ARRAUTZAREN ALDAKETA

OSAGAIAK

- Arrautza bat.- Alkohola duen ontzi bat.

ESPERIMENTUA

Arrautza hartu eta zuringoa eta gorringoa bereizi genituen. Zuringoa prezipitatu ontzi batean jarri eta poliki poliki alkohola erantsi genion. Prezipitatu ontzia estali eta 30 minutu itxaron genuen. “ Zer gertatzen da? “

Arrautzaren zuringoan proteina bat dago albumina eta itxura gardena eta likatsua du. Alkoholarekin nahasten denean proteina desnaturalizatu egiten da eta horren eraginez, zuria eta gogorra bihurtzen da. Proteina desnaturalizatzean molekularen barneko loturak apurtu egiten dira eta berriak eratu eta ondorioz bere egitura aldatu egiten da.

Proteinak beste arrazoi batzuengatik ere desnaturaliza daitezke, esate baterako, berotuz. Hori da arrautza egostean edo frijitzean gertatzen dena.

DASTAME

NA

1

Lehenbizi, azukrea hartu eta urarekin nahastu genuen. Gero

berdina egin genuen gatzarekin. Limoiaren zukua edalontzi batera

bota genuen, eta beste edalontzi baten kafea bota genuen.

Ondoren, kotoizko bastoitxo bat edalontzi batean sartu eta

mingainaren toki zehatz batzuetan emanda zaporea sentitzen

genuen.

Adibidez, azukrea oso ondo bereizi genuen mihiaren puntan; eta

kafea mihiaren atzeko aldean. Baina beste zaporeekin ez zen oso

ondo atera, listuarekin nahastu egiten zitzaigulako. Baina orokorrean

ondo atera zitzaigun.

Baino behintzat uste dugu probaren helburua burutzen saiatu

ginela eta horrez gain garrantsitzuena lortu genuen, ondo pasatzea.

Ondorengo irudi horretan dituzue guk ataratako ondorioak

Jogurta egitera!

Osagaiak Esnea Azukre gabeko jogurt naturala Beirazko ontzitxoak

2

gazia

gozoa

mingotsa

garratza

Koilara txiki bat Tapakia

 Prozedura

Koilarakadatxo bat jogurt ipini ontzi bakoitzean. Esnea berotu. Kontuz! Irakin gabe; lurruna botatzen hasten

denean, itzali. Ontziak esnez bete.Zenbat eta beteago egon, orduan eta aire

gutxiago izango dute. Beraz, bete itzazue ahal bezainbeste. Nahastu ondo esnea eta jogurta. Itxi, estali eta utz itzazue gutxienez 6 orduz (gau osoa, adibidez)

ahalik eta lekurik epelenean, berogailutik gertu, esaterako. Denbora hori igarota, kendu tapakia eta sartu hozkailuan,

gutxienez 4 orduz. Egunetik egunera lodiago egongo da. Ontzia itxita utziz gero, 8-10 egun iraungo du jogurtak. Zabalik,

aldiz, 5. egunean lizuna agertzen hasiko da. Jogurta amaitzear dagoela? Geratzen den horrekin gehiago egin

dezakezue.

Oraingo hontan laborategira joan gara eta zuek emandako prozedurari jarraituz jogurta egin dugu. Oso ongi atera zaigu, benetan goxoa zegoen.

Gutariko batzuk etxean ere egin dugu. Ez genekien jogurta egitea hain erraza zenik.

Galderak:1. Jogurta egiteko orduan, esnea hauts-esnearekin nahas daiteke.

Askok egiten dute. Badakizue zertarako?

Badirudi hori jogurtari sendotasuna emateko egiten dela, hauts-esnea deshidratatua dago, eta beraz, gorputz gehiago hartuko du jogurtak eta lehenago.

2. Jogurtak bakterioak ditu; ezinbestekoak eta onak, gainera! Zein dira? Zer funtzio dute?

Bakterioak izaki bizidun zelulabakarrak dira. Zelula prokariotoz eratuta daude eta egitura oso sinplea dute. Bakterioak edozein ingurune motatan aurki ditzakegu eta nutrizioari dagokionez mota guztietakoak aurki ditzakegu: autotrofoak nahiz heterotrofoak. Jogurta

3

egiten duten bakterioak heterotrofoak dira eta beraien bizi funtzioak egiteko behar duten energia hartzidura prozesuen bidez lortzen dute. Jogurta egiten dute bakterioak Streptococcus termophilus eta Lactobacillus bulgaricus dira. Bakterio hauek esnearen azukrea (laktosa) azido laktiko bihurtzen dute, eta horrek, azidotasuna ematen dio jogurtari.

3. Supermerkatuetan jogurt mota ezberdinak daude. Azken urteetan asko zabaldu dira bifidus-ak dituztenak. Zer berezitasun dute?

Gizakiaren gorputzean, eta bereziki, hestean bakterio ugari bizi dira. Bakterio horiek bi multzotan sailkatzen dira: onak eta txarrak. Bakterio honen artean digestioa modu egokian egiten laguntzen dutenak daude, eta baita, beharrezko zenbait bitamina ekoizten laguntzen dutenak ere. Laktobaziloak bakteria onen artean daude.

Lactobacillus bifidus laktobaziloen artean aurkitzen da eta eta zenbait entzima eta bitaminen sintesian eta laktosaren digestioan laguntzen du.Lactobacillus bifidus oso ugaria da amaren esnearekin elikatzen diren haurretan, baina adinean aurrera goazela, bakterio hauen kopurua txikitzen joaten da eta horrek birus eta onddo kaltegarrien hazkuntza errazten du.

Beraz, badirudi bifidus jogurtak jateak hesteetako bakterio hauen kopurua handitzea dakarrela eta hori oso osasungarria dela (infekzioen aurkako borrokan laguntzen dute).

Presio-eltzea

Erabili, agian, ez duzue sekula erabili, baina ziur presio-eltzeak ikusi dituzuela, eta eltze horietan egindako jakiak ere jan dituzuela. Nik ere bai. Baina, oraindik ez dut ulertu zer magia klase egiten duten. Eltze irekian 3 ordu behar dira babarrunak egiteko, eta presio-eltzean 20 minutuan prest daude.

Nola liteke? Zuek badakizue?

Erantzuna: Tapa itxita dagoenez eta airea ez denez pasatzen, berotzean presioa asko handitzen da. Presioaren eraginez ura ez da 100ºC-tara lurruntzen eta tenperatura igo egiten da 212ºCtaraino (presio-heltze motaren arabera tenperatura altuago edo baxuagoak lortuko dira). Tenperatura altu horietan janaria azkarrago egosten da.

4

Bada, ordea, badakidan gauza bat: eltze irekian egosteko ur gehiago behar dela presio-eltzean baino. Eta emaitza, berriz, bestelakoa da! Eltze irekian egiten diren babarrunek presio-eltzean egindakoek baino salda lodiagoa izaten dute. Arrazoia azalduko al didazue?

Erantzuna:Presio-eltzean ur-lurrunak irteteko aukera gutxiago du, eta beraz, ur gutxiago gastatuko da.

Badakit kuxkuxeroa izatea dela, baina, zuek, bietako zein duzue nahiago?

Erantzuna:Gure taldean denetarik dago. Batzuk nahiago dute presio-eltzean egindako janaria, baina nik uste dut hori esaten dutela nire amonaren babarrunak probatu ez dituztelako. Mundialak daude, benetan. Eta berak, poliki-poliki egiten ditu (lehengo erara) eltze irekian.

5