x x xAzpeitiko herri aldizkaria x x x2018ko abuztua x x x208. zenbakia x x x x x x x x

ARTEAREN ERTZAK‘Zuloa’ liburua kaleratu berridu Xabier Gantzarainek. Luzehitz egin du lanaz eta arteaz 20

x x xx x x

x x x x x x x x x sarrera 03

Argitaratzailea.UztarriaKomunikazio Taldea. Azpeitia

Egoitza.Perez Arregi plaza 1, behea,(Azpeitia, 20730)

Telefonoa eta faxa.943 15 03 58Posta elektronikoa.uztarria@uztarria.eus

Posta kutxa. 227, AzpeitiaLege gordailua.SS-860/2000Zenbakia. 208.a (2018ko abuztua)Urtea.XIX.a (1999ko azaroan sortua)Maiztasuna.HilabetekariaDiseinua. Eregi Komunikazio etaEuskara Zerbitzuak

Publizitatea.685780412 /uztarria@uztarria.eus

Bazkidetza.943 15 03 58Tirada. 2.500 ale hileroInprimategia.Leitzaran GrafikakAzaleko argazkia. J. FrantzesenaWebgunea.www.uztarria.eus

Uztarria herri aldizkariarenlaguntzaileak

iritziaInkesta. San Inaziofestako zein egun duzugustukoen? 13

mamiaElkarrizketa. UjalaMehreen pakistandarazpeitiartuarekinhizketan 04Klik! Badira bisitatudaitezkeen tokihistorikoak herrian 16Laikoak Elizan.Hitzaren Liturgiaematen du AlejoUrangak eta Loiolakoserora da Tere Zurdo 26

jakitekoAtzera begira.Izarraitz txistularitaldeak 40 urtebetetzen ditu aurten 34

x x x2018KO ABUZTUKO UZTARRIA ALDIZKARIAN ZER?x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

26Ba al dakizu Azoka Herritik egitasmoakibilbidea bukatutzat eman duela eta ezdela azokarik izango irailean?. Uztarria

04

34

Izan uztarriaren bazkide1.060bazkidegara Uztarria KomunikazioTaldean; eskerrik asko denei.

Herri aldizkariaz gain, Uztarriaren produktuakere eskuratuko dituzu.Uztarria Komunikazio Taldeakorain arte 13 liburu, CD 1, DVD 1 eta biografiatxikiakatera ditu. Bazkideak baino ez ditu jasotzen.

t. 943 15 03 5830eurodira urtean.

Liburuxka biografikoak, oraingoz. Julian Bereziartua, Leo Etxeberria, Valentina Agirre, Santi Lazkano, Amaia Garmendia,Enkarna Arregi, Iñaki Bergara, Bernardo Aizpitarte ‘Kabra’, Enrike Zurutuza, Maria Jesus Arregi, Patxi Azkargorta

Oharra.Uztarriak ez du bere gain hartzenaldizkarian esandako iritzien erantzukizunik

Eusko JaurlaritzakoHezkuntza, Hizkuntza

Politika eta Kultura Sailak(Hizkuntza PolitikarakoSailburuordetzak) diruz

lagundua

mamia x x x x x x x x x gizartea04

UJALA MEHREENmedalla

Hemengoa sentitzennaiz; azpeitiarra ”Duela zortzi urte iritsi zen Ujala Mehreen PakistanetikAzpeitira. Egun, azpeitiartzat du bere burua, eta ez dujaioterrira bizitzera itzultzeko asmorik . .9 Ane Olaizola

P Lanak bultza-tuta etorri zen Ujala Mehreenenfamilia Pakistanetik Azpeitira. Ha-sierako urteak gogorrak izan zirengaztearentzat, baina pixkanakaherrira egokitu da, eta dagoene-ko bere egiten du Azpeitia. Erraz-tasunez hitz egiten du euskaraz,eta esker onekoa da azpeitiarre-kin.Zerk bultzatuta utzi zenu-ten Pakistan? Lehenengo aita etorri zen Azpeiti-ra bizitzera, eta hemen lana aurki-tu zuen. Bere nahia zen familiaere hona ekartzea, eta laneankontratu mugagabea egin ziote-nean, agiri guztiak lortzen hasizen gu ere hona etortzeko. Guztiaegindakoan etorri ginen familiaosoa Azpeitira: ama, bi anaiak eta

“ni. Aitak lan kontuengatik utzizuen Pakistan. Han bazegoenlana, baina gutxi, eta handik ate-ratzea nahi zuen. Lehenengo Ku-waitera joan zen, eta handikSaudi Arabiara. Ondoren, Herbe-hereetan egon zen lanean, etahandik etorri zen Euskal Herrirabizitzera.Zergatik aukeratu zenutenAzpeitia bizileku? Aitak Beasainen egiten du lan,eta hemen zuen bizitokia. Beraz,gu ere zuzenean Azpeitira etorriginen, eta orduz geroztik, hemenbizi gara. Nola oroitzen duzu Pakis-tandik Azpeitira etorrizinen bidaia hura? Zeinziren zure orduko beldu-rrak?

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xJaio. 1992ko azaroak 12. x x xHerria. Kotli (Kaxmir,Pakistan).x x xBizitokia. Azpeitia.x x xLanbidea. Zaintzailea.

koak, eta ni ez ezik, familia osoaegon ginen triste. Lehenengo biurteetan gaizki pasatu genuen,batez ere amak. Izan ere, nik etanire bi anaiek eskolan denboraasko ematen genuen, baina amabakarr ik egoten zen etxean.Azken urteetan, ordea, Pakistan-dik gero eta familia gehiago etorrida Azpeitira bizitzera, tartean nireosaba eta bere semeak, etaorduz geroztik askoz hobetogaude. Irailean zortzi urte egingoditugu Azpeitian, eta orain osogustura bizi gara bertan. Urduz eta ingelesez zene-kien Azpeitira etorri zinene-an, eta euskaraz eskolanikasi duzu. Euskaraz ikasteak denbora es-katzen du, eta ikasi arteko proze-

Hegazkinez etorri ginen EuskalHerrira, eta beldurrik ez nuen,baina gogoratzen naiz oso tristenengoela. Izan ere, familia etalagun guztiak Pakistanen utzi ni-tuen. Herria atzean uztea eta lekuberri batera joatea tristea da ha-siera batean. Azpeitira iritsi eta lehenen-go hilabeteak nolakoak izanziren?Garai oso txarra izan zen niretzat.Izan ere, Pakistango jende osogutxi zegoen artean herrian, etalagun gutxi nituen hemen. Urteoso gogorrak izan ziren hasiera-

tzen dira beti, eta besteak erres-petatu egiten dituzte.Azpeitira etorri zinenetik,inoiz itzuli al zara Pakista-nera?2015ean joan nintzen hara. Den-bora asko zen hara joan ez nintze-la, eta egia esan, beti bezala aur-kitu nuen herrialdea. Bazeudengauza batzuk aldatuta, baina eznuen berrikuntza handirik suma-tu. Hasiera batean, han bizitzekoasmoarekin joan ginen Pakista-nera ama eta biok, baina hangeundela erabaki genuen berrizAzpeitira itzultzea. Orduan bosthilabete egin genituen Pakista-nen, baina Azpeitira itzuli nintze-nean, ez nuen ezer askorik senti-tu; ez nengoen triste, hemen gus-tura bizi bainintzen. Hemen hobe-

to bizi naiz, eta hemengoa senti-tzen naiz; azpeitiarra. Azpeititik ir-teten dudanean, herrira noiz etanola itzuliko naizen galdetzen diotneure buruari. Oso gustura sen-titzen naiz hemen. Gainera, niresenideek ere Azpeitian bizi nahidute, eta hori horrela izanik, ninola joango naiz, bada, Pakista-nera bizitzera?Inoiz ez duzu pentsatu bizi-tzera Pakistanera itzultzea?Oraingoz, behintzat, ez dut hala-ko asmorik buruan; horregatiknago hemen lanean. Laster ez-kontzera joango naiz Pakistane-ra, baina berriz hona itzuliko naiz.Hemendik urte batzuetara ezdakit non egongo naizen, bainauste dut Azpeitian jarraituko du-dala. Orain daukadan lana galdu-

sua gogorra izan da. Azpeitiraetorri nintzen lehenengo hilabe-tean, EPA Helduen HezkuntzaIraunkorrera joaten hasi nintzen.Han esan zidaten herriko besteikastetxeetan ere ikas nezakeela,eta EPAn hasi eta hi labeteraUrola Ikastola BHIn matrikulatunintzen. Han ikasi nuen euskaraz,eta egia esan, asko kostatu zitzai-dan. Ingelesez zekien irakasle batzegoen han, eta nik ere ingelesabanekien. Ingelesak elkar komu-nikatzeko balio izan zigun, eta ira-kasle hark azaltzen zizkidan eus-karaz ikasi beharrekoak eta hala-ko kontuak. Dagoeneko ondo ikasitaduzu euskara. Norekin prak-tikatzen duzu?Euskaraz ez dut bikain hitz egiten,

baina ondo moldatzen naiz. Kale-an, gehienetan, euskaraz hitz egi-ten dut, eta gustatzen zait halahitz egitea. Lagun pakistandarre-kin eta familiarekin urduz egitendut, baina bertako jendearekinbeti euskaraz. Zertarako balio izan dizueuskara ikasteak?Azpeitiko herritarrekin harrema-nak modu egokian edukitzekoeuskaraz jakitea komenigarriadela uste dut. Azpeitiarrek, batezere, euskaraz hitz egiten dute, etahaiekin egon ahal izateko egokiada euskara ikastea. Azpeitiarrek nola hartu zai-tuzte herrian?Ondo. Oso jatorrak dira azpeitia-rrak. Horiekin hitz egiten hastenzarenean, laguntzeko prest ager-

gizartea x x x x x x x x x mamia 05

Azpeititik zer gustatzenzaizu gehien?Herritarrekin hitz egitea gusta-tzen zait gehien. Asko laguntzenduen jendearekin egin dut topoherrian, eta besteez gaizki hitzegiten ez duen jendea ere ezagu-tu dut. Hori oso gogoko dut.Jendeak ba al du zuen herria-rekiko eta kulturarekiko in-teresik?

Ez dit jende askok galdetzen Pa-kistani buruz, ez da oso ohikoaizaten, baina konfiantza dauka-dan pertsonek eta lagunek jakinnahi izaten dute zerbait nire he-rrialdeari buruz. Oso herrialdepolita da Kaxmir, eta jende askojoaten da hara. Nire herrialdeakbadu Euskal Herriarekin antzeko-tasunik, oso menditsuak baitirabiak.6

ko banu, beste bat bilatuko nukehemen bertan. Zaintzaile lanetan aritzenzara Azpeitian. Gustatzen alzaizun lana da, edo halabe-harrez egiten duzuna?Erizain laguntzaile ikasketak eginnituen, eta, beraz, arlo horretanegin nahiko nuke lan. Baina gus-tura egiten ditut zaintzaile lanakere. Emakume euskaldun batenetxean egiten dut lan. Azpeitianbizi naizenetik, euskaraz bai,baina gaztelaniaz ez dut ikasi, etabatzuetan gaztelaniaz hitz egitendut zaintzen dudan andrearekin,hizkuntza hori ere ikas dezadan.Lanean bi ordu izaten ditut egu-nero atseden hartzeko, eta etxeraedo paseora joaten naiz tarte ho-rretan. Aurretik, Eibarko baserribatean aritu nintzen zaintza lane-tan, eta han sartuta aste osoaigarotzea kartzelan egotea beza-lakoa zen niretzat. Orain, ordea,oso gustura nago. Azpeitian bizi zareten Pa-kistango komunitateko ki-deak elkartzen al zaretezuen ohiturak praktikatze-ko? Erlijioari dagokionez, otoitz egite-ko meskitara joaten dira gizonez-koak, eta emakumeek etxean egi-ten dute errezoa. Gainontzean,bataren edo bestearen etxeetanelkartzen gara batzuetan, batezere, festetan. Urtean bi jai egunditugu: bata, ramadana amaitzen

den eguna, eta bestea, handik bihilabete eta hamar egunera os-patzen duguna. Zortzi urte Azpeitian bizieta gero, jendeak oraindiketorkintzat hartzen al zaitu? Egia da herritar batzuek oraindiketorkin bezala hartzen gaituztela,baina denetariko jendea dago.Dena den, beste zenbaitek eus-kalduntzat ere hartzen nau.

mamia x x x x x x x x x gizartea06

iritzia x x x x x x x x x08

H erriko denda bateanentzun nituen bi emakume hizketan. Sam-mic-eko langileen grebaz ari ziren. Egun har-tan Azpeitiko kaleetan ibili ziren langileak, bo-zina joka, aldarria lantegitik plazara ateratzen.“Horrela, behintzat, ez dute ezer lortuko”,esan zuen emakume gazteak. “Beno, agianlortuko dute zerbait, ezer ez eginda bainogehiago, behintzat”, erantzun zion ondoanzuen andre helduak. Sammic enpresako langileek uztailaren

2tik 10era egin dute greba megagabea,nahiz eta ekainaren 10ean hasi zituzten pro-testak. “Krisi garaian galdutako eskubideak”berreskuratzea izan dute helburu; haien ara-bera, enpresaren egoera ekonomikoa gauregun ona delako. 2017 bukaeran agortu zi-tzaien aurreko hitzarmena, eta langileek aza-rorako proposamen berria aurkeztu zutenarren, ez zuten jaso erantzunik. Azkenean, uz-tailaren 10ean, bi aldeek adostutako hitzar-mena sinatu dute, lau urterako, eta bertanbehera utzi dute lanuztea.Bitartean, kalean parez pare ditugu batera

eta bestera pentsatzen dutenak. Beti da au-kera bat isilik egotea eta konformatzea, kexa-ka hasiz gero, gauzak okertu daitezkeelako.Beste aukera da pausoa ematea eta dagoki-zun horren alde borroka egitea, badakizulakoisilik geldituz gero, betikoek irabaziko dutela.Bi jarrerak izan daitezke zilegi, norbere egoe-raren arabera.Dena den, gizarte bezala nola jokatzen

dugun aztertzeko balio digu honek: konfor-matu edo gurea aldarrikatu? Zer da isilik ego-tea gatazka batean, alde bat zapaldua dene-an, eta bestea zapaltzailea?

Erdiko marra horiDesoreka egoeretan, ustezko erdiko marranjartzen bazara, bidea irekitzen diozu botereaduen horri. Hegemonikoa denak dagoenekobereganatua du espazioa. Haren indarra za-lantzan jartzeko modu bakarra protesta da,

Non zaude zu?

x x xBerdintasuna ez da guztiaberdin banatzea;banaketaren ostean, guztiokberdin gelditzea baizik

x x x x x x x x x x x x x x x xeneritz albizux x x

aldatzeko saiakera. Genero indarkeria kasubatean, erdiko marran gelditzea erasotzailea-ren alde egotea da. Pobrezia egoeran dau-den familiei baliabide gehiago eskaintzekosaiakera egiten ez badugu, diru gehiago du-tenen aldean jartzen gara. Hizkuntza gutxituasustatzeko neurri bereziak hartzea onartzenez badugu, hizkuntza handiaren mesedetanari gara. Natura zaintzeko kontzientzia har-tzen ez badugu, zabor industriaren alde arigara. Eta, jakina, langileen eskubideen aldeegiten ez badugu, enpresarien erosotasuna-ren alde ari gara.Berdintasuna ez da guztia berdin bana-

tzea; banaketaren ostean, guztiok berdin gel-ditzea baizik. Injustizia egoeretan ez dago ja-rrera neutrorik, zapalduaren alde edo zapal-tzailearen alde zaude. “Non nago ni?” galde-tu behar diogu gure buruari. Eta ez naiz arierabateko zintzotasunaz, bizitza ulertzekomoduaz ari naiz, inor ez delako erabat kohe-rentea, eta are gutxiago ni neu. Zorionak, Sammic-eko langileei!6

x x xESANA DAGOx x x x x x x x x x

x x x“Ezusteko handiaizan zen jendeaknola egin zuen bategitasmoarekin,nola emozionatuzen, zenbat txalo...”

x x x“Orain daerakundeekin hitzegiteko unea; beharbereziak dituztenumeentzat egiturasortu nahi dugu”ARITZ ORBEGOZOMarea Urdinaren sus-tatzailea

x x x“Irakurri genuengero eta familiagutxiagok hartzendituztela Saharakohaurrak etxean, etaanimatu egin ginen”ROSA LEUNDAhaur saharar bat duteetxean

Aritz Orbegozo.

x x xHIZKUNTZ ESKUBIDEAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

iritzia x x x x x x x x x10

Eraginlinguistikoa aztergaiUdalak Eragin Linguistikoaren Ebaluazioa egin du, Uemak lagunduta.Herrian eraikiko dituzten etxebizitzek euskararen bilakaeran “nahikoeragin positiboa” izango dutela aurreikusten dute. . Julene Frantzesena

Azpeitian 2018 eta 2022 urteen artean eraikikodituzten etxebizitzek eragin dezaketen inpaktu linguis-tikoa aztertu du Azpeitiko Udalak. Uemaren laguntza-rekin, Eragin Linguistikoaren Ebaluazioa (ELE) egindu etxebizitza publikoak eraikiko dituzten eremuetan,baita etxebizitza libreak egingo dituzten tokietan ere.Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Uemak joan zen agin-taldian garatu zuten ELE, esku hartze batek izan deza-keen eragin linguistikoa aztertu ahal izateko.Datozen urteetan Azpeitiko hainbat tokitan eraiki-

ko dituzte etxebizitzak –batzuk eraikitzen hasi diradagoeneko–, hala nola Esklabetan, Esklabak-Itur-tzulo eremuan, Alde Zaharrean, Frontoi Txikiaren on-doan, Bustinzuriko Errebalean eta Alberdienean.

ELErekin aztertu dute gune horietan etxeak eraiki-tzeak zer eragin izan dezateketen herriko hizkuntzerrealitatean.Euskararen arnasgunea da Azpeitia; izan ere,

2016ko euskararen ezagutza datuen arabera, azpei-tiarren %83,67 da euskalduna. Dena den, azkenhogei urteotan 3,7 puntu egin du behera euskaldu-nen zenbatekoak. ELEren emaitzen arabera, etxebi-zitzek "nahiko eragin positiboa" izango dute herrikoeuskararen bilakaeran. Hala eta guztiz, euskarareneta euskal hizkuntz elkartearen egoerari kalteak au-rreikusteko eta eraginik izango balute, horiek murriz-teko neurriak proposatu dituzte, eta jarraipen batzor-dea eratu dute.6

Esklabak-Iturtzulo eremuan eraikiko dituzte etxebizitzak, besteak beste. x x xAne Olaizola

x x x x x x x x x iritzia 11

Eguzkipean, hondartzan etzanda, itsaso-ari begira, alboko lagunen solasaldiei ihesegin ezinik. Ni Zarautzen, zu? Portzierto, beti-ko suari egur pittin bat botatzeko: hondartza-ren jabetza norena da? Edo beste era bateragaldetuta, esate baterako, Donostiako lurrenbarruan dago Kontxako hondartza ala barandaezagunek egiten dute muga? Inork inoiz argituez didan kontua. Agian, leku egokian galderaegin ez dudalako –ederra kazetaria–. Etzanda, itsasoari begira, lepo gaineko

bolan bizilagun diren garunak etengabe buel-taka. Bat-batean xapoon etorkizunak kezkatu

Itsasoari begirax x x x x x x x x x x x x x x xtxetxu urbietax x x

x x xIKUSTEKOA!x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

sZABOR POLTSEN MISTERIOA.Ukaezina da: gehiago edo gutxiago, denok ditugu maniak. Eta halakoren bat du Soreasuko pasabidean zabor poltsak uztendituen herritarrak. Azken hilabeteetan, behin baino gehiagotan agertu dira zabor poltsak pasabideko txokoetan, eta ez daizango edukiontziak handik urruti daudelako. .9Mailo Oiarzabal6

nau. Datorren maiatzean lau urteko kontratuaegin beharko diegu udalbatza berriko lagunei.Hautagaiak honezkero ariko dira lan taldeakosatzen eta herritarron botoa merezi izatekoprogramak prestatzen. Helburu bakar bat lort-zeko bide ezberdinak proposatuko dizkigute:xapooi bizitza erosogoa agintzeko aukerak. Beraiek zer eskaini zain egoteaz gain, badu-

gu beste aukera bat: gure nahiak edo beha-rrak plazaratu. Nire botoa nahi duenak kontugarrantzitsu bat lortzen saiatuko dela bermatubeharko dit. Nahi dudana lortzea nahiko zailada, baina lortzen saiatuko dela –edo direla–

agindu beharko dit. Berriro ere maparen leku-rik gorenean kokatzeko saiakera, laborategikolan fina eskatzen duena, oroitu berri dugunInazio Deuna itzalean utziko duena, xapoonherriko ikerketa+garapena plana gailurreraeramango duena. Alor denetan, edo ia gehienetan, onenak

izatea ez da nahikoa, markaz kanpokoa lortubehar dugu. Nire botoa nahi duenak, Messiberria Azpeitian sortzeko ahalegin osoa egin-go duela agindu beharko du. Mundu osoa Az-peitiko xapo txikiari begira. Latza. Bai, latzaTxetxu, isolazioa! Segiyok ureta preskatzea.6

iritzia x x x x x x x x x12

GOENA. Kezkagarria benetan azkenaldian ikusi ditudan gure ingurueko argaz-kiak. Noski, Goena, Izarraizko Atea, Xoxote eta besteak guk disfrutatzeko eta eza-gutzeko daude, baina horiekiko errespetua eta zaintza ere badagokizkigu. Ezinez-koa da inguruak kakazteko eta txikitzeko eskubidea dugula pentsatzea. Itsasoen,mendien eta ibaien egoera ikusita, gu izango ote gara munduko gaitzik larriena?

Ingurua kakazten

x x xUZTAILEKO ARGAZKIEN OINAK. HIL HONETAN...x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

BEKA. Aurten ere banatu dituzte Sorkuntza Bekak. Tan-dem polita osatzen dute Azpeitiko Kultur Mahaiak etaUdalak, adostasunean eta lankidetzan gure kulturaren etabalioen transmisioa sustatzeko. Gero eta gauza berezia-goak aurkezten dituztela ere garbi dago.

Kulturaz eta sormenaz

OMENALDIA. Inoiz ez dela berandu diote, eta agian arrazoia izan-go dute hori horrela dela diotenek, baina garaiak eta garaiak daudelaere garbi daukat nik. Kasu honetan, Azpeitiko Udalak ez du zalantzarikizan, eta azken hamarkadetan askotariko giza eskubideen urraketak

Bada garaia noizbait...jasan dituzten herritarrei eta horien senideei nahiz gertukoei omenaldiaegin die. Omenaldia egin die erakundeak aspaldiko (eta ez hain aspal-diko) zauriak arintzen laguntzeko. Badute batzuek zer ikasia halako kei-nuetatik.6

xxxx x x x x x x x x x x x xalex silvax x x

Ezin loak hartu. Bero daude etxe-barruak. Sar-gori dago logelan: izarak gorputzera itsatsita, kostaegiten da arnasa hartzea; leihoak irekitzea alferrikizan da, haize izpirik ere ez dago-eta. Bero daudeetxe-barruak, baina hotz dut, huts, neure barrua.Hotz harrapatu eta huts utzi nau albisteak, ohera-tzerakoan jasotako mezuak. Ezin sinetsita, urdaile-an jaso duen kolpea nondik iritsi zaion asmatu ezi-nik, olanan ahoz gora geratu den boxeolaria bezala.Tontotuta, zorabiatuta.Adin berekoak, ikastolako garaietatik elkar eza-

gutzen genuenak ginen; gaztetan pare bat urtez az-koitiar-azpeitiar neska-mutil kuadrillan elkarrekin ibi-liak. Ordudanik bakoitzak bere bidea eginda ere,bere betiko auzo ingurura bizitzera etorrita, han etahemen elkar ikusitakoan “Iepa Kepa!” hitz-joko txe-pela eta “Baite!” ohiko erantzun ozena trukatzen ge-nituen. Ez ginen lagun handiak, ez, baina bere lagunak

Hotz, huts dut barruax x x x x x x x x x x x x x x ximanol amianox x x

badira nire lagunak. Ni hotzak eta hutsik banago,nola ote daude besteak?Ez dakit zer esango diedan. Hitz errazekoa naiz,

txantxetarakoa askotan, baina horrelakoetan ez zaiterraza egiten asmatzea. Onenean, hitz totel uler-gaitzen bat baino ez dut ahoskatzea lortuko. Zeresango diet, bada, topo egindakoan, emazteari etasemeari? Zer errepidearen bestaldeko espaloitikdoanean ere, irribarre egin eta eskuaren keinubatez agurtzen zaituen alabari? Zer gurasoei? Etatxikitako auzoko bere lagun-minei? Zer demontreharekin Alpeetara motorraz gozatzera joan etatrapu zahar baten gisa etorriko den bion lagunari?Zer etxepekoa dudan bere lankideari? Zer esansentitzen dena adierazteko hitz egokirik aurkitzen ezduzunean?Bero daude barruak, sargori dago logelan, eta sa-

baira begira, ilunean, burua etengabeko jira-biran,begiak bildu ezinik nabil... Hotz, huts dut barrua...6

Galdetzen hasita,zenbat azpeitiaranimatuko dira Euskaraldian izenaematera, irailetik aurrera? . Uztarria

Saninazioetakozein egun duzugustukoen?. I. Elustondo/K. Fernandez

MARIA LUISA ARRUTI86 urte

“San Inazio egunaeta San Inaziobigarrenagustatzen zaizkit

gehien; izan ere, meza ederrakizaten dira egun horietan,abesbatzak lagunduta. Horrezgain, kaleko giroa ere gustatzenzait”.

JUSTA MUNDUATE73 urte

“Festetako azkeneguna gustatzenzait, saninazioakbukatzen

direlako; herriak atsedenhartzen du, eta bakeanagusitzen da berriro. Ez naizoso festa zalea, egia esan.6

xxxINKESTAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x iritzia 13

I lunabar ugari ikusi ditut eztarrian korapilo hurasentitu nuenetik. Ikasturte amaiera zen eta hantxenengoen azken orduan eginiko lana inprimatzekozain. Papertegira presaz sartu nintzenez, ez nuenagurtzeko betarik hartu. Segundo gutxiren buruan,ordea, hantxe ikusi nuen sabaitik zintzilik kartel doto-rea: “Kaixo eta agur ez dira inoren beldur”. Egoera nola hobetu pentsatzen hasi nintzen, izerdi

hotza sumatu bainuen barrenean. “Bai, dokumentuhorixe zuri-beltzean. Eta, kaixo! Barkatu, agurtzeaahaztu egin zait eta, arratsaldeon deizula!”. Isilik ego-tea erabaki nuen bat-bateko ahozko literatura sortze-ko nuen gaitasun urriaz ohartuta. Dena den, eztarrikopilota askatzeko “mila esker, eta hurrengora arte”esanez agurtu nintzen. Geroztik, beti saiatzen naiz saltokietan, taberne-

tan, okindegian... agurtzen. Hezibide onekoa delakohartu nuen ohitura, baina orain herritarren erreakzio-ak aztertzeko desiraz ere agurtzen dut. Asko dira

Harremanak go(x/z)atuzx x x x x x x x x x x x x x x xirati arangurenx x x

“egunon!” entzun eta entzungor egiten dutenak; es-tralurtarra banintz bezala muturra okertu eta goitikbehera begiratzen didatenak ere ugari dira. Tarteanbehin eskerrak agertzen den bekainak altxatuta ha-rrera egiten didan norbait. Adrenalina txutea! Eta nondago, bada, irribarre eztiz “egunon zuri ere” esangodidan herritar hori? Agian, agurtu zale den jendea ezda nire ordu berean joango okindegira.Estralurtarra da katu kosmikoa ere, baina harekin

ikasi genuen “goiz-goizetan egunon, eta gauetangabon” abesten. Egoera ikusita, eduki gehien ume-tan barneratzen dugula dioen teoria deuseztatu egin-go nuke. Kepa Junkeraren Maletak abestian ere “milaaldiz entzun dugu agur eta ohore, euskararen bitxihoiek nahi genituzke gorde, modu desberdina duguagur esatekore” diote. Ikusiak ikusi, herritarroi aholkutxo bat: erlojupeko

proba dirudien gure egunerokotasunean harrema-nak apur bat gehiago goxa eta mima ditzagula.6

iritzia x x x x x x x x x14

x x xHAU HOLAXEENKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x xenok sudupex x x

Amaitu da. Hilabete iraun du. Erritmo zo-roan hasi zen guztia, ekitaldi garrantzitsuenmoduan. Prestaketak eta egutegia antola-tzea izan ziren lehenengo egitekoa –afariakegiteko aitzakiak sortzea–, apustuak ondo-ren. Bakoitzak bere faboritoa(k) aukeratuz(it)uen, baina aste pare batean lasaitu zendena. Kinielek huts egin omen zuten. Lantoki-ko askotariko porrek zentzua galdu omenzuten, eta amaierarako, dialektika emoziona-lak –gustuko taldearen alde egitea– alde ba-tera utzi eta arrazionaletan –herrialdeen ikus-pegi politikoaren irakurketan–murgildu gara.

Galtzailearengandik ihesix x x x x x x x x x x x x x x x x xfelipe murillox x x

Mundialaz ari naiz, bai. Ez naiz futbolean jo-katzeko moduaren inguruko balorazioetansartuko –txoko honek izan dezakeen zilegita-sun apurra gal ez dezan–. Hala ere, bada ha-rritu nauen fenomeno bat. Jendeak egin di-tuen talde aukeraketak. Izan ere, gustukoe-nak ziren taldeak kanpoan geratzen joandiren heinean, beste batzuk aukeratzen joangara. Eta aurtengoak ezustean harrapatu di-tuenez asko eta asko, fase bakoitzean taldezaldatzera behartuta ikusi dituzte horiek berenburuak. Lagun batek esan zidan gurea den talde

bat ez izateak dakarrela hori, gureari ez geniz-kiola adarrak jarriko. Baina arduratuta nagojoan-etorri hori ez ote den jokoz kanpo ez ge-ratzeko estrategia bat. Galtzailearengandikihes ibiliko bagina bezala, irabazteko helmu-ga berrien bila. Herrian zabaltzera doazen apustu etxearen

edo gunearen irekiera sortzen ari den hasie-rako zalaparta isiltzen denean, galtzailearenondoan egoteko gai izango ote garen galde-tzen diot neure buruari. Edo gaia berriro tabubihurtu eta ihesi joango ote garen irabaztekohelmuga berrien bila.6

xxxx x x x x x iritzia 15

Estali gabeko igerilekuko txi-ringitoa kudeatzen du azkoitiarrak,eta berari egokitu zaio hil honetangalderei erantzutea.Lanean bizitzen duzun gus-tuko une bat?Lagun giroan sentitzen naizena.Gorputza dantzan jartzekotokia al da igerilekua?Eguzki izpiek, aire zabalak, urak etabelardiak bereziki laguntzen dute,landareei bezala.Barra atzean ligatzen omenda. Txiringitoan ere bai?Nahi bai!Zarauzko hondartzan ‘topless’ gutxi egiten dela dioteesanek. Igerilekuan?Ezagunekin gehiago kostatzen da.Ausartago izan behar genuke.Zer erantzi behar genuke ho-beto bizitzeko?Gizarteak ezarritako tipula kapak,barruko esentzia azaleratzeko.Sexu aniztasuna agerikoa alda igerilekuan?Herriaren errealitatearen isla da.Sexualitate osasuntsuarenalde, zertan busti behar genu-ke gehiago?

Erotikan Plax!x x xhaizea egiguren-edurne mendizabal (Arremanitzeko kideak)x x x

kin seduzituko zenuke nor-bait?Maitasunez kozinatutako edoze-rrekin. Esku ona daukat...Inoiz sartu al duzu gozokirikohean?Bai, baina neu naiz gozoena.Udako gau zoro batean bilu-zik dantzatzeko abesti bat?War-Galaxy.

Goiz jaikitzea merezi duenplan bat?Zaldiz inguratuta naturaz gozatzea.Betetzeko duzun desio bat?Munduari buelta ematea.Bihurrikerietarako txoko bat?Txiringitoa; itxi ostean, barruan...Gomendio bat?Barre gehiago egin, bizitza bi egu-nekoa da!6

xxxINA JUARISTIx x xx x xErotikan Plax! Sexu eta bikote aholkularitza:Sindikatu Zaharra, 2. solairuawww.azpeitikoudala.eus/sexu 688897920Abuztuan ez da izango aholkularitzazerbitzurik.

Norbere buruarekin bat eginik bi-zitzen eta mundura horrela aza-ltzen.Oraindik ere alkohola beharal da ligatzeko?Behar ez, baina laguntzen du.Maitasunean arrakasta iza-teko estrategia bat?Gu geu izatea.Txiringitoko zer elementure-

Jaio. 33 urte.Herria. Azkoitia.Bizitokia. Azkoitia.Lanbidea. Zerbitzaria,aktorea...

Bada zer bisitatuUrtez urte herria itxuraldatzen ari bada ere, badiramendeetan zutik jarraitzen duten eraikin historikoak.Zaharberrituta, ikusgai daude asko..9Nora Alberdi

s ALBERGA.Garai batean elizari itsatsitako harresiaren zatia zegoentokian dago alberga edo garbitokia. 1842an eraiki zuten,Jose Javier Olazabalen laguntzaz. Eraikina, estiloz,neoklasikoa da, eta erdi estalita du sabaia; izan ere,eraikinaren erdian urmael handi bat dago, inguruko hogeiuraska hornitzen dituena; uraska bakoitzak bere txorrota etalatsarria ditu. Etxaurre nagusian, burdin forjatuz eginiko biate daude, eta etxaurrean itsatsita Azpeitiko ikur bilakatudiren lau iturburu berezi.

mamia x x x x x x x x x klik!16

ANTXIETA JAUREGIA.Arkitektura mudejarra duen eraikinak arte kristauarenelementuak eta apaingarri arabiarrak ditu. Jauregia XVI.mendean eraiki zuten, Juan de Antxieta musikariaren etaErrege Katolikoen kapilauaren aginduz. Eraikinarenelementurik ikusgarriena etxaurrea da: beheko aldeaharlanduz dago egina, eta gainerakoa adreiluz. Konposizioeskema hori duen Gipuzkoako eraikin bakarra da. Egun,Kutxabankena da eraikina, eta Atzegiren eguneko zentroadago bertan, baita bi pisu tutelatu ere.

s

BAKARDADEAREN KAPERA.Soreasuko Sebastian Donearen parrokiak zortzi kapera ditu,eta horietako bat nabarmentzekoa da: Bakardadearenkapera. Errenazimenduko harribitxia da, eta bertan NicolasSaez de Elola zenaren hilobia dago. Azpeitiarra Pizarrorenkapitainetako bat izan zen Peruren konkistan. Saez de Elolak1533an idatzi zuen testamentuan, Azpeitiko parrokian erositazuen lekuan sakristia, organoa eta harrizko hilobia zituenkapera erakitzea agindu zuen. 2002 eta 2006 urteetanegindako birgaitze lanei esker, kaperak jatorriz zuen itxuraberreskuratu zuen, baita horma irudien zati bat ere. Lan haiekegitean, kanpai baten moldea eta garai desberdinetanlurperatutako pertsonen eskeletuak aurkitu zituzten.

s

MADALENAKOINTERPRETAZIOZENTROA.1535ean, Parisen ikasketak amaitueta gaixorik iritsi zen AzpeitiraLoiolako Inazio. Madalenakoospitalean hartu zuen ostatu,gaixorik ziren behartsuekin batera.Hainbat tokitan jasota dagoenez,hiru hilabetez izan zen ospitalean,eta gaixoentzat eta behartsuentzatjanari eta laguntza eske ibiltzen zenkalean. XVI. mendeko ospitalezaharra Jesusen Lagundiak berrituzuen, eta 2014tik zabalik dutejesuitek intepretazio zentroa.

s

klik! x x x x x x x x x mamia 17

TRENAREN MUSEOA.Zumaia eta Zumarraga lotzen zituenUrolako trenaren geltokian dagomuseoa. Europako tren bildumarikonenetakoa dago gune horretan,hainbat ibilgailu mota ikusbaitaitezke, hala nola lurrun, dieseleta elektrizitate bidezkolokomotorak, automotorrak etabagoiak. Museoak, 1926aninauguratu zuten trenbidearen tailermekanikoaz gain, bi bilduma ditubertan: treneko jantziena bata, etatren geltokietako erlojuena bestea.Erloju bilduma mundukoonenetakotzat hartzen dute adituek.Burdinbidearen Euskal Museoa1994an inauguratu zuten, eta gauregun Euskotrenek kudeatzen du.Lurrun trenean Lasaora bidaia damuseoaren eskaintzetako bat.

s

mamia x x x x x x x x x klik!18

ENPARANDORRETXEA.1930. urtean eraiki zutendorretxea; hain zuzen ere,Euskadiko AhaideNagusietako oinaztarrenfamiliak eraiki zuen. 1456anEnrique IV.a erregeakdorrearen goiko aldeaeraisteko agindu zuen, etamende bat beranduago,1953ean, konpondu eginzuten dorretxea. Dena den,1750ean hartu zuen eraikinakgaur egun duen itxura; dorrezaharra jauregi bihurtu zen,jatorriko dorreari bi gorputzatxiki zizkioten alde banataneta garai hartan ohikoak zirenhainbat elementu barroko erejarri zizkioten eraikinari. Gauregun, Azpeitiko UdalLiburutegia dago Enparandorretxean.

s

klik! x x x x x x x x x mamia 19

sSANAGUSTINGO ERRETAULA.Garai batean udaletxearen azpiko eliza izana, kulturarenplaza da egun. Sanagustin kulturgunea zabaltzerako erabatberritu zuten gunea, baina agertokiaren atzeko erretaulamantentzea erabaki zuten, haren balio historikoa handiadelako. Askotan teloi beltzaren atzean izaten da, ezkutuan,baina abuztuan-eta agerian jartzen dute.6

BASOZABAL JAUREGIA.Basozabal Azpeitiko jatorrizko eraikin zibilik zaharrena da,XIV. mende amaierakoa, zehazki. Etxe pribatua izan zen 60kohamarkadara arte, eta 1985. urtean zaharberritu egin zuten.Gotiko estilokoa da jauregia, eta Gipuzkoan ohikoa ez denpatio bat dauka barruan. Udalak jauregiari balio erantsiaeman nahi dio, eta jauregiaren izaera errespetatuta, berritzenari dira. Besteak beste, turismo bulegoa, interpretazio guneaeta erabilera anitzeko gelak egingo dituzte bertan; besteakbeste, ekitaldi zibilak, formazio saioak eta abar egiteko.

s

LOIOLAKO BASILIKA.XVII. mende bukaeran, inguruhartan baserriren bat baino ezzenean, hasi ziren Berniniren ikasleCarlo Fontana arkitektuakdiseinatutako eraikin erraldoiaegiten. Bi mende behar izan zituztenlanak bukatzeko, eta Izarraizkoharrobitik ateratako marmolarekinez ezik, Italiatik eta Karrantzatikekarritakoarekin ere osatu zuteneraikina. Sarrerako ate nagusia,berriz, Kubatik ekarritako kaobazurez egina da. Erromesen helmugabilakatu zen zabaldu eta gutxirabasilika, eta gaur egun Gipuzkoakohiru tenpluen ibilbideko guneetakobat da.

s

XABIER GANTZARAIN ‘Zuloa’ saiakeraren egilea eta Kultur Mahaiko teknikaria

Sakratutasuna kendubehar zaio arteari”Kultur arloan ibilbide luze eta oparoa du azkoitiarrak,eta patxadaz hitz egin du kaleratu berri duen ‘Zuloa’liburuaz. Badu hizketarako gairik. .9 Julene Frantzesena

K ulturare-kin eta artearekin estu lotuta bizi daXabier Gantzarain. Proiekturik ezzaio falta izan azkoitiarrari, eta kul-tur arloko askotariko lanetan aritu-takoa da. Zuloa saikera liburua ka-leratu berri du, urteetako lanarenostean.2012an jaso zenuen Tene Mu-jika beka, eta sei urtera kale-ratu duzu liburua. Asko kos-tatutako lana izan al da?Asko ez, ikaragarri. Beka jaso nue-nean, lana urtebetean egitekotannintzen; izan ere, halako beka bate-ra aurkezten zarenean, beroaldianzaude eta egingo duzula pentsa-tzen duzu. Buruan duzu proiektua,baina, gero, beste gauza pila bategin behar da bizitzeko. Gainera,idazten ari nintzen obren gainekomateriala banuen, baina beti ate-

“ratzen dira irakurketa, kritika edo el-karrizketa berriak, eta dena jasobehar nuela sentitzen nuen, azkenzera hori ere bildu behar nuela. Etahori batzuetan frustrantea izan da;ez dit lanean lagundu. Beldur ba-tzuk ere banituen, [Xabier] Mendi-gurenek beka eman zidateneanhistoria hurbila aztertzeko bekazela argi izateko esan baitzidan.Hori ere pisu moduko zerbait izanda zer idatzi behar nuen, norentzatidatzi behar nuen eta zer tonu izanbehar zuen erabakitzerakoan.Dena den, gustura nago emaitza-rekin.Zergatik ‘Zuloa’?Alde batetik, Ibon Aranberriren la-naren izenburua hori delako, etabestetik, lehen kapituluan horriburuz hitz egiten dudalako. Konta-tu nahi nuen horretarako giltzarria

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xJaio. 1975eko urtarrilaren 29a.x x xHerria. Azkoitia. x x xBizi tokia.Azpeitia. x x xLanbidea. AzpeitikoKultur Mahaiko teknikaria.

buruan nituen liburua idazten hasinintzenean, eta helburua ez zen li-burua bukatzean horiei erantzutea.Xedea zen galdera horiek ezinta-sun moduan proposatzea; izanere, hori da abiapuntua. Historiahurbila aztertzeko proiektu bateanzer kontatzen da? Eta, galderakdioen gisan, historia hurbila noizhasten da? Kezka handia dut ho-rrekin, eta gure gaur egungo bizi-modua hain dago beteta informa-zioz, sare sozialez eta abarrez...Dena segituan pasatzen den senti-pena daukat. Adibide bat, EuskalHerrira ekarrita: ETAk zenbat iraunduen ikusten dugu, eta dena zerdesberdina den orain. Gaur 15urte dituen bati hasi zaitez, bada,ETA zer zen azaltzen… Gauza ho-riekin zalantzak eta kezkak ditut.Euskal Herriaren historia

izan da lan hori, eta hasieratik nuenargi azala hori izatea nahi nuela.Bestalde, zuloa bada erreferentziabat memoriari, bidean galtzendugun horri... Eta, bestalde, zuloahitz polisemikoa da, esanahi ugariditu, eta gatazkarekin lotuta dago,memoriaren zuloarekin.Hitzaurrean galdera dezenteegiten dituzu. Horien arteandira honako hauek: “Histo-riak ba al dauka sekula hurbi-la izaterik?” eta “noiz hastenda iragana historia izaten?”.Liburua bukatuta, horieierantzuteko gai al zara?Ez, inondik ere ez. Galdera horiek

mamia x x x x x x x x x kultura20

kante batean”. Bi mutur horien ar-tean gabiltza.Askotariko 23artelan aukera-tu dituzu libururako. Zerga-tik horiek?Ez dakit. Zerrendan gehiago ni-tuen, azken orduan bat edo bestekendu dut, beste batzuk zerrendanzeuden baina ez ditut sartu, hasie-ran ez zeuden batzuk gehitu ditut...Batzuk oso gustukoak ditudalakoeta sartu beharra sentitu nuelakoaukeratu nituen; izan ere, EuskalHerriko historia hurbila artearen bi-tartez aztertzeko derrigor sartu be-harrekoak ziren horiek. Esplizitukiazaldu ez baldin badut ere, baduhari bat saiakerak, nire hari bat.Artisten iritzirik jaso al duzuliburua argitaratu ostean?Ez, ez aurretik eta ez ondoren.Garbi nuen ez nuela artistarenga-na joan nahi bere lanak zer esannahi zuen galdetzera. Uste dut ar-telanei buruz hitz egiteko pertsona-rik desegokiena haren egilea dela,ni Zuloa liburuaz hitz egiteko nai-zen bezalaxe. Egileak gauza pila

beti lanaren irakurketa, eta, beraz,beti izango da irakurketa interesatusamarra. Dena den, obra baten ira-kurketa egiterakoan, lanaren ezau-garriak, gaia, gaiaren tratamenduaeta proposamena hartu behar dirakontuan, eta obra horren gainekobeste irakurketa batzuk ere lagun-garriak izan daitezke. Irudia irakur-tzea da giltza, irakurtzen saiatzea,hau da, “irudiak zer esaten dit niri?”galdera egitea norbere buruari. Ira-kurketa hori nola egin dudan nik?Beste gauza askorekin lotuz. Joeradaukat lotura gabeko gauzei loturabilatzeko. Arte kritikari oso onbatek zioen artelanak interpretatubeharrik ez dagoela, obra horretanzer dagoen kontatu behar dela.Zulo bat al dago arte garaiki-dearen eta gizartearen arte-an?Alde batetik, ez digute irakastenirudiak irakurtzen; eta bestetik,artea ikusteko dugun ohitura nahi-ko urria da, normalean. Museoetanbaino jende gehiago ikusten dutpoteatzen, oso adibide txarra jar-tzen hasita. Arteak ez du pisurik,eta museo batera joaten gareneankostatu egiten zaigu obrak uler-tzea. Eta, gainera, museoak audiobidezko gida bat jartzen digu, etagauzak ulertzeko gure gaitasunaez dugu lantzen. Museo batera joa-ten zara, eta ateratzean, “hau alzen?”, esan ohi dugu. Saldu diguteartea izugarria dela, gorena dela,museoetan nik ez dakit zerekin gor-deta dagoela, ikaragarri balioduela... eta hori guztia jakinda, ezinhobea izan behar duela pentsa-tzen dugu. Eta izugarria izan beharzuen horrek ez dizu ezer esan, frus-tratu egiten zara eta “ni tontoa alnaiz?”, galdetzen diozu zure burua-ri. Sakratutasuna eta sublimetasu-na kendu behar zaizkio arteari. Lanbat gustatu zaizula eta zerbait esa-ten dizula? Ba oso ondo. Eta ezzaizula gustatzen, oso ondo baitaere. Alde batetik, puztu egin duguartea. Hedabideek arteari lotutakobi mezu ematen dituzte: “Ez daulertzen” eta “200.000 euro kosta-tu da hori egitea edo 200.000 eu-rotan saldu da margolan bat en-

x x xMOTZEANx x x x x x x x x x x x x x x x x x x

LIBURU BAT?Camembert helburu.

IDAZLE BAT?Natalia Ginzburg.

TOKI BAT?Gurasoen etxeko balkoia.

ARTELAN BAT?Ibon Aranberriren Zuloa.

ABESTI BAT?Joseba Tapiaren Hemenbizitzea.

MUSIKA TALDE BAT?Anari.

BIDAIATZEKO TOKIBAT?Japoniara joango nintzatekegustura.

JAKI BAT?Edozein.6

hurbila gatazka batekin egonda lotuta. Artean ere izan aldu eragina?Bai, baina aitortu beharra dut nikegin dudan hautaketa interesatuaizan dela; hain zuzen ere, nik konta-tu nahi nuena kontatzeko aukeratuditut obra horiek. Euskal Herriko ar-tistek aspalditik egin izan dituztegatazkarekin lotutako lanak, eta ho-riek modu interesgarrian proposatudituzte, ikusleak bere kasa egindezan berak nahi duen irakurketa.

Gizartean oso zabalduta dagoartelanak ez direla ulertzen. Oso zabalduta dago artea eta gi-zartea elkarrengandik oso urrundaudela, artea bere baitan bildutadagoela eta arteak jendeari ezdiola ezer transmititzen. Artelane-tan proposatzen dituzten gauzakguk modu batean edo bestean biziditugunak dira, eta nire lanaren oi-narria izan da obrak testuinguruhistorikoan eta soziopolitikoan ko-katzea. Norberak beretik egiten du

kultura x x x x x x x x x mamia 21

nahi zuten, bazekien zeren aldeegiten zuten, nahiz eta dena osokolokan dagoen. Adibidez, CajaLaboralek 1986an eskultura horie-kin denekin egutegi bat kaleratuzuen, eta eskultura horiek herrita-rrentzat oso gertukoak egin ziren;izan ere, hil batean Basterretxea-ren lana, hurrengoan Txillidarena...zuten herritarrek etxeko sukaldean.Arte joera hura, eskultura haiek,zerbaiten ikur izan ziren, baina gauregun ea zer banketxek egiten duenegutegi bat Ibon Aranberriren,Asier Mendizabalen eta Itziar Oka-rizen lanekin. Era bat aldatu da guz-tia, arteak beste bazter bat hartudu. Ikusi besterik ez dago gizartea,hedabideak eta abar nolako aldatudiren 60ko hamarkadatik hona. Etaikaragarria da Guggenheim beraknola aldatu digun artea ikustekomodua: artea ikur sinboliko izanzen, eta gaur museoaren apainga-rria da. Garrantzitsua museoa da,hiri marka, urbanismoa eta turis-moa bultzatzea, eta barruan jartzendiren Warholen lanak edo Armani-ren diseinuak bigarren mailakoakdira. Honetara eraman gaituztenfaktoreak asko dira, baina arteak60-70eko hamarkadetan izan zuenfuntzioak eta gaur egungoak ezdute zerikusirik.Iraganak irautera egitendiola diozu liburuan. Noiz daartea garaikide?Historia bezala, artea ere xerretanmozten da, eta hori arazo bat da.Arte garaikideaz ari garenean, ezgara ari gaur egungoaz soilik. Artegaraikidea hastean da, batzuenustez, XX. mendearen hasieran,eta beste batzuen iritziz, 60ko ha-markadan. Arte garaikidea etagaur egungo artea ez dira gauzabera, baina artea beti da historikoa.Artelan bakoitzak beti dauka urtea,egilearen biografia... eta hori denada artelan baten historikotasuna.Artelan batek, nahi edo ez nahi,beti islatzen du bere garaia; beregaraiaren seme-alaba da. Zertarako behar da artea?Kontua da zertarako den artea etanorentzat : hau da, artea zer da zu-retzat, niretzat, bestearentzat... Ez

bat ditu buruan, forma eman dio la-nari eta bere ustez, gauza bat egindu. Baina garrantzitsuena da har-tzaileak zer jasotzen duen, etaZuloa da artelan horiek jaso dituenpertsona batek egindako liburua.Ikusitakoa kontatzen dut, eta ho-rregatik ez dut jaso iritzirik. Liburuaren tesi nagusieta-koa da Euskal Herrian etaeuskal kulturan arteak ezduela presentzia handirik.Zergatik diozu hori?Badut intuizio edo susmo bat, etahori da 60ko hamarkadan bizizuten egoeratik –euskara debeka-tuta zegoen, frankismoak zentsuraezarri zuen...– ateratzeko moduaizan zela artea. Artea modu sinboli-koan erabili zuten, gauzak komuni-katzeko. Txillidaren eta Oteizareneskultura abstrakto bat nola bihur-tu da bat-batean Euskal Herrikoidentitatearen ikur? Poliedro okerbat ikur bihurtu da, garai hartan bizizen egoerarekin beste aukerarik ezzegoelako. Trantsizioaren ostean,baina, arteak ja ez zuen sinbolikokihainbeste indar; artistek lehenzuten funtzioa galdu zuten, eta ar-telanek indarra. 60ko hamarkadanOteiza eta Txillida ezagutzen zituz-ten herritarrek, baina haien ondo-rengo artistak ez dakigu zeintzukdiren, ez dakigu ezer haien lanezeta ez dugu gogorik lan horietanzer esaten duten pentsatzeko. Zu-loaren xedeetako beste bat izan daTxillidaren eta Oteizaren osteanere, Euskal Herriari zerbait interes-garria esan diezaioketen lanakegin direla azaltzea. Bestalde, ustedut hizkuntzarekin lotuta daudendiziplina artistikoak beste modubatean baloratzen direla, baina ho-riek hizkuntzagatik baloratzen dira.Irudipena dut horrek ere eraginduela; izan ere, arteak normaleanez dauka hizkuntzarik –hizkuntzabisuala da erabiltzen dena–, eta jahorrek atzerakada eragiten digu. Funtzio sinboliko hori ez dubehar euskal gizarteak gauregun, beraz? 60ko hamarkadan gizarteak baze-kien Oteizaren, Txillidaren edoBasterretxearen lanek zer esan

zitzeko, horiek denak pentsatugabe jan egiten ditugu. Zutabegile eta telebistako gi-doigile izana, arte kritikariaere bazara. Zein da arte kriti-kariaren egitekoa?Arte kritikarien lana asko aldatu daazken urteetan. Arte kritikarien lanada artelanari edo artistari leihoakirekitzea. Ez lana ezaguna egitea,baizik eta berak egin duen lan ho-rretara iristeko bideak irekitzea.Horregatik, Susan Sontagekdioen moduan, ez dago interpreta-tu beharrik, deskribatzea nahikoada, eta arte kritikoak egindako horizer den kontatu behar du. Bestal-de, obra garaiarekin lotzea eta haritestuingurua ematea ere badago-kio. Ni saiatu naiz hori egiten; ba-tzuetan asmatzen duzu, eta beste-etan ez; eta beste batzuetan itotasentitzen zara leiho gutxi zabaltzea-gatik. Bi biografia liburu zeharodesberdin egina zara: Vincent

dut uste adostutako zerbait denik.Artea garrantzitsua da guk ontzatematen ditugun ohiturak eta gau-zen ordena naturala hankaz gorajartzeko. Hankaz gora jartzea daeraikita dagoen zerbait dela era-kustea. Niretzat artea horretarakoda: dena da eraikitako zerbait, ob-jektibotzat eta neutrotzat ematenzaigun hori ere eraikita dago, etaarteak balio behar du naturaltzatditugun gauzak desnaturalizatze-ko. Pentsamendu kritikorakoatea da, beraz?Pentsamendu kritikoaren oinarriada guztia zalantzan jartzea. Galde-tzea da filosofiaren, pentsamendukritikoaren, kulturaren eta artearenoinarria. Gauzak oso arbitrarioakdira, eta artea da gauzak zergatikdiren horrela galdetzeko eta ezarri-ta dagoena eztabaidagarria delaikusteko. Norbaitek erabaki du horihorrela izatea, baina ikusi behar ge-nuke zergatik erabaki duen hori.Zergatik da horrela? Galdera horrierantzun behar genioke. Adibidebat jartzearrean, zergatik eginbehar dute emakumeek pixa eseri-ta eta gizonek zutik? Zergatik ezdugu gizonok eserita egiten? Etabeste adibide bat: familiak ematendio etxeari forma edo etxeak fami-liari? Hiru logelako etxe batera joa-ten bazara bizitzera, zenbat seme-alaba izango dituzu? Hamabi? Ika-ragarrizko grazia egiten dit, adibi-dez, “hau beti horrela egin da” esa-teak. Izan ere, zer da beti? Noiz arteda beti? Beti horrela egiten badazergatik aldatzen dira gauzak?Gauza batzuk hain ditugu barnera-tuta, egunerokoan nahiko eroso bi-

Xabier Gantzarain Soreasuko sormen gunek

Museoetan

baino jende

gehiago ikusten

dut poteatzen”“

Arteak balio du

gauzen ordena

naturala hankaz

gora jartzeko”“

mamia x x x x x x x x x kultura22

bertan behera utzi zutenproiektua.Bai, izan nintzen, oso labur. MaximHuerta baino pixka bat gehiagoiraun nuen, baina... Kulturan gerta-tzen dira halakoak, beste arlo guz-tietan bezala. Euskal Herri bezalaez dugu ez pentsatzen eta ez fun-tzionatzen. Administratiboki hiru-tan banatuta gaude, bi estaturenpean, eta Euskal Herri bezala ezdugunez funtzionatzen, bakoitzaberera doa eta ez dago herri ikus-kerarik. Ardatzak ez daude zehaz-tuta, eta ez dagoenez adostasunik,instituzioetara iristen denak bote-rea baldin badauka hankaz gorajartzen du aurretik zeudenek egin-dakoa. Hori horrela izanik, denadago beti kolokan. Kulturan gauzapila bat ikusten ditut kolokan. Ho-rrela ikusten ez dudan bakarraGuggenheim da. Diru-laguntzakmurriztea eta baldintzak aldatzeanahikoa da koloka eragiteko, etahori beti dago aldaketa politikoa-

van Gogh eta Joxe Mari Sora-luze ‘Epelde’. Biak enkarguz egin nituen. Oraingutxiago, baina van Gogh askogustatu izan zait. Nerabezaroan,pintatzen hasi nintzenean, vanGogh izugarria zen niretzat. Istorioerromantikoa zuen: pobrea zen,baina margotzen aritzen zen, bereburuaz beste egin zuen, berelanak arrakasta lortu zuen... Zeraerromantiko horren eraginpeannengoela egin nuen liburua; gaurbeste era batera idatziko nuke vanGoghi buruz. Epelderen liburua,berriz, Trikitixa Elkartearen enkar-guz egin nuen. Erronka zen liburuhori egitea, trikitiaren mundua osoarrotza zelako niretzat. Kaleumeaizan naiz beti, ez dut bizi izan inoiztrikiti giro hori. Liburuak leihoa irekizidan, nire herrian neure ondoanzegoen beste mundu bat ezagutubainuen. Kalostra arte eskolaren koor-dinatzaile izan zinen, baina

Eta industria zergatik lagundubehar da diru publikoarekin? Gal-dera klabea da artea zertarakoden; izan ere, politiko batek ikuspe-gia izan behar luke, baina baita he-rriak ere. Ez dugu ikusten artea zei-nen garrantzitsua den herri baten-tzat, herri baten identitatearentzat:zer pentsatzeko gai garen eta zerpentsamendu kritiko daukagun,zenbateraino garen kapaz gurearazoak konpontzen hasteko. Horiez da ikurrin kontua, egunerokoansortzen diren arazo potoloak dirahoriek: pertsonen arteko harrema-nak, sexismoa, matxismoa, ikustenez den biolentzia, lehiakortasuna,bakardadea... Arazo potoloakdaude ikurrinaren atzean, eta sor-menak, arteak eta kulturak baliodute non bizi garen ikusteko, gurearazoez jabetzeko eta horiek az-tertzeko eta aurrera begira zer izannahi dugun erabakitzeko. Literatu-rak eta musikak egin gaituztegaren bezalakoak. Pelikuletan ikasidugu nola eman muxu, nola heldubikotekideari zinema aretoan...Hori guztia barneratu egin dugu.Zergatik da garrantzitsua EITB in-dartsu eta ganorazkoa izatea?Euskaldunon erreferentzia nagu-sia delako. Beraz, zergatik lagundubehar da sormena? Herri bezalaganorazko zerbait egingo badugu,oso garrantzitsua delako.Euskal kulturaren komunita-tea prekarioa da; beti larri.Zer gertatzen da?Herri subordinatu bat gara, eta ezdaukagu gaitasunik, ahalmenik,gogorik eta ausardiarik euskal herribat, euskaldun herri bat egiteko.Behar dena da hizkuntz politikasendo eta eraginkor bat, eta hori ezdaukagu ez dugulako herri bezalapentsatzen eta beste batzuk dire-lako interesak. Ez dugunez herriproiekturik, euskalduna gero etababesgabeago dago, zokoratua-go, argudio gutxirekin, bere buruajustifikatu beharrean... Bere buruajustifikatzen diru-laguntzak jasotze-agatik? Nola liteke hori? Espainia-rrek ez al dute diru-laguntzarik ja-sotzen? Diario Vascok, adibidez,80.000 euro jasotzen ditu euskara

ren eta administrazioaren eraba-kien menpe.Kultur Mahaiko teknikariazara. Zer erronka dituzue?Kultur mugimendua oso indartsudago Azpeitian, baina hori ere ba-daezpadakoa da. Ezerk ez du ber-matzen hori horrela izango denikhemendik hamar urtera. Euskara-ren erabilera datuak ikusita, eta jo-erak eta beste hainbat gauza kon-tuan hartuta, kezka dezentekoadaukagu, adibidez, transmisioare-kin. Kultur Mahaiaren bi ardatz dirasormena eta transmisioa, eta ho-riekin ari gara lanean. Askotanematen du gauzak betidanik dau-dela hor, baina Sanagustinik ez ze-goen duela hamar urte. Gauzakberehala aldatzen dira, eta KulturMahaiaren erronkak dira irautea,sendotzea eta aurrera begirakonorabidea ezartzea herriko kulturmugimenduari. Kultura zergatik lagundubehar da diru publikoarekin?

ko obretan.

kultura x x x x x x x x x mamia 23

tzeaz gain, zer eredutara goazen.Kontsumo ohiturak eta moduak al-datu egin dira, gero eta azkarragoaldatuko dira, eta aldaketa horrenbarruan ulertu behar da kontsumo-arena. Nire irudipena da euskarazasko hitz egiten den tokietan kon-tuz ibili beharra dagoela; izan ere,guk pentsatzen dugu euskaldunakgarela berez, modu naturalean, etadena etorriko zaigula bere kasa,azpeitiarrak eta mundialak gare-lako. Baina hori gezur galanta da,eta kontzientzia pixka bat ez badapizten, jai dago. Euskaldunak bal-din bagara eta kontziente bagara,beste era batera jokatzen hasibehar genuke gauza askoren au-rrean: erosten dugun egunkaria,

sustatzeko. Benetan ari al dira?Egongo ez gara ba gero eta preka-rioago, eta, gainera, esango dute,euskarazko kultura ez dela kontsu-mitzen... Nola kontsumituko dira,baina, euskarazko edukiak, egune-ro euskara bazter batean lagatzenduen bonbardaketa mediatikoabaldin badago! Euskaldunek sor-tzen dutena ez dela kalitatezkoadioen mezuarekin dabiltza, euskal-duna beti erridikulizatu egiten da –Vaya Semanitan, kasu–... Horribuelta ematen ez badiogu, jai dau-kagu. Ez dakit nola eman dakioke-en egoerari buelta, baina uste duterakunde publikoek badutela zeregina.Euskal kultura gero eta gu-txiago kontsumitzen deladiote Siadecok orain gutxiegin duen ikerketaren da-tuek. Kezkatzekoa da edodatu hutsalak dira?Kezkatzekoak ez dakit, baina kon-tuan hartzekoak badira. Datuekinkontuz ibili behar da. Siadecok in-kesta egin zuen, jende kopuru batiegin zizkion galderak eta hortik es-trapolatu zituen datuak; beraz, aus-kalo. Dena den, horiek baino kon-tuan hartzekoagoak dira Elkarrekateratako datuak. Elkarrek pren-tsaurrekoa eman zuen bere jardunekonomikoaren azalpena emate-ko. Orduan esan zuten jardun eko-nomikoaren %80 banatzaile lane-kin fakturatzen dutela, baina faktu-razio hori ez da Euskal Herrikoasoilik, Espainiakoa ere bai. Hordago koxka: Elkarrek ikusi badueuskara ez dela errentagarria, es-painolari heldu behar diola, espai-niarrez editatu, banatu eta saldubehar duela... Arazo handi batdago hor. Zein da arazoa?Euskarazko kultura ez kontsumi-

egiten duen talde batek edo zer-bait landu nahi duen euskaldunbatek. Euskal Herriko sortzaileeuskaldunentzat dagoen sarekobeste puntu bat izango da Azpei-tikoa. Eta Sormen Gunea zertara-ko?Lanerako. Sormen Gunearenabiapuntua oso sinplea da: sor-tzaile batek, normalean, baldintzakaskarrak izan ohi ditu lanerako.Batetik, leku bat behar du, eta,bestetik, ederra da antzeko kez-kak eta gustuak dituzten lagunakinguruan izatea eta lanerakogiroa sor-tzea horien artean. Horida, asko sinpletuta, Sormen Gu-neak eskainiko duena. Baina es-kainiko du formazioa, ikasteko au-kera, elkarlaneko proiektuak egi-teko abagunea, babesa, giroa,eta izan behar du herriko kulturmugimendua bizirik mantentze-ko, suspertzeko eta etorkizuneanzer izan behar duen erabakitzekoleku bat.6

ikusten dugun telebista katea...Baina egunero munduaren kon-tra ibiltzeak nekatu egiten du,eta... Hegemoniaren karta zerada: ezingo duzu bizitza guztiannire kontra egin, errendituko zara,nekatuko zara, eta azkeneanesango duzu onena hauxe dela.Eta espainolez hitz egingo dugu,izango zara ez dakit nolakoa, jant-ziko duzu Real Madrilen elastikoaeta dena ondo joango da.Azpeitia, kultur arloari da-gokionez, izan al daitekeEuskal Herrira begira ireki-tako laborategi bat?Bada, jada. Guretzat beti izan dagarrantzitsua euskara, eta hori ar-datza da. Sormen Gunearen fun-tzionamendua euskaraz imajina-tzen dugu, eta sormena garrantzi-tsua da, baina euskaraz izanbehar du. Alde horretatik, EuskalHerriari eta euskaldunei irekitaizango da Sormen Gunea. Ez dainor baztertuko, baina lehentasu-na izango du antzerkia euskaraz

mamia x x x x x x x x x kultura24

Laikoak aldareraApaiz kopuruarekin batera murriztu dira elizkizunak,eta pisu gehiago hartzea tokatzen ari zaie Elizarenbueltan dabiltzan ez-erlijiosoei. .Mailo Oiarzabal

S an Juan egunean mezarikgabe gelditu ziren Oñatzen. Bertako festenegun nagusian urtero izaten dute elizkizuna;baina aurten igandea izan da ekainaren 24a,asteko meza egun nagusia, eta ezin izanzuten topatu elizkizuna zuzentzeko inor. Ho-rregatik, San Juan bezperara aurreratu zutenmeza oñaztarrek.Oñatzen aurten gertatutakoa errealitate

baten erakusgarria besterik ez da: apaizakurritzen ari dira eta elizkizunen kopurua erebai, elizkoienarekin batera. Duela ez hainbes-te urte gurean pentsaezina zena gertatzen arida eta gero eta gehiago dira, parrokia txikie-tan bereziki baina ez bakarrik, elizgizonenhutsuneak betetzen ari diren laikoak. Horie-tako bi dira Alejo Uranga (Urrestilla, 1957)eta Tere Zurdo (Urrestilla, 1975).Urrestillako eta inguruetako parrokietak

elizkizunetan urteetan monitore zein irakurlelanak bete ostean, duela lauzpabost urte zu-zendu zuen lehen aldiz Hitzaren Liturgiarenospakizun bat Urangak, Aratzerrekan. Euka-ristiarik gabeko elizkizuna da Hitzaren Litur-gia, ogiaren eta ardoaren kontsakraziorikgabea, baina mezaren balioa du. Aratzerre-kako lehen ospakizun haren ondoren, Urres-tillan zuzendu zuen hurrengo elizkizuna Uran-gak, eta harrezkero beste hainbat tokitan erebete ditu eginkizun horiek: Matxinbentan,Nuarben, Beizaman... Lagun Onak MendiBazkunak deituta ere gidatu ditu azken urte-

tau lana eskainiz deitu ziotenean. Urteak diraUrrestillako parrokiako taldean lanean hasizela, irakurle bezala hasieran, eta arduragehiagorekin gerora; baina Loiolako elizkizu-netan-eta inoiz parte hartu gabea zen. Orain,astean zehar ere bai baina gehien bat aste-buruetan, basilikan egiten du lan eta “osogustura” ari da. “Jainkoaren opari bat izan daniretzat”, aitortu du. Loiolan lan egin arren,“Urrestillan laguntzen jarraitu ahal dezaket”,dio.

Esker onaZurdok lagunduta zuzendu ditu hainbat eliz-kizun Urangak, baita Aratzerrekan zuzenduzuen aurreneko hura ere. “Jada ez nau kez-

otan Xoxoteko eta Txalintxoko egunetakoelizkizunak; eta aurten, lehen aldiz, Santa En-grazira joateko ere deitu zioten. Joan denekainean ere Xoxoten aritu zen, Azpeitiko ju-bilatuen urteroko txangoaren barruan.Zurdo, berriz, Loiolako basilikako serora

edo sakristaua da duela urtebete pasatxotik.Eliza nagusietan, behintzat, gizonen kontuaizan da oraintsu arte sakristautza; hala ere,Zurdo ez da basilikako lehendabiziko sakris-tau emakumezkoa, bere aurretik aritu zenaere emakumea baitzen. Loiola “leku gustuko-ena” zuen lehendik ere Zurdok. Elizara zeinpasierara, “isiltasun bila”, baita hango gaixo-ak bisitatzera ere, “askotan” joaten zen,baina “harrituta” gelditu zen jesuitek sakris-

mamia x x x x x x x x x gizartea26

Aratzerrekako lehen hitzaren liturgiaren ondoren atera zuten argazkia. x x xTere Zurdok utzitakoa

Alejo Uranga eta Tere Zurdo, Urrestillako parrokian. x x xMailo Oiarzabal

katzen jendearen harrerak, baina hasieranbai”, dio Urangak. Lehen aldi haietan ingu-ruan halako ikusmin bat sortu zela kontatudute biek. Aratzerrekara Urrestillako jendedezente joan zela gogoratu dute, eta Urresti-llan bertan lehen aldiz egin zutenean “jende-tza” elkartu zen elizan. “Lagun batzuek-etatxantxak egiten zizkidaten, ‘meza berria emanbehar omen duk’, ‘Alejo meza ematera zihoak’eta horrelakoak esanez. Baina ikusmin etaguzti, polita izan zen”, gogoratu du Urangak.“Jendea etortzen zen ikustera, nobebade batikustera joaten dena bezala, estreinaldi batedo”, gaineratu du Zurdok.Elizkoien harrera onak uxatu dizkie kezkak.

Elizkoi gehienak edadetuak izanda, aldake-tak haiengan izan zezakeen eragina zegoen,neurri handi batean, aipatutako kezken oina-rrian. “Baina uste dut zaharrak gu baino azka-rragoak direla, eta akordatuta daude hemenzer arazo datorren, apaizak gastatzen doa-zen heinean. ‘Hauek onartzen ez baditugu,hau hementxe bukatzen duk’”, laburbildu duUrangak. Zurdoren ustez, berriz, “jendea

gustura sentitzen” da laikoak eginkizun be-rriotan ikusita: “Uste dut ikusten dutela Elizadenok osatzen dugula, ez bakarrik apaizek.Ikusten dutenean jende gehiago dagoela,apaizez gain, erlijiosoak ez direnak, uste duthorrek jendeari on egiten diola. Konturatzendira hemen daudela pertsona batzuk fedeadaukatenak, beraien parekoak direnak”.Hain zuzen ere, jendearen esker ona da

nabarmentzen dutena, Elizan egiten duten la-naren sari nagusi gisa: “‘Hauek zertan aridira?’, esango dute askok, baina niri izugarrigustatzen zait, jendeak eskertu egiten dizula-ko; eta jendearen esker on hori, niretzakodena da”, dio Urangak. Etxetik irten ezindadauden gaixoei astero jauna ematera joatendenean jasotzen duen eskertza ere horrenadibide moduan azaldu du.

Zerbitzu baten bermeaApaizak ez ezik, elizkoiak ere gastatzen ari di-rela jakitun dira Uranga eta Zurdo. “Batzukizango dira mezetara beti etorriko direnak,baina gazteen artean, fededunak direnen ar-

tean ere bai, ohitura hori bukatzen ari da, le-hengo astero elizara joate hori”. Dena den,momentu eta ospakizun jakinetan, hiletetanedo jaiegun berezietan, elizarako joera jendeaskok mantentzen duela dio. “Eta nahiz etaelizara ez etorri, jende horri berari etxean zer-bait gertatzen zaionean, heriotzaren bat, edobataioren bat egin nahi badute, badakite horzerbitzu bat dagoela martxan”. Zerbitzu ho-rren bermeari eustea da, Urangaren aburuz,etorkizunean Elizari tokatu ahal zaiona.“Ez baldin badago elkarte bat elizara joa-

ten dena, hori mantentzen saiatzen dena, pix-kanaka galtzen joaten da”, dio, bere aldetik,Zurdok. Azken belaunaldietan galtzen joanden transmisioan ikusten du gakoetako bat:“Fedea transmititzeko, bizi egin behar da. Ezbaldin bada bizitzen, zaila da transmititzea.Elizaren eragina gizartean mutur batetik bes-tera pasatu da”. Harrobia lantzea ezinbeste-koa iruditzen zaio, eta azken urteetan jorra-tzen hasi diren familia mezak bezalakoaktresna interesgarriak direla uste du. “Azkene-an, formulak bilatu behar ditugu”.6

gizartea x x x x x x x x x mamia 27

jakiteko x x x x x x x x x abuztuari eta irailari begiratua28

Festak, abuztu bukaerarakoSan Agustin jaiak ospatuko dituzte abuztuaren hondarreanGoikokalean. Otorduak, zezen txikiak, mus eta dardo txapelketaknahiz zozketak egingo dituzte hiru egunetan. . Julene Frantzesena

G oikokaleko bizilagunekSan Agustin festak ospatuko di-tuzte abuztuaren bukaeran. SanAgustin eguna hilaren 28an badaere, lehenago hasiko dituzte fes-tak; hain zuzen ere, abuztuaren24rako eta 25erako egitarauoparoa prestatu dute Goikokale-ko festa batzordekoek.Hilaren 24an, ostiralez, dardo

txapelketa azkarra egingo duteFideo de Mileto tabernan. Denaden, festei hasiera emango dientxupinazoa hurrengo eguneanbotako dute. Egun osoko festaizango dute Goikokaleko bizila-gunek larunbatean; izan ere, as-kotariko ekitaldiak antolatu dituz-te. Goizean, txupinazoa bota eta

gero, zezen txikiez eta hamaiketa-koaz gozatu ahal izango dute ka-leko plazatxora bertaratzen dire-nek. 15:30ean, berriz, mus txa-pelketa izango da Sanagustinkulturgunean. Bikote bakoitzakhogei euro ordaindu beharko duizen-ematea, eta txapelketa bainolehen egin beharko da inskrip-zioa. Iluntzean, berriz, parrilladaegingo dute, Goikokaleko plaza-txoan. Gainera, urtero legez, zoz-keta ere egingo dutela aurreratudute batzordeko ordezkariek.Aldizkari hau inprimatzean ez

zuten egitaraua guztiz itxita fes-ten antolatzaileek, eta litekeena

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xZer. San Agustin jaiak.x x xEguna. Abuztuak 24, 25eta 28 (ostirala, larunbataeta asteartea.x x xTokia.Goikokale.x x xAntolatzailea.Goikokaleko FestaBatzordea, Sanagustinkulturgunea eta Udala.

da ekitaldi gehiago ere presta-tzea jaietarako.

Egunean ere baiJaiak izenpetzen dituen eguna as-teartea izanagatik, ospakizunekinjarraituko dute Goikokalean. SanAgustin egunean ardo dastaketaeta auzo bazkaria egingo dituzteSanagustin kulturgunean. Bazka-rirako izena kulturgunean bertaneman ahal izango da.6

xxxSANAGUSTINAK GOIKOKALEANx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x x x x

3egun. Abuztuaren 24an, 25ean eta 28an ospatuko dituzteaurtengo jaiak, eta hainbat egitasmo prestatu dute festa batzordekokideek egun horietarako.6

1Artoareninguruko saioaArtoa aletzen, ehotzen, taloakegiten eta artaburuen hostoekineskulanak osatzen ikasi ahalizango da saioan. Aurrez izenaeman behar da 943 81 24 48telefono zenbakira deituta.x x xEguna. Abuztuak 26(zapatua). x x xOrdua. 11:00-12:30 x x xTokia. Ekoetxea.x x xAntolatzailea. Ekoetxea.

2’Lekaime’ filmlaburrarenaurkezpenaXanti Rodriguezek zuzendutako‘Lekaime’ film laburrarenjendaurreko aurkezpena egingodute. 40ko hamarkadankokatutako istorioa biltzen dufilmak, eta hainbat aktorek partehartu du ekoizpenean.x x xEguna. Irailak 21 (ostirala).x x xOrdua.Gauean (orduazehazteke dute) x x xTokia.Soreasu antzokia.

3Euskalpentatloia,bueltanHarri-jasotzen, gizon proban,aizkoran, txinga eramaten etakorrika neurtuko dituzteindarrak Xabier Orbegozo ‘ArriaV’.ak, Haritz Azpiazu ‘Arria VI’.ak,Luis Txapartegik, Jon AnderMaizak, Jon Gisasola ‘Zelai’-k,Xabier Zalduak eta AlexTxikonek. x x xEguna. Irailak 29 (zapatua).x x xOrdua. 22:00 x x xTokia. Zezenplaza.6

xxxBESTERIKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xAzpeitiko ekimenez informaziogehiago: uztarria.eus/agenda

Iazko Goikokaleko jaietako jolasetako irudia. x x xJulene Frantzesena

Sormena inguratzen gaitue-na, bakoitzak duen adierazteko modua da;hori besterik ez, eta hori guztia. Sormenak ezdu zertan karratua eta margotua izan behar,ez du zertan errima eta neurri armonikoa izanbehar, ez du zertan zuri-beltzekoa edo milakoloretakoa izan beharrik.Sormena bakoitzak mundua ulertzeko

duen baliabidea dela uste dut. Bakoitzak duberea, eta bakoitzak duen era horrek du bereikuslea,entzulea edo mireslea... edo ulertukoduena. Eta era berean, ez du zertan izan. Fi-nean, sormena baliabidea izanik, barne ga-tazka, ulertu nahia edo dolua arintzeko balioizan badigu, nork behar du ispilurik?Adierazteko prosezua, ulertu nahi hori,

kanpora ateratze hori, ez da samurra izatenaskotan, edo gehienetan. Kanpora atera be-harraren beharrarekin, barruak hustu etaohiuari, negarrari edo maiteminari kolore,kanta, koreografia nahiz argazki forma ema-teko bidea ekitearen indarrak ez du atzerabueltarik.Barrutik kanporako bidea, barne gatazken,

etsipenaren eta gozamenaren artekoa izanohi da, eta emaitzetatik harago, ahaleginariberari errespetua zor zaiola uste dut. Askokez duten errespetua, alegia. Errespeturik ezsortu duenarekiko, ezta sortu duenak beste-ekiko ere; ondorioz, bere buruarekiko ere ez.Aurrekoa kontuan hartu eta ulertzeko aha-

legina egingo bagenu, olerkia behin irakurrieta barneratu ezean birritan irakurtzen ahale-gintzeko jarrera izango genuke. Antzerki obrabatek hamargarren minuturako zirrarariksortu ezean, amaierara arte egon behar ge-nuke errespetuz besaulkia epeltzen eta jarre-ra egokian; margolan bat desatsegin bazai-gu, sortzailearen hiztegian irudiek eta kolore-ek duten esanahiari erreparatu eta berrirobegiratu behar genioke.

Sormenaren asteburuaDiodanari eusten diot, hala ere, eta berresten

Zor zaiona eta sormena

x x xNorbera aintzat hardezaten nahi baldin badugu,aintzat hartu behar dunorberak bestea

dut alderantzizkorik ere gertatzen dela. Hauda, sortzaileak ere galtzen duela besteekikoerrespetua, bilgarri deigarri batekin apaindu-tako ezer ez bat zerbait balitz bezala adieraz-ten edo aurkezten duenean besteen aurrean.Eta hori ere ez dago batere ondo!Norbera aintzat har dezaten nahi baldin

badugu, aintzat hartu behar du norberak bes-tea. Asteburu honetan, urtero bezala, EakoPoesia Egunetan izan naiz. Herri polit bat,eguraldi ederra, adin guztietako jendea, etabatez ere, giro aparta urtero legez!Ean sortutakoari zor zaion jarrera, eta sor-

tutakoak besteari zor dionaren arteko erres-petuak eredu izan beharko luke; alde bateko-aren zein bestekoaren aintzakotzat!Nahiago nuke sormenaren asteburu bat si-

kiera egingo balitz gure herrian. Kale antzer-kiak, margolanek, marrazkiek, graffitiek, ta-tuajeek, kantek, bertsoek, musikak, dantzak,majiak, umoreak, eskulanek, artisauek, as-matzaileek, ipuin kontalariek, sukaldariek etasormena kalera atera nahi dutenek herria har-tuko balute. Eta nahiago nuke gure herrikobizilagunek begirunez eta errespetuz goza-tzeko aukera izango balute!6

xxxx x x x x x x x x x x x xolatz aguadox x x

x x x x x x x x x iritzia 29

x x xHITZ GEZIDUNAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

.Egilea:Luma

x x xSUDOKUAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

jakiteko x x x x x x x x x denbora-pasa30

Arlo

Atabaljotzaile

Luze-zabalerak

Endak,leinuak

Orotariko

*Deitura

Orotariko

*Izena

Ez emea

Esana

Espainiakodiru zahar

Laborarienlanabesa

Errekahandiak

Larru

Hitz,solas

Emeak gu-rasoekiko

Moduak

Etsaia

Beldurtiak.izutiak

Alderdikarlista

Aezkoakoherria

Kontso-nantea

Bokalbiribila

Kontso-nantea

Honakoa

Aholegar

Garai,aldi

Garestia

Itsasarrain

Itsas ondoko amil-degi

Emakumeizena

Berme

Kontso.bikoitza

Bokalerrepikatua

Kontso-nantea

Metalbikain

Bokala

Gizonizena

Zarenhorrek

* Psikologo azpeitiarra

lehiaketa x x x x x x x x x jakiteko 31

nAnInEnEn

ATABALARI

nAZALERAK

nEnALAIAnEKA

IZARnLABARnR

nARRAnKARIOA

ERRANAnKIOnT

nPEZETAnBAHI

SEGAnURREnAA

nNIKANORnZUK

x x xLEHIAKETAREN ERANTZUNAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xUZTARRIAREN LEHIAKETA: JEROGLIFIKOAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xJEROGLIFIKOEN SOLUZIOAK BIDALTZEKO EPEA. Irailak 26 (asteazkena) x x xNORA BIDALI ZURE ERANTZUNA. Perez Arregi plaza 1, behea (Azpeitia) edo

lehiaketakuztarria@gmail.com e-postara x x x IRABAZLEARI SARIA.Kutxillo urdaitegiaren produktu sorta x x xPARTE HARTZEKO BALDINTZA.Uztarria

Komunikazio Taldean bazkide izan behar da eta jeroglifikoen irudien azpiko galderei erantzun behar zaie.

2GUSTUKO DUGU NOR DATOR?

x x x BAZKIDEAREN IZEN-ABIZENAK x x x HARREMANETARAKO TELEFONO ZENBAKIA

SUDOKUA

x x xUZTARRIAREN UZTAILEKO LEHIAKETAx x x x x x x x

IRABAZLEA

2

Alberto Frantzesena

Uztarria Komunikazio

Taldearen bazkidea da

aldizkariko 208.

lehiaketaren irabazlea.

Kutxillo urdaitegiak

emandako produktu

sorta irabazi du sari

gisa. Argazkian,

lehiaketaren irabazlea

Kutxilloren oparia

eskuetan duela.

x x xSOLUZIOAKx x x x x x x x

HITZ GEZIDUNAK

1

1

1 2AURREKO HILEKO JEROGLIFIKOAK

Zeinuak Hankamotza

jakiteko x x x x x x x x x uztarria.eus32

x x xEFEMERIDEAKx x x x x x x x x x x

1872Iturri berriak. Pilotalekuarenondoan eta Abitainen berriroiturriak egin zituzten, eta herritarguztientzat zabalik zirela adierazizuten.

1913Sutea. Sute handia izan zenTxarabarrena baserrian.

1997Lurrikara txiki bat. Lurrikaratxiki bat izan zen herrian,gehienez ere 3,6 gradukoa.Sentitu bazen ere, ez zuenezbeharrik eragin.

x x xBIDEOAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Esklabak 50eko hamarkadan.6

. Iturria: Azpeitiko efemerideak.Herria historian zehar liburua.x x xEgilea: Imanol Elias Odriozola.x x xArgitaratzailea: Uztarria KulturKoordinakundea.6

xxxGUTUNAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

1936ko ekainaren 14a, igan-dea, Nekazarien III. egun handia.Urolako trenak izango zuen esti-murik egun hartan, milaka nekaza-ri eta abertzale bildu zirelako he-rrian. Herriko taberna guztietatikeraman zuten jatekoa eta edate-koa Berdura Plazara; sekulako jaigiroa sortu zen, lagunartea, 900lagun bazkaritan. Kafea hartu etabertsolariak izan ziren: Txapel,Zepai, Uztapide eta Baserri. Urtehartan, lau bertsolari horiek Eus-kal Herriko Bertsolari Txapelketa-ko finalean aritu ziren. Final hartanTxirritak jaso zuen txapela. SanSebastian bezperan jokatu zen,Donostiako Viktoria Eugenian. Fi-nalaurrekoetako bat AzpeitikoBerdura Plazan, 1936ko UrteBerri egunean.1936ko ekainaren 14ko jaiak,

bazkalondoan, zezen-plazan ja-rraitu zuen. Herri kirol jaialdia izanzen. Leporaino bete zen plaza.Aurrena lau aizkolari aritu ziren.Gero, sokatiran herriartekoa joka-tu zuten: Azpeitia, Oiartzun etaHernani elkarren aurka. Aurrene-ko biek jokatu zuten finala. Jaialdiaagurtzeko, aurrez Berdura Plazanaritutako lau bertsolariak eta An-

900 lagun Berdura Plazan bazkaltzen...

tu; Euskal hezkuntzan lehen urra-tsak egin; euskararen egunak an-tolatu; euskal dantza taldeakosatu; euskalgintzan aurrera egin;langileak antolatu; sindikatuaksortu... Lau hamarkadetako fran-kismoak etengo zuen hura guztia,eta gure herriaren memoriatik zatioso bizi hura guztia ezabatu nahiizan zuen.Bide bazterrak arakatzeaz

gain, badugu gure artxibategiakaztertzen lanik, orduko EuskalPizkundeari estalkia zehaztasu-nez altxatzen hasteko. Nor ginenjakinda, nor garen hobeto ulertu-ko baitugu.6

xxxx x x xaitor unanuex x x

doaingo Etxeberria —urte hartakotxapelketa nagusiko finalista horiere— aritu ziren. Egun hartarakoere iragarriak zeuden harri-jaso-tzaileak, lasterkariak, irrintzilariak,dantzariak eta hizlariak.Euskal pizkundearen adieraz-

pen esanguratsu bat izan zen Az-peitia egun hartan: 1936ko ekai-naren 14a, pizkunde haren azkenegunetakoa. Hilabete pasatxora,uztailaren 18an, etorriko zen guztihari amaiera emango zion estatukolpea, altxamendu militarra.Pizkunde hartan euskal nekaza-

riak elkartu eta antolatu egin ziren;kontsumo kooperatibak sortu;bertsolariak kaleratu eta EuskalHerriko bertso txapelketak antola-

LURDES OLAIZOLA-IDOIA ILLARRAMENDI estetizistak

1. Laserra edoargizaria?Laserra indarra hartzen arida, baina oraindik, biak.2.Hariaren teknika?Ez digute asko eskatzen.3.Gehien zerdepilatzen da?Hankak.

4.Makillatzekosekretua?Esku eta produktu onak.5.Udako koloreak?Laranja eta fuksia.6.Makillajea,estaltzeko edoedertzeko?Azalaren arabera.

7.Gutxirekin asko loral daiteke?Bai.8. Itxurak axola al du?Bai, gero eta gehiago. 9.Ohiko bezeroak?Adin guztietako neska-mutilak.6

. Kris Fernandez

x x x x x x x x x jakiteko 33

Gaur egun gaizki jaten laguntzen duen ingu-ruan bizi gara, batik bat umeak. Inguruaren eraginaez ezik, gurea ere jasaten dute; izan ere, ez al garagu txikienen ohitura txarrei hasiera ematen diegu-nak? Beraiek ez eskatu arren, zenbat aldiz eskain-tzen dizkiegu osasuntsuak ez diren produktuak? Lehen opil, gusanito, chupa chups, Aspitosak...

umeak eskatzen al ditu? Urtebetetze meriendetanumeak edo helduak dira zer jan erabakitzen dute-nak? Zergatik eskaintzen dizkiegu produktu ultra-prozesatuak?Umeari zergatik eskaintzen dizkiote karameloak

botikara, harategira edo arraindegira sartzen dene-an? Umeak eskatzen al du? Umeak eskatzen al ditulehen aldiz gosaritarako edo meriendarako opilak,Nocilla edo fruta izena duten zukuak? Eta umeakeskatzen al ditu lehen aldiz jaki frijituz osatutakoumeentzako menuak? Umeak jarrera desegokiaduenean edo negarrez ari denean, zergatik eskain-tzen dizkiogu gozokiak? Ez al dugu gure frustrazioaproduktu desegokiekin estaltzen? Inguruak ez du laguntzen, baina guk zerbait egin

al dezakegu txikienei ohitura onak irakasteko?Umeen eskubidea eta gure betebe-harra da osasuna zaintzea. Ez ahaz-tu, beti gaude garaiz!6

xxxx x x x x x x x x x xaitziber aizpurux x x

Lehen aldiz

40 urte,herria alaitzenIzarraitz txistulari taldeak 40 urtebete ditu aurten. Euskaraldikoekinbatera, saninazioetako txupinazoabotako dute. .9 Ihintza Elustondo

Zenbat aldiz alaitu ote dituz-te txistu doinuz herriko kaleak? Pentsatzenjarriz gero, herriko festetako ekitaldi gehiene-tan, hantxe izaten dira txistua ahoan eta dan-bolina eskuan. Leku guztietan presente iza-ten diren arren, ia oharkabean pasatzen diraaskotan Izarraitz txistulari taldeko kideak.Baina, aurtengoan, beraiek izango dira sani-nazioetan lekurik preziatuenenan: hain zuzenere, beraiek botako dute jaiei hasiera eman-go dien txupinazoa, Euskaraldikoekin batera.40 urte bete ditu aurten Izarraitz txistulari

taldeak. Musikari gehiagoko boladak izandiren arren, gaur egun, lau kide ditu taldeak:Joxe Mari Sagarzazu (Azkoitia, 1949), EduArana (Azpeitia, 1965), Garikoitz Mendizabal(Zestoa, 1973) eta Jon Mendizabal (Zestoa,2005). Haiekin urte luzez aritutakoa da XabinZulaika (Zestoa, 1945); guztira, 60 urte emanditu txistua jotzen, baina osasun arazoak tar-teko, iaz taldea uztea erabaki zuen.Bostak izango dira uztailaren 30ean Az-

peitiko udaletxeko balkoian suziria botatzen.Ilusioa egin die txupinazoa botatzeko beraie-kin oroitu izanak: “Hainbeste urte txistua jo-tzen pasatuta, egindakoren aitortza dela sen-titzen dugu”, azaldu du Sagarzazuk.

1978-79 urteen bueltan sortu zen Izarraitztxistulari taldea. Aurrez, Itsasiko dantzariekinbatera aritzen ziren txistua jotzen, baina haie-kin jotzeari utzi eta talde berri bat sortzea era-baki zuten. Arana eta Zulaika elkartu ziren au-rrena, eta pixka bat geroago Sagarzazu batuzen taldera. 1981ean udal korporazioarekinirteten hasi ziren, eta dianaz diana eta festa-rik festa, halaxe iraun dute gaur arte. Mendizabal aita-semeak berriagoak dira

taldean. Garikoitz 1990 inguruan hasi zenIzarraitzen; kontserbatorioan musika ikaske-tak egiten ari zen orduan, eta Zestoan txistuajotzen bazuen ere, ez zuen talde egonkorrik.“Izarraitzen txistua jotzen hasteko aukerasuertatu zitzaidan, eta itsu-itsuan animatunintzen”. Egun, txistulari profesionala da Ga-rikoitz, baina Azpeitiko taldeak eman dionaberarentzat zer garrantzitsua izan den azpi-marratu du: “Lagun onez gain, txistu talde ba-tean jotzeko aukera ere eman dit Izarraitz tal-deak. Gainera, balio oso garrantzitsuaktransmititu dizkit: maiztasuna, diziplina etabokazioa”. Musikari profesionala izan arren,taldean afizionatuekin duen lotura hori “oso-oso aberasgarria” iruditzen zaio Garikoitzi. Hark txistuarekiko duen harreman estua

jakiteko x x x x x x x x x atzera begira: izarraitz txistulari taldeak 40 urtea34

1. Lehen aldiz udal korporazioarekin ateraziren Izarraitz txistulari taldeko kideak1981eko San Inazio egunean. 2. Taldearen 25. urteurrena ospatzekohainbat txistularik egin zuten kalejiran,2006an. 3. 1999an, San Inazio bigarrenez,txistulariak Loiolan.

1

2

3

Goian, Garikoitz Mendizabal; eta, behean, Joxe Mari Sagarzazu, Edu Arana, Jon Mendizabal eta Xabin Zulaika. x x xIhintza Elustondo

transmititu dio Jon semeari, eta hura ere Iza-rraitz taldean jotzen hasi da. Zulaikak uzteaerabaki zuenean, haren lekukoa hartu zuenJonek. Hura da taldeko gazteena aldearekin,baina txistua jotzen “pozik” aritzen dela adie-razi du. Zulaika harro dago hark hartu duela-ko bere lekukoa: “Fenomeno jotzen du!”, dio.

Hitzordu sortaUrte hauetan guztietan ez dute meritu maka-la izan txistulariek. Jende askok ez dakienarren, igandero-igandero, hileko lehen igan-dean izan ezik, diana jotzen dute, 09:00etanhasita. Alde Zaharrean, kalerik kale, 40 batminutuz aritzen dira txistua jotzen. Asterokohitzordu horrez gain, herriko festetan hainbatemanaldi eskaintzen dituzte, eta Azpeititikkanpo ere hainbat saio egindakoak dira.

Konpromiso horien artean, izan dute diskoaateratzeko tarterik ere: hain zuzen ere, 1997-98an Joxe Mari Gurrutxaga Txokolo txistula-riari eskainitako lana kaleratu zuten. Festarik festa ibiltzen diren arren, ez dute

parrandarako tarte handirik izaten txistula-riek. Saninazioetan, esaterako, hainbat hi-tzordu izaten dituzte: dianak jotzen dituzte,korporazioarekin ateratzen dira, zezenketeta-ra ere joaten dira… “Oso ardura lotua” datxistulariena, eta horrek erreleboa aurkitzekozailtasunak eragiten dizkiela nabarmendudute. “Ez daukagu lekukoa hartuko duen inor.Igandero jotzera animatuko den jendea aur-kitzea oso zaila da”, azaldu du Aranak. Gainera, ez dute xoxik kobratzen egiten

dutenagatik. Diru laguntza bat jasotzen duteurtero, eta diru hori arropak, instrumentuak,

sortzen diren gastuak, taldekideen musikaikasketak… ordaintzeko erabiltzen dute. Ezdago esan beharrik, beraz, zenbaterainogustatzen zaien txistua jotzea. Zulaikak behinbaino gehiagotan esan izan dio Sagarzazurihonakoa: “Txistua jotzen dirurik ez duk egin-go, baina mokadu goxo asko egingo dituk!”. Oso giro polita dute, eta hori da hainbeste

urtez taldeak bizirik irauteko sekretua. Diana-ren ostean hutsik egin gabe hartu ohi dutenkafea, bizikletan nahiz pilotan elkarrekin egin-dako saioak, parranda ondoreneko anekdo-tak eta barre algarak… Oroitzapen ugari pila-tu dituzte urteotan, eta aurrerantzean ere bil-tzen jarraitzeko asmoa dute, momentuz, ezbaitute txistua uzteko asmorik. Ohitura zaha-rrak ez galtzeko helburuarekin, festarik festa,herriko kaleak alaitzen jarraituko dute.6

atzera begira: izarraitz txistulari taldeak 40 urte x x x x x x x x x jakiteko 35

x x xTELEFONO ZENBAKIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

UDALETXEA x x xAsteguna: 08:30-14:00 x x xLarunbata: 09:00-12:30 UDALTZAINGOA x x xEgun osoz

irekita egoten da ANBULATORIOAx x xEgun osoz irekita egoten da IGERILEKUAx x xAstelehena:

14:00-21:00 x x xBeste egunak:07:00-21:00 x x xLarunbata: 10:00-13:00 eta 16:00-20:00 x x xIgandea eta jai

egunak: 09:00-13:00 xxxKanpokoa: 11:00-20:00. KIROLDEGIA xxxAstegunak: 10:00-13:00, 15:00-21:00

x x xLarunbata: 10:00-13:00, 16:00-20:00 LIBURUTEGIA x x xAstegunak: 09:00-13:00, 15:30-20:00

xxxLarunbata: 09:00-13:00 xxxEkaineko azken astean, uztailean, abuztuan: 08:30-14:00. Abuztuko lehen

hamabostaldian itxita. GAZTELEKUA x x xAsteartea-ostirala: 17:00-20:30 x x xLarunbata: 16:00-20:30.

x x xFARMAZIAK (abuztua)x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

LARRIALDIAK

112

sPOLTSAK ESKURAGARRI.Poltsa konpostagarriak jasotzeko tokiakaldatu dituzte. Honako saltoki hauetaneskura daitezke: Babesa arropa denda,Itzira gozotegia, Xiriako kafetegia, Inaroptika eta Urrestillako estankoa.

ODOL-EMAILEAK

Abuztuaren 29an izango

dute hitzordua, 17:00etatik

21:00etara, anbulatorioan.

x x xGARRAIOAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x

ALDALUR 943 85 2587

EUSKO TREN 902 54 32 10

GUIPUZCOANA 943 85 11 59

PESA 943 21 26 99

PIPER ELKARTEA 943 85 25 87

TAXIAK 943 81 13 07

x x xautobusen ordutegi osoa:

www.uztarria.eus/azpeitia/

autobusak

x x xORDUTEGIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xERABILGARRIx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

jakiteko x x x x x x x x x zerbitzua36

TOKI PUBLIKOAK

Udaletxea 15 72 00

Udaltzaingoa 15 13 13

Suhiltzaileak 112

Azpeitia Lantzen 15 71 83

Iraurgi Berritzen 026069

Nekazal Bulegoa 81 24 85

Iturritxiki Ludoteka 15 11 79

Txiki-Txoko Ludoteka 15 05 16

Gaztelekua / GIB 15 71 61

Lanbide 15 04 02

Kiroldegia 81 30 69

KIUB 15 72 01

Igerilekua 81 41 21

Emakumeen Txokoa 15 70 55

Ertzaintza-Azkoitia 0837 80

Baigera I 81 51 71

Baigera II 81 23 89

Epaitegia 02 51 91

Ekoetxea 81 24 48

OSASUNA

Anbulatorioa 0254 00

Anbulator. larrialdiak 02 54 01

Eguneko zentroa 15 74 96

Asepeyo 8144 00

Gurutze Gorria 85 32 97

DYA-Donostia 46 46 22

KOMUNIKABIDEAK

Uztarria 15 03 58

Hitza (Azpeitia) 81 38 41

Hitza (Zarautz) 8900 17

Azpeitian Zer? 080688

Erlo Telebista (Azpeitia) 81 53 35

Berria 943 30 40 30

Gara 943 31 69 99

Noticias (berriemailea) 687 60 50 06

DV (berriemailea) 610 81 29 12

Argia 943 37 15 45

Arrate Irratia 943 12 01 73

Euskadi Irratia 943 01 23 00

ETB 943 01 17 05

ALDERDI POLITIKOAK

Bildu 15 72 00

EAJ 81 55 70

Sortu 15 72 00

EA 81 00 11

Aralar 647 42 59 95

SINDIKATUAK

ELA 81 34 46

LAB 15 13 56

EHNE 81 39 28

KULTURA-EUSKARA

Sanagustin 10 52 20

Kultur Mahaia 674 16 56 84

Euskara Patronatua 81 45 18

Natul euskara taldea661 10 44 46

Udal Euskaltegia 81 19 47

Udal Liburutegia 15 71 95

Loiolako Liburutegia 8165 08

Kontseilua 943 59 12 00

Bai Euskarari 902 43 00 26

IKASTETXEAK

Iraurgi (Betharram) 81 16 68

Iraurgi (Milagrosa) 8163 80

Iraurgi (Jesuitinak) 81 22 49

Ikasberri 15 12 46

Karmelo Etxegarai 81 26 97

Urola BHI 15 02 28

Uztaro 81 31 90

BESTERIK

Xoxoteko aterpea 58 10 07

Eregi 943 08 06 88

1-3-7-9-10-13-16-18-19-21-23-31Arrieta (Azpeitia).943811274

2-4-5Alberdi (Azpeitia).943815974

6-8-11-12-14-15-17-22-25-26-29Jacome (Azpeitia).943080258

20-24-27Beristain (Azpeitia).943811949

28-30Aranburu (Azpeitia).943811350

Alberdi (Azpeitia).943815974

GAUEZ, URTE OSOAN

IONE GURRUTXAGAEuskara zuzentzailea

Ikusle asko ezdira konturatzenegiten dugun lanaz”

EITBko albistegietako zuzentzailea daGurrutxaga egun. Baloratu gabekolanbidea dela dio berea, isilpekoa etaikusten ez dena.. Mireia Galarza

“

Gogorra al da zuzentzailea-ren lana? Boladak daude; hala ere, bereziki telebistan,momentu larriak egon daitezke. Izan ere,azken orduko zerbait gertatzen bada, guz-tion erritmoa azkartzen da.Nahikoa baloratzen al da zuzentzaile-aren lana? Ez. Isileko lana da; ikusle asko ez dira kontu-ratzen egiten dugunaz. Askok, gainera, jakinere ez dakite lanbide hau existitzen denik.Beraz, telebistan gehiago baloratzenda ikusten den hori.Bai. Etxeko pantailatik langile gutxi batzukikusten dira. Horiek ere egiten dute lana,noski. Hala ere, nahikoa da lantalde osoaikustea konturatzeko pantaila atzean erelana egiten dutenak asko direla.Euskal Filologia ikasita, ikusten al ze-nuen zure burua lan honetan? Ez, ikasten amaitu ondoren, ez nuen inonikusten. Hala ere, Berria egunkarian zuzent-zaile moduan lan egiteko aukera sortu zitzai-danean, aukera aprobetxatzea erabaki nuen.Eta berdin orain telebistan.

Nondik datorkizu hizkuntzarekikointeresa? Hizkuntzarekiko baino gehiago, komunika-zioarekiko interesa izan dudala esango nuke.Beti atsegin izan dut irakurtzea eta idaztea.Izatez, kazetaritza ikastea ere pentsatu nuen,baina azkenean euskal filologia ikastea era-baki nuen.Zorrotza al zara zure lanean? Egunaren arabera. Gogoa beti izaten dut,baina batzuetan indar gehiagorekin ekitendiot egunari. Termino guztiek ere ez dute zail-tasun maila berdina; batzuk hurbilagoak zaiz-kigu, besteak, berriz, arrotzagoak.Menperatu al daiteke hizkuntza batosotasunean? Ez. Onena izanda ere, beti dago kontrolatu-ko ez duzun hizkuntzaren zati bat. Izan ere,hizkuntza guztiek adar asko ukitzen dituzte,eta guztiak kontrolatzea ezinezkoa dela iru-ditzen zait. Euskarak, gainera, euskalki pilabat ditu, eta horrek zailtasunak areagotzendizkio hiztunari. Gaiak ere eragina du; batekasko jakin dezake ekonomiari buruz, baina ezhainbeste beste gai batzuei buruz.6

1. Ione Gurrutxaga, Azpeitiko Udal Liburutegian.2. EITBko Gaur Egun albistegietako platoetakobatean. 3. Euskaraldia egitasmoko argazkia,Gurrutxagak ere parte hartu du bertan.

1

2

3

zu zeu x x x x x x x x x jakiteko 37

Arrazoi dute, arrazoi osoa.Egia da gure abertzaletasunaren kontra dau-denek, baina beren nazionalismoa etengabehauspotzen dutenek behin eta berriz eta as-kotan esaten dutena: bidaiatuz sendatzendira nazionalismoak. Egia da. Aspaldi ikusinuen. Amerikako Estatu Batuetara joan, etaizar eta barradun bandera ikusten nuen baz-ter guztietan. Aireportuan, hantxe muturrenaurrean delako bandera. Aireportutik herriraegin, eta batean eta bestean bandera hura-xe. Joan rodeo-a ikustera, eta hantxe amazo-na bat, zaldi gainean ikusgarri haruntz eta ho-nuntz, banderaren makila estribuan sartutatrostan, dena delako betiko trapua airean.Toki ofizialetan, bandera. Toki ez ofizialetan,bandera. Iragarki eta afixetan, bandera. Etxeatarietako belardian, bandera. Autoetan,bandera. Bandera, bandera, bandera. Bai.AEBetara bidaia bat, bakar bat, egiteak na-zionalismoak sendatzeko balio du. Bai hori-xe.Ni ez ninduen lehen bidaiak sendatu, eta

hogei ere behar izan nituen, baina sendatunintzen azkenean. Zer arraio. Tratamenduhorri garesti xamarra iritzi diote gure herrianbatzuek. Horixe aditu behar izan dut sarritan.Arrazoi dute horiek ere, arrazoi osoa… Hor-taz, hain urruti joan gabe ere, senda daitekeinoren nazionalismoa. Esate baterako, Espai-niara joanda. Ez nauzue oso zalea, baina tar-tean behin joan behar izaten da hara ere.Joan deneko lau urtean ondoko inperioko he-rrietara joatea fortunatu zaigu, joan beharraizan dugula esateko modua da, alabaren a-tzetik, haren gimnasia txapelketak direla etaez direla. Eta ibili gaituzue Gaztelako Guada-lajaran eta Valladoliden. Eta ibili gara Asturia-seko Xixonen. Eta Murtzian. Eta Alacanten...Eta ibili gaituzue, azkena, Zaragozan. Etabandera espainola Espainiako Plazan. Etaespainola denda askotako erakusleihoetan.Eta espainola telefono mugikorren dendan,espainolaren hori-gorri gorri-horiak karkasa

Nazionalismoa sendatzeko, ibili

x x xBidaiatu, bai, ibilimunduan. Arrazpo dute,bidaiatuz sendatzen diranazionalismoak

x x x x x x x x x x x x x x x xmiel a. elustondox x x

guztietan. Eta espainola eta espainola etaespainola. Nazionalismoa sendatzeko sen-dagai. Bai be! Eta ze ba ez ba!

Arrazoi duteZaragozan bertan, gimnasia txapelketa egi-ten zen pabilioitik, Nafarroa EAEtik bainourrutiago zegoenetik, erdialdeko hotelerajoan, trasteak eta autoa hartu eta etxera i-tzultzeko, eta arimarik ez kaleetan. Ez Ebroederraren ertzean, ez Pilareko katedralarenondoko plazan, ez parte zahar harrigarrikokale estuetan ere. Inor ez. Han eta hemengobandera espainolak besterik ez. Eta orduan-txe, orro baten burrunba. “Gooooooooool!”.Nazionalismoa sendatzeko lehen indizioahartua jendeak. Eta hartu trasteak, hartuautoa, eta pabilioira, gure gimnasta bikai-na –bigarren Espainiako txapelketako lehenfasean, zortzigarren finalean–, jaso eta etxeraitzultzeko...Nazionalismo gaitz guztiak sen-datuta. Bidaiatu, bai, ibili munduan. Arrazoidute, bidaiatuz sendatzen dira nazionalismo-ak.6

iritzia x x x x x x x x x38