CAsUs LITHIAsEOs,QUEM,

Yenia Expeiuext. Facult. Med.

PRAEsIDE

JOH. AGAP. T6RNGREN,M. D. Chir. M. Chir. dr Act. Obstetr. Fros P. cb- O. Praes.Coli, Imjj. Med. Fenn. Ord. Inip. de st, JFolod,

in 1E. Cl. Equite,

PRO GRADU MEDICO

PUBLICA MODEsTE sUBJICIT CENsURA

AUCTOR

sAMUEL ROOs,Fini. Doctor, Med. Licentiatus, Medicus Provincialis Cajance,

In Auditorio Medico die XXX Junii MDCCCXXYII.

h. a. e. p. m. c.

ABOAE, Typis Fuencaelliorum.

✓

/

HIsTORIA MORBI.

\/i endicantium quidam ex paroecia Wirmo,Jacobus Annae silius, XY annorum, in Yo-

socomium Aboense die XXY Maji i>IDCCCXX re-cipitur, morbi, quo affligebatur, mox describendiremedia quaerens.

E semina, quam secunda jam vice illicita cu-pido matrem secerat, sorore duobus annis junior,ad vitam miseris vagationibus molestam natus, in-slatione abdominis & macie corporis mox a pri-ma infantia corripiebatur. Eundi artem, nascen-tium agendi virium primam, valetudine aliquan-tulum recuperata, anno demum aetatis sexto exer-cere inchoavit, eaque primum ad pagos proximosvisitandos usus est, crescentibus vero viribus pe-cora pagi, ubi natus erat, custodienti matri auxi-lio suit, cujus etiam tempore hiemali ad paroe-cias proximas itinera comitatus est mendiculus,pannis obsoletis contra injurias aeris male vesti-tus. Anno aetatis circiter decimo tertio animad-

2

venerat vires suas paullatim decrescere, unde &oneri humeris praegravi gestando sensim' se ma-gis magisque sensit imparem. satacundiae veropartem cum hieme antegressa pervagaretur, dolordorsum, praecipue in regione Renum, tam vehe-mens adgressus est, ut Rjoerneburgi, quorsum hoctempore devenerat, aliquamdiu lecto adsigeretur;& ab hoc inde tempore dolor paulo inserius inregione lumbali dextra sedem tenuit. Accessit eti-am minctio crebra molesta. Quo tempore inNosocomium est receptus, hic sere status babitus-que erat.

statura erat puer annis aetatis haud bene re-spondente, pusillus, cute indutus tenera, oculisciesiis, crine slavo, rariusculo, facie pallida, voceaetati conveniente puerili, qua3 tamen ejulatibusraucedinem cum clangore quodam proprio sibicontraxerat. Memoriae querebatur desectum, quoetiam factum est, ut Historiam morbi optato no-stro imperfectiorem exhibuerit. Hebetiores etiamanimi vires ceterae videbantur. Erectus incederenon potuit ob dolorem lumborum tensivum, sedgenubus curvatis, truncoque corporis antrorsum& dextrorsum inclinato, atque capite porrecto, an-helitibus & gemitibus auram sub conatu quovis se-se erigendi implebat. Motus semoris dextri prae-cipue molestus, quare & hoc crus ad eundi opusimbecillius. situs in lecto contortus, &in dex-

3

trum latus praecipue placebat, eumque si mutarevelles, doloribus inessabilibus discruciari se, eju-latibus horrendis, sanguinis ad faciem tanto im-petu, ut tota prae rubore niteret venamque velminimam legere posses, contorsione corporis, &motibus extremitatum convulsivis satis indicabat.Assiduus ei erat nisus mingendi, quandoque gravativus in regione Perinaei, unde Intestinum rectumextrusum, tumidum, & plicatum, quandoque inGlande penis, manipulationem membri concitans,qua aliquantum levatum se sentire prosessus est.Urinae copia intra nycthemeri spatium guttatimexcreta, sub initio tamen conaminis cujusque, an-tequam accederet paullisper continue effluens, sol-licite collecta semilibram vix essecit: pallida ea esseconspiciebatur & flocculis pituitosis turbida. Fa-cies genitalium ita mutata, ut scrotum magnitu-dinem naturalem paullulura excedens, Penis retra-ctior, Praeputio ad marginem rubente & tumiduloindutus, conspicerentur. Materia etiam purulentae Glaude penis & supersicie Praeputii interna, abs-que ulcere quodam conspicuo, secernebatur. Pul-sus parvus, frequens simul & celer, ad C. intraminutum horas procedens ictus, quem tamen nu-merum sub ipsis accessibus dysuresiae aliquot ad-huc ictibus excessit. Feriante vero dolore, priorstatus cum sudore totius corporis conspicuo, cuipraeter odorem acidulum nihil singulare. Teficaeurinariae explorationem per Catheterem, qua sine

L ~

4

signa calculi suspicionem moventia multo magissallacia merito habentur, disserre tunc cogebat u-rinariarum viarum erethismus, vectione in carro& summa inde orta motus molestia major. Cibiappetentia sere nulla, quae pariter atque excrelioalvi, inde ab eo tempore, quo primum dolor dor-si adgressus est, manca suerat ac dissicilis.

His cognitis, morbum, quo laborabat aeger,esse Lithiasin Renalem, in Rene dextro vel Ure-tere ejusdem lateris haerentem, eo potius existi-mavi, quo certius noveram, Lithiasin Veficae uri-nariae apud vulgum nostratem nunquam antea ob-servatam suisse. Curatio itaque valetudinis atte-nuatae, quae a sanguinis missionibus, quantumvisad erethismum praesentem debellandum idoneis,abstinere jubebat, hos scopos habere videbatur:conatus naturae invalidos noxiosque aliis remediiscompescere & dolores pertinaces levare: idquenon sine utilitatis specie initio factum est balneisaquae tepidae, remediis sedantibus abdomini impo-sitis, immissis clysmatibus, emulsionibus oleosis,potionibus mucilaginosis, Opiatis mitioribus, diaetacongrua & quiete corporis, quibus post aliquotdies leniebantur dolores. Erethismo partium mor-bo laborantium aliquantulum sedato, exploratio Ve-ficae urinariae, diutius non disserenda, die VlrtoJunii instituta est, qua corpus in ea offensum,duriusculum, fabuli sere modo apicem Catheteris

5

seriens, pressionique digiti in anum introducti pa-rum cedens, nullum reliquit dubium de calculohocce etiam receptaculum obsidente.

In tali rerum conditione Curam Lithiaseos ve-ficae urinariae radicalem, Lithotomiae ope pera-gendam dissuadere visa sunt: status aegroti con-sumtus, viresque ejus exhaustae, Operationi chi-rurgicae sustinendae & vulneri post eam sanandoimpares: dolor in Lumbo dextro ab initio morbipertinax, ex quo Lithiasin etiam in Pelvi Lenisejusdem lateris, aut in Uretere inesse opinandumerat: tandemque perpauca urinae flocculis turbidaequantitas, per nycthemeri spatium collecta, nego-tium secretionis lotii indicans valde esse turba-tum. Cura itaque palliativa, quam supra comme-moravi, continuata est, cui postea accedebat ususCarbonatis Potassae, Poliorum Uvae Ursi & Extra-cti Hyoscyami. Ast parum utilitatis inde redun-davit: neque levamen istud initio effectum diucontinuavit: neque Llthontriptica commemoratalotii secretionem juvarunt: neque vim sedandi o-ptatam exserere valuit Extractum Hyoscyami, cuiinultum praestabat Opii usus denuo revocatus. sedquotidie acerbioribus doloribus excruciatus est ae-ger: urina guttatim & saepe invito eo profluebat:tum pulsus magis magisque debilitatus, siliformis,intermittens: summa virium prostratio subseque-batur: tandemque nocte inter 1Y & Y Augusti,

6

ingruente srlgidine & rigiditate extremitatum, vi-ta malorum plena cum morte est commutata.

sECTIO CADAVERIs.Die Yls.mo Augusti instituta est Obductio a

me, qui, Amanuensis ad Nosocomium munere sun-gens, aegroto adsueram. Corpus omne ultima ma-cie consectura apparebat. Aperto Cavo abdomi-nis, expositisque Organis uropoeticis, quaequippenostrae jam erunt disquisitionis, A efica urinaria,ad formam & magnitudinem ovi anserini distenta,dura sentiebatur: dextri lateris Ureter crassitudiniIntestini tenuis aequalis, erat tumidus: Ren ejus-dem lateris magnitudine sere naturali: Ureter sini-ster magnitudinem naturalem vix egrediens: Renvero illius lateris solito major, ad magnitudinemLienis accedens, colore lividus. His dissectis, Cal-culus in Yefica urinaria, magnitudine ovi gallina-cei, aliquatenus ejus figuram etiam reserens & jux-ta illum alius, drupae pruni domesticae forma &magnitudine, repectebantur: pactetes hujus recepta-culi solito crassiores, duriores, calculum inclusumarcte comprehendentes: Ureter dexter dimidio lon-gitudinis inseriori, calculo oblongo, terete, paulumcurvo, digiti crassitudinem aequante, apicibus ro-tundato impletus erat: Ren dexter intus ulcere,materia purulenta, fabulosa, sebaceae sere consi-stentiae, pleno, exesus erat, ita ut nihil, praeter

7

membranam sasciculos nonnullos parenchymatiscircumdantem inveniretur; in liene autem & Ure-tere sinistro, naturali mole majoribus, & quibusparenchyma solito mollius, nihil aliud erat prae-ter naturam.

Calculis siccatis color erat subsuscus, maculisalbescentibus hinc inde variegatus; supersicies eo-rum sere aequalis, digitis tractata fabulum dimisitsubtile, his adhaerens: majoribus calculis serra di-visis, strata concentrica, quibus constant, interio-ra crassiora crystallos granulosos reserunt distin-ctiores, exteriora autem tenuiora & densiora sor-mationis crystallina? vix monstrant vestigia: mini-mus ille intus e crystallis constat conspicuis, stra-tis duobus densioribus crystallinum formationem mi-nus distincte exhibentibus, circumdatis. Diversatandem horum calculorum fragmenta experimen-tis, ope tubuli serruminatarii faciendis, subjecta,phaenomena calculis e Lithate Ammoniacae potissi-mum constantibus propria, ediderunt.

EP1CR 1 s I s-Lithiasis sine dubio ex iis morbis est, cui tota

organorum compages hospitium praebet: iionnuu-quam ei locum praebent Cerebrum, Oculi, Pulmo-nes, Cor, Lien, Uterus, Ovaria, Ossa, Ligamenta,Musculi & Tela cellulosa, in viis lacryrnalibus,

8

salivalibas, alimentariis & biliarlis saepius genera-tur & alitur: prae reliquis vero corporis partibuslonge frequentior veri calculi ex lotio nati sedesest in Organis uropoeticis, magna cum malorumgravissimorum caterva, nostro in morbi casu satconspicua. Is Lithiaseos casus, apud vulgum no-stratem novus a), attentionem mihi mereri vide-tur, etsi Therapia inde nihil novi vel memoratudigni accipiat, quippe qui adsensum ei opinatio-ni: ibi locorum ubi prorsus inauditus est CalculusVeficae urinariae, de eo in morbis hujus conce-ptaculi examinandis & dijudicandis non esse co-

a) Casum Lithiaseos Veficalis, in regionibus septentrionali-bus rarius quam alibi occurrentis, novum hoc loco appel-lare placuk, quia nunquam antea apud vulgum Fenniaeobservatus est ille morbus, quantum ex diariis Nosoco-miorum 8i relationibus Medicorum Provincialium, Im-periali Collegio Medico Fennico quotannis exhiberi soli-tis, mihi licuit intelligere. Alios autem patrias nostrae in.colas ex Ordinibus Magistratuum, Militum, sacerdotum,8c aetate provectiores, quibus Lithlasis Renalis haud rarusest morbus, Lithiasi Veficali nonnunquam laborasse, satiscomperi, existimans calculum in hoc Civium genere, ra-tione habita numeri ipsorum, eadem sere proportione oc-currere, ac aliis in terrae plagis, e. gr. in Anglia 8c Hi.hernia, ubi locorum , secundam factas computationes constat:unum ex 100,000 Incolis quotannis Calculo Veficali la-borasse, & in Nosocomiis eorum unus ex 10,750 aegro-tantibus hoc morbo afflictum suisse. Csr. s, CooperHandbuch der Chirurgie, IV. B. III. Abth. Weimar18*4, p. 910-

9

gitandum b), cohibet, sed exceptionem ab illa inse recipit: sidem adstruens alii & veriori senten-tiae, Calculum nullo non tempore ubique & ad-suisse & exstare posse c). Consideranti mihi sor-tunam pueri iniquissimam, in cujus etiam gremio,

b) s. Th. sokmmerring ( Ibhandlung Uber die tbdlichenKrankheiten der Harnblase und Harnrdhre alter Mdnner.Frankj. A. M. 1822.p. 48.) ita judicat : vDie Gegend, worinder Kranhe lehte , enlscheidet manchmahl uber alie Zioeydeu-tigkeit. Z. B, lehte der Kranhe bestdndig in einer Gegend,wo der stein (wie z. B, in Hannbuenschen und einigenKheingegenden) eine ganz unerhorte Krankheit ist , so kannman auch nicht auj sceinbeschwerden denken ”

c) J. Z. Platneri Institutiones Chirurgi» Rationalis. Lips.3745. p. 934. "Calculus ex iis morbis est, qui, cum o-"mnes homines eorum in se causam habeant 8c perpetuo"alant, sine dubio nullo non tempore cogniti suerunt."

C. J. M. Langenbeck (Neue Bibliothek siir die Chir-urgie, und Ophthalmologte. II. B. III. st, pag, 42p )”Man war bisher der Meinung, dasi in unserer Gegendkeine Blasmsteine vorhdmen. Von allen Lehrern der Chir-urgie in Gottingen vor mir ist auch nie der steinschnittgemacht worden. Mir schien diese Behauptung immer zuweit ausgedehnt , und ich dachle, dass , ivenn sie auch weitseltener in unserer Gegend existirten, es sich doch nochwohl ein tnahl ereignen tvUrde emen am steine Leidendenzu sinden; weswegen ich auch me den Catheterismus beyBeschwerden der Urinausteerung unterliess, Folgen-dss Uberzeugte mich bald, dass uh tmch nicht getduschthattL V etc.

10

dum viveret, permansit, matrem , eandemque nutri-cem dissolutam, victum, quo aegre vitam toleravit,parum salubrem, aetatem tenellam, habitum corporisgracilem, nec non symptomata aegritudinis, quamprimus Lithiaseos Renalis accessus excepit, de Pa-thogenia morbi nullum superest dubium. Jam pri-mum arbitror, abdominis inflationem, corporismaciem & virium desectum, eundi negotio impa-rium, quibus mox ab infantia laboravit puer, illimerito tribuenda esse alimentarium viarum adse-ctioni, quae dyspepsia, bulimia, alvo aut justo li-quidiori aut strictiori allisque earum vitiis an-nunciatur, & in longum protracta abiit in Atro-pluam, cm praeternaturalis intumescentia viscerumabdominis desectioque & alienatio vis nutritivae& motricis propria sunt d). Is etenim morbus ab-

d) Atrophia sauvagesii,* Vogelli, Atrophia Glandularis,speciatim Mesenterica Insantum, (Passiva, ab alimentocrudo, viscido, acido,) Haartmanni Ehachilis Incomple-'sa , (svetice Eiset seu Eisen.) Cei. sommer {Archiv siirMedicinische Ersahrung von E. Hors. Leipz . tsoi, p,s4s.) sequentem illius morbi descriptionem edidit: "Indieser Periode nun, gleich beim Ahgewbhnen, werden diemeisten Kinder miirrisch und betriibt: sie bekommen grbssten-theils zwar nur einen leichten Durchjall y durch den sie ci-ber ziemlich matt werden : und wenn der DurchsaU entwe-der blos durch die eigenthUmliche Krast der Natur oderdurch Hiilje der Kunst gehoben ist y so bekommen dieseUben einen ganz ungewbhnlichen Appetit zu Brod, beson-ders Roggeabrod , und essen solches , wie sie es nur siru

11

dominalis, infantili aetate, vel jam quinto mense,vel serius se exserens, commune sere ubique inFennia infantilium morborum seminium est, &causam Rhachitidis completae, scrophularum, Ter-mium intestinalium &c. constituit, prout diathe-

den , mit einer unheschreibiichen Begierde, Dieses heisseVerlangen ist mm schon der ersle Grad der Krank-heit, die ich beschreibe. Wird diese Begierde nach Brndhefriedigt; so bekomrnen sis in kurzer Zeit Ekel vor aUenFleischspeisen , and in dem Ferhallnisse dieses Kkelssteigt die Begierde zum Erode bis zurn Heisshunger , so }dass ich ost gesehen habe , wie Kinder aus dem Zusammen-kehrigt des zimmers BrodstUcke herausgesucht , ader denHunden aus dem Munde genommen , und mit der grosstenBepierde verzehrt haben. In den ersten Monaten bleibtOdas Kind gesund und munter genug dabei , ausser dasssein vorher derbes Fieisch schlass anzujiihlen ist , und das-selbe ein blasseres anseben bekdmmt. Aeltern und Erzieherhalten dies gewbhnlich jiir eine Folge der Entwbhnung,sie beruhigen sich damit , jreuen sich auch wohl noch garUber des Kindes guten Appetit zum Brod, und hojsen ,dass es dadurch bald tviedsr zu krasten kommen werde. —Einige Zeit ncchher sdngt der Unterleib an hoch und hartzu wtrden , und in dem nernlichen Ferhnltnisse , ais die-ser zunimns , magern Gesicht und die Extremitdten zu-sehends ab.” etc. Communis ubique in patria nostra estnoxius plebis mos, ut nimis mature infantibus artisicialiaalimenta, sarinacea, acida, quibus ipsa utitur, praebeat,non curans, utrum repentinae omnes cibi potusque cu*juscunque generis mutationes infantili aetati convenientessint nec ne. Quo morbus saepissime contrahitur.

12

sis ad hunc vel illum morbum determinata fuerit.Imprimis vero infantes mendicantium, vitiis vi-scerum abdominis, languore, pigritia & slaccidi-tate musculorum saepius laborantes, eo corripiun-tur: illiusque caussae externae, quos evitare nonpossunt mendiculi, in corrogato cibo, sarinaceo,mucido, acido, nimis matura nutrimentorum, te-nellae aetati non convenientium, commutatione,immunditia cutis & aere hurnido, frigido, qua-cunque ratione in domiciliis insalubribus deprava-to, simul comprehenduntur, nec non in aliis no-centium potentiarum momentis vires eorum de-bilitantibus adesse possunt. Harum itaque causa-rum noxiam vim, quam puer in nostro casu ab-unde passus est, primum statum viscerum abdo-minis per sex annos morbosum, Albrophiam putaGlandularem, essecisse, verisimillimum est. Chylo-poeticorum igitur organorum sunctionibus jamdiu infirmatis & fractis, eam quoque desecisse uro-poeticorurn organorum vim patet, qua partes lo-tium constituentes naturales servantur, cum dy-namicus horum organorum concentus, persistentepathologica conditione, morbose excitatus & alie-natus est: se ex illa viarum urinariarnm efficientialabefactata proclivitas earum & tota diathesis adLithiasin futuram est derivanda e). Posita sic

e) C. sprkngei, (Institutiones Pathologiae Generalis. Amst.1823.) haec habet, pag. *oi: *In haemorrhoiciariis adsecti-

13

diathesi morbi futuri, externisque ejus causis nun-quam non praevalentibus, ejusdem omnino generisac antecedentis morbi causae commemoratae exter-ae, organa uropoetica post Atrophiam infantis ul-terius pessumdata sunt s), facile saventia materiaemucosae secretioni & Acidi Jithici justo majoriquantitate praecipitationi, unde potissimum arenulae,lapilli & calculi origines & accessiones in his or-

bu», arthriticis, scrophulosis 8C incipiente calculo urina-rio non rarum est ingentem lotii copiam continuo mitti.”p. 503. ”Peculiaris vero est urinae hypostasis, quae calcu-lorum generationem praegredi solet: non necessario in eostransiens, sed alios etiam morbos adducere valens, qui asiasibus abdominalibus, laxitate 8C muci animalis abun-dantia nascuntur. Est satis spissa 8C compacta, ut arenu-las eiiam sC lapillos sistat.”

W. Prout Ueber das Wesen und die Behandlung desHarngrieses und Harnsteins. Weimar , 1823, p. 99. etc.

R. Bingham uber die Krankheiten der Blase. Magde-burg. 1823, p. 267.

A. G. Richter Chir. Bibi. XI. E. I. st. p. 411. ”Finesehlerhajte Verdauung hat eine sehlerhaste Ahsonderung des.Urins , und diese den slein zur Folge”

s) Peatker 1. c. pag. 959 ”CaIculus, qui Veficam insestat,”nullam aetatem magis exercet quam puerorum. Inimicior”etlam ex his illis est, qui ab humilis fortunas parenti-*bus nati sunt. Ex quo conjicere licet, calculo ut plu-rimum cibum potionemque occasionem adserre, ex cttur da , acida 8s viscida materia paratum.”

14

■ranis duxerunt g). Ex quibus demum calculis, ia viisurinariis crescentibus, novae accesserunt causae, quaesecundariam valetudinis depravationem, accessumputa Lithiaseos Renalis vehementem, ulcerationemRenis dextri, paucam quantitatem lotii secreti eRene ampliori sinistro, vicem & dextri gerente,Eebrim hecticam, symptomata urinariorum calcu-lorum omnia commemorata, tandemque mortemattulerunt.

seorsum hic casus probare videtur, diathesinad urinarios calculos, quamvis in plebe borealiuinregionum minus frequentem, antecedente AtrophiaInsantum, provocari posse, k totam inde oriun-dam Lithiasin, causis externis diu & vehementerinfluentibus, generari: pariter ac illi status, praece-dente stasi abdominali senum, Haemorrhoidario-rum, Arthriticorum, in nobilioribus civium ordi-nibus proveniunt; ut unus idernque proventus di-rissimus a vitae ratione miserrima & victu vilissi-mo, ac a vita lauta & nutrimento superstuo, cal-culorum genesi aeque saventibus pertimescendussit, k Prophylaxis Lithiaseos optima in evitandohaec «victus extrema habeatur h).

g) C. sprengel 1. c. p. 807. ”Puerl prssertim scrophulosi,”aut qui pituitosa abdominis colluvie laborant, sexto asta.”tis anno frequentius calculis corripiuntur.”

h) Prout, Eingham, 1. c.

15

Ilie casus porro ostendit, diagnosin morbo-rum Organa uropoetica insestantium, mancam &dissicilem esse, ad quam ergo rite formandam re-quiritur accurata examinatio, non solum Phaeno-mena morbi omnia spectans, quae sallacia sunt,sed etiam aegroti aetatem, usque a prima infantiavaletudinem & universam vivendi rationem. Hiscognitis, explorationem Veficae urinariae & In-testini recti instituet Medicus, antequam morbumdefiniat.