w e tfi - ilorentz.org · lium ar"tium magisterio, summifauein philosophia honoribus &...
TRANSCRIPT
w
mm
w E tfi
tW ^
m0%$rssm
jssgtfe*,
Ü S
« P
ïs s
Wmm
— P:<■1 ra
^ a
Ü ^ Stó i?
u »
R «g S
j b trw s?
wj0mJ*ÊÊZ
§
gggfe...
ü ?
DISPUTATIO PHILOSOPHICAI N A U G U R A U S
D E
SYSTEMATE M UN DLS j r a m ,
P R E S I D E D E O O P T I M O . M A X I M O ,Ex KMuthoritAte <JMagr>ifict BrReBtris,
D . J O H A N N IS V O E T , J. U. D.Ejufdemque Faculcatis in Illuftri Academia Lugd.-
Batava Profefloris Ordinarii, digniflimi.N E C N O N
Senatus ^sictdemici Coyifenfu, & Alm aFacultaiïs P h i l "o s o ï H i e i E Beer et o ,
P R O G R A D U D O C T O R A T U S . & L I B E R A -L I U M A R " T I U M M A G I S T E R I O ,
Summifauein Philosophia Honoribus & Privilegiisrite, ac iegitime coniequerufis »
'Tttblico exemini fubjiciiS A MU E L KOLE S E RI , U ngarus .
Ad diem 30 Junii, Itct horifjtie f t lit is.
/R . üMIVABIBU Ü W fÉH '
Ü Hj p p ï f eL v g d v m i B a t u v o r v m ,
Apud Vidaam êc Ha:redes Johannis Elseyiwi,Acadcmix Typogr.M D C LXXXI .
Xii3 a
f —
SPECTABILl , GEO(EROSISSIMO AC NO-BILISSIMO HEROI ,
D n.D n. michaeli telekiD E S Z E K,
CELSISSIMI AC NATURALITER CLEMENTISSTMI TRANSYLVANIA PRINCIPIS, &c. A CONSI-LIIS INTIMIORIBUS , EXERCITUUM PRO DEOET PATRIA, PRO NUNC IN HUNGARIA MILI-TANTIUM SUPREMO BELLI DUCI,. COMITA-TUUM TORDENSIS ET MARAMAROSIENSIS CO-MITI, ARCIUM HUSZT ET KOVAR DISTRIC-TUSQUE EJUSDEM CAPITANEO, NEC NON DE-CIMARUM FISCALIUM ARENDATORI, UBIQUESUPREMO,. TR1UM IN TRANSYLVANIA COL-LEGIORUM CURATORI BENIGNISSIMO, SUM-MO RELIGIÖNIS REFORMATA COLUMINI ;FAUTORI AC MOECENATI MEO MUNIFICEN-$LSSIMO> DOMINO GRATIOSISSIMO.
SPECIMEN HOCCE PHILOSOPHICVMinjvgvrale hvmillime
SACRVM FACIO ,
SAMUEL K OLE SERI, .SAMVEL IS FILivSy
A u t h o r .
-» ^c i
S P E C T A B J L I S A C V E R E N 0 B 1 L I S S Ï H ÊH E R O S , lMOE C E T ^ A S G R A T I O S I S S I M E t
almariuni ér ttobile Mud ab Omni. Opifice Ment] humanaJmjj) j^im prefium Philofophari , quanto apud omnes ab initio
f | | SaSrfgffifuerit aftimio ér ventratione, teftes veteru tnér recentio-flP utraque fuut pagina, nee fine jufta de^caufaprofe-
clb, quandoquidem Summum bominis Bonum naturali in-telleélus lumine aficqucndttm, nullum prater cognitionem veritatis perprimas fuas caufas ejfe poteji, qua ver a Sapiemia e fl, quare nulla homini-bus major debet effe cura ér infignitior opera; qudm ut reftd & evidenterat tone viam fternente, tnipfa veritatis & fapientia adyta penetrate ad-m tantur; hac certe Sapientia, efi, quant Pbilofophia nobis tradit n-$t*;ov tóüv vmpruv xnu<rpexTuy, dtvino Platone tefie,nec minus vete«flüsvfliiev x t f i* * Epiéteto ditente; ft quidem, Bruta animantïa, qui-bus prater corpus nihil efi, quod confervent, boe m um continenter aganttut aliment urn illi inveniant , quantum ergo hominum quorum pracipuapars mens efi prima cura efie debet ut fapientiam quarant, qua verum efiillius nutrimentum, nee ullus animo fuavior eibus efi cognitione veritatis,idipfum afsertnte La&antio. Pbilofophia eft qua ut truncus reliquis ferme omnibus Difciplinis ér fcientiis fuum exhibit fu c c u m é aliment urn:imo nullus revera fineer us Theologus efi nifi intelligat Mentent S p .s .inScript tirade rebus naturalibus loquentis; nullus accuratus Medicus efinifi ad regulam quam Pbilofophia prafcribit at tendat, ut ne pracipanter
fm e dignotionc txa tta eau fa ér progrtfsus morborum, Sjmptomatumquequiequam de iis judicet ■, hac praterea prudentiam ér conftantiam in vitat iv i t i , cater aque vita civilis adjumentafuppeditat, ita u t nullus fine hacdavum Republiek tenere cum lande qucat, nullus ad rofira cum Cice-rombus federe, ad exedras cum Demofthenibus fla re , falvo patriaemolumento pofiit, nifi ope Pbilofophia fuffultus fuerit. Hinc tanta 'Phi-lofophorum afiimatio orta efl ut ess Magnatesfavore ér aufpiciis illu-ftrare & promovere voluerint. Hujus itaque ego tam nobilis & curio falibri natura evolutionis abrtptiu amore, tuifqut Maecenas Munificentifiimeadjutusaufpiciis, Philofopharicoepi: boe efi accuratas & evidentes m u mcaufas concatenaraveritatum fc r ie f rotenui ingenuli mét modulo deduceretotis vtribus adnifus fum ; quantumque mea rationa decempeda rts tam al-tas & fubttles metiri licuit emenftu fum ftta ut honoribus Doüoris infignirimepojfe non defperarem-, quos equidem petti, ut [pent ab omnibus bonts de me
* i meifque
Vtetfqüejludiis bene thcm tibüt Conccptam Vepulfam pati non ftnerem,cr utiitprimis expectation! & votis Venerandijïimi ac Dtlcclifitmi Parentis id a f-fiduè ejflagitantibtu fatisfacerem , qua poftbabere, piaculum effe putavi,is trimfolus eftcui tinnes mens debeofortunas, qui tantum dt mejolltci-tus in atate certe tenerk, ad txcolendum ingéhii mei arvum ad Viros eru-ditione & ingerito pracellctttes i terra remttifiima tranfmifit, eorumqutaufcultatione beavit. Tibi autem Heros Uagnamine Diataxin bancceofferee volui, utteflarer me tui beneftcii non effe immemorem, tuum ita-que erit ebartaceum bocce munufculum aquo atfavorabili vultu introfpice-r e , net enimtanti Heroisejlmunera p o im ex qualitate don't, quam exdmantis affeüu penfitare; ignofcts fcio juvemlibus aüfts, nee bocce cona-tniris mei fpecimen inmalam interpretaberis partem , tribues etiam ali-quid atatt me a & judicio v ix adbuedum maturo, forte ritfi bac obffitif-
f tn t majora exhtbituro, interim in magriis voluijfe fat eft. Interea te Spe-üabilit Domine, Deus o. M. nut antis P atria lumen é t columen,Etcleftarumét illuftrium Scbtlarum rara pietate Promotorem diu ftlvum & incolu-memcum NoUlifsimatuafamilia confervet-, verbot te divine, providentie, fefe ro to tm favori & beritgne, tuagratia tommendat
Wjminis tui devotijsimmCult or t
S A M U E L K O L E S E R I .
D IS -
rnmml mmM
mmmmm m m
mm wêm
D I S P U T A T I O P H I L O S O PHI CAI N A U G U R A L I S
*7) E
S YS TEM ATE MU N D L
T B E & 1 SI L
|Uantopece. «arms Antjqaitas. m certis, cvic|en-ütiflimifqjae- Hypotliefibus & Principiis , ex' quibus reliquam Veritatum fcientiam dedu-*<?eret ponendis , iifdemque ftabiïiendis defu-daverit, nemini dubium eft opinor. Hypo-thefes enim & Principia ea funt, quibus bene , firmiterque pofitis , accuratiffimè om-nes fequentur confequentis ; male pofitis,
actum de omni fcientia eft: nee unquam certior, evidentiorquead aflequendam veritatis cognitionem viaefle poteft firmis principiis & Hypotliefibus; utpote quales etiam ipfi Scientis certiflT-m x Mathematics Sedtatores Tuis prsmittunt Problemaribus &Theorcmatibus, tantumque hypothefes in Aftronomia, quantumAxiomata inGeometria prsftant. Ea fiquidem quis invenerit,turn dum invenit maximam veritatum obtinuit partem, nam veri-tatestam indiflolubili &mutuonexu funtfibi ipfisnexs, ut unapofita reliqus fponte fequantur. Oportet interim ea Principia &
A Hy-
rerum«ypothefés ex quibus confcquentia's deducere,fa u L reddere contend* Philofophus tarn cUrak tviclentu efle,utmensearumveritatemindubiumyocare nec poffit, nec debeat»,tarn cm atem a , cemexave cum fuis confequentnsut tota confe-ouentiarum coenitio, illis fuum debeat ortum , fed non viciflimE m h ï : f alibus ita pofitis, adniti Philofophum oportet ut„ S n r e r u m , ex principiis hifce,. i qmbus dependent ita dedu-cat ut nihil in tota dedudionum ferie invematur, quod non fitmanifeftiitimum. Is profeóco folus Philofophus eft , qiu excuffisS £ defolis clarè & diftinófcè percept* M e a t: . Etutmam.obfervatum hoc a veteribus finffet, feliciores certe & ^ ^fteritas extitilfent; Pofteri enim veterum prsceptis & aflertis om-S prxfertim confenfu traditis difcedere relrgmm habuerunt,Sed cum omnes fcienti* in rude Mmerva Suncompta forma fefeillis confpiciendas prseberent, facile teftimoma fcnfuum, lummirationis prxponderare exiftimarunt ,
Ü r S S S T M - » judkandoi & pro-dives adPquidvis fub fpecieven a{ferendurn;itapra:cipiteseftugerp
& folyendis, iptiffiinum eft, luimnc ratioms pricunte & cspc-£ „ tU r ”a ^ L o n e m fc,u=n:= Difpunnone ta « e laaugunh,dilferemus^ .
N on alienum verb a ratione erit, in limine noftrx diflertatip-
km flare & diftindè perceptam , notamque habuerint. lixterealam clare cc a I__/ criterium AnnqwtMem
Antiquitatem nihil pemtus ignoraiie itatuerc,non imrherito Magnus- Scaliger ajpellat, i
g a b it .jn . N e omnia fenftbus metiamur b . e. ne de rebus proutvi-dentur& fenfibps apparent; fed prout in fe& revera fu n t, judi-cemus. iv. N eTerrampracipuam Umvtrft partem efse putemus, earnenim ad Univerfura comparatam pundi cujufdam infenfibilis rationriem habere, fequens diflertatio exhibebit. v. Nee omnia propterhominem fa t ta efse affirmemus; temerarius ceftè eflet fi quis inftru-diffimam ampliflimamve fapientis cujuspiam Artificis officinamingreflus, rerum inftrumentorumque in ea contentorum rudis &plane expers,illa omnia ad hunc vel ilium ufum deflinata efle ftatuat.
His pr^midis ad rem accedamus: Conftat Ptolomsum Ma-chinam Syfteraatis mundani, duabus Hypothefibus nixam jQuittefcilicet Telltiris in centro mundi & Mobilitate Sola circa Tellu-rem , orbi Iiterario ab aliis ante ipfum jam excogitatam exhi-buifle ; qua: an vera & phanomenis apprimè conveniens »iifque folvendis fufficiens fit fcrutari non neglexerunt Aftrono-mo - Philofophi , tam veteres , quam inatftimabili folertia,ffiagna fcculi fui felicitate hodierni. Sed cum Syftema Ptolo-maicum, nullis ex accuratioribus fatisfecit ; hinc fufpicio 011»nibus adeoque ipfis Ptolomaica» fententia: fequacibus fuborta furt* 'aliud Syftma fuperèfle oportere Ptolomaicö veriüs, tantis enirti'nugis plufquam puerilibus refertum efle, orbium folidorum, ^pi*cyclorum, yEquantium, Deferentium, Excentriccrum & firüiliumchymxramm, qua: Ens rationis Logicorum potius, quam ullamRealem eflentiam redolent, apud omnes in comperto eft. Hirtcnonetiam defiiitalia via &hypothefis ad phenomena Cxpf icarï*da & folvenda ab ipfis veteribus tentata, ut ex ebrum fcriptis, vel ’faltem vitis patet. Refert Plutarchus in vitis illuftrium virorum derNuma Pompilio, ipfum nimirum 5 Templum Vefta rotundum fecifse aiimaginem Vniverft, inqut medio ejiu conflituifse aternum tgnem ut Solarisignis Jrmbilum. Idem Cicero libro z. de Oratpre teftatur: A quo»*dam Italia ‘Pythagsreorum fuit, ex quo ttiam quidam Numam Pompi-hum Rtgem nojlrumfutfse, PjtbAgoreumftrunt, quianuis permultit fuit,antequam 'tpft Pythagoras. Sequutus Pytagoras Samius eft trecentis& quod excedit Difcipulis nobilitatus , nova: Hypóthefeos iPtolomaica diverfa: de Mobilitate Tellurü Affenor acerrimux. Ip -fum féótati fu n t, Philolaus Crotórtiatés, Hericlides Pbnticus»-Ariftarchus Samius, quietiamfcriptis opinionem Pythagora: e r -
A 2 preffi
urèflitr Eckf&ntiïs Pythagörlcus, Plato, Nicetas, Seleucus&c.aliique, magni nominis Mathematici & Phïlofophi, Idem ipfeAriftoteles de Pythagoricis lib. x. De Cd o C.i i . teftatur. ’Er«rn'«r.it ©ga' tluu ’Ii*xleu> xxteyfaot. Se Uvbetyl^etot. J i iy u w 8Vi
$ pins 7Tuf ( ijAiot-) Svou, <p*<n, t /u) Se tfv tv rüv oispoov iov,*xvk\ u Qege$>lw ©ëa n>' pUov, vuxQ- ft x, npt&v mt*v. Ita Plato in Timseo, inquit Animam Mundi, opïjtx in medio collocavit— Terrain altricem noflram circa polum per untverfum extenfum aliigatamdiet & noctis effeélricem voluit Deus. Item Plutarchus libro 3. de PlacititTbilofopborum, Cap. 13. 'Oi xfoot fxtvetv -xlw yiv. <&iAo>i«(§kSi o ritA o ty i^n ^ xU k» ®€a<psfêo9»\ m e) w. 7tvp x$ kCkKu KoZ,5>optoiotfiitus faitf HJJ or^lviy. H&cK\elS*ie oYlovTiKOi W vEx<P<w?®-J. n ufayéeet& HtySf1 pfr' ■rtw' yh * , is fa lw ^ pe&£xTiK<»e, 'lioy^Slv.ho dJgovsffsfylm ~i?n Svrpcöv eic dvoéloKxg <n&A tb i$<ovxev'ti.or.
I V.Atquehas duas fententias.conjungens acerrimi ingenii vir Ni
colaus Copernicus aliud Syftema, aliam Hypothefin a Ptolomaicadi-verfiflimam j am a Veteribus tentatam fed fere collapfam refu-citavit& ftabilivit, fuique nominis arternitatem confequutus eft,quo Syftemate nuilum facilius, nee phamomenis & motibus cae-leftibu?, determinatim & regulariter fine Epicyclis, Excentricis,Homocentricis j Deferentibus, & Motibus raptus, fupputandisaccommodatius repertum hactenus eft. Sic fententiade tei ra mobilii.£opernicp ïnftaurata fedatores habuit nobilióres quofque fupe-rioris & hujus fèpuli Aftronomos & Phijofoplios Majftlilinum,ingiemofiftimum. Galilasum de Qalilapis , Keplerum,. Stevinum*Guilielmum Gisbertum >Lansber'gium, Hugenium,'Hort< nHuir,,Guilielmum Blau, (olertiflimum Hevelium : fummopere verbiUid^avit^ expficuitinfigneilludfeculi^oftrilumen (ttuftm Rc-.natus^es-^artes Plnlpfophorum ifacile primus Syftema fcopernï^canumjtaujt.pihii^difficultatisin eo fuperfit. Faciem hujus Syftema-tjs ^bibuit ^peu)icushi'rvu Revel, cap. iq . in centre Solera tan-,quam in folio regali refidere faciens , Solem excipitMercurius 87.dierum , 23 hor. 26 minut. Spatio Solem circumiens. Mercu-rium excipit Venus 224. diebus^iy.hor. 45. minut.circuitum fa-«iens-...Sequitur Tellus cum orbe tunari 3(5.5. diebus , 5. Hor.,Af), minut., annuam revolutipnem faclen*. Tellurem fequitur^ - Mars
Mars uno anno io.,M enf„i7..dieb. 22. hor. 21* minut. gyrans.Martem^Jupiter i i i Annis.10. Me.nf.9. dieb. 14. hor. 10. minut.mobilis cum 4. fatellitibus diftis Stellis Medicaris.Extremus Plane-tarum Saturnus 29. Annis. 5. Menf. dieb. 4 .12 . minutis , cum fuisafleclis circuitum circa Solem complens, juxta computum folertif-funi Hevelii in füa Selènograph. pag. 1^7. Denique funt Stellar£xx planè immobile*, adquas 'm'otus & pofitio czterorum fyde-rum confertur.
y . ••Adoptato itaquecum omnibus eximiis hujus feculi Mathema-
ticis & Philofophis Syilemate Pythagorico - Copernicaro, illuddeinceps retinebimus & fequemur his folis exceptis, ut Sol qur-dem fit centrum convolutionis omnium Planetarum; fed non centrum Univerfi , adeoque in fuo vortice f. orbita omnia ifta Planetarum contineat Syftemata. Denique ut Stella: Fixar, ipfi Solimagnitudine arquales , tanquam totidem Soles noninuna fpharracollocentur-, fed ha: majori, illae minori intervallo, fupra & infraSolem diftent. Quia vero prarcipua & primaria Hj/petbefts, cui totares innitiuir in noftro Syftmate eft, quod Ptolomaieo luxato &Tellure una cum fatellitió Lunariè meditullio Univerfi in orbemf. vorticem Solis abdufta Solem in Centro Vianet arum. reponamus ,Tellurcmque circa illud centrum m oven annuatim ftatuamus, è reelfe puto ut earn argumentis a refta ratione petitis ftabiliamus &confirmenus, pra:mifla Admonitione, C l. Hortenfii ad L eft,in Prcef. Inft. Aftron. Guil. Blau. Vellem , inquit, omner rem ipfampenitus introfpicerent antequitn ferrent cenfuram j nee propterea quododtofa e(l & apnd vulgum abfurda bac bjpotbefis Copernic. continuo re-jicendam put ar e n t, non expenfis r a tm ib u t , quas in fu t defenfionemadfert Copernicus.
Y IfU t ordine procedatur, examinabimus brevitcr opinionem cer-
tiflimam (ut volunt Pfolomaico-Ariftotelici) prsejucficiistarnen ni-xatn>Teüurem feil. ejfe centrum Univerfi, qua: inprimis laborat ineoquodfalfo nitatur fuppofito, aflumitur enim decentro Univerfi a*-liquem poffe elfe certum, profeftó cujus fines & limttes nobisnulla cognitos ratione > nee divina revelatione habemus, ejusnecde centro ftiatuere,fihe temeritate quiequam pofliimus; fed cumUniverfi terminos nullos omnino cognitos habeamus* ubicunquc
A. 3; ' enim;
«mm fines illos fingamus- Temper ultra ipTos aliqua fpatia indefiniteextenfa, non modo imagniamur; Ted etiam verè iraaginabiliah. e.realia percipimus ac proinde etiam fubftantiam corpoream inden-nitè extenfam in iis contineri, ut nos docet Nobilif. Phil. Princ.tart. i . f . z ï . temerarium certe eft & in omnipotentiam Dei inju-xium» homunciones , qui D eo aconfiliis non fuerunt» terminos U-niverfi determinare veile. Prattereaqui linear infinitar partem ra-midiam, partem tertiam &c. ? qui numeriinfiniti medium, qui infin ite peripheriae centrum?&proinde qui indefinitz extenfionis partem ab extremitatibus xquidiftanté affignabimus?Ha:c qui fieri pof-fint non capio. Sed demus Adverfartis ad placitum^Mundi centrumdari,quar ratio fit vel efle poflït, qua: illud tellurem efle fuadeat plane non video. V I I . , ...
Deinde experimur divinoillo invento, quocoelosicandereli-..cetj Telluris noftrxmaximam cum Planetis &Planetarum cumTellure fimilitudinem& conformitatem.Convêniunt m hoe omnesfimul cum tellure quod a Sole illuftrati luceant, omni proprio &nativo lumine dcftituti,apparet hoe vel ex eo quod lunien eorum fitplaciiUus.fixarura autem vibrans Tcintillans&magis vividum: appa-Xit prxterea ea ex phafibus Planetar Veneris, Ipfius Lunx phafibusomnino analogis,,uxtaillud Galilxide VenervC yncufguw tmula-tur Mater Amortim. Conformis Tellus Planetis imprimis Lunx inhoe etiam eft quod, ut tellus ex opacis& craffis corporibus conftat,itaLunam tam quoadfiibftantiamquam quoadfuperficiem,totaccli-.vitatibusjdeclivitatibus & prominentiis conftare omnibus hodie no-tum eft Aftronomis j faciem Lunx earn qux Temper nobis obveriaeft & illuminatur a Sole fimul ac Tellure exhibuit nobis accuratdft-me D . Hevelius in fiiaSelenographia, i» qua Regiones in Luna,Montes, Valles,Paludes,Maria noftris omnino fimilima nldem qui-bas apud nos in Tellure diftinxit nominibus , ut &Galil. inSyft.Mundi P. 5 5* - 59- reltquos vero Planetas etiam quoad lubltantiam£oli ditatem nimir.&craflitiem fuam aLuna non difterre,evincitTe-leTcopium.Ex his concludimusTellurem noftram a Sole illuftraramquoad lumen a Planetis non differre, conftat enim at diximus extalibus corporibus qux Solis radios excipientia, non minus valide,quam Luna refle&ere queant,imö nubes quibus Tellus mvoluta elt.«tfi minus fint opac*& craft* reliquisej us partibus; illuftrat* tarnen a Sole, non-minus albicantquam Luna: ac proinde TelluremPianetam efle.ftatuimus,.
V I I 1.Si itaque Tellus quoad fubftantiam & quoad Lumen non diflfe-
rat a Planetis; quin’ maxime conreniat, nihil obeli: quo minusearn & in. motu cum iifdem convenire ftatuamus. Antequam verohoc demonftretur > prarmittenda quatdam de natura motus efleexiftimo, ut omnis difficultas qua: hac in refita eft ,-toIli queat. Motum cum NobililT. Philof. Princ. p. 2. §. 25. Tranflationem unius corporis ,ex vicuna eorum corforum, qua illud immediate conmgunt, & tan-quam quiefcantia fpeftantur in vtctniam aliorum, ad accuratam motusnaturatn attendentes definimus. Hie vero notan Jum eft non mo-venti competere tranflationem ; fed ipfi mobili ;& motum eflemodum rei m ots, non fecus ac figuram, figurata:, quietem, quief*centis &c. ita ut hie ferio cavendum fit illud prsejudicium > quoplus aótionis corporea: ad motum requiri arbitramur , quam adquietem, cum re vera a<ftio non fit deformali ratione ipfius motus;fed motunv firnul & quietem efle tantum diverfos modos. Prattere* -earn tranflationem fieri ex contiguitate variorum corporum tan-quam quiefeentium, eamque efle neceflario reciprocam, fecun--dum illas fcil. fuperficies fecundum quas fit tranflatio. Notan-dum eft prreterea Motus vocabulum aliquando etiam deeo ufurpariquod tanquam pars alterius corporis moti feu fimul cum eo defer-tur, etli proprie non moveatur, nec recedat a corporibus contiguis,quem Motum, Delationemvocare folemus.
I X.His preemiflis: conftat Planetas omnes in vortice Solis fluidiffi-
moha:rere, qui vortex a creatióne Mundi, motum ab O.opificefibi indkum, juxta Legem natura: afliduè coritinuans ab Occidenteverfus Orient cm, circa fuum centrum Solem fcil.volvitur. Qui motus cum verfus. unam partem determinatus fit, hfibeatque in fua ■orbitacorporadenfa& dura, ilia corpora fimul fecum defert , fic;-ut in fecundo flumine naves deferuntur; unde evidenter fequiturPlanetas motu proprie dicto cieflitutos efle; fed tantum a materialvorticis Solis deferri, ficut homo fedens in navi validiflimè mota,moveri dici nequit. Atqqe adeo propriè & abfolutè loquendonaturam motus Planetis ex quibus eft Tellus non convenire , non enim transferuntur ex vicinia corporum immediatecontiguorum ; interim tarnen fi telluri triplicem motum im-proprie quamvis dictum tribuamus cum Syftemate Pythagorico
G o ^ •
•Copernicano ab errandi perieulo tuti-erimus. Triplex ille motusimpropriè didus feu delatio in Tellure,vacatur jl»»«M»,quo invor-tice Solis circa Solem totum circulum anni fpatioin confequentialïgnorum defcribit. Diurnut, quo in fe rotatur circa proprium axemaboccafu per meridiem in ortum fingulis diebus, revolutione 24horarum. lnclinationii f. Declinatiom , qui eft contincntia axis tel-luris in perpetuo fuifecum parallelifmo* Ita ut Kic motus fit tantum aiiqua pnecedentium modificatio, Notari autem poteft axemcirca quem tellus '24 |hor. fpatio convolvitur , non dfe per-pendiculariter eredum fupra planum Ecclipticar > in quo anni fpatio circa Solem defertur j fed plufquam 23 gradibus a perpcndiculodeclinat»cuius rationem dat acutifft Cattefius,quam vide fis I’rinc.par. 3. $• 115. Atqui hi tres motus inteil ure confiderantur > perquos commodiflimè omnibus phamomenis cceleltibus fatis fit,qaos necéfïe eft ut argumentis Aftronomico • Phyficis ftabilia-JlïU S. <
X.Certum autem apud omnes oculatiores eft, Pythagorico-Co
per nicanos futfiagiorationum efle potiores , quod manifeflum eft,tam ex pondere rationum, quibus hxc hypothefis propugnaturrquamex iis defenfionibus , qua: ratiunculis impugnantium oppo-nuntur. Priora igiturperfequamur argumenta 1. Data mobilitateteïluris tollitur ftatim inane primi mobilis figmentum , quod omnia corpora coelfcftia, omnes ttellas fixas ipfo Sole aut majores autcerte ipfi equales, omnefque Planetas per immenfam diftantiaina Stellis fixis diftantes , iplis motum imprimendo fecum rapiat.II. Tollitur rapidiffima & omnem perceptionem effugiens motusvelocitas ; qua immenfa coeli Stellati machina, totmillenis myria-dibus ipfo globo teïluris major fpatio diei & nodis circa tellurempundi cujufdam infenfibilis, refpedu ipfius coeli, rationem ha-bentis circumvolvi debet ; perfuadere mihi plane nequeo poftenuenquam effe , cui rationabilius , credibiliufque videatur hanccircumgyrationem inmachinam caeleftem cadere, quam.globumterreftrem immotum flare. Nam quamvis aliquod in ajquatore ter-reltri pundum acceptum ccleritatem bombardici globi, dum è.fiftula exit, exarquet ; nulla tarnen eft comparatio hujus motuscum illo, qui eft quinquagies millies rapidior juxta communemjfententiam; ita ut una fexagefima horae parte debet Saturnus 900
mil-
milliar. German, ac Steil# fixar plufquam 643000 eorummillia-rium percurrere, III. Eadem prorfus cfteóta fequerentur fi TerraSola raoveatur omni reliquo uniy^rfo cdlante , quam fi fola Terraquicfcente, totum Univerfum eodem modo moveatur .• ecquis
. credibile libi exillimet, naturam (qu* omnium judicio pluriutnrerum inrervenru non efficit id; quod paucioribus expedire po-tcft) movere maluilfe numerum immenfum vaftifiiinorum corpo-rum , in*ftimabili velocitate, ad confequendumid , quod medïo-cri folius parvuli corporis circa proprium centrum rotationis ob-tineri pot.'rat? IV.Confirmaturidem fi comparemus corporumcoelcftiurn quantitatem cum terrellri, Sol ad minimum ducentiesmajor d l tellure, Steil* verb fix* etiam fext* magnitudinis tefti-bus Aftronomis cum fint Sole majores , cui non verofimilius fiat,tellurem r atari circa fuum axem motu naturali, quamtanta & tarnva' ta corpora de loco in locum mover. V. Notum ex natura mo-tus e ll, motus determinationem verfus partem aliquam & occur-fum corporis ilia in parte quiefcentis aut aliter moti maximè interfe contraria die > fuppofito autem motu Cceli Ptolomaico, needle eft duos dari motus, unum ab Occidente ad Orientem Pla-netarum; alterum ab Ortu ad Occafum omnes Sph*ras Planetarumrapidillimo motu fpatio 24 horarum rapientis, qui duo motusmaxime libi ipfis firnt oppofiti : Admifla veroTerr* delationediurna tollitur contrarietas motuum, ac lolu* motus ab OccidenteadOrientem accommodatur omnibus ph*nomenis coeleftibus,iilq;exaóte fatisfacit. V I. Turbatur ordo, quem corpora cceleftia obti-nent,utnimir , quanto major orbis eft,tanto longiori tempore luamrevolutionem obtineat & finiat; minores verb breviori; data eninaTerr* quiete & immobilitate, needle erit poftquam a brevillxmaLun* periodo pervenerimus adMartemduorumannorum,Jovisduodecim, Saturni 3 o ; hinc tranfire ad aliam Sph*ram incom-parabiliter majorem, eique revolutionem 2 4 horarum Ipatiofini-tam attribuere : Retenta verb Terr* delatione, ordo periodorumoptimè libi conftat & Mundi Decori confulitur, a fpharra enin^Saturni tardi motus tranfitur ad Stellas fixas prorfus immobile*.V III. Quoniam omnes Aftronomi illuftriores, coaéèi apparentiis,negant orbes folidos, quos antiqui ad faciliorem ftellarum motushypothefin adhibebant , idcirco multo incredibilior videtur illa-rum circumvolutio circa Tellurem. IX. Nulla eft vera ratio cur
B ftel-
ftc lli circa Teliurem moveantur, cum necpolus nec axis eftrea-lis, circa quern iftell* ferri ponuntur, contra in Tellure & polu*.& axis realis eft. X. Polito mo*u Firmamenti, ftells Fixar altitu-dinem merdianamimmutare debent, cum circulis & velccitatibusTuis- itau t ftellse squinoótiali olim viciniores, atque lie majo-res circulos deferibentes, nunc propter declinationem foam , minor s conficiant & ob id motu tardiores fifots appareant. XI. DeturFtolomaico-Tychonicis caelum dkirna motione circa Teliurem
ii- _____X/-11nric p y eo; evincetur* imö plus
ca Teliurem,necefl'ario debere fieri Tranflationem omnium Tenpartium, ex vicinia partium caeli quibus contigus font, in vicunaaliarum,fop.Jf.8.&cumhsc tranflatiofttreciproca^umq; eadem vj*requiratur ad illam Tranflationem in Terra acinCcelo, dieendumeflet motum T errs tribui imo major ratio eft cur T errs duntaxattribuatur, Coclo immoto, Terra enim transferor fecundum totamfuamfoperficiemacircum ambiente materia ccelefti: Cceh verotranflatio fit tantum fecundum partem concavam ipfi terrs contigu-am,qusad convexam comparata,eft infenfibihter parva. XII. P rs-terea, data adhucconverfione24hor.cceli,,eamtants virtutis &efficacis Adverfarii ftatuant oportet,ut fecum rapiat omnes itellas,omnes etiam Pianetas, Planeta enim fimovetur, per foam orbitam*aut movetur a materia cceli , eumckcumjacente, aut fooinoveturimnetu, fifioc : necefle tandem eft ut materia ilia ccelems fluidaeius mottii obfequatur; ficque fimul cum Planeta tota deferatur..Si priiisi riecelFe eft'Planetam ad eas partes defem,; ad quas a mat t r a fluida circumjacente determinate. Quomodo jamquslo fieriooteft ut Terra penfile Corpus in libero & fluidiflimo acre hsrensad motum & quietem plane indifferens, fela immeta csteris om-ifibus corporibus rapidiffime motis remaneat ?& globulus aliquispunfti radonem habens pertinaci quiete tanti motui relu<ftetur?Nonminus omnino hocabfordum eftaefi concipcremus in vaftiffimoOccano pfores naves alias , aiiis& majores & remotiores, acceden-t t verervi aliqua , qua totus Oceanus rapidiffimo curfo volvereturcirculariter, ftatueremus naviculam aliquam exiguam moto totoOceani traftuin medio maximarum navium manere immotam. Hoc;
mi eat , infividcrint. Neceflum certeeftutdi-
camus tellilrera qoftram alias quietam fadia ilia r^pidacircumvafa-tione aut motui ifti obfequi, ac proinde moveri ( fluidorum enimnatura eft quale coalum fupponimus, ut earn determinaoryr verfc*aliquant partem, corpora etiam durafecum deferant) aut ifti motuireluctari ac vi aliqua particular! feparari a partibus fluidi contiguis;qu® rurfus feparatio pcculiarem adtionetn requirens, terras motusdieendus eft. Eodem modo ac mot urn tribuimus navigio,qupdrq-jpis impulium, motui fluminis obnititttr, quam adrem plus aritio-nis requiri-, quamrequiritur ut placide cuvntnotu fluminis feraturmanifeftiffinum eft. X III. Multo facilior eftnavigatio ab Orien-te verfus Occidental! > quam ab Occidentein Orientem , utexEuropain Indiam Orientaietn nayigatur 4. menfium fpatio, &ex India in Europam reditur lex circiter menliumfpatio. XIV.,Multo convenient! us lumini rationis eft fi ftatuainus Solem natura.totaque fubftantia diverfijma Planetis, è quorum numerq Tellu-rem'eflc ff. vri . diximus, utpote Pianetaslumiae propriockftktutor, illumiaant-cm, mamtre in medioimmotum, & Terramipfitisope & lu nine cum cseteris Planeusiudigam circa eum moveri, Qgi«enim in hoc pukbeusimo Templo ( cskim Planetarium intellige: Jlampadcm hanc in alio vel meliori loco poneret ■, quam unde totumfimul illuininare poflit? !ut ex eöl9öötmquaisi(-fo}kfcumagentem gubernet Aftrorum familiam , utloquitur Copfl|>rnicus Revolut. libr. 1. c. v ri 1 . XV. Datoteyrse mqtua»nuQu, T&*cundumrei veritacem apparet, cur Planettp / e^-inu^dis irculi^fine Epicyclis ) pari' paftii, raotus fuos penficianti* vidc^rrtqrqu «nobis nunc velociter, nyijic tarde mo-vpri, intcr4un^ftju?e.ai|.tfa-trogredi, & quidem Saturnus fiepms & diutius quam Jupiter,’Jupkterqnam M ars, qui motus non alia redone inPlanetis fun t, quampofitus aliquis in yafto Ocean©, fi navis altera cum fuaaqueceleri-ter videatur moveri, iliam flare credit, fi tardius,. incontrariamferri,partem; fi celerius, pnatcurreaefibi, pidicar. Cuf Venuspun-rquatn tnajori interval!© a Sqlequam-ö© -grad^um, Mercuriusvera50. ab eodem difcedat ideo nunquam oppofittSoJLiconfpkiunhtur, contra hypothefin Ptolomaicam. XVI. Motus ipfius Eun*confirmat noftram fententiam, motui* enim ejus easli motui noneflê corifentaneum, fi Terra in centro Mundi quiefcarj efle au-temll Tclluri mptus in EcEpfiica>tribufttur, m m juxta Ptoloraarunatanmndem Temper in longitudinem Zodiaci movetuc s quantum ip*
B 2 fa
fa in fuo ofbe j & Sol in Ecliptica progreditur, quocf Seri nnllomodo poteft nifi admittas tantundem Lunam a fuo curlu in Zodiaco-deficere , quantum Sol interim procedit. Stante vero terra mobi-limotus Luns perfectiftime compofitus erit ex motu ejus in pro-prioorbe & folis in ecliptica. XVII.Praetereatertium telluris mo-tum aut potius motus determinationem efle omninö neceflariamdicimus, fecus enim nulla eommoda & evidens ratio ad viciflitudi—nes dierum & no(5Uum, ceftatis & hyemis folvendas afterri poteft.XVIII. Tolliturfphjer* oótav* motus lentus aliquot millium an-rum , quem ad folvendas prarceffiones /Equinoétiorum excogita-vere veteres , hune tarnen motutr., quem vocant in confequenti»ftgnorum> nihil efl'e prater puiwfti Aiquinoótii motum in prsecedèn-tia fignorum » ab hoe tertio motu telluris ortum, demonftrant Co-pernicani. XIX. Hac hypothefi retenta evidentiffim* funt rationes, eur eatdemftellar verticales femperfint, magnitudinifque e-jufdem appareant, & declaratur facile quomodö altitudo Poli in u-noquoque Terr* loco eadem & invariata maneat. XX. Si itaqueratione univerforum eflèétuum, qui a talibus motibus in natura de-pèndere poffunty exutralibet hypothefi fequerentur, e*dem exa-rriüffim cohfequenti* h. e. eadem eodem modo apparerent phenomena ,; èxiftimandus is abfurdiflïmè delirare , qui convenientiusputaret tötumuniverfum movere ut terram iinmotam retineat, neeminus abfurdè ilk>, qui non alia quam contempland* Urbis, agri-que circumjacentis caufa fpeeul* fummitaterti confcendens, re-gionem tot&m in gyrum agi fibi peteret, ne fcilicetipfecapitis cir-cuiïïagendi laborém fubire necefle haberet.
x r*•r Non'defuntetiatii alia Argumenta Pythagorico-Copernicanisab ipfis natur* têftimoniis petita & rationum verifimilitudine probata; qu* imprimis more Synthetico, Geometris proprio perfpica-dfllirii irigémfPhilofophus IIl.Renat. Def-Cartes in tribus Princi-fierumPltikfcpb'itpdrtibuSyCóncitemta veritatum ferie ac deduftionedemöft rata propofiiit & iff quidem ut pertinaciflimis quibusvis af-fènfum extbrquere ^uéat : ut & ingehiofi/fimus Galilaus de Gali-Iseis in fiio Syflemtte muudano, accuratiffime fcripto. Videbis Argumenta vel plura vel prdlixiüs diducta apud Copernicum ipfuminRevol. Lipftorpium in Coper Red. Bullialdum in Ajlr. Philolatca.Keplerum &c. c*terdfque omneshujus Syftematis Aflertores, no-
bis Rxc brevitatis caula fufliciant. Utautem Aflerti nofti Veritaspateat evidentius videbimus quam facile objeétiunculis quibus vul-go ha*c hypothefis impeti & oppugnari folet obviam iri queat. Ob»riciunt. I. Pofito telluris m otu , het ut integrum hemifphserium,dimidiumve cceli appariturum non fit;neque adeo fex Zodiaci fignapofl'unt perpetuö confpici. Refpondetur. U t jam fsepius didhun to-tum femidiametrum orbis magni, ad femidiametrum fpharra: Fixa-rum, inftar punéri efle,& totam diftantiam Solis & Terrac (qua: cir-c ite ru o o . femidiametros terne jtquat) ad fpha?ram fixam planeinfenfibilem efle, non eft ergo met uendum mota tellurefex fignaZodiaci & integrum hemifphjerium non apparere; & quantumvismagna pars vifu intercipiatur, tanta feil. quanta eft diftantia Solis aterra tempore sequinottii,ha:c tarnen refpe&u altitudinisCoeli ftel-lati plane evanefcit.Non fecus ac homo conftitutus in vaftiflïmo O -ceanopaululum procedens perindepoteft dimidium Cceani videreac antea quüm priorem locum fitrvabat. Il.Si tellus annu3 delationecrrcumvolvatur circa Solem, eundem Temper fitum inter Fixas fer-vantem, necefle erft, Terramqua: circa ilium fertur ad ipfas ac~cedere , ac recedere toto fua: orbita: intervallo , adeoque ipfas-modó majores , cum ipfis propior e f tm o d o m in o re s j cumabillis remotior, apparituras. Jfc. Nulla hic difficultas erft fi attenda-mus ad vaftillimamiftam diftantiam qua: inter nos & ftellas Fixase f t , & quamvis talis acceflus , vel recefliis detu r, nobis tarnen eftinfenfibilis; qua: diftantia tanta eft ut proportio etiam totius fyfte-matis'Planetariifefe habeatad femidiametrum Firmamentiut Pi-fum ad quindecim pedes Gedanenfes Mathematico tefte. III. Nonpoteft Sol Apoga:us, & Periga:us , oriri & occidere dici &c. y .Quid inde; etiamfi fol non pollit, dici tellus poteft Aphelia & Perihelia: interim tarnen quia receptas voces Philof. fervare debet ,etiamfi accuratius & faniori fenfu eas interpretetur, ipfi hujus hy-pothefeos fedlatores non abhorrent dieere Solem oriri ,. occidere,efle in figtto, hoe vel illo , loquuti cum vulgo prout nimir. apparet;.& Solem efle Apogarum.quando Terra eft AphdiayPerigxum cumPerihelia, dici pöteft, quamvis de Sole apparenter, de terra vei oreipfa. IV. Fore, in q m u n t, ut neque iidem Planet.11 uni adlpciftus^nequé eorundèm latitudines, neque Lunx Phafes ac Eclipfts',périnde appareant. y . Cum exfupra diétis conftet eademfequipharfiomena Terra vel Sole m oto, quüm ipfa Terra fit qua: revera
B 5 m a-
,«oveatnf:.per E clip tica It urnen eft appartturus eam defcri-l^ re& c hujus objedionis fdfitas cuivis noftram hypothefin accur a t s introfpicienti patebit. V. Reputatur inconveniens & in-concinnumtam immenfam fupponere inter nos & Fixas diftantiamut totus magnus orbis telluris inftar pundi fit babendus ? 9. Pateerfane, incredibile videripoffemagnolia Deiconfiderarenon aiiue-tts & Terrain ut praecipuam partem Univerfi ac Domicnium homi-lüs propter quem castéra omnia facta fint fpedantibus , lis tarnenauiexcuffis anüibus prarjudicii* rem accuratius examinant nonttamirum videtur; fi enim ftellarum altitudinem, cum ddtantns hicfupra terram nofis vellemus comparare , ilia qua: jam as ab omnibus conceditur, non eflet minus incredibxlis, quam quxvis majorfivero ad Dei Creatoris omnipotentiain retpiciamus , nulla potelteoeitari tammagna, ut ideo fit pions credibüis quam qusvi.minor. VlaTdlurero inqiiiunt efle'Corpusgraviflimum & ad mo-tum miiTime idoneuna. 9. Falfom eft totam-tellurera m ie lpeöa-tam eravifitmum corpus e ik , quoad ejus par.es non negamus; ledtota tellus nee gravis nee levis magis dici "debet, quamLuna, Venus, Mercurius, aliique Planetar. Fiat urnen terra gravis ;pona-turque extra locum fuuinin quo mine eft v; c. ïnlocum Jovis, eameo delataun iri ubimine cft„:-qood ilfeiudo^-CoranodEUime circaSolera deferri poflit ut hoc accurate demonftratNoRCarteiius ms-Princip.IFhiloCparte. VILTerram elft Corpus funplex,adeo-que dc fimplicem motum neppe radium ei convemre non circula-larem. 9. Falfum rurfus eft Terram elk corpus funplex , qrnncam t(fe omnis gentris corpufculerum accuratioris « nPhilofophi non dubitant. Fateor, omne corpus quatenus inle&
rata , \ io v e tu r ; fed ab externa vi defertur. V III. Quod fi Terrafpatio 14. horarum circa fuum centrum ageretur fore ut sdifaciabrevi corruerent ac terra ipfa tanto impetu agitata diffolveretur. 9.Hoe argumentum eft contra eos qui ftatuunt Terram aliquamdnifuilTe immobilem, ut tedificia, animahaque fuas fedes figere po-tuerint, ac poftea, cepifle moven. Mira ftupiditas . PrartereaRefpondemus cum fubtilif. Cart. Princ. Phil. p. 4. *. 21. Si omniafpatia circa Terram, qua: abipfius terne materia non occupanturvacua effent, hoe eft fi nihil continerent nifi Corpus quod moms
aiïorum Corporum nulla rtfiotte adjuvant vel impediret; fore u t•ill* omnes ejus partes, qu* fibimutuönon effentadeófirmiteralligat* > hinc inde verfus ccelum diffiürent; cum autem nullum talc vacuum fit,nee terra proprio motru moveatur; fed a materia coe-lefti, earn ambiente, omnefque ejus poros pervadente deferatur *,prematque ilia materia omnes partesterr* verfus ipfius fuperficiemnon eft meruenda talis terra: Pra*terea illem otuseft*quabilis,nec terra in aliudGorpusiiöpingit, adeoque ilia omniacorpora in fuperficie telluris ddfemntur, tanquam in navi. IX .Gravia non caderent ad perpendieulum. ■ Im b verb; nam , la-pis v.c. è turri demiflus, non uno fimplici motu movetur nimir..r e d o ; fed retinet etiam ilium motum quem cum turri communemhabuit nimirum circularem, adeoque cum ejus motus fit ex defeen-fbrio & laterali compofitus non eft metuendum lapidem pr.rter-grefla terra aliprfum cafurum; nam etiam ae'r in eundem cum terra,motum coufentiens lapidis motum juvat; imb eundem motum circularem quem antea cum turri habuit, deferendo *que ac terrain confervat. X.GIobum ètormento verfus Orientem ad me-wm aliquam explofum, non pofte earn attingere ; meta enim cumtellure verfus Occidentem progreditur. y . . Nulla hie difficultas eftattendentibus adrem ipfam;.lupponamus ex. c. telluremeo mo-mento quo bombarda exploditur habere rim qua per quatuormil-liaria movetur ;;bombarda ilia habet etiam motum eundem quo perper quatuor milliaria Orientem verfus cum tellure progreditur; po-namus pr*terea bombardam tantum impetum globo imprimere ntiftoinipetu moveatur per duo milliaria, qiKf qtiarfo difficultas h?cdfe poteft? an non iftis viribus ,• quas globus a bombarda-aceepStattinget metam? aliis prartereatamundemdeferétur, quantum mè-ta ? XI. Fore ut perpetuum verttufn fëntiamtis. fj. Q ux eft rationquodUrinatores nullam gravitatem aqua: ipfis incumbentis fentiant;.annonhoc eft ab arquilbrio? annon omnisaër, omneque Corpusinterceptum a Terra &.Luna fimul defertur ? non mirirm omninb.fi nullum ventum fentiakrius; ficut nihil pro digh eft fi quis nos gla-dio infequatur & nunquam vulnera infiigat ,- fi flipponatur. nos ip-fo celerius moveri, ut.fuga idum avertamus.
X I I.AtqueHis paucis noftr.im hypothefin afleririmus & ab objedi—
unaulis quibus vulgo impetitur vindicavimus, reliquaqu* addu—eiin--
cuntur Arguments, tanquamtalia quae nos non conccrnunt, fpon-te prstermifimus $ adnitcndum -enim Philofoplio eft utad ea fo*la qua: fuse rationls decern,peda metiri poteft > fuum extendat territorium & ulterius procedere religioni habeat; indecorum enim eftu45C«»«» ms ? !& • . Habes itaque hie Le&or veritatis avide,cx hac hypothefi Syftema ordinatiflimum, mirandam Mundi fa-bricam potiori turn ratione, turn experientia nixam; Quia autemHypothefin & Principium invenimus, quo firmiter aflerto , & vin-dicato, evidentes Pharnomen«n csleftium caufas obtinemus,quorum demonftrationem ulterius perfequi nunc non licet *, aliasprolixius eircumftantiis id efflagitantibus Deo noftros fonatus fe-lici fuccefl'u & progreffibus fecundantc deduffcuri ac demonftraturi.Nihil; inter ea nos movere debet fihscHypethefis tamodiofa,to-ties profcripta & apud rulgum abfurdafit, nam hominis Philoio-phi cogitationes a vulgi judicio fun t remote > propterea quod dlisitudium fit , in rebus omnibus inquirere veritatem per le , cui lftudmercenarium & ignobile, etiamfub Philofophia: titulo, receptamendacia anteponit Quamvis ergo fcias te tribuente T errs globoquofdam raotus ftatim cum tali opinione explodendum, alienastarnen prorfiis a reótitudine opiniones fugiendas cenfeto; Nequeadeo cures quidde teftulti mortalium exiftiment; led quails co-ramDiis (: fapientibus:) in sternitatis libro confcribans, ut libr.i. c, ix. ad Corpernicum fatur Jordanus Brunus. Manet ergo no-
jftra aflertio fixa & immota Tellurem noflram in libero &Jluidifimocoelo Im e n ttm , ad motum vel quietem plane indifterentem , unacum circumfufo aëre, a materia catlefti f. vorticis Solaris, annuadclatione circa Solem; & diurna circa proprium axemdefern, hoceft illam quiefcere, nullamque ad motum propenfionem habere,nihilominus motibus stheris Solaria immotam oblequi. u a t t fU i E. D.
F I N I S .
A N-
A N N E X A P H I L O S O P H I C A., l o g i c a ,
1. Logica efi Ars Cogitandi feu bene u ttndi ratione in rerum cognitioneacquirenda.
2. Quatuor ad reft* rationis ufum neceprio requiruntur n . Apprebenfiofeuperceptio rerumfimplicium. z . Judicium feu ilia Mentis operatie , perquam var'tasideascopulantes,hanc ejfe iüamaffirmamui, velnegamus j. D if-curfus cum ipluribsujudkiisaliudelicimus.q.Difpofitio qua ratios ideas, lu -dicia&ratiocinatitnes,de uno eodemquefubjefto refta methode difponimus.
j . Unde refte Logica in 4. partes d iv id itur, i .D e ldeis. 1 . De judicitfeu propefitioniltus quibusfalfttae vel veritas ineft. 3. D t Difcurfufeu Syllo-gtfmo. 4. DcM etbodo, feu ordinatacogitationum difpofitione.
4* Logicalderipatcticanihilprodcjl ad itiyentione eorum qua ignoramus.5. Vera Logica 4. Reguliscomprehendspotejl: 1 . u t nihilunquamveU
uti reruns adm itta tur, nifiquod certo & evidenter rerum ejfe cogmtum fit .i . U t difficultates in tet partes d iridantur, qstot expedit ad tllat commo-dius refolrendas. 3. Utfemper d fimplicifintis & cognitu facilltmis fia tprogrejfus ad compofstiora & dijfictliora. 4. u t nihil ex difficultatibustm itta tu r-jfed omnia perfefte enumerentur & percurrantur.
E T H I C A .i. In duobtu {u m m u m bom inisbonum in hoc vita confsjlity in Cognir-
tione fe il. op tim i, & cogniti profecut tone.z . Summum Bonum neque in Bonis fo rtu n a , nequein voluptate Cor
poris confifiit.3. Non potejl roluntas malum quo malum appetere,nec b o n u m q u a bo
num odijfe.4. Peccatumstoneftquicquam reale, net a Deoprocedere potejl.5. Datur in homirte Libertas Arbitrii, neque u in indifferentia con-
Pfr*6 . Pafwnes Anim a, qua dicuntur, quatenm in corpora confiflant •
fu n t agitationes, quibrn fpiritus movent glanduUm in medio cerebri f i t atm.7. Odium recipioco odio augetur & amore contra delen potejl8. Odium quod Amore plane r in c itu r , in Amorem iranfit.9. Affeftibuspradominari, palmarium ejl.
M E T A P H Y S I C A,I. Tbeologia & Ehilofophia diverfa habent Printipia.
C z. It-
1. Ergobadua, Facultates non pojfunt commifceri fine gravierrandipericulo. 4 x
5. Nihil Fhtlofopho adm ittendum e f i , n ifiquodclare& dtjltncle cog-nitumipfifuerit.
4. Claritas & evidential qua moveri poteft voluntas ad affentiendumin rebus naturalibus efi d lamme naturalt.
5. Cogitatioeftprincipium m u m qua in Mente fu n t , qua proinde eftinfep ar abilis amente.
6 . Infantes inutero materna cogitart fa fta unione Mentis cum Cor.pore, exnaturaMentisneceffariofequitur.
7. Falfum eft ejfentiam Mentis in potentia Cogitandi confiftere.g. poffe effe eft non efte ; & plura requirumur ad ejfe, quam ad
nonejfe.9. Corpus nullum poteft cogitare etfitotum compofitum ex M ente&
corpore conftet.10. Ergo Brutis nec cogitatio, necfenfus niftinprimo gradu competit.11. Amnia nullo modo eft in loco, ncque ex loco in locum wovetur.12. Mens babetideam fuiipfius.ij. Ideas quas intellects dividere non poteft, nonfuerunt compoftta
at proinde vera & immutabtlis funt natura.14. idea Dei pofitiva eft omnibus bominibus abipfo Arcbetjrpo in fra ,
nec ab ullo atio effingi poteft.15. Hacidea Dei mentinon femperaClupufcns eft.16. Abhac apodtctica Exifientia Dei dewonftratio dependet & extra
earn nulla eft.17. Infinitumafinito clarè & diftinüe toncipipoteft.18. Atheustheoreticus nulluseft.
P, H Y S I C A.1. in Mundo Corporeo nihil eft quod non ex materia ó tnotu conftat.1. Omne Corpus eft aqueperfedum. •. ,3. Rarefactie per poros & plures& majores •, Condenfatto vera per
paucitres explican poteft.4. Locusinternus a fubftantia Corporeanon differt.t , Nondariplures Mundos ratiodiClat.6 . Diftantia eft verus mtdus exienfionis.7. Omnisvarietas dependet dmotu.8. Nullum Corpus a fe movetur, nec ulla res mutatur a [emetipfa.9. Omnis mutatie corporum eft naturalis. p/ '
ia . Tluidum Corpus eft cujusexigua partes in perpetua fuu t agitation?,;11. Durities oritur a fola quiet e partium,12. Influido Corpus minimum etiam movebit maximum.13. Pnncipium phenomena» debetejfeinfenftbile.14. Syftema Mundi quod a Nobiliil. Cartefio deltneatur, non pro
mera hypo theft; fed pro rei veritate habendum eft.15. Ex materia fiuida circa Solem gyrante omnia phenomena itxleftia
deduct queunt.16. Ceelum conliat ex inmmeris vorticibus, ér in uniufcujufque cen
tre eft fydus lucidum.17. Sydusglobulis noftri vorticis folidius eft Comet a , qttarc necejftrib
ex uno vortice tendet in altum.18. Omnia Corpora terreftriaexparticulis ramofts; & longituin em
latitudinemque propemodum aqualem aut eandem eidem iuaqualem ha-bentibus oriripotuerunt.
19. Met alia verfus medium terra regionem maxima copiafunt.20. M ft us Maris per prefsionem L una explicari pot eft.21. Vapores non tantum ab aqua fuperftctefed etiam abhumida Tellure
originem juam trahunt.22. Omnia Meteor a ex vapor thusconftant & conftantur.23. Iris nihil aliud eft, quant plurima aqua gust a , qua incidentes,
Solis radios recipientes v arsis modts reflettant variofque colores ad nofttumoculum remittunt.
24. Magnetis m n magis proprium eft ferrum trahere, quam fugare.2.5. Magnes ferrum attrahere non poftet ; nip vimfuam ferro admoto
Communie aret.2 6 . Et facilius haevis communie at ur cum chalybeyquam cum ferro
Vtlion.27. Omnis vita corporea in calido & humido confiftere vulgb ftatui
file t.28. Calor vitalis abfque humido confervari nequir.29. Ut fermentatio fieri queat debet adefse materia, eaque commoda.30. Omnes beftiarutn actionesper folam Spiritm m vim & membrotum
ton for matit,mm explicari pofsunt.31. Homo conjtat ex mente & torpore organico.32. Mens unitur corport orgam^atot qua unto in mutpa aclione &-
pafstone confiftit.3 3.. Omnis Perceptie fenfus, ell in Mente.
34. Om-
■J4 - Omrits aqua eft cal'tda.35. Nullum corpus dolet; fed fola Mens. ^16. Umu tantum fenfus eft ritmirum Tactus.
M A T H E M A T I . C A.i . Vnitas non eft Numerus. ' • -
2. In reflexione corporum angulus incidentia eft aqualis angulo refiexmts3. Radit luminis tx diaphano rariore incidentes in medium dtnfius re-
frmunturadperpendiculuw. .
4. Contra: e medio denfitre, tranfeuntes ad medium tams rejnn-ounturdperpendiculo. •
j. parallaxis eft ille angulus, per quern fub altoccelipunuo Stella v t-dettir ab to , qui in Ttlluris confiftit fuperficit qudmabeo confptceretm,qui in centra efset.
£, Linea non oritur a motupuntti."j. ParalleU in infinitum duel a nunquam coincidents8. Triangulum ratione lateris eft iEquilaterum > Ifofceles vtl Sca-
lenum: rat tone vero anguli ejl Orthogonium, Amblygonium & Oxy-
. ö°9. dimenfio anguli per arcum interetptum a lateribtu angulum confii-tuentibtu commode fieri pot eft.
1 o. TriangulafimHia nonfunt aqualia.11. Radii ejufdem circuit funt interfe aquales.11. omritscitcuius dividitur in 360.gradus.i i , Non datur quadratura Circuit.i 4. Quadratum oritur ex produBione lateris i* b tw .j - Quart a Propofitio libr. 1. Elem. Euclitüs inter Axiom at a nu-
pier art voteji» . , .16. Linea etiam minima, quavis aptrtura Circuit etiam maxima,
in quotvif partes dividipoteft.j juniil«V<JU1 l O J U t 1
18.
^ J(j. Datis tribus in triangulo reliqua invenire facile eft.20. Inveuire loci, in quo verfamur longitudinem, ad quodvit tempus,
vel quoltbet d ie , primarium Gtograplm fundam ental eft.
5 , L in e* Cliant m m u n * , I " " '" " f ............ ..........totvitpartes dividipoteft. -t. Sinus angulorumfuntproportionales lateribtu oppofitorumanguloru.3. Vna eademque linta non pottft dlterius linea Secans & Tangens effe
F I N I S .
SSSjjSS
mmÊfflj)
WMm
jgLr>
yf&ËÊ&È.
kV**
W ü'M m i
m & zfmm
i ■' ■ ;' *2
i m
§§«
> - ■ ■ V
EST»
r#v ==- :
Karar« i* m im m
y&SBt*’> BjyrN j,
SÏSSS