Zelula eukariotikoen Zelula eukariotikoen

egituraegitura

ZELULA EUKARIOTAREN EGITURA

GAINAZALA MINTZ-PLASMATIKOA  

JARIATZE-MINTZA HORMA ZELULARRA (zelulosazkoa landare zeluletan soilik)

GLIKOKALIZA(glikoproteinezkoa eta animali zeluletan soilik)

ZITOPLASMA HIALOPLASMA edo ZITOSOLA  

ZITOESKELETOA

MORFOPLASMA ERRETIKULU ENDOPLASMATIKOA : LEUNA ETA BIKORTSUA

GOLGI APARATUA

LISOSOMAK

ERRIBOSOMAK

BAKUOLOAK

PEROXISOMAK

MITOKONDRIAK

KLOROPLASTOAK

ZENTRIOLOA

ZILIOAK ETA FLAGELOAK

NUKLEOA NUKLEO BILDUKINA

NUKLEOPLASMA

KROMATINA

NUKLEOLOA

Animali zelulaAnimali zelula

Landare zelulaLandare zelula

MINTZ PLASMATIKOA:MINTZ PLASMATIKOA:KONPOSIZIOA ETA EGITURAKONPOSIZIOA ETA EGITURA

BIKAPA LIPIDIKOA:BIKAPA LIPIDIKOA:- FosfolipidoakFosfolipidoak: :

glizerofosfolipidoak glizerofosfolipidoak eta eta esfingofosfolipidoakesfingofosfolipidoak- KolesterolaKolesterola (animali (animali

zeluletan)zeluletan)- ProteinakProteinak: integralak : integralak

(transmintzekoak) (transmintzekoak) eta periferikoaketa periferikoak- GluzidoakGluzidoak:: lipidoei edo lipidoei edo

proteinei lotuta proteinei lotuta (glukoproteinak eta (glukoproteinak eta glukolipidoak)glukolipidoak)

MOSAIKO FLUIDOAMOSAIKO FLUIDOA

Mosaikoa=Mintza asimetrikoaMosaikoa=Mintza asimetrikoa::-Fosfolipidoen izaera-Fosfolipidoen izaeradesberdina kanpoaldeandesberdina kanpoaldeaneta barnealdean.eta barnealdean.-Proteinen banaketa-Proteinen banaketa desberdina.desberdina.-Glikolipidoak kanpoaldean.-Glikolipidoak kanpoaldean.Fluidoa = MugimenduaFluidoa = MugimenduaOsagaiak mugi daitezkeOsagaiak mugi daitezke

BI GERUZABI GERUZAKanpo

ingurunea

Barne ingurunea

Alde hidrofiloa

OSAGAIAK 1: FOSFOLIPIDOAKOSAGAIAK 1: FOSFOLIPIDOAK

Talde fosfatoa

Gantz azidoak

Alde hidrofiloa

Alde hidrofoboa

“Burua”

“Isatsak”

Mintzaren fosfolipidoen higidurak

Lipidoen banaketa mintza alde bietan

OSAGAIAK 1: FOSFOLIPIDOAK

OSAGAIAK 2: KOLESTEROLAFosfolipidoen artean kokaturik. Fosfolipidoekin %

40

OSAGAIAK 3: PROTEINAKOSAGAIAK 3: PROTEINAK

Proteina periferikoak

Proteina integralak

Gluzidoak

% 50

OSAGAIAK 4: GLUZIDOAKOSAGAIAK 4: GLUZIDOAK% 10

Glikoproteina

Glikolipidoa

MINTZ PLASMATIKOA 1MINTZ PLASMATIKOA 1

kolesterola

Fosfol. “burua”

glikolipidoaglikoprotein

a

Fosfol. gantz azidoak

Prot. periferikoa

Prot. integrala

poroa

Molekula txikien mintzaren bidezko garraioa:

-Difusio arrunta eta difusio erraztua: energia gasturik gabe kontzentrazio gradientearen aldeko garraioa.

-Garraio aktiboa : energia gastuarekin ( ATP-aren gastuarekin), kontzentrazio gradientearen aurkako garraioa.

Molekula txikiak mintzaren bidezko garraioaMolekula txikiak mintzaren bidezko garraioa

GARRAIO AKTIBOA: “SODIO-GARRAIO AKTIBOA: “SODIO-POTASIO PONPA”POTASIO PONPA”

Molekula handien mintzaren bidezko garraioa Molekula handien mintzaren bidezko garraioa

EndozitosiaEndozitosia::

-PinozitosiaPinozitosia : likidoak : likidoak

-FagozitosiaFagozitosia: partikula handiak: partikula handiak

mikroorganismoak, kolesterola,mikroorganismoak, kolesterola,

proteinak proteinak

ExozitosiaExozitosia::

-Hormonen jariaketa-Hormonen jariaketa

-Digestio extrazelularrerako-Digestio extrazelularrerako

entzimen jariaketaentzimen jariaketa

-Zelularen hondakinen jariaketa-Zelularen hondakinen jariaketa

Zelulen arteko kontaktuakZelulen arteko kontaktuak

Desmosomak:

finkatzeko loturak, esfortzu mekaniko handiko ehunean,epitelio zelulak eta bihotzeko muskulu zeluletan.

(zitoeskeletozko bitarteko harizpiak hartzen dute parte)

Oklusio loturak ( Lotura estuak): zelulen artean dagoen espazioan zehar sustantzien igarotzea saihesten da.

Komunikazio loturak (GAP): zelulen arteko sustantzien trukaketa ahalbidetzen dute (proteinazko erretenak)

Glikokaliza : animali zeluletanGlikokaliza : animali zeluletan

HORMA ZELULARRAHORMA ZELULARRA

HIALOPLASMA edo ZITOSOLAHIALOPLASMA edo ZITOSOLA

Disoluzio koloidala: Ura, aminoazidoak,proteinak, mota desberdinetako RNAk, gluzidoak, nukleotidoak, askotariko ioiak.

ZITOESKELETO

Proteinazko egiturak

-Mikrotubuluak

-Aktinazko harizpiak

-Tarteko harizpideak

MIKROTUBULUEK ERATURIKO EGITURAK:MIKROTUBULUEK ERATURIKO EGITURAK:ZENTRIOLOAk eta ZENTROSOMA: ZENTRIOLOAk eta ZENTROSOMA:

Zentrioloa: bikoteka perpendikularki jarrita (diplosoma). Mikrotubuloz osatutako egitura: hirunaka, bederatzi taldez osatu ohi dira .

Funtzioa : Zilioen eta flageloen sorkuntzan eta hazkuntzan parte hartzea.

Zentrosoma: animalia zelula interfasean nukleotik oso hurbil dagoen egitura da: zentriolo parea, material amorfoz inguraturik.

Funtzioa: mitosian parte hartu, ardatz mitotikoaren mikrotubuluak antolatuz.

9+0 egitura

ZILIOAK ETA FLAGELOAK

Zilioak: laburrak eta ugariak

Funtzioa : Partikulak nutritiboak harrapatzeko eta lokomoziorako.

Flageloak: luzeak eta urriak

Funtzioa : lokomozioarako.

9+2 egitura

MORFOPLASMA:MORFOPLASMA:organuluak eta organuluak eta

beste egitura batzukbeste egitura batzuk

Erribosomak: Erribosomak: proteinen sintesirako organuluakproteinen sintesirako organuluak

ERRETIKULU ENDOPLASMIKO BIKORTSUA (zimurra): zitoplasmara begiratzen duen aldean erribosomak ditu

erribosomak

EEB-ren zisternak

Nukleoa

-Erretikuluaren mintzaren kanpoaldeko erribosomen proteinen sintesiaren euskarria.

-Proteinen eraldaketa: glukosilazioa, zenbait organuluetarako proteinak (mintzarako edo kanpora garraiatzeko) glukoproteinak bihurtu behar dira.

lumena

EEB-ren funtzioak

EEL-ren tubuluak EEB

ERRETIKULU ENDOPLASMIKO LEUNA:ERRETIKULU ENDOPLASMIKO LEUNA: EEB-ri EEB-ri lotutako tubulu sistema,zitoplasma osotik barreiaturiklotutako tubulu sistema,zitoplasma osotik barreiaturik

EEB-ren funtzioak•Lipidoen sintesia,bilketa eta garraioa:

Fosfolipidoak,kolesterola eta zelula mintzarako lipido gehienak.

Kontuz! Gantz azidoak zitosolean sintetizatzen dira

•Muskuluen uzkurdura:

Muskulu ildaskatuaren uzkurdura sortarazteko behar den nerbio bulkadaren garraioan parte hartzen du.

•Detoxifikazioa :

Gibeleko,birikietako hesteetako eta giltzurrunetako zeluletan sustantzia toxikoak deseuztatzen ditu.

•Glukosa askatzea:

Glukogenoaren degradazioan parte hartzen du.

ERRETIKULU LEUNAREN FUNTZIOA (EEL)ERRETIKULU LEUNAREN FUNTZIOA (EEL)

-Fosfolipido eta kolesterolaren sintesia.

-Gibeleko,birikietako, hesteetako eta giltzurrunetako zeluletan

detoxifikazioa.

Honen bitartez sustantzia toxikoak deseuztatzen dira

medikamentuak, insektizidak, elikagaietako kontserbatzaileak.

1) Sustantziak EEL-an sartu, kimikoki eraldatzen dira

toxikotasuna indargabetuz.

2) Ondoren zelulatik kanpoaldera doaz eta odol korrontearen

bidez giltzurrunetaraino heltzen dira bertan eliminatzeko.

GOLGIREN APARATUAGOLGIREN APARATUA

-CIS aldea EE-ri begira. Handik datozen besikulak, trantsizioko

besikulak,gemazioz askatzen dira, eta diktiosomaren cis aldeko zisternarekin

lotzen dira.

TRANS aldea: aurpegi honetatik, xisku jariatzaileak edo iraitz-besikulak

askatzen dira: mintzarako produktuak edo lisosomak erazteko.

GOLGIREN APARATUA: GOLGIREN APARATUA:

Golgiren funtzioak: EE-tik datozen sustantzien Golgiren funtzioak: EE-tik datozen sustantzien metaketa, eraldaketa eta garraioametaketa, eraldaketa eta garraioa

-Proteinak eta lipidoak EE-tik datozen

besikulak diktiosomaren zis aldean txertatu,

eta molekulak zisterna batetik bestera

doaz,askenean paketatu eta askatu trans

aldekotik gemazioz.

-Glikosilazioa: zisternetatik igarotzen diren

heinean eraldatu egiten dira sortuz: glikolipidoak eta glikoproteinak; trans aldeko

zistermetan sailkatu eta jariapen-besikula

osatuz garraiatzen dira helburuaren arabera:

a) zelula kanpora guruin zeluletan.

b) mintz berria osatzeko.

c) horma zelularra osatzeko ( landareak)

d) Lisosoma primarioen eraketa

Lisosomak: barne digestiorako organuluak.Lisosomak: barne digestiorako organuluak.Entzima digestiboen biltegiak.Entzima digestiboen biltegiak.

Lisosoma 1º Golgik eratua, entzimak hidrolitikoz beterik

Zelularen zahartutako atalekin batuz (autofagolisosoma)

A = pinozitosia B = fagozitosia

C = autofagia D = exozitosia

Lisosomak 2ª : digeritzeko materialak dituen bakuolo batekin lotzean eratzen dira

Pinozitatutako materialarekin batuz

Fagozitatutako materialekin batuz

Fagolisosomak: material exogenoarekin batuz

PEROXISOMAKPEROXISOMAK

•Bide metaboliko desberdinetan parte hartzen duten entzimak ditu.

•Ezagunena katalasa da. Honek H2O2 deskonposatzen du,oso toxikoa delako.

Landareen fotoarnasketan parte hartzen dute, eta gibelean, laktikoaren oxidazioan.

BAKUOLOAK: BAKUOLOAK: EE-an eta G.A-an sortutako besikuluak EE-an eta G.A-an sortutako besikuluak edo mintz plasmatikoaren inbaginazioakedo mintz plasmatikoaren inbaginazioak

Bakuoloa

Petaloen kolorea bakuoloetan bildutako pigmentoei zor zaie.

Funtzioak:

-Hainbat erreserbako sustantzien biltegia ( azukreak,gantz-azidoak,proteinak).

-Zelularen turgentzia erregulatu soberako ura bilduz, eta zelularen tamaina handiagotu.

-hondakin produktuak, pigmentuak eta sustantzia toxikoak bildu.

Animalietan txikiak eta urriak dira.

NUKLEO INTERFASIKOA NUKLEO INTERFASIKOA

Zenbat nukleo? Gehienetan nukleo bakarra, baina salbuespenak daude:

-Nukleorik gabekoak : eritrozitoak

-Bi nukleorekin : hepatozitoak

-Nukleo-anitzekoak: muskulu zelulak

Bildukin nuklearra

Posizioa? Animalia zeluletan, erdialdean

Landare zeluletan,

albo batean

Kromosoma baten egitura

Emakumearensexu

kromosomak

Gizonezkoaren sexu

kromosomak

Giza kariotipoa

Metazentrikoa

Azpimetazentrikoa

Akrozentrikoa

Telozentrikoa

Kromosoma motak

MITOKONDRIA: MITOKONDRIA: mintz bikoitza duen organulua.mintz bikoitza duen organulua.

Funtzioa: arnasketa zelularra (energia lortzea).

-Matrizean Krebs zikloa eta gantz azidoen oxidazioa burutzen dira.

-Gandorretan ATP-ren sintesia ( arnasketaren azken etapa)

KLOROPLASTOAKLOROPLASTOA

Funtzioak:

Fotosintesia + energia lortzea

Estroman ADN propioz gain, erribosomak, almidoia, lipido tantak

Hiru mintz sistema daude:- Kanpo mintza- Barne mintza- Tilakoideen mintza