundakoaren gauza asko ezin nituen egunkarian kontatu, zentsura zela eta.

1970eko ekainaren 17an, Espainiako batasunaren aldeko manifestaldia egingo zen hiriburuan. Au-toritate guztiak egongo ziren han, baita tripa truk hara joandako saharar batzuk. Hasieran ez zen inon-go arazorik egon. Gobernadoreak hitzaldi bat egin zuen Espainiaren “handitasuna eta batasuna” gorai-patuz. Diskurtsoa bukatzean, plazako jendetza txalo egiten hasi zen espainiar banderak astinduz. Polizia bat gobernadorearengana joan zen eta belarrira zer-bait esan zion. Ondoko kaleetan sekulako istilua zegoen eta ni hurbildu nintzen zarataren sorburu-ra. Espaloitik saharar jende kopuru izugarria ikusi nuen. Sahararen askapenaren aldeko oihuek eraiki-nen hormak dar-dar egitea eragiten zuten. Kaleko muturrean, poliziek hesi bat osatu zuten. Momentu horretan harri parea airea zeharkatu zuten polizien oinetan lurrartuz. Hauek porrak airean astinduz jen-detzaren aurka kargatu zuten. Oihuak entzun ziren eta pertsona ugari korrika egiten hasi ziren.

Beldurrez beteriko sahararren artean, mutil gazte bat ikusi nuen. Oso argala zen eta zeramatzan alkandora

2011ko ipuin eta kontakizun laburren lehiaketa6

zuriak izara bat zirudien. Hogei urte izango zituen, ni baino hamar urte gazteagoa. Kaosaren artean bere begiek distira egiten zuten, poliziari amorruzko be-giradak botatzen zizkioten. Korrika egiten hasi zen istiluetatik alde egiteko, baina niri begira geratu zen momentu batez. Istant horretan biluztu ninduen. Babesik gabe sentitzen nintzen arren ez nuen elkarri botatako begirada horri bukaera emateko ahalme-nik. Soilik mutilaren bizkarrak jasotako porra baten kolpeak moztu zuen kalea zeharkatzen zuen hari ikusezin hori. Gazteak sekulako sustoa jaso zuen kolpea sufritzean. Ihes egin zuen jendetzaren artean. Nik shock egoeran jarraitzen nuen bitartean harri gehiagok airea zeharkatu zuten, oraingo honetan poliziak kolpatuz. Orduan tiro hotsak entzun ziren. “Alde hemendik, emakume! Hau ez da zure tokia!” oihukatu zidan agente batek bultzada bat emanez. Automatikoki bertatik alde egin nuen.

Gau horretan, polizien sirenak entzun izan ziren Aaiun osoan zehar. Erredakziora telefonoz deitu nuen gertatutakoa kontatzeko eta egunkarian atal zabalagoa eskatzeko. Kide batek zer idatzi behar nuen ondo pentsatzeko esan zidan. Primeran ulertu nuen kidearen komentarioa eta zentsuraren para-metroetara egokitzen zen artikulu motza egin nuen. Espainiaren aldeko manifestaldiak arrakasta izan zuela adierazi eta garrantzirik gabeko istiluak sortu zirela aipatzen nuen artikuluan. Errealitatean, lau hildako egon ziren. Nire ogibidearen etika zalantzan jarririk eta kaleko sirenen hotsak ahultzean, leihora hurbildu nintzen. Kalean, kotxe baten atzealdean ezkutaturik, manifestaldiko mutil gaztea ikusi nuen. “Aizu mutil” esan nion ahotsa gehiegi altxatu gabe, “ez izutu, ez zaitut salatuko; eraikinaren bestaldean ate bat dago, ez zaitu inork ikusiko”. Mutilak baietz egin zuen buruarekin eta kalearen bakea ez apurt-zearren, eraikina inguratu zuen. Ni logelatik atera eta zaratarik egin gabe eskaileretatik jaitsi nintzen atzealdera ematen zuen atera hurbilduz. Zorionez, ez nuen inorekin topo egin eta hotela hutsik zego-ela zirudien. Atea ireki nion mutilari eta isiltasun handiz logelarako bidea egin genuen. Haren begiek mesfi dantza isurtzen zuten pasillo osoan zehar.

Logelako atea ireki eta sartzeko keinua egin nion. Ehiztariz inguratutako animalia zirudien, baina gela hutsik zegoela ikustean, lasaituz joan zen. Izkina batean geldi eta zutik geratu zen. “Komuna hemen dago, zerbaitetarako behar baduzu”. “Ez, baina mila esker” erantzun zuen saharar azentu leunarekin. Ahots horrek konfi antzaz betetzen ninduen. Baina, egia esateko, oraindik ere harritu egiten nau gau horretan erakutsitako ausardiak, poliziarengandik ihesi zebilen saharar ezezagun bat nire logelan sartu… Zoratzekoa zen, baina ahots hori… izugarri lasaitu ninduen.

Leihoak itxi nituen eta gortinak ere bai. Ohetik hur-bil zegoen aulkian eseri nintzen eta bere izena zein zen galdetu nion, “Ahmed”. Izen arabiar arrunt hori esateak solasaldi luze baten ateak ireki zituen. Harri-garria zen, baina aurrean nuen mutila erabat lasaitu-rik zegoen eta inolako arazorik gabe ohearen ertzean eseri zen. Bere jarrerak harritzen ninduen eta bat-bateko konfi antza hori aprobetxatuz, hainbat gau-zei buruz hitz egin genuen. Lehenengo eta behin, polizia bere bila ez zegoela esan zidan, baina haien beldur zelako ezkutatzen zela. Ez zuen arazorik nahi, beka bati esker La Lagunako unibertsitateko ikaslea zen eta ez zuen aukera ezin hobe hori pikutara bida-liko opor labur horietan. “Eta zu nola deitzen zara? Nongoa zara? Zertan egiten duzu lan?”. Nire bizit-zaren laburpen txikia egin nion eta antza zenez asko interesatzen zitzaion.

Egunsentia arte egon ginen hitz egiten. Sahararren egoeraz eta arazoez jabetu nintzen gau horretan: na-tiboek hezkuntza eta osasun zerbitzuak jasotzeko zi-tuzten zailtasunak, militarren gehiegikeriak, hainbat

urtez itxarotako heltzen ez zen autodeterminazioa… Egunak berarekin hitz egiten eta bera entzuten emango nituzkeen baina eginbeharrek kalera atera gintuzten eta elkarri agur esan genion. Bata bestea-rengandik hainbat metrotara geundenean, burua-rekin atzera egin genuen segundo batez. Jarraian bakoitzak bere bideari ekin zion. Kafetegi batera nindoan bitartean Ahmeden konpainiaz gozatzeko gogoekin geratu nintzela pentsatu nuen. Kafea eda-tean, saharar gaztea nire buruaz jabetzen zen, baita kazetarientzako egokitutako bulegora joatean, baita arratsaldean hotelera bueltatzean ere.

Manifestaldiaren osteko egun hori aspergarria izan zen. Ez nintzen ezta Gobernu Zibilera hurbildu ere egin, deklaraziorik egingo ez zutela bainekien. Hor-taz, egun osoko orduak, Ahmedi eskaini nizkion mentalki. Hoteleko jantoki tristean afaldu ostean, logelara bueltatzean, eskaileretan gizon batek izutu ninduen. Ahmed zen itzalen artetik azaleratuz. Hi-tzik esan gabe gelara sartu, biluztu eta gau osoa igaro genuen maitasunaren adierazpen zaharrena praktikat-zen. Gau horretan, gure harreman klandestino eta oporraldietakoa hasi zen. Aurrerantzean askotan egin-go nituen Aaiundik kostaraino zeuden hogeita hamar kilometro haiek itsasoari begiratzeko. Handik ehunka kilometrotara Ahmed egongo zen, merkatal-zuzenbi-dea ikasten La Lagunako unibertsitatean.

Oporrak zituenean elkar ikusten genuen. Hotelean egotearen arriskuaz jabetu ginenean, Saguia El Hamra izeneko uadira joatea adostu genuen. Urtean behin ura zuen ibai horren ertzean eta sastrakadien artean, orduak ematen genituen gure maitasunaz gozatuz. Horrela lau urte joan gintzaizkigun. 1974ko ekai-nean lizentziatu egin zen eta Fos Bucráako fosfatoen ustiaketan, administratibo gisa hasi zen lan egiten. Industria honek areetatik material preziatua lortzen zuen, gero ehun kilometroko zinta garraiatzaile baten bidez portura heltzeko. Saharako jarduera ekonomiko nagusia zen eta soilik arrantzak egiten zion lehia.

Ahmed eta biontzako, egun zoriontsuak izan zi-ren. Egunero lantegiko autobusa hartzen zuen eta arratsaldean bueltatzerakoan, uadira joaten ginen. Ezin genuen gure harremana publikoki erakutsi bai-na sastrakadien artean askeak ginen, sekulako bakean biziz. Baina urte horretako urriaren 19an, bake hori apurtu egin zen. Fos Bucráako zinta garraiatzailean sutea piztu zen. Eratu berriko Fronte Polisario ize-neko talde independentistak egindako boikota zen. Poliziak industriako langile guztiei galdeketak egin zizkien, baina arazoak plantako argiketarientzako izan ziren. Boikotaren ikerkuntza polizialaren arabe-ra, argiketari batek egindako boikota zen. Tesi ho-rretatik abiatuz, Ahmeden anaia, Brahim, atxilotu zuten. Lantegira sartzera zihoanean, poliziak Land Rover batean sartu eta betirako desagertu zen.

“Zure anaia Polisariokoa da?” galdetu nion Ahmedi sastrakadien barnean. “Noski ezetz. Egia da autode-terminazioa nahi duela, baina Sahara osoak bezala. Seguruenik galdeketan torturatuko zuten, edozein gauza aitortuko zuen eta dunen artean fusilatuko zu-ten.” Ahmed zeruertzera begira zegoen eta malkoak bere begi ilunez jabetzen ziren. Gorrotoak eskuetan dardara eragiten zion. Gihar guztiak tentsioan zituen eta eztanda egiteko zorian zegoen. “Nahikoa da! Mi-litar zikin horiek ezin dute horrelakorik egin!”. Hau esanez, arratsalde osoa isilik jarraitu zuen. Hortik aurrera, noizbehinka, aitzakiak jartzen zituen uadi-ra ez joateko. Gure harremana hoztuz joan zen eta negua heldu zenean erabateko haustura eman zen. Erraz etorritakoa, erraz gal daiteke.

Gabonetan Bilbora joateko baimena lortu nuen eta abenduko egun horiek gurasoekin pasa nituen. Eus-kal Herriko mendi berdeek sentsazio arraroak sort-zen zizkidaten: jadanik hura ez zen atzean utzitako

etxea. Arrotz gisa sentitzen nintzen. Agian, sentsazio horretan datza Iparra eta Hegoaren arteko muga iku-sezina, jendea hainbeste banatzen duen muga hura.

Urtarrilean Aaiunera bueltatu nintzen eta Maroko-ren xede espantsionistei buruz artikulu ugari idazten hasi nintzen. Egoera gero eta larriagoa zen eta maiat-zean eztanda egin zuen, literalki. Aaiunen hainbat atentatu eman ziren eta zurrumurruek marokoarrek egindakoak zirela zioten. Hildakoen artean umeak egon ziren eta beldurra hiriaren lege bihurtu zen. Es-painiako gobernuak Marokoren espantsionismoaren aurkakoa zela adierazten zuen eta Fronte Polisarioa aliatu bilakatuz joan zen. 1975eko urriaren 26an, Brahimen desagerpenaren urteurrenean, manifestal-di independentista bat eman zen Aaiunen, espainiar autoritateen baimenarekin. Polisarioak herriaren he-roiak ziren eta marokoar tropek muga zeharkatzen zuten bakoitzean, Sahara defendatzen zuten baka-rrak. Gainera ehunka militante ziren eta gizartearen babes osoa zuten. Manifestaldian ispilatze bat izan nuen: Ahmed ikustea iruditu zitzaidan.

Hurrengo egunean, espainiar tropek Aaiunen se-tio egoera ezarri zuten: hesiak, soldaduak kaleetan, kontrolak nonahi, etxeratze-agindua… Gainera, gobernu zibilak espainiarren ebakuazioa martxan ja-rri zuen, eta hegazkin eta itsasontzi ugari Saharatik atera ziren. Aaiun mamu-hiria bihurtu zen. Penint-sulako hiritarretatik, soilik diplomatiko, militar eta kazetariok geratu ginen.

Gauean, hoteleko eskaileretan, Ahmed agertu zen. Hitzik esan gabe gelara joan ginen. “Non demon-tre egon zara denboraldi honetan? Autobus geltoki-ra joan naiz hainbat aldiz eta ez zeuden.” Amorru handia sentitzen nuen. “Polisarioan sartu nintzen eta basamortuan egon naiz, entrenamendu-kanpa-menduetan. Intendentziako ofi ziala izendatu naute” esan zuen Ahmedek. Bere ahotsak ez zuen inolako harrotasunik, soilik errealitate baten adierazpena zen. “Egunero zutaz oroitzen nintzen eta hainbat alditan hona etortzeko gogo biziak izan ditut, baina ezin izan dut, barkatu” esan zuen eskuineko besoare-kin ni besarkatuz eta ezkerrarekin praketatik pistola bat ateraz idazmahaian uzteko. Negarrez hasi nint-zen, “Kaiku izugarria zara, Ahmed”. Biluztu ginen eta ohean igaro genuen gaua, elkar besarkatuz eta begiratuz. Leihotik sartu ziren lehen eguzki izpiek Ahmeden pistola argitu zuten distira handia sortuz. “Oraindik ez dizut barkatu, hori badakizu, ezta?” esan nion distira horrek nire aurpegia argitzen zuen bitartean. “Badakit”.

Ahmedek hotelean geratu beharko zuela esan zidan. Hainbat egunez bertan egongo zen hiritik ateratzen saiatzea arriskutsuegia zelako. Pozaren pozez bulegora joan nintzen eta eginbeharreko lana alaitsu egin nuen. Garai horretan idatzitako artikuluak egunkariaren azalean agertzen ziren eta inoiz izandako protago-nismoa hartu nuen. Gainera, Juan Karlos printzeak hiria bisitatuko zuen azaroaren 2an. Segurtasun neu-rri zorrotzagoak ezarri ziren, baina Ahmedek ez zuen inolako arazorik izango hotelean jarraitzen bazuen. Francok agoniaren gaitzak sufritzen zituen bitartean eta hainbat espainiarrek txanpan botilak erosten zi-tuzten bitartean, Juan Karlosek hiriko kuartelak bisitatu zituen eta Marokoko espantsionismoaren aurkako aldarrikapenak egin zituen. Saharar herriaren autodeterminazio eskubidea bermatuko zela adierazi zuen. Soldadu eta diplomatikoen aurrean egindako hitzaldi horren ostean, hegazkina hartu eta Madrilera itzuli zen. Juan Karlos ez zen hamar ordu ere egon Aaiunen. Printzeak zerua zeharkatzen zuen bitartean, Hassan II.aren Martxa Berdeak basamortuan fi nkat-zen zen. Mugaren ondoan 300 mila marokoar baino gehiago zeuden, sirokoak paralizaturik.

Bulegoan lan ugari. Hotelean laztan ugari. Egun

concurso de cuentos y relatos breves 2011 7

zoriontsuak igaro genituen Ahmedek eta biok. Egoera gatazkatsuak ez zuen gure paradisua haus-teko ahalmenik, hala ematen zuen behinik behin. Baina sirokoaren haize indartsuak lasaitu egin ziren eta 1975eko azaroaren 6an Martxa Berdeak muga zeharkatu zuen. Telebistako kamerek momentu historiko horri betierekotasuna eman zioten. Nik erreportaia berezia egin nuen hurrengo egunerako: <<300 mila marokoarrek muga zeharkatu zuten atzo…>>. Gehienok ez genekiena zera zen: kostal-detik milaka zibil zeunden martxa “baketsua” egi-ten, baina ekialdean, basamortuan, marokoar tropak lurraldea berenganatzen hasi ziren. Saharar zibilen aurka emandako biolentzia izugarria izan zen eta he-rriaren exodo amaiezina hasi zen.

Espainiar tropek ez zuten gauza handirik egin inba-ditzaileen kontra. Erasoei aurre egiten zuten baka-rrak, Polisarioko gerrillariak izan ziren. Baliabideen eskasia ez zen arazo izan marokoar tropetan gale-ra izugarriak sortzeko. Gerra egoera horretan eta diktadura frankista erortzear zegoela, Madrilen ne-goziazioak hasi ziren. Azaroaren 14an, sahararren itxaropenen suntsiketa eman zen: Sahara Maroko eta Mauritania artean banatuko zen. Autodetermi-nazioa atzeratu egingo zutela zioten, baina azkenean sahararrek erreferenduma egin ahal izango zutela esaten zuten. Oraindik ez da eman.

Marokoar armadak iparraldetik Sahara konkistatuz jarraitu zuen eta mauritaniar soldaduek hegoaldetik. Ahmed eta biok, berak zuen kontaktu bati esker, hi-ritik atera ginen. Ez nekien zer egin. Nire lanarekin jarraitu behar nuen, munduak Saharan gertatutakoa jakin behar zuen: orduan heldu zen kazetari-etikaren momentua. Baina Ahmedek ihes egin behar zuen, bestela marokoarrek hilko zuten. Gainera Madrilgo Akordioen ostean, espainiar tropek polisarioei aurre egiteko agindua jaso zuten. Atzoko aliatua, gaurko etsaia. Ezinezkoa izango zen biok batera alde egitea.

Geroagoko elkartze posible batean pentsatzeak, itxaropenez betetzen gintuen Aaiungo errefuxiatuz betetako errepide horretan. Land Roverrak, jendez gainezka, basamortu amaiezinerantz abiatzen ziren eta familia askok bidea oinez egin beharko zuten. Fronte Polisarioko hainbat kiderekin batu ginen eta haien begirada mesfi datiak jaso nituen. Norma-la zen, nire gobernuak saldu zituen. “Badakit joan behar duzula, baina ez zaitut galdu nahi” errepikat-zen nion Ahmedi, bera Land Rover batera igotzean. “Lasai egon zaitez, lehen bailen elkartuko gara eta gure maitasunaz askatasunez gozatuko dugu. Baina ulertu behar nauzu, ezin naiz hemen egon eta zerbait egin behar da milaka errefuxiatu hauek babesteko” ahotsa urduritasunez jota zuen. “Lasai nire maitea, iskanbila bukatzean, elkartuko gara…” oihukatu zidan Land Roverra martxan jartzen zenean. Negar egiten hasi nintzen. Nire malkoek areetara jausten ziren errefuxiatuen ilara amaigabeak nire inguruan zeuden bitartean. Land Roverrak horizontean galt-zen ziren nire maitalea nigandik urrunduz.

Aste bat geroago, gobernadore zibilak kazetari bat-zuk hautatu zituen. Hauek hirian geratzeko eskubi-dea izango zuten haien lanarekin jarraitzeko. Bes-teok, Penintsulara bueltatu behar ginen. Gobernu espainiarrak bazekien Saharan emandako gatazkak iritzi publikoan eragina zuela. Horregatik, Franco hilda zegoela, marokoar tropak Aaiunera heltzeko zorian zeudela eta nazioarteko arazorik ez izateko, Sahara mapatik ezabatzea erabaki zuten. Lurraldeari buruzko artikuluak gero eta txikiagoak izan ziren eta azkenik, jendeak Hegoaldeko espainiar pro-bintzia ohia ahaztu zuen.

Saharan igarotako bost urteetan frantsesa eta ara-biarra ikasi nituen Ahmeden eskutik. Saguia El Ha-mrako uadian jasotako prestakuntza horrek hainbat

ate zabaldu zizkidan. Arabiar herrialdeetako be-rriemaile profesionala bihurtu nintzen eta hainbat konferentzia eman ditut mundu arabiarrari buruz. Gaur egun, inoiz baino baliagarriagoa da islamiar herrialdeen izaera ezagutzea. Azken asteetan eman-dako iraultzak, egoera anitz eta konplexu baten adie-razgarri bikainak dira. Hori da ni Aljerren egotearen arrazoi nagusia.

Oroitzapenek nire burua astintzen dute, eta nire bizitzan malkoek eta besarkadek izan duten ga-rrantziaz jabetzen naiz. Idazten ari naizen artikulua Boutefl ikaren puntuan utzi dut. Nire larruzko zorro zaharra ireki eta gutuna horixka hartzen dut: Ahme-dek idatzitako azken gutuna.

<<Tinduf, 1976ko ekainiaren 20an.

Nire Bego kuttuna. Lehenengo eta behin aitormen bat egiteko beharra daukat: ez da egun bat ere pasa zutaz oroitu gabe. Sentitzen dut hainbeste denboran erantzun ez izatea baina Polisarioko entrenamendu berezietan egon naiz. Intendentziako egunak aspaldi bukatu ziren, orain guda-zelaian borrokatzen dut. Hala egin dut.

Elkar ikusi genuen aldi horretan, benetako gerra hasi zen niretzako. Polisario guztiok errefuxiatuak Alje-riako bidean zehar babesteko agindua jaso genuen. Marokoar tropei aurre egin genien. Kalte handiak sortu genizkien. Edozein gauza egiten genuen erre-fuxiatuak babesteko. Baina marokoar hegazkinek napalm eta fosforo zuriarekin bonbardatzen gin-tuzten. Bonbardaketa batean errefuxiatuen kanpa-mendu oso bat desagertu zen. Familia osoak errauts bihurturik geratu ziren.

Azkenik Tindufera heltzea lortu genuen. Milaka errefuxiatu daude bertan eta aljeriarren laguntza oso mesedegarria izan da. Fronte Polisarioko buruek ofentsibara pasatzea adostu zuten: bi etsaien artean, ahulena (Mauritania), erasotzea planeatu zen. Due-la aste batzuk, 180 gerrillarik basamortuko bi mila kilometro zeharkatu genituen Nuakchott hiriburua eraso nahian. Jauregi presidentziala bonbardatu ge-nuen eta min handia egin genion gobernuari. Atzera egitean, Luali hil zuten eta ni zauritu ninduten. Ora-in ospitale militar inprobisatu batean nago eta me-dikuek egun batzuk soilik geratzen zaizkidala diote. Irakurtzen ari zaren letra ez da nirea, eskriba lanak egiten dituen kide batena baizik. Oso ahul nago eta agur esateko premia dut.

Bego, izugarri maite zaitudala eta zurekin ez ego-tea sentitzen dudala jakin behar duzu. Sahararen askapenerako deia jaso nuenean baietz esan nuen ia pentsatu gabe, baina zu ezin besarkatzeak biziki mintzen nau. Maitasun zauriek min handia eragi-ten dute, metrailarenak baino handiagoa. Mesedez, barka nazazu. Maite zaitut. Zure Ahmed.>>

Larrosa, sugea, ezpataAnder Gezuraga Agirrezabala

Gaueko orduak bitxiak izaten dira. Gure barneko piztiak esnatzen dira antza, eta haien itzalak sumatzen dira gure ekint-zen atzean. Gau hau ez da salbuespen, ezin dut azaldu nola bukatu dudan ta-

berna honetan Nahiarekin. Mozkorturik nengoen aurkitu garenean, hori bai, horrek

lagunduko zuen.

Orain, pizti eder baten begi nabarrek arakatzen nau-te mahaiaren beste aldetik.

Taberna polita da, 50eko hamarkadako taberna amerikar bat ematen du, edo fi lmeetan ikusi du-danez, hori ematen du gutxienez. Sarreratik begi-ra, komunak ikusten dira sakonean. Eskuinaldean barra dago, adin ertaineko barman baten euskarri. Egunkaria irakurtzen du barmanak, gainerakoei ja-ramon gehiegirik egin gabe. Barraren aurrez aurre mahaiak daude errenkadan. Egur batek mahaien arteko espazioa banatzen du. Mahai ezberdinetan sakabanaturik, komiki beltzetatik ateratako pert-sonaiak ematen duten hiruzpalau pertsona daude, gutaz aparte noski. Gu barmanaren aurrean dagoen mahaian gaude eserita.

-Beraz Romeo Julieta gabe etxeratzen da gaurkoan…- botatzen dit eztenkada piztiak. Begiak nigan tinka-turik ditu.

-Bai, gaurkoa ez da izan arratsalde politegi bat- diot-sot, gaia bukatutzat emateko gogoekin- eztabaida nahikoa izan dugula uste dut denboraldi baterako behintzat.

-Zaude lasai- erantzuten dit- neskei halakoak gustat-zen zaizkie batzuetan.

Hau esatean begiak hauspotutako txingarrak bezala pizten zaizkio, esaldiaren amaierarako euren jatorri-zko egoerara itzuliz.

Zigarro bat ateratzen du zorrotik. Ezpainetara dara-ma. Zigarroak bere ezpainetara itzultzen utziko dion zigilu gorria lortzen du. Piztu egiten du, begiak apur bat itxiaz, baina begirada nire gainetik kendu gabe. Atzamarren artean hartzen du zigarroa azkenik, eta kea tabernako leihorantz botatzen du “Prohibido fumar” dioen kartelaren parera. Barmanari axola ez diola ematen du.

Begi nabarrak nirekin jostatzen dira, haien harrapa-kina izango banintz lez.

Tabakoaren kearen usainarekin batera, bere kolonia-rena datorkit. Larrosa usaina sumatzen diot.

Larrosen usainak deiturik sartzen da mutila amet-sezko larrosadira. Ezpata bat darama aldean ordea, ametsezko larrosadiak baitira ametsezko sugeen izku-taleku gogokoena.

Nahiak aurrean duen basotik edaten du. Nik ere berdina egitea pentsatzen dut. Ginebra hutsaren suak erretzen dit ahotik urdailerako bide osoa. Ez nekien ginebra zenik, barmanak galdetu gabe bete baititu baso biak, eta edaria aldatzeko altxatzea otu zait. Altxatzen joan naizen momentuan ordea, gine-braren lehenengo berotasuna igarota, edariak gor-putzean utzi didan sentsazioak nire aldartean erre-sonantzia lortzen duela igartzen dut, erresonantzia epel bat. Pixkanaka ohartzen naiz, ezin dudala gine-bra besterik edan, momentuaren aurka joatea izango litzateke…

Bitartean, Nahiak erretzen jarraitzen du, oso geldi-ro. Bere ezpain gorriek zigarroa inguratzen dute, be-giak apur bat ixten ditu eta kea bultzatzen du bere biriketara. Zigarroa ahotik urrundu, kea geldiro bota eta zerbaitetan pentsatzen egongo balitz beza-la geratzen da zikloa berriz hasten duen arte. Badu zerbait magnetikoa, bere begiez, ezpain gorriez edo erretzeko eraz aparte. Agian bere gorputz bikaina izango da, baina ez dut uste. Bere barnean sakon ezkutatuta dagoen zerbaitek helduta banindu bezala sentitzen naiz.

Nahia unibertsitatean ezagutu nuen. Lauhileko ba-teko hautazko ikasgai batean. Nik ez nuen ikasgaira zihoan inor ezagutzen, eta berari berbera gertatu zit-zaiola uste dut. Elkarren lagun egin ginen. Klasera egiten genituen hutsekin batera, hainbat elkarrizketa

2011ko ipuin eta kontakizun laburren lehiaketa

eta eztabaida elkarbanatu genituen. Azkenean kon-fi antza puntu bat ere lortu genuen. Baina lau hila-beteko gauza izan zen. Hurrengo lauhilekoa hasi zenean, ez nuen ikasgai batean ere ikusten. Orain, izandako konfi antza haren itzala baizik ez zen ge-ratzen. Hala eta guztiz ere, poztu egin ninduen hura ikusteak.

Tabernako epeltasunean honetaz eta hartaz hitz egin genuen jada gau hartan. Orain, bakoitza bere pentsamenduetan murgilduta geunden.

Bere begi nabarrek nitaz barre egingo balute bezala begiratu zidaten. Berriro. Zigarroaren kea gora eta gora zihoan. Tabernariak egunkariaren orrialdea pasatu zuen. Erloju baten hotsa entzuten zen urru-nean: tik,tak,tik,tak,tik…

Bere begietara begiratu nuen. Politak ziren. Baina ez azaleko maila batean. Lehenengo aldiz Nahia ikus-ten zuen batek ez lituzke bere begiak goraipatuko le-hendabizi, ziur nago horretaz. Begi nabar haiei erre-paratuz gero, bere izatearen kobazulo sakona ikus zitekeen. Zauriak ikusi zitezkeen, era guztietakoak, bere irribarreari tonu garratz zoragarri hura ematen ziotenak; laztanak ere bai, mila maitalerekin banatu-rikoak; baina baita hotzikarak sentiarazten zizkidan zerbait iluna, arriskutsua zen zerbait.

Mutila gero eta sakonago doa larrosadian, eta itzul-tzeko bidea galtzeko arriskuaz ohartzen da. Zerbait mugitzen da larrosa artean.

…tak.

Zigarroa itzaltzen du, hondakina lurrera boteaz. Bere edaria hartzen du. Hau egitean aurreratu egiten da, eta kamisetaren azpitik bere bularretako beltza ikus dezaket. Arin aldentzen dut begirada, baina be-randuegi. Konturatu egin da, ezer ez diostan arren. Trago luze bat ematen dio kolore berdedun edariari. Anestesiarik gabe dator hurrengo esaldia.

-Izugarria da nola gorroto ahal ditugun gehien maite ditugunak, ezta? Jonek adibidez, batzuetan, gaurkoa egiten dit: nirekin gelditu eta biok bere lagunekin juergan irtetzea nahi du. Oraintxe bertan beste inor

baino gorrotagarriago iruditzen zait, eta min eman nahi nioke… Zerbait otutzen zaizu?-bere begiek ba-rre egiten didate, baita bere ahoak ere.

Nire gorputzeko tenperatura nola jaisten den igarri dezaket ia. Baimenik eskatu gabe, dozenaka iru-di datozkit burura. Nahia ikusten dut erdi biluzik nire ohean. Gero, nire eskuak bere bularrak lokarri beltzetik askatzen. Bere gorputz biluzia plazerraren ondorioz gogortzen ere bai…

-Ba…- diot, totel baten antzera, aurreko pentsamen-duak oraindik ere buruan ditudan bitartean- ..ez.

-Oso mutil formala zara- orain serioago- ziur al zau-de?

-Neskalaguna dut – erantzuten diot.

Bere begiek berriro egiten dute barre. Erantzuna ez dela oso zuzena izan ohartzen naiz. Mahaian zeuden dadoak hartzen dituenean, berriro ikus dezaket bere bularretakoa. Lehengo irudi andana berberak itsut-zen nau momentu batez. Dadoak bota egiten ditu eta niri pasatzen dit kubiletea.

Bere begiak pozoiz betetzen dira.

- Ipuin batean pistola bat agertzen bada, ez al da ba tiro egin behar pistola horrekin?

Kubiletea altxatzen dut: bi eta bat diote dadoek. Be-rriz botatzen dut nik: hiru eta bi.

-Beti engaina dezakezu aurkaria, noski- diost irriba-rre txiki batekin lagundurik.

Edaria amaitzen dut. Berotu egiten naiz une batez. Gero, nire sentipenak eta alkoholak eragindakoak zurrunbilo berean batzen dira. Han zuen eskuraga-rri, gau bateko Tantalo honek, zuhaitzetik eroritako sagarra, nire irismenetik alde egin nahi ez zuena. Bera begiratzen dut, bere begien putzuan arakatzen dut berriro. Berak hartzen du berriro hitza:

- Gutxienez goazen beste toki batera gaua amaitu baino lehen. Taberna polit bat ezagutzen dut he-mendik hurbil.

Baiezkoa ematen diot, apur bat mugitzeak on egingo didalakoan.

Mutila adi dago larrosa artean sor daitekeen edozein mugimenduri, baina larrosen artetik ibili ahala, haien arantzek ziztatu egiten dute. Askotan ez daki oso ondo larrosak izan diren ziztatu dutenak, sugeren batek horzka egin ez ote dion pentsatzen du, eta jada pozoia barruan eramango duen galdetzen dio bere buruari.

Konturatzen naizenerako, dantzaleku handi batean gaude sartuta. Alkohola nire zainetan gora eta behe-ra dabil, Nahiak dantzara ateratzen nau. Bere gor-putz bikaina nirearen kontra igar dezaket. Berriro datorkit bere gorputz erdi biluztuaren irudia gogora. Asko dantzatzen dugu. Azkenean, bata bestearen-gandik oso hurbil gaude. Bere hatsa senti dezaket paparrean. Piztiaren begi nabarrek berriro begirat-zen naute. Horzka egiten dio beheko ezpainari.

Larrosa artean murgildurik, mutilak galdu ditu iparra eta hegoa. Sugea hurbiltzen ari zaio, gero eta gehiago. Ez du ezer egin nahi, sugea ez beldurtzeko. Bere ondo-tik igarotzean ordea, sugeak bizkor horzka egiten dio.

Nahiak horzka egiten dit lepoan. Ematen dituen musuak oso gozoak dira. Gozoak eta epelak, udako oporretako goizak gogorarazten dizkidate. Egarria kentzeko ur gazia edatea bezalakoak direla pentsat-zen dut: gehiago behar dut. Nik ere horzka egiten diot. Bere gorputza gogortu egiten da momentu ba-tez. Gero besarkatu egiten nau, berriro musukatuz.

Mutilak ezpatarekin sugearen burua mozten du, baina badaki berarentzat beranduegi dela jada: pozoia ba-rruan darama.

Nire etxean bukatzen dugu gaua, gurasoak kanpoan dira. Nahiaren gorputzaren amestutako irudiak iku-si ditzaket orduan.

Hurrengo goizean, bakarrik nago altxatzen naize-nean. Tabakoaren usaina nabaritzen da, larrosen ko-loniaren aztarna urrun bat ere bai. Nahiak lo egin duen ohearen aldera begiratzen dut: burkoa bustita dago, pozoia garbitzeko ahalegin hutsalean.

musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, teatro, deporte, talleres, musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, teatro, deporte, talleres, musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, teatro, deporte, talleres, musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, teatro, deporte, talleres, musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, teatro, deporte, talleres, musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, teatro, deporte, talleres, teatro, deporte, talleres,musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, teatro, deporte, talleres, musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, teatro, deporte, talleres, musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, teatro, deporte, talleres, musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, teatro, deporte, talleres, musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, teatro, deporte, talleres, musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, musika, zinema, tailerrak, antzerkia, kirolak, música, cine, teatro, deporte, talleres, teatro, deporte, talleres,

udaberria-primavera