· web viewanotar e definir tres elementos principais que forman o sistema circulatorio....

Coñecemento do Medio 4EP rodeira

PROGRAMACIÓN DE AULA:Programación das unidades didácticas

Depósito Legal B-12899-2012

GALICIA

PROGRAMACIÓN DE AULA – Coñecemento do Medio 4 EP

UNIDADE DIDÁCTICA 1: Somos seres vivos

COMPETENCIAS BÁSICAS/INTELIXENCIAS MÚLTIPLES OBXECTIVOS DIDÁCTICOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN INDICADORES

Coñecemento e interacción co mundo físico (CIMF) / Naturalista• Coñecer, diferenciar e comprender as

diferentes funcións propias dos seres humanos: nutrición, reprodución e relación. (CIMF)

Comunicación Lingüística (L)/ Lingüístico-verbal• Expresar por escrito ideas, opinións,

vivencias e emocións. (L)

Social e cidadá (SC)/ Interpersoal• Participar das iniciativas que xurdan do

grupo, cooperando como parte dun proxecto común. (SC)

Competencia para a Autonomía e a Iniciativa Persoal (AIP)• Xerar ideas, obras, asociacións, propostas,

proxectos… (fluidez creativa) á hora de planificar e realizar unha «crónica» do seu propio nacemento con ilustracións. (AIP)

Aprender a aprender (AA) / Intrapersoal• Aplicar os coñecementos adquiridos a

contextos novos e diversos e é competente e autónomo ante a análise de situacións reais análogas (AA).

– Coñecer as funcións vitais propias do ser humano: relación, nutrición e reprodución.

– Coñecer a finalidade da función de relación nos seres humanos e os sistemas / aparatos que interveñen nas diferentes funcións.

– Coñecer aspectos básicos sobre a fisionomía e a fisioloxía do aparato reprodutor masculino e feminino.

– Relacionar cada unha das funcións vitais dos seres vivos coa finalidade que ten na vida do individuo.

– Relacionar a finalidade da función de relación dos seres humanos con accións que realizamos de xeito cotián.

– Analizar, dentro da función de relación do ser humano, o proceso que segue o corpo humano á hora de realizar un movemento.

– Diferenciar os cambios físicos que se producen no home e na muller asociados ao desenvolvemento e á maduración do aparato reprodutor.

– Diferenciar as tres etapas en que podemos dividir o proceso de reprodución: fecundación, embarazo e parto, así como as fases propias do embarazo (1.º, 2.º e 3.º trimestre).

• Coñece, diferencia e comprende as diferentes funcións propias dos seres humanos: nutrición, reprodución e relación. (CIMF)

• Expresa por escrito ideas, opinións, vivencias e emocións. (L)

• Aplica os coñecementos adquiridos a contextos novos e diversos e é competente e autónomo ante a análise de situacións reais análogas. (AA)

• Participa das iniciativas que xurdan do grupo cooperando, como parte dun proxecto común. (SC)

• Xera ideas, obras, asociacións, propostas, proxectos… (fluidez creativa) á hora de planificar e realizar unha «crónica» do seu propio nacemento con

© rodeira-grupo edebé 2


ilustracións. (AIP)

CONTIDOSCONCEPTOSAs nosas funcións vitais: relación, nutrición e reprodución. C A función de relación: os órganos dos sentidos, o sistema nervioso e o sistema locomotor. COs órganos dos sentidos: oído, olfacto, vista, gusto e tacto. C A función de reprodución: fecundación, embarazo e parto. CFases do embarazo. C

PROCEDEMENTOSExpresión de opinións en relación ao contido do vídeo mostrado na web. PDescrición e análise de situacións nas que se requiren os órganos dos sentidos e a función de cada un deles. PIdentificación de situacións nas que se poñen en funcionamento os órganos dos sentidos, o sistema nervioso e o sistema locomotor. P

VALORESInterese por coñecer o funcionamento do corpo humano en relación a estas tres funcións. VGusto e interese por coñecer o funcionamento do propio corpo respecto da función de relación. V

ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación para a saúde e para a calidade de vida: Valorar a importancia do coidado do propio corpo.

ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE• Explicar por que son necesarias as funcións de relación, de nutrición e de reprodución e por que son vitais. • Confeccionar un esquema sobre que sentidos e sistemas interveñen na función de relación e que permite cada un deles.• Escribir nunha táboa seis actividades nas que se utilizan os sentidos e indicar cal se utiliza.• Contestar preguntas sobre o sentido da vista: http://www.atletismoparaciegos.org/esp/index.html• Elabora un resumo que describa como ten lugar a función de relación para unha situación determinada.• Explicar as diferenzas externas que se producen entre os rapaces e as rapazas durante a puberdade.• Elabora un texto sobre o seu nacemento seguindo un esquema.• Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Investigar sobre as ecografías nos enlaces: http://infopadres.net/2009/09/ecografia-la-vida-en-directo/


http://www.atletismoparaciegos.org/esp/index.html


http://www.babysitio.com/embarazo/salud_prenatal_ecografia.php



OUTRAS ACTIVIDADES

AVALIACIÓN INICIAL Grupo clase• Chuvia de ideas sobre os contidos clave da unidade para centrar a atención e poder activar os coñecementos

previos necesarios sobre os seres vivos.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo http://www.youtube.com/watch?

v=eB8kSKyeIz4&list=PLD4031E3C8A66E7F2&index=12&feature=plpp_vídeo dialogar sobre os sistemas e os sentidos do corpo humano.

• Escoitas e falas.– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: Que coidados require unha muller embarazada? Son os mesmos

que os dunha muller que non o está? Escoitaches algunha vez os latexos dun bebé dentro da barriga da súa nai? Como o fixeches? Viches ecografías de bebés? Que sentes con estas experiencias?

COMPETENCIAS BÁSICAS E INTELIXENCIAS MÚLTIPLES

TAREFA INTEGRADA – «A hora do recreo»• Contextualización: «A hora do recreo é un dos mellores momentos do día. Xogamos, comemos, rimos, practicamos

actividade física, divertímonos… En definitiva, respondemos a estímulos moi diversos».• Actividades: – A partir de dúas imaxes explicar de que se encargan os sentidos, o aparato locomotor e o sistema nervioso.– Observar as actividades e xogos que practican na hora do recreo, recoller os datos nunha táboa e interpretar os

resultados.– Elaborar un bosquexo do patio da túa escola. Identificar os espazos onde se practica habitualmente cada xogo e

colorealo segundo un código indicando quen xoga a cada tipo de xogo.– Elaborar unha listaxe coas normas de cada xogo.

ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• Xogo musical das cadeiras: Brincar co xogo das cadeiras, despois dialogar sobre os sentidos e os sistemas que

interveñen no xogo.• As funcións vitais nas plantas: Realizar un mural das funcións vitais nas plantas:

http://www.plantasyjardines.es/funciones-vitales-en-las-plantas/• Un partido a cegas: «goalball»: Investigar que é o «goalball» e como se xoga neste endrezo web:

http://www.paralimpicos.es/publicacion/3SC_Deportes/37SS_Goalball.html. Intentar reproducir as sensacións percibidas polos xogadores de «goalball».

• O corpo fala: Visualizar o fragmento da película Billy Elliot (2000) que aparece na seguinte ligazón:


http://www.paralimpicos.es/publicacion/3SC_Deportes/37SS_Goalball.html


http://www.youtube.com/watch?v=p6Cm0A0iuA8• Adiviña quen son: Traer dúas fotografías: unha actual e outra de bebé. Xogar a atopar as parellas de fotografías e

dialogar sobre os aspectos que son diferentes en ambas as dúas.• Realizar un informe sobre os sentidos do bebé durante a xestación: Observar un fragmento dunha reportaxe

do National Geographic Channel sobre os sentidos do bebé durante o embarazo e extraer información para contestar unha serie de preguntas: http://www.youtube.com/watch?v=S86cRXL8nmo&feature=related.

COMPLEMENTARIAS • Preparar dúas listaxes para ir completando entre toda a clase: unha de percepcións e outra de movementos.• Clasificar accións que se realizan ao longo do día segundo pertenzan á función de relación ou de nutrición.• Buscar información sobre o sentido do gusto, debuxar a lingua e responder preguntas sobre o investigado.• Comprobar, nos alumnos, algúns actos reflexos. Poñer por escrito os resultados e debuxar un dos actos reflexos.• Pedirlles aos alumnos que investiguen se durante a súa xestación, as súas nais aborreceron algún alimento ou tiñan

antollos. Comparar os resultados entre todos.

ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: A función de relación. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: O bebé nas distintas fases do embarazo. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

AVALIACIÓN DA UNIDADE DAS COMPETENCIAS BÁSICAS / INTELIXENCIAS MÚLTIPLES

Caderno de recursos para a avaliación (material para o profesor)

• Ficha fotocopiable de avaliación–Relacionar funcións cos procesos

implicados.–Explicar como interveñen os sentidos e o

sistema locomotor ante unha situación.–Escribir tres cambios físicos que se

producen no home e na muller no seu paso de neno á idade adulta.

–Explicar as tres etapas nas que se divide a reprodución.

–Relacionar partes do aparato reprodutor e identificar se son masculinas ou femininas.

• Observación e adquisición de contidos.

Programación e orientacións didácticas• Rúbrica das tarefas integradas.

• Rúbrica dos Proxectos.

Caderno de Competencias Básicas• Rúbrica das unidades didácticas.

• Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.

• Rúbricas de habilidades xerais.

• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.

• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo clase.

• Porfolio e e-portfolio.

• Informe de avaliación.


http://www.youtube.com/watch?v=S86cRXL8nmo&feature=related


ACTIVIDADES DE PROMOCIÓN DA LECTURA E DESENVOLVEMENTO DA EXPRESIÓN O/E

Lectura• Utilizar estratexias de comprensión lectora:

– Lectura silenciosa (autorregulación da comprensión).– Tradución da linguaxe cotiá á linguaxe propia da área.– Elaboración de sínteses, esquemas, resumos breves ou ideas (conciencia da propia comprensión).

• Ler e comprender os textos.• Ler outros textos escritos, textos en soporte dixital, actividades interactivas…, para obter información, aprender, divertirse ou comunicarse.• Ler e comprender textos instrutivos.

Expresión O/E• Expoñer de forma oral a formulación e o desenvolvemento na resolución das diversas actividades: presentación.• Expresar adecuadamente O/E as aprendizaxes, utilizando o vocabulario preciso.• Redactar textos instrutivos e expositivos.

ACTIVIDADES TICRecursos en CD• Libro dixital interactivo.• Resolver as actividades interactivas relacionadas cos contidos da unidade didáctica.• Mapa conceptual cos contidos da unidade.

Enlaces webLibro do alumno• Os sitemas e os sentidos: http://www.youtube.com/watch?v=eB8kSKyeIz4&list=PLD4031E3C8A66E7F2&index=12&feature=plpp_vídeo• Sentido da vista: http://www.atletismoparaciegos.org/esp/index.html• Ecografías: http://infopadres.net/2009/09/ecografia-la-vida-en-directo/ http://www.babysitio.com/embarazo/salud_prenatal_ecografia.php

Guía didáctica• As funcións vitais nas plantas: http://www.plantasyjardines.es/funciones-vitales-en-las-plantas/• O «goalball»: http://www.paralimpicos.es/publicacion/3SC_Deportes/37SS_Goalball.html• Técnicas caseiras para determinar o sexo do futuro bebé: http://www.guiainfantil.com/blog/704/los-trucos-para-saber-el-sexo-del-bebe.html• O sentir do bebé durante a xestación: h ttp://www.youtube.com/watch?v=S86cRXL8nmo&feature=related




http://www.paralim/

http://www.plantasyjardines.es/funciones-vitales-en-las-plantas/

http://www.atletismoparaciegos.org/esp/index.html


MÍNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIÓN POSITIVA• Relacionar a finalidade da función de relación dos seres humanos coas accións que realizamos de xeito cotián.• Analizar, dentro da función de relación do ser humano, o proceso que segue o corpo humano á hora de realizar un movemento.• Diferenciar os cambios físicos que se producen no home e na muller asociados ao desenvolvemento e á maduración do aparato reprodutor.• Diferenciar as tres etapas en que podemos dividir o proceso de reprodución: fecundación, embarazo e parto, así como as fases propias do embarazo

(1.º, 2.º e 3.º trimestre).

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN• Uso correcto dos conceptos e do vocabulario propio da área ao transmitir e solicitar información.• Uso espontáneo ou en contextos cotiáns das aprendizaxes realizadas.• Grao de elaboración persoal das ideas e das respostas.• Grao de comprensión e de comunicación da información.• Orde, limpeza e puntualidade na presentación das actividades: letra adecuada, expresión correcta e clara dos datos e procedementos seguidos,

ausencia de faltas de ortografía...• Comportamento: respecto polos compañeiros e o profesorado e polo material; interese e motivación; atención ás explicacións; tenacidade,

perseveranza, compañeirismo.• Porcentaxe ou valoración de traballos individuais, das probas, dos exercicios...• Grao de participación nas súas intervencións, nos traballos en grupo, nosproxectos...



METODOLOXÍAMATERIAIS E RECURSOS ESPAZOS – TEMPOS ESTRATEXIAS METODOLÓXICAS• Libro de texto COÑECEMENTO DO MEDIO 4, Píxel; ed. rodeira.

Outros recursos• Encerado dixital.• Recursos en CD• Recursos educativos.• Material funxible.

• Aula; outros espazos.• Tempo aproximado: tres semanas.

A metodoloxía proposta promove a construción de aprendizaxes significativas a partir da seguinte secuencia:• Motivación inicial e evocación de coñecementos previos.• Progresiva e coidada incorporación de contidos mediante exemplos extraídos de situacións cotiás, con contextualizacións que permiten a transferencia, a xeneralización e a ampliación das aprendizaxes, e que conectan coas competencias básicas identificadas.

• Aplicación das aprendizaxes en actividades diversas (aplicación, razoamento, traballo de competencias básicas e intelixencias múltiples, proxectos, grupo cooperativo, interactivas, reforzo, ampliación...), secuenciadas por niveis de dificultade e que facilitan o traballo de competencias básicas e dos diferentes estilos cognitivos dos alumnos.

• Recursos dixitais de diferente índole, utilizando tanto o encerado dixital como o ordenador. Estes recursos inclúen actividades integradas na secuencia de aprendizaxe, actividades interactivas e unha coidada selección de enlaces a Internet.

Unidade 1: Somos seres vivos. ESTRUTURA:• Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para aproximarse ao tema obxecto de estudo, á autoestima e para activar os coñecementos previos.

• Contidos: Secuencias de aprendizaxe para cada contido da unidade, abordadas a partir de situacións ou exemplos contextualizados, con actividades de aprendizaxe no proceso dedutivo que finalizan cunha conclusión e con actividades de aplicación.

• Propóñense tamén actividades de traballo das CB (competenciais) e das intelixencias múltiples, actividades complementarias, actividades TIC e de reforzo e ampliación.

• Todo o traballo dos contidos está orientado ao desenvolvemento (traballo) das competencias básicas identificadas na unidade.

• Tarefa integrada. Actividades para traballar e avaliar as CB e as intelixencias múltiples. Son actividades contextualizadas, referidas a situacións reais e cotiás para o alumno/a, nas que debe poñer en marcha e aplicar o que sabe e nas que se teñen en conta as distintas capacidades e estilos de aprendizaxe (coa lectura, co razoamento, co movemento, coa dramatización, coa representación plástica...).



PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

ESCRITOS ORAIS OUTROS•Tarefas diversas do alumno/a realizadas na actividade diaria da clase.

•Actividades diversas de avaliación do alumno/a (libro, fichas fotocopiables, proba escrita…).

•Traballos en grupo.•Actividades TIC: interactivas, enlaces a Internet…

•Arquivo individual.

Valoración da formulación e procesos seguidos, así como do resultado obtido.

•Preguntas individuais e colectivas.•Diálogo.•Exposición oral.•Proba oral individual.

Observación e valoración do grao de participación de cada alumno/a e a calidade das súas intervencións.

•Rúbrica das unidades didácticas.•Rúbrica das tarefas integradas.•Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.•Rúbrica dos Proxectos.•Rúbricas de habilidades xerais.•Traballo das CCBB/IM•Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.•Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo-clase.

•Porfolio e e-portfolio.•Informe de avaliación.



AVALIACIÓN DA PRÁCTICA DOCENTE

ADECUACIÓN DA PLANIFICACIÓN RESULTADOS ACADÉMICOS

PROPOSTAS DE MELLORA

Preparación da clase e dos materiais didácticos

Hai coherencia entre o programado e o desenvolvemento das clases.Existe unha distribución temporal equilibrada.O desenvolvemento da clase adecúase ás características do grupo.

Utilización dunha metodoloxía adecuada

Débense ter en conta as aprendizaxes significativas.Considérase a interdisciplinariedade (en actividades, no tratamento dos contidos etc.).A metodoloxía fomenta a motivación e o desenvolvemento das capacidades do alumno/a.

Regulación da práctica docente

Grao de seguimento dos alumnos.Validez dos recursos utilizados na clase para as aprendizaxes.Os criterios de promoción están consensuados entre os profesores.

Avaliación das aprendizaxes e información que delas se lles dá aos alumnos e ás familias

Os criterios para unha avaliación positiva atópanse vinculados aos obxectivos e aos contidos.Os instrumentos de avaliación permiten rexistrar numerosas variables da aprendizaxe.Os criterios de cualificación están axustados á tipoloxía de actividades planificadas.Os criterios de avaliación e os criterios de cualificación déronselles a coñecer:— Aos alumnos.— Ás familias.

Utilización de medidas para a atención á diversidade

Adóptanse medidas con antelación para coñecer as dificultades de aprendizaxe.Ofreceuse resposta ás diferentes capacidades e ritmos de aprendizaxe.As medidas e recursos ofrecidos foron suficientes.Aplica as medidas extraordinarias recomendadas polo equipo docente atendendo aos informes psicopedagóxicos.



PROGRAMACIÓN DE APOIOS ÁS NEE

Alumnos1 …

2 …

3 …

4 …

5 …

6 …

7 …

8 …

…

• Atención individualizada na aula para a realización das actividades propostas.• Adaptación das actividades da programación.• Atención individualizada dentro e fóra da aula para a realización das actividades adaptadas.• Adaptación curricular significativa para ás NEE.• Adaptación curricular por alta capacidade intelectual.• Adaptacións no material curricular por incorporación tardía no SE.…


UNIDADE DIDÁCTICA 2: Dixestión e respiración


Coñecemento e interacción co mundo físico (CIMF)/ Naturalista• Coñecer, diferenciar e comprender as

diferentes funcións propias dos seres humanos: nutrición, reprodución e relación. (CIMF)

• Analizar a importancia da dieta, da hixiene e do estilo de vida para coñecer a súa importancia no equilibrio persoal e animarse a levar un estilo de vida saudable. (CIMF)

• Utilizar as claves nas que se basea o método científico para buscar explicación á forma en que o smog afecta no funcionamento do sistema respiratorio. (CIMF)


vivencias e emocións. (L)• Redactar textos de tipoloxía diversa

(descritivo) de forma exacta e detallada sobre o funcionamento do propio corpo. (L)

Tratamento da Información e da competencia dixital (TIC-D) /Lingüístico-verbal

– Coñecer a finalidade da función de nutrición nos seres humanos e sistemas/aparatos que interveñen nas diferentes funcións.

– Coñecer as características e as funcións dos principais órganos que forman o sistema dixestivo, en relación co proceso de nutrición.

– Coñecer a función, a importancia e o funcionamento do sistema respiratorio.

– Coñecer as características dunha dieta sa e saudable.

– Coñecer as condicións ambientais e os coidados a ter en conta para o coidado do sistema respiratorio.

– Relacionar a finalidade da función de nutrición dos seres humanos con accións que realizamos de xeito cotián.

– Distinguir e explicar os catro procesos relacionados coa función de nutrición: dixestión, respiración, circulación e excreción.

– Describir o percorrido do alimento polo corpo humano e os diferentes órganos deste sistema que interveñen no proceso da dixestión.

– Explicar o percorrido do aire polo noso corpo, desde que entra polas fosas nasais ata que se expulsa ao exterior.

– Identificar hábitos saudables do sistema dixestivo e adoptalos na vida cotiá.

– Identificar hábitos saudables do sistema respiratorio e adoptalos na vida cotiá.

• Coñece, diferencia e comprender as diferentes funcións propias dos seres vivos: nutrición, reprodución e relación. (CIMF)

• Aplica os coñecementos adquiridos a contextos novos e diversos e é competente e autónomo ante situacións reais. (AA).


• Redacta textos de tipoloxía diversa (descritivo) de forma exacta e detallada sobre o funcionamento do propio corpo. (L)

• Analiza a importancia do estilo de vida en relación á saúde, a prevención de enfermidades e o benestar persoal. (CIMF)

• Comprende, interpreta e aplica datos e informacións matemáticas presentes na vida cotiá (sobre o funcionamento do corpo), utilizando instrumentos de medida. (CMAT)


• Facer uso dos recursos tecnolóxicos para informarse e formarse. (TICD)

Social e cidadá (SC)/ Interpersoal• Participar das iniciativas que xurdan do


Competencia Matemática (CM)• Comprender, interpretar e aplicar datos e

informacións matemáticas presentes na vida cotiá (sobre o funcionamento do corpo) utilizando instrumentos de medida.


contextos novos e diversos e ser competente e autónomo ante situacións reais. (AA)

• Fai uso dos recursos tecnolóxicos para informarse e formarse. (TICD)

• Analiza a importancia da dieta, da hixiene e do estilo de vida para coñecer a súa importancia no equilibrio persoal e animarse a levar un estilo de vida saudable. (CIMF)


• Utiliza as claves nas que se basea o método científico para buscar explicación á forma na que o smog afecta no funcionamento do sistema respiratorio. (CIMF)


CONTIDOSCONCEPTOSSistema dixestivo. Partes do sistema dixestivo (boca, farinxe, esófago, estómago, intestino e ano) e funcións de cada unha en relación á nutrición. C Sistema respiratorio. Partes do sistema respiratorio (fosas nasais, farinxe, larinxe, traquea, bronquios e pulmóns) e funcións de cada unha en relación á nutrición. CConsellos prácticos e hábitos sobre aalimentación CHábitos beneficiosos para o sistema respiratorio. C

PROCEDEMENTOSDescrición do funcionamento do sistema respiratorio. PComprobación das relacións no corpo antes e despois da inxestión de alimentos. P

VALORESInterese por coñecer o funcionamento do sistema dixestivo e equilibrar a dieta propia. VInterese por coñecer o funcionamento do sistema respiratorio e adoptar hábitos saudables. VInterese por coñecer e seguir pautas adecuadas e beneficiosas para o noso organismo, en relación cos sistemas dixestivo e respiratorio. V

ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación para a saúde e para a calidade de vida: Coñecer e practicar hábitos elementais de hixiene, alimentación e coidado persoal para mellorar a calidade de vida.


ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE•Completar unha táboa sobre as funcións do ser humano e os aparatos ou sistemas que interveñen.•Identificar actividades que se realizan e corresponden á función de nutrición.•Completar frases sobre os aparatos e sistemas do ser humano.•Relacionar fotografías co sistema ao que corresponden.•Explicar como se transforma e que proceso segue a comida dentro do corpo.•Realizar un experimento sobre a toma de alimentos.•Identificar afirmacións verdadeiras e falsas sobre a transformación dos alimentos no interior do corpo.•Explicar o proceso que segue o aire no corpo.•Pescudar en que consiste o «mal da montaña» e que síntomas ten.•Contabilizar as inspiracións e as expiracións nun minuto e comparalas coas dos compañeiros.•Buscar información sobre a asma e explicar en que consiste: http://gl.wikipedia.org/wiki/Asma_(doenza)•Responder preguntas sobre os hábitos do sistema dixestivo.•Afondar sobre os hábitos para unha boa dixestión: http://www.cuidandosalud.com/ecm.php?R8TUhZFGFDT6kUadqgM4rFxFRtbK.•Realizar un esquema sobre os hábitos do sistema respiratorio.•Investigar sobre o smog: http://gl.wikipedia.org/wiki/Smog•Identificar doenzas do sistema respiratorio.•Completar un esquema sobre o aprendido.•Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.•Investigar sobre a fibra.


http://www.cuidandosalud.com/ecm.php?R8TUhZFGFDT6kUadqgM4rFxFRtbK

OUTRAS ACTIVIDADES

AVALIACIÓN INICIAL Grupo clase• Chuvia de ideas sobre os contidos clave da unidade para centrar a atención e poder activar os coñecementos previos

necesarios sobre a dixestión e a respiración.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo: http://www.youtube.com/watch?v=NYSkIrcItUs, dialogar sobre a dixestión e a

respiración.

• Escoitas e falas.– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como Que está a facer a nadadora? Para que? Se te somerxiches algunha vez

baixo a auga, como o fixeches? Utilizaches algún elemento particular? Que sentes ao aguantar a respiración? Como te sentes ao respirar de novo?


TAREFA INTEGRADA – «A risa»• Contextualización: «Viñeta cun chiste».• Actividades:

– Investigar sobre a risa e responder preguntas: http://es.wikipedia.org/wiki/Risa, http://medymel.blogspot.com.es/2011/12/la-risoterapia-y-sus-beneficios.html

– Investigar sobre a risoterapia: http://www.enbuenasmanos.com/articulos/muestra.asp?art=662 http://www.youtube.com/watch?v=8Ge1HNNnjb4& e http://www.youtube.com/watch?v=PuZemoRQ0fc&hd=1.

– Preparar un sesión de risoterapia segundo o guión proposto.– Realizar a sesión na clase e dialogar sobre iso.– Explicar o significado dalgunhas frases feitas sobre a risa.

ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• Marca de inmersión a pulmón libre: Ver o vídeo da marca de inmersión a pulmón libre realizado polo nadador William

Trubidge e dialogar sobre el. Para iso entrar no enderezo http://video100cia.blogspot.com/2009/10/record-de-inmersion-pulmon-libre.html

• Dóeme, doutor: Preparar unha visita ao médico, cos síntomas dunha enfermidade relacionada co sistema asignado.• Investigación sobre os dentes: Investigar que dentes compoñen a dentadura dos alumnos e como esta vai cambiando,

especialmente, durante a etapa da infancia. Recoñecer estes cambios na propia historia dental.© rodeira-grupo edebé 16

http://video100cia.blogspot.com/2009/10/record-de-inmersion-pulmon-libre.html


http://www.youtube.com/watch?v=PuZemoRQ0fc&hd=1

http://www.youtube.com/watch?v=8Ge1HNNnjb4&

http://www.enbuenasmanos.com/articulos/muestra.asp?art=662

http://es.wikipedia.org/wiki/Risa

• Estudar a relación que existe entre a respiración e a actividade física: Practicar e analizar como cambia o ritmo respiratorio en función da actividade física que se realiza.

• Comprobar as vantaxes dunha boa mastigación: Investigar sobre a mastigación exercendo de químicos de laboratorio.• Construímos un modelo de sistema respiratorio. Como funcionan os nosos pulmóns?: Construír un modelo de

sistema respiratorio para experimentar como funcionan os nosos pulmóns. • Preparar unha conferencia sobre a dixestión e a respiración: Redactar un guión cos puntos indicados e un Power

Point.• Viaxe alucinante do calcio: Visualizar o vídeo que se atopa no enderezo: http://www.youtube.com/watch?v=N67Qgmb-

Mrs e resumir as ideas máis importantes.

COMPLEMENTARIAS • Competir sobre o coñecemento dos órganos respiratorios nos animais.• Repasar as partes dos diferentes sistemas implicados na función de nutrición.• Observar no modelo anatómico do laboratorio os órganos que forman parte do sistema dixestivo.• Observar no modelo anatómico do laboratorio os órganos que forman parte do sistema respiratorio. • Investigar cales son as recomendacións que se deben seguir para levar unha dieta sa na seguinte páxina web:

http://obesidadinfantil.consumer.es/web/es/comer_segun_edad/3.php• Coñecer algunhas enfermidades do sistema respiratorio.

ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: Os sistemas dixestivo e circulatorio. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: Afondar na dixestión. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)



• Ficha fotocopiable de avaliación– Identificar afirmacións verdadeiras e falsas sobre

as funcións humanas.– Anotar as seis partes principais do aparato

dixestivo.– Localizar onde se produce a absorción de

nutrientes.– Identificar as partes que non corresponden ao







http://www.youtube.com/watch?v=N67Qgmb-Mrs


sistema respiratorio.– Anotar consellos para que os aparatos

respiratorio e dixestivo funcionen correctamente.










• Ler comprender os textos.• Ler outros textos escritos, textos en soporte dixital, actividades interactivas…, para obter información, aprender, divertirse ou comunicarse.• Ler e comprender textos instrutivos.



Enlaces webLibro do alumno• A respiración: http://www.youtube.com/watch?v=NYSkIrcItUs.• Asma: http://gl.wikipedia.org/wiki/Asma_(doenza)• Hábitos do sistema dixestivo: http://www.cuidandosalud.com/ecm.php?R8TUhZFGFDT6kUadqgM4rFxFRtbK.• O smog: http://gl.wikipedia.org/wiki/Smog.• A risa: http://es.wikipedia.org/wiki/Risa e http://medymel.blogspot.com.es/2011/12/la-risoterapia-y-sus-beneficios.html.• A risoterapia: http://www.enbuenasmanos.com/articulos/muestra.asp?art=662, http://www.youtube.com/watch?v=8Ge1HNNnjb4&,


http://www.youtube.com/watch?v=8Ge1HNNnjb4&

http://www.enbuenasmanos.com/articulos/muestra.asp?art=662

http://es.wikipedia.org/wiki/Risa

http://es.wikipedia.org/wiki/Esmog

http://www.cuidandosalud.com/ecm.php?R8TUhZFGFDT6kUadqgM4rFxFRtbK

http://www.youtube.com/watch?v=NYSkIrcItUs

http://www.youtube.com/watch?v=PuZemoRQ0fc&hd=1.

Guía didáctica• Inmersión a pulmón libre: http://video100cia.blogspot.com/2009/10/record-de-inmersion-pulmon-libre.html,• Cepillo e dentes: http://www.youtube.com/watch? v=De2XIEpxG2s , • Calcio: http://www.youtube.com/watch?v=N67Qgmb-Mrs.• Hábitos: http://www.youtube.com/ watch?v=lwbhnceUGFg&feature=related

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIÓN POSITIVA

• Distinguir e explicar os catro procesos relacionados coa función de nutrición: dixestión, respiración, circulación e excreción. • Describir o percorrido que fan os alimentos no corpo humano e os diferentes órganos deste sistema que interveñen no proceso da dixestión.• Explicar o percorrido que fai o aire polo noso corpo desde que entra polas fosas nasais ata que se expulsa.• Identificar hábitos saudables do sistema dixestivo e adoptalos na vida cotiá.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN• Uso correcto dos conceptos e do vocabulario propio da área ao transmitir e solicitar información.• Uso espontáneo ou en contextos cotiáns das aprendizaxes realizadas.• Grao de elaboración persoal das ideas e das respostas.• Grao de comprensión e de comunicación da información.• Orde, limpeza e puntualidade na presentación das actividades: letra adecuada, expresión correcta e clara dos datos e procedementos seguidos, ausencia de faltas

de ortografía...• Comportamento: respecto polos compañeiros e o profesorado e polo material; interese e motivación; atención ás explicacións; tenacidade; perseveranza e

compañeirismo.• Porcentaxe ou valoración de traballos individuais, de probas, de exercicios...• Grao de participación nas súas intervencións, nos traballos en grupo, nos proxectos...



http://www.youtube.com/watch?v=De2XIEpxG2s

http://www.youtube.com/watch?v=De2XIEpxG2s


http://www.youtube.com/watch?v=PuZemoRQ0fc&hd=1

METODOLOXÍAMATERIAIS E RECURSOS ESPAZOS – TEMPOS ESTRATEXIAS METODOLÓXICAS

•Libro de texto COÑECEMENTO DO MEDIO 4, Píxel; ed. rodeira.

Outros recursos•Encerado dixital.•Recursos en CD•Recursos educativos.•Material funxible.

•Aula; outros espazos.•Tempo aproximado: tres semanas.

A metodoloxía proposta promove a construción de aprendizaxes significativas a partir da seguinte secuencia:

•Motivación inicial e evocación de coñecementos previos.•Progresiva e coidada incorporación de contidos mediante exemplos extraídos de situacións cotiás, con contextualizacións que permiten a transferencia, a xeneralización e a ampliación das aprendizaxes, e que conectan coas competencias básicas identificadas.

•Aplicación das aprendizaxes en actividades diversas (aplicación, razoamento, traballo de competencias básicas e intelixencias múltiples, proxectos, grupo cooperativo, interactivas, reforzo, ampliación...), secuenciadas por niveis de dificultade e que facilitan o traballo de competencias básicas e dos diferentes estilos cognitivos dos alumnos.

•Recursos dixitais de diferente índole, utilizando tanto o encerado dixital como o ordenador. Estes recursos inclúen actividades integradas na secuencia de aprendizaxe, actividades interactivas e unha coidada selección de enlaces a Internet.

Unidade 2: Dixestión respiración. ESTRUTURA:•Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para aproximarse ao tema obxecto de estudo, á autoestima e para activar os coñecementos previos.

•Contidos: Secuencias de aprendizaxe para cada contido da unidade, abordadas a partir de situacións ou exemplos contextualizados, con actividades de aprendizaxe no proceso dedutivo que finalizan cunha conclusión e con actividades de aplicación.

•Propóñense tamén actividades de traballo das CB (competenciais) e das intelixencias múltiples, actividades complementarias, actividades TIC e de reforzo e ampliación.

•Todo o traballo dos contidos está orientado ao desenvolvemento (traballo) das competencias básicas identificadas na unidade.

•Tarefa integrada. Actividades para traballar e avaliar as CB e as intelixencias múltiples. Son actividades contextualizadas, referidas a situacións reais e cotiás para o alumno/a, nas que debe poñer en marcha e aplicar o que sabe e nas que se teñen en conta as distintas capacidades e estilos de aprendizaxe (coa lectura, co razoamento, co movemento, coa dramatización, coa representación plástica...).



ESCRITOS ORAIS OUTROS•Tarefas diversas do alumno/a realizadas na actividade diaria da clase.

•Actividades diversas de avaliación do alumno/a (libro, fichas fotocopiables, proba escrita…).

•Traballos en grupo.•Actividades TIC: interactivas, enlaces a Internet…•Arquivo individual.


•Preguntas individuais e colectivas.•Diálogo.•Exposición oral.•Proba oral individual.


•Rúbrica das unidades didácticas.•Rúbrica das tarefas integradas.•Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.•Rúbrica dos Proxectos.•Rúbricas de habilidades xerais.•Traballo das CCBB/IM•Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.•Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo-clase.•Porfolio e e-portfolio.•Informe de avaliación.



Alumnos1 …...

2 ……

3 ……

4 ……

5 ……

6 ……

7 ……

8 ……

…

• Atención individualizada na aula para a realización das actividades propostas.• Adaptación das actividades da programación.• Atención individualizada dentro e fóra da aula para a realización das actividades adaptadas.• Adaptación curricular significativa para as NEE.• Adaptación curricular por alta capacidade intelectual.• Adaptacións no material curricular por incorporación tardía no SE.…


UNIDADE DIDÁCTICA 3: Circulación e excreción


Coñecemento e interacción co mundo físico (CIMF)/ Naturalista• Coñecer, diferenciar e comprender as

diferentes funcións propias dos seres vivos: nutrición, reprodución e relación e enlázaas co funcionamento do sistema circulatorio e excretor. (CIMF)

• Analizar a importancia da dieta, da hixiene e do estilo de vida para coñecer a súa importancia no equilibrio persoal e animarse a levar un estilo de vida saudable. (CIMF)

• Utilizar as claves nas que se basea o método científico para investigar sobre o funcionamento do sistema circulatorio, as pulsacións… (CIMF)



(descritivo) de forma exacta e detallada sobre o funcionamento do propio corpo. (L)

Tratamento da Información e da competencia dixital (TI-D) /Lingüístico-verbal

– Coñecer aspectos fisionómicos e fisiolóxicos do sistema circulatorio.

– Coñecer aspectos fisionómicos e fisiolóxicos do sistema excretor.

–Explicar o percorrido do sangue no corpo humano, a función do corazón e os diferentes vasos sanguíneos (arterias, veas).

–Relacionar determinados hábitos co funcionamento adecuado e saudable do sistema circulatorio.

–Explicar o funcionamento do aparato urinario en relación coa excreción das substancias de refugallo.

–Explicar o funcionamento das glándulas sudoríparas en relación coa excreción das substancias de refugallo.

–Relacionar determinados hábitos co funcionamento adecuado e saudable do sistema excretor.

• Expresa por escrito ideas, opinións, vivencias e emocións. (CL)

• Redacta textos de tipoloxía diversa (descritivo) de forma exacta e detallada sobre o funcionamento do propio corpo. (CL)

• Fai uso dos recursos tecnolóxicos para informarse e formarse. (TI-D)

• Utiliza as claves nas que se basea o método científico para investigar sobre o funcionamento do sistema circulatorio, das pulsacións… (CIMF)

• Coñece, diferencia e comprende as diferentes funcións propias dos seres vivos: nutrición, reprodución e relación e enlázaas co funcionamento dos sistemas circulatorio e excretor. (CIMF)

• Comprende, interpreta e aplica datos e informacións matemáticas presentes na vida cotiá (sobre o funcionamento do corpo) utilizando


• Facer uso dos recursos tecnolóxicos para informarse e formarse. (TI-D)

Competencia Matemática (CM)• Comprender, interpretar e aplicar datos e

informacións matemáticas presentes na vida cotiá (sobre o funcionamento do corpo) utilizando instrumentos de medida. (CM)


contextos novos e diversos e mostrarse competente e autónomo ante situacións reais. (AA)

instrumentos de medida. (CMAT)

• Coñece, diferencia e comprende as diferentes funcións propias dos seres vivos: nutrición, reprodución e relación e enlázaas co funcionamento dos sistemas circulatorio e excretor. (CIMF)

• Aplica os coñecementos adquiridos a contextos novos e diversos e móstrase competente e autónomo ante situacións reais. (AA)

• Analiza a importancia da dieta, da hixiene e do estilo de vida para coñecer a súa importancia no equilibrio persoal e animarse a levar un estilo de vida saudable. (CIMF)


CONTIDOSCONCEPTOSO sistema circulatorio: corazón, vasos sanguíneos e sangue. Percorrido sanguíneo. CO sistema excretor: aparato urinario e glándulas sudoríparas. CPartes do aparato urinario: riles, uréteres, vexiga urinaria e uretra. CHábitos beneficiosos para o sistema circulatorio. CHábitos beneficiosos para o sistema excretor. C

PROCEDEMENTOSMedición do propio pulso sanguíneo en diferentes situacións e análise das variacións. P Descrición do funcionamento do sistema excretor. P

VALORESInterese por coñecer o funcionamento do propio corpo en relación co sistema circulatorio. VInterese por coñecer o funcionamento do propio corpo en relación co sistema excretor. VInterese por coñecer e seguir pautas adecuadas e beneficiosas para o noso organismo, en relación co sistema circulatorio. VInterese por coñecer e seguir pautas adecuadas e beneficiosas para o noso organismo, en relación co sistema excretor. V

ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación para a saúde e para a calidade de vida: Importancia da práctica deportiva para manter o corpo san.


ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE• Explicar como circula o sangue polo noso corpo.• Investigar sobre o pulso neste enlace web: http://www.pulevasalud.com/ps/subcategoria.jsp?ID_CATEGORIA=100491 e responder varias preguntas.• Identificar afirmacións verdadeiras e falsas sobre a circulación sanguínea.• Enumerar órganos e aparatos do sistema excretor.• Identificar glándulas sudoríparas e compoñentes do aparato urinario.• Completar afirmacións sobre o sistema excretor.• Xustificar hábitos saudables para o sistema circulatorio.• Explicar hábitos non-favorables para o sistema circulatorio.• Investigar sobre a doazón de sangue: http://es.wikipedia.org/wiki/Donación_de_sangre.• Identificar e xustificar hábitos saudables para o sistema excretor.• Investigar sobre a sudación neste enderezo: http://revista.consumer.es/web/ga/20040701/salud/69126.php e facer un resumo.• Elabora unha táboa da nutrición coas distintas funcións e os hábitos saudables de cada unha delas. • Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Investigar sobre os estiramentos.


http://revista.consumer.es/web/ga/20040701/salud/69126.php

OUTRAS ACTIVIDADES


necesarios sobre a circulación e a excreción.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo http://www.youtube.com/watch?v=tZ-I7BDInJ4&feature=related, dialogar sobre os deportes.• Escoitas e falas.

– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: É o corazón un órgano vital do noso corpo? Por que? Que accións realizas para manter o teu corpo san? Cales supoñen exercicio? Cales non implican exercicio?


TAREFA INTEGRADA – «Sáeme sangue»• Contextualización: «É moi probable que algunha vez viras saír sangue do teu corpo, de que cor é? Que fixeches para que non

saíse máis sangue?»• Actividades:

– Explicar situacións nas que sae sangue.– Elixir un tipo de lesión das propostas e investigar nestes enlaces:

http://kidshealth.org/kid/en_espanol/seguridade/cuts_esp.html#cat20279, http://webs.uvigo.es/sarmiento/Guia_Emerxencias.htm– Redactar unha guía de primeiros auxilios para cada unha das lesións.– Dramatizar a guía elaborada.

ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• Ás olimpíadas!: Realizar algunhas das probas de atletismo que inclúen as olimpíadas, sempre tendo en conta as capacidades

dos alumnos e as instalacións escolares. Dialogar sobre o exercicio realizado.• Estudo do latexo do corazón: Investigar como se produce o latexo do corazón nestas webs: http://www.youtube.com/watch?

v=P5fR2pCzm3k, http://kidshealth.org/kid/en_espanol/cuerpo/heart_esp.html. Cun estetoscopio escoitar os latexos do corazón dos alumnos.

• Analizamos a urina: Por parellas, investigar como se forma a urina e pescudar de que está formada a partir da información que achega a seguinte páxina web: http://recursostic.educacion.es/secundaria/edad/3esobiologia/3quincena9/3quincena9_contenidos_4b.htm

• A historia real dos glóbulos vermellos, un conto: Redactar un conto no que os alumnos sexan os protagonistas, pero tendo en conta que se converteron en glóbulos vermellos e que circulan polo interior dos vasos sanguíneos.


http://recursostic.educacion.es/secundaria/edad/3esobiologia/3quincena9/3quincena9_contenidos_4b.htm

http://kidshealth.org/kid/en_espanol/cuerpo/heart_esp.html

http://www.youtube.com/watch?v=P5fR2pCzm3k

http://www.youtube.com/watch?v=P5fR2pCzm3k

http://kidshealth.org/kid/en_espanol/seguridad/cuts_esp.html#cat20279

http://www.youtube.com/watch?v=tZ-I7BDInJ4&feature=related

• Enurese infantil nocturna: Introducir a «enurese infantil» para coñecer as súas causas e dialogar, respectuosamente, sobre ela.

• Preparar unha conferencia sobre a circulación e a excreción: Redactar un guión sobre o que se vai traballar segundo as pautas ofrecidas e elaborar un PowerPoint.

• Preparar un mural con máis exercicios de estiramentos: Realizar exercicios e facer fotografías para logo elaborar un mural con elas.

COMPLEMENTARIAS • Citar algunhas accións que lle afectan directa ou indirectamente ao corpo humano e clasificalas en dúas categorías: beneficiosas ou prexudiciais para o organismo.

• Observar no modelo anatómico do laboratorio os órganos que forman parte do sistema circulatorio.• Observar no modelo anatómico do laboratorio os órganos que forman parte do sistema excretor. Dividir os alumnos da clase en

grupos reducidos para investigar que é o colesterol e a arterieosclerose.• Redactar unha listaxe de dez hábitos e accións para coidar o noso aparello excretor.


Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: O sistema circulatorio e o sistema excretor. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: A investigación do sangue. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)



• Ficha fotocopiable de avaliación– Anotar e definir tres elementos principais que

forman o sistema circulatorio.– Identificar as principais partes do sistema

excretor. – Identificar o elemento do sistema excretor

que está repartido por toda a pel e as súas funcións.

– Anotar consellos para coidar os sistemas circulatorio e excretor.

Observación e adquisición de contidos.

Programación e orientacións didácticas• Rúbrica das tarefas integradas.• Rúbrica dos Proxectos.Caderno de Competencias Básicas• Rúbrica das unidades didácticas.• Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.• Rúbricas de habilidades xerais.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo clase.• Porfolio e e-portfolio.• Informe de avaliación.







ACTIVIDADES TICRecursos en CD• Libro dixital interactivo.• Resolver as actividades interactivas relacionadas cos contidos da unidade didáctica.• Mapa conceptual cos contidos da unidade.Enlaces webLibro do alumno• Deportes: http://www.youtube.com/watch?v=tZ-I7BDInJ4&feature=related.• O pulso: http://www.pulevasalud.com/ps/subcategoria.jsp?IDE_CATEGORIA=100491.• Doazón de sangue: http://es.wikipedia.org/wiki/Donación_de_sangre.• Sudación: http://revista.consumer.es/web/ga/20040701/salud/69126.php• Lesións: http://kidshealth.org/kid/en_espanol/seguridad/cuts_esp.html#cat20279 e http://webs.uvigo.es/sarmiento/Guia_Emerxencias.htmGuía didáctica• Latexo do corazón: http://www.youtube.com/watch?v=P5fR2pCzm3k&feature=related e http://kidshealth.org/kid/en_espanol/cuerpo/heart_esp.html.• Diálise: http://www.misrespuestas.com/que-es-la-dialisis.html


http://kidshealth.org/kid/en_espanol/cuerpo/heart_esp.html

http://www.youtube.com/watch?v=P5fR2pCzm3k&feature=related

http://kidshealth.org/kid/en_espanol/seguridad/cuts_esp.html#cat20279

http://www.pulevasalud.com/ps/subcategoria.jsp?ID_CATEGORIA=100491

http://www.youtube.com/watch?v=tZ-I7BDInJ4&feature=related


• Explicar o percorrido do sangue polo corpo humano, a función do corazón e os diferentes vasos sanguíneos (arterias e veas).• Relacionar determinados hábitos co funcionamento adecuado e saudable do sistema circulatorio.• Explicar o funcionamento do aparato urinario en relación coa excreción das substancias de refugallo.• Explicar o funcionamento das glándulas sudoríparas en relación coa excreción das substancias de refugallo.• Relacionar determinados hábitos co funcionamento adecuado e saudable do sistema excretor.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN• Uso correcto dos conceptos e do vocabulario propio da área ao transmitir e solicitar información.• Uso espontáneo ou en contextos cotiáns das aprendizaxes realizadas.• Grao de elaboración persoal das ideas e das respostas.• Grao de comprensión e de comunicación da información.• Orde, limpeza e puntualidade na presentación das actividades: letra adecuada, expresión correcta e clara dos datos e procedementos seguidos, ausencia

de faltas de ortografía...• Comportamento: respecto polos compañeiros e o profesorado e polo material; interese e motivación; atención ás explicacións; tenacidade;

perseveranza; compañeirismo.• Porcentaxe ou valoración de traballos individuais, das probas, dos exercicios...• Grao de participación nas súas intervencións, nos traballos en grupo, nos proxectos...


METODOLOXÍAMATERIAIS E RECURSOS ESPAZOS – TEMPOS ESTRATEXIAS METODOLÓXICAS•Libro de texto COÑECEMENTO DO MEDIO 4, Píxel; ed. rodeira.

Outros recursos•Encerado dixital.•Recursos en CD.•Recursos educativos.•Material funxible.

•Aula; outros espazos.•Tempo aproximado: tres semanas.

A metodoloxía proposta promove a construción de aprendizaxes significativas a partir da seguinte secuencia:•Motivación inicial e evocación de coñecementos previos.•Progresiva e coidada incorporación de contidos mediante exemplos extraídos de situacións cotiás, con contextualizacións que permiten a transferencia, a xeneralización e a ampliación de aprendizaxes, e que conectan coas competencias básicas identificadas.

•Aplicación das aprendizaxes en actividades diversas (aplicación, razoamento, traballo de competencias básicas e intelixencias múltiples, proxectos, grupo cooperativo, interactivas, reforzo, ampliación...), secuenciadas por niveis de dificultade e que facilitan o traballo de competencias básicas e dos diferentes estilos cognitivos dos alumnos.

•Recursos dixitais de diferente índole, utilizando tanto o encerado dixital como o ordenador. Estes recursos inclúen actividades integradas na secuencia de aprendizaxe, actividades interactivas e unha coidada selección de enlaces a Internet.

Unidade 3: Circulación e excreción. ESTRUTURA:•Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para aproximarse ao tema obxecto de estudo, á autoestima e para activar os coñecementos previos.

•Contidos: Secuencias de aprendizaxe para cada contido da unidade, abordadas a partir de situacións ou exemplos contextualizados, con actividades de aprendizaxe no proceso dedutivo que finalizan cunha conclusión e con actividades de aplicación.

•Propóñense tamén actividades de traballo das CB (competenciais) e das intelixencias múltiples, actividades complementarias, actividades TIC e de reforzo e ampliación.

•Todo o traballo dos contidos está orientado ao desenvolvemento (traballo) das competencias básicas identificadas na unidade.

•Tarefa integrada. Actividades para traballar e avaliar as CB e as intelixencias múltiples. Son actividades contextualizadas, referidas a situacións reais e cotiás para o alumno/a, nas que debe poñer en marcha e aplicar o que sabe e nas que se teñen en conta as distintas capacidades e estilos de aprendizaxe (coa lectura, co razoamento, co movemento, coa dramatización, coa representación plástica...).



ESCRITOS ORAIS OUTROS• Tarefas diversas do alumno/a realizadas na actividade diaria da clase.

• Actividades diversas de avaliación do alumno/a (libro, fichas fotocopiables, proba escrita…).

• Traballos en grupo.• Actividades TIC: interactivas, enlaces a Internet…

• Arquivo individual.


• Preguntas individuais e colectivas.• Diálogo.• Exposición oral.• Proba oral individual.


• Rúbrica das unidades didácticas.• Rúbrica das tarefas integradas.• Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.• Rúbrica dos Proxectos.• Rúbricas de habilidades xerais.• Traballo das CCBB/IM• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo-clase.

• Porfolio e e-portfolio.• Informe de avaliación.



Alumnos1 …...

2 ……

3 ……

4 ……

5 ……

6 ……

7 ……

8 ……

…

• Atención individualizada na aula para a realización das actividades propostas.• Adaptación das actividades da programación.• Atención individualizada dentro e fóra da aula para a realización das actividades adaptadas.• Adaptación curricular significativa para as NEE.• Adaptación curricular por alta capacidade intelectual.• Adaptacións no material curricular por incorporación tardía no SE.

…


UNIDADE DIDÁCTICA 4: Alimentación e saúde


Coñecemento e interacción co mundo físico (CIMF)/ Naturalista Analizar a importancia da dieta respecto

da saúde. (CIMF) Utilizar o método científico para interpretar

os cambios que se producen nos alimentos relacionados coa conservación. (CIMF)

Comunicación Lingüística (L)/ Lingüístico-verbal Expresar por escrito ideas, opinións,

vivencias e emocións. (L) Redactar textos descritivos sobre o

funcionamento do propio corpo. (L)

Tratamento da Información e da competencia dixital (TI-D) /Lingüístico-verbal Facer uso dos recursos tecnolóxicos para

informarse e formarse (TI-D) Utilizar técnicas de traballo intelectual á

hora de seleccionar, rexistrar e organizar a información: esquema en forma de táboas. (TI-D)

Aprender a aprender (AA) / Intrapersoal Aplicar os coñecementos adquiridos a

– Coñecer a finalidade da alimentación en relación coas actividades cotiás

– Coñecer as funcións dos diferentes tipos de alimentos en relación coas funcións básicas dos seres humanos.

– Coñecer os principios básicos da alimentación relacionados cunha dieta saudable e incorporalos aos hábitos do suxeito.

– Coñecer principios básicos da rutina diaria relacionados coa saúde.

– Coñecer diferentes métodos de conservación de alimentos (conxelación, refrixeración, ao baleiro, conservas…).

– Clasificar diferentes alimentos en función da súa orixe, xa sexa vexetal, animal ou mineral.

– Clasificar alimentos de consumo habitual co tipo de alimento que son (enerxéticos, construtores ou consumidores) en función dos nutrientes que achegan ao organismo e a función que realizan.

– Relacionar alimentos e determinados hábitos cunha vida saudable, adoptándoos na rutina diaria.

– Relacionar hábitos e rutinas coa saúde e incorporalos ás condutas habituais.

– Relacionar diferentes métodos de conservación cos diferentes alimentos segundo as súas características.

– Expresa por escrito ideas, opinións, vivencias e emocións. (L)

– Redacta textos descritivos sobre o funcionamento do propio corpo. (L)

– Utiliza técnicas de traballo intelectual á hora de seleccionar, rexistrar e organizar a información: esquema en forma de táboas. (TI-D)

– Aplica os coñecementos adquiridos a contextos novos e diversos e é competente e autónomo ante situacións reais. (AA).

– Analiza a importancia da dieta respecto da saúde. (CIMF)

– Expresa por escrito ideas, opinións, vivencias e emocións. (L)

– Constrúe ideas, teorías ou produtos novos partindo de información ou dos compoñentes previos (reelaboración creativa). (AIP)

– Concreta os contidos para unha creación consistente de xeito artístico (cartel animando á dieta sa), comunicando a información que desexa. (CA)

– Constrúe ideas, teorías ou produtos novos partindo de información ou dos compoñentes previos



Social e cidadá (SC)/ Interpersoal Participar das iniciativas que

xurdan do grupo, cooperando como parte dun proxecto común. (SC)

Competencia Cultural e Artística (CA) Concretar os contidos para unha creación

consistente de xeito artístico (cartel animando á dieta sa), comunicando a información que desexa. (CA)

Autonomía e iniciativa persoal (AIP) Xerar ideas, partindo da información que

coñece e dos compoñentes previos. (AIP)

(reelaboración creativa). (AIP)– Participa das iniciativas que xurdan

do grupo, cooperando como parte dun proxecto común. (SC)

– Analiza a importancia da dieta respecto da saúde. (CIMF)

– Utiliza o método científico para interpretar os cambios que se producen nos alimentos relacionados coa conservación. (CIMF)

– Fai uso dos recursos tecnolóxicos para informarse e formarse (TID)

CONTIDOSCONCEPTOSA alimentación e a obtención de nutrientes para o funcionamento do noso corpo. CClasificación de alimentos segundo a súa función: enerxéticos, construtores e reguladores. CA dieta saudable. A dieta atlántica como exemplo de dieta saudable. CHábitos saudables na nosa alimentación diaria. CTécnicas de conservación de alimentos: conxelación, refrixeración, conservas… C

PROCEDEMENTOSClasificación dos alimentos segundo a súa orixe: vexetal, animal ou mineral. PIdentificación das substancias nutritivas de diferentes alimentos e da súa importancia na dieta. PIdentificación de técnicas de conservación de alimentos en situacións cotiás. PExperimentación con alimentos e coa súa conservación. P


VALORESInterese por coñecer a orixe dos alimentos e a importancia destes na nutrición para o funcionamento do corpo. VInterese por coñecer a achega nutritiva dos alimentos e a súa importancia para o organismo. VInterese e necesidade por seguir uns hábitos saudables en relación á dieta. VInterese por coñecer e adoptar hábitos saudables en relación á alimentación. VInterese por adoptar hábitos relacionados coa conservación de alimentos para previr situacións de intoxicación. V

ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación para a saúde e para a calidade de vida: Importancia de levar unha dieta equilibrada.

ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE• Facer un resumo sobre a alimentación.• Elaborar dúas listaxes: persoas que necesiten alimentarse moito pola actividade física que realizan e outras que necesiten menos.• Clasificar alimentos segundo a súa orixe.• Explicar e poñer exemplos de alimentos segundo a súa función.• Analizar etiquetas de alimentos para clasificar as substancias nutritivas que achegan.• Explicar e responder preguntas sobre unha dieta equilibrada sa.• Analizar os alimentos que o alumno tomou durante un día e responder preguntas sobre eles.• Facer un cartel para animar a seguir unha dieta sa.• Elaborar unha dieta sa e xustificala.• Identificar hábitos alimenticios correctos e non-correctos dunha listaxe.• Responder preguntas e experimentar sobre a conservación dos alimentos.• Ler un artigo e responder preguntas: http://www.elmundo.es/elmundosalud/2011/06/16/nutricion/1308245060.html. • Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Investigar sobre a malnutrición: http://www.msf.es/juega/ga/index.html


http://www.msf.es/juega/ga/index.html

http://www.elmundo.es/elmundosalud/2011/06/16/nutricion/1308245060.html

OUTRAS ACTIVIDADES


necesarios sobre a alimentación.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo: http://www.youtube.com/watch?v=ub6GTjY031Y dialogar sobre a alimentación.

• Escoitas e falas.– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: Saberías dicir que nos achega a carne? E a froita? Alguén da clase é

celíaco ou alérxico a algún alimento? En que consisten estes trastornos? Que medidas deben tomarse para que a alimentación siga sendo equilibrada?


TAREFA INTEGRADA – «Intolerancias»• Contextualización: «Marcos é intolerante ao glute e Nuria, á lactosa. O vindeiro sábado invítalos a comer á túa casa e

prepáraslles un menú axeitado. Que vas ter en conta?»• Actividades:

– Investigar nos seguintes enderezos: http://www.lactosa.org/saber.html, http://www.tuotromedico.com/temas/intolerancia_a_a_lactosa.htm, e contestar preguntas sobre estas intolerancias.

– Elaborar unha ficha sobre ambas coa información obtida.– Identificar varios pratos que non poden tomar as persoas intolerantes a determinados alimentos.– Buscar os símbolos correspondentes a estas intolerancias e anotalos.– Elixir unha receita sen glute: http://www.eroski.es/ga/nutricion-e-benestar/alimentacion-sen-glute– Elaborar un menú para cada unha das dúas intolerancias.

ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• Os vexetias en Giuseppe Arcimboldo: Traballar as froitas e as verduras desde un ámbito artístico, a partir da pintura de

Giuseppe Arcimboldo. Visualizar algunhas das súas obras http://www.giuseppe-arcimboldo.org/ e facer un debuxo da cara aplicando a mesma técnica.

• Froita e verdura do tempo: Elaborar un calendario coas froitas e coas verduras propias de cada mes. • Táboa de alimentos ricos en...: Elaborar una unha táboa de dúas columnas con alimentos e cos nutrientes que achegan:

http://www.biox.com.mx/guia1.htm.


http://www.biox.com.mx/guia1.htm

http://www.giuseppe-arcimboldo.org/

http://www.tuotromedico.com/temas/intolerancia_a_la_lactosa.htm

http://www.lactosa.org/saber.html

• Que é a dieta vexetariana?: Investigar en que consiste a dieta vexetariana. • Que xantamos?: Recoller datos sobre que xantan os alumnos da clase e valorar os nutrientes que lles achegan.• Preparar unha conferencia sobre a obesidade infantil: Investigar sobre o tema a partir das preguntas propostas e elaborar

un PowerPoint. • Técnicas de conservación de alimentos da Antigüidade: Investigar sobre as técnicas de conservación de alimentos que

practicaban os gregos e os romanos. • Un día na cociña dun restaurante especial: Coñecer as tarefas que se realizan na cociña do Bulli e inventar un cómic a partir

desta realidade. • Coloquio sobre a desnutrición infantil: Organizar un debate sobre a desnutrición infantil a partir da observación de dous

mapas de distribución: un sobre desnutrición e outro sobre obesidade. Consultar estes enderezos de páxinas web: http://www.unkilodeayuda.org.mx/nutricion/desnutricion/estadisticas/ e http://www.bebesymas.com/alimentacion-para-bebes-y-ninos/mapa-interactivo-de-la-obesidad-infantil-en-el-mundo. Comparar os dous mapas.

COMPLEMENTARIAS • Realizar un estudo estatístico sobre a variedade de froitas e verduras que consumen os alumnos da clase.• Xogar on-line cos tipos de alimentos neste enderezo web: http://www.puleva.es/img/prog_9.swf.• Construír unha roda de alimentos.• Realizar un mural sobre a dieta atlántica.• Investigar que é a cadea do frío e que sucede cando rompe. Pode consultarse a seguinte páxina web:

http://consumidoresarg.org.ar/leer.php/64


Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: As substancias nutritivas dos alimentos. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: A pirámide dos alimentos. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)



• Ficha fotocopiable de avaliación– Anotar dous alimentos de cada orixe e

subliñar os que achegan proteínas.– Anotar as tres funcións básicas dos

Programación e orientacións didácticas• Rúbrica das tarefas integradas.• Rúbrica dos Proxectos.Caderno de Competencias Básicas• Rúbrica das unidades didácticas.• Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.


http://www.puleva.es/img/prog_9.swf

http://www.bebesymas.com/alimentacion-para-bebes-y-ninos/mapa-interactivo-de-la-obesidad-infantil-en-el-mundo

http://www.bebesymas.com/alimentacion-para-bebes-y-ninos/mapa-interactivo-de-la-obesidad-infantil-en-el-mundo

http://www.unkilodeayuda.org.mx/nutricion/desnutricion/estadisticas/

alimentos. – Explicar que achegan os alimentos

Enerxéticos, construtores e reguladores e poñer exemplos.

– Detallar cinco comidas dun día segundo unha dieta equilibrada.

– Explicar unha técnica de conservación dos alimentos.


• Rúbricas de habilidades xerais.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo clase.• Porfolio e e-portfolio.• Informe de avaliación.








Enlaces webLibro do alumnoA alimentación: http://www.youtube.com/watch?v=ub6GTjY031Y• Conservación de alimentos: http://www.elmundo.es/elmundosalud/2011/06/16/nutricion/1308245060.html. • A malnutrición: http://www.msf.es/juega/ga/index.html • Intolerancias: http://www.lactosa.org/saber.html, http://www.tuotromedico.com/temas/intolerancia_a_a_lactosa.htm,• Receita sen glute: http://www.eroski.es/ga/nutricion-e-benestar/alimentacion-sen-glute

Guía didáctica• Giuseppe Arcimboldo: http://gl.wikipedia.org/wiki/Giuseppe_Arcimboldo


http://www.tuotromedico.com/temas/intolerancia_a_la_lactosa.htm

http://www.lactosa.org/saber.html

http://www.elmundo.es/elmundosalud/2011/06/16/nutricion/1308245060.html

• Cooking Shou Chicken fried rice: http://www.juegostin.com/juegos/cocinar-las-recetas.html• Nutrientes: http://www.biox.com.mx/guia1.htm• O test da alimentación saudable: http://www.naos.aesan.msc.es/csym/test/test.html• Astronautas: http://www.youtube.com/watch?v=xiPQbglR5NU• Desnutrición e obesidade: https://www.unkilodeayuda.org.mx/nutricion/desnutricion/estadisticas/ Mapa interactivo de la obesidad infantil en el mundo• Tipos de alimentos: http://www.puleva.es/img/prog_9.swf.• Salmonelose: http://www.youtube.com/watch?v=HI51GCzReTA.


• Clasificar diferentes alimentos en función da súa orixe, xa sexa vexetal, animal ou mineral.• Clasificar alimentos de consumo habitual co tipo de alimento que é (enerxéticos, construtoresou consumidores) en función dos nutrientes que aporta ao

organismo e da función que realiza.• Relacionar alimentos e determinados hábitos cunha vida saudable, adoptándoos na súa rutina diaria.• Relacionar hábitos e rutinas coa saúde e incorporalos as condutas habituais.• Relacionar diferentes métodos de conservación cos diferentes alimentos segundo as súas características


de ortografía...• Comportamento: respecto polos compañeiros e o profesorado e polo material; interese e motivación; atención ás explicacións; tenacidade; perseveranza;



http://www.youtube.com/watch?v=HI51GCzReTA

http://www.puleva.es/img/prog_9.swf

https://www.unkilodeayuda.org.mx/nutricion/desnutricion/estadisticas/

METODOLOXÍAMATERIAIS E RECURSOS ESPAZOS – TEMPOS ESTRATEXIAS METODOLÓXICAS• Libro de texto

COÑECEMENTO DO MEDIO 4, Píxel; ed. rodeira.

Outros recursos• Encerado dixital.• Recursos en CD.• Recursos educativos.• Material funxible.

• Aula; outros espazos.• Tempo aproximado: tres

semanas.

A metodoloxía proposta promove a construción de aprendizaxes significativas a partir da seguinte secuencia:• Motivación inicial e evocación de coñecementos previos.• Progresiva e coidada incorporación de contidos mediante exemplos extraídos de situacións

cotiás, con contextualizacións que permiten a transferencia, a xeneralización e a ampliación das aprendizaxes, e que conectan coas competencias básicas identificadas.



Unidade 4: Alimentación e saúde. ESTRUTURA:• Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para

aproximarse ao tema obxecto de estudo, a autoestima e para activar os coñecementos previos.







ESCRITOS ORAIS OUTROS• Tarefas diversas do alumno/a realizadas na

actividade diaria da clase.• Actividades diversas de avaliación do alumno/a

(libro, fichas fotocopiables, proba escrita…).• Traballos en grupo.• Actividades TIC: interactivas, enlaces a

Internet…• Arquivo individual.




• Rúbrica das unidades didácticas.• Rúbrica das tarefas integradas.• Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.• Rúbrica dos Proxectos.• Rúbricas de habilidades xerais.• Traballo das CCBB/IM• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo-clase.• Porfolio e e-portfolio.• Informe de avaliación



Alumnos1 …...

2 ……

3 ……

4 ……

5 ……

6 ……

7 ……

8 ……

…


…


UNIDADE DIDÁCTICA 5: Animais e plantas


Coñecemento e interacción co mundo físico (CIMF) / Naturalista• Coñecer, diferenciar e comprender as

diferentes funcións propias dos animais e das plantas: nutrición, reprodución e relación. (CIMF)

• Utilizar o método científico para experimentar o proceso de xerminación das plantas. (CIMF)

Comunicación Lingüística (L) / Lingüístico-verbal• Expresar por escrito ideas, opinións,

vivencias e emocións. (L)• Redactar textos descritivos de forma

exacta e detallada sobre o funcionamento dos animais e das plantas. (L)


contextos novos e diversos e ser competente e autónomo ante a análise de situacións reais análogas. (AA).

Tratamento da Información e da competencia dixital (TIC-D) / Lingüístico-verbal• Facer uso dos recursos tecnolóxicos para

informarse e formarse (TICD)

– Coñecer as funcións vitais dos seres vivos (relación, nutrición e reprodución) e a finalidade de cada unha delas.

– Coñecer a finalidade da función de relación nos seres vivos, diferenciando a actuación dos animais e das plantas.

– Identificar os procesos e os sistemas que interveñen na nutrición de animais (sistema dixestivo, respiratorio e circulatorio), así como o modo en que cobren as funcións da nutrición diferentes tipos de animais.

– Coñecer a función de nutrición nas plantas.

–Relacionar as accións/condutas dos seres vivos coas funcións vitais ás que se asocia.

–Relacionar a reacción das plantas ante as variacións do contorno (función de relación), así como explicar mecanismos de adaptación destes seres vivos ao medio.

–Relacionar a resposta de animais ante estímulos do exterior, así como o papel dos órganos dos sentidos implicados.

–Clasificar animais segundo o tipo de alimentación (carnívoros, herbívoros ou omnívoros).

–Clasificar animais segundo o tipo de respiración (cutánea, pulmonar, branquial ou traqueal).

–Diferenciar os sistemas circulatorios dos animais en abertos ou pechados.

–Explicar o proceso seguido polas plantas para a obtención de substancias.

–Explicar o proceso de respiración e transpiración das plantas

• Coñece, diferencia e comprende as diferentes funcións propias dos animais e das plantas: nutrición, reprodución e relación. (CIMF)


• Redacta textos descritivos de forma exacta e detallada sobre o funcionamento dos animais e das plantas. (L)


• Aplica os coñecementos adquiridos en contextos novos e diversos e é competente e autónomo ante a análise de situacións reais análogas. (AA)

• Utiliza técnicas de traballo intelectual á hora de seleccionar, rexistrar e organizar a información en esquemas e táboas. (TC-D)

• Utiliza o método científico para experimentar o proceso de xerminación das plantas.


• Utilizar técnicas de traballo intelectual á hora de seleccionar, rexistrar e organizar a información en esquemas e táboas. (TIC-D)

CONTIDOSCONCEPTOSInterese por coñecer os mecanismos de relación dos animais e das plantas, relacionados coa adaptación ao medio. C

Interese e coidado polas plantas como beneficio para o medio. CRespecto e defensa das distintas especies animais e vexetais. C

PROCEDEMENTOSExpresión de opinións en relación ao contido do vídeo indicado na web. PIdentificación de funcións vitais en condutas de animais e plantas. PRecoñecemento das reaccións dos animais cando se senten en perigo. PExperimentación e descrición da xerminación dunha planta. P

VALORESInterese por coñecer mecanismos de relación de animais e plantas, relacionados coa adaptación ao medio. VInterese e coidado polas plantas como beneficio para o medio. VRespecto e defensa das distintas especies animais e vexetais. V

ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación ambiental: Valorar a importancia dos contornos naturais de interese e o prexuízo da súa degradación a consecuencia da actividade humana.

ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE


• Explicar as funcións vitais dos animais e das plantas.• Identificar as funcións vitais que se relacionan coas condutas indicadas.• Explicar como reaccionan os animais para realizar determinadas condutas.• Explicar os cambios que se producen nunha planta, para iso consultar os seguintes enderezos web: luz: http://www.youtube.com/watch?v=6v3r1pZVnO

e http://www.youtube.com/watch?v=V5N7dY-NCVg&feature=related• Clasificar animais segundo a súa alimentación: http://es.wikipedia.org/wiki/Omn%C3%ADvoro, http://gl.wikipedia.org/wiki/Carn%C3%ADvoro,

http://gl.wikipedia.org/wiki/Herb%C3%ADvoro.• Clasificar animais segundo a súa respiración. • Elaborar un esquema cos distintos sistemas que interveñen na nutrición dos animais.• Explicar o proceso de nutrición das plantas.• Explicar outras características relacionadas coas plantas.• Explicar as diferenzas de reprodución dalgúns animais.• Buscar información sobre a reprodución dun cabaliño de mar: http://es.wikipedia.org/wiki/Hippocampus.• Escribir os nomes das tres formas a partir das cales pode reproducirse unha planta asexualmente.• Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Investigar sobre a xerminación.


http://es.wikipedia.org/wiki/Herb%C3%83voro

http://es.wikipedia.org/wiki/Carn%C3%83voro

http://es.wikipedia.org/wiki/Omn%C3%83voro

http://www.youtube.com/watch?v=6v3r1pZVnO

OUTRAS ACTIVIDADES


necesarios sobre os animais e as plantas.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo http://vimeo.com/6559235, dialogar sobre os seres vivos que aparecen.

• Escoitas e falas.– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: Nesta fotografía interprétanse as funcións vitais dos seres vivos: relación,

nutrición e reprodución? Como están representadas? En ocasións, o ser humano pon en perigo a vida dos animais e das plantas, que podemos facer para evitalo?


ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• O teu espazo natural protexido máis próximo: Realizar un mural sobre o espazo natural protexido máis próximo á

localidade.• Que é a simbiose?: Investigar sobre a simbiose http://www.youtube.com/watch?v=6VWjEd6TaNI e citar exemplos de

simbiose animal e vexetal.• Comprobar o crecemento cara á luz das plantas: Realizar unha práctica con plantas xerminadas de lentellas para

comprobar o crecemento dos talos cara á luz: http://www.youtube.com/watch?v=EpBFuSVh5zY. Levar a cabo a experiencia na clase e poñer en común os resultados entre todos os alumnos.

• Investiga sobre o sistema circulatorio dos animais: Afondar no coñecemento do sistema circulatorio dos animais neste enderezo electrónico: http://www.monografias.com/trabajos24/circulacion-animal/circulacion-animal.shtml. Buscar información sobre os dous tipos de sistema circulatorio. Describilos brevemente e facer un debuxo de cada un.

• Investigación sobre a posidonia, o «pulmón» dos nosos mares. Ver o vídeo en: http://marenostrum.org/vidamarina/vegetalia/fanerogamas/posidonia/ e facer un resumo.

• Ra ao coidado das súas crías: Ver o vídeo en http://www.youtube.com/watch?v=IpQzqB8lAIY e dialogar sobre o contido.• Plantas fronte a animais tan distintos, tan parecidos: Analizar as diferenzas e as similitudes entre o reino dos animais e

o reino dos vexetais.• Realización dun vídeo do proceso de xerminación das sementes: Aproveitar a oportunidade que nos brinda o

experimento da xerminación das sementes para elaborar un vídeo do proceso.

PROXECTO TRIMESTRAL. OS XENIOS: Magníficos da arte.


http://www.monografias.com/trabajos24/circulacion-animal/circulacion-animal.shtml

http://www.youtube.com/watch?v=EpBFuSVh5zY

http://www.youtube.com/watch?v=6VWjEd6TaNI

http://vimeo.com/6559235

Fase 1: ElecciónNesta fase preséntase o tema, evócanse as ideas previas e suscítanse preguntas e hipóteses que se investigarán posteriormente.

Fase 2: PlanificaciónOrganización e distribución das tarefas que deberán levar a cabo os diferentes grupos de alumnos e alumnas.

Fase 3: DesenvolvementoFase na que se investigan as diversas hipóteses suscitadas anteriormente. Actividades en grupo, cooperativas… que poñen en funcionamento os diferentes estilos cognitivos: Visionar: http://www.youtube.com/watch?v=6-uK9bcL7qs. Investigar sobre Antonio Gaudí: http://www.bcn.es/gaudi2002/english/index.htm Completar unha ficha sobre todas as súas obras. Buscar elementos da natureza nas súas construcións: http://www.lapedreraeducacio.org/eng/index.htm.

Fase 4: AvaliaciónÚltima fase, na que se avalía o proxecto, mediante o arquivo individual do alumno/a con evidencias das diferentes actividades do proxecto e a rúbrica de avaliación, na que se mostran as competencias e o grao de adquisición por parte do alumno/a.

COMPLEMENTARIAS • Facer unha listaxe dos animais que aparecen no vídeo do Parque Natural de Redes.• Investigar que adaptacións mostran algúns organismos para protexerse dos seus depredadores e para poder capturar

mellor o seu alimento. • Confeccionar un xogo de memoria con imaxes de animais e plantas.• Xogar a unha adaptación do xogo Vexo, vexo.• Realizar un experimento fácil para demostrar que polos vasos condutores dunha planta ascende o zume bruto.• Realizar unha práctica de observación de distintas flores.


Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: A nutrición nas plantas. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: A fecundación externa dos animais. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)


http://www.lapedreraeducacio.org/cast/index.htm

http://www.bcn.es/gaudi2002/castellano/index.htm

http://www.youtube.com/watch?v=6-uK9bcL7qs



• Ficha fotocopiable de avaliación– Varias accións: identificar se se trata dunha

función de relación, de nutrición ou de reprodución.

– Identificar dous sistemas do corpo que interveñan na función de relación dos animais.

– Poñer dous exemplos de cada animal segundo o seu sistema dixestivo e o seu sistema respiratorio.

– Explicar como realizan as plantas a función de nutrición.

– Identificar frases verdadeiras e falsas sobre a reprodución dos animais.


Libro do alumno: «Pos en práctica» (avaliación trimestral). Explicar as funcións, os sentidos e os sistemas que se empregan ao realizar

as accións representadas en imaxes. Ordenar os órganos polos que pasa o aire no interior do noso corpo. Explicar as consecuencias no noso corpo da realización de determinadas

accións. Explicar a orixe dunha listaxe de alimentos e clasificalos segundo sexan

enerxéticos, construtores ou reguladores. Realizar unha ficha de varios animais con todas as súas funcións e a forma

na que as realizan.Programación e orientacións didácticas• Rúbrica das tarefas integradas.• Rúbrica dos Proxectos.Caderno de Competencias Básicas• Rúbrica das unidades didácticas.• Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.• Rúbricas de habilidades xerais.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo clase.• Porfolio e e-portfolio.• Informe de avaliación.








Enlaces webLibro do alumno• Animais e plantas: http://vimeo.com/6559235• A luz e as plantas: http://www.youtube.com/watch?v=6v3r1pZVnOM e http://www.youtube.com/watch?v=V5N7dY-NCVg&feature=related• Clasificar animais segundo a súa alimentación: http://es.wikipedia.org/wiki/Omn%C3%Advoro, http://gl.wikipedia.org/wiki/Carn%C3%ADvoro e

http://gl.wikipedia.org/wiki/Herb%C3%ADvoro• Antonio Gaudí e as súas obras: http://www.youtube.com/watch?v=6-uK9bcL7qs• Investigar sobre Antonio Gaudí: http://www.bcn.es/gaudi2002/english/index.htm• Completar unha ficha sobre todas as súas obras.• Buscar elementos da natureza nas súas construcións: http://www.lapedreraeducacio.org/eng/index.htm


http://www.lapedreraeducacio.org/cast/index.htm

http://www.bcn.es/gaudi2002/castellano/index.htm

http://www.youtube.com/watch?v=6-uK9bcL7qs

http://es.wikipedia.org/wiki/Herb%C3%83voro

http://es.wikipedia.org/wiki/Carn%C3%83voro

http://www.youtube.com/watch?v=6v3r1pZVnOMmimosa

http://vimeo.com/6559235

Guía didáctica• A simbiose: http://www.youtube.com/watch?v=6VWjEd6TaNI e http://www.youtube.com/watch?v=6VWjEd6TaNI• Xerminación de lentellas: http://www.youtube.com/watch?v=EpBFuSVh5zY• Sistema circulatorio dos animais: http://www.monografias.com/trabajos24/circulacion-animal/circulacion-animal.shtml• A posidonia: http://marenostrum.org/vidamarina/vexetalia/fanerogamas/posidonia/• A ra ao coidado das súas crías: http://www.youtube.com/watch?v=IpQzqB8lAIY


• Relacionar as accións/condutas dos seres vivos coa función vital á que se asocia.• Relacionar a reacción das plantas ante as variacións do contorno (función de relación), así como explicar mecanismos de adaptación destes seres vivos ao

medio.• Clasificar animais segundo o tipo de alimentación (carnívoros, herbívoros ou omnívoros).• Clasificar animais segundo o tipo de respiración (cutánea, pulmonar, branquial ou traqueal).• Diferenciar os sistemas circulatorios dos animais en abertos ou pechados.• Explicar o proceso seguido polas plantas para a obtención de substancias.• Explicar o proceso de respiración e transpiración das plantas.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN• Uso correcto dos conceptos e do vocabulario propio da área ao transmitir e solicitar información.• Uso espontáneo ou en contextos cotiáns das aprendizaxes realizadas.• Grao de elaboración persoal das ideas e de respostas.• Grao de comprensión e de comunicación da información.• Orde, limpeza e puntualidade na presentación das actividades: letra adecuada, expresión correcta e clara dos datos e procedementos seguidos, ausencia

de faltas de ortografía...• Comportamento: respecto polos compañeiros e o profesorado e polo material; interese e motivación; atención ás explicacións; tenacidade; perseveranza

e compañeirismo.• Porcentaxe ou valoración de traballos individuais, de probas, de exercicios...• Grao de participación nas súas intervencións, nos traballos en grupo, nos proxectos...


http://www.youtube.com/watch?v=IpQzqB8lAIY

http://marenostrum.org/vidamarina/vegetalia/fanerogamas/posidonia/

http://www.monografias.com/trabajos24/circulacion-animal/circulacion-animal.shtml







semanas.

A metodoloxía proposta promove a construción de aprendizaxes significativas a partir da secuencia:• Motivación inicial e evocación de coñecementos previos.• Progresiva e coidada incorporación de contidos mediante exemplos extraídos de situacións cotiás,

con contextualizacións que permiten a transferencia, a xeneralización e a ampliación das aprendizaxes, e que conectan coas competencias básicas identificadas.



Unidade 5: Animais e plantas. ESTRUTURA:• Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para

aproximarse ao tema obxecto de estudo, á autoestima e para activar os coñecementos previos.• Contidos: Secuencias de aprendizaxe para cada contido da unidade, abordadas a partir de

situacións ou exemplos contextualizados, con actividades de aprendizaxe no proceso dedutivo que finalizan cunha conclusión e con actividades de aplicación.



• Tarefa integrada. Actividades para traballar e avaliar as CB e intelixencias múltiples. Trátase de actividades contextualizadas, referidas a situacións reais e cotiás para o alumno/a, nas que debe poñer en marcha e aplicar o que sabe, e nas que se teñen en conta as distintas capacidades e estilos de aprendizaxe (coa lectura, o razoamento, o movemento, a dramatización, a representación plástica...).

PROXECTO. Os xenios: Magníficos da arte.• No primeiro trimestre, suscítase este proxecto que consolida o traballo das CB e intelixencias

múltiples, así como a diversidade de estilos cognitivos dos alumnos e o traballo cooperativo.










• Rúbrica das unidades didácticas.• Rúbrica das tarefas integradas.• Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.• Rúbrica dos Proxectos.• Rúbricas de habilidades xerais.• Traballo das CCBB/IM• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo-clase.• Porfolio e e-portfolio.• Informe de avaliación.



Alumnos1 …...

2 ……

3 ……

4 ……

5 ……

6 ……

7 ……

8 ……

…


…


UNIDADE DIDÁCTICA 6: A poboación


Competencia Social e Cidadá• Participar das iniciativas que xurdan do


• Identificar e valorar criticamente as achegas das diversas culturas no patrimonio da humanidade pasado e actual. (CS)


vivencias e emocións. (L)• Redactar textos descritivos de forma

exacta e detallada sobre unha poboación. (L)

Competencia matemática• Comprender e interpretar datos e

informacións matemáticas presentes na vida cotiá presentándoas de forma gráfica. (CMAT)

Aprender a aprender (AA) / Intrapersoal• Aplicar os novos coñecementos e as

estratexias para a interpretación adecuada da realidade. (AA)

–Coñecer o concepto de poboación e diferenciar as formas de distribución da poboación no espazo: concentrada/dispersa.

–Analizar os datos que definen unha poboación referente a idades, sexo…

–Relacionar os movementos naturais e migratorios co efecto que producen nunha poboación.

–Coñecer os grandes cambios de poboación que terán lugar ao longo da historia.

–Distinguir elementos relacionados coa humanización das paisaxes.

–Clasificar a forma de concentración da poboación de diferentes zonas.

–Buscar e seleccionar datos de poboacións e analizalos.

–Definir e diferenciar os movementos migratorios: emigración e inmigración; así como analizar os datos dunha determinada poboación.

–Relacionar os cambios que sufriu a poboación con determinados acontecementos históricos e representalos graficamente.

• Aplica os novos coñecementos e estratexias para levar a cabo unha interpretación adecuada da realidade. (AA)

• Fai uso dos recursos tecnolóxicos para informarse e formarse. (TID)


• Participa das iniciativas que xurdan do grupo, cooperando como parte dun proxecto común. (SC)

• Redacta textos descritivos de forma exacta e detallada sobre unha poboación. (L)

• Identifica e valora criticamente as achegas das diversas culturas no patrimonio da humanidade pasado e actual. (CS)

• Comprende e interpreta datos e informacións matemáticas presentes na vida cotiá presentándoas de forma gráfica. (CMAT)

• Utiliza ferramentas relacionadas coas técnicas de traballo intelectual


Tratamento da Información e competencia dixital (TI-D) /Lingüístico-verbal• Facer uso dos recursos tecnolóxicos para

informarse e formarse. (TID)• Utilizar ferramentas relacionadas coas

técnicas de traballo intelectual para a clasificación e posterior organización da información en forma de táboas. (TID)

para a clasificación e posterior organización da información en forma de táboas. (TIC-D)

CONTIDOSCONCEPTOSA poboación. CPoboación dispersa e concentrada. CDistribución da poboación (idade e sexo) e representación. COs cambios na poboación: movementos naturais e migratorios. CAcontecementos importantes da historia e a súa influencia na poboación. C

PROCEDEMENTOSExpresión de opinións en relación co contido do vídeo da web. PProcura e análise da distribución da poboación do concello. PInterpretación dunha táboa de datos de poboación. PCálculo das variacións da poboación nun período de tempo. PRepresentación gráfica de datos do crecemento de poboación. PRepresentación gráfica das variacións da poboación ao longo da historia. PEstudo da poboación española por nacionalidades de orixe. P

VALORESInterese por coñecer e analizar os tipos de poboamento da Terra e estudo de poboacións. VConfianza nas propias capacidades para elaborar gráficas e interpretar datos de poboación. VInterese por coñecer a relación entre a historia e os cambios na poboación. VInterese por coñecer a situación, a lingua, os costumes, a gastronomía e as tradicións doutros países. V


ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación para a igualdade: Respecto e tolerancia ante a diferenza.

ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE• Identificar elementos da paisaxe humanizada.• Identificar en imaxes a influencia do ser humano.• Diferenciar poboación dispersa de poboación concentrada.• Analizar a propia localidade e outras próximas en canto ao tipo de poboación: http://www.google.com/imghp?hl=gl• Identificar os datos dun estudo referente á poboación e completar un texto.• Xustificar para que é útil estudar o tipo de poboación nunha localidade.• Consultar a poboación do propio concello neste enderezo electrónico: http://www.ige.eu/igebdt/selector.jsp?COD=55. Responder preguntas relacionadas.• Completar unha táboa respondendo aos tipos de movementos de poboación.• Efectuar cálculos para pescudar crecementos de poboación.• Representar graficamente datos históricos da poboación.• Relacionar períodos cronolóxicos coas causas do aumento de poboación.• Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Investigar sobre cidades españolas: http://www.ine.es


OUTRAS ACTIVIDADES


necesarios sobre a poboación.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo http://www.youtube.com/wath?v=CucZQLq-aeUhd=1, dialogar sobre o tipo de xente que

aparece.• Escoitas e falas.

– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: Cantas desas persoas teñen unha orixe, unha lingua ou uns costumes moi diferentes aos teus? Reflexiona sobre o modo de tratar os demais e sobre se es educado e respetuoso con todos.


TAREFA INTEGRADA – «Coñeces os teus veciños»• Contextualización: «Nos últimos anos aumentou moito o número de estranxeiros que chegou a España para vivir e

traballar. Fíxate nestas cifras que corresponden aos países de orixe con máis inmigrantes en España».• Actividades:

– Representar datos nun diagrama de barras.– Situar no mapamundi os países.– Elaborar unha ficha sobre un produto gastronómico típico de cada país e sobre a súa música tradicional.– Preparar unha festa de diversidade para mostrarlles aos compañeiros todo o aprendido.– Contestar preguntas sobre un texto que aborda o tema.

ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• Etnias por todas as partes!: Aprender sobre a riqueza social do planeta, buscando información sobre algunhas etnias

que habitan o noso planeta (bosquimáns, inuit, masais, síux…) e elaborar un mural coa información obtida.• Investiga como era antes a túa localidade: Investigar a historia da localidade, pedir asesoramento ao mestre/a de

historia e tamén á área de Cultura do Concello. Elaborar un texto e ilustrar o texto con imaxes.• Análise dunha noticia xornalística sobre o voluntariado: Lectura, no enderezo electrónico seguinte, unha noticia dun

xornal e análise da mesma, http://www.diariodeteruel.es/teruel/3796-voluntarios-de-cruz-roja-apoyan-a-los-ancianos-en-TAREFAs-cotidianas.html. Establecer un coloquio sobre ela.

• Descubrir o éxodo rural en Galicia nas décadas de 1960 e 1970: Analizar coas ferramentas da unidade os movementos de poboación en Galicia en dúas décadas.

• Redacción dunha carta desde un país afastado: Imaxinar unha situación de emigración e plasmala nunha carta.


http://www.diariodeteruel.es/teruel/3796-voluntarios-de-cruz-roja-apoyan-a-los-ancianos-en-tareas-cotidianas.html

http://www.diariodeteruel.es/teruel/3796-voluntarios-de-cruz-roja-apoyan-a-los-ancianos-en-tareas-cotidianas.html

http://www.youtube.com/wath?v=CucZQLq-aeUhd=1

• Comidas do mundo: Descubrir a gastronomía propia doutros países para ser conscientes da riqueza cultural do planeta.• Adiviñamos cidades: Ampliar a actividade de Identificamos as principais cidades do Libro do Alumno con algunha

variación. Elaborar adiviñas das localidades que o alumnado coñece de Galicia.

COMPLEMENTARIAS • Investigar costumes doutro pobo: os samoanos: http://mapahumano.fiestras.com/servlet/ContentServer?pagename=R&pubid=982158433476&c=Page&cid=982158433652

• Deseñar unha cidade en liña: http://www.fandejuegos.com/jugar-construir-ciudades-id3492.html • Analizar os servizos que unha localidade lle debe ofrecer ao cidadán en función da súa idade.• Ser conscientes de que a migración é unha constante na historia da humanidade:

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Migración_humana_fuera_de_África_mapa_ADN_genético.png• Analizar os datos da poboación do concello desde o ano 1900 ata finais do século xx: http://www.ine.es/jaxiBD/menu.do?

L=0&divi=DPOH&his=0&type=db


Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: Os cambios na poboación.(CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: Grandes cambios na poboación (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)


Caderno de recursos para a avaliación (material para o profesor)• Ficha fotocopiable de avaliación

– Identificar elementos que forman parte dunha paisaxe humanizada.

– Explicar as diferenzas entre poboación dispersa e poboación concentrada.

– Explicar dous tipos de cambios que producen un aumento ou diminución da poboación.

– Resolver un pequeno problema sobre a poboación dunha localidade.

– Explicar as causas que lle afecten á poboación ao longo da historia.












http://www.ine.es/jaxiBD/menu.do?L=0&divi=DPOH&his=0&type=db

http://www.ine.es/jaxiBD/menu.do?L=0&divi=DPOH&his=0&type=db

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Migraci%E2%82%ACn_humana_fuera_de_%C2%B0frica_mapa_ADN_gen%C2%BBtico.png

http://www.fandejuegos.com/jugar-construir-ciudades-id3492.html

http://mapahumano.fiestras.com/servlet/ContentServer?pagename=R&pubid=982158433476&c=Page&cid=982158433652

http://mapahumano.fiestras.com/servlet/ContentServer?pagename=R&pubid=982158433476&c=Page&cid=982158433652







Enlaces webLibro do alumno• Persoas: http://www.youtube.com/wath?v=CucZQLq-aeUhd=1.• Poboación: http://www.google.com/imghp?hl=gl• Poboación do concello: http://www.ige.eu/igebdt/selector.jsp?COD=55• Cidades españolas: http://www.ine.es


http://www.youtube.com/wath?v=CucZQLq-aeUhd=1

Guía didáctica• Noticia: http://www.diariodeteruel.es/teruel/3796-voluntarios-de-cruz-roja-apoyan-a-los-ancianos-en-TAREFAs-cotidianas.html.• Costumes doutro pobo: http://mapahumano.fiestras.com:80/servlet/ContentServer?pagename=R&pubid=982158433476&c=Page&cid=982158433652. • Deseñar unha cidade en liña: http://www.fandejuegos.com/jugar-construir-ciudades-id3492.html• Poboación: http://www.ine.es/jaxiBD/menu.%20do?L=0&divi=DPOH&his=0&type=db• A migración: http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Migración_humana_fuera_de_África_mapa_ADN_genético.png.


• Distinguir elementos relacionados coa humanización de paisaxes.• Clasificar a forma de concentración da poboación de diferentes zonas.• Definir e diferenciar os movementos migratorios: emigración e inmigración; así como analizar os datos dunha determinada poboación.• Relacionar os cambios que sufriu a poboación con determinados acontecementos históricos e representalos graficamente.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN• Uso correcto dos conceptos e do vocabulario propio da área ao transmitir e solicitar información.• Uso espontáneo ou en contextos cotiáns das aprendizaxes realizadas.• Grao de elaboración persoal das ideas e das respostas.• Grao de comprensión e de comunicación da información.• Orde, limpeza e puntualidade na presentación das actividades: letra adecuada, expresión correcta e clara dos datos e procedementos seguidos, ausencia de

faltas de ortografía...• Comportamento: respecto polos compañeiros e o profesorado e polo material; interese e motivación; atención ás explicacións; tenacidade; perseveranza e







semanas.


cotiás, con contextualizacións que permiten a transferencia, a xeneralización e a ampliación de aprendizaxes, e que conectan coas competencias básicas identificadas.



Unidade 6: A poboación. ESTRUTURA:• Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para

aproximarse ao tema obxecto de estudo, a autoestima e para activar os coñecementos previos.




• Tarefa integrada. Actividades para traballar e avaliar as CB e as intelixencias múltiples. Trátase de actividades contextualizadas, referidas a situacións reais e cotiás para o alumno/a, nas que debe poñer en marcha e aplicar o que sabe e nas que se teñen en conta as distintas capacidades e estilos de aprendizaxe (coa lectura, co razoamento, co movemento, coa dramatización, coa representación plástica...).



Alumnos1 …

2 …

3 …

4 …

5 …

6 …

7 …

8 …

…


…


UNIDADE DIDÁCTICA 7: Organización Territorial


Competencia Social e Cidadá• Participar das iniciativas que xurdan do grupo, cooperando como parte dun proxecto común. (SC)

• Comportarse de forma cívica. (CS)• Coñecer os mecanismos de participación democrática, os dereitos e os deberes dos cidadáns. (CS)

Comunicación Lingüística (L)/ Lingüístico-verbal

• Comprender textos descritivos/normativos, para saber a idea que o autor quere expresar, e sacar as propias conclusións. (L)

• Expresar por escrito ideas, opinións, vivencias e emocións. (L)

Coñecemento e interacción co mundo físico (CIMF)/ Naturalista

• Interpretar o espazo físico no que se desenvolven a vida e a actividade humana, tanto a grande escala como no contorno inmediato. (CIMF)

Tratamento da Información e da competencia dixital (TI-D) /Lingüístico-verbal

–Relacionar a importancia de normas para a convivencia dun grupo de persoas.

–Coñecer as características que definen o concepto de concello e a súa organización territorial e institucional.

–Coñecer a forma de organización territorial do Estado español en comunidades autónomas e provincias.

–Identificar a forma de organización de Galicia, así como a función do Estatuto de Autonomía e os seus símbolos.

–Coñecer o modelo de organización política do Estado español.

–Recoñecer o sistema de sufraxio como sistema de participación cidadá no funcionamento dun estado democrático.

–Identificar normas de convivencia a diferentes niveis: clase, localidade, estado…nvestigar e identificar a forma de organización do propio concello.

–Coñecer e localizar nun mapa as comunidades e as cidades autónomas do territorio español; así como a capital de cada unha delas e as súas provincias.

–Recoñecer os símbolos de Galicia, a forma de organización, as institucións de goberno…

–Localizar o territorio do Estado español nun planisferio, describindo os seus límites e fronteiras; así como a forma de organización descrita na Constitución Española.

–Interpretar o contido normativo da Constitución Española e relacionalo coa forma de organización democrática do Estado español.

• Comprende textos normativos para saber a idea que o autor quere expresar e saca as propias conclusións. (L)


• Compórtase de forma cívica. (CS)• Coñece os mecanismos de

participación democrática, os dereitos e os deberes dos cidadáns. (CS)



• Interpreta o espazo físico no que se desenvolven a vida e a actividade humana, tanto a grande escala como no contorno inmediato. (CIMF)

• Comprende textos descritivos, para saber a idea que o autor quere expresar, e saca as propias conclusións. (L)


• Facer uso dos recursos tecnolóxicos para informarse e formarse. (TID)

CONTIDOSCONCEPTOSNormas e institucións para o funcionamento dos grupos sociais: familia, escola, veciños... O concello: goberno municipal e función. CAs provincias españolas. CA comunidade autónoma de Galicia: o Estatuto de Autonomía, dereitos e deberes dos cidadáns, organización, símbolos e institucións. CO Estado español: situación e territorios. CInstitucións do Estado español: a monarquía, as Cortes Xerais e o Goberno. CA Constitución española. CAs eleccións do Estado español como Estado democrático: municipais, autonómicas e xerais. C

PROCEDEMENTOSExpresión de opinións en relación ao contido do vídeo da web. PAs comunidades autónomas de España. POrganización dunhas eleccións. P

VALORESInterese por coñecer o funcionamento dos diversos grupos de persoas e a necesidade de normas para a convivencia. VInterese por coñecer e valorar o sistema de organización territorial do Estado español. VInterese por coñecer e valorar a organización institucional de Galicia e os servizos que lle presta ao cidadán. VInterese por coñecer e valorar a organización política do Estado español. VInterese por coñecer e valorar o sistema democrático definido na nosa Constitución española. V

ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación moral e cívica: Importancia dos valores básicos que rexen a convivencia.


ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE• Describir as normas de funcionamento da propia clase.• Facer unha listaxe cos grupos sociais dos que forma parte.• Completar datos sobre o propio concello e incluír os núcleos de poboación.• Anotar a propia provincia e o número que ocupa entre as 50 provincias españolas: http://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Provincias_de_España_por_población• Por parellas adiviñar a provincia elixida a través de pistas.• Pescudar a comunidade autónoma a partir dunha descrición.• Buscar datos sobre a propia comunidade autónoma: http://www.xunta.es/portada• Facer unha sondaxe entre todos os alumnos sobre o traballo dos seus pais e ao tipo de consellería ao que pertencería o seu traballo.• Corrixir frases referentes ao Estado sspañol.• Enumerar os océanos e os mares que rodean o territorio español.• Realizar un visita virtual ao Congreso e contestar preguntas: www.congreso.es/visitanueva/visitar.jsp?mp=2&np=1• Indicar a que artigo da Constitución Española se refire cada afirmación: http://www.parcan.es/publicaciones/infantil/constitucion/• Investigar que significa o termo democracia. Explicar varios exemplos de procesos democráticos na aula.• Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Realizar un xogo de mesa con preguntas relacionadas coas comunidades autónomas.


OUTRAS ACTIVIDADES


necesarios sobre a organización territorial e os procesos democráticos.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo http://youtu.be/SBBXQGm0V4k, dialogar sobre os procesos democráticos.

• Escoitas e falas.– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: Sabes de que cidade se trata? Recoñeces as bandeiras que hai no edificio?

Que bandeiras ondean na casa do concello da túa localidade? Sabes cando se celebra o Día de Galicia?


TAREFA INTEGRADA – «Votar ao candidato do meu partido!»• Contextualización: «O noso barrio gústanos moito, pero queremos melloralo. Como o faremos? Pensamos propostas para

presentalas nunhas eleccións. Estás preparado? »• Actividades:

– Reflexionar e xustificar cal é a máis adecuada de varias opinións de mellorar o barrio.– Agruparse con compañeiros que opinan de forma similar.– Visualizar un vídeo sobre partidos políticos neste enderezo electrónico: http//www.youtube.com/Watch?v=5ZAugknRSVc.

Contestar preguntas relacionadas.– Formar un partido político segundo as orientacións propostas.– Preparar unha campaña electoral segundo as orientacións propostas.

ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• Realizar un calendario coas festas populares da vosa localidade: Investigar as tradicións a través da realización dun

calendario coas festas populares que se celebran na localidade. • Lectura dunha entrevista ao alcalde: Ver un vídeo neste enlace: http://www.tribunaavila.com/noticia/1569/Provincia/alcalde-

pai-gran-familia.html. Comentala entre todos.• Quebracabezas das comunidades autónomas: Realizar un crebacabezas das distintas comunidades autónomas co fin de

afianzar a súa localización no territorio e as capitais respectivas. • A nosa historia, os nosos personaxes: Coñecer a historia da comunidade a través das lendas dalgúns personaxes.• As primeiras votacións libres da democracia española: Informarse sobre as primeiras votacións libres da democracia en

España: http://www.youtube.com/watch?v=GFkQ-pEbHyk. Facer un coloquio.


http://www.youtube.com/watch?v=GFkQ-pEbHyk

• Organizamos un referendo!: Pedirlles aos alumnos que busquen nunha enciclopedia ou en Internet o significado da palabra referendo e simular un na clase.

• Que son as ditaduras?: Investigar que formas de goberno son as ditaduras e en que se diferencian das democracias na seguinte web: http://gl.wikipedia.org/wiki/Ditadura. Facer unha redacción coa información obtida.

• Xogos de provincias e comunidades: Utilizar os recursos de Internet para consolidar as aprendizaxes da unidade: http://www.vedoque.com/juegos/trivial/trivial-espana.html

COMPLEMENTARIAS • Realizar un coloquio para analizar en que ámbitos da nosa sociedade exercemos como cidadáns.• Establecer un coloquio para comentar que actitudes favorecen a convivencia e cales a dificultan.• Practicar a situación das provincias españolas sobre o mapa e para recordar o seu nome:

http://www.kokolikoko.com/games/elahorcado/?Provincias-ES http://www.cuadernosdigitalesvindel.com/juegos/juego_espana.php

• Investigar o nome do presidente galego e dos diferentes conselleiros, así como os seus cargos.• Descubrir e localizar nun mapa os países europeos e as súas capitais.• Investigar cal foi a primeira Constitución Española: http://www.youtube.com/watch?v=VQlnMvncftI


Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: A organización da comunidade. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: O Congreso e o Senado. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)



– Explicar que é vivir en sociedade e para que serven as normas.

– Completar frases sobre a localidade.– Explicar como se organiza unha comunidade

autónoma.– Explicar como se organiza

o Estado.– Relacionar as eleccións de cada tipo cos

representantes que se elixen en cada unha delas.




http://www.youtube.com/watch?v=VQlnMvncftI

http://www.cuadernosdigitalesvindel.com/juegos/juego_espana.php

http://www.kokolikoko.com/games/elahorcado/?Provincias-ES

http://www.vedoque.com/juegos/trivial/trivial-espana.html







Enlaces webLibro do alumno• Procesos democráticos: http://www.youtube.com/watch?v=SBBXQGm0V4k• Provincias españolas: http://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Provincias_de_España_por_población• Galicia: http://www.xunta.es/portada.• Edificio: http://www.congreso.es/visitanueva/visitar.jsp?mp=2&np=1• Constitución Española: http://www.parcan.es/publicaciones/infantil/constitución/• Partidos políticos: http//www.youtube.com/Watch?v=5ZAugknRSVc


Guía didáctica• Votacións libres da democracia española: http://www.youtube.com/watch?v=GFkQ-pEbHyk.• Ditaduras: http://gl.wikipedia.org/wiki/Ditadura, • Provincias e comunidades: http://www.vedoque.com/juegos/trivial/trivial-espana.html e http://api.ning.com/files/8hMRO6Kv5oZoDpF*ObcQETfdI0h4lwmVcFq-

*dHsi4RIfo386xw7vPw7M4MFXvoMPNTT6gdkwltw45BVpdtcbwn4us-axZ3y/ciudades1.swf.• Provincias españolas: http://www.kokolikoko.com/games/elahorcado/?Provincias-ES, http://www.cuadernosdigitalesvindel.com/juegos/juego_espana.php• Primeira Constitución Española: http://www.youtu be.com/watch?v=VQlnMvncftI&feature=related .

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIÓN POSITIVA– Identificar normas de convivencia a diferentes niveis: clase, localidade, estado…– Investigar e identificar a forma de organización do propio concello.– Coñecer e localizar nun mapa as comunidades e as cidades autónomas do territorio español así como a capital de cada unha delas e as súas provincias.– Recoñecer os símbolos de Galicia, a forma de organización, as institucións de goberno…– Localizar o territorio do Estado español nun planisferio, describindo os seus límites e as fronteiras, así como a forma de organización descrita na Constitución

Española.– Interpretar contido normativo da Constitución Española e relacionalo coa forma de organización democrática do Estado español.


faltas de ortografía...• Comportamento: respecto polos compañeiros e o profesorado e polo material; interese e motivación; atención ás explicacións; tenacidade, perseveranza,



http://www.youtube.com/watch?v=VQlnMvncftI&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=VQlnMvncftI&feature=related

http://www.cuadernosdigitalesvindel.com/juegos/juego_espana.php

http://www.kokolikoko.com/games/elahorcado/?Provincias-ES

http://www.vedoque.com/juegos/trivial/trivial-espana.html

http://www.youtube.com/watch?v=GFkQ-pEbHyk

METODOLOXÍAMATERIAIS E RECURSOS ESPAZOS – TEMPOS ESTRATEXIAS METODOLÓXICAS

• Libro de texto COÑECEMENTO DO MEDIO 4, Píxel; ed. rodeira.



semanas.





Unidade 7: Organización territorial. ESTRUTURA:• Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para

aproximarse ao tema obxecto de estudo, á autoestima e para activar os coñecementos previos.








actividade diaria da clase.• Actividades diversas de avaliación do

alumno/a (libro, fichas fotocopiables, proba escrita…).

• Traballos en grupo.• Actividades TIC: interactivas, enlaces a








Alumnos1 …...

2 ……

3 ……

4 ……

5 ……

6 ……

7 ……

8 ……

…



UNIDADE DIDÁCTICA 8: O noso relevo


Coñecemento e interacción co mundo físico (CIMF)/ Naturalista• Interpretar o espazo físico no que se

desenvolven a vida e a actividade humana, tanto a grande escala como no contorno inmediato. (CIMF)



(descritivo) de forma exacta e detallada sobre as partes dun río. (L)

Competencia Cultural e Artística• Concretar os contidos para crear algo

consistente de xeito artístico (elaboración dunha paisaxe con determinados elementos) comunicando a información que desexa. (CA)

Tratamento da Información e competencia dixital (TIC-D) /Lingüístico-verbal• Facer uso dos recursos tecnolóxicos para

informarse e formarse. (TICD)• Utilizar ferramentas relacionadas coas

técnicas de traballo intelectual para a

–Coñecer o concepto de paisaxe e identificar nela aqueles elementos naturais e humanos que a forman.

–Analizar o relevo de interior da paisaxe española.

–Analizar o relevo de interior de Galicia.

–Analizar o relevo de costa da paisaxe española.

–Analizar o relevo de costa de Galicia.

–Describir diferentes paisaxes naturais incluíndo elementos característicos destas.

–Identificar e localizar diferentes unidades dos relevos español e galego de interior e describir as súas características.

–Identificar e localizar diferentes unidades dos relevos español e galego de costa e describir as súas características.

• Redacta textos descritivos de forma exacta e detallada sobre unha determinada paisaxe. (L)

• Concreta os contidos para crear algo consistente de xeito artístico (elaboración dunha paisaxe con determinados elementos), comunicando a información que desexa. (CA)



• Utiliza ferramentas relacionadas coas técnicas de traballo intelectual para a clasificación e posterior organización da información en forma de táboas. (TIC-D)




clasificación e posterior organización da información en forma de táboas. (TIC-D)



CONTIDOSCONCEPTOSElementos do relevo: cumio, montaña, cordilleira, outeiro, meseta, macizo, penedo, depresión... CO relevo de interior: unidades do relevo peninsular e das illas. CO relevo da Galicia interior: serras, depresións, vales e chairas. CO relevo de costa: costa cantábrica, atlántica e mediterránea. CO relevo da Galicia costeira: costas cantábrica e atlántica, Rías Altas e Rías Baixas. COs cambios na paisaxe: humanización das paisaxes. Consecuencias. C

PROCEDEMENTOSExpresión de opinións en relación ao contido do vídeo da web. PIdentificación e descrición dos elementos do relevo máis característicos dunha paisaxe. PLocalización das diferentes unidades de relevo do interior español e galego. PLocalización dos diferentes accidentes costeiros do territorio español e galego. PObservación e análise do contorno propio.

VALORESInterese por coñecer e preservar o contorno. VInterese por coñecer e preservar os espazos naturais do noso medio natural, así como defender e practicar o desenvolvemento sostible. V

ENSINANZAS TRANSVERSAIS


• Educación ambiental: Importancia de protexer a paisaxe.

ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE• Debuxar unha paisaxe cos elementos de relevo indicados.• Completar un texto cos elementos da paisaxe: http://dl.dropbox.com/u/30392537/O%20relevo.htm• Describir a paisaxe dunha imaxe empregando os elementos que se coñecen.• Anotar elementos de relevo próximos á localidade.• Elaborar unha táboa sobre o relevo de interior de España. • Responder preguntas sobre as unidades de relevo.• Situar no mapa a propia localidade.• Situar as unidades de relevo estudadas nunha mapa: http://www.Xtec.net/-ealonsto/flash/esporog2e.htlm• Elaborar unha táboa sobre o relevo do interior de Galicia.• Consultar un atlas para completar unha táboa sobre os picos máis altos de varios lugares e a súa altitude.• Completar unha táboa sobre o relevo de costa.• Anotar as formas de relevo dos puntos cardinais da Península Ibérica e de España: http://es.wikipedia.org/wiki/Puntos_extremos_de_Espa%C3%B1a• Completar unha táboa sobre o relevo de costa de Galicia.• Anotar as comunidades autónomas bañadas polos mares que se indican.• Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Investigar sobre localizacións no mapa.


http://es.wikipedia.org/wiki/Puntos_extremos_de_Espa%E2%80%9Ca

http://www.Xtec.net/-ealonsto/flash/esporog2e.htlm

OUTRAS ACTIVIDADES


necesarios sobre a paisaxe.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo http://www.youtube.com/watch?v=iAMjE7AmyIU&feature=related, dialogar sobre a paisaxe.

• Escoitas e falas.– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: Por que é importante coidar a paisaxe?


TAREFA INTEGRADA – «Paisaxes que cambian»• Contextualización: «As paisaxes non permanecen fixas nin estáticas ao longo dos anos: cambian as súas características.

Estás de acordo con esta afirmación? Imos comprobalo».• Actividades:

– Emparellar imaxes do mesmo lugar tomadas en distintos momentos. – Relacionar as características das imaxes.– Elixir unha das paisaxes, reflexionar sobre ela e responder preguntas.– Investigar sobre os cambios do contorno próximo.

ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• Vídeo promocional da túa localidade. Realizar un vídeo promocional da localidade a partir dun guión, da secuencia e

realizar despois unha montaxe das imaxes ou un PowerPoint. • Experimentos con estalactitas e estalagmitas. Descubrir que son as estalactitas e as estalagmitas, así como o seu

proceso de formación. Ver que se trata de formas especiais de relevo neste enderezo: http://www.youtube.com/watch?v=0Y57CSkLCKE. Realizar un experimento para reproducir o proceso de formación de xeito acelerado. Dialogar sobre o observado.

• Nas beiras do Douro: Ler un fragmento do poema de Antonio Machado Nas beiras do Douro e analizar, entre todos os alumnos, a paisaxe que describe o poeta.

• A natureza volcánica das illas Canarias: Preparar unha conferencia sobre a natureza volcánica das illas Canarias e o seu relevo.

• De ruta polo Cantábrico: Preparar unha viaxe de cinco días pola costa cantábrica: http://www.visitchile.com/es/tours/san-pedro-de-atacama-tour-ruta-mixta-4-dias-3-noches.htm

• A marea negra: un desastre ecolóxico. Valorar os efectos dunha marea negra e fomentar a conciencia ecolóxica: © rodeira-grupo edebé 86

http://www.visitchile.com/es/tours/san-pedro-de-atacama-tour-ruta-mixta-4-dias-3-noches.htm


http://www.youtube.com/watch?v=0Y57CSkLCKE


http://www.youtube.com/watch?v=iAMjE7AmyIU&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=iaVCBfyblEA • Somos creativos. Realizar unha montaxe (vídeo ou PowerPoint) que mostre os coñecementos adquiridos na unidade:

http://www.youtube.com/watch?v=50xa5zLKimw

COMPLEMENTARIAS • Recompilar imaxes de paisaxes de diversas áreas de España para identificar os elementos do relevo que foron estudados no curso pasado.

• Anotar en dúas columnas as formas de relevo que aparecen nas fotografías do libro do alumno segundo correspondan a paisaxes de costa ou a paisaxes de montaña. Elaborar un mural con imaxes de formas de relevo.

• Inventar un slogan publicitario para fomentar o turismo dunha pequena localidade, que pode ser a aldea onde vive o alumno, o lugar onde pasa as vacacións...

• Utilizar un mapa físico mudo para debuxar as cordilleiras e os sistemas máis destacados da Península.• Elaborar un mural sobre o relevo e a paisaxe da costa do mar Cantábrico. • Ler un artigo on-line (realízado pola Fundación Terra): sobre o impacto do ser humano nas praias e as súas

consecuencias. http://www.terra.org/articulos/art00327.html• Realizar unha paisaxe coas súas formas de relevo utilizando plastilina.


Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: Elementos de relevo do territorio español. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: As illas Baleares e as illas Canarias. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)



• Ficha fotocopiable de avaliación– Anotar elementos que formen parte do

relevo.– Relacionar accidentes xeográficos españois

co tipo ao que corresponden.– Responder preguntas sobre a xeografía

española.




http://www.terra.org/articulos/art00327.html

http://www.youtube.com/watch?v=50xa5zLKimw

http://www.youtube.com/watch?v=iaVCBfyblEA






ACTIVIDADES TICRecursos en CD

• Libro dixital interactivo.• Resolver as actividades interactivas relacionadas cos contidos da unidade didáctica.• Mapa conceptual cos contidos da unidade.

Enlaces webLibro do alumno

• Paisaxe: http://www.youtube.com/watch?v=iAMjE7AmyIU&feature=related• Elementos da paisaxe: http://dl.dropbox.com/u/30392537/O%20relevo.htm• Unidades de relevo: http://www.Xtec.net/-ealonsto/flash/esporog2e.htlm• Formas de relevo dos puntos cardinais da Península Ibérica e de España: http://es.wikipedia.org/wiki/Puntos_extremos_de_Espa%C3%B1a

Guía didáctica• Estalactitas e estalagmitas: http://www.youtube.com/watch?v=0Y57CSkLCKE • Costa cantábrica: http://www.visitchile.com/es/tours/san-pedro-de-atacama-tour-ruta-mixta-4-dias-3-noches.htm




http://www.Xtec.net/-ealonsto/flash/esporog2e.htlm

• A marea negra: http://www.youtube.com/watch?v=iaVCBfyblEA&feature=fvst• Coñecementos adquiridos na unidade: http://www.youtube.com/ watch?v=50xa5zLKimw&feature=related• Fundación Terra: http://www.terra.org/articulos/art00327.html

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIÓN POSITIVA• Describir diferentes paisaxes naturais incluíndo elementos característicos destas.• Identificar e localizar diferentes unidades do relevo español e galego de interior e describir as súas características.• Identificar e localizar diferentes unidades do relevo español e galego de costa e describir as súas características.


faltas de ortografía...• Comportamento: respecto polos compañeiros e o profesorado e polo material; interese e motivación; atención ás explicacións; tenacidade; perseveranza;

compañeirismo.• Porcentaxe ou valoración de traballos individuais, das probas, dos exercicios...• Grao de participación nas súas intervencións, nos traballos en grupo, nos proxectos...


http://www.terra.org/articulos/art00327.html

http://www.youtube.com/watch?v=iaVCBfyblEA&feature=fvst





semanas.

A metodoloxía proposta promove a construción de aprendizaxes significativas a partir da seguintesecuencia:• Motivación inicial e evocación de coñecementos previos.• Progresiva e coidada incorporación de contidos mediante exemplos extraídos de situacións




Unidade 8: O noso relevo. ESTRUTURA:• Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para








ESCRITOS ORAIS OUTROS

• Tarefas diversas do alumno/a realizadas na actividade diaria da clase.







• Rúbrica das unidades didácticas.• Rúbrica das tarefas integradas.• Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.• Rúbrica dos Proxectos.• Rúbricas de habilidades xerais.• Traballo das CCBB/IM.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo-clase.• Porfolio e e-portfolio.• Informe de avaliación.



Alumnos1 …...

2 ……

3 ……

4 ……

5 ……

6 ……

7 ……

8 ……

…


…


UNIDADE DIDÁCTICA 9: Ríos e espazos protexidos


Coñecemento e interacción co mundo físico (CIMF)/ Naturalista• Interpretar o espazo físico no que se

desenvolven a vida e a actividade humana, tanto a grande escala como no contorno inmediato. (CIMF)

• Describir os problemas humanos relacionados coa conservación do medio, situarse e tomar decisións para minimizar o impacto ambiental. (CIMF)


vivencias e emocións. (L)• Redactar textos descritivos de forma exacta

e detallada sobre as partes dun río. (L)

Aprender a aprender (AA) / Intrapersoal• Suscitarse preguntas ante a realidade e os

coñecementos e aplicalos para interpretar a realidade. (AA)

Tratamento da Información e competencia dixital (TIC-D) /Lingüístico-verbal• Facer uso dos recursos tecnolóxicos para

informarse e formarse. (TICD)• Utilizar técnicas de traballo intelectual á

–Coñecer as características de cada unha das partes dun río (nacemento, curso alto, curso medio, curso baixo e desembocadura); así como os accidentes ou elementos asociados: meandro, afluente, delta, esteiro, ría, leito, marxe, caudal…

–Identificar os principais ríos de España relacionándoos coa vertente á que pertencen; así como situalos nun mapa de España.

–Valorar a importancia dos espazos protexidos do territorio español.

–Coñecer as características e a localización dos diferentes parques nacionais que hai en España.

–Diferenciar as partes dun río a partir dos trazos característicos deste.

–Relacionar os ríos de cada vertente española coas características xeográficas de cada unha delas.

–Recoñecer e situar os catorce espazos naturais (parques nacionais) identificados no territorio español.

–Relacionar a riqueza da biodiversidade de diferentes parques nacionais coas diferentes especies (animais e vexetais) que podemos atopar en cada un.


• Suscita preguntas ante a realidade e os coñecementos; á vez que os aplica para interpretar a realidade. (AA)

• Redacta textos descritivos de forma exacta e detallada sobre as partes dun río. (L)

• Expresa por escrito ideas, opinións, vivencias, emocións. (L)


• Fai uso dos recursos tecnolóxicos para informarse e formarse. (TCD)


• Describe os problemas humanos relacionados coa conservación do medio, sitúase e toma decisións para minimizar o impacto ambiental. (CIMF)

• Utiliza técnicas de traballo intelectual á hora de seleccionar, rexistrar e organizar a información


hora de seleccionar, rexistrar e organizar a información como resposta a unha serie de cuestións. (TIC-D)



como resposta a unha serie de cuestións. (TIC-D)

CONTIDOSCONCEPTOSAs partes dun río. CA vertentes españolas: ríos e características. COs espazos protexidos: parques nacionais. CRequisitos e normas de uso dos parques nacionais. COs espazos protexidos: parques nacionais. CBiodiversidade dos parques nacionais de España. C

PROCEDEMENTOSUso e manexo de Internet para o visionado dun vídeo sobre os ríos. PExpresión de opinións en relación ao contido do vídeo da web. PDescrición das características de cada parte do río. PClasificación dos ríos nas diferentes vertentes. P Localización dos parques nacionais de España. P

VALORESInterese por coñecer e preservar os ríos do noso contorno. VInterese por coñecer e preservar os espazos naturais do noso contorno. V


ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación ambiental: Recoñecer o valor natural dun río.

ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE• Explicar as diferenzas entre curso alto, curso medio e curso baixo.• Explicar unha visita a un río.• Falar sobre os encoros.• Clasificar ríos españois dependendo da vertente á que pertencen.• Visionar un vídeo sobre os ríos e contestar preguntas: http://www.youtube.com/watch?v=3AAkazW4rVg.• Buscar información sobre ríos e colocalos no mapa.• Explicar que é un espazo protexido e dar razóns polas que debe protexerse.• Identificar afirmacións verdadeiras e falsas sobre os espazos protexidos.• Identificar o parque protexido máis próximo e falar sobre el.• Buscar animais e plantas característicos dos Parques Naturais indicados: http://reddeparquesnacionales.mma.es/gal/parques/index.htm• Responder preguntas sobre un parque Natural: http://www.youtube.com/watch?v=VMhwdZQT9Ok • Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Realizar unha maqueta dun río.


OUTRAS ACTIVIDADES


necesarios sobre os ríos.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo http://www.youtube.com/watch?v=olWuS-b075g&feature=related, dialogar sobre os ríos.

• Escoitas e falas.– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: Distingues o percorrido do río? Observa a súa desembocadura, que forma

ten? Que medidas de protección che parecen máis adecuadas?


TAREFA INTEGRADA – «Itinerario polos espazos naturais protexidos»• Contextualización: «Que espazos naturais protexidos se atopan preto da zona onde vives? Imos descubrilos!»• Actividades:– Elixir un espazo natural próximo á localidade: http://www.turgalicia.es/sit/form_busqueda.asp?ctre=111&cidi=E.– Recoller información sobre os espazos seleccionados: http://www.turgalicia.es/mapaweb/que-ver-espacios-protegidos.asp?

pag=1&n=100&cidi=G, http://www.porlibre.com/GALICIA/galicia.htm e http://reddeparquesnacionales.mma.es/parques/cies/historia.htm

– Elaborar unha presentación dixital con toda a información.– Expoñer o contido na aula.

ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• Debuxamos o noso río: Debuxar a experiencia persoal que tivo cada un cando estivo preto dun río.• Auga na paisaxe: Recoñecer as distintas formas de auga na paisaxe. • Os muíños de auga; a forza dos ríos: Analizar a obtención de enerxía a partir da forza dos ríos. Ler o artigo on-line sobre os

muíños de auga http://www.renovables-energia.com/2009/09/molinos-de-agua/ ou ben visualizar este vídeo http://www.youtube.com/watch?v=tEdSOmoEDAY. Escribir un texto explicativo para os compañeiros.

• Mobilizámonos…: Elaborar unha redacción sobre a necesidade de protexer o propio contorno a partir dun texto.• O xogo dos Parques Naturais: Xogar a diversos xogos on-line neste enderezo web:

http://reddeparquesnacionales.mma.es/parques/juegos/juegos.htm• Elaborar un resumo sobre o papel dos espazos protexidos na nosa sociedade: Recompilar os datos obtidos ao longo da

unidade e redactar un resumo onde se especifiquen os beneficios que proporcionan os espazos protexidos. © rodeira-grupo edebé 97

http://reddeparquesnacionales.mma.es/parques/juegos/juegos.htm

http://www.youtube.com/watch?v=tEdSOmoEDAY

http://www.renovables-energia.com/2009/09/molinos-de-agua/

http://www.turgalicia.es/mapaweb/que-ver-espacios-protegidos.asp?pag=1&n=100&cidi=G


• O estudo dos nosos ríos: Buscar información sobre diversos aspectos dos nosos ríos e realizar unha exposición a partir dos datos recompilados.

COMPLEMENTARIAS • Analizar dous ríos do planeta: o Amazonas e o Nilo: utilizar estas webs http://www.youtube.com/watch?v=0q_zr2FESVU e http://www.youtube.com/watch?v=D1UaqDFxoP8

• Preparar unha conferencia sobre os recursos que os ríos lle ofrecen ao ser humano.• Xogar ao Trivial dos ríos: http://www.listometro.net/retos/reto/pregunta.php?idreto=9. • Investigar que son as especies invasoras e os danos que ocasionan no ecosistema, así como as perdas económicas que supón

intentar erradicalas: http://www.youtube.com/watch?v=QRkDg7RP0DQ.• Investigar e elaborar un mural sobre un Parque Natural.


Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: Os ríos de España. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: Parques Naturais. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)



– Explicar as partes dun río.– Explicar as principais características dos

ríos da vertente atlántica e poñer un exemplo.

– Explicar as principais características dos ríos da vertente mediterránea e poñer un exemplo.

– Explicar que é un espazo protexido e poñer un exemplo.












http://www.youtube.com/watch?v=QRkDg7RP0DQ

http://www.listometro.net/retos/reto/pregunta.php?idreto=9

http://www.youtube.com/watch?v=D1UaqDFxoP8

http://www.youtube.com/watch?v=0q_zr2FESVU



– Lectura silenciosa (autorregulación da comprensión).– Tradución da linguaxe cotiá á linguaxe propia da área.– Elaboración de síntese, esquema, resumo breve ou idea (conciencia da propia comprensión).

• Ler comprensivamente os textos.• Ler outros textos escritos, textos en soporte dixital, actividades interactivas…, para obter información, aprender, divertirse ou comunicarse.• Ler e comprender textos instrutivos.

Expresión O/E• Expoñer de forma oral a formulación e desenvolvemento na resolución das diversas actividades: presentación.• Expresar adecuadamente O/E as aprendizaxes, utilizando o vocabulario preciso.• Redactar textos instrutivos e expositivos.


Enlaces webLibro do alumno• Os ríos: http://www.youtube.com/watch?v=1hHsjgj7wb4&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=3AAkazW4rVg. • Parques Naturais indicados:http://reddeparquesnacionales.mma.es/gal/parques/index.htm, http://www.youtube.com/watch?v=VMhwdZQT9Ok.• Espazos naturais: http://www.turgalicia.es/sit/form_busqueda.asp?ctre=111&cidi=E, http://www.turgalicia.es/mapaweb/que-ver-espacios-protegidos.asp?

pag=1&n=100&cidi=G, http://reddeparquesnacionales.mma.es/parques/cies/historia.htm e http://www.porlibre.com/GALICIA/galicia.htmGuía didáctica• O ciclo da auga: http://www.imta.mx/educacion-ambiental/aprende/interface.html.• Os muíños de auga http://www.renovables-energia.com/category/hidraulica/, http://www.youtube.com/watch?v=tEdSOmoEDAY&feature=play er_embedded.


http://reddeparquesnacionales.mma.es/parques/cies/historia.htm



• Parques Naturais: http://reddeparquesnacionales.mma.es/parques/juegos/juegos.htm.• Ríos do planeta: http://www.youtube.com/ watchv=0q_zr2FESVU&feature=fvsr e http://www.youtube.com/watch?v=D1UaqDFxoP8.• Ríos: http://www.listometro.net/retos/reto/pregunta.php?idreto=9. • Especies invasoras: http://www.youtube.com/watch?v=QRkDg7RP0DQ


• Diferenciar as partes dun río a partir dos seus trazos característicos. • Relacionar os ríos de cada vertente española coas características xeográficas de cada unha delas.• Recoñecer e situar os catorce espazos naturais (parques nacionais) identificados no territorio español.• Relacionar a riqueza da biodiversidade de diferentes parques nacionais coas diferentes especies (animais e vexetais) que podemos atopar en cada un.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

• Uso correcto dos conceptos e do vocabulario propio da área ao transmitir e solicitar información.• Uso espontáneo ou en contextos cotiáns das aprendizaxes realizadas.• Grao de elaboración persoal das ideas e das respostas.• Grao de comprensión e de comunicación da información.• Orde, limpeza e puntualidade na presentación das actividades: letra adecuada, expresión correcta e clara dos datos e procedementos seguidos, ausencia de

faltas de ortografía...• Comportamento: respecto polos compañeiros e o profesorado e polo material; interese e motivación; atención ás explicacións; tenacidade, perseveranza,







semanas.





Unidade 9: Ríos e espazos protexidos. ESTRUTURA:• Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para
















• Rúbrica das unidades didácticas.• Rúbrica das tarefas integradas.• Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.• Rúbrica dos Proxectos.• Rúbricas de habilidades xerais.• Traballo das CCBB/IM• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo-

clase.• Porfolio e e-portfolio.• Informe de avaliación



Alumnos1 …...

2 ……

3 ……

4 ……

5 ……

6 ……

7 ……

8 ……

…



UNIDADE DIDÁCTICA 10: O paso do tempo





vivencias e emocións. (L)• Redactar textos narrativos de forma exacta

e detallada sobre acontecementos históricos. (L)

Competencia Cultural e Artística• Observar e interpretar creacións artísticas

contextualizándoas no tempo, recoñecendo e valorando elementos fundamentais de valor (técnicas, estilos…). (CA)

Tratamento da Información e da competencia dixital (TIC-D) /Lingüístico-verbal• Facer uso dos recursos tecnolóxicos para

informarse e formarse. (TICD)• Utilizar ferramentas relacionadas coas

técnicas de traballo intelectual para a clasificación e posterior organización da información nunha liña cronolóxica. (TICD)

–Coñecer formas de organización e xestión do tempo en horas, días, semanas, meses, anos…

–Coñecer os trazos que caracterizan a Prehistoria.

–Coñecer os trazos que caracterizan a Idade Antiga.

–Coñecer os trazos que caracterizan a Idade Moderna.

–Coñecer os trazos que caracterizan a Idade Contemporánea.

–Buscar nun calendario diferentes datas e acontecementos.

–Elaborar unha liña cronolóxica sinalando diferentes acontecementos.

–Identificar os trazos que caracterizan a Prehistoria, localizala nunha liña cronolóxica e explicar as formas de vida do ser humano nesta etapa.

–Identificar os trazos que caracterizan a Idade Antiga, localizala nunha liña cronolóxica e explicar as formas de vida do ser humano nesta etapa.

–Identificar os trazos que caracterizan a Idade Moderna, localizala nunha liña cronolóxica e explicar as formas de vida do ser humano nesta etapa.

–Identificar os trazos que caracterizan a Idade Contemporánea, localizala nunha liña cronolóxica e explicar as formas de vida do ser humano nesta etapa.

• Redacta un texto narrativo de forma exacta e detallada sobre acontecementos históricos. (L)



• Utiliza ferramentas relacionadas coas técnicas de traballo intelectual para a clasificación e posterior organización da información nunha liña cronolóxica. (TI-D)

• Comprende e interpreta datos e informacións matemáticas presentes na vida cotiá presentándoas de forma gráfica (liña cronolóxica). (CMAT)


• Observa e interpreta creacións artísticas contextualizándoas no tempo, recoñecendo e valorando elementos fundamentais de valor destas (técnicas, estilos…). (CA)


CONTIDOSCONCEPTOSSistemas de representación do paso do tempo: axenda, calendario e eixe cronolóxico. CA historia. Períodos históricos. C A Prehistoria: De que vivían? Organización, avances tecnolóxicos, cultura e arte. Achegas deste período histórico á nosa sociedade.A Idade Antiga: De que vivían? Organización, avances tecnolóxicos, cultura e arte. Grandes achegas deste período histórico. A Idade Media: De que vivían? Organización e sociedade, tecnoloxía, cultura e arte. A Idade Moderna: De que vivían? Organización e sociedade, tecnoloxía e ciencia, cultura e arte. A Idade Contemporánea: De que vivían? Organización e sociedade, tecnoloxía e ciencia, cultura e arte.Grandes achegas destes períodos da historia.

PROCEDEMENTOSExpresión de opinións en relación ao contido do vídeo da web. PRepresentación de acontecementos históricos nun eixe cronolóxico. PDescrición dun templo español propio da Idade Media. P

VALORESInterese por coñecer vestixios prehistóricos en España. VInterese por coñecer o pasado romano en España. VInterese por coñecer e analizar a repercusión na nosa actualidade de acontecementos históricos. VInterese por coñecer e analizar a repercusión na nosa actualidade de acontecementos históricos destes períodos. V

ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación moral e cívica: Respecto polas formas de vida das distintas fases da historia.


ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE• Indicar datas nun calendario.• Debuxar un eixe cronolóxico da escola segundo as indicacións ofrecidas.• Investigar feitos importantes da propia localidade e de Galicia e localizalos nun período da historia.• Investigar sobre os restos prehistóricos que poida haber en Galicia.• Investigar sobre os restos arqueológicos dun depósito importante, elaborar un texto e acompañalo de imaxes: http://www.atapuerca.org/

http://museodealtamira.mcu.es/cueva_altamira.html• Buscar información sobre construcións do mundo antigo. Confeccionar un mural.• Buscar información sobre restos romanos próximos á propia localidade: http://www.arqweb.com/lucusaugusti/• Contestar preguntas sobre un debuxo da Idade Media: http://edadmediahistorica.wordpress.com/• Escoller un templo da Idade Media e investigar sobre el: http://www.historiasiglo20.org/HE/3.htm• Investigar sobre os novos alimentos logo dos descubrimentos: http://www.mgar.net/var/especias2.htm• Investigar sobre varios instrumentos e os seus usos: http://www.profesorenlinea.cl/mediosocial/InventosCronologia.htm.• Observar un cadro e responder preguntas relacionadas.• Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Investigar sobre a herdanza de Al Andalus.


http://www.profesorenlinea.cl/mediosocial/InventosCronologia.htm

http://www.atapuerca.org/

OUTRAS ACTIVIDADES


necesarios sobre as etapas da historia.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo http://youtu.be/4cbQjxMNxYA dialogar sobre as etapas da historia.

• Escoitas e falas.– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: Que vos contaron os vosos familiares de como era a súa vida? Que é o que

máis vos chama a atención?


ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• Realización dunha árbore xenealóxica: Elaboración dunha árbore xenealóxica de cada un dos alumnos. Practicar on-line:

http://www.jugarconjuegos.com/juegos%20educativos/JUEGO%20arbol%20genealogico.htm• Xogos de calendario: Darse conta da importancia dos calendarios para organizar a vida pasada, presente e futura a través de

dous xogos on-line: http://www.disfrutalasmatematicas.com/juegos/dia-de-la-semana.html e http://www.cyberkidz.es/cyberkidz/juego.php?spelUrl=library%2Frekenen%2Fgroep6%2Frekenen1%2F&spelNaam=Calendario

• A escritura xeroglífica dos exipcios antigos: Investigar que tipo de escritura utilizaban os antigos exipcios: http://egipto.com/egipto_para_nino/a_escritura.html e http://www.makmakmak.com/6-CURiOSiDADES/LiNK.php?Id=246

• Como vivían os nosos antepasados da Prehistoria?: Realizar unha investigación de como vivían os nosos antepasados na Prehistoria. Elaborar un mural coa información recompilada.

• Os xogos olímpicos da Antigüidade: Aprender sobre os xogos olímpicos e as súas orixes: http://www.youtube.com/watch?v=oMjCqAAUVJU. Contestar as tres preguntas que se formulan ao final do vídeo. Tamén se pode ver a película Asterix e os Xogos Olímpicos.

• Construír unha igrexa románica: Construír, de xeito virtual, unha igrexa románica a través dunha actividade on-line: http://www.modelismoymaquetas.org/2009/08/dos-iglesias-saint-martin-desnandes-y-de-saint-jean-et-saint-philippe-de-lentilles.html

• Realización de vidrieras: Realización dunha vidreira ao estilo gótico: http://www.uv.es/hmr/myart.dir/minis/vidrieras.wiki?0• Realización dun autorretrato: Realizar un autorretrato coa técnica pictórica que escolla o profesor. • A Revolución industrial: Investigar sobre a Revolución industrial: http://educacion.practicopedia.lainformacion.com/geografia-

e-historia/como-fue-la-revolucion-industrial-2381 e elaborar un texto sobre o investigado.


http://educacion.practicopedia.lainformacion.com/geografia-e-historia/como-fue-la-revolucion-industrial-2381

http://educacion.practicopedia.lainformacion.com/geografia-e-historia/como-fue-la-revolucion-industrial-2381

http://www.modelismoymaquetas.org/2009/08/dos-iglesias-saint-martin-desnandes-y-de-saint-jean-et-saint-philippe-de-lentilles.html

http://www.modelismoymaquetas.org/2009/08/dos-iglesias-saint-martin-desnandes-y-de-saint-jean-et-saint-philippe-de-lentilles.html

http://www.youtube.com/watch?v=oMjCqAAUVJU

http://www.youtube.com/watch?v=oMjCqAAUVJU

http://www.makmakmak.com/6-CURiOSiDADES/LiNK.php?Id=246

http://egipto.com/egipto_para_nino/a_escritura.html

http://www.cyberkidz.es/cyberkidz/juego.php?spelUrl=library%2Frekenen%2Fgroep6%2Frekenen1%2F&spelNaam=Calendario

http://www.disfrutalasmatematicas.com/juegos/dia-de-la-semana.html

http://www.jugarconjuegos.com/juegos%20educativos/JUEGO%20arbol%20genealogico.htm

• A lenda do xadrez: Valorar as achegas da civilización musulmá a través do xadrez, xogo que este pobo adaptou e introduciu en Europa: http://sinalefa2.wordpress.com/leyendas-y-mitos/la-leyenda-del-ajedrez/

PROXECTO TRIMESTRAL: A MODA: A evolución da moda a través do tempo.Fase 1: ElecciónNesta fase preséntase o tema, evócanse as ideas previas e suscítanse preguntas e hipóteses que se investigarán posteriormente.Fase 2: PlanificaciónOrganización e distribución das diversas tarefas que deberán levar a cabo os diferentes grupos de alumnos e alumnas.Fase 3: DesenvolvementoFase na que se investigan as diversas hipóteses suscitadas anteriormente. Actividades en grupo e cooperativas que poñen en funcionamento os diferentes estilos cognitivos: Investigar sobre os cambios na moda: http://recursosaulaptgalicia.blogspot.com/2011/04/conto-e-. De varias imaxes de vestidos de diferentes épocas, describir un a partir dunhas preguntas: http://www.historiadeltraje.com.ar. Responder preguntas sobre a roupa que se usa habitualmente. Investigar sobre os vestidos de época, realizalos e facer un desfile: http:www.escenografia.cl/vest.htm. Fase 4: AvaliaciónÚltima fase, na que se avalía o proxecto, mediante o arquivo individual do alumno/a con evidencias das diferentes actividades do proxecto e a rúbrica de avaliación, na que se mostran as competencias e o grao de adquisición por parte do alumno/a.

COMPLEMENTARIAS • Elaborar, entre todos os alumnos da clase, unha listaxe dos acontecementos históricos que recorden os alumnos.• Investigación sobre o calendario gregoriano para que saiban a orixe do calendario utilizado na actualidade:

www.youtube.com/watch?v=KLbR5ao1Mqg.• Buscar información sobre o pobo ibero: os seus costumes, o tipo de poboados e vivendas que construían, o seu modo de

subsistencia e as súas manifestacións artísticas máis importantes: http://educacion.practicopedia.com/geografia-e-historia/como-eran-los-iberos-15861 e http://www.tarraconensis.com/iberos/losiberos.html.

• Realizar un eixe cronolóxico da historia de España a través da arte: http://www.artehistoria.jcyl.es/obrmaestras/cronologia/ e http://es.wikipedia.org/wiki/Arte_en_Espa%C3%B1


Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: As etapas da historia. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: A tecnoloxía nas etapas da historia. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)


http://es.wikipedia.org/wiki/Arte_en_Espa%C3%92

http://www.artehistoria.jcyl.es/obrmaestras/cronologia/

http://www.tarraconensis.com/iberos/losiberos.html

http://educacion.practicopedia.com/geografia-e-historia/como-eran-los-iberos-15861

http://www.youtube.com/watch?v=KLbR5ao1Mqg

http://77www.escenografia.cl/vest.htm

http://www.historiadeltraje.com.ar/

http://sinalefa2.wordpress.com/leyendas-y-mitos/la-leyenda-del-ajedrez/



– Explicar cando comeza a Prehistoria e identificar catro características desta etapa.

– Explicar cando comeza a Idade Antiga e identificar catro características desta etapa.

– Explicar cando comeza a Idade Media e identificar catro características desta etapa.

– Explicar cando comeza a Idade Moderna e identificar catro características desta etapa.

– Explicar cando comeza a Idade Contemporánea e identificar catro características desta etapa.


Libro do alumno: «Pos en práctica» (avaliación trimestral) Interpretar un gráfico de poboación e responder preguntas sobre el. Clasificar figuras políticas segundo o ámbito de actuación que lles

corresponde. Describir dúas imaxes de paisaxes a partir dunha serie de preguntas. Explicar como se actúa nos parques protexidos. Situar feitos históricos nun eixe cronolóxico.Programación e orientacións didácticas• Rúbrica das tarefas integradas.• Rúbrica dos Proxectos.Caderno de Competencias Básicas• Rúbrica das unidades didácticas.• Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.• Rúbricas de habilidades xerais.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo clase.• Porfolio e e-portfolio.• Informe de avaliación.








Enlaces webLibro do alumno• Etapas da historia: http://www.youtube.com/watch?v=4cbQjxMNxYA • Restos arqueológicos: http://atapuerca.org/, http://museodealtamira.mcu.es/cueva_altamira.html• Restos romanos: http://www.arqweb.com/lucusaugusti/• Idade Media: http://edadmediahistorica.wordpress.com/• Templo da Idade Media: http://www.historiasiglo20.org/HE/3.htm.• Alimentos logo dos descubrimentos: http://www.mgar.net/var/especias2.htm• Inventos: http://www.profesorenlinea.cl/mediosocial/InventosCronologia.htm


http://museodealtamira.mcu.es/cueva_altamira.html

http://atapuerca.org/

• A moda: http://recursosaulaptgalicia.blogspot.com/2011/04/conto-e-actividades-de-o-traxe-novo-do.html• Vestidos de diferentes épocas: http://www.historiadeltraje.com.ar/• Vestidos de época: http://www.escenografia.cl/vest.htm

Guía didáctica• Xogos de calendario: http://www.disfrutalasmatematicas.com/juegos/dia-de-la-semana.html e http://www.cyberkidz.es/cyberkidz/juego.php?

spelUrl=library%2Frekenen%2Fgroep6%2Frekenen1%2F&spelNaam=Calendario • A escritura xeroglífica dos exipcios antigos: http://egipto.com/egipto_para_nino/a_escritura.html e

http://www.makmakmak.com/6-CURiOSiDADES/LiNK.php?Id=246• Os xogos olímpicos da Antigüidade: http://www.youtube.com/watch?v=oMjCqAAUVJU&feature=related• Igrexa románica: http://www.xtec.cat/~ebiosca/romanic/index.htm e http://www.modelismoymaquetas.org/2009/08/dos-iglesias-saint-martin-desnandes-y-

de-saint-jean-et-saint-philippe-de-lentilles.html• Vidreiras: http://www.uv.es/hmr/myart.dir/minis/vidrieras.wiki?0• A Revolución industrial: http://educacion.practicopedia.lainformacion.com/geografia-e-historia/como-fue-la-revolucion-industrial-2381• A lenda do xadrez: http://sinalefa2.wordpress.com/leyendas-y-mitos/la-leyenda-del-ajedrez/• Calendario gregoriano: www.you tube.com/watch?v=KLbR5ao1Mqg • Pobo ibero: http://educacion.practicopedia.lainformacion.com/geografia-e-historia/como-eran-los-iberos-15861 e

http://www.tarraconensis.com/iberos/losiberos.html• Historia de España a través da arte: http://www.artehistoria.jcyl.es/obrmaestras/cronologia/ e http://es.wikipedia.org/wiki/Arte_en_Espa%C3%B1a


• Identificar as características fundamentais das distintas idades da historia.


http://es.wikipedia.org/wiki/Arte_en_Espa%C3%ACa

http://www.tarraconensis.com/iberos/losiberos.html

http://educacion.practicopedia.lainformacion.com/geografia-e-historia/como-eran-los-iberos-15861



http://www.youtube.com/watch?v=oMjCqAAUVJU&feature=related

http://www.makmakmak.com/6-CURiOSiDADES/LiNK.php?Id=246

http://egipto.com/egipto_para_nino/la_escritura.html



http://www.disfrutalasmatematicas.com/juegos/dia-de-la-semana.html

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN• Uso correcto dos conceptos e do vocabulario propio da área ao transmitir e ao solicitar información.• Uso espontáneo ou en contextos cotiáns das aprendizaxes realizadas.• Grao de elaboración persoal das ideas e das respostas.• Grao de comprensión e de comunicación da información.• Orde, limpeza e puntualidade na presentación das actividades: letra adecuada, expresión correcta e clara dos datos e procedementos seguidos, ausencia de








semanas.

A metodoloxía proposta promove a construción de aprendizaxes significativas a partir da seguinte secuencia:• Motivación inicial e evocación de coñecementos previos.• Progresiva e coidada incorporación de contidos mediante exemplos extraídos de situacións cotiás,




Unidade 10: O paso do tempo. ESTRUTURA:• Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para






PROXECTO: A MODA: A evolución da moda a través do tempo.• No primeiro trimestre, suscítase este proxecto que consolida o traballo das CB e intelixencias

múltiples, así como a diversidade de estilos cognitivos dos alumnos e o traballo cooperativo.











• Rúbrica das unidades didácticas.• Rúbrica das tarefas integradas.• Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.• Rúbrica dos Proxectos.• Rúbricas de habilidades xerais.• Traballo das CCBB/IM.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo-clase.• Porfolio e e-portfolio.• Informe de avaliación.








Débense ter en as conta aprendizaxes significativas.Considérase a interdisciplinariedade (en actividades, no tratamento dos contidos etc.).A metodoloxía fomenta a motivación e o desenvolvemento das capacidades do alumno/a.









Alumnos1 …...

2 ……

3 ……

4 ……

5 ……

6 ……

7 ……

8 ……

…


…


UNIDADE DIDÁCTICA 11: O sistema solar


Coñecemento e interacción co mundo físico (CIMF)/ Naturalista• Elaborar mensaxes e textos informativos,

explicativos e argumentativos na comprensión e na explicación de realidades naturais (fenómeno de eclipse). (CIMF)

• Interpretar o espazo físico no que se desenvolven a vida e a actividade humana, tanto a grande escala como no contorno inmediato. (CIMF)

Comunicación Lingüística (L)/ Lingüístico-verbal• Ler con eficacia e comprender textos, para

saber a idea que o autor quere expresar, e sacar as propias conclusións. (L)


Competencia Social e Cidadá (CS)• Participar das iniciativas que xurdan do


Competencia Cultural e Artística (CCA)• Expresar ideas e sentimentos a través de

diversas linguaxes artísticas, neste caso

–Coñecer o concepto de astro como corpo celeste pertencente a unha galaxia.

–Localizar e describir o Sistema Solar.

–Diferenciar e explicar os movementos da Terra.

–Describir as características e os movementos propios da Lúa.

–Diferenciar os tipos de astros, os seus movementos e as súas características: estrela, planeta, satélite, cometa, asteroide e meteorito.

–Identificar os planetas que forman o Sistema Solar.

–Describir as características do Sol e a súa importancia para o Sistema Solar e de xeito particular para a vida na Terra.

–Describir o movemento de rotación da Terra e que orixina.

–Describir o movemento de translación da Terra e que orixina.

–Describir as fases da Lúa en relación cos movementos e a posición respecto da Terra e do Sol.

–Argumentar os fenómenos de eclipse solar e lunar.

–Producir un texto de forma ordenada, recollendo as ideas principais a partir de fontes escritas de carácter científico.


• Le con eficacia, comprende textos para saber a idea que o autor quere expresar e saca as propias conclusións. (L)

• Expresa ideas e sentimentos a través de diversas linguaxes artísticas, neste caso unha interpretación mediante a linguaxe corporal. (CCA)



• Suscita e suscítanse preguntas ante a realidade e os coñecementos; á vez que aplica os coñecementos e as estratexias para a interpretación da realidade. (AA)

• Comprende e interpreta datos e informacións matemáticas presentes na vida cotiá presentándoas de forma gráfica (CMAT)

• Elabora mensaxes e textos informativos, explicativos e argumentativos na comprensión e


unha interpretación mediante a linguaxe corporal. (CCA)

• Concretar os contidos para crear algo consistente de xeito artístico (interpretación de mapas gráficos e elaboración dun bosquexo), comunicando a información que desexa. (CA)

Tratamento da Información e da competencia dixital (TI-D) /Lingüístico-verbal• Facer uso dos recursos tecnolóxicos para

informarse e formarse. (TICD)

Competencia Matemática (CMAT)• Comprender e interpretar datos e


explicación de realidades naturais (fenómeno de eclipse). (CIMF)


• Concreta os contidos para crear algo consistente de xeito artístico (interpretación de mapas gráficos e elaboración dun bosquexo), comunicando a información que desexa. (CA)

CONTIDOSCONCEPTOSO universo e os astros. CO sistema solar. COs movementos da Terra: translación e rotación. Consecuencias destes movementos. CA Lúa. Fases lunares. CAs eclipses de Sol e de Lúa. CSistemas de representación terrestre: globo terráqueo, mapas e planos. C

PROCEDEMENTOSExpresión de opinións en relación ao contido do vídeo da web. PDescrición das causas das eclipses de Sol e de Lúa. P


Interpretación dun plano. PInvestigación sobre os astronautas e o espazo exterior. P

VALORESInterese por coñecer o universo. VGusto e interese por coñecer fenómenos astronómicos básicos, facilmente observables polo propio alumno. VGusto e interese por coñecer e utilizar adecuadamente diferentes formas de representación da realidade a escala. VGusto e interese por coñecer e valorar o traballo e o labor de investigación que desenvolven os astronautas e que repercute no beneficio da humanidade. V

ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación ambiental: Adquisición dun coñecemento global do contorno.

ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE• Identificar asteroides que xiran ao rededor dunha estrela.• Investigar sobre os cometas que pasaron preto da Terra: http://www.dipity.com/Consuelolp/LOS-COMETAS_1/• Investigar sobre o Principiño: http://apliense.xtec.cat/prestatgeria/a8901109_1592/llibre/index.php?section=1&page=5 e

http://www.infoastro.com/200801/10asteroides.html. Contestar preguntas sobre o astro que aparece na historia.• Investigar partindo dunhas preguntas sobre algún dos planetas do sistema solar: http://www.edugaliza.org/inicio/aulas/ciencias/sistemasolar/205 e

http://www.xtec.cat/~rmolins1/solar/es/index.htm• Representar os movementos dos astros do sistema solar.• Razoar unha situación de cambio horario con respecto a zonas xeográficas afastadas, polo movemento da Terra.• Explicar cales serían as consecuencias de que a Terra non xirase.• Razoar sobre o ciclo da lúa.• Visionar este enlace: http://www.youtube.com/watch?v=DPUo9whncMU e explicar o que sucede.• Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Investigar sobre a primeira vez que o home chegou á Lúa: http://es.wikipedia.org/wiki/Apolo_11, http://www.wechoosethemoon.org e

http://www.rtve.es/mediateca/fotos/20090708/llegada-luna-los-periodicos/32495.shtml


http://www.rtve.es/mediateca/fotos/20090708/llegada-luna-los-periodicos/32495.shtml

http://www.wechoosethemoon.org/

http://es.wikipedia.org/wiki/Apolo_11

http://www.youtube.com/watch?v=DPUo9whncMU

http://www.infoastro.com/200801/10asteroides.html

http://www.dipity.com/Consuelolp/LOS-COMETAS_1/

OUTRAS ACTIVIDADES


necesarios sobre o espazo exterior.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo http://www.youtube.com/watch?v=E8TABIFAN4ou&hd=1, dialogar sobre o espazo exterior.

• Escoitas e falas.– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: Que astros podes observar durante o día? E de noite? Utilizaches algunha

vez un telescopio? Comparte a túa experiencia cos teus compañeiros e compañeiras. No cine represéntase a miúdo a vida en naves espaciais coma se fose o noso futuro: cres que nuns anos será posible facer turismo pola Lúa? E ir de vacacións a Marte?


TAREFA INTEGRADA – «Un día no espazo»• Contextualización: «As viaxes ao espazo son moi longas e os astronautas viven nas naves durante moito tempo. Como debe

ser a vida no espazo exterior?»• Actividades:

– Investigar sobre as actividades cotiás espaciais e responder preguntas relacionadas: http://www.esa.int/esaKIDSes/Livinginspace.html, http://www.areatecnologia.com/Comida-astronautas.htm, http://www.esa.int/esaKIDSes/SEMW1S6TLPG_LifeinSpace_0.html, http://www.youtube.com/watch?v=k1R1CGqrPMM, http://www.youtube.com/watch?v=vg-FrXO1coA&f, http://www.nasa.gov/externalflash/nasa_spacesuit/ e http://www.icarito.cl/herramientas/despliegue/multimedias/2010/03/377-113-6-el-traje-de-astronauta.shtml

– Identificar erros nun texto que narra datos sobre un astronauta.– Escribir un diario coma se o alumno/a fose un astronauta.

ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• A vida noutros planetas: Dialogar sobre a posible existencia de vida noutros planetas a partir da lectura dun texto.• O Principiño en debuxo: Interpretar un capítulo do Principiño segundo a propia sensibilidade. Facer un debuxos de como o

alumno/a imaxina o asteroide B 612. • A arte do ceo e as estrelas: Observar como se interpretou o ceo desde a arte. Buscar en Internet o cadro A noite estrelada, de

Vincent van Gogh (1889): http://www.portaleureka.com/accesible/arte/115-arte/272-noite- estrelada-van-gogh . Describir o cadro intentando que aparezan as palabras que se traballaron na unidade.


http://www.portaleureka.com/accesible/arte/115-arte/272-noche-estrellada-van-gogh

http://www.portaleureka.com/accesible/arte/115-arte/272-noche-estrellada-van-gogh

http://www.icarito.cl/herramientas/despliegue/multimedias/2010/03/377-113-6-el-traje-de-astronauta.shtml

http://www.nasa.gov/externalflash/nasa_spacesuit/

http://www.youtube.com/watch?v=vg-FrXO1coA&f

http://www.youtube.com/watch?v=k1R1CGqrPMM

http://www.esa.int/esaKIDSes/SEMW1S6TLPG_LifeinSpace_0.html

http://www.areatecnologia.com/Comida-astronautas.htm

http://www.esa.int/esaKIDSes/Livinginspace.html

http://www.youtube.com/watch?v=E8TABIFAN4o&hd=1

• Os fusos horarios: Informarse da hora que é en diferentes cidades do planeta. Escribir a hora que é nese instante en varias cidades afastadas xeograficamente: http://24timezones.com/reloj_hora_exacta.php

• Maqueta das fases da Lúa: Organizar unha exposición científica na que se poidan ver as catro fases da Lúa.• Apu Inti, o deus Sol: Coñecer crenzas antigas relacionadas co Sol, para iso ler un texto, facer un debuxo sobre o que se leu e

abrir un debate.• O libro do Universo: Recompilar a información máis relevante da unidade nun folleto que leve por título O libro do Universo.

Crear un documento de word e engadir fotografías que poden descargarse de Internet: http://www.nasa.gov.• A investigación espacial: Investigar sobre as viaxes espaciais. Pódese consultar esta web: http://www.windows2universe.org/.

Dialogar sobre os sentidos.

COMPLEMENTARIAS • Investigar a opinión que tiñan do espazo as antigas civilizacións. • Identificar os astros segundo as súas características.• Montar un móbil do sistema solar. • Investigar canto dura un día e canto dura un ano en cada planeta do sistema solar.


Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: O sistema solar. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: Os movementos da terra. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)


Caderno de recursos para a avaliación (material para o profesor)• Ficha fotocopiable de avaliación.

– Enumerar cinco tipos de astros.– Debuxar o sistema solar e identificar a estrela

e os planetas.– Explicar que é o movemento de rotación da

Terra e que produce.– Explicar que é o movemento de translación

da Terra e que produce.– Debuxar e describir unha eclipse de Lúa.




http://www.windows2universe.org/

http://www.nasa.gov/

http://24timezones.com/reloj_hora_exacta.php







Enlaces webLibro do alumno• O espazo exterior: http://www.youtube.com/watch?v=E8TABIFAN4ou&hd=1• O Principiño: http://apliense.xtec.cat/prestatgeria/a8901109_1592/llibre/index.php?section=1&page=5 e http://www.infoastro.com/200801/10asteroides.html.• Planetas do sistema solar: http://www.edugaliza.org/inicio/aulas/ciencias/sistemasolar/205 e http://www.xtec.cat/~rmolins1/solar/es/index.htm• Lenda inca: http://www.youtube.com/watch?v=DPUo9whncMU • Chegada do home á Lúa: http://es.wikipedia.org/wiki/Apolo_11, http://www.wechoosethemoon.org/ e http://www.rtve.es/mediateca/fotos/20090708/llegada-luna-

los-periodicos/32495.shtml.• Vida astronauta: http://www.esa.int/esaKIDSes/Livinginspace.html, http://www.areatecnologia.com/Comida-astronautas.htm,


http://www.youtube.com/watch?v=DPUo9whncMU

http://www.edugaliza.org/inicio/aulas/ciencias/sistemasolar/205

http://www.youtube.com/watch?v=E8TABIFAN4o&hd=1

http://www.esa.int/esaKIDSes/SEMW1S6TLPG_LifeinSpace_0.html, http://www.youtube.com/watch?v=k1R1CGqrPMM, http://www.youtube.com/watch?v=vg-FrXO1coA&f, http://www.nasa.gov/externalflash/nasa_spacesuit/ e http://www.icarito.cl/herramientas/despliegue/multimedias/2010/03/377-113-6-el-traje-de-astronauta.shtml

Guía didáctica• A noite estrelada, de Vincent van Gogh (1889): http://www.portaleureka.com/accesible/arte/115-arte/272-noite-estrelada-van-gogh• Os fusos horarios: http://24timezones.com/reloj_hora_exacta.php• O Universo: http://www.nasa.gov• As viaxes espaciais: http://www.windows2universe.org/. Dialogar sobre os contidos que se tratan.


• Diferenciar os tipos de astros, os seus movementos, as súas características: estrela, planeta, satélite, cometa, asteroide e meteorito.• Identificar os planetas que forman o Sistema Solar.• Describir as características do Sol e a súa importancia para o Sistema Solar e de xeito particular para a vida na Terra.• Describir o movemento de rotación da Terra e que orixina.• Describir o movemento de translación da Terra e que orixina.• Describir as fases da Lúa en relación aos movementos e á posición respecto da Terra e do Sol.


de ortografía...• Comportamento: respecto polos compañeiros e o profesorado e polo material; interese e motivación; atención ás explicacións; tenacidade; perseveranza e



http://www.windows2universe.org/

http://www.nasa.gov/



http://www.nasa.gov/externalflash/nasa_spacesuit/



http://www.youtube.com/watch?v=k1R1CGqrPMM





semanas.

A metodoloxía proposta promove a construción de aprendizaxes significativas a partir da secuencia:• Motivación inicial e evocación de coñecementos previos.• Progresiva e coidada incorporación de contidos mediante exemplos extraídos de situacións

cotiás, con contextualizacións que permiten a transferencia, xeneralización e ampliación de aprendizaxes, e que conectan coas competencias básicas identificadas.

• Aplicación das aprendizaxes en actividades diversas (aplicación, razoamento, traballo de competencias básicas e intelixencias múltiples, proxectos, grupo cooperativo, interactivas, reforzo, ampliación...), secuenciadas por niveis de dificultade e que facilitan o traballo de competencias básicas e os diferentes estilos cognitivos dos alumnos.


Unidade 11: O sistema solar. ESTRUTURA:• Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para








Alumnos1 …...

2 ……

3 ……

4 ……

5 ……

6 ……

7 ……

8 ……

…


…


UNIDADE DIDÁCTICA 12: A Terra


Coñecemento e interacción co mundo físico (CIMF)/ Naturalista• Formular hipóteses e elaborar mensaxes e

textos informativos, explicativos e argumentativos na comprensión e explicación de realidades naturais (viaxe ao centro da Terra). (CIMF)

Comunicación Lingüística (L)/ Lingüístico-verbal• Redactar textos descritivos de forma

exacta e detallada. (L)• Expresar por escrito ideas, opinións,

vivencias e emocións. (L)• Ler con eficacia, comprender textos para

saber a idea que o autor quere expresar e sacar as propias conclusións. (L)

Competencia Cultural e Artística (CCA)• Utilizar técnicas, recursos e materiais das

diversas linguaxes artísticas para expresar ideas mediante creacións adecuadamente elaboradas (ficheiro de rochas). (CA)



–Coñecer as capas da Terra.

–Afondar no coñecemento da xeosfera (propiedades, composición, tipos de rochas…).

–Diferenciar tipos de rochas.

–Coñecer a composición das rochas a partir dun ou máis minerais.

–Coñecer a composición do solo.

–Describir a composición e as características de cada unha das capas da Terra (atmosfera, xeosfera, hidrosfera e biosfera).

–Relacionar as condicións de cada capa da Terra que fan posible diversas formas de vida.

–Diferenciar as capas da xeosfera (codia, manto e núcleo).

–Diferenciar e clasificar os tipos de rochas segundo o seu proceso de formación en sedimentarias, magmáticas ou metamórficas.

–Diferenciar algúns dos minerais máis comúns segundo as súas características (ouro, prata, ferro, diamante…)

–Diferenciar a materia que pode formar o solo clasificándoa en orgánica e inorgánica.

–Diferenciar e describir as tres capas ou horizontes que forman o solo.

• Utiliza ferramentas relacionadas coas técnicas de traballo intelectual para a clasificación e posterior organización da información en forma de táboas. (TI-D)

• Aplica os coñecementos adquiridos a contextos novos e diversos e é competente e autónomo ante situacións reais. (AA)

• Formula hipóteses e elabora mensaxes e textos informativos, explicativos e argumentativos na comprensión e explicación de realidades naturais (viaxe ao centro da Terra). (CIMF)


• Redacta textos de tipoloxía descritivos de forma exacta e detallada. (L)



• Utiliza técnicas, recursos e materiais das diversas linguaxes artísticas


Tratamento da Información e da competencia dixital (TIC-D) /Lingüístico-verbal• Facer uso dos recursos tecnolóxicos para

informarse e formarse. (TICD)• Utilizar técnicas de traballo Intelectual á

hora de seleccionar, rexistrar e organizar a información. (TIC-D)

Autonomía e Iniciativa Persoal (AIP)• Xerar ideas, obras, asociacións,

propostas, proxectos… (fluidez creativa) á hora de planificar e realizar diversos proxectos. (AIP)

para expresar ideas mediante creacións adecuadamente elaboradas (ficheiro de rochas). (CA)

• Xera ideas, obras, asociacións, propostas, proxectos… (fluidez creativa) á hora de planificar e realizar diversos proxectos. (AIP)


CONTIDOSCONCEPTOSO universo, os astros.As capas da Terra: xeosfera, hidrosfera, atmosfera e biosfera. CA xeosfera. Capas da xeosfera: codia, manto e núcleo. CAchados na xeosfera: rochas e minerais. CTipos de rochas segundo o seu proceso de formación: sedimentarias, magmáticas e metamórficas. CAs canteiras. COs minerais. Características dos minerais máis utilizados. COs depósitos. CO solo. Composición. CFrases feitas da linguaxe. C

PROCEDEMENTOSExpresión de opinións en relación co contido do vídeo da web. PIdentificación de diferentes tipos de rocha nunha paisaxe. PIdentificación de minerais en diferentes rochas. PIdentificación de diferentes tipos de solo. PDescrición de obxectos a partir dos materiais cos que están construídos. PConstrución dun mapa de España. PLocalización dos depósitos de rochas e minerais de España e de Galicia. P

VALORESInterese por coñecer o planeta Terra. VGusto e interese por coñecer a xeosfera, así como o uso das rochas e dos minerais que se atopan nesta capa. VGusto e interese por coñecer os tipos de rochas que podemos atopar na xeosfera e o uso que o ser humano lle pode dar. VGusto e interese por coñecer a aplicación máis usual dalgúns minerais. VGusto e interese por coñecer os tipos de solo e a aplicación que o ser humano pode dar a cada tipo de solo. VSatisfacción polo traballo ben feito. VRespecto polas ideas e opinións dos demais no traballo en grupo. V


ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación ambiental: Importancia de protexer o planeta a través das nosas accións: consumo responsable, evitar a contaminación, reciclaxe...

ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE• Elaborar un esquema sobre as catro capas da terra e acompañalo cunha fotografía para cada capa.• Xustificar o estado das rochas no centro da Terra.• Escribir obxectos realizados con minerais e rochas. • Explicar como se forman as rochas magmáticas, as metamórficas e as sedimentarias.• Clasificar rochas segundo o seu proceso de formación. Buscar máis rochas de cada tipo neste enderezo web: http://gl.wikipedia.org/wiki/Rocha• Identificar as rochas que predominan en varias imaxes.• Investigar e elaborar unha ficha para varios minerais.• Buscar información sobre unha mina que estea preto da zona onde vive o alumnado.• Indicar o tipo de materia que predomina nas imaxes de varios tipos de solo.• Identificar os tipos de horizontes que aparecen en varias imaxes.• Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Investigar sobre o solo.


OUTRAS ACTIVIDADES


necesarios sobre a Terra.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo http://www.youtube.com/watch?v=U_MKL_fjDLo, dialogar sobre a formación da Terra.

• Escoitas e falas.– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: Que accións podes levar a cabo para coidar da Terra? Anótaas nunha

listaxe. Coñeces obxectos elaborados con rochas ou minerais? Para que se utilizan? Como cres que se obteñen?


TAREFA INTEGRADA – «Tira a pedra e esconde a man»• Actividades:

– Buscar expresións feitas nas que apareza a palabra pedra.– Analizar imaxes de construcións humanas e identificar as rochas coas que están feitas. Elaborar unha ficha coas imaxes, co

tipo de material…– Realizar a mesma actividade con obxectos realizados con minerais.– Buscar información sobre algún depósito de minerais de Galicia.– Elaborar un mapa da Península Ibérica en plastilina ou arxila e sinalar os depósitos.

ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• Quen estuda a Terra?: Investigar cal é a ciencia que se encarga do estudo do planeta, despois buscar no dicionario a palabra

xeoloxía e facer unha listaxe dos aspectos que estuda e outra das ferramentas das que se serve. • Consolidamos conceptos a través do debuxo: Facer un debuxo da Terra no que se vexan as catro capas, logo de ver o

vídeo http://www.youtube.com/watch?v=QGXnyeaBmFE• Viaxe ao centro da Terra: Analizar unha rocha: o basalto, a partir do texto literario Viaxe ao centro da Terra, de Julio Verne e

comparar a información coa que aparece na web http://es.wikipedia.org/wiki/Basalto • Que son os fósiles?: Investigar sobre os fósiles e organizar a información nun PowerPoint.• Mapa mineiro de España: Debuxar a panorámica mineira de España neste enderezo web:

http://www.educarm.es/proyectocico/pcico/unidad3-rym/ayuda/ayuda5.htm • O humus na cadea alimentaria: Crear unha cadea alimentaria que se sosteña sobre o humus e plasmala nun debuxo.


http://www.educarm.es/proyectocico/pcico/unidad3-rym/ayuda/ayuda5.htm

http://es.wikipedia.org/wiki/Basalto

http://www.youtube.com/watch?v=QGXnyeaBmFE

• O compost: frabricar compost na clase seguindo as indicacións desta web: http://artesanoencasa.blogspot.com.es/2009/01/como-hacer-compost-en-casa.html

• Mapa das rochas de España: Debuxar a panorámica da distribución dos tipos de rochas de España. • Un diario de investigación: Investigar durante unha semana nas súas casas e elaborar un diario.

COMPLEMENTARIAS • Falar e reflexionar sobre o futuro da Terra. • Identificar elementos que forman parte dunha das capas da Terra e clasificalos.• Dicir nomes de rochas e minerais e clasificalos.• Crear unha colaxe de rochas que poidan idenficar no seu contorno cotián.• Elaborar un ficheiro dos minerais.


Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: A xeosfera. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: Os minerais. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)



– Definir a atmosfera, a hidrosfera e a biosfera.– Identificar as capas en que se divide a xeosfera.– Dicir como se forman as rochas sedimentarias, as

rochas magmáticas e as rochas metamórficas e poñer un exemplo.

– Completar unha táboa con minerais e coa súa utilidade.

– Dicir os compoñentes da materia orgánica e inorgánica do solo.




http://artesanoencasa.blogspot.com.es/2009/01/como-hacer-compost-en-casa.html




• Ler comprensivamente os textos.• Ler outros textos escritos, textos en soporte dixital, actividades interactivas…, para obter información, aprender, divertirse ou comunicarse.• Ler e comprender textos instrutivos.

Expresión O/E• Expoñer de forma oral a formulación e desenvolvemento na resolución das diversas actividades: presentación.• Expresar adecuadamente O/E as aprendizaxes, utilizando o vocabulario preciso.• Redactar textos instrutivos e expositivos.


Enlaces webLibro do alumno• A formación da Terra: http://www.youtube.com/watch?v=U_MKL_fjDLo• Rochas: http://gl.wikipedia.org/wiki/Rocha

Guía didáctica• Capas da Terra: http://www.youtube.com/watch?v=QGXnyeaBmFE• Viaxe ao centro da Terra: http://gl.wikipedia.org/wiki/Basalto• Mapa mineiro de España: http://www.educarm.es/proyectocico/pcico/unidad3-rym/ayuda/ayuda5.htm


http://gl.wikipedia.org/wiki/Rocha

• O compost: http://artesanoencasa.blogspot.com.es/2009/01/como-hacer-compost-en-casa.html


• Describir a composición e as características de cada unha das capas da Terra (atmosfera, xeosfera, hidrosfera e biosfera).• Relacionar as condicións de cada capa da Terra que fan posible diversas formas de vida.• Diferenciar as capas da xeosfera (codia, manto e núcleo).• Diferenciar e clasificar os tipos de rochas segundo o seu proceso de formación en sedimentarias, magmáticas ou metamórficas.• Diferenciar algúns dos minerais máis comúns segundo as súas características (ouro, prata, ferro, diamante…).• Diferenciar a materia que pode formar o solo clasificándoa en orgánica e inorgánica.


• Uso correcto dos conceptos e do vocabulario propio da área ao transmitir e solicitar información.• Uso espontáneo ou en contextos cotiáns das aprendizaxes realizadas.• Grao de elaboración persoal das ideas e das respostas.• Grao de comprensión e de comunicación da información.• Orde, limpeza e puntualidade na presentación das actividades: letra adecuada, expresión correcta e clara dos datos e procedementos seguidos, ausencia

de faltas de ortografía...• Comportamento: respecto polos compañeiros e o profesorado e polo material; interese e motivación; atención ás explicacións; tenacidade,

perseveranza, compañeirismo.• Porcentaxe ou valoración de traballos individuais, de probas, de exercicios...• Grao de participación nas súas intervencións, nos traballos en grupo, nos proxectos...






semanas.





Unidade 12: A Terra. ESTRUTURA:• Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para








Alumnos1 …...

2 ……

3 ……

4 ……

5 ……

6 ……

7 ……

8 ……

…


…


UNIDADE DIDÁCTICA 13: Aire e auga


Coñecemento e interacción co mundo físico (CIMF)/ Naturalista• Utilizar as claves nas que se basea o

método científico para buscar a explicación de «experimentos básicos» en relación coas condicións do medio (presenza ou ausencia de aire). (CIMF)

• Elaborar mensaxes e textos informativos, explicativos e argumentativos na comprensión e explicación de realidades naturais (importancia da auga para os seres vivos). (CIMF)

• Describir os problemas humanos relacionados coa conservación do medio, situarse e tomar decisións para minimizar o impacto ambiental. (CIMF)

Comunicación Lingüística (L)/ Lingüístico-verbal• Redactar textos descritivos de forma exacta

e detallada. (L)

Competencia Cultural e Artística (CCA)• Concretar os contidos para crear algo

consistente de xeito artístico (debuxo do ciclo da auga), comunicando a información que desexa. (CCA)

–Coñecer a definición e a composición do aire.

–Identificar os lugares nos que podemos atopar auga e que forman parte da capa da Terra denominada hidrosfera.

–Definir o tempo atmosférico e diferencialo do clima dun determinado lugar.

–Coñecer os principios básicos da ciencia meteorolóxica.

–Explicar as propiedades do aire e a importancia da calidade ambiental.

–Coñecer os diferentes gases que forman o aire e a característica que lle achega cada un deles.

–Explicar as propiedades e as funcións da auga para os seres vivos.

–Coñecer os usos e os fins básicos da auga para as actividades humanas.

–Diferenciar os principais elementos do clima: temperatura, vento, humidade, nebulosidade, precipitacións…

–Diferenciar os aparatos de medición dos diferentes elementos do tempo atmosférico.

–Interpretar un climograma.


• Utiliza as claves nas que se basea o método científico para buscar a explicación de «experimentos básicos» en relación coas condicións do medio (presenza ou ausencia de aire). (CIMF)


• Redacta textos descritivos de forma exacta e detallada. (L)

• Elabora mensaxes e textos informativos, explicativos e argumentativos na comprensión e explicación de realidades naturais (importancia da auga para os seres vivos). (CIMF)


• Concreta os contidos para crear algo consistente de xeito artístico


Aprender a aprender (AA) / Intrapersoal• Suscitar e suscitarse preguntas ante a

realidade e os coñecementos así como aplicar os coñecementos e estratexias para a interpretación da realidade (datos dun climograma). (AA)


informarse e formarse. (TID)• Utilizar Técnicas de Traballo Intelectual á


• Utilizar Técnicas de Traballo Intelectual elementais á hora da procura do significado de palabras. (TI-D)



(debuxo do ciclo da auga), comunicando a información que desexa. (CCA)

• Utiliza técnicas de traballo intelectual á hora de seleccionar, rexistrar e organizar a información: esquema en forma de táboas. (TIC-D)

• Utiliza técnicas de traballo intelectual elementais á hora da procura do significado de palabras. (TIC-D)

• Comprende e interpreta datos e informacións matemáticas presentes na vida cotiá presentándoas de forma gráfica (CMAT)

• Suscita preguntas ante a realidade e os coñecementos; á vez que aplica os coñecementos e estratexias para a interpretación da realidade (datos dun climograma). (AA)


CONTIDOSCONCEPTOSO aire: composición e propiedades. CA auga: composición e propiedades. CUso e contaminación da auga. CO tempo atmosférico. Elementos que determinan o tempo atmosférico: temperatura, vento, humidade, nebulosidade e precipitacións. CA meteoroloxía. CInstrumentos de medida dos elementos atmosféricos: termómetro, barómetro, viraventos, anemómetro, pluviómetro, higrómetro. C

PROCEDEMENTOSExpresión de opinións en relación co contido do vídeo da web. PInterpretación da importancia do aire para a vida e para as circunstancias que se dan na súa ausencia. PDescrición das características do tempo atmosférico. PInterpretación de gráficos de temperaturas e precipitacións. PAnálise do tempo atmosférico da localidade durante un período de tempo. PRexistro e representación gráfica de datos referidos ao tempo atmosférico. P

VALORESInterese por coñecer a composición do aire e a súa importancia para a vida. VInterese por coñecer a importancia da auga para a vida, así como o seu uso doméstico e a contaminación que se deriva. VToma de conciencia da necesidade da auga para a vida na Terra, así como que é un recurso esgotable. VGusto e interese por coñecer e respectar o traballo do meteorólogo. VSatisfacción polo traballo ben feito. V

ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación ambiental: Importancia da auga e do aire para a vida, importancia do seu coidado.


ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE• Explicar como respira o ser humano en lugares onde non hai aire.• Relacionar os distintos gases que compoñen o aire cunha das súas características: http://gl.wikipedia.org• Explicar para que necesitan a auga varios seres vivos.• Enumerar actividades nas que se empregue a auga na vida cotiá.• Reflexionar sobre o uso da auga e sobre a contaminación na propia casa. • Explicar como cambia o tempo en distintos momentos.• Buscar información e explicar que diferenza existe entre varios tipos de chuvia.• Buscar na web ditos ou fraxeoloxía popular sobre o tempo: http://www.orellapendella.org/tempo_metereoloxico• Relacionar termos referentes á meteoroloxía.• Responder preguntas sobre gráficos de temperaturas e precipitacións.• Describir as características do tempo atmosférico do día.• Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Experimentar sobre as propiedades do aire.


http://es.wikipedia.org/

OUTRAS ACTIVIDADES


necesarios sobre a auga e o aire na Terra.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo http://www.youtube.com/watch?v=uNGoQ4Y2gfk, dialogar sobre como a vida depende da

auga e do aire.

• Escoitas e falas.– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: Cres que poderiamos vivir sen beber auga? E sen respirar? Por que? Cres

que o aire da túa localidade está limpo ou contaminado? E a auga? Comparte as túas respostas cos teus compañeiros e compañeiras.


TAREFA INTEGRADA – «Que tempo fai?»• Contextualización: «Estás preparando unha excursión para os próximos días a unha paisaxe natural, preto de onde vives. Para

evitar imprevistos, decides actuar como meteorólogo e analizar o tempo atmosférico durante esta semana».• Actividades:

– Elaborar un rexistro do tempo e completalo cos propios símbolos.– Responder preguntas a partir dos datos obtidos.– Facer o rexistro durante varios días.– Contestar preguntas a través da páxina web: http://www.defi nicionabc.com/medio-ambiente/meteorologo.php.– Buscar no xornal a previsión do tempo correspondente aos días nos que se fixo a análise e comparala co rexistro. – Elaborar un mural correspondente a cada día da semana.

ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• Contaminación ambiental e enfermidades: Relacionar a contaminación ambiental coas enfermidades das persoas:

http://www.elmundo.es/elmundosalud/documentos/2011/09/mapa_contaminacion.html• De que gases está composto o aire dos planetas?: Investigar os gases que envolven os planetas do sistema solar.• Que sería do antigo Exipto sen auga?: Relacionar o desenvolvemento humano coa presenza da auga, lendo un texto

sobre o antigo Exipto e o río Nilo.• Aprendemos máis sobre as nubes...: Investigar sobre os distintos tipos de nubes nesta web:

http://semanadelaciencia2004.fecyt.es/html/index.html e facer unha táboa cos catro diferentes tipos de nubes que existen.


http://semanadelaciencia2004.fecyt.es/html/index.html

http://www.elmundo.es/elmundosalud/documentos/2011/09/mapa_contaminacion.html

http://www.youtube.com/watch?v=uNGoQ4Y2gfk

• Un cómic. A viaxe dunha pinga de auga: Converter nun cómic de seis viñetas o ciclo da auga partindo da historia narrada da viaxe dunha pinga de auga que aparece en http://www.youtube.com/watch?v=K82_mZy8JpU.

• Facemos de home/muller do tempo: Imaxinar que somos os encargados de explicar o tempo na televisión local.

COMPLEMENTARIAS • Debater sobre que sucedería se os glaciares continuaran derreténdose: http://www.youtube.com/watch?v=CT4AA2ZgSbk&feature=related

• Investigar como se produce o osíxeno que se respira no espazo neste enderezo web http://www.todointeresante.com/2010/06/como-se-produce-oxigeno-respira-espacio.html e facer un resumo no caderno.

• Propoñer un estudo comparativo sobre as masas de auga da Terra.• Fabricar un pluviómetro caseiro.


Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: Gases da atmosfera. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: Tempo atmosférico. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)



– Explicar que é o aire e as súas características.

– Explicar que é a hidrosfera e as súas características.

– Relacionar temperatura, calor e humidade coa situación que producen respecto das nubes.

– Citar dous aparatos para medir variables meteorolóxicas e explicar para que serven.

– Elaborar un gráfico a partir dunha táboa de observación de temperaturas.


Programación e orientacións didácticas• Rúbrica das tarefas integradas.• Rúbrica dos Proxectos.

Caderno de Competencias Básicas• Rúbrica das unidades didácticas.• Rúbricas trimestrais de avaliación das CCBB.• Rúbricas de habilidades xerais.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CCBB/IM. Rexistro do grupo clase.• Porfolio e e-portfolio.• Informe de avaliación.


http://www.todointeresante.com/2010/06/como-se-produce-oxigeno-respira-espacio.html

http://www.youtube.com/watch?v=CT4AA2ZgSbk&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=CT4AA2ZgSbk&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=K82_mZy8JpU







Enlaces webLibro do alumno• A auga e o aire: http://www.youtube.com/watch?v=uNGoQ4Y2gfk• Gases do aire: http://gl.wikipedia.org/wiki/Portada• Recitativos: http://www.orellapendella.org/tempo_metereoloxico• Meteoroloxía: http://revista.consumer.es/web/ga/20031101/miscelanea1/66779.php

Guía didáctica• Contaminación ambiental e enfermidades: http://www.elmundo.es/elmundosalud/documentos/2011/09/mapa_contaminacion.html.


• Tipos de nubes: http://www.educaplus.org/climatic/02_nub_clasificacion.html.• Glaciares: http://www.youtube.com/watch?v=CT4AA2ZgSbk&feature=related.• Osíxeno no espazo: web http://www.todointeresante.com/2010/06/como-se-produce-oxigeno-respira-espacio.html.


• Explicar as propiedades do aire e a importancia da calidade ambiental.• Coñecer os diferentes gases que forman o aire e as características que lle achega cada uns.• Explicar as propiedades e as funcións da auga para os seres vivos.• Coñecer os usos e fins básicos da auga para as actividades humanas.• Describir os cambios que experimenta a auga en cada unha das fases do ciclo da auga.• Diferenciar os principais elementos do clima: temperatura, vento, humidade, nebulosidade, precipitacións.










semanas.





Unidade 13: O aire e a auga. ESTRUTURA:• Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para








Alumnos1 …...

2 ……

3 ……

4 ……

5 ……

6 ……

7 ……

8 ……

…



UNIDADE DIDÁCTICA 14: Coidamos do noso planeta


Coñecemento e interacción co mundo físico (CIMF)/ Naturalista• Describir os problemas humanos

relacionados coa conservación do medio, situarse e tomar decisións para minimizar o impacto ambiental. (CIMF)

Comunicación Lingüística (L)/ Lingüístico-verbal• Ler con eficacia, comprender textos para


• Redactar textos de tipoloxía diversa (descritivo) de forma exacta e detallada sobre o funcionamento dos seres vivos.


Aprender a aprender (AA) / Intrapersoal• Suscitar preguntas ante a realidade e os

coñecementos; así como aplicar os coñecementos e as estratexias para a interpretación da realidade. (AA)

Tratamento da Información e da competencia dixital (TI-D) /Lingüístico-verbal• Facer uso dos recursos tecnolóxicos para

–Coñecer as capas da Terra (atmosfera, hidrosfera, xeosfera e biosfera) e as consecuencias que pode ter para cada unha delas determinadas prácticas do ser humano.

–Coñecer o concepto de residuos sólidos, as consecuencias do exceso de xeración de residuos, e en especial dalgúns deles pola súa natureza.

–Coñecer o concepto de residuos gasosos, as consecuencias do exceso da xeración de residuos e, en especial, dalgúns deles pola súa natureza.

–Coñecer o concepto de residuos líquidos, as consecuencias do exceso de xeración de residuos, e en especial dalgúns deles pola súa natureza.

–Coñecer o concepto de biodiversidade, a importancia que ten para a Terra e as consecuencias da acción humana na súa conservación.

–Relacionar determinadas accións do ser humano co efecto positivo ou negativo que poden ter para o medio.

–Relacionar determinadas accións/ hábitos do ser humano coa xeración de residuos sólidos e recorrer a estratexias para minimizar isto.

–Relacionar as causas que orixinaron a perda da biodiversidade coas consecuencias para o Planeta; así como suscitar accións que poidamos levar a cabo para conservar a biodiversidade.



• Redacta textos de tipoloxía diversa (descritivo) de forma exacta e detallada sobre o desenvolvemento sostible. (L)

• Suscita preguntas ante a realidade e os coñecementos; á vez que aplica os coñecementos e estratexias para a interpretación da realidade (AA)


• Fai uso dos recursos tecnolóxicos para informarse e formarse. (TI-D)

• Utiliza técnicas de traballo intelectual á hora de seleccionar, rexistrar e organizar a información obtida a partir do visionado dun vídeo. (TI-D)

• Comprende e interpreta datos e


informarse e formarse. (TI-D)• Utilizar técnicas de traballo intelectual á

hora de seleccionar, rexistrar e organizar a información a partir do visionado dun vídeo. (TI-D)




CONTIDOSCONCEPTOSConsecuencias das accións do ser humano no planeta Terra. CCausas e consecuencias da xeración de residuos sólidos. CMedidas para minimizar o noso impacto ambiental en canto á xeración de residuos sólidos: a regra dos catro «R». CA contaminación atmosférica: o cambio climático e a destrución da capa de ozono. CCausas e consecuencia sobre o medio da xeración de residuos líquidos. CA contaminación da auga. Medidas para un uso adecuado. CA biodiversidade. CCausas que lle afectan á biodiversidade e consecuencias da súa perda. CMedidas para preservar a biodiversidade. C

PROCEDEMENTOSExpresión de opinións en relación ao contido do vídeo da web. P

VALORESInterese por coñecer o efecto das accións do ser humano sobre o medio, así como de valorar a importancia por prácticas relacionadas coa súa conservación. VToma de conciencia da necesidade de reducir, reciclar, reutilizar e repensar sobre os residuos que producimos. VInterese e toma de conciencia do efecto de accións do ser humano sobre o medio e recoñecemento da importancia de prácticas relacionadas coa súa conservación. V


Gusto e interese por coñecer o efecto de accións do ser humano sobre a auga. VResponsabilidade ante un uso adecuado e racionado da auga como recurso esgotable. VInterese e responsabilidade ante determinadas accións do ser humano sobre o medio e a necesidade de conservalo. V

ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación ambiental: Importancia do coidado e do respecto do planeta.

ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE

• Identificar accións que coidan o planeta.• Ler un texto sobre a intelixencia ecolóxica e responder preguntas sobre el.• Explicar por que o exceso de residuos constitúe un grave problema e que podemos facer para solucionalo.• Identificar produtos dos que se podería reducir o consumo.• Clasificar residuos segundo o contedor ao que deben botarse: http://www.sogama.es/gl/info/reduce-reutiliza-e-separa-para-reciclar• Explicar en que consiste o efecto invernadoiro e a súa relación co cambio climático.• Responder preguntas sobre a evolución da capa de ozono: http://www.youtube.com/watch?v=GawdbeybNx8• Elaborar un resumo que describa a importancia da auga para os seres humanos, as causas e as consecuencias da contaminación da hidrosfera e as posibles

solucións a este problema.• Reflexionar sobre o consumo da auga.• Buscar información sobre o dodo e pescudar por que esta ave se converteu no símbolo da perda de biodiversidade.• Anotar o nome de cada especie ameazada e as principais ameazas que sofren, para iso consultar este enderezo:

http://www.wwf.es/que_hacemos/especies/biodiversidad_20102/espana/10_especies_en_peligro/• Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Investigar sobre a xestión de residuos: http://sirga.medioambiente.xunta.es/resurbanos/puntos-limpos.html


http://www.msf.es/juega/

http://www.wwf.es/que_hacemos/especies/biodiversidad_20102/espana/10_especies_en_peligro/

http://www.youtube.com/watch?v=GawdbeybNx8

OUTRAS ACTIVIDADES


necesarios sobre a biodiversidade.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo http://www.youtube.com/watch?v=eUprdfAwqIY, dialogar sobre a importancia de coidar o

contorno.

• Escoitas e falas.– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: Que che parece o que quere expresar a fotografía? Por que? Que

significa ter o planeta nas túas mans? Comparte a túa opinión coa dos teus compañeiros e compañeiras. Pensades todos o mesmo? Cres que os seres humanos somos donos do planeta? Podemos facer con el o que queiramos? Por que?


TAREFA INTEGRADA – «Deseñamos unha casa ecolóxica»• Contextualización: «Unha das formas de coidar o planeta é empezar por reducir a contaminación que xeramos nas nosas

casas. Algunhas vivendas están pensadas para facelo. Como son este tipo de casas?»• Actividades:

– Investigar sobre as casas ecolóxicas ou sostibles e as súas características nestes enderezos: http://www.comprarcasas.org/caracteristicas-de-una-casa-sostenible/, http://www.coruna.es/redenergiasostenible/gl/novedades?page=11 e http://augasdegalicia.xunta.es/es/Campanha03.htm

– Comparar a propia casa coa casa sostible.– Deseñar unha casa ecolóxica seguindo unhas pautas: http://deplanos.com/Planos-de/casas-ecologicas/.

ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• Protexemos o planeta. A WWF: Coñecer que existen asociacións que promoven o respecto e a sostibilidade do planeta neste

enlace: http://www.wwf.es/. Dialogar sobre asociacións deste tipo.• A sustentabilidade; un deber de todos: Investigar o significado desta palabra.• Un portarretratos con material reciclado: Propoñerlles aos alumnos a elaboración dun portarretratos con material reciclado

para iso, consultar este enderezo: http://manualidades.innatia.com/c-manualidades-ninos-de-3/a-portarretratos-reciclados.html. Seguir as indicacións.

• Que pasou a finais do século XIX?: Relacionar a situación actual do planeta cos cambios sociais e industriais a partir da lectura e reflexión sobre un texto.


http://manualidades.innatia.com/c-manualidades-ninos-de-3/a-portarretratos-reciclados.html

http://www.wwf.es/

http://deplanos.com/Planos-de/casas-ecologicas/

http://www.coruna.es/redenergiasostenible/gl/novedades?page=11

http://www.comprarcasas.org/caracteristicas-de-una-casa-sostenible/

http://www.youtube.com/watch?v=eUprdfAwqIY

• O Día Mundial do Medio Natural: Pedir que investiguen sobre o Día Mundial do Medio Natural. Realizar un slogan para a clase.

• Facemos papel reciclado: Preparar papel reciclado como actividade para facer un gasto sostible e reducir a corta de árbores.

COMPLEMENTARIAS • Investigar sobre as reservas da Biosfera en España: http://gl.wikipedia.org/wiki/Reserva_da_biosfera • Identificar as accións que podemos facer para preservar a saúde do planeta.• Investigar se os alumnos nas súas casas xeran moitos residuos.• Investigar que son os produtos ecolóxicos: http://www.indegae.com/index.php?idioma=gal • Determinar que serie de medidas se poden adoptar na casa para facer un uso responsable da auga.• Visualizar e comparar en dous mapamundi a porcentaxe de auga da que dispón cada habitante e a porcentaxe de habitantes do

planeta.• Indagar sobre as causas que levaron á extinción dos dinosauros.• Facer unha listaxe dos animais en perigo de extinción e que están clasificados na chamada «Listaxe vermella».


Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: Os catro R. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: A capa de ozono. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)


Caderno de recursos para a avaliación (material para o profesor)• Ficha fotocopiable de avaliación– Anotar dúas accións que se poden levar a

cabo para coidar o planeta.– Explicar que son os catro R e describilos.– Identificar frases verdadeiras e falsas.– Indicar as consecuencias que ten a

contaminación da auga ou o seu uso excesivo.

– Explicar que é a biodiversidade.




http://www.indegae.com/index.php?idioma=gal

http://gl.wikipedia.org/wiki/Reserva_da_biosfera







Enlaces webLibro do alumno• Importancia de coidar o contorno: http://www.youtube.com/watch?v=eUprdfAwqIY• Clasificación de residuos: http://www.sogama.es/gl/info/reduce-reutiliza-e-separa-para-reciclar• Evolución da capa de ozono: http://www.youtube.com/watch?v=GawdbeybNx8. • Especies ameazadas: http://www.wwf.es/que_hacemos/especies/biodiversidad_20102/espana/10_especies_en_peligro/• A xestión de residuos: http://sirga.medioambiente.xunta.es/resurbanos/puntos-limpos.html • Casas ecolóxicas: http://www.comprarcasas.org/caracteristicas-de-una-casa-sostenible/, http://www.coruna.es/redenergiasostenible/gl/novedades?page=11

http://augasdegalicia.xunta.es/es/Campanha03.htm e http://deplanos.com/Planos-de/casas-ecologicas/


http://augasdegalicia.xunta.es/es/Campanha03.htm

http://www.msf.es/juega/

http://www.youtube.com/watch?v=eUprdfAwqIY

Guía didáctica• A WWF: http://www.wwf.es/.• Manualidade reciclada: http://manualidades.innatia.com/c-manualidades-ninos-de-3/a-portarretratos-reciclados.html • A dispoñibilidade de auga no mundo: http://www.aguayvida.org/recursoshidricos_disponibilidad_agua_mundo.html.• Animais en perigo de extinción: http://www.otromundoesposible.net/especies-peligro-extincion/animales-en-peligro-de-extincion-las-10-especies-mas-

amenazadas e http://www.lareserva.com/home/especies_peligro_extincion_fotos• Reservas da Biosfera en España: http://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Reservas_de_la_Biosfera_en_España• Produtos ecolóxicos: http://www.productos-ecologicos.com/

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIÓN POSITIVA• Relacionar determinadas accións do ser humano co efecto positivo ou negativo que poden ter para o medio.• Relacionar as causas que orixinaron a perda da biodiversidade coas consecuencias para o Planeta; así como suscitar accións que podamos levar a cabo para

conservar a biodiversidade.





http://www.productos-ecologicos.com/

http://manualidades.innatia.com/c-manualidades-ninos-de-3/a-portarretratos-reciclados.html

http://www.wwf.es/





semanas.





Unidade 14: Coidamos o noso planeta. ESTRUTURA:• Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para








Alumnos1 …...

2 ……

3 ……

4 ……

5 ……

6 ……

7 ……

8 ……

…

• Atención individualizada na aula para a realización das actividades propostas.• Adaptación das actividades da programación.• Atención individualizada dentro e fóra da aula para a realización das actividades adaptadas.• Adaptación curricular significativa para ás NEE.• Adaptación curricular por alta capacidade intelectual.• Adaptacións no material curricular por incorporación tardía no SE.

…


UNIDADE DIDÁCTICA 15: A materia


Coñecemento e interacción co mundo físico (CIMF)/ Naturalista• Utilizar as claves nas que se basea o

método científico para buscar a explicación de «experimentos básicos» en relación coas propiedades da materia. (CIMF)

• Elaborar mensaxes e textos informativos, explicativos e argumentativos na comprensión e explicación de realidades naturais (cambios de estado da materia). (CIMF)

Comunicación Lingüística (L)/ Lingüístico-verbal• Ler con eficacia, comprender textos para


• Redactar textos de tipoloxía diversa (descritivo) de forma exacta e detallada sobre os estados da materia. (L)


Competencia Social e Cidadá (CS)• Participar das iniciativas que xurdan do


–Coñecer os principios que definen a materia e as súas propiedades.

–Diferenciar os estados da materia.–Coñecer o ciclo da auga.–Afondar na composición habitual

da materia: mesturas.

–Diferenciar as propiedades dunha materia determinada e clasificalas en propiedades comúns e específicas.

–Definir cada unha das propiedades comúns e específicas que pode ter a materia.

–Explicar de forma argumentada os estados en que podemos atopar diferentes materias.

–Explicar de xeito argumentadas os cambios de estado de determinadas substancias en relación ás causas que o provocan/determinan.

–Describir os cambios que experimenta a auga en cada unha das fases do seu ciclo.

–Describir os procesos relacionados cos cambios químicos: descomposición, dixestión, oxidación e combustión.

–Identificar as substancias simples que forman a materia que hai ao noso redor.

–Definir e diferenciar as mesturas homoxéneas e heteroxéneas.

• Utiliza as claves nas que se basea o método científico para buscar a explicación de «experimentos básicos» en relación coas propiedades da materia. (CIMF)


• Comprende e interpreta datos e informacións matemáticas presentes na vida cotiá a partir do uso adecuado de medidas de magnitude. (CMAT)

• Redacta textos de tipoloxía diversa (descritivo) de forma exacta e detallada sobre os estados da materia. (L)

• Elabora mensaxes e textos informativos, explicativos e argumentativos na comprensión e explicación de realidades naturais (cambios de estado da materia). (CIMF)

• Utiliza técnicas de traballo intelectual á hora de seleccionar, rexistrar e organizar a información: esquema en forma de táboas.


Aprender a aprender (AA) / Intrapersoal• Suscitar preguntas ante a realidade e os

coñecementos; á vez que aplica os coñecementos e as estratexias para a interpretación da realidade. (AA)


informarse e formarse. (TI-D)• Utilizar técnicas de traballo intelectual á



informacións matemáticas presentes na vida cotiá a partir do uso adecuado de medidas de magnitude. (CMAT)

(TIC-D)• Fai uso dos recursos tecnolóxicos

para informarse e formarse. (TIC-D)• Expresa por escrito ideas, opinións,

vivencias emocións. (L)• Utiliza as claves nas que se basea o

método científico para buscar a explicación de «experimentos básicos» en relación coas propiedades da materia. (CIMF)

• Suscita preguntas ante a realidade e os coñecementos; á vez que aplica os coñecementos e estratexias para a interpretación da realidade. (AA)


CONTIDOSCONCEPTOSA materia. Propiedades: comúns e específicas. COs estados da materia: sólido, líquido e gasoso. CO ciclo da auga. Cambios de estado da auga. CCambios na materia: físicos e químicos. CMesturas homoxéneas e heteroxéneas. C

PROCEDEMENTOSExpresión de opinións en relación co contido do vídeo da web. PRecoñecer e describir as propiedades de diferentes materias. PIdentificación do estado de diferentes substancias. PIdentificación de cambios físicos e químicos da materia en situacións cotiás. PIdentificación de mesturas homoxéneas e heteroxéneas. P

VALORESGusto e interese por recoñecer cambios físicos e químicos en situacións cotiás. VGusto e interese por aplicar na vida cotiá os coñecementos adquiridos. V

ENSINANZAS TRANSVERSAIS• Educación para a saúde e para calidade de vida: Coidado no uso de manexo de aparatos, na manipulación de substancias e seguimento das normas de

seguridade para non poñerse en perigo.


ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE• Realizar un experimentos para xustificar que o aire é materia.• Identificar elementos que están formados por materia.• Relacionar elementos coa unidade máis apropiada para medir a súa masa.• Ordenar volumes.• Indicar propiedades específicas do sal e da auga.• Describir catro obxectos tendo en conta as súas propiedades.• Indicar en que estado de poden atopar varias substancias.• Relacionar e poñer tres exemplos de elementos que se atopen na natureza en cada estado.• Explicar a diferenza e identificar os cambios físicos e os cambios químicos.• Explicar que cambio de estado se produce en varias situacións• Completar, segundo o modelo, unha táboa sobre os cambios de estado.• Poñer exemplos de cambios físicos ou químicos da materia habituais na nosa vida cotiá e explicar cales son os seus efectos.• Realizar unha experiencia para comprobar a existencia de ferro nas froitas: http://issuu.com/pereiro/docs/ciencia_divertida• Experimentar con mesturas.• Identificar mesturas homoxéneas e heteroxéneas.• Completar un esquema sobre o aprendido.• Reflexionar sobre os aspectos tratados no tema.• Experimentar con materiais.


OUTRAS ACTIVIDADES


necesarios sobre a materia.

MOTIVACIÓN Grupo clase• Vídeo inicial. Partindo deste vídeo: http://www.youtube.com/watch?v=ReEB9DiHtGc, dialogar sobre os materiais.

• Escoitas e falas.– Observar a imaxe e dialogar con cuestións como: Que precaucións debemos tomar ao manipular os distintos materiais?


ACTIVIDADES COMPETENCIAIS• Xogos e conceptos sobre a materia: Valorar os coñecementos que os alumnos teñen sobre a materia e introducir os

conceptos que se van tratar na unidade mediante este enderezo web: http://www3.gobiernodecanarias.org/medusa/contenidosdigitales/programasflash/Agrega/Primaria/Conocimiento/La_materia/0_ID/index.html. Avanzar segundo as súas indicacións.

• Conversións de masas: Practicar as conversións de unidades. • Preparar un «Pasapalabra» da materia nos seus tres estados: xogar cos conceptos.• Un experimento de condensación: Experimentar a condensación e elaborar conclusións.• Procesos químicos na dixestión. Recordar como os alimentos se transforman en nutrientes nestes enlaces:

http://www.youtube.com/watch?v=PDklO0eZwb8, http://www.youtube.com/watch?v=pZDSYQZBysg e http://www.youtube.com/watch?v=p9RPRtpB0q4

• Alimentos que se oxidan: Investigar por que algúns alimentos como a mazá se oxidan: http:// http://www.sabercurioso.es/2007/12/07/por-que-oscurece-manzana-cortada/

• O misterio de Río Tinto: Investigar sobre as minas de Río Tinto, en concreto sobre que outorga a cor avermellada das augas do río: http://waste.ideal.es/riotinto.htm.

• Volvemos sobre os xogos e os conceptos sobre a materia: Valorar a aprendizaxe dos conceptos da unidade repetindo a actividade competencial levada a cabo ao principio da unidade. http://www3.gobiernodecanarias.org/medusa/contenidosdigitales/programasflash/Agrega/Primaria/Conocimiento/La_materia/0_ID/index.html

• As técnicas de separación: Afondar nas técnicas de separación: http://www.youtube.com/watch?v=CXH39GCXtk0 e realizar un resumo con exemplos.


http://www.youtube.com/watch?v=CXH39GCXtk0

http://www3.gobiernodecanarias.org/medusa/contenidosdigitales/programasflash/Agrega/Primaria/Conocimiento/La_materia/0_ID/index.html


http://waste.ideal.es/riotinto.htm

http://www.sabercurioso.es/2007/12/07/por-que-oscurece-manzana-cortada/

http://www.youtube.com/watch?v=p9RPRtpB0q4

http://www.youtube.com/watch?v=PDklO0eZwb8



PROXECTO TRIMESTRAL. A CIVILIZACIÓN GREGA: A polis e a súa sociedade.Fase 1: ElecciónNesta fase preséntase o tema, evócanse as ideas previas e suscítanse preguntas e hipóteses que se investigarán posteriormente.Fase 2: PlanificaciónOrganización e distribución das diversas tarefas que deberán levar a cabo os diferentes grupos de alumnos e alumnas.Fase 3: DesenvolvementoFase na que se investigan as diversas hipóteses suscitadas anteriormente. Actividades en grupo, cooperativas, que poñen en funcionamento os diferentes estilos cognitivos:

— Situar a civilización grega: http://www.claseshistoria.com/bilingue/1eso/greece/geographic-esp.html e http://www.slideshare.net/Xacqui/a-civilizacin-grega-1-parte

— Investigar sobre as polis e facer un mural sobre elas.Fase 4: AvaliaciónÚltima fase, na que se avalía o proxecto, mediante o arquivo individual do alumno/a con evidencias das diferentes actividades do proxecto e a rúbrica de avaliación, na cal se mostran as competencias e o grao de adquisición por parte do alumno/a.

COMPLEMENTARIAS • Nomear obxectos e descubrir de que materias están feitos.• Recordar conceptos sobre a materia • Descubrir de que materia se trata a partir das características específicas.• Identificar cambios físicos en distintas materias.• Consolidar os coñecementos sobre as mesturas a partir dun vídeo-resumo: http://www.youtube.com/watch?v=CXH39GCXtk0.


Reforzo das Competencias Básicas:• Ficha: As propiedades da materia. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)

Ampliación:• Ficha: Características e cambios na materia. (CADERNO DE TRATAMENTO DA DIVERSIDADE)



– Describir a materia e cales son as súas

Libro do alumno: «Pos en práctica» (avaliación trimestral) Escribir un breve texto explicativo sobre as características da Terra que

inclúa as palabras propostas. Identificar en varias imaxes as capas terrestres.



http://www.claseshistoria.com/bilingue/1eso/greece/geographic-esp.html

propiedades comúns.– Escribir exemplos de condutividade,

elasticidade e atracción magnética.– Describir dous cambios físicos que lle poden

afectar á materia. – Describir dous cambios químicos que poden

alterar a materia.– Poñer exemplos de mesturas homoxéneas e

heteroxéneas.Observación e adquisición de contidos.

Completar un esquema cos cambios de estado da auga. Explicar un problema que lle afecte a cada unha das capas da terra e

barallar as posibilidades para evitalo ou reducilo. Identificar frases verdadeiras e falsas sobre a materia. Observar cambios físicos e químicos e identificar se o resultado é unha

mestura homoxénea ou heteroxénea.Programación e orientacións didácticas• Rúbrica das tarefas integradas.















ACTIVIDADES TIC

Recursos en CD• Libro dixital interactivo.• Resolver as actividades interactivas relacionadas cos contidos da unidade didáctica.• Mapa conceptual cos contidos da unidade.

Enlaces webLibro do alumno• Os materiais: http://www.youtube.com/watch?v=ReEB9DiHtGc. • Experimentos con froitas: http://issuu.com/pereiro/docs/ciencia_divertida.

Guía didáctica• A materia: http://www2.gobiernodecanarias.org/educacion/clicescuela20/contenidosdigitales/programasflash/Agrega/Primaria/Conocimiento/La_materia/0_ID/

index.html.


http://www2.gobiernodecanarias.org/educacion/clicescuela20/contenidosdigitales/programasflash/Agrega/Primaria/Conocimiento/La_materia/0_ID/index.html

http://www.youtube.com/watch?v=ReEB9DiHtGc

• Procesos químicos na dixestión: http://www.youtube.com/watch?v=PDklO0eZwb8&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=pZDSYQZBysg&feature=related e http://www.youtube.com/watch?v=p9RPRtpB0q4&feature=related.

• Alimentos que se oxidan: www.sabercurioso.es/2007/12/07/por-que-oscurece-manzana-cortada/.• O misterio de Río Tinto: http://waste.ideal.es/riotinto.htm• As técnicas de separación: http://www.youtube.com/watch?v=CXH39GCXtk0.• As mesturas: http://www.youtube.com/watch?v=CXH39GCXtk0.


• Diferenciar as propiedades dunha materia determinada e clasificalas en propiedades comúns e específicas.• Explicar de forma argumentada os estados en que podemos atopar diferentes materias.• Explicar de xeito argumentado os cambios de estado de determinadas substancias en relación ás causas que o provocan/determinan.• Describir os procesos relacionados cos cambios químicos: descomposición, dixestión, oxidación e combustión.• Identificar as substancias simples que forman a materia que hai ao noso redor.• Definir e diferenciar mesturas homoxéneas e heteroxéneas.








http://waste.ideal.es/riotinto.htm

http://www.sabercurioso.es/2007/12/07/por-que-oscurece-manzana-cortada/

http://www.youtube.com/watch?v=p9RPRtpB0q4&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=pZDSYQZBysg&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=pZDSYQZBysg&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=PDklO0eZwb8&feature=related





semanas.

A metodoloxía proposta promove a construción de aprendizaxes significativas a partir da seguintesecuencia:• Motivación inicial e evocación de coñecementos previos.• Progresiva e coidada incorporación de contidos mediante exemplos extraídos de situacións cotiás,




Unidade 15: A materia. ESTRUTURA:• Actividade inicial e de motivación acompañada dunha imaxe e dun recurso dixital para






PROXECTO. A CIVILIZACIÓN GREGA: a polis e a súa sociedade.• No primeiro trimestre, suscítase este proxecto que consolida o traballo das CB e intelixencias

múltiples, así como a diversidade de estilos cognitivos dos alumnos e o traballo cooperativo. © rodeira-grupo edebé 173


Alumnos1 …...

2 ……

3 ……

4 ……

5 ……

6 ……

7 ……

8 ……

…


…


· web viewanotar e definir tres elementos principais que forman o sistema circulatorio....

Documents