vietdoc.webnode.com · viet & dc d~c san 2012 vie't & fjqc thl,pc hi~n oinh '\jgc...

$: vietdoc.webnode.com · Viet & Dc D~c San 2012 Vie't & fJQC Thl,Pc hi~n Oinh '\Jgc On, Dvong Ki m, Dc)ng Ban, Thanh Hi$p, Nguyen Van Th~rc G6p b:'ti Ho~'ti \!ly$

Viet & D<,>c

D~c San 2012

Vie't & fJQC

Thl,Pc hi~n

Oinh '\Jg<,>c On, Dvong Ki m,

Dc)ng Ban, Thanh Hi $p,

Nguyen Van Th~rc

G6p b:'t i Ho~'ti \!ly. l'fun 'f'hanh.

Khitnh 1-l<'t, Co ~~w. Dång Tr'nh. Cung. Vinh Vi~n. Duung Kim. \llach '\lha, '\Jg.uy~n Th u:-· '\lam. Do~l n \Ila ·:-:'im. Duung Ki€n.

Ph~m Tin 1\n "\ inh . ~guy~n VCtn Th~'t. Tr~~n Thu v \ll in h, Tnrl.mg Dinh. Thi 1-b:tnh.

B'a:

D(tng V:1n Ty

lien l<;~ c

po~t@vietcloc. no

ho~c

D"nh Ngc;>c Cln Ltho,tvn 4G[

l OSJ 0~10, 'orway

D~c S;:w Viet & D9c kh6ng

ph3i i.J t"C:ng n6i cuJ doan

th6 hJy b.Jt t<y rd cht.fc n?lo. M9i chi ph: .Jn :o:tt do Slf

d6ng g6p CUJ CJC th:t n htlu

VJ bJn dQC.

mue •

N~o RONG - m<)t con giåp kh6ng c6 th~t Du·ang mtta xuan, Nhin nui Mtta xuan v6i thi nhan ChLra m9t lftn 1-!~nh pht:tc x6t xa NhLr trong c6 tfch, Thea bu6c th6-i gian Nhl"rng cu()c rong chai Mtta xuan chin Tha cu6i nåm 20 l l, Tam cånh, Chi~u h6m Ch ieu h6i ng6n ttr X in giay phut se mai lå mu6n thu&, Vån con m<)t chut Lr6c mo C~u hQc tro - Skolegutt Bu·a cam d~c bi~t V~t nling cu6i chi~u Nguo·i con gåi cua Qu6c Måu (2) Di tren con duo·ng s6 kh6ng Khai ttr Ti€ng vi dm dem

thCY nhr:te

u c •

Ban Thl,Tc 1-! i~n 1 .)

Hoåi My 4 c6 Ngu 16 Nguy~n Thuy Nam 18 Th i H~nh 25 Ph1;1m Tfn An Ninh 26

Khånh Hå 34 Do:ln M ai Tam 35 Hån M~c Tti 37

Cung Vinh V i~n 38 Tam Thanh 40

Th i H1;1nh 49 DtrCYllg K im d!ch 50 M 1;1ch Nha 53 Ph:;Jm Tin A n Ninh 54 Nguy~n Van Thå 63 Nguy~n Th Cty Nam 67 DtrCYllg Ki2n 68

Tnrang Dinh Trfrn Th~ty \tfinh 70

Ng6 B~n than m~n!

N am 2012 båt dAu bång cai l~nh khong khåc nghi~t nhu mQi nam, mvc thuy ngan trong nhi~t k~ chi nåm quanh quån a d(> kh6ng. Quå lå m(>t hi~n tuqng khi tuqng thuy van båt binh thu<mg. Them våo d6, nhung con bao lien ti~p ~p våo thSm h,1c dia Na-uy mang d~n thi~t h~i v~t chåt dang kS d~n cho dan cu quanh vling. Cac nhå nghien c(ru m6i trucmg lo ng~i rång day c6 thS la h~u quå do trai dåt dang dAn bi ham n6ng va lo~i thai ti~t sang ncing chiJu mua aem aong bang nhu th~ nåy se xåy d~n thu(mg xuyen hon a tuang lai. Nhung ta hay t~m gac l~i nhfrng lo lång uu tu vs s6 ph~n cua quå dåt dS eling t~n huang me>t mua dong "åm ap" hi~m hoi, b~n nhe! B&i d6i vai nhfrng nguai nh~p cu nhu chling ta, cho du c6 h(>i nh~p thånh c6ng vai dai s6ng Nauy bao nhieu di nfra thi ta vån cåm thåy mua d6ng Båe Åu ngåy cång tham thllm va bang gia hon.

Nam 2012 danh dåu nam thu 37 nguai Vi~t di ty, n~n c(>ng sån, s6ng dai xa xu. M(>t tuqng dåi ty n~n Vi~t nam såp duqc dvng len t~i Na-uy. Xay dvng tuqng dåi lå m(>t y tu&ng dyp dS tri an dåt nuac va con nguai Na-uy da cuu mang nhfrng nguai ty n~n chung ta, va eling dS nhåc nh& cho cac th~ h~ sau ly do c6 m~t cua nguai Vi~t t~i dåt nuac nåy. Tåt cå cac k~ ho~ch tir vi~c len chuang trinh, t6 c hue c u (le thi dieu khåc, v~n d(>ng quyen g6p tåi chanh ... di€n ra kha su6n se va t6t dyp trong tinh thån dan chu khoang d~t. NiSm khich l~ 16n cho tinh thAn dån than cua nhfrng thånh vien trong U y Ban Xay Dvng Tuqng Dåi lå duqc sv ting h(> nhi~t tinh tir d~i da s6 t~p thS nguai Vi~t kh6ng phan bi~t t6n giao, h(>i doån, tu6i tac .. . Thånh c6ng trong vi~c v~n d(>ng xay tuqng dåi lån nåy nhåc cho chling ta nha sile m~nh cua m(>t c(>ng d6ng doån k~t va vai m(>t c(>ng d6ng doån k~t thi kh6ng th~ lvc nåo c6 thS qu~y pha duqc. B~n hay theo doi ti~n trinh xay dvng tuqng dåi va ti~p tvc d6ng g6p tåi chanh cho quy tuqng dåi qua trang nhå: www. thuyennhannauy.com.

Nam 2012 -Vi~t &DQc båt dAu nam mai vai truySn th6ng hang nam lå phat hånh d~c san 2012. Day lå chQn lQC nhfrng sang tac tir nhfrng cay but quen thu(>c. Mong b~n tim duqc m(>t chut huong vi ngåy Xuan trong nhfrng bai vi~t nay. Truac thSm nam mai nam con r6ng, ban thvc hi~n Vi~t & DQc m~n chuc tåt cå b~n dQc eling gia quy~n m(>t nam mai an khang thinh vuqng.

Ban Th\fc Hi~n

Vi~t&D9c D~c San 2012 3

RONG - m()t con giåp khong co th~t

Vang dling v~y, xin tran tr9ng xac minh ngay rång trang 12 con giap, chi c6 R6ng lå khong c6 th~t tren vil tn,I nay.

Cu theo truy~n thuy~t tuy~n lva 12 con v~t d~ trao trach nhi~m cai quån trån gian trang chu ky 12 nam, Due Ph~t da cho phep h~t m9i stie v~t va cå toån th~ sau b9 d~u duqc tham dv cu(>c thi bai qua Thien Giang. 12 thi sinh V~ dich tru6c thi duqc ch9n Va truy phong danh hi~u , nhu chu(>t v~ nhåt, duqc g9i bång m(>t ten m6i tharn tho han: Ti; trau chi~m b~c nhi, thånh Siru; meo thu ba, thanh Mao; va r6ng do~t h~ng tu, thånh Thin .. .

Xuåt xu· ciia Rfing? - Nhu tren da xac quy~t, R6ng v6n khong c6 th~t å duang th~ nay, th~ nhung loai nguai tir Dong sang Tay vfu1 c6 gftng tranh gianh må giåi thich v~ gflc gac, hinh thu va bi~u tuqng cua R6ng. Uling hay sai, khong quan tr9ng, chi d.n "khong thåy må tin".

Tuy v~y, cac di~u lai rai tam sv du6i day v~ R6ng hoan toan khong do tac giå bai nay cå gan "ve r6ng ve rftn" - khong dam dau! - nhung d~u "n6i c6 sach, mach c6 ch(rng" då y.

* RJng phuong Tdy : Dan t(>c nao eling cong nh~n R6ng la m(>t loai v~t huy~n tho~i . Ti~ng Phap c6 vao dåu th~ ky 13 g9i R6ng lå "drage"; tir ngfr nay bm ti~ng Latin må ra: "draconem" va c6 nghla la "con rån 16n", va eling båi ti~ng Ai C~p : "drakon", tue "con rån ha y con håi ngu khfJng 16". Tir "drage" cua Anh ngfr eling phat xuåt båi ti~ng "drakon" Hy L~p, eling chi "con rån nu6c vi d~i , dåi ai la dai" .

D~n khi c6 mon sinh h9C, dva tren hinh dang va cach sinh sflng cua R6ng, nguai ta li~n cho d6 c6 th~ lå nhfrng con khung long

4 Yi ~t&f>Qc f)~c San 201 2

Hoai My

con s6t l~i cua thai ti~n su ho~c lå loåi thån lån khfJng 16 s6ng trang cac hang d(>ng, vling bi~n hay thung Iling, rtmg nui heo lånh.

Trang cac truy~n c6 tich cua cac dan t(>c å Åu Chau, R6ng thuang duqc mieu tå la loai bo sat, c6 våy, duoi dai, phun lua hay nu6c va bi~t bay. M(>t s6 R6ng c6 t6i 3 dåu; dåu nao eling c6 khå nang tv m9c n~u bi ch~t dåu cil. Da qua! M(>t s6 R6ng khac chi c6 m(>t dåu, m(>t mom ngån va qu~p nhu mo d~i bang, nhin y chang qui.

Dfli v6i Tay Phuang, R6ng mang bi~u tuqng suc m~nh phi thuang nhung l~i nghieng V~ khia c~nh d(>c ac, hung du. Tuy da cua R6ng cilng chftc d~n n6i khong lo~i vil khi nao c6 th~ sat thuang duqc nhung n~u b! dåm vao måt hay lum thi R6ng eling tieu dai luon.

Cling theo cac truy~n k~ tren, R6ng thuang duqc giao cong tac gifr gin kho bau, canh gac lau dai ho~c hang d(>ng, nhfrng nai vftn duqc dling d~ giam d.m cong chua hay nguai d~p, nhung vi R6ng "hfru dling va muu" nen thuang bi m(>t dling si tai due h~ thi~t m~ng d~ giåi cilu my nhan.

* R6ng phuong Dong: Theo Trung quflc va cac nu6c lån c~n, R6ng lå m(>t trang bfln linh v~t - Long, Lån (hay Ly), Quy, Phl,mg - nhung trang sf> nay, chi duy nhåt c6 quy (rua) la c6 th~t. Cu6i nam 1987, nguai ta khai qu~t duqc m(>t con r6ng bång gflm å tinh Ha Nam va giåm d!nh c6 v~t nay da c6 han 6 ngan nam tu6i .

R6ng theo chu Hån d9c lå "lung", tuy nhien ru xua t6i nay, nguai Vi~t vftn d9c la "long" . Khong hi~u c6 phåi do ru "long" må Vi~t ngfr c6 tir "r6ng" hay khong, båi vi hai tir nay xet ra d6ng am, d6ng v~n.

Dfli v6i håu h€t dan t(>c å A Chau,

R6ng c6 ånh hu6ng 16n lao trong dai s6ng tam linh, vå ngay tir thai xa h9i nguyen thuy, R6ng da nghi€m nhien chi~m dia vi quan y~u trong nhi€u lanh vvc nhu tin ngu5ng, van hQc ngh~ thu~t, phong tvc dan gian ...

Nguqc l~i v6i phuong Tay, R6ng phuong Dong bi~u tuqng quy€n uy, sv dting cåm vå mang d~n nhi€u di€u eat tuang.

So v6i 3 linh v~t kia, Long hay R6ng chimg nhfrng lå dån anh må con VUQ't L y' Qui, Ph\lng v€ tåt cå phuong di~n, bai th~ eling chi~m duqc sv ton kinh 16n lao hon cå trong long nguai dai. Chimg th~ må dan t9c Vi~t Nam vån nh~n minh thu(>c dong gi6ng R6ng-Tien.

Con Rc3ng-Chau Tien - DI nhien dan t9c nåo eting c6 nhfrng truy€n ky lich su duqc thån tho~i h6a, nhung n6i må khong SQ' mang ti~ng ... d~i n6, å y lå truy€n thuy~t v€ ngu6n g6c dan tQC Vi~t xet ra hay nhåt dåy, v6i y nghla cao d(fp må khong c6 dan t(>c nåo c6 duqc, bai tuy mang ve huy€n tho~i nhung l~i phong phu tinh hi~n thvc, thåm d~m net nhan van. Da lå nguoi Vi~t, ai må chång bi~t minh lå con cua "B6 L~c M(f Åu".

B6 L~c tue lå L~c Long Quan, ten huy la Sting Lam, v6n thu(>c g6c Thån Nong, låm vua phuong Nam. Vi tåi ba 16i l~c sieu quån, mang l~i an due cao dåy cho khåp muon nai nen L~c Long Quan duqc dan vi nhu R6ng. Ngay tir dåu tri€u d~i, L~c Long Quan da xay dvng m(>t dåt nu6c råt ngon lanh, c6 ton ty tr~t tv dang hoang, tran dåy d~o due nhan luan. Cå xa h9i cu nhu th~ m(>t gia dinh r(>ng 16n; mQi nguoi d6i xu v6i nhau bång tinh thuong yeu va thånh tin, kem chi "Thien Dang h~ gi6i".

Lue båy gia a nu6c lang gi€ng c6 nång con gai ten lå Åu Ca doan trang hi~n th\lC va nhan såc tuy~t trån nen dUQ'C IDQi nguai vi nhu Tien. L~c Long Quan xin cu6i låm VQ'. Ån a v6i nhau duqc khoång m(>t nam thi Åu Ca sinh ra m9t bQc tram tr(rng. 7 ngåy sau, tr(rng na thånh tram con trai. Cå tram d€u tri dting song toån. M(>t horn L~c Long Quan n6i v6i vq rång: "Ta lå R6ng, nång lå Tien. Nay da d~n lue phåi chia tay, bai thuy hoa tuong khåc, kh6 må doån t\1 lau dåi. Nay ta dem nam muai con xu6ng bi~n, nång mang nam muai con len nui, eting phan tri cac mi~n. Du len nui, xu6ng bi~n, hS c6 vi~c gi, phåi bao cho nhau bi~t, khong duqc trai lai,

dirng c6 bo nhau ... " Thånh ngfr "xu6ng bi~n" khong c6

nghia lå xu6ng day bi~n, nhung lå di xu6ng mi€n duyen håi, nhu ca dao c6 eau: "O nhå chång mu6n a nhå - Mu6n di xu6ng bi~n cho hå an chan"

Chia tay M(f Åu Ca, B6 L~c Long Quan dua nam muai con v€ bi~n Nam. Nguoi con cå duqc phong lå Hung Vuong n6i ngoi cai tri Vi~t t(>c va l~p nen hQ H6ng Bang tir thoi di~m nåy (theo Vi~t Nam Su Luqc cua Trån TrQng Kim), tue tir nam 2878 tru6c Tay Lich, nhu v~y lich su l~p qu6c cua dan tQC ta tinh d~n nay sa sa eting da gån 5.000 nam r6i då y.

Theo cac pho su nhu D~i Vi~t Su Ky Toan Thu do Ngo SI Liem bien so~n, Vi~t Su Tieu Ån do Ng6 Thoi SI bien so~n, vua Hung da d~y dan låy mvc xam minh d~ tranh n~n thu6ng lu6ng, giao long clin h~i m6i khi di bi~n. Tir d6 nu6c ta c6 t\lC xam minh. Kham Dinh Vi~t Su Th6ng Giam Cuang M\lc con ghi ro hon nfra: "Nhå ta khai nghi~p tir bai bi~n, cho nen thich ve R6ng våo dui, lå c6 y to ra rång khong bao gia vong hån".

Vang, v6n c6 truy~n thuy~t huy~t th6ng thieng lieng, mau mu ru(>t rå, bai eting chung m(>t båo thai cua M(f Åu Ca nen chi duy nhåt tren th~ gian nåy dan t(>c Vi~t Nam m6i c6 quy~n gQi nhau lå d6ng båo:

B9c aiJu tram h9 thai chung EJ8ng biw ti&ng g9i va cimg Vi?t

Nam ... V å eting bai Long ph \l - Tien må u må

ra, nguoi Vi~t doi dai vån tv hao minh la Con R6ng - Chau Tien. Chång th~ må t6 tien Vi~t Nam da tirng v6 ngvc, xac nh~n ngu6n g6c cua minh d6ng thoi h~ b~ cac chung t9c khac, d~c bi~t bQn xam lang - "nhu hå nghjch 16 lai xam ph~m" - lå loåi thåo ffiQC hay rån rit:

Trung Rdng h;ti no ra Rdng Hc;zt thong lc;zi no cay thong ruam ra.

* Trung Rdng lc;zi nå ra Rdng

Liu aiu lc;ti nå ra giong liu aiu.

Rc3ng Vi~t Nam - Åy nhu vira k~, R6ng ngay tir dåu lich su nu6c Vi~t da duqc quan ni~m lå "ly lich" khong chi cua nguoi dan må con lå "qu6c hi~u" cua m6i tri~u d~i. Ti~c rång que huong ta lam cånh chi~n tranh tri€n mien nen cac sån phåm lich su phån bi

Vi~t&D9c f)~c San 2012 5

pha huy, phån bi quan do h9 an cåp dem v~ nu6c chung, thånh ra di tich v~ R6ng con l~i khong nhi~u, tuy nhien v~n du d~ cho thåy nhfrng net bi€n d~ng cua R6ng tuy theo thai ky. Chfmg h~n:

* R6ng thai nha Ngo (938-965): Dva våo di tich tren bue tuong tim duqc a thånh C6 Loa, than R6ng tuong d6i ngån nhung l~i CO tinh chåt CO' th~ loåi meo v6i cai vay thanh tao cua ca tren lung

* R6ng thai Ly (1010-1225) th~ hi~n sv nhtt nhang, thanh thoat. C6 le bai ånh huang cua tinh thån d~o Ph~t chang?

* R6ng thoi Trin (1225-1400) m~nh me han nhi~u v6i m()t than hinh v~m va va kh6e khoån. Chång l~, bai vao thoi nay, quan dan ta da 3 lån danh cho nha Nguyen te tua, khi€n gi~c Mong C6 khong con månh giap khi keo nhau ch~y v~ nu6c.

* R6ng thai Le (1428-1788): Hinh ånh R6ng chiu ånh huang m~nh me cua KhfJng Giao, do d6 dang hinh R6ng råt oai v~ v6i cai dåu su tu, bom ac li~t, miii to. Than ~6ng u6n thånh hai khuc. Chan c6 5 m6ng sac.

* R6ng thoi Nguy€n, chia lam hai giai do~n: Thoi ky dåu (1802-1883), R6ng duqc thvc hi~n v6i m()t cai duoi xoay tron 6c va m()t cåi barn tua rua nhu nhfrng thanh ki€m r\fc lua. Dåu to va måt 16i. Miii su tu, sting nai, rang nanh nhQn hoåc, dåy rau d.m. Vua R6ng hay Long Vuang c6 5 m6ng, nhung R6ng "tlmang dan" chi c6 4 m6ng thoi.

Thoi ky sau (1883-1945): R6ng bi bi€n th~, kem ve tao nha, måt dån hinh thl.rc w nhien va oai V~ . Hån day lå dåu hi~u xu6ng d6c trong ngh~ thu~t cua tri~u d~i sau eling cua Vi~t Nam.

Tuy nhien, n6i t6ng quat thi xin dting ai be cai låm lå R6ng Vi~t Nam " lai" R6ng Trung Qu6c. Sl.rc måy, tuy rång nu6c ta da bi Tåu xam lang cå ngån nam. Cl.r quan sat ky, åt thåy R6ng Vi~t Nam mang nhfrng d~c trung nhu sau:

* Than R6ng thuang u6n 12 khuc, bi~u tuqng 12 thång trong nam. Them våo d6, thån R6ng råt m~m m~i , u6n luqn nhip nhång håu th~ hi~n S\f bi€n h6a. Ngoåi ra, vay nh6 tren lung R6ng d~u d~n va li~n m~ch. R6ng cua Tåu håu h€t tho va råt hi€m khi c6 than dåi, trong khi vay R6ng l~i b\f t6 b6.

* Dåu R6ng Vi~t Nam c6 barn dåi , rau

6 Vi€t&f>Qc f> ?c San 201 2

dm va thuang khong si:rng. Luai thon, m6ng va råt dåi. Måt 16i to, håm rna r()ng va c6 rang nanh ngoåc len. Mili chun l~i thånh s6ng d~u d~n chfr khong phåi thfr miii thu nhu R6ng Trung Hoa.

* Mi~ng R6ng Vi~t Nam ng~m vien tran chau 16n, trong khi R6ng Nh~t Bån, D~i Hån va Trung Hoa l~i dm ngQc trai nai c han.

Nguoi Vi~t Narn thuong t~c R6ng våo da, khåc våo g6 qui nhu bi~u tuqng linh thieng canh gifr cung di~n, lau dåi , chua chi~n, dinh mi€u, bån tha, mai nhå, tåu thuy~n, giuong ki~u ...

Mqt s6 tir ngii· di~n hinh dinh dång d~n RBng - Nhu tren da n6i, tu Long lå ti€ng Hån Vi~t; tir R6ng lå chfr Nom. Tuy mang eling nghia, nhung n6i v~ phåt am, tu Long nghe m~nh me han, c6 ve sang trQng han so v6i tir R6ng v6n trim m~nh må ph6 thong. Chiing hi~u c6 phåi vi v~y khong må ngon ngfr Vi~t v~n dånh chfr Long cach rieng cho nhfrng gi thu()c v~ nhå vua, chiing h~n Long chling (con chau nhå vua), Long th~ (than th~ vua), Long di~n hay Long nhan (di~n m~o vua hay m~t vua), Long båo (ao vua c6 the u hinh r6ng), Long c6n ( ao 1€ c6 theu hinh r6ng cua vua), Long an (bån cua vua), Long cung (c ung di~n cua vua), Long dinh (san nhå vua), Long gia (xe cua vua) -Long thuy~n lå thuy~n cua vua di, nhung Long chau l~i chi cai thuy~n trang sl.rc nhu hinh con r6ng d~ bai dua khi c6 h()i he -Long sang (giuang cua vua) - Khi vua chua len ngoi gQi lå Long ti~rn , vi nhu r6ng con ån minh; khi vua len ngoi, gQi lå Long phi, vi nhu r6ng bay len troi; nguqc l~i , khi vua ch€t, gQi la Long ng\f thuqng tan, vi nhu cuai r6ng v~ c hå u troi ...

Trong tinh thån chi v~ uy l\fc nhu vi:ra k~ tren, tu Long con mang y nghia lien h~ d€n S\f cao dttp, t6t lanh va sung tue. Thi dl,l Long an: On 16n, on sau - Long hung: Dåy du, phån phåt - Long v~n: V~n s6 t6t - Long chuån: S6ng rniii cao; Long ty,: Miii cao -Long dong hay Long hån: Mua dong råt l~nh - Long thu: Nång du låm - Long dåu: Dåu r6ng hay Tr~ng Nguyen, nguoi d6 h~ng nhåt a khoa thi Dinh må nay gQi lå ti€n si - Long eau hay Long rna: Con R6ng hinh dang ng\fa hay ng\fa do R6ng h6a ra; y tå ng\fa cao 16n, m~nh rne, dang dttp - Long hå: Thfr tom 16n -

Long van: R6ng va may; y chi CO' h(>i may mån- Long v~: V~n khi, s6 ph~n t6t- Long xå: Rf>ng va rån, tue nhan tåi phi thuemg. Va sau nfra, ngm'>'i xua gQi Long Vuang lå thån mua ...

Trong khoa Phong Thuy c6 ru Long H6 (R6ng va CQp ), theo d6, nhå d~o si gQi nuac va lua lå Long H6. Thåy dta ly gQi hai go dåt a hai ben tå, hfru cåi m(> lå Long H6. Ngoåi ra, thåy dta ly con gQi Long huy~t hay Long m~ch lå m~ch dåt c6 Rf>ng a ben duai, ch6 khi m~ch cua nui non kSt l~i , nai c6 thS cåt nhå hay xay m6 må t6t khong che n6i, con chau sau d6 d~t, an nen lam ra va co th€ len låm vua nSu s6ng våo thua xua, thai nay thi c6 ca may len låm t6ng th6ng.

Con khi thåy d~o si khen khong ra khen må che ciing chång ra che, chi g~t gli cåi dåu d(>i khan d6ng nhu cåi rS, phån: "Long bån" - åt ta nen nåm båt y thåy mu6n tå R6ng u6n khuc nåm, nhung ngåm n6i v~ nguai anh hling ha y nguai hi~n tai a An, chua ra m~t. Nhung khi thåy dta ly eling phåt ngon tuang tv: "Long bån H6 cu", ta nen hiSu thåy mu6n muqn hinh ånh con R6ng nåm, H6 ng6i dS åm chi ch6 dåt hiSm ySu må nSu khong phåi lå nhå quan SlJ thi nen kiSm ch6 khåc må ... c hai.

-Mu vua d(>i gån 9 con R6ng, gQi lå mu Ctru Long. Tuqng due Ph~t Thich Ca mai sinh c6 9 con r6ng quån chung quanh: Tuqng Ctru Long.

-M(>t s6 cay cåu a Vi~t Nam c6 nhi~u nhtp gi6ng hinh Rf>ng u6n khuc: Cåu Long Bien, cåu Ham R6ng, cåu Kim Long ...

-Net chfr viSt hay net ve d~p, bay bu6m va boa my duqc vi nhu "Rf>ng bay, phuqng mua".

-Bu6ng eau duqc mo tå qua m(>t eau d6: "Dåu Rf>ng, duoi phuqng le the - mua dong å p trung, mua he na con" o

-Ngu phu va nong phu Vi~t Nam xua khi thåy nhfrng can 16c tren dåt li~n cu6n cå ctra nhå, eat bt,1i len cao hay tren m~t biSn cu6n ca kh6i nuac len khong trung, nhung vi khong hiSu nhfrng hi~n tuqng thien nhien åy, nen cu nga R6ng hi~n xu6ng hut nuac dS r6i cha l~nh cua NgQc Hoång må phun thånh mua; c6 nhan ben rut kinh nghi~m: "R6ng den låy nuac thi nång; R6ng trång låy nuac thi mua". Ngoåi ra, thai ti~t a miSn Bile gifra nam thuemg nång nhi~u, it mua nen dS måt

mua; nhung nSu thai tiSt xåy ra nguqc l~i thi nhfrng tr~n mua våo mua nåy quå th~t con qui han vang, kS nhu da Clru tu mua mang. Bai thS c6 eau: "Mua thång Sau, måu R6ng" - nghia lå thång 6 c6 mua thi t6t quå, du nuac dS cåy cåy. Hoi v~y sao nong dan khong vui cho duqc? C6 mirng, c6 su6ng t(>t eling mai du tu cåch må so sånh lo~i mua tråi mua åy vai "måu R6ng" chu!

-Dinh T6ng Th6ng a mi~n Nam Vi~t Nam truac nam 1975 duqc giai båo chi gQi lå Phu Dåu R6ng.

-Khong Quan Vi~t Nam C(>ng Hoa da chQn hinh con R6ng bay vai c~p cånh va qu6c ky vang vai 3 SQC d6 låm biSu tuqng cho binh chung cua minh. Chång thS che våo dau n6i khi biSu tuqng nåy di€n tå hinh ånh cåc chång phi cong tung bay lu6t gi6, xong pha trong cåc tr~n khong chiSn nhung d6ng thai ciing n6i len duqc d~c tinh bay bu6m, chtu chai cua giai Khong Quån n6i chung v6n g6m da s6 nhfrng "chång tu6i tre v6n deng håo ki~t" .

-Ciing råt d~c bi~t, dau nhu våo khoång dåu th~p nien 1960, cåc nu chieu dai vien Hang Khong Vi~t Nam xinh d~p xuåt hi~n quå u duyen dång trong chiSc åo dåi måu xanh da trai qu6c h6n qu6c tuy. Tren tå ao tha thum cua cac nang, nha thiSt kS da to diSm bång hinh ånh m(>t con R6ng u6n minh lå lu6t trong y nghla thich hqp vai ngh~ nghi~p cua hQ. Thånh ngfr "Rf>ng L(>n" duqc khai sinh tir d6. Theo ngu y, nghia den cua d(>ng tv "l(>n" a day nhåm di€n tå d(>ng tåc nho len, dåo xu6ng khi con R6ng bay luqn. Ca dao c6 eau: "Ån nhu R6ng cu6n, u6ng nhu R6ng leo, låm nhu ca cu6ng l9n ngu(JC ".

ThS thoi . Mi€n bån them, e nam mai. o o V~ mi~ng!

RAng trong m()t s6 di~n tich phå thong - Vang, hinh nhu gifra R6ng vai nguai da c6 m(>t m6i keo san ru thua Trai mai dvng len v~n v~t. Tuy m6i loåi sinh s6ng a m(>t nai khåc bi~t, nhung sv nha thuang nhau khong bao gi<'>' phai nh~t. Chång thS må khi nåo nghe tiSng loåi nguai ca thån h~n hån, R6ng l~i nhanh nh~n dåp frng phun mua. Thinh thoång R6ng ciing dang tri, phun mua a m(>t nai nhi~u quå, gay nen lu h,lt, nhung khi nh~n ra cånh ho~n n~n cua nhan th~ , Rf>ng l~i v(>i an h~n bång cåch d~n bu cho loåi nguai bång nhfrng thu vo eling qui

Vi€t&DQc D~c San 2012 7

bau khac må trong lich su con ghi: -"R6ng vang trao vu6t" hay "Long

tråo dåu mau": Vua Tri~u Quang Phl;lc duqc thån trao t~ng m()t cai mong R6ng d€ glln våo cåi mu. Nha do Tri~u Quang Phl;lC khi chf>ng quan Luang, da bach chiSn bach thång. Dling lå: "Huang truy~n tr<'>'i eling chtrng minh -R6ng vang trao vu6t giåt vånh dåu mau".

-"Long bång hfl" : Ong Ll;lc Tuyen Cong låm chånh chu khåo truang thi khoa åy, co nhfrng ong Hån Du, Åu Duang Thi~m thi d~u, toån nhfrng tay anh ki~t nen gQi lå "Long h6 bång".

-"D\l'a m:;m thuy~n R6ng" : Thai tu Sam, con vua Ly Cao Tong, ch~y gi~c, tru ån nai nhå Trån Ly, m()t ngu<'>'i låm ngh~ danh ca. Thai tu thåy con gai Trån Ly d(fp l~i ngoan nen phåi long må cu&i låm vq, sau v~ tri~u dinh n6i ngoi vua cha, xung Ly Hu~ Tong. Cå hQ Trån tru&c kh6 rach ao om, sau d~u duqc låm quan. Ca dao bai thS co eau: "M()t ngåy d\l'a m~n thuy~n R6ng - con han muon kiSp a trong thuy~n chai".

-"Chin R6ng, m()t chu()t" : Nguy€n Phuc Ånh chiem bao thåy 9 con R6ng phun nuac va m()t con chu()t long trling nhu tuySt dtrng tren cånh hoa Lan, duqc thåy Tåu doan c ho lå di~m t6t. N guy€n P hue Ånh b~m xung vuang hi~u gifra ngåy M6ng M()t TSt, nam Canh Ty (1780), t~i Såi Con.

-"Sanh Phuqng, cu&i R6ng": L()ng NgQc, con gai vua Tån Ml;lc Cong thai ChiSn Qu6c, co tåi th6i tieu, ken duqc ch6ng lå Tieu Su co tai th6i sao cang hay han nfra. M6i lån chång tr6 tåi . .. th6i, nhi~u lo ai chim khac nhau d~u thi dua bay t&i chåu. M()t dem d.m, nghe tiSng hoa cua tieu va sao, m9t con R6ng va m()t con Phuqng tlr Tr<'>'i bay xu6ng. Ch6ng Tieu Su cu&i R6ng, vq L()ng NgQc cu&i Phuqng r6i eting bay v~ coi tien. Tu do, di€n "sanh Phuqng, cu&i R6ng" tro thånh khong nhfrng lå u&c rna, con lå lai cåu chuc vq ch6ng råt xtrng doi .

Ngoåi ra sv tich nåy con duqc c6 nhån di€n tå qua m()t eau ca dao tuang w: "Trai anh hting, gai thuy~n quyen, phi nguy~n boi phuqng, d(fp duyen cu&i R6ng". Theo do, "boi phuqng" lå låy duqc vq ngoan hi~n; "d(fp duyen cu&i R6ng" lå ken duqc ch6ng xfrng dang.

Do la chua k€ nhfrng thfr le te khac må R6ng vån t~g låm quå cho ngu<'>'i trån,

8 Yi ~t&DQc D~c San 201 2

chång h~n "Må Tang Ham R6ng"; y chi ngu<'>'i låm an phåt d~t ho~c d6 d~t cao, duqc låm quan, åy lå nh<'>' m6 må ong ba hay cha m(f duqc chon noi dåt tf>t, h~p - hay "Long Diem Huang", tue nuac miSng R6ng. Day lå m()t thfr huang li~u deo nhu chåp såp, m()t chåt sinh 6 trong n()i t~ng ca voi, dting låm thu6c, thu<'>'ng n6i tren mi~t nu&c.

Nguqc l~i , ngu<'>'i Vi~t Nam noi rieng eling luon luon "xu d(fp" v&i R6ng qua long thånh kinh tri an. Han thS nfra, ngoåi vi~c dem ten R6ng hay Long våo ngon ngfr cua minh nhu tren day da trinh båy, ngu<'>'i Vi~t con "on cf> tri tan" m()t sf> d~c di€m Ctla R6ng. Thi dl;l:

-"R6ng nhang" : Con R6ng låm bfmg su<'>'n tre, dåi t&i m()t, hai chl;lc thu&c; ben ngoåi phåt våi m6ng, ben tren co ch6 gilit nhang, du&i b\lllg co cay ch6ng cho våi chl;lc nguai cåm di fUOC trong CaC CUQC 1€ ban dem. Å y lå tl;lc Mua R6ng Nhang. Vui hSt y!

-"Long hoa h()i" : Ngåy 8 thång Tu am lich, cac chua rna h()i låm chay, låy nu&c ngli vi tårn cho tuqng Ph~t. Tl;lc nåy gQi lå Long Hoa H()i, rue lå Ngåy Dl;lc (tårn) Ph~t.

-"Long mon": Cua R6ng, ch6 nu&c chfty råt m~nh. Nghia bong l: Ke si g~p duqc hi~n tåi thua tiSp, låy låm vinh h~nh nhu duqc len cua R6ng. Nghia bong 2: Nhå cua ngu<'>'i hiSt trQng nghia. Ly Uy tiSp khach råt don då vå khoån dai hSt sfrc chu dao khiSn ai eling th6a long nen gQi nhå ong lå Long Mon.

Ngu<'>'i thi d~u eling duqc gQi lå len Long Mon, len cua R6ng.

-"Long duang": Th<'>'i Ngl;ly d<'>'i ChiSn Qu6c, Long Duang Quan lå m()t ngu<'>'i toi , duqc vua yeu rieng. Ngåy nay dting ten nåy d€ gQi nhfrng ngu<'>'i con trai co ... såc d(fp.

-"Long kY." : Ngåy cåm h6a, mQi nhå khong d6t lua, nhung thfrc an da duqc chuftn bi tir horn tru&c. TSt Hån Tht,rc våo ngåy 3 thang 3 am lich, co ngu6n g6c Trung Hoa nhung thong d\lllg 6 nu&c ta ttr lau. Truy~n k€ th<'>'i Xuan Thu, nu&c Tån bi gi~c gia. Cong tu Trting Nhi phåi ch~y lo~n. Trong m()t lån khong con gi d€ an, Gi&i Tu Thoi, m()t båy toi theo håu, da cftt thit dåu nåu cho c hua an. Bi St duqc chuy~n nå y, Trting Nhi råt cåm kich. Sau nåy Truang Nhi len ngoi vua , låy hi~u lå Tån Van Cong. Khi ban

thu<'mg cho d .c cong thån, vua l~i quen Gi6i Til Thoi. Ong khong oan gi~n vua, am thåm mang ffiy vao (y ån trong ngQn Mien San. DSn khi nh6 l~i cong an cua Gi6i Til Thoi, nhå vua cho nguai di mai nam lån, båy luqt:, nhung Gi6i Til Thoi vån m<)t mvc khong ra. Vua nghi, nSu d6t nui Mien, åt my con Gi6i Til Thoi phåi h~ san thoi. Nao nga, Gi6i Til Thoi ciing danh chiu chSt chay chu khong mang dSn vong danh lgi. D6 la ngay 3 thång 3. Vua thuang x6t cho l~p miSu tha Gi6i Til Thoi va d.m dan gian dimg lua trong ngay nå y.

Nguai Vi~t Nam khi an tSt nay, khong kieng lua, vån nåu nu6ng, nhung da tuQ'llg trung cho tSt Han Thvc bång banh troibanh chay, thuc an ngu<)i. Vi v~y nguai Vi~t gQi t~t Hån Thvc bång ten khac: T~t Banh Troi-Bånh Chay.

Dia danh Rång - Vi c6 long ton kinh R6ng rna dan t<)c Vi~t vån låy danh R6ng hay Long rna d~t ten cho lang xa, tinh huy~n hay thanh ph6... trong d6 di~n hinh 3 nai n6i tiSng nhåt må da la ngum Vi~t, ai ciing bik

l) -Thimh Thiing Long: Su gi a Trån TrQng Kim da ghi trong Vi~t Nam Su Lugc: "Vua Ly Thai T6 thåy dåt Hoa Lu ch~t hyp khong th~ rna mang ra lam ch6 do h<) duge, ben dinh dai do v€ La Thanh. Thang 7 nam Thu~ Thien nguyen nien (1010), thi khai dv dai do. Khi ra d~n La Thanh, Thai T6 tin vao di€m rna thåy r6ng vang hi~n ra, ben d6i ten La Thanh la Thang Long thanh, tue la thånh Ha N<)i ba y gia" .

2) -Sang Cicu Long: Sang Cicu Long c6 9 cita, 2 gi ang. Ngu·iri thuong anh va s6 nhung anh

chi m(jt lang thuO'ng em! "Song chin r6ng" la ten gQi chung cac

phan luu cua song Me Kong chåy tren lanh th6 Vi~t Nam. Båt ngu6n tir Van Nam ben Tåu, khi vao Vi~t Nam thi Me Kong cllia thånh 2 giong: H~u Giang va Ti€n Giang - r6i d6 ra bi~n bång 9 cua: Dinh An, Ba Thåc. Tranh D€ (cua song H~u) -va cl.ra D~i, Ti~u, Ham Luong, C6 Chien, Cung Håu va Ba Lai (cua song Ti€n).

3) -Vfnh Hc;z Long: Vinh nåy nåm a bi~n Dong Båe Vi~t Nam, r<)ng 1.553 cay s6 vuong. Nguy~n Trai da ca nggi vinh Ha Long lå "ky quan da dvng giua trai cao" va UNESCO cua Lien Hi~p Qu6c nåm 1994 da

cong nh~n la Di Sån Thien Nhien ThS Gi6i. Tuang truy€n, thai dan t<)c Vi~t mai l~p qu6c da bi gi~c dSn quåy pha. Trai ben cu R6ng My va m<)t dan R6ng Con xu6ng giup nguai Vi~t danh bQn sai lang khi~n chting, m<)t s6 phåi bo cå kh6 må ch~y con phån dong da låm m6i cho ca m~p. Nai R6ng My dåp xu6ng nay gQi lå H~ Long; nai R6ng Con h~ canh lå Bai Til Long; nai dån R6ng quåy duoi trång x6a lå B~ch Long.

M<)t truy€n thuySt khac k~ rång våo thai ky dåu lich su nu6c nha, lanh th6 Vi~t Nam thu<'Yng bi gi~c tir phuang Båe tran xu6ng v6i m1,1c dich tha phuang cåu thvc. M<)t con R6ng da dåp xu6ng vung bi~n Dong Båe va låm thånh bue tu<'Yng thånh ch~ tåu thuy€n gi~c. Nai R6ng h~ canh d~ che cha dåt nu6c ta duge gQi lå H~ Long.

Ca boa Long - Trong thanh ngu Vi~t Nam c6 eau "Ca h6a Long", nghia la ca biSn thanh R6ng. Bai dau c6 sv l~ dai nay? Cau giåi dåp chåc chån khong dva theo thuySt tiSn h6a cua Charles Darwin hay do chu nghia duy v~t cua cac dång c<)ng sån, nhung båt ngu6n tir ni€m tin cua nguai binh dan Vi~t Nam xua. Dåu duoi xuoi ngugc nhu sau:

"Tir khi vu trl,l thånh hinh, chinh Trai phåi ch~ ra mua, nång cho dan sv låm an. Sau vi nhi€u thu cong vi~c b€ b€, kh6 khan phuc t~p nen Trai m~t nhQc, m<)t minh khong lo xu~ nång mua nen Ngåi "ban cai" luon cong tac nåy cho R6ng sau khi can d~n cu hut nu6c a song bi~n, ao h6 må phun.

Nhung ti ~c rång s6 R6ng tren thien cung it qua må loåi linh v~t nåy l~i ho~c

khong chiu sinh sån nen dan so cu "d~m chan t~i ch6" ho~c de dai qua ch~m ch~p trong khi loåi nguai khong ngirng gia tang va mue d<) sinh ho~t phat tri ~n nhanh nhu ngva plli. H~ quå lå thai tiSt ngåy ngåy thang thång khong d€u; nhåt lå mua nllng tr6i Sl,lt luon khi~n loåi nguai lue nåo ciing "ca VQng c6". Nhfrng lai ta than thåu tai Trai . R6ng duge gQi dSn bao eao SlJ th~. Sau khi duge biSt S\1 th~t phu phång, Trai ben eho rna m<)t khoa thi ken ehQn loåi thuy t<)c len låm R6ng håu dåp frng nhu cåu phun mua.

L~nh cua Trai duge ban xu6ng du6i Thuy phu v6i n<)i dung cho phep tåt cå cac gi6ng a duai nu6e duge tham dv. Trai con cu Tllien Loi lam ehanh chu khåo. Cu<)c thi duge ehia låm 3 ky; trong m6i ky, thi sinh

V i~t&E>9c E>~c San 2012 9

phåi vuqt: qua m9t dqt: s6ng. Thi sinh nao vuqt: duqc cå 3 dqt: thi o-to-ma-tich h6a thanh R6ng.

O thuqng du song Trucmg Giang ben Tåu, tinh Tu Xuyen, c6 m()t khuc nui; duai chan nui c6 m9t cai VlJC råt sau gQi lå VG Mon, nai duqc chQn lam truemg thi.

Nuac ta a huy~n Huang Khe, tinh Hå Bong, eling c6 cai VlJC sau nhu th€ nen eling duqc d~t ten la VG Mon. Nha v~y loåi thuy t()c Vi~t Nam tranh kh6i vi~c l~n 19i di chuy~n xa xoi, c6 th~ thi t~i dia phuang.

Sach Tåu vi€t: "Vil mon tam d.p lang". T1,1c ngfr ta kem chi, eling c6 eau: "Ca nhåy Vil Mon".

Trong su6t thang dåu tien, khong con v~t nao vuqt: qua n6i dqt: s6ng dåu. Sang thång sau, ca ro vuqt: duqc duy nhåt dqt: dåu nen nha v~y than minh da c6 vay va våy kha lan. Rieng tom qua duqc hai dqt:; ru()t, gan, våy, ra u va duo i da gån h6a R6ng, nhung tai dqt: 3 thi du6i suc nga b6 xu6ng, thånh ra lung bi kho~m l~i va phan 19n len dåu.

Loai ca khon ngoan han, hqp båy d6ng nhåt båo nhau:

M6ng b6n ca ai cm thJ, M6ng Bciy ca vJ, ca Vtt(lf Vu Mon.

Dung vao mua Thu, ca dua nhau v€ day thi vuqt: s6ng, tuy nhien h€t thåy eling dSu thåt b~i the thåm, tru ca chep. Phåi, d€n luqt: ca chep tr6 tai thi b6ng gi6 th6i ao ao, may keo d€n phu kin khong gian. Chep vuqt: lien ti€p cå 3 dqt: s6ng, vao lQt cua VG Mon. Sach Trai liSn ghi k€t quå:

Vu mon at;rp s6ng ba hin, Bau trili bay b6ng, chin tdng may cao. Ca chep duqc chåm d~u. Våy, duoi,

rau, Strng t\{ nhien IDQC du, khi€n ca chep lQ dang ve oai linh. Tu d6 ca chep h6a R6ng phun nuac, låm cho gi6 tap, mua sa. Th~t la ca huySn bi m~t. Ca h6a R6ng! Con gi ngon lanh han nfra! Bai v~y nguai dai mai c6 eau vi vi~c nguai con gai may m~n trong tinh du yen:

Gai ngoan Zciy ilu9·c ch6ng khan cam nhu ca VU(/t Vu Mon h6a R6ng! }} RAng d~n nhå tom - "Xua con tom

nghe ti€ng ca chep c6 tai, ben tim d€n di€u d6m xin k€t b~n. Hai con qua l~i vai nhau råt than tinh, eting lai rai chuy~n dai va che chen vai nhau luon.

l O Vi€t&BQc f)~c San 2012

J<.ip d€n ky Trai rna khoa thi tuy~n 1\ra thi sinh lam R6ng, tom eling mu6n thu thai v~n nhu bao loai ca khac, nhung bi€t minh tai hen SUC kem nen ti te tårn SlJ vai chep d~ xin "y~m trq khång chi€n". Ca chep hi~u y tom, lue dåu ngån ng~i, sau "uflng thu6c li Su" rna thong muu:

"OK, duqc r6i! H~ khi nå o to i nhåy len thi anh cu ng~m ch~t låy duoi toi. Hi~u chu? Toi qua duqc, ~t anh eling qua luon".

Lue vao thi, tom låm theo nhu ca chep d~n, nhung chång may bi chanh chu khåo kham pha ra sv gian xåo. Thien Loi gi~n qua liSn d~p cho tom m9t cai khi€n tom nga ti.r tren cao xu6ng, cong cå lung l~i ; cUt dang a duai ruQt 19n nguqc len dåu. Th€ nhung, Thien Loi c6 le khong nh~n ra sv d6ng lOa cua ca chep nen mai d~ chep thi d~u va h6a thanh R6ng.

Tom danh an ph~n tra v€ ch6n cil, chi ng~m ngtii ti€c da måt m9t nguai b~n qui. Nhung nguai b~n åy tuy cong thånh danh to~i, vån nha nghia eG tinh xua nen m()t horn xu6ng tham nha tom.

Båt nga duqc ca chep - nay da la R6ng - d€n nha, tom låy rna han h~nh ml.rng ra, lam tha tan R6ng:

Cua Vu Mon ba Zcin ca nhciy, Gifta acit biing m9t tiing scim ran.

Tom, R6ng ng6i danh chen, truy~n tro n6 ran nhu ngay nao. Khi bong hoang hon da h~ xu6ng, R6ng xin cao ru b~ng lai nhun nhuemg: "Toi d9 nay b~n låm mua, lam gi6, chång con rånh rna huang cac l~c thu trån gian nfra" . Tom n~ng n~c mai R6ng c~n them måy c6c ruqu thu6c d~i b6 d~ gQi la danh dåu ngay tai ng9 tuy~t vai nay. R6ng bi€t khong th~ ru ch6i, danh nh~n nhung truac khi nang cflc, d~ng h~ng dQC måy eau tha duemg nhu da "thu" truac trong dåu:

"M9t tra, m9t nwu, m9t. .. ca mai, Ba thu lang nhang n6 'quqy ' ta. Bay giil phdi nghl chita a6i cai,

C6 chiing chita ruf!U v&i chita tra! " Tom v()i vang khen låy khen d~. R6ng

liSn xua tay: "Åy, nhån lån cong tac lam mua hinh nhu a lang Vi Xuyen thi phåi, chqt: nghe ti€ng ngam nga cua m9t ong Tu ... c hi u c hai nao d6, thåy hay hay, toi ben "nhai" cho hqp

v6i hoim cånh cua minh dåy må". Ti€n R6ng ra d€n t~n c6ng, song Tom

vån cong lung, v6nh rau, nai ni: "Xin båe hay luu lc;ti them ch6c nua... Mtiy khi R6ng a€n nha tom! Mtiy khi R6ng a in nha tom!. .. "

Khong ng(y eau nay da tro thanh t\}C ngfr, y n6i nguai sang tn;mg, quy~n qui hc;t minh d€n nha cua m<)t ke thåp hen, ngheo nan".

RAng trong sinh holitt xa h{)i ciia ngrrO'i Vi~t - Phåi n6i, trong 12 con giap, chi duy nhåt R6ng duqc suy ton, khong bao gia bj che. Trong c6 van, k6 cå van chuong truy~n khåu Vi~t Nam, chång h~ c6 eau ca dao, t\}c ngfr hay chuy~n c6 nao mang n<)i dung då kich R6ng, tru m<)t lån "kh~u" nhf; vi nc;tn nllng nhi~u, mua it khi€n mua mang xu6ng d6c khong phanh. Nhung 16i khong phåi tc;ti R6ng rna do Trai . Åy nhu tren da k6, loai nguai thi m6i ngay m6i dong trong khi dan s6 R6ng lc;ti kien c6 ru thu, nen s6 R6ng hi~n hfru khong th6 bao thåu mue can b~ng mua, nllng tren toan cåu. Råt may la "Trai c6 måt" nen da s6m bi€t nh~ "16i tc;ti toi m<;>i dång", ben cåp t6c cho rna kh6a thi "ca vuqt vu mon tam cåp d6 h6a R6ng" håu nang cåp dan s6 R6ng.

Vi R6ng la bi€u tuqng quy~n uy, vu h,rc nen d6ng thai eting tra thanh thån tuqng cua nam gi6i. Lam dan ong, con trai rna khong gi6ng R6ng thi chua phåi "nam nhi chi khi". D6 xtrng danh nam gi6i, dan ong, con trai tru6c h€t phåi CO dang ve oai V~, di dtrng mc;tnh me nhu th6 "long hanh h6 b<)", tue la gi6ng R6ng di, c<;>p bu6c. Tu6ng nguai nhu v~y m6i duqc chåm di€m la c6 ngoc;ti hinh uy vu, g~p thai la phåt len lam vua ngay ho~c quen ra eling lam "cha thien hc;t". Nam nhi c6 tåi phi thuang duqc vi v6i "Long Xa", rue R6ng va Rlln.

Xua kia, cha mf; sinh duqc con trai d~u mong u6c n6. . . h6a R6ng d6 16n len duqc "ngh6nh dåu R6ng" nai "long dinh" v6i tu6c hi~u "long dåu" tue la Trc;tng Nguyen v~y. Tha h6 cho cha mf; va cå dong t<)c na may na m~t chång cu trong ngay dua con vinh qui bai t6 rna su6t måy dai vån cåm thåy duqc tharn lay. Chång th€ rna n€u con trai chao dai nam R6ng thi phån dong cha mf; d~u d~t ten cho la Thin hay Long ngåm gui gåm nai th~ng nho gifte m<)ng rna thanh nhan da vi€t trong Kinh Djch: "Van tirng long, phong

tUng h6", sau d6 dem ngay cåu Trai khftn Dåt chtrng giam rna cho "may theo R6ng, gi6 theo c<;> p", nghia la th~ng con g~p duqc thai, g~p duqc lue thu~n lqi rna lam nen vi~c 16n. Må n€u vi hoån cånh rna con mang than ph~n "Long ti~m" - nguai hi~n tai con a ån - thi eting vån ... oai v~, nhu th€ "R6ng n~m b6 cc;tn phai rau".

Vi R6ng xuåt xu ru Long Cung nen phåi duqc vling våy a bien khai menh mong, va vi c6 canh nen R6ng cån båu trai bao la rna tung bay. N€u låm vao hoan cånh trai nguqc thi t<)i nghi~p cho R6ng bi€t bao. Hinh ånh bi thåm nay duqc dung d6 n6i len hoan cånh båt h?nh cua m<)t nhan tai:

R6ng vang tiim nuac ao tit, Nguai khan 6' vai nguai ngu, bl;lC

minh! Khac hån v6i nam nhi, chång ai so

sanh m<)t cach nghiem chinh dan ba, con gai v6i R6ng. Må n€u c6 n6i t6i S\1' lien h~ nao d6 thi eling chi d6 mua vui thoi, chång hc;tn: "L6 mili em muai tam gånh long; ch6ng yeu, ch6ng båo rau R6ng trai cho" ho~c d€ mia mai, nhu: "Ån nhu R6ng cu6n, låm nhu ca cu6ng l<)n nguqc" (an th~t nhi~u, bao nhieu eting h€t nhung lam thi bi€ng nhac, chång duqc vi~c gi). Gia dinh nao sinh hc;t m<)t d<;>c 5 con gai thi "1\IC luqng" nay dUQ'C thien hc;t g<;>i la "Ngti Long Cong Chua" nhung chång phåi c6 y mu6n ca ngqi nhung de an ui hai dång ph\1 måu åy va cåu hoa v6i cac nang, bai chi nhin thoang qua eting du p hat ... khi€p. Tuy eling khong thi€u nhfrng ba Thin, co Thin nhung ten g<;>i nay chi de danh dåu "cai him" sinh vao nam R6ng, th€ thoi, chu hoan toan khong phån ånh båt cu ni~m khat khao nao cua b6 mf;. Phåi, chång c6 dftng sinh thanh nao l?i dc;ti d<)t rna UCYC con gai cua minh khi n~m, ng6i thi gi6ng "Long ban h6 c u", lue di eling chång khac c hi "Long tuong h6 b<)". V~y må nguqc lc;ti, chång cån b6 d~y, ffif; khuyen, co gai nao tu lue bu6c vao tu6i "chum chiim num eau" eting d~u 1\I d<)ng thåm nuoi gifte m<)ng "df;p duyen cuai R6ng", rue la "cuai" duqc m<)t anh ch6ng vua khon lc;ti vl.ra ngoan.

Åy n6i v~y, th~t ra eting phån nao oan uc cho nfr gi6i. N€u dan ong, con giai vån khong thi€u nhfrng ke ca dai "tr6i ga khong ch?t" hay chi "dai lung t6n våi, an no lc;ti n~m" thi dan ba, con gai eting c6 ph\1 nu uy

ViSt&f>9c f>~c San 2012 Il

quy~n, dling manh, ctmg rifm vå tv ton. Trong truemg hqp nåy, nhan v~t chinh fty c6 thu(>c giai cftp qui t(>c ca nåo cilng khong con duge gQi lå nfr luu nfra, nhung se mang m(>t di;ic danh khåc: Long Nfr. Du sao bi~t hi~u Long Nfr vån nghe keu va d€ lQt 16 tai , båi vi tir Hån Vi~t nåy ggi len mbi quan h~ v6i gi6i ki€m va vo hi~p thuå xua hay gi6i giang h6 ngåy nay, nhung di;ic bi~t vån gifr duge tinh cåch lich SIJ. Truemg hqp ba Ngo Dinh Nhu tv Trån L~ Xuan lå m(>t thi d1,1 di~n hinh. Bå da "duge" båo gi6i My ti;ing cho bi~t hi~u "The Dragon Lady", rue Long Nfr båi hQ nghi bå lå m(>t ph1,1 nfr quy~n uy va håch dich å mi~n Nam Vi~t Nam.

Tuy nhien n€u dling m(>t bi~t danh khåc bång chfr Nom thay cho ru Long Nfr cilng hoån toån d6ng nghia nhung nghe n6i gai be ngay: R6ng cåi. Mieu tå m(>t plw nfr lå "R6ng cåi" khåc chi gQi duong S\1" lå "ngva cåi" hay "gii;ic cåi". Thua, dåy lå m(>t trong nhfrng di;ic di~m trong S\1" di bi~t gifra tir Hån Vi~t vå ru Nom cua Vi~t ngfr. Så di duge v~y, chinh lå nher tåi tri khon ngoan må t6 tien Vi~t Nam da bi€t ap dl,lllg chi€n lugc "tuang k€ t\l"U k€" trong cu(>c chi€n chbng xam lang. Tåu i dong, i m~nh da do h(> nu6c ta cå m(>t ngån nam. Nhåm d6ng h6a ta v6i chling, Tåu båt ngueri Vi~t khong chi theo phong tl,lC cua hQ må con bUQC n6i ti€ng cua hQ, vi€t chfr cua hQ. Trong vi~c phåt am, cf> nhan ta da cb tinh dQc tr~i di hoi;ic chi "nhåi" am thanh d6. K€t quå lå nhfrng "ti€ng m6i" ra deri må v~ sau ngueri rninh gQi lå ru Hån Vi~t, nghla lå chfr thi dling cua Tåu, nhung phåt am theo giQng Vi~t r6i duge Vi~t h6a dån dån, nher d6 nhfrng tir nåy da låm phong phu Vi~t ngfr. Quå th~t, tuy~t chieu!

Rfing va tinh duyen - K~ eling l~ khi loåi ngueri - hay dling han chi ngueri Vi~t - l~i

ru6c ki~u R6ng m(>t cåch tran trQng våo nhilng chuy~n tinh ai cua minh. R6ng vbn bi~u tugng suc lvc, quy~n uy, t6m l~i g6m nhilng gi mang tinh cåch kho khan, m~ me; trong khi d6, tinh cåm l~i nht; nhång, u6t åt. V~y må vån c6 SIJ hai hoa vuong tron gi fra R6ng va tinh duyen chu. Trong Ianh vvc nåy, R6ng luon luon d6ng vai nam ru vå bao gier eling thu vai "kep" ly tuång cua nfr gi6i:

Lam gili !dy tlu(Jc ch6ng khon, Cdm bling ca VU(Jt Vu Mon, h6a

R6ng!

12 Yi ~t&f>Qc D~c San 20 12

N6i dung han, R6ng thuemg tinh nguy~n låm trung gian cho ci;ip "trai anh hling, gåi thuy~n quyen" hoi;ic duge yeu cåu dung ra xay dvng mai mbi. Truemg hqp thu nhftt trong ca dao gQi lå "th~ htmg", nghia lå nhin thåy hoi;ic muqn ngo~i cånh må nhan d6 bi~u 19 tinh cåm cua minh. Råt nhi~u khi gifra "ngo~i v~t" vå "n(>i tam" chfuJg dinh liu hay chång "an nh~u" gi v6i nhau, nhung y tinh vån hoa hqp v6i nhau. V~y dåy, ai dåm båo ngueri binh dan vbn cham låm tay blin, khong tåi ba. Ha y nghe:

em!

Tren rimg c6 cay bong kiing, Duai biin c6 ca h6a long, Con ca lang tong dn bong iin rong,

Anh ai L~c Tinh khdp vang, Tai tlay trai khiin cho lang thuang

Anh chång "tan" gåi nåy rånh rånh lå m(>t ngueri mi~n Nam. Anh da nhån vi~c nhin thåy (?) hay dung hon da muqn nhfrng ngo~i v~t, nhu "bong ki~ng, ca h6a long, ca long tong" d~ x6 båu tam sv: Thuong em! Ai båo trai mi~n Nam th~t thå nhu d€m, khong deo m6m deo mi~ng nhu giai Båe? K~ ra eling lem h€t ch6 che dåy chu! Kheo "quå ca thg m(>c" !

Chua h€t, chång trai mi~n Nam nåy con b6i them v6i S\1" låm chfrng cua nhi~u "ngo~i v~t", trong sb d6 duong nhien c6 R6ng:

Miin btju tlanh u, Qua chdng tir gian kh6, Ddu len rung tim h6, Hay xu6ng biin kiim R6ng, Tru&c sau gift vc:n m(jt lang, Vao lon ra cui, anh cung m(jt lang

thuang em!

Co gåi cilng khong phåi tay vira, bi€t cånh tinh, chua chiu "cån eau" ngay:

R6ng nlim b~ cr;m phai rau, Mdy lai anh n6i gidu tldu ha tluoi!

Truemg hqp thu hai, trong ca dao gQi lå "th~ ti", nghia lå so sånh. Chång trai bi€t minh da b~ månh nhung dau chiu thua d€ dång, ben su d1,1ng "th~ ti" bång cåch b6i them chuång nfra, råt mui, råt kheo, tv vi minh v6i ca, v6i R6ng, vi nång nhu nu6c, nhu may, tue lå m(>t thu dinh m~nh bftt khå phan ly:

anh?

Tinh ca anh gt;ip minh &iy, Nhu ca gt;ip nuac, nhu may gt;ip Rfmg. May gt;ip R6ng, ban van, ban vu, Ca gt;ip nuac, con ngu(fc, con xu6i. Ch6ng Nam, V(f Bcic, em ai! Sao em chcing lciy m9t nguai nhu

f)~ dap l;,li, co gai cilng ap d\]11g "th~ ti" nhåm dua dåy: "Bay gia R6ng mai g~p måy, sao R6ng chång th6 v6i måy vai lai?". Chång trai "duqc lai nhu rna tårn long", l~p tue phai bfty tårn can må rång:

... Mciy khi R6ng gt;;p may aay, Di R6ng than tha vai may vizi lai,

Nua mai R6ng ngu(fc, may xu6i, Bdt bao gi a l gi n6i lai R6ng-may?

Ti€p theo, chang tån cong ID;;lnh hon bång cach ly lu~n Cl,l th~ rång , n€u "låm gai låy duqc ch6ng khon, cftm bång ca vuqt Vii Mon h6a R6ng" thi cilng v~y, "låm trai låy duqc VQ' hi~n, bång cftm d6ng ti~n mua duqc mi€ng ngon", r6i chång "them phuqng, ve R6ng" chi€c giuang trong dem tan hon: "B6n g6c thi anh th€p vang, b6n chån th€p b;,lC, tam thang ch;;1m R6ng".

Th€ nhung nguai con gai tuy "tinh trong nhu da, m~t ngoai con e", thay vi trå lai thång vao vån d~, l;,li "vong vo tam qu6c" bllng cach giai bfty v6i chang rång "ao m~c khong qua kh6i dftu, nen chang thi ciing t;,li long m~ cha" cu.a doi ben. Tren dai nay, chång c6 ten con trai nao l;;1i khong t6 ve anh hling khi dung tru6c nguai yeu d~ "thanh minh thanh nga" v~ vi~c quy€t d!nh hon nhån cua minh. Anh chang tan gai nay cilng v~y,

quå quy€t: "D6 ai khuyen gi6 lay th6ng - D6 ai xui gi7:-tc cha R6ng phun mua? " - thi ciing chång ai c6 th~ lam chang d6i y: "f)oi ta nhu rim liu diu, nu6c chåy m~c nu6c, ta diu låy nhau".

V 6i ni~m tin tu6ng, tir d6 nguai con gai s6ng trong cånh dem nh6, ngay thuong:

Nha chang nhu but nha nghien, Nhu chim nha t6, nhu thuyJn nha

sang; Nha chang nhu v(f nha ch6ng, Nhu ml:fc nha gidy, nhu R6ng nha

may! Nhung chang vån bi~t tam khi€n nang

chi con bi€t min than: "Con gi mai dqi mai

trong, nh;;1n kia chåp canh theo R6ng len måy - Trach ai låm nen d6 xa dåy, nhu con chim phuqng xa ca.y ngo d6ng". R6i nang låm trQng b~nh tårn thftn, bi åo tu6ng: "Bern nåm dåp chi€u bit bling, tai nghe ti€ng hat, d~y vling ra di - Con R6ng nåm bai eat bfty vi, vi chung thuong 'b;;lll' nen ra di lam vfty - Ra di, cha danh, m~ ngfty. Khong di, 'b;;1n' 6 ngoai nay, 'b;;ln' trong".

Thåy hoan cånh dang thuang cua co gai, nhi~u nguai da giåi thfch sv th~t phii phang va khuyen co nen quen con nguai v6n chi la thu "dftu r6ng duoi tom" åy, thu "long dftu xa vi'' åy, nhung co gai vån nhåt quy€t: "Tram nam ghi t~c chfr d6ng, du ai theu phuqng, ve R6ng, m~c ai!". E>6i v6i co, m(>t khi da c6 lai th~ nguy~n thi du chua "la thåm chi h6ng", cilng k~ nhu da lå vq ch6ng. V~y thi:

C6 ch6ng thi phai thea ch6ng, Ch6ng di hang rein, hang R6ng. ..

cung theol Truang hqp må xåy ra nguqc l~i, tue

la chång-nang nen duyen cftm sit nhu da u6c rna va th~ non h~n bi~n thi ca hai d~u "phi nguy~n b6i phuqng, d~p duyen cuai R6ng".

MO' thåy RAng - Thi€t tu6ng chång cftn dai dong V~ tftm quan trQng CUa giåc m(>ng, chi nghe eau chåm ngon Phap sau dåy, åt ta hi~u ngay vån d~: "Dis moi ce que tu as reve, je te dirais qui tu es" - "Hay n6i cho toi bi€t b~n thuang rna nhfrng gi, toi se n6i b;;1n lå ai".

Ba danh råt hi€m khi nguai ta rna thåy R6ng, nhung m(>t khi da "g~p" R6ng trong giåc m(>ng, hån se c6 nhfrng sv vi~c quan tr9ng xåy ra. N€u Nguy~n Phuc Ånh khong nha rna thåy "chfn R6ng, m(>t chu(>t" d~ nhån d6 rna nhåy len ngoi xung vuong nhu da k~ tren dåy, chic chån l!ch su nu6c nha da d6i khac, bi€t dau da chång c6 nhå Nguy~n?

Va m(>t chtrng minh hling h6n khac nfra cilng da duqc nhåc d€n (y phftn tren dåy. 86 lå "s\J c6" vua Ly Thai T6 vi tin våo di~m rna thåy r6ng vang hi~n ra nen da d6i ten La Thanh lå Thang Long thånh, tue la thanh Ha N9i ba y gia.

Artemidore, chuyen gia v~ chiem bao, giåi thfch: "R6ng må nguai ta trong thåy trong giåc rna thuang am chi nhfrng vi chua t~, nhfrng vi quan toa hay nhån v~t

V ich&B9c B?c San 20 12 13

quySn th~ duqc trQng VQng. Vi thån hinh dåi va u6n khuc nen R6ng con am chi thai gian hay SlJ giåu sang ho~c sv may mim".

Theo lich su D6ng Phuong, R6ng duang nhu chi nh~p våo giåc rna cua cac b~c d~ vuang, con thi ky thi dån kh6 rach ao 6m d6ng thai trånh ne cå gi&i "thuang thuang b~c trung" trang xa h<)i. Nhung kha låu r6i , vi da thvc hi~n cu<)c "cach m~ng Long Ph\lng Tien Måu" do t6 tien dån t<)c Vi~t dS xu&ng, nha th~ R6ng da c6 tinh thån dan chu. Nay R6ng eling thuang bao m<)ng cho cac "con R6ng, chau Tien". Vån dS chinh y~u lå ta cån niim båt duqc y nghia cua giåc rna d6. Sau dåy lå m<)t s6 diSm di~n hinh quan trQng:

-Ma thåy R6ng n6i chuy~n bång ti~ng nguai: Båo dåm slip duqc nhiSu m6i lqi vi d~i må kh6ng phåi våt vå, chllng h~n trung x6 s6 d<)c diic ca c~p ho~c b6ng duqc hu6ng gia tai k~ch xu tu m<)t nha tri~u/ti phu rna minh kh6ng hS quen bi~t tru&c.

-G~p R6ng nhung R6ng chllng rång chllng n6i , chi Iling l~ng tranh xa ra: Nguai chiem bao se lanh du tram diSu cay diing.

-R6ng tan t~t nhu du6i gåy, chån thQt, våy xu xi, nhin khting khi~p d~n p hat t6m ... må xuåt hi~n thi nguai nåm rna n~u dang khoe m~nh thi e g~p tai hoa ghe gam nhu c6 th~ bi t6ng giam, ng6i "b6c lich" chung thån trang lao tu; con n~u nguai chiem bao dang mang m<)t chtmg nan y thi k~ nhu "h~t thu6c chfra"' da c6 ve mi~n phi di "chuy~n tå u su6t".

-Ma duqc cuai R6ng: DiSm bay nhåy thang tr~t, ti~n chuc.

-R6ng c6 canh: DiSm phat tåi. -"Bi" R6ng (d~c bi~t lå R6ng vang)

quån: Sv phu qui vinh hoa t<)t eling d~n nai r6i dåy.

-R6ng phun nu&c: Duqc mua, n~u nguai chiem bao låm nghS n6ng; g~t hai k~t quå t6t d~p n~u låm c6ng vi~c khac.

Hai giåc rna sau dåy c6 y nghia khac nhau tuy theo dia vi cua nguai chiem bao:

-R6ng phun kh6i : N~u lå qu6c vuong hay t6ng th6ng rna thi d6 lå diSm c6 can qua (can: khien; qua: giao - y n6i chi~n tranh). Con n~u thuang dån chiem bao nhu v~y, hay coi chung låm våo chuy~n båt binh, nh~ thi cai nhau tung bl1ng hoa la rna n~ng thi danh l<)n b~ dåu, sUt tran n~u kh6ng bi~t nghe lai

14 Vi ~t&DQc D~c San 2012

khuyen cua cf> nhån: "M<)t SlJ nhin, chin SlJ lånh". Nen nh6, "9 SlJ lånh" dåy chi ve 9 con R6ng, rue Ctru Long, dåy. -R6ng luqn du&i bi~n: N~u cac nhå lanh d~o

qu6c gia rna nhu v~y thi d6 la diSm chi thai binh, thinh vuqng. N~u thuang dan chiem bao nhu th~: DiSm chi sv sung tue, giåu sang. Que boi dåu nam m6i- Båi trang bao c6 h~n nen å dåy chi båt m~ch nhfrng nguai cåm tinh con R6ng må th6i, båi nam nay Nhåm Thin lå nam tu6i cua hQ.

+ NAM: Nam gi&i tu6i Thin thuang c6 thån th~ cuang trang, tinh thån m~ me. Dåy lå lo~i nguai c6 y thuc cai "t6i" manh li~t, tinh tinh thllng thiin, tv tin, kh6ng ng~i kh6 khan, thich tl,r l~p , giåu khå nang lanh d~o, kh6ng d~ d~ bi khuåt ph\lc, tri hi~u bi~t han nguai, can dåm, tåi hoa, håo ph6ng, ghet nhfrng hånh vi giå t~o, khinh che nhfrng thåi d<) hen y~u, tu tu6ng y~m th~ ... Ngoåi ra, tårn tinh hu&ng n<)i, tråm m~c it n6i tuy trang CUQC s6ng xa h<)i , hQ thich quySn hånh d6ng thai d~ hoa d6ng. VS tinh yeu, nguai nam tu6i Thin thuang to

ra da tinh, tham lam va mu6n ch~ ngv "d6i phuong" nhung l~i råt "y~u" tru&c SlJ mSm mong va diu dång. Khuy~t di~m cua nguai nam tu6i Thin lå hay

m<)ng tu6ng, t1,r ph\1, va vi c6 chu nghia hoån thi~n nen it chiu th6ng cåm v&i nhfrng khå nang låm vi~c kem coi cua nguai khac. + NO': Tinh tinh ph6ng khoang, nhi~t tinh,

khång khai, låm tai, kheo doan y nguai khac nen nam gi&i råt ua thich nguai nu tu6i Thin. Trang CUQC s6ng xa h<)i , hQ b<)c trvc, låm vi~c hang say, t~n tinh va kh6ng thich bi nguai khac xui gi\}C. HQ lå måu nguai må gi&i lanh d~o cån d~n th~t sv. Khuy~t di~m cua nguai nfr tu6i Thin: NhiSu

khi thi~u sau siic båi tinh hi~u d<)ng, thi~u kien nhån. Trang lanh vvc tinh yeu, khi thi hQ råt cu6ng nhi~t vi bån tinh lang m~n, nhung c6 lue l~i nhu kh6ng yeu h~t lang, ki~u "lung la con ca vang". N6i t6ng quat thi nguai tu6i Thin cå nam lån nfr dSu c6 m<)t ngo~i hinh d~ coi, c6 m<)t bS ngoai kha håp dån, lu6n duqc moi nguai yeu m~n. C6 th~ n6i, hQ thu<)c "tuyp" nguai c6 s6 dåo hoa. HQ da tåi, thich hqp v&i vai tro lanh d~o . Tuy kh6ng nghi nhiSu v€ vån dS kinh t~ va kh6ng t6n nhiSu suc lvc d~ ki~m tiSn, nhung hQ kh6ng gioi gifr tiSn, kh6ng bi~t ti~t

ki~m, thanh ra nguai tubi Thin khong giåu c6, khong bao gia nh~p nbi vao gi&i "ti~n rirng b~c b€", nhung khong ngheo, thuang duge "h~ng ngay dirng du". Dåu 6c linh ho~t, c6 chi ti~n thu va c6 long

yeu thuong chan thanh va manh li~t ma n~u lang thuang yeu nay c6 ca tr6i d~y thi c6 th€ tra thanh tinh thån båe ai VO ba, nhung eling vi v~y d~ bi lgi dl,ll1g. + TUOI THIN TRONG NÅM THIN: Nam

nay, Nham Thin 2012, nguai tubi Thin c6 hai sao chu ch6t chi~u m~nh: Thåi Tu~ va Hoa Cåi. Sao Thåi Tu~ båo d<)ng nam nay c6 bi~n dbi

l&n dåy trong cå ph~ vi tham tam lån hoan cånh. Theo d6 tre thi bi ai tinh "qu~y", l&n tubi thi gia dinh c6 th€ g~p s6ng gi6. Sv nghi~p c6 phån nao lao dao, tai sån bi bi~n d<)ng. Tuy nhien nha c6 sao Hoa Cåi dflng hanh chi~u m~nh v&i Thåi Tu~ rna nam gi&i tubi Thin duge gån nhu tåt cå chuy€n hung thanh eat - nfr duge d~i lgi V~ S\! nghi~p tuy hai båt lgi v~ tinh cåm - bai th~ cå nam, nfr d~u cån phåi dn trQng, khon ngoan nhu "Long Xa", ti~n cong cån c6 såch lugc hoan chinh chu dtmg li~u m~g ki€u "may ra h6a Long, khong may xong dai" . Ngoai ra tuy nguai tubi Thin thong minh, giåu bån lanh nhung eling nen d~ cao cånh giåc rna phong ngira nhfrng ke ti€u nhan va nhfrng di~u thi phi, njnh h6t. N6i tom l~i , trong nam Nham Thin nay, V~

vån d~ suc khoe, nam nfr tubi Thin cu "vo tu" rna "qu~ng gånh lo di d€ vui s6ng"' bai khong c6 gi dång lo ng~i n~ng n~, tuy nhien vån phåi chu y cåch rieng d~n vi~c v~ sinh an u6ng. M<)t di~u khåc nfra cån luu tam, åy la khong nen d€ tinh thån ding th~ng quå d<), phåi bi~t k~t hgp hai hoa gifra cong vi~c va nghl ngai. Tuy bån tinh hao ph6ng, nhung nfr v6n la

nguai n<)i trg nen cån th~n trQng hon trong vi~c quån ly tai sån; nam v6n la gia tru&ng eling phåi chu y d~n S\! an toan CUa nhå va phåi bi~t lo toan d€ gia dinh trånh g~p phåi nhfrng kh6 khan v~ kinh t~ . Tuy tinh tinh nang d<)ng, c6 nhan duyen t6t,

nhung nam, nfr tubi Thin dirng bao gia quen m6i quan h~ giao ti~p luon luon phåi duge d~t tren can bån chan tinh, hiSu hoa, cåm thong thi cu<)c s6ng m&i an vui, h~nh phuc,

c6 nhi~u may mån va ca h<)i phåt tri€n tåi l<)c, ti~n V~ Xån l~n, trung V~ sung tUe va h~U v~ an nhan. Duge sa sa nhu th~, "eling cåm b~ng ca vugt VG Mon, h6a R6ng" r6i, chu chkg cu trong vi~c hon nhan cua rieng "ph~n gåi låy duge ch6ng khon" . Tir khia c~nh nhan tinh th~ thåi cua nhfrng nguai tubi Thin, thi~t tu&ng dåu nam m&i, eling nen giuong måt ng6 ra ngoai th~ gi&i m<)t chut cho du l~ b<). Vang, nam Nham Thin 2012 nay xåy ra nhi~u bi~n c6 l&n lao bai nguyen nhan sao Thåi Tu~ ba chu. Dång k€ han cå lå nhfrng thien tai d<)ng dåt do Rflng tra minh - va giong bao, h,tt l<)i do Rflng tha quå m~nh va phun mua khong d~u d~n. Th~ nhung d€ bu l~i , nha an due Rflng rna nhfrng bi~n chuy€n trong nam Nhåm Thin nay n6i chung v6n thinh nhi~u hon suy. Theo d6 kinh t~ toån cåu c6 nhi~u ca may "nhu ca g~p nu&c, nhu måy g~p Rflng" rna phåt len. Rieng a Dong Nam Å, danh hi~u Tu Long Chau Å xuåt hi~n khoång th~p nien 1970 - g6m H6ng Kong, Dai Loan, Singapore va D~i Han - da tir lau bi x6a trong "sb bvi dai", nay may ra chi con f)~i Han. Trong nam Nhåm Thin, Xtrng danh Rflng kinh t~ vi d~i a Å Chau, phåi k€ Trung qu6c, Ån D<) va Nh~t Bån.

V~ chinh tri, cåc d~i VIP nhu Barack Obama a Hoa Ky, Nicolas Sarkozy a Phåp vån duge an tQa tren gh~ tbng th6ng sau cu<)c tåi tranh cu. Trong khi d6, "cåch m~g Hoa Nhai" ti~p t\,lc lan r<)ng trong th~ gi&i Å R~p. Cåc ch~ d<) d<)c tai tham nien thi dua rna S\}p db nhu sung rl,ll1g. Trong nam 2011 thånh quå t6t d~p da di~n ra a Tunisia, Ai C~p, va cå Libya. Duoi R6ng trong tan nien Nham Thin nay se quet ti~p theo a Yemen, Syria, Marocco, Algeria ... Cu<)c xung d<)t Do ThåiPalestine, m~c du trong nam CQp Mahmoud Abbas da n<)p don xin Lien Hi~p Qu6c cong nh~n m<)t nu&c Palestine d<)c l~p , nhung r6i trong 2012 eling vån nhi nhkg theo nhfrng net "ve Rflng ve rån" cua cåc cuang qu6c khi~n nguai dan luon phåi s6ng theo ki~p "rflng r6ng theo n~, q u~ theo ga con" . Tinh th~ Phi Chåu trong Nhåm Thin tuong

d6i yen bn nhu th€ duge "må tang ham R6ng", tru m<)t vai V\,1 nbi lo~n le te ki€u "dåu Rflng duoi rån" . Ngugc l~i , t~i Å Chåu, duoi Rflng se quåy m~nh a BiSn Dong khi~n cåc tay lanh t\1 a Båe Kinh måt an måt ngli. Ben

Vi~t&DQc f)~c San 2012 15

trong Trung qu6c, cåc cu(>c tranh d~u dan chu cua cåc såc t(>c thi~u s6 nhu a Mong C6, Tay Te;tng, Tam Cuong ... v6n duqc tiSp ,1\fc cua "Cåch Me;tng Hoa Nhai" rna thira than~ xong len theo duang quy~n "Long hanh ho bo" - a hai ngoe;ti, chinh såch xam luqc nhu ki~u "fm nhu R6ng cu6n, u6ng nhu R6ng leo" cua Trung C(>ng g~p suc ch6ng d6i d~c bi~t cua Con R6ng Chåu Tien Vi~t Nam va cua thS lien kSt khåc nhu Hoa Ky, Nh~t Ban, Ån D9, Uc ...

Phai, trong khi dang c(>ng san Vi~t Nam hen nhåt, chi dåm båt ne;tt nguai dan th~p c6 be mi~ng d~ cu&p ce;tn ru(>ng d~t, nha cua cua h9 va chi€m doe;tt tai san cua cac Giåo H(>i, con thi bQn cht1ng muon dai an ph~n thu thuang trong kiSp toi doi, "vao lon ra cui" tru&c Båe Kinh, thi chinh nhan dan Viet Nam a trong va ngoai nu&c v6n c6 B6 Le;t~ -M<t Åu nen "trung R6ng le;ti na ra R6ng" rna nh~t t~ dung len d~ bao V~ Hlnh th6 va lanh hai Vi~t Nam r6i ti~n tay khai tt'r luon loai rån liu diu la bQn Vi~t C(>ng.

Cui xin t6 tien Long Ph1,1 Tien Måu chung giåm!

Hoai My

•

16 ViSt&BQc B~c San 20 12

duilng mua xuan MungM9t TSt Mua dong b6ng nhien quen l<;tnh Minh ru nhau dem nång m&i V~ D~ Rai quanh he ph6 Paris. Di, Tay nåm tay eling di vao nam rn&i, R(>n rang nhjp chan vui phai ph&i Ben nhau.

Dan hai au Mo vang mo do Chen chuc trång ke då DQc dong Seine, Ngan t6c em Sqi b6ng sqi r6i Xoa nghieng nghieng tung gi6 DQc tinh anh.

Duang xu~t hanh, Canh vuon ch6i V nhtJa, Nhfrng bup tay xanh Mu6n cong ng6n Mua d~u.

C~t tiSng chao: Be;tn be lau khong g~p,

Ba muai nam, Ni~m vui va n6i cuai, C6 måt ånh tuai Ben moi h6ng xuan m&i, C6 giQt tinh tran Quanh huong ngQt ca phe.

Ta ru re nhau Cling bay v~ ky ni~m, Åo trång ngay xua, T6c biSc ngay xua, Mua xuan cil Ngti quen nhi~u nam r6i trong g6c nh& B6ng horn nay birng thuc Ham tiSu 111,1 cuai.

Em cua anh ai, B~n cua toi ai , Dåu nam mai, Xin t~ng nhau Rieng m{)t: Cu{)c deri .

CJNgu·

nhin nui I. Bu6i sang Mu om ch6p nui Toi ng6i trong can b€p nha b~n Nhin chuy€n tau di~n a xa lu6t qua M{)t cånh au trång vut qua D6ng h6 bao 7 gier reo tung ch~p Chua ai thuc d~y Hit.

Il . Quy€n sach vi€t v€ tha rna ra (y khoång gifra Han 200 trang da d9c Gån 300 trang se dQC Chfr, dåu, y ... Hoi va trå lai ... Tha v€ sau giåc ngli.

Ill. Ngay tan m{)ng Chuy€n bay dai n6i li€n ban tay nåm Cai v6 lung b~t ky uc Theri xanh t6c Luva-li xoay tron di~u luan vil M{)t chi€u B~n va toi Tu v€ nhau tir ba hu6ng D~i Ta y Duang, Thai Binh Duang Å, Åu, My Duang v~n d~m xa b6ng thanh vai quang xi€t Måt ånh xanh Chi€u tan may.

IV. NgQn n€n sinh nh~t V a m,1 cueri ngay gi6 Trua cang b~t Thi€u måt m{)t khoång treri B~n hat v€ theri da måt N6t nh~c ngli quen Bung thuc tir ng6n ta y gai phim Ti€ng con cueri Låploa Nhu ti€ng b<;m minh da cueri Ba muai nam tru6c Chi€c banh va nhfrng m6n qua v€ dling hyn Tung th~p nien.

V. Thien nhien xanh Quanh than c6 th\1 tram nam in dåu Cåu treo gifra treri Ban chan nghieng diu ditt nhau di Duang khåc ngQt van vi th6 g6 Totem reo theo gi6 ngan thong.

VI. Hoa 16ng l{)ng thå huang Dåo ngil såc ch~p chung om s6ng Moi em Toa sang m~t treri thang båy Doi måt anh Låp lanh su6i bang tan.

VII. M{)t chum sao sang v€ d~u ngoan lung chirng nui Bai tinh ca m6i Vua ngan r{)n gifra h6n vui.

CJNgu·


Mua Xuan v6i Thi nhan

X A h Å .;t•A uan trong t o· co uten

Trong th~ gi6i van h9c ngM thu~t Trung Hoa va Vi~t Nam, thi ca mieu tå, d~ c~p d~n mua xuan. .. råt s6m sua va p hong p hu: ngay tu thai Han Duang cua Trung Qu6c, ciing nhu thai Ly Tr~n, Le, Nguy~n ... a Vi~t Nam, cac thi nhan da giri gåm nhfrng tam tinh rieng tu

ho~c n?frng m6i s~u chung tren tlrl1g bu6c xuan ve. Gia Cat Kh6ng Minh tu thai Tam Qu6c, th~ ky thu 2 sau Tay l!ch, da cåm hoai tha thi~t hinh ånh m<)t kh6m mai g~y don d<)c ben dong su6i vång, l~nh lting d6n xuån m<)t minh, gifra tuy~t gia trai dong:

Nhdt dc;z bile phong him V c;zn ly a ang vdn hqu. Tru&ng khang tuydt loc;zn phieu, Ca i tqn gi an san ClfU ...

Nguilng di?n quan thai hu, Nghi thj ng9c lang adu. Phdn phdn ldn giac phi, Khoanh khiic btin vu tr~. Ky /u qua tidu kiJu D{jc than mai hoa sdu.

(Trich tit tqp Luo·ng Phil nglim cua Gia Cat Kh6ng Minh)

Tu Vi Lang d!ch nhu sau:

18 Vi~t&DQc D~c San 20 12

Nguyln Thuy Nam

M{jt dem gi6 bdc lc;znh, Muan d(m b{Jn mdy dizy. Hoa tuyit tung tO'i ta, Non sang ch9·t aJ i thay ... Ngt'ra m(lt trang vu tr~,

Tu6ng r6ng ch9i tren mdy. Ca beiu tr&i trilng x6a, Tua tua vay r6ng bay. Cuifi lita qua cdu nh6, ThuO'ng ttic kh6m mai geiy.

Vao th~ ky thu 8, dai nha Duang, thi si Ly B~ch, duge nguai dai ca t\ffig lå m<)t dång thi tien, da thong cåm sau såc tam tinh co qu~nh cua nhfrng nang chinh pht,~ , khi ngQn gi6 xuån åm ap thf>i V~, låm lay d<)ng man tru6ng luqt lå nai khue phong l~nh leo:

Yen thao bich nhu· ty Tein tang ete l~c chi. DuO'ng qudn hoizi qui nhqt Thf thtip aoc;zn truång thi. Xudn phong bdt tuong thU:c Ha Sl! nhqp la vi?

(Xulln tu)

Nguy~n Thuy Nam d!ch tha nhu sau:

Y Xulin C6 Yen xanh mu9·t meiu LO'

Dau Tein bieng btic rqm ba au&ng ete. Khi chizng r{jn rii tinh que

La lang thidp ch(Yt b(m b& xon xao. Gi6 xuan kia l9 lam sao Vz dau th6i l9ng tru&ng aao dem dem?

D6 Phu, mot b~c thi thinh k.hac doi Duong, cimg thoi v6i Ly B~ch, l~i cåm xuån qua mot m6i såu chung tu cånh qu6c pha gia vong trong thoi bubi lo~n ly chinh chi~n :

Qu6c pha scm ha t9i Thanh xuan thao m9c tham. Cam th&i hoa tiln l~, H(m bi?t aidu kinh tam. Phong h6a lien tam nguy~t Gia thu ad V(ln cam (kim) . B9ch adu tao canh aoan, H6n d71c beit thang tram.

(Xuan v(Jng)

Nguy€n Thuy Nam djch ra tha nhu sau:

V(Jng Mua Xuan Lo9n ly sang nid con kia Thanh xuan cay co b6n bJ xanh um. Cam th&i hoa cf1ng rung rung, Bi~t ly xui khidn nao nimg tdng chim. Ba trang giijc gia triJn mien, Thu nha quy l'lfa muon nghin ng9c chau. Ngu nga toe ngcin b(IC adu Tram cai r&t xu6ng ad sdu lang ai?

Nhå tha tre Truang Nhuqc Hu say cåm xuån tinh v6i cånh slic tri€n mien: troi trang, måy nu6c ron rang, hoa la xon xao; v6i mot ngu6n tha lai lang, d~m då net but thanh xuån; h6n tha tha thi~t cåm hoåi v6i trm xuan, song xuån, trang xuån va hoa xuån, nhu mot net dyp thieng lieng, båt tuy~t CUa dåt troi, Clla thien nhien, hoa nh~p v6i long nguoi phai ph6i tråo dång, gifra lue xuån v€:

Xuan giang triJu thity lien hai binh Hai thu(Yng minh nguy~t c9ng tri&u sinh. Dilm dilm tuy ba thien v(ln ly Ha xu xuan giang vo nguy~t minh? Giang luu uydn chuydn man phuang di~n Nguy~t chiiu hoa lam giai nhu tiln Khong ly luu suang beit giac phi Dinh thu(Yng b9ch sa khan beit kiin. Gi ang thien nhdt seie vo ti em trdn, H9o h9o khong trung co nguy?t luan ... Gi ang b9n ha nhan sa kiin nguy~t?

Giang nguy~t ha nien sa chiiu nhan? Nhan sinh d9i d9i vo cung di, Giang nguy~t nien nien v9ng tuang tl! Beit tri giang nguy~t chiiu ha nhan? Dan kiin truång gi ang t6ng luu thity ... (Xuan Giang Hoa Nguy~t d9 trich ao(ln)

Nguy€n Thuy Nam djch tha nhu sau:

Dem Trang va Hoa tren Dong Song xuan (trich do~n)

Sang xuan nu&c chay liJn khai Trang nho adu s6ng tai båi tri&u len. Trang soi v(ln dijm tri&n mien Sang xuan ng&i s6ng lenh aenh anh vang. .. Nu&c tuon con adm mui huang, Trang hoa nuåc, ngat rung tham hoa a&i. Suang con lang aang chai vai, Lung linh bai eat chan tr&i no·i dau ? ... Sang xuan tråi - nuåc m9t mdu, Trang tre o viing vijc giua bdu khong gian .. . Ben sang ai da ngcim trang? Trang troi, nu&c chay da tung thcly ai? Nhan sinh vo tgn cam hoai Nam nam trang- nuåc mi~t mai cung nhau. Biit chang trang nu&c giang adu Chiiu soi ai a6, ad sdu cho ai? Sang da i cu6n cu9n nuåc tro i ...

Tra v€ v6i thi ca c6 di~n Vi~t Nam, ngay tu thoi Ly Trån cach day gån mot nghin nam, nhfrng bai tha xuån dåu tien thuong lå danh tac cua cac thi€n su, vi v~y tha xuån phång phåt y vi thi€n hQc, nhu bai tha "Xuån t~t thj chling" cua thi€n su Man Giac doi Ly:

Xuan khu· bach hoa l(lc, Xuan aao bach hoa khai. S71· tr11c nhan tiJn qua Lao tung adu thu(Yng lai. M(IC vj xuan tan hoa l(lc tgn Dinh ti&n t(lc d9 nheit chi mai.

Ngo Tåt T6 djch ra nhu sau:

Xuan ai tram hoa r71ng, Xuan adn tram hoa cu&i. Muon vi~c troi tru&c mat, Tren adu gia tåi r6i!

Bai tha duge sang tac lue thi€n su dang ngQa

Vi~t&BQc f)~c San 20 12 l 9

b~nh, v~y må h6n tho eu phoi phai dang tråo, nhå su vån han hoan thåy duqe eai ehan nhu, eai Ph~t tinh eua d~i ehung, bang b<;te gifra thien nhien, gifra trai dåt qua hinh ånh m9t eånh mai nå mu9n mang, le loi truae san ehua, nhu m9t måm s6ng mu6n deri, båt di~t: Dimg tu·&ng xuan tim hoa r7!-ng hit Dem qua san tru-& c m9t cimh mai ...

Cae vua ehua deri Trån eting d~ !<;ti nhi€u bai tha xuan lai le tuoi d(fp, y tu eao sau, båt hu nhu bai tho xuan sau day eua Trån Nhan T6ng, sang tae våo eu6i th~ ky 13:

Th~ty khåi khai song phi, Bdt tri xuan dz quy. Nhdt song bc;zch hJ ai?p, Phach phach sdn hoa phi.

Nguy~n Thuy Nam t~m dieh nlm sau:

Bu6i som må tung eim s6, Dau bdt mita xuan da vl Tung tang kia aoi buam trdng, Chgp chan bay thiing vao hoa!

-86 lå tam tinh s6i n6i eua m9t vi quan vuong, dang tu6i xuan xanh va tinh xuan phoi phai, khae hån vai eai nhin tråm tu, sau lilng eua m9t b~e ehan tu, ben say mui d<;to, thanh thån, an nhien va tv t<;ti nhin xuan v€. Båy gia, nhå vua da tir gia eung vang di~n ngQe, trå thånl1 m9t vi dåu då tren nui Yen Tu, lå Di€u Ngv Giae Hoång, T6 thu nhåt eua thi€n phai True Lam VN: Chim hot di da. liiu ta tai Thim hoa may phit, bong nha ddi. Khach vao chiing hoi gi nhan Slf, Ti!-·a bue fan can chi ngdm trai. (V6 danh djch bai Xuiin ciinh cita Trdn Nhan Tang). ho~e:

Vc;zn s~r thity luu thity, Bach nien tam vdn tam. y fan hoanh ngrc ajch, Minh nguy?t man hung trung. (Trdn Nhan Tang)

Nguy~n Thuy Nam dieh ra tho nhu sau:

Muon vi?c nuac troi nuac, Tram nam lang nhit lang.

20 Vi~t&D9c D~c San 2012

Tlfa hien th6i sao ngrc, Ddy nguai anh trang trong. Cting do<;tn tho d6, Nguy~n Thuy Nam dieh ra tho h,1e båt nhu sau: Muon vi?c rJi nhu nuac chc;zy xuoi, Tram nam lang tlf nhit lang th6i. Ben thim sao ngrc vang aoi khitc, Trang sang menh mang phit kin nguai.

Nhå tho Nguy~n Trai khi nhin eay e6, dam eånh non la mai, xanh mu6t, em d€m, khi~n long nguai them nhån nha, thånh thoi nhu mu6n hoa nh~p våo eånh såe eua vti tql, eua thien nhien gifra mua xuan mai lang dang kh6i suong:

D9 adu xuan thao li!-C nhu yen Xuan vii thiem lai thity phach thien. Da kinh hoang luang, hanh khach thidu, Co chu trdn nh9t cac sa mien.

(Tr{li ttitu xuiin t/9)

Ki€u Van dieh ra tho nhu sau:

Bin xuan adu trc;zi Co xuan adu hin xanh nhu khoi, Chan chua mua xuan nuac vJ tråi. Duång n9i hoang vu hanh khach it, Thuyin ki bai eat, su6t ngay ngai.

Ng6 Chi Lan, nhå tho nu VN th~ ky 15 da ve l<;ti eånh tuqng m9t mua xuan VN thai binh thinh tri, dåy måu såe huy hoång, åm ap; e6 eay, hoa buam IQng låy eua VU'Crn XUan flJe nång, ngåt huang:

Khi trai dm ap au(lm hai duong, Thdp thoang lau aai ve ac vang. Rem liiu liu lo oanh hot gio B~!-i hoa phdp p hai buom c ham huang.

Trong Truy~n Ki€u, ta thåy nhi€u noi eting lai lang tho xuan ... Thi håo Nguy~n Du thuang di~n tå eånh såe mua xuan em d€m, trong sang, tre trung, tuoi mat, r9n rång, nghe phoi phai xuan tinh:

Co non xanh rrn chan tråi, Canh le trdng aidm m9t vai bong hoa. V å: Gdn xa no nuc yin oanh, Chj em stim sit·a b9 hanh du xuan.

D(lp diu tcti tit, giai nhan, Ng~m xe nhu nuåc, do qudn nhu nem ... .

D~ khep l~i m<)t khoång trai xuan trong tha c6 di~n, chfulg ta c6 th~ muqn net but cua nu si H6 Xuan Huong qua bai Dåi Khan Xuan, d~ eling thm'mg thuc cånh sic em d€m, thO' m<)ng, trong sang cua mua xuan ngåy nåo tren que huang mi€n Båe. Nai må nhfrng khach thO' trong khi nhån nha du xuan, tam tinh vån mang n~ng cåm hoåi, tru6c cånh tinh ngån nåm kim c6 vå nhfrng bi~n thien lich su do~n truang:

Em ai chidu xuan tai Khan Dai Lang lang chdng b9'n chut trdn ai. Ba hbi chieu m(j chuong gdm song, M(jt vilng tang thuO'ng nuac l(Jn triri.

Mua xuan vo·i thi nhan

Nhu chung ta d€u bi~t, th~ gi6i thi ca VN c~n d~i va hi~n d~i d€ c~p t6i mua xuan eting phong phu, eting d6i dåo phong vi. Tan Då thuang don xuan sang ben chen rtrQ'U n6ng nån! Theo nhå tha, men ruqu se låm d~y men thO', se chåp canh cho thO' bay vut, bay cao våo cu<)c dai va th~ nh~p våo long nguai, nhu nhå tha da nhi€u phen thu nh~n: Ru(!U say thO' !gi them ngu6n, Nen thO' ru(!U cilng them ngon gi9ng tinh. Ruvu thO' minh lgi vai minh, Khi say quen ca c ai hinh p hu du .. .

Bai v~y, mua xuan d6i v6i nhå tha nui Tån s6ng Då kh6ng th~ nåo thi~u ruqu vå tha: G(lp xuan ta hiiy lam vui, Keo nay xuan t!dn, keo mai xuan vi Vui xuan rU9"U u6ng tho· ai

Ta thåy duqc cai ng6ng nghenh tha rtrQU nai Tån Då c6 d6i net gån gibng v6i tam tinh nhå tha Ly B~ch cua nhi€u th~ ky tru6c. Ly B~ch eting da tirng håo sang n6ng men say tha ruqu khi tv gi6i thi~u minh: Thanh Lien cu sf trich tien nhan Titu tit tlao danh tam th(lp xuan. .. T~m d!ch: Ta la Thanh Lien cu sl, m(jt vj tien bi luu day nO'i trdn thd N6i danh thO' ru(!U dii ba ch~c niim nay rbi .. .

V6i Tån Då thi :

Triri ddt sinh ra ru9'U vai thO' Khong thO' khong ru9·u s6ng nhu thua! Cong danh hai chu mui men nhgt, Sv nghi~p tram niim net mvc mir ... Mgch nuac sang Da tim roe rach, Ngan niim may Tan m&t lO' mO'. Con thO' con ruvu con xuan miii Con miii xuan, con ru9'U vai tho·.

Huy C~n lång nghe nh~c xuan gQi mm rQn rang, tha thi~t. Long nguai nhu tre l~i , nhu duqc h6a than tinh kh6i, m6i me theo v6i nhip tha cua dåt trai, cua cånh tham la bi~c, cua s6ng nu6c tri€n mi en... va mua xuan bu6c t6i em d€m gifra long son thåm, nhu ffiQt giåc IDO' xuan nlJng nån, båt di~t: Lu6ng ddt thO'm huO'ng, mua mai d(ly, Ben duirng chan r(jn buac trai tO'. Cay xanh canh d?p xui tay vai; Song mat tran xuan nuåc tl(lm bir.

Oi nhung nguåi ta di hong xuan Cho toi theo våi, keo toi gdn! R(jn rang buac nhtp, huO'ng VUO'ng got, Nhva mgnh tuon trao tuang dinh c han.

Beit g(lp mdu tuO'i len run rdy Trang canh hoa tre, c6 chim non. -Co ai gai y nO'i xuan cil, Ddt na muon xuan vdn chdng mon

(Xuiin)

V 6i Hån M~c Tu, mua xuan th~t em d€m va quen thu<)c nhu nhfrng khung cånh d6ng que n<)i co, dåm chåt tha: nhfrng mai tranh trng vang trong suang kh6i dåu xuan, ngQn gi6 xuan man man dua chai eling rimg la bi~c, nhfrng nång th6n nfr vui xuan tren d6i nuang, say sua veo von nhfrng khuc xuan ca dan giå, khi~n khach tha b6i h6i, tuang nh6 d~n nhti11g hinh ånh, nhfrng sinh ho~t nhQc nhån nhung em 9€m bi~t måy, ben nhfrng ba s6ng que ng~p nang xuan vang:

Trang !an ncing ung khoi mO' tan Doi mai nha tranh !dm tdm vang. S(jt sogt la treu ta do bide Ben gian thien ly - Bong xuan sang.

Song c6 xanh tuo·i g(ln tai triri,

Vi €t&DQc D~c San 2012 21

Bao co th6n nu hat tren d6i; Ngay mai trang dam xuan xanh dy, Co ke the o ch6ng b6 cu9c cho·i ...

Khach xa g(lp lue mua xuan chin, Lang tri bang khuang SlfC nhb lang: "Chi dy nam nay con ganh th6c D9C bir sang trdng ndng chang chang? "

(Mua Xuiin Cltin)

Bai tha xuan sau eling cua Vil Hoang Chuang duqc sang tac tru6c th~m xuan Åt Mao, 1975, våi thang tru6c khi MiSn Nam bi cu5ng chi~m va khoång han m(>t nam, tru6c ngay nha thO' gia tir vinh vi€n coi doi va th~ gi6i thi ca. Ta thåy nai day, h6n tha vån bang b~c net hao hung cao dt;p cua ke si, hoa nh~p v6i cånh såc xinh tuai, dåm thåm cua thien nhien, cua co d.y hoa la, khi chua xuan thu6t tha, lling thling bu6c vS. Nguyen tac la m(>t bai tha chfr Han, duqc chinh tac giå dich ra tha nhu sau:

Da M u Lili X ufin

Bqn ddy may, chen ddy trang, Xuan vao dem, giii:a lang bang nå qujmh. Liiu to' daa gdm nhu tranh, Dau Tdn bide, c6 Yen xanh m9t triri. Que xu·a phdn r'{Jng vang rO'i C6 nghe vach da vang liri hoi duyen: Say nlim truåc ngo la tien, Ho(lc say nlim eat ngoai bien måi hao? (Kitai xuiin tlt{lclt viin - Vii Hoang Chuong)

Nguyen Sa trong nhfrng bai tha xuan sang tac tir håi ngo~i vån con nguyen vt;n chåt tinh tu, lang m~n ngay nao cua lua tu6i xuan xanh:

Sau tu tu6i, sau tu tron, Niim vui tam cåm kh6ng con cua ri eng. .. Miri thO' khai but mimg em, Miri xuan bu6·c xu6ng tir tren rna daa.

V 6i nha tha, cho du c6 phieu b~t, tr6i n6i t6i chan troi g6c bi~n nao chang nfra, xa x6i cach tra que nha bao nhieu chang nila, nång xuan va eling la h6a than cua nang tha, vån tham ngåt phån huang, vån tuai r6i såc m~u, vån mu6n doi t6 di~m mu6n h6ng nghin tia Va nhåt la vftn gifr nguyen Vyn tinh t\1 Cå IDQt h6n xuan son thåm nhu thu6 duang thi:

22 Vi~t&DQc D?c San 2012

Mua xuan em m(lc ao vang, 6 trang thO' cJ chim hoang hqc bay . Em vira xoay nh? vai gdy, Nhin coi vil tr'{J vao ddy gidc mO'. Nhin coi ch6 cu6i bai thO', N7,J han mau do triri cha ru(JU daa. Anh nhin em måi bubc vao, Nhin xuan, xuan cdt tdng chao ddu niim.

(Titu xuiin ao vang) va: Mua xuan em m(lc ao xanh, Bidn thu minh lqi duåi canh la nau. Bubm vang c9t toe mai sau, Cam an em da mang mau c ho xuan. Cu9c diri ddu c6 phil van, 6 trang may n6i c6 phdn thien thu.

Dinh Hung n?ng long vi€n rna tren "Duang Vao Tinh Su" ... Nai d6, coi hu va coi thvc nlm hoa tan, tr(>n lån vao nhau thanh nhåt th~ . Nai d6, c6 xuan rirng åm ap huang yeu, cho du doi c6 luan l~c , b~ dau, nhiSu khi xui khi~n tinh kia xa x6i cach trå, thO' cua chang vån birng birng chåt ngåt men say va h6n chång vån nglin ng\lt chay do m(>t ngQn lua tinh yeu båt tuy~t: Thuong em trang x~ nita vdng, Mua xuan thå dm huang rimg tren va i ... H6n nao ngu thi~p bong !au, Bqc thiri gian, canh buåm sdu ngan xua. Chtl-p chirn khe li~p trang mua, Ben em mui phdn giao mua con say. Nita vdng trang, net xuan gdy, Ta rna gidc ngu con ngay h6n rirng.

Ha y:

Em di, sdu nui chdt tirng, Got chan tir thqch tuång chirng sang hoa. May bay anh mdt trang ta, N6ng huong co dqi, suang pha ao ngan. Nguiri di vao gidc rna tan, Ta soi dong su6i dem tan tim nhau.

(Xuiin iim hæung rimg)

Trong thi phftm "C6 lai do" Nguy€n Binh l~i thåy mua xuan d6ng nghia v6i nhfrng nh6 thuang te tai, nhung xao xuy~n bang khuang, nhilng trang ngong mo i mon, khi uac thS xua da nhqt phai va tan thanh may kh6i, d~ con do xua xa ddn b~n cii, va co do ngay nao .. .

dimh am thdm l6i h?n vai bao ke sang sang: Xuan da dem mong nha tra v~ Limg c6 liti, a bi n sang kia. Co h6i tuang lt;~i ba xuan truac Tren bin cimg ai dii n(lng thi

Nhung r6i nguai khach tinh xuan dy Di bi?t ,kh6ng V~ vai bin sang. Dii mdy ldn xuan tro i chay miii Mdy ldn, co lai moi mon trang.

Xuan nay di n nila dii ba xuan D6m lira tinh duyen tiit ngu(ji ddn. Chimg le om lang chå d(li mili Co danh l6i uac vai tinh quan.

Bo thuy~n, bo lai, bo dong trang Co lai do kia di ldy ch6ng. Viing bong co em tit dt;~o dy Di bu6n cho nhung khach sang sang!

(Co ltii ao J Tam tinh nguai dai c6 khi vui, khi bu6n, khi rna mang, soi n6i, khi chua chat, dång cay ... nhung m6i lån mua xuan tru l~i, ai ai cilng thåy long nhen nhfun nhfrng tia hy VQng mai, ngQt ngao han, n6ng nan han, tuai tre han ... hoa nhip vai nhfrng tung bung, r(>n ra, nhfrng måu såc tuai thåm cua v~n v~t, cua dåt trai .. . Chi rieng Ch~ Lan Vien la d~c bi~t khac hån: nha tha da d6n xuan b~ng m(>t tam tr~g såu nao, u e. Trong lue v~n v~t han ha chao d6n chua xuan, thi nha tha l~i ao uac c6 trong tay minh nhfrng chi~c la vang thu, nhfmg canh hoa tant~ d~ chån buac xuan v~:

To i c6 cha dau, c6 d(li dau Dem chi xuan lt;~i g(li them sdu? V ai to i tAt ca d~u v6 ngh"ia Tdt cå kh6ng ngoai ngh"ia kh6 dau!

Ai dau tra lt;~i mita thu truac Nh(lt !dy ditm t6i nhung la vang, V ai cua ho a tuai mu6n canh rå, V~ day, dem chiin neo xuan sang!

Ai biit h6n t6i say m()ng åo y thu g6p lt;~i cån tinh xuan? ... Chao oil Mong nha! Oi mong nha M(jt canh chim thu lt;~c cu6i ngan!

(Xuiin) T6m l~i , tru m6i Ch~ Lan Vien la hfrng ha, u ru vai mua xuan, con da s6 nha tha d~u thi~t

tha chia se ni~m vui vai nguai dai, vai que huang dåt nuac, m6i khi Chua Xuan d~n h~n l~i tra V~ Va eling vai phao do, fUQ'U nfJng, vai hoa la thåm tuai, vai trai dåt bao la, trong sang .. . mua xuan bang b~c reo vui va gieo bi~t bao hy VQng, bi~t bao rna uac n6ng nan trong th~ gi ai ngM thu~t thi ca.

Xuan tha hU'o·ng

Tinh ru mua xuan na.m 1975 d~n nay, chling ta, nhfrng nguai Vi~t håi ngo~i da tråi qua 35 mua xuan tha huang! DI nhien, cac c(>ng d6ng nguai Vi~t khåp nai tren th~ giai nhåt la a My, Uc, Phap, Canada ... m6i lån Xuan v€ T~t d~n, eling thuang t6 chuc h(>i chq T~t, cilng c6 mua lan, d6t phao trong gia phut thieng li eng d6n giao thua, mtrng nam mai .. . t~i cac chua, nha tha, eling c6 neu cao, phao nf>, bånh chung; cilng rlJC ra nhfrng cå.nh hoa mai, hoa dao (cå hoa th~t lån hoa giå) ... (y cac 1\1 di~m t6 chuc h(>i xuan ... Nhung ca i khong khi T~t Nguyen Dan Vi~t Nam chling ta bi phoi pha, bi tan loång di trong nhfrng sinh ho~t thuang ngay cua xa h(>i tay phuang,do d6, long chung ta hinh nhu vån thåy thi~u th6n m(>t cai gi råt kh6 n6i nen lai! Phåi chang, trong ngo ngach sau thåm cua tam h6n, chling ta da am thåm ti~c nha d~n nhfrng mua xuan, nhfrng cai T~t tung bung n,rc ra ngay nao a ch6n que nha xa xam ... Chling toi kinh mai quy vi thuang thuc nhfrng vån tha tha thi~t cua Nguy~n Binh d~ thåy thåm thia n6i bu6n nhfrng mua xuan tren dåt nuac xu nguai, m~c dåu Nguy~n Binh chi an T~t xa nha gifra hai mi~n Nam -Båe tren eling m(>t dåt nuac Vi~t Nam. Nhung nhfrng cåm nh~n cua ong khi phåi "an m(>t cai t~t ngoai thien h~" sao b6ng dung tuang hqp vai tam Sl,l' nao 11~ cua chting ta, m6i khi xuan V~ T~t d~n :

B6n bi i n vdn c hua yen s6ng gi6, Xuan nay em cht v6n tha huong. Vdn an cai Tit ngoai thien ht;~, Son silt say ho ai ru(lu bbn phuang. ..

Em di non nuac xa x6i qua, M6i d(j xuan V~ bao nha thuang! M6i d(J xudn v~ em lt;~i thdy Bu6n nhu ten linh a bien cuang!

Vi€t&DQc D~c San 2012 23

TL'c em luu lr,zc ngoai muan a(lm, M(jt aoan au&ng ai, m(jt aan tru&ng. EJdt khach tinh dang haa milt l?, Oi nha! Oi chj! Oi que huong ...

(Xuiin vån tha hu·o·ng- Nguyin Binh) Ho~c :

Tit nay chua chilc em v€ iltt9'C Em giri v€ aay m(jt tdm lang! Chao o·i, tit ain em khang i1U9'C Trang thdy que hu(mg thqt nfio nimg!

(Xuan tha huong- Nguyin Binh) Nha tha da hon m()t lån, dlim. chim trong men cay dilng cua nhfrng chen ruqu xa nha va d~ CO th~ quen di cai tam S\f nao n~ tu nhfrng cai T~t tha huong: Tit nay chua chilc em v€ ilu9'C Em gid v€ aay m(jt tdm lang. .. Chile chj a&i nao quen nhilc nh&: Xa nha ru9'u u6ng c6 say khang?

(Xuiin Tha hu:O'ng)

Cung m()t tam sv ~y, trong nhung ngay dåu xuan tren dbng d~t Xlr ngw)'i , nha tha Trån Trung E>~o da am thåm nho l~ , ngam ngui va bbi hbi tu<'mg ti~c d~n nhfrng ky ni~m em d~m, nhfrng cai T~t, nhfrng mua Xuan, da qua xa xoi trong di' vang:

Ai c6 v€ ben kia adt nuac Thå dum ta i hoi dm que huong. Tai, con en lr,zc mua xuan tru'åc Vdn kh6c am thdm noi vfin phuong

Vdn aim xuan v€ tren adt khach Nghe bubn nh6 gi9t xu6ng vai tåi. Dim ai thilp sang ben kia ph6 Nhå qua, chao ai, tdng m? cu&i ...

Bip hi·a than hbng sao chilng dm Ta i them m(jt chdc banh chung xanh. Them nghe ai n6i !&i tha thiit M(jt låi c hue t1:1ng buåc sang xuan ...

(Xuiin diit kluich) Va nha tha da tai te, da ng~m ngui tam sv: khac v6i Nguy~n Binh, nha tha khong mang tim quen ben chen fUQ'U nf>ng, rna Chi am thåm, m()t minh u6ng c~n d~n giQt sau cl.mg, cua chen quan ha v6i nhi~u n6i dii.ng cay:

Lang tai cung br,zc thea mau do Chile phao giao thica ila tå tO'i.

24 Vi~t&f>9c f>~c San 2012

C hen ru9'U micng xuan ta i chcing u6ng C hi u6ng a em nay nhfmg ngqm ngiti ...

(Xuiin Diit kluich)

Chung ta hay cl.mg chia se v6i nfr si' Minh E>frc Hoai Trinh v~ nhfrng n6i do~n tru<'mg, nhfrng ng~m ngui cay dii.ng, nhung bbi hbi ti~c nh6 va nhfrng lai tam SlJ tha thi~t nhu la m()t n6i bu6n chung cua chung ta, nhfrng ph~n nguai luu l~c tha phuong, m()t lån nfra, phåi an them m()t cai T~t xa que huong, bu6n tenh tren d~t nu6c xu nguai:

Thi rna con m? vdn tha huong, Xa m?, xa nha, xa min thuong. Tric tfch aem nao hbng tii ng phao Noi ndy chi thdy tuyi t hoa suong!

Banh chung m? ndu c6 nhi€u khang? Nbi banh chung ndy ai thuc trang? M? c6 g6i them tJon banh nh6? Di cha con ut m? va i c ang. ..

Xuan nay con m? vdn tha huong M? m(jt phuong tråi, con m(jt phuong, T6c trilng m? gia them chut nua Va con, nhoa nhr,zt tdng yeu auong! ...

(Xuan vån tha lurO'ng)

Chling ta hay cung ng~m ngui, cl.mg ti~c nh6 bu6n thuang v6i nha tha Ha Huy~n Chi trong khung cånh be bang cua nhung mua xuan xa xu qu~nh hiu: D6n xuan tren adt nuac nguåi Cr,zn bao nhieu ru9'U khang voi con sdu!

(Xuan tren xzr ngu:o'i) va: Ta chao nhau nam måi, Låi chuc trU9'{ tren mai. Bilt tay cuåi hi ha, Quay lung ddu ngqm ngui

(Xuan lir thzr)

E>~ k~t thuc bai ti€u lu~n Xuan tha huong, chling ta hay cl.mg bbi hbi, bang khuang va d~ long d~t dao cåm xuc cl.mg v6i 86 Quy Toan, khi nha tha tinh ca chqt th~y m()t canh hoa Bao Xuan, n& le loi ben duang tren vting d~t t~m dung:

BuJi sang aung chå chuyin xe lim, Bbng aua milt nhin xu6ng ben auång

M(Jt n1:1 hoa vcmg ch6i nec ra Nhin kY dung la hoa Bao Xuan.

Hoa Bao Xuan ady o lang minh, Nai day chl c6 m(Jt bong le, Khep nep trang b1:1i c6 r6i ren, Ba o ngubi qua lqi chimg ai ng6! ... (G(lp hoa Bao Xuan trong thimh phiJ)

Cånh hoa Båo Xuan nå l~ng le, co d<)c ben duerng, lån trong n<)i co ngån cay, chång ai bubn nhin t&i, phåi chang chinh lå nhling mua xuan hiu qu;;tnh, nh;;tt nhoe va l~ng le v€ tren xu ngueri, xui khi~n long khåch tha huong ngk nga, nh& ti~c d~n nhfrng mua xuan xua, gier day chi con la suong kh6i du am ky ni~m, trong ky (re ng~m nglii?

X u· nguåi tuyh db lqnh !ung Don xuan hi u quqnh nat limg ho ai huang ...

(Xuan hiu qupnh - Ha HuyJn Chi)

Nguyin Thuy Nam

11· ;~/, . • l •-""~.

' chua mot /an . to i th~y to i chua m<)t lin ... y~u du6i song vån m~t nhoåi .. . nhu m&i vira g1,1c nga ... horn qua våi con chfr con m~n må tha thi~t nhung tha tinh .. . duerng da quå phong ba ...

to i th~y to i chua m<)t lån ... dfrng l;;ti song vån å li ... nai ky uc chon nhau cånh dra tuong lai dang må to ang ... mai gQi nhung bu&c chan gi o ... khong dåm bu&c . . . di dau ...

tO i th~y to i chua m<)t lån . .. h~p hfli song vån thån tha . .. nhu ke sftp tan hai cung dån eG con vQng vang dau d6 nhung phim ta chung ... cung n6t h~t lå lai

to i th~y to i (khong con nhu thuå tru&c) db i Cå CUQC doi .. . cho thu gQi "tinh yeu" gia yeu d~u vån con trong hai thå nhung linh hbn .. . chqt ho ang ph~ .. . co lieu

thih!Jnh

Vi~t&DQc D?c San 2012 25

Hanh Ph u c Xot Xa • Ph{lm Tin An Ninh

Toi va eling ng:;tc nhien, khi nh~n duqc m()t thi~p mai dåm cu6i gai qua duang buu di~n,

danh tånh nha trai , nha gai va cå co dau chu r~ dSu xa l:;t. G~n nua gia ngbi "di~m danh" tåt cå ba con, be b:;tn xa g~n, vq chbng toi va måy dua con eling ch~ng tim ra "tang tich" hQ lå ai. Nghe b:;tn be k~ !:;ti, m()t s6 khong it nguai Vi~t minh thich c6 nhiSu thvc khach tham dv ti~c cu6i cua con chau. Khach cang dong cang chilng to duqc th€ gia cua gia dinh. Vi v~y c6 nguai chi g~p ai a dau d6 m()t l~n thoang qua, eling c6 th~ tra thanh "quan vien" hai hQ. Hon nua, a cai vuang qu6c nho be va hiSn lanh nay, mu6n tim ai, cu vi~c rna cu6n di~n tho:;ti nien giam ho~c vao guleside go cai ten la c6 ngay s6 phone va dia chi. Cling c6 th~ la do m()t ang ba khach nao d6 duqc mai nhung hbi bao khong th~ tham dv duqc nen vq chbng toi duqc chQn d~ "diSn vao ch6 tr6ng cho c6 d~y du y nghla" chang?

Dia di~m t6 chuc ti~c cu&i la m()t nha hang Tau sang trQng n~m ngo:;ti o thånh ph6 Oslo, khong xa nai toi a. Ngay dam cu&i con hon m()t thång, nhung !:;ti dung vao ngay må vq chbng toi phåi sang London tham vq chbng co con gai va mling thoi noi th~ng cu chau ngo:;ti. Ve may ba y da "bue" rbi. V q chbng co con gai ciing da låy he d~ d6n chting t6i. Nen du c6 bi€t cha m~ hay co dau chu r~ c6 ten trong thi~p mai chang nfra, chting toi eling khong th~ tham dv duqc, hu6ng hb l:;ti la m()t nguai nao d6 khong quen. Thåy toi phan van, ba xa dm tårn thi~p mau hbng våt vao k~ sach, låc d~u båo "forget it! "

Sang thu Bay, m()t tu~n sau d6, khi dang sua so:;tn hanh ly, nghe di~n tho:;ti reo, toi b6c may len nghe, nhung khong th~ nh~n ra nguai ben kia d~u day. M()t nguai dan ba, tv gi&i thi~u ten Bich, råt le phep khi hoi dting cå ten lån hQ cua toi.

26 Vi ~t&D9c D?c San 201 2

-Vang, dting la toi, nh1mg chi c6 th~ n6i ro han vS chi khong :;t, vi xin 16i toi khong nh6 ra.

-Em lå Bich KiSu day, Le Tm Bich KiSu, må khi mm sang Na-uy, anh lam thong dich giup em d6. Ten em trong thi~p mai dam cu6i lå Yvonne Bich, ch~c anh cm da nh~n duqc. Em d6i ten nay sau khi c6 qu6c tich Na -u y.

Toi gi~t minh nh6 ra ngay. M~c du trong thai gian lam thong d!ch, giup kha nhiSu ba con nguai Vi~t m6i d€n d!nh cu, c6 bi€t bao nhieu cai ten låm sao nh6 h€t. Han nua eling da han 25 nam rbi con gi. Nhung d~c bi~t, Le Thi Bich KiSu thi toi khong th~ nao quen.

Sau khi tham hoi, Bich KiSu xin duqc d€n tham vq chbng toi vao lue b6n gia chiSu. Co båo, g~p nhau se c6 bi€t bao nhieu diSu mu6n n6i.

Thai gian con a tr:;ti tY. n:;tn Bataan ben Phi Lu~t Tan, toi may m~n duqc chQn lam ph~ giång cho cac 16p hQc ti€ng Na-uy. Duqc th~y co d:;ty kem rieng, va nha ph~ giup m6i ngay trong CaC lap hQC eling nhu låm thong d!ch båt d~c di cho nhung thuySn nhan m6i d€n dåo, nen toi c6 m()t s6 v6n li€ng ti€ng Na -uy, m()t thu ngon ngfr hoån toan xa l:;t v6i h~u h€t nguai Vi~t nam lue åy. Va ciing nha cai v6n bi bom nay, khi sang dinh cu a Nauy, tO i duqc chQn lam thong d!ch t:;tm thai cho Phong Xa H()i va Sa Cånh Sat tm xa, nai gia dinh toi t:;tm cu. Thai gian nay Na-uy nh~ m()t s6 luqng kha dong thuySn nhan duqc tau Na-uy v6t tren bi~n va m()t s6 truang hqp nhan d:;to khac.

N6i la thong d!ch chu th\IC ra chi giup ba con lam hb SO', khai ly l!ch a Sa Cånh sat, xin trq cåp a Phong Xa H()i, ho~c g~p båe si, nha SI, hay vao b~nh vi~n kham va chua b~nh. Cling qua cong vi~c nay, toi m6i thåy ro Na-

uy la m<)t qu6c gia giau long nhan d~o , m& råt r<)ng vong tay, d6i xu qua t6t v6i nhfrng nguoi tY. n~n må hQ cl!u v6t, crru mang. Cong vi~c nhan nha må luong b6ng eling kha, l~i con duqc ca h<)i trau d6i ngon ngu mai, nen sau nå y' khi da duqc chinh thuc nh~n vao hQC va di låm trong ngånh ngan hang brru di~n, toi vfin xin giu cai "job" phl,l nay, nhung chi lam them ngoai gi o hånh chanh.

Tuy nhien, ben qnh nhfrng di~u vui åy, toi eling bi "tai n~n ngh~ nghi~p" khong it. D~c bi~t khi phåi thong dich cho nhfrng ba con må tau cua hQ bi bQn hå i t~c tån cong. N ghe hQ k~ nhung cånh nghi~t nga, thuong tårn tren bi~n, toi vira khong nen duqc xuc d<)ng vira ng~i ngling khi phåi thong dich l~i bång ti~ng Na-uy. Hon nua lue åy toi eling chua c6 du ngon tir d~ diSn d~t nhfrng di~u "t~ fihi". Ngay åy c6 m<)t Vi~n Tam Thån danh rieng cho nguoi ty, n~n, nåm trong Vi~n D~i HQc Oslo, do båe si Hauff, eling la m<)t giao su tam ly hQc, diSu hanh. Ong la vi båe si c6 long nhan h~u va råt t~n tam v6i ngh~ nghi~p. Nhfrng nguoi tY. n~n g~p di~u khong rna y, bi håi t~c danh d~p ham hi~p, ha y bi måt nguoi than tren duang vuqt bi~n, d~u duqc 6ng t~ tinh tham nom, cham s6c eling nhu can thi~p Ca quan Di Tru cho rru tien båo lanh gia dinh va S& Xa H<)i cåp them nhiSu phuong ti~n sinh ho~t, giåi tri. Toi sq nhåt la nhung lue phåi lam thong dich d~ ong tam tinh, khuyen giåi, an ui n~n nhan, må thoi gian c6 khi keo dai cå m<)t vai ngay. B&i v6n li~ng ti~ng Na-uy con qua ngheo nan, lam sao toi c6 th~ truy~n d~t duqc nhfrng gi ong mu6n n6i. C6 lån nghe ong d~n do tru6c khi låm vi~c:

- Bay khong phåi m<)t cu<)c n6i chuy~n binh thuang må la m<)t ca di~u tri. C6 di~u, nhung b~nh nhan nay chung ta khong chua bång thu6c må chua bång ngon ngu.

Må ngon ngfr cua toi thu<)c lo~i an dong, thi lam sao giup ong chua lo~i b~nh d~c bi~t tråm kha nay. Nhi~u lån toi xin tir ch6i, nh~n minh khong du khå nang, nhung Phong Xa H<)i khong tim duqc nguoi thong dich khac, va båe Sl Hauff Clr g~t dåu båo la 6ng tin tu&ng & toi . Cu6i eling toi phåi yeu d.u ong n6i th~t ch~m va dling nhung tir ngfr tuang d6i don giån d~ toi hi~u ro, va nhåt la khong hi~u låm, nhfrng gi 6ng n6i.

M<)t horn, toi duqc Van Phong Xa H<)i cho

bi~t, phåi di theo ba Kari Mette ra phi truang Fornebu d6n m<)t nguoi ty, n~n d~c bi~t,

duqc Na-uy nh~n nhan d~o tir m<)t tr~i ty, n~n Thai Lan. Nguoi nay duqc dua thllng tir Thai Lan d~n Na-uy, må khong qua tr~i ty, n~n chuy~n ti~p Bataan, nhu nhung nguoi khac. Ba Kari Mette låm vi~c cho m<)t nha tho cong giao, nhung vi co nhiSu khå nang va uy tin, nen duqc yeu du kiem nhi~m d~i di~n cho S& TY. N~ trong khu VlJC thi xa.

Chling toi duqc vao t~n cua gate may bay. Nguoi må chling toi d6n horn nay la m<)t co con gai tre, ng6i tren xe lan, tren nguoi choang m<)t tårn chan mong, duqc m<)t co ti~p vien hang khong dåy ra giao cho chling toi eling mi hanh ly nho va m<)t phong bi d\l11g h6 sa c6 in huy hi~u Cao Uy TY. N~n LHQ. Trang co ta tiSu t1,1y, xanh xao. Toi gi6i thi~u va dich vai lai chao mirng cua ba Kari Mette. Khi dua tay nh~ b6 hoa h6ng tir ba Kari Mette, co g~t dåu, li nhi hai ti~ng cam on. Theo sau ba Kari Mette, toi dåy co gai theo m<)t 16i di rieng, khong phåi qua ki~m soåt. M<)t chi~c xe tån thuong va co y ta cha sån ben ngoai. Khi ph1,1 diu co gai len nåm tren m<)t bang ca trong xe, toi rn6i bi~t la co ta dang mang båu. Theo yeu du cua co y ta, toi ng6i luon tren xe tån thuong, thap tung v€ b~nh vi~n. Ba Kari Mette lai xe ch~y theo sau.

å phong nh~n b~nh, khi nghe ba Kari Mette n6i chuy~n v6i vi båe si, toi m6i bi~t co gai nay c6 ten Le thi Bich Ki~u, 21 tu6i, bi håi t~c giam giu & m<)t hoang dåo ngoai khai Thai Lan gån m<)t nam, tru6c khi duqc m<)t h,rc luQ'Bg tuån cånh ph6i hQp v6i håi quan Thai cl!u thoat. Co ta dang mang thai hon narn thang, st!c khoe råt y~u. Vi~c rru tien phåi lam la giup co s6m h6i ph1,1c suc khoe Va båo V~ thai nhi.

Khi trå lai m<)t s6 eau hoi cua båe si, co luon nhin toi bång doi milt th~t bu6n va ai ng~i, M<)t vai eau hoi co ng~i ngån khong mu6n trå lai. Toi tir t6n båo co cu yen tam, n~u diSu nao chua mu6n n6i ra, co khong d.n thi~t phåi trå lai, toi se li~u cach d~ n6i l~i v6i båe sl. Nhung sau d6, toi rn6i hi~u ra, nguoi co ng~i chinh la toi chu khong phåi ong båe sl. M~c du tru6c khi bllt dåu lam vi~c, toi da n6i v6i co la nhung nguoi lam thong dich nhu toi dSu phåi ky giåy cam kSt taushetsplikt (b6n ph~ båo m~t nhung diSu

Viat&DQc f)~c San 2012 27

tai nghe måt thåy). Co duqc y ta dua våo phong tårn rua va thay ao quån b~nh vi~n. K.hi tra ra, co tuai tinh hon, bay gio nhin ky toi thåy co c6 khuon m~t kha xinh, du doi måt th~t bu6n. Theo co y ta dua co len m9t phong rieng a tång ba, toi båo y ta b~t cao dåu chiSc giuang va do co ng6i d~y theo yeu du cua co, d!ch cho co nghe nhfrng di€u d~n do cua bac Sl, hoi CO thich an ubng nhfrng gi d€ toi n6i l:;ti v&i co y ta, r6i chåo co ra v€, sau khi chuc co an ngon va tbi nay c6 m9t giåc ngu th~t binh yen. Co nhin toi, n6i cam on r6i v9i vang cui xubng. Thoang qua doi måt, toi biSt co ban khoan lo lång, khi phåi a l:;ti m9t minh. Toi ghi sb di~n tho:;ti tren månh giåy nho dua co y ta. Båo la truang hqp b~nh nhan ha y y ta dn di€u gi, cu gQi cho toi.

K€ tir horn å y, ngoai b6n ph~n thong d!ch toi con lå nguoi than quen duy nhåt cu.a co. Horn nåo co ngo y them cac thuc an Vi~t nam, toi båo ba xa toi låm r6i mang dSn cho co, eling måy ta bao Van Ngh~ Ti€n Phong, va t~p truy~n cua ong Duyen Anh må co thich dQC.

Sau m9t tuån lS, suc khoe cua co kha hon, nhung y ta cho biSt tam tri chua 6n d!nh, co thuang gi~t minh thuc giåc r6i la het, kh6c l6c lue nua dem. Cu våi ngåy, båe Sl Haufftir Vi~n Tam Thån dSn tham, cho co quå, an ui va khuyen co hay dQc sach, xem TV, dn ngh1 t&i dua be såp chao doi, du gi n6 eling la giQt mau cua minh. C6 di€u gi dn, ho~c cåm thåy n~ng n€ trang long, co cu n6i ra m6i lån ong dSn tham.

Co khong phåi dSn Sa Cånh Sat d€ lam h6 sa di tru nhu nhfrng nguoi t! n:;tn khac, må do yeu du cua Sa TY. N:;tn, vi tru&ng phong Cånh sat ngo:;ti ki€u da dich than dSn b~nh vi~n dS g~p co sang horn sau. Qua låm vi~c, toi duqc biSt co gai sinh ra va l&n len a Då L:;tt. Tm&c 75, mt't co lå co giao va cha lå m9t s1 quan cåp ta, bi måt tich t:;ti Då Nång khi V ung l di tån. Vuqt bien tir R:;tch Gia eling vt hon phu. Anh lå con trai l&n cua m9t nguoi b:;tn eling kh6a V5 Bi v&i cha co. ChiSc thuy€n nho cha theo 4 7 nguoi, ra khai ba ngåy thi g~p hai chiSc ghe danh ca cua Thai Lan ch~n l:;ti. Cå bQn gån 20 ten mang dao bua va ca sung nua, xong len thuy€n uy hiSp. Anh tåi cong bi giSt dåu tien bång bua danh våo dåu, m9t våi thanh nien khoe m:;tnh c6 y chbng qr, li€n bi chem chSt. Chung chia nhau

28 Yi ~t&D9c D~c San 2012

1\lC SOåt tren tau Vå tren tirng nguoi d€ cu&p vang b:;tc, d6ng h6. Tm&c khi roi khoi thuy€n, chung pha hong may, va båt theo khoång muoi co gai. Khi hai ten trang bQn keo Ki€u di, nguoi vi hon phu cua KiSu xong dSn d!nh gi~t l:;ti Ki€u, bi chung bån bi thuang r6i d:;tp xubng bi€n, tm&c tiSng la kh6c thåt thanh cua Ki€u eling nhfrng co gai khac

Vira m&i len tau, bQn håi t~c luan phien ham hiSp nhung co gai bi chling båt thea. TiSng van xin la kh6c quy~n våo am thanh cua nhfrng ngQn s6ng duang nhu eling dang thet gåo phån n<;> . Chi duy nhåt c6 Ki€u duqc thoat, khong bi hiSp, nhung bi c<;>t cå hai tay våo phia sau phong lai, va phåi chtrng kiSn hånh d9ng da man, bi 6i cua bQn da thu, eling nhfrng khuon m~t sq håi dau d&n uåt h~n t9t eling cua nhfrng co gai n:;tn nhan.

- T:;ti sao co l:;ti duqc tha, khong bi chling hiSp? Anh cånh sat ng:;tc nhien hoi.

- Låm sao duqc tha. C6 le thåy toi c6 chUt nhan såc, nen ten thuy€n tmang dånh rieng t6i cho hån. K.hi åy hån dang lai tau! Co gai s\ltsui.

Tbi horn åy, co da bi cu&p di doi con gai. Qua m9t ngåy kinh hai, biSt minh khong thS chbng qr, co da nåm im ph6 thac cho sb ph~n. Trang khi thån xac bi dåy vo, co ngh1 dSn cånh nguoi yeu vira bi giSt tue tuai trua nay, cån ch~t luoi gifra hai ham rang ua mau.

Tay thuy€n tm&ng håi t~c khong danh d~p hånh h:;t co nhu nhfrng co gai khac. Hån san s6c, mang cho co m9t to chao ca n6ng, nho nht't d6 dånh co an, nhung co khong th€ nåo nubt n6i, du bl,mg dang d6i. Nåm thiSp di cå m9t ngåy trang phong lai, khi nghe tiSng 6n åo gQi nhau cua bQn håi t~c, gi~t minh thuc d~y, co thåy tau c~p våo m9t hon dåo.

Sau khi ra l~nh cho dam thu9c h:;t quang neo, tay thuySn tm&ng c5ng co tren lung, 19i våo bo. Co ng:;tc nhien rung minh khi khong thåy cac co gai khac. Sb ph~n hQ ra sao? Co bit kin hai tai, nhung tiSng van xin keu kh6c hai hung cua ngåy horn qua nhu mubn va tung dåu 6c. Co tu&ng tuqng hQ bi hiSp cho dSn chSt, r6i quang xac xubng biSn. Th~t thåm thuong t9i nghi~p. Nhung du sao hQ eling khong phåi sbng cå m9t doi thira thåi trang nf>i dåy VO, m~c cåm va VO VQng nhu co. Bi€n xanh se om åp v6 v€ cå than xac lån linh h6n hQ. Lå canh hoa tå tai duy nhåt con

s6t l<;1i sau m()t ngåy dem dong ba.o, co vi minh chång khac nåo råe ru<'Yi tåp våo m()t nai hoang vång. Co tl,r hoi, d6 c6 phåi lå diSu may mån?

Anh cånh sat ngfli båt d()ng nghe co k~, thinh thoång ngu&c m~t len td.n nhå d~ giåu nhfrng gi9t nu&c måt. Toi thftm t()i nghi~p cho anh ta, m()t ngueri sinh ra va l&n len tren m()t vuang qu6c an binh, giåu c6, hå c& gi phåi kh6c cho n6i dau thuang, båt h<;lnh cua dan t()c toi. Chung toi dirng l<;1i khi thåy co gai Sl,lt sui . Toi dung d~y di låy måy ter giåy soft cho co lau nu&c måt va mai co m()t ly nu&c saft.

- R6i deri s6ng cua co tren dåo ra sao tru&c khi co duqc CUu thoat? Anh cånh sat hoi .

- Toi duqc dua våo m()t cai hang da kha l&n, c6 sån m()t s6 thuc an, nu&c u6ng va cå ao quån cung nhiSu v~t dl,lllg rna co le b9n h9 cu&p duqc tir nhfrng lftn tru&c.

.86 lå m()t dåo hoang. M()t trong nhfrng "h~u tr(;lm". Cu b6n, nam horn, c6 khi cå tuftn 1~ , b9n hai t~c tr<'Y v€ day nghi ngai doi ngåy, chia chac "chi~n lqi phåm", r6i l<;1i ra di. Ti~p t1.1c nhfrng chuy~n låm an khac, ho~c våo ber låy them nhien li~u, luang thvc. Tay thuySn tru<'Yng cao l&n, t6c phu t&i lung, cå ngåy chi m~c m()t cai quftn short 6 vang, phai tårn than trftn den dua v&i dfty nhfrng hinh xam. Khong bi~t vi nghi lå co khong hi~u ti~ng Thai hay lå bån tinh it n6i, cå ngåy hån lftm li, chi thinh thoång mim cueri. Hån lu()c tom ca tuai ep co an va båt co u6ng ruqu. Mi~ng hån lue nåo cilng n6ng n~c mui ruqu. Doi måt do ngftu. Ruqu giup hån tr<'Y thånh con h6 d6i cu6ng b<;lO tren tårn than li~u y~u cua co. Hån l()t h~t ao quftn co, låm nhiSu cach hftu t<;1o kich thich, nhung cå than xac va tam hfln co da tr<'Y thånh g6 da, l<;1nh Iling, khong con cåm giac. Chi bi~t nhåm måt chiu dt.mg dau d&n, dS cho hån ta m~c tinh hånh h<;L

B9n h9 ra di ru lue treri chua sang. Khi co thuc d~y chung quanh vång l~ng, ngoåi ti~ng s6ng bi~n ri råo . Cåm giac da thit ra reri. Phåi ng6i kha lau m&i dtrng d~y duqc. Co chui ra khoi hang, treo xu6ng h6c nui tim duerng ra bi~n. Horn nay treri nång, bi~n em. Nhin bi~n menh mong, trong gi6 nghe nhu c6 ti~ng gQi ten minh, co gi~t minh nghi t&i ngueri yeu va nhfrng co gai d6ng hanh båt h<;1nh. Co xan quftn l()i xu6ng, v6c m()t v6c nu&c rua m~t. Nu&c bi~n låm råt kh6e måt, nhung giup co

tinh tao. B6ng co nghi d~n cai ch~t. Chi cftn l()i ra xa d~ cho s6ng cu6n di lå co se g~p l<;1i ngueri tinh (y dau d6 du&i day d<;li duang va s6ng bi~n c6 th~ rua b&t phftn nao nha nh&p tren tårn than, må bao nhieu lftn, mc; da om co d~n do phåi c6 gifr gin, tru&c lue tir bi~t ra di. Chqt nh& t&i mc;, nh& cac em, co dtrng båt d()ng nghe long d<;1 b6i hfli.

Gi6 tir bi~n khai th6i t&i nhu mu6n an ui v6 v€, giup co tim l<;1i m()t chut yen å. Co bu&c len di d9c theo ber bi~n. Ti~p t1.1c nghi d~n mc; va hai dua em nho d<;1i. Gier nay khong bi~t h9 ra sao. C6 bi~t minh dang luu l<;1c tren m()t hoang dåo xa l<;1 gifra treri bi~n menh mong v&i tårn than hoen 6 e chS. Hay lå vån dang hy vQng dua con gåi, ngueri cht cua minh da d~n duqc m()t xu thien duerng nao, d~ CO th~ CUu s6ng cå gia dinh dang a bu&c duerng eling. Bao nhieu v6n li~ng chåt chiu danh dl,lffi duqc, k~ cå chi~c nhån cu&i va sqi day chuysn vang rna ba ngo(;li da deo len c6 mc; ngay vu quy, cilng chi du gom g6p mua m()t cay vang, va phåi nan ni låm m&i duqc d6ng tru&c m()t nua cho chu tau, nua con l<;1i khi nao d~n nai se trå. Sau ngåy cha co vinh vi~n khong v€, eling nhiSu dflng d()i g<'Yi xac than a m()t nai vo danh nao d6, r6i cå miSn Nam dang tru phu, h<;1nh phuc m()t theri , b6ng dung tr<'Y nen d6i ngheo, chia ly tan tåc, eling nhu nhfrng gia dinh si quan cong chuc khac, mc; con co da tråi qua bao thang nam eling eve. Co da phåi bo h9c, ph1.1 mc; buon tåo ban tftn, rna ca nha vån bua d6i bua no. Nghi d~n tuang lai mit mer cua måy dua con, mc; ban v&i co, chi con cach duy nhåt, lå co phåi ra di . Bao lftn tim duqc m6i, nhung lo cho than gai d~m truerng, c6 bi~t bao diSu båt tråe, cu6i eling ba råt vui mirng khi c6 ngueri yeu cua co, eling la con cua m()t ngueri b<;1n eling kh6a v&i ch6ng, eling di v&i con gai. Tru&c ngåy di, hai gia dinh g~p nhau, t6 chuc IDQt ~~ dinh hon råt VQi vang, dan giån.

Co bu&c di nhfrng bu&c vo h6n tren nhfrng bQt s6ng xo ber, hinh dung t&i tu6i åu tha va cå m()t theri eling gia dinh s6ng trong h<;1nh phuc. Nh& måy nam cha co duqc d6i ve låm huån luy~n vien truerng Vo Bi Då L<;1t, nai ong da g~p mc; co, khi con lå m()t sinh vien si quan trai tre, tirng dung tren dinh Lam Vien v&i hao khi ngut treri. Nai ong eling be b<;1n dflng mon, da quy xu6ng vil dinh truerng trong ngay man kh6a, gi fra khong khi uy linh,

Vi~t&D9c f)~c San 201 2 29

dua tay th€ quy~t båo V~ nui song. Co eling nh6 t6i dam b~n be m()t thai nho d~i . Khong bi~t nhfrng cånh chim non h6n nhien ngay iy, gia tan mac troi d~t v€ dau sau CO'll bao lua. Cling nhu co, tit cå da mit r6i, cå m()t båu trai xanh bao la v6i bao nhieu u6c VQng thu& nao. Khong bao gia con tim l~i duqc!

Dåu 6c rna h6, tu&ng minh dang di tim diu v~t tu6i tha ben ba h6 Xuån Huang tha m()ng. Khi nghieng minh d~ tim ngoi nhå Thuy T~, nai lån dåu ho hyn nguai yeu, co b6ng gi~t minh nh~n ra tang då tren hoang dåo, nai co bi giam long tu miy horn nay. Giic rna xua ngån nglii va tan nhu bQt bi~n . Ng6i b~t xu6ng eat, thån tha gQi my, gQi em, va gQi ten nguai tinh. Co gQi d~n khan cå c6, d~ chi nghe ti~ng minh d()i l~i ru d~i duang menh mong xa thllm, khong tim thiy chån trai. Co da b~t kh6c.

Toi dinh dua tay båo co ngll'ng k~, d~ toi kip dich l~i cho anh cånh sat, dang h6i h()p ng6i cha, nhung chqt thiy co eling dang kh6c. Anh cånh sat dung len nhåy måt, lam dåu cho toi eling bu6c ra ngoai d~ cho co duqc tv nhien. Khi tr& vao, anh cånh sat nha toi hoi, n~u co mu6n båo lanh cho my va cåc em con a Vi~t Nam, anh se trinh len Sa Ngo~i Ki€u, l~p h6 SO' cho co duqc uu tien. C6 th~ trong vong ru sau d~n tam thang, co se duqc doan tl,l v6i gia dinh. Suy nghl m()t ch~p, co låc dåu:

- Em chua chuån bi duqc tårn ly, khong mu6n ffiy va cac em se dau bu6n vi nhfrng gi em da tråi qua, va nhåt lå cåi thai trong bt,mg, em vån con dang giåu my. Cha sinh de xong, em m6i binh tinh rna quy~t djnh duqc. M~c du em rit nh6 ffiy va cac em.

Ngån ngu m()t lue co ngo y mu6n duqc Phong Xa H()i cho muqn m()t s6 ti€n d~ g&i v€ giup gia dinh, sau nay di lam co se trå. Anh cånh sat g~t dåu, hua se n6i vi~c nay v6i Phong Xa H()i. Anh båt tay co, chuc s6m binh phl,IC, g~p nhi€u may mån, Va hyll se tra l~i tham co d~ xin hoi them co it di€u b6 rue h6 SO'.

Hai horn sau, qua di~n tho~i ru Phong Xa H()i, toi d~n nh~n s6 ti€n l 0.000 kroner ( khoång 1.200 USD), d~ giao l~i cho co va yeu cåu co ky ten vao bien nh~n. Toi eling mang d~n bi~u co måy trai xoai chua, lån tm6c co båo la co råt them. G~p l~i toi, co to ra mung ra. Lån dåu tien toi thåy co nhoen

30 Vi€t&f>Qc f>?c San 201 2

ffilyng CUO'l. Co båo co råt bu6n va thåy co dan, vi khong c6 toi co chllng bi~t n6i chuy~n eling ai. Co ng~c nhien va thoang m()t chut xuc d()ng khi toi dua cho co s6 ti€n cua Phong Xa H()i, va båo d6 la ti€n co duqc cåp, chu khong phåi muqn. Toi giåi thich them v€ nhfrng trq cåp khåc dånh cho nguai tY. n~n lue ban dåu va hllng thång sau nay, eling nhu trq cåp vi~c sinh de va nuoi con. Toi båo co yen tårn, dll'ng b~n tårn gi v€ chuy~n ti€n b~c . Co cang vui va to ra thån thi~n han khi nghe toi båo tm6c dåy toi eling lå linh, sau gån 8 nam tu tr& v€, vq con eling kh6n eting nhu gia dinh co. Toi k~ chuy~n gia dinh toi vuqt bien nhung may mån duqc tau Na-uy v6t, m6i d~n Na-uy tårn thang, nhung mQi vi~c t~m thai 6n dinh. Co nh6 t6i cha co, doi måt sang len va say sua k~ cho toi nghe nhfrng ngay co theo cha ra dan vi , ho~c eling my vao tmang Vo Bi tham dv cac bu6i l~ ra tmang. Khi toi dung d~y cao tir, co vi~t ten va dia chi cua ffiy co, nha toi g&i h~t s6 ti€n con nguyen trong bi tha v€ cho my. Trong måt co sang len ni€m V Ul.

M()t lån co ngo y mu6n hQc ti~ng Na-uy d~ gi~t thi gia. Toi båo la a Na-uy vua m6i c6 cu6n tv di~n Nauy-Vi~t, to i se lien l~c Phong Xa H()i d~ xin cho co. Hai horn sau, toi mang cu6n tv di~n d~n, chi cho co cåch su dl,lllg, n6i va vi~t vai eau dan giån. Co khå thong minh nen hi~u råt nhanh. Co con nha toi vi~t cho co vai eau ti~ng Na-uy. Trong d6 c6 m()t eau co båo la lai m()t bån nh~c nao d6 rna co rit thich: "Ngay mai, toi mu6n bo di th~t xa" .

Khi duqc bi~t la se sinh con trai, co vui låm, nhung ngay sau d6 toi thåy co ng6i thån tha, suy nghl mong lung. Gån t6i ngay co sinh, toi xin phep co cho ba xa toi d~n tham, d~ hu6ng dån chi ve cho co it nhi€u kinh nghi~m sinh de rna VQ' toi da tråi qua. Han nfra, khi sinh de, c6 m()t nguai dan ba than quen ben c~nh eling an tårn. Bi~t co ai ng~i, nen toi n6i tru6c la VQ' toi hoan toan khong bi~t gi v€ hoån cånh cua co, va tit nhien toi khong h€ ti~t 19 di€u gi. Toi se n6i v6i vq toi lå ch6ng co con a tr~i ti n~n Thai Lan, se duqc djnh cu sau. Ngån ngll' m()t lue, cu6i eling co g~t dåu.

Cu6i tuån, vq ch6ng to i d~n tham. V q to i mang d~n cho co m()t it thuc an Vi~t nam va måy b() åo quån con nit. Dan ba d€ thong cåm v6i nhau, nhåt la vq toi sinh måy dua con

eling khong c6 m~t chbng, vi toi b~n tham dv hanh quan, khong v~ k}p. Toi ra ngoai, d~ cho hai nguai dan ba d€ n6i chuy~n sinh de.

Co sinh vao ban dem, lue tr<':Yi da vao dong. TuySt rai kin ca khung tr<':Yi . V Cl chbng to i dSn phong sinh lue co dau b\ffig. Vg toi å ben Cl;lnh co, con toi ngbi ngoai phong dgi. May mån lå co sinh råt nhanh. Khoång hon 30 phut, toi da nghe tiSng con nit kh6c. Khi mQi vi~c da xong, nghe tiSng vg gQi, toi buac vao chuc mirng co. Thång be dang nåm tren ngvc my. Toi thåy co kh6c . Khong biSt d6 la nhfrng giQt nuac måt x6t xa hay h<;1nh phuc.

Sau m<)t tuån å b~nh vi~n, my con co chuy~n dSn m<)t khåch S(;lll, duge phong xa h<)i muan cho co t(;lm tru m<)t th<':Yi gian, vi chua tim duge din nha thich hgp cho co. Khåch Sl;lll khå sang trQng, nåm khong xa b~nh vi~n, d~ ti~n cho cac y ta dSn tham va cham s6c my con co.

Måy ngay sau, toi dSn khåch s(;ln co å. Khong phåi d~ tham co må d~ lam thong d!ch cho båe si Hauff va nhan vien phong xa h<)i . HQ mang dSn cho con co nhi~u qua t~ng. Ai eling ng(;lc nhien va thich thu khi thåy co biSt n6i vai eau ngån bång tiSng Na-uy. Båe si Hauff hoi la co c6 cån ong giup di~u gi nfra khong, co b~p by trå l<':Yi: "toi se n6i vai ong sau". Tuy khong dung h~n, nhung mQi ngu<':Yi d~u hi~u duge.

Ngay dåy thång, vg toi nha va nhåc toi dSn thlhn my con co. Chling toi ghe sieu thi chQn mua m<)t m6n qua mung thång be. Båm chuong phong, cua khong må. Go nhy eling khong thåy len tiSng. Toi dSn van phong khåch Sl;lll hoi. HQ cho biSt lå co vua mai chuy~n di. Toi gQi hoi Phong Xa H<)i, hQ cho biSt la co da chuy~n di m<)t thånh ph6 råt xa, va theo yeu cåu cua co, hQ khong tiSt 19 dia chi mai cho båt cu m<)t ai. Sau m<)t thoång ng(;lc nhien, toi chgt nha dSn l<':Yi m<)t bai ca nao d6 må co da nh<':Y toi viSt ra bång tiSng Na -uy va chi cho CO dQC di dQC l<;1i nhi~u lån: "ngay mai, toi mu6n bo di th~t xa" . Tren du<':Yng v~, ba xa toi thåc måc t<;1i sao co l<;1i chuy~n di s6m va khong cho chting toi hay. Toi låc dåu, m~c du toi da vira mai hi~u ra. Tu horn åy, toi khong bao gi<':Y g~p l<;1i co. V ai lån nha tai co, toi d}nh hoi tham qua m<)t s6 ngu<':Yi quen å cåc thanh ph6 khåc, ho~c gQi cho Sa TY. N<;1n. Nhung rbi toi quySt dinh khong tim, vi c6 le co khong mu6n g~p l<;1i

toi, m<)t ngu<':Yi biSt quå nhi~u v~ co.

* * * Bich Ki~u d€n dling gi<':Y hyn. Khi thåy

chiSc taxi d6 ngay truac c6ng nha, vg chbng toi ch<;1y ra d6n. Toi eling n6ng long mu6n xem l<;1i dung nhan cua ngu<':Yi con gåi xinh dyp nhung gap phåi di~u båt h<;1nh cua hai muai lam nam truac. Bay gi<':Y chåc tu6i eling da 45, 46. Vg chbng toi ng(;lc nhien khi thåy Bich Ki~u vån con tre dyp. C~p kiSng c~n lam tang net tao nha qui phåi. Co om chåm chling toi, rbi låy kiSng xu6ng d~ chUi nuac måt.

- Khong ng<':Y Ki~u bay gi<':Y con dyp hon hbi xua nhi~u låm. Sao di c6 m<)t minh en con ånh thi giåu ky å dau rbi khong cho trinh di~n?

Cau n6i dua cua ba xa toi lam co b6t xuc d<)ng, nå ll\1 cu<':Yi sau m<)t thoång thyn thling:

- Em vån con d<)c than må! Horn nay xu6ng day nh<':Y anh chi lam mai day. Chling toi di quanh khu vu<':Yn sau nha. Ba

Xa mu6n khoe måy C\lffi hbng vang vua mai nå hoa, truac khi dåt tay co buac vao phong khåch. Toi mang nuac ra m<':Yi va ngbi nghe hai ngu<':Yi dan ba n6i chuy~n trang di~m, phån son xong mai len tiSng:

- V~y lå KiSu dang a Trondheim. Toi thåy dia chi trong tårn thi~p cuai. Ngay åy, tv dung Ki~u biSn måt, låm bQn toi cu nghi la nang trich tien da ngao ngån cånh trån gian må bay l<;1i vS tr<':Yi rbi chu.

Co cu<':Yi ben len: - Horn nay dSn eling d~ xin 16i anh cm day.

Ngay åy long em con dau x6t låm, nen mu6n di dSn m<)t nai th~t xa, khong mu6n g~p båt cu ngu<':Yi Vi~t nao va nhåt la nhfrng ai da biSt v~ minh. M~c du em råt thuong qui va mang on anh ch}.

Toi cu<':Yi: - Toi biSt, nen chi thuang chu c6 na long

nao må tråch. Chåc KiSu con nha cåi eau tiSng Na-uy "Ngay mai toi mu6n bo di th~t xa" må KiSu nh<':Y toi viSt ra va chi cho Ki~u dQc di, dQc l<;1i bao nhieu lån. Khi åy Ki~u båo råt thich eau åy trong m<)t bai hat må Ki~u hay håt? Nh<':Y d6 må toi hi~u duge, nen khong c6 y tim KiSu.

Dling la co da di th~t xa, m<)t hon dåo nho nåm ngoai khai thanh ph6 Ålesund. d d6 khong c6 m<)t nguai Vi~t nåo sinh s6ng. Chinh quy~n va dan chung råt t6t. My con co

Vi~t&DQc D~c San 2012 3 1

duqc cham s6c chu dao. MC)t nam sau co båo lanh m~ va hai c?u em sang doan tl,l.

Gia dinh s6ng trong h~nh phuc. Dua be l&n len trong vang tay yeu thuong CUa IDQi nguai. Chau duqc d~t ten Trån Huy Bach, va trong gi~y khai sanh c6 cha la Trån Huy Tråe. Ten nguai vi hon phu cua Kieu. Anh da bi chinh cha ru9t cua thiing be gi€t ch€t thåm thuong r6i v~t xåc xu6ng bien. Kieu gi~u kin m~ va cac em dieu dau thuang nay, nen d€n lue qua dai, m~ co vftn tin dua chau ngo~i duy nh~t cua minh la con cua Tråe. Ba m~t d()t ng()t sau con b~nh tim, khi sang Na-uy duqc muai sau nam.

Duqc chinh phu trq cåp, cho hQc b6ng, va nha m~ giup trang con cimg mQi vi~c trong nha, nen Ki€u va hai em duqc di hQC. Cå ba chi em deu xong d~i hQc. Hai c?u em dang la ky su, con co lam y ta trong b~nh vi~n . Khi hai c?u em duqc nh?n vao truang NTH , m()t d~i hQc ky thu?t bach khoa n6i ti€ng t~i thånh ph6 Trondheim, mien trung Na-uy, cå nhå da di chuyen ve day sau sau nam a Ålesund. Chau Huy Bach, con cua Kieu eling vua t6t nghi~p a truang nåy mua he nam ngoai.

- V q ch6ng to i m\.rng c ho Kieu, c ho sv thånh cong cua m~ con Kieu cimg hai c?u em, va cilng xin chia bu6n ve vi~c ba Cl,l da ra di. Ti€c la chling toi khong c6 dip duqc g~p ba.

Bang vui, b6ng Kieu xuc d()ng: - T~t cå deu nha m~ em. Cå m()t dai thi~t

thoi, chiu dvng v~t vå v6i con chåu. Em vftn an h?n la em da phåi n6i d6i v6i ba ve chuy~n cua chau Bach.

- Toi nghi Kieu lam nhu th€ la dling. it nh~t la khong lam dau lang them nhilng nguai ru()t thit v6n da chiu qua nhieu nhl,lc nhiin, kh6n kh6. Toi tin la båe ra di thanh thån, khong c6 tråch gi Kieu ve sv vi~c ~y dau. Toi n6i de an ui .

Ba xa toi nay gia khong hieu h€t nhilng gi chung toi trao d6i, hoi Kieu:

- Sao co l~i khong gifr ten Kieu rna l~y ten Bich. Toi th~y ten Bich Kieu d~p lllm. Ngay xua gån nha toi a Nha Trang eling c6 ti~m u6n t6c Bich Kieu. M~y co con gai deu d~p . Toi quen cå hai chi em.

- D~, em th~y CUQC dai nang Kieu cua 6ng NguySn Du sao rna ba chim båy n6i qua, rna duang nhu eling da v?n vao em,

32 Yi ~t&Doc D(lc San 2012

em sq nen d6i ten Bich, eling la chfr l6t cua em.

Toi cuai ph\1 hQa: - Nang Kieu nao eling da ch€t r6i. Bay

gia, dang ng6i tru6c m~t toi la Bich. MC)t co Bich hoan toån khac. Chling toi r~t m\.rng duqc nhu v?y. Xin 16i, dang le ra khong nen gQi co lå Kieu nfra. ru bay gia chling toi gQi ten Bich nghe.

- C6 sao dau anh. Hai dua em cua em eling gQi em la chi Kieu må. Ngoai gia dinh, chi c6 anh chi la bi€t cai ten nay cua em. Chuy~n xua eling da qua r6i. Em mu6n anh chi cu gQi em la Kieu nhu ngay tru6c. Hon nfra, em bi€t, ngay ~y anh chi eling thuong yeu co Kieu d6 låm , phåi v?y khong?

Cå ba chung toi deu cuai. Kieu nhin d6ng h6 tren tuang, khi nghe

ti€ng chuong bao gia. Khong bi€t vi khong mu6n nhåc l~i chuy~n cli, hay la sq khong con nhieu thai gian, co båt dåu m()t eau chuy~n khåc. Co rna xach tay l~y ra m~y t~m ånh dua cho chling toi xem. Ånh cua Bach, con trai co vua chl,lp v6i co vq tuang lai trong ngay IS dinh hon hon ba thang tru6c. MC)t co gai Vi~t nam. Cå hai co c?u deu d~p, mlii cao, doi måt to, vång tran thoang len net thong minh.

Hai chau r~t xfrng do i vua lua! V q ch6ng toi khen.

Co cho bi€t co dau tuong lai la m()t duqc Sl Vtra mai tf>t nghi~p, COn gai Ut CUa VQ' ch6ng m()t vi giao su tru6c 75, duqc con båo lanh sang Na-uy, va bay gia 1611 tu6i da ve huu. Ong ba dang s6ng a Oslo. Gia dinh n€ n€p, d~o du·c, c6 nam nguai con, t~t cå deu thanh d~t . Co nha VQ' ch6ng toi, tu6i tac ngang v6i cha m~ co dau, dfrng ra thay m~t nhå trai trong ngay dam cu6i. Nhung dieu quan trQng hon, theo co, la de cho chau Bach, va chinh co nfra, duqc tv tin, ~m ap hon ve phia gia dinh minh. Bai VQ' toi la nguai chung ki€n khi Bach ra dai, con toi la nguai d6ng huong duy nh~t bi€t ro ve Bach, ve nhfrng tinh hu6ng de c6 Bach hi~n di~n tren th€ gian nay.

- Sv c6 m~t cua anh chi trong ngay dåm cu6i chau Bach, la m()t ky ni~m thieng lieng quy gia d6i v6i m~ con em. Bai vi khi nhin thåy anh chi, em se c6 cåm giac nhu la dang c6 anh Tråe ben c~nh. Xin 16i anh chi, em eling da n6i d6i v6i chau Bach, anh la nguai

duy nhåt å Na-uy nåy bi~t chuy~n Tråe, va t9i nghi~p, chau Bach vån tin anh Tråe lå ba cua no. Em thuemg båt g~p chau d{rng th~t lau tru6c tfrm ånh cua anh Tråe tren ban tha.

- V~y nha chau Bach hoi toi v€ Trac, toi bi~t noi gi v6i chau?

Nghl ngqi m9t lue, Ki€u len ti~ng : - Em chi noi v6i chau Bach, lå ngåy xua

anh å trong quan d()i, nen bi~t ba cua anh Tråe lå ong n()i chau, th~ thoi . Chu lue åy anh Tråe con nho låm. Em thi~t tha mong anh chi giup em. Vi trong lue nåy, em cåm thåy th~t lo SQ' Vå CO don. Nhfrng hinh ånh hai hling åy cu tu6ng da quen duqc tir lau r6i, v~y må ba y gia no i?i hi~n len lien tl)C, ngay cå trong giåc ngli cua em. Thu thvc, ban dåu em khong co y dinh g~p anh chi, nhung cång gån ngåy dam cu6i chau, em cång thåy long båt an. Cu6i eling båt nga em da nghi d~n anh chi, nguai da bi~t tuemg t~n hoån cånh cua ill((

con em, b6ng dung em thåy nh(( nhång, nhu vira giåi toa duqc nhfrng gi cu phåi chon giåu, de n~ng mai trong long.

Nh6 t6i hai nguai em trai cua CO, VQ' toi hoi:

- Con hai c~u em cua co bay gia ra sao. Da co gia dinh rieng hay vån å chung v6i co?

- C~u 16n s6ng chung v6i co b?n gåi nguai Na-uy hon hai nam thi chia tay, con c~u ut vån chua l~p gia dinh. Tuy nhien, hai c~u d€u å rieng.

Cu6i eling, vq ch6ng toi quy~t dinh huy bo chuy~n di London. Phåi gQi sang xin 16i va giåi thich cho vq chfJng co con gai, båo da y la m9t vi~c ba rna cån lam dS giup cho nhfrng nguai båt h?nh co thS tim l?i it nhi€u h?nh p hue.

L~ thånh hon duqc tf> chuc buf>i sang thu Båy. Chling toi d~n khach S?n Royal Christiania khi trai vi:ra mai tråi qua m9t con mua h?. Anh nling båt dåu choi chang rQi qua nhfrng tan cay t?O thånh nhfrng V~t lung Jinh tren cac bai co xanh diSm nhfrng chåm vang rvc ra cua hoa løvetann dang mua nå rQ. HQ nhå trai dling khach S?n nå y, nai m(( con Ki€u va hai c~ u em dang å må y horn nay, låm "diSm xuåt phat". Tir Trondheim xu6ng, nen hQ chi co b6n nguai. Them m()t c~u nguai Na -uy å Oslo, b?n hQc cua Bach låm phl,l rS. V Q' ch6ng toi d~n v6i hai co con gai va ba dua chau, dS bung cac mam 1s v~t, theo yeu cåu cua Ki€u. Lån dåu tien chling toi g~p Bach.

C~u be ra dai vao m9t dem dong tuy~t gia, trong n6i co don va x6t xa cua m((, chi c6 vq chfJng toi, hai nguai dfJng huang xa 1?, c6 m~t va nghe ti€ng khoc dåu dai, bay gia ,lå m9t thanh nien tuån tu, co hQc, chan th~t hien lanh. Di€u lam chling toi ng?c nhien la Bach n6i ti€ng Vi~t råt gioi. Båt giac, toi nh6 t6i nhfrng di€u Ki€u kS v6i vi cånh sat ngo?i ki~u tru6c kia trong b~nh vi~n. Dåu 6c nhu rna hfJ c6 ti€ng s6ng biSn thet gåo phån n9, va hinh dung t6i ga hai t~c Thåi Lan co mai t6c phu xu6ng !ung, tren nguai dåy nhfrng hinh xåm v6i doi måt lue nåo cilng do ngåu trong men ruqu. B6ng toi gi~t minh v6i cåm giac nhu vi.ra låm di~u ph?m tQi. c6 gling hu6ng tam tri t6i nhfrng di€u thanh thi~n, t6t d((p khac dS xua du6i h~t nhfrng hinh ånh den t6i åy våo gia phut mQi nguai dang cån c6 ni~m vui va h?nh phuc. L~ thånh hon da di~n ra t6t d((p. Ong ba sui

cua Ki~u d~u lå nhå giao, hiSu bi€t va ton trQng n~ n€p cil. MQi nghi thuc hon l~ theo t~p tl,IC do ong ba hu6ng dån kha ti mi. Con chåu d~u thånh d?t, l~ phep. Toi mi.rng cho Ki~u, va nhåt la cho chau Bach da may mlin lå con rS cua gia dinh nåy. Co le thåu hiSu hoån cånh cua Ki~u v6i long m~n ml), sau khi i?y ong ba tren bån tha gia tQC, ong giao hu6ng dån co dau chu rS d~n dång ruqu va xin l?y ill(( cua Bach hai l?Y· Ong giåi thich, m9t l?Y can; t? c,ong on sinh than? duang dl,lc cua m((. Måt chong tir khi con råt tre, nhung khong bu6c them m9t bu6c nåo nfra må dånh h~t cuoc dai cho dua con duy nhåt cua minh. M9t l~y xin m(( nh~n thay cha, dS hai con tuång nh6 d~n nguai cha båt h?nh, s6m lia dai khi chua thåy m~t con.

Khi VQ' ch6ng chau Bach mai ruqu, noi nhfrng lai cam on th~t cåm d()ng, Ki~u au y~m nhin hai con, dinh n6i di~u gi, nhung r6i ngh((n ngåo. Sau m9t lue ~6i nå d~qc nl) cuai trong ran rl)a nu6c mat. Toi thåy long bang khuang. Thåm mong d6 khong phåi lå nhfrng giQt nu6c måt x6t xa må lå ni~m vui cua h?nh phuc.

Khong khi b6ng iling xu6ng. MQi nguO'l d~u xuc d()ng. Ki€u ngu6c len, dling våo lue toi quay m~t di dS giåu nhfrng giQt nu6c måt cua chinh minh.

Ph{lm Tin An Ninh

Vi€t&D9c D~c San 2012 33

Thu Khtinh Ha

nhu trong cti tich (gåi D. D - VN)

Toi c6 ba co gia tl~ucmg gai c ho to i nhfrng bue thu tren m<;mg ke cho toi nghe chuy~n xu l~ duemg xa Co cu ng\1 a m(>t dåt nu&c nho be råt gån Båe qrc khi h~u l~nh gia mua dong a d6 dai qua mua dong trång ti~p n6i mua dong xanh con mua he thi qua ngån ngay h~ chi m~t trai khong l~n la l ung nai chan trai cha dai binh minh 6 d6 khi h~u trong lanh . rung thong xanh båt ngat nu&c u6ng lå y thllng tu song h6 tinh s~ch tUng lo~i ca y, lo~i ho a, con bu&m, con ong duge nguai ta båo v~ gifr gin 6 d6 eling c6 nhfrng em nho di lugm vo chai khong phåi d~ ngay ngay ki~m s6ng må d~ gom tiSn cho tre em a mot xu xa thinh thoång c6 nguai mang gi6 d~n tung nhå quyen tiSn giup da ch6 nay ch6 n9 Truemg hQc s&m d~y tre nho nhan ai va luang thi~n khong d6i gian lua g~t bao gia Xa h(>i nai d6 gi6ng nhu u&c rna khong c6 h6 sau ngheo giåu cach bi~t co tåt ca nhung quysn tv do d.n thi~t

Con toi dang s6ng a m(>t nai må chuy~n co k~ nghe nhu trong c6 tich

34 Yi~t&DQc D~c San 201 2

theo buuc thili gian

trai vua ch&m sang dong chim riu rit b~n song hyn nhau ba y tung dan tim vs nai åm ap

bu6i sang may bang b~c xao xac la vang rai rirng phong xa do 6i mua thu l~i v€ r6i

dåu xuan tan bang gia su6i r6c rach chåy qua canh d6ng xanh nhu nhu nao nuc måm co hoa

he vS nång låp lanh tren nhfrng vom la xanh m~t trai xa san se tUng giQt nång tharn lanh

thai gian luon dung hyn du nu&c chåy may bay c~ chuy~n do khong hyn den d6n ta m(>t ngåy

phu hu thoi bo l~i tren 16i v€ nhy tenh nhu m(>t giQt nu&c nho tan vao bi~n mong menh

Nhfrng cuQc rong choi

Toi da timg duqc ong chu mang theo d€ lam phuang ti~n che mua gi6 cho gia dinh ong trong nhfrng cu<)c nghi he ben bai bi€n, ho~c b~t ky tru&c phong canh thien nhien nao gia dinh ong mu6n dtmg chan thu&ng ngo~n. Nhung da lau låm r6i, toi khong th~y ong ba chu då d<)ng gi d€n chuy~n di nghi he theo ki€u nay nua. 6ng ba cåt toi tren cai gac xep trf>c ga-ra. Toi nåm d6 im lim, mua n9 nf>i ti€p mua kia; bvi b~m theo ngay thang phu len. Cu m6i lån suc n6ng ham h~p tir mai gara toa xu6ng va ti€ng tre no dua da banh, nh~t la nhfrng khi ti€ng trai banh qua da Hin tren mai ng6i gån ch6 toi nåm, l~i gqi cho toi nh& v€ nhfrng tro chai vui thu, nhfrng ngay h~nh phuc l~n v&i phk d~u toat m6 hoi eling nhiing khi ong chu duang dåu v&i thai ti~t khåc nghi~t trong nhfrng cu<)c rong chai da qua. Tr~ n6ng dåu mua he nam nay, toi dang trong can suy nghi cung qu~ d€n tuy~t VQng thi nghe c6 ti€ng chan leo len gac xep. M&i dåu, toi doan ong chu len tim d9c sach cii

:Doan Mai Tam

duqc x€p eling ch6 v&i toi nhu thinh thoång ong v~n lam. Nhung r6i, toi l~i h6 nghi ngay cai di€u toi vira doan, vi chua bao gia ong chu len dQC sach vao nhfrng ngay he, må thuang la nhfrng ngay mua ch&rn thu. Toi con dang suy doan mong lung thi ong chu da len d€n ch6 toi. Ong ciing gom nhfrng cu6n sach nåm ng6n ngang ben toi l~i nhung khong phåi d€ d9c må såp x€p cho gQn cho tr6ng ch6, b~y gia ong chu m&i keo toi ra. Ong chuy€n toi cho ba chu dfrng cha sån & phia du&i da, r6i hai ong ba d~t toi nåm ngay ngån tren th€m ga-ra.Toi nåm d6 trong h6i h<)p, mtmg vui lån lo au v~ S\1" vi~c vira xåy d€n qua b~t nga. Cho d€n m<)t ngay nång, hai ong ba ba y toi ra gifra cai san g6, & d6, hai ong ba x6i nu&c cha, gi~t cho toi. Va khi toån than toi da kho, ong giup ba may l~i nhfrng ch6 bi x6 chi, nh_frng ch6 bi rach va dam l~i cac khuy bi mat. Nhfrng thuang tfch d€ l~i tren than th€ toi dang duqc ong ba chu may va l~i phån nhi€u

Yi~t&E>9c E>~c San 2012 35

bai nhfrng cu()c ch6ng trå v&i nhfrng tr~n mua dong mua he. M()t trong nhfrng tr~n mua dong ghe garn nhåt xåy d€n, khi chling toi dang tren bai bi~n Lokken, cach Ålborg ch-Lrng hai muai cay s6 v€ hu&ng tay båe. Horn åy, ong chu d\l'llg toi a dfli eat tren cao, tl:r d6, ong ba chu dung thang g6 dai chimg han ba rnuai met, duqc lam d!Ja lung vao d6i eat gån nhu thång d(mg d~ dua c~u va co chu xu6ng ba eat thoai th6ai ti€p giap v&i ba nu&c a phia du&i. Day la bai biSn ti€p giap tr!Jc ti€p v&i biSn l&n, v&i nhfrng l&p s6ng cao c6 khi t&i cå thu&c dfln d~p d6 vao ba. Ba eat min, phång li va dai hun hut. å quang xa, c6 duang xe dån xu6ng ba eat va xe co ths ch~y dQC theo ba eat d€n CU di~m k€ C~n tren ba

Ong ba chu toi bi cånh tri thien nhien cilng v&i sinh ho~t cua con nguai nai da y quy€n ru, quen ds y d€n nhilng dam may den dang l1n l1n keo len de dQa a cu6i chan trai. D€n lue anh m~t trai chi€u v1,1t tåt, can dong da c~n k€. Khi ong ba mang c~u va co chu len kh6i bue tuang eat d€n ch6 toi, gi6 da xo dåy toi Jong cac CQC va cac day chång, toån than bi co dum l~i. C~u va co chu tu tren lung ong, ba chu choai xu6ng, thåy d6 chai cua minh bi håt tung ra ngoai thi hoång sq. Ong chu dua VQ' va cac COn VaO ben trong tranh gi6, COn Ong ti€p SUC cho toi bång d6ng lc;ti cac CQC, cang lc;ti cac day. Va dflng thai, ong d6ng them cåc CQC phl,l k€m tung cai khuy a duai chan toi cho barn ch~t vao m~t dåt ph6ng truang hqp bi gi6 lua vao cu6n toi theo nhu cu6n m()t canh di€u. Trai t6i dån, trong lue suc gi6 khong giåm, thinh thoång lån v&i ti€ng s6ng biSn nhu gao len, l~i keo theo mua m6i lue m()t gia tang, ong chu toi mang tåt cå cac day thtrng CUng cac CQC d!J phong ra trong tu th€ sån sang d6i ph6.Trong khi ong chti chua bi€t d6ng them CQC giång them day cho toi nhu th€ nao, nu&c da dQng tren mai thanh tung vung nhi~u u&t m()t g6c mung ch6 vq con ong nåm. Ong chu lien tl,lc chui lu6n a ben du&i toi, h€t g6c nQ d€n g6c kia dåy cho nu&c tren mai thoat di. Trong khi d6 a ben ngoai, c6 nhfrng lue suc gi6 nhu m()t ban tay kh6ng 16 de toi xu6ng, rfli l~i gil,lt len th~t m~nh, nhf> cac cay CQC tu()t ra kh6i m~t dåt. Cu m6i lån bi nhu th€, ong chu lc;ti ra gifra trai mua gi6 d6ng cQc va cang day l~i. Toi da cilng v&i ong chu ch6ng

3 6 Yi~t&D9c D~c San 20 12

trå v&i tr~n mua dong su6t dem. D€n gfrn sang, lqi dl,lllg lue ng&t can mua, ong ba dua C~U va CO chu ra xe trUaC, båt dåu CUQC rai bai. Kinh nghi~m tu dem mua dong horn åy, ong chu khong dam dua toi d€n bai tren cåc vilng bi~n l&n nfra, rna thuang la cac bai nåm sau trong vilng vinh v&i s6ng gio hi€n hoa han. Cac dia danh da do chinh tay ong chu vi€t len than ths toi, ngay chling toi a nai do, hi~n dang tråi ra tru&c m~t ong. Dia danh Askim chung han hai muai cay s6 v€ hu&ng nam thanh ph6 Gøteborg, Th1,1y Di~n da gqi cho ong nh& l~i m()t vung biSn th~t l~ ky. Bu6i trua, lue chung toi d~n, cå m()t vilng biSn an sau vao dåt li€n nu&c trong veo; nguai ta thi dua nhau l()i ra xa tit tåp vi m!JC nu&c cå vilng d€u d~n ngang thåt lung nguai. Nhung chi qua m()t dem, nu&c biSn rut ra th~t xa, cå m()t vung dåy nguai bai l()i horn qua, nay tra ra nhfrng doi eat, chim rung bay keu inh 6i sa xu6ng tim rn6i. Ngay åy, c~u va co chu toi tuy mai chung nam, båy tu6i rna da c6 cai thu ch~y tren nhfrng doi eat du6i theo nhfrng con cong. Trong s6 cac dia danh da duqc ghi len nguai toi , bai bi~n Svendborg cach Odense chung hai muai cay s6 v€ hu&ng dong nam la nai toi da cilng gia dinh ong chu d€n nhi€u lån nhåt. Ngoai dia danh, m6i lån d€n d6, ong chu l~i vi~t ching chit vao tårn våi ngan doi cai man ngli a ben trong. Tuy net ffilJC da phai di nhi€u nhung vån con dQC duqc: " Trai trang, tit biii eat tai n&m c6 thd nhin thdy cay cdu biic ngang qua bidn n6i li€n hai phdn tfang va tay cua Dan Mt;rch, m9t cang trinh vl tft;ri vita mai tfu(lc khimh thanh ... Ba nuac gdn ben, tfai vjt c6 b9 lang mau nau se cdm cui tim an. Chung chui tfdu xu6ng nuac mo mdm trang tfam rang reu ldn vai vo cay kha dt;rt vao cac khe tfa. Thinh tholmg, n6 ngdng tfdu len khåi mijt nuac, r6i lt;ri mau ch6ng chuc tfdu vao ch6 khac. Mdy aua con tai ttin gdn ch9c pha, chung lt;ri ci;ip ke ben nhau ttin m9t quiing khac ". Vai nam sau, toi duqc tra l~i nai nay, ong chu ghi them:" ... tit biii bidn v€, tai thuang ng6i tren khuc g6 ct;rnh hang rao cay gdn lJu tai å cha phong tdm cang c9ng viing nguai. Nhung ham qua, lue chcJp chot;rng t6i, tai t!jnh ttin tf6 ng6i, m9t con meo trdng tfang ng6i tfung vao ch6 tai vdn thuång ng6i. Khi tai tiin lt;ri gdn, chu

thong thå xoåi hai chdn sau xu6!!g ddt, hai chdn truac barn cht;it vao khuc go, hai trang mlit huang v€ phia toi cach a€ J?hang. Toi tdn gdn them chut nua, c~u rut han hai chdn truac xu6ng khoi khuc ga thu mi'!h lt;~i, ct;~nh hang rao cdy, tinh trt;~ng ciing thii~g' don len doi trang mlit. Toi buac gil!t lid ve leu, trang !€u, mdy dua con dang rinh quan sat chu meo trling da le o len khuc g6 ngdi lt;~i ".

Ong ba chu mai me nha V~ nhiing dja di~m va thai gian da di qua, hi~n chi con ghi l~i

tren than th~ t6i låm cho thai gian gi~t giu, may va l~i cho t6i keo dåi ra h~t ~å tu,ån; nhi~u nguai cho d.ng 6ng chu t6i lam cam. HQ båo, låm gi må phåi tfm phi c6ng suc cho cai d6 qui nåy nhu v~y, vilt my n6 di, mua cai mai c6 phåi re va ti~n nghi han kh6ng! Du v~y, cu6i tuån d6 t6i eling da duqc ho~n tåt va duqc 6ng ba chu dvng len ngay ngan chinh gifra cai san g6 ngay ch6 t6i duqc gi~t gifi d~ chuån bt d6n cac c~ u ' c hu, c6 c hu cua t6i hi~n dang låm vi~c a xa ve tham. Tir ch6 d~u xe, c6 chu nhin thåy t6i truac san nhå vån y nguyen nhu ngåy xua, c6 ~eo len mi.mg ra. C6 chui våo tron~, qua ch6 ngåy xua hai anh em c6 thuang de nhfrng con cua, con ca nh6 båt duqc treng lue tårn bi~n treng cai s6 nuac nh6, r6i n~m lan treng cai mling tu6i tha. C~u chu t6i cfing vui mimg kh6ng kem, bai nhfrng net v~ch ngu~ch ngo~c con h~n tren than th~ t6i, cho c~u thåy ngay xua c~u lå mot dua tre nghjch ng<!I?. Dem horn åy, hQ båy ti~c an u6ng du?'i sv che suang va c hån gi6 cua t6i - mQt ca i leu ,våi ~fi - eling vai hai nhan v~t t6i duqc g~p lan dau lå ch6ng cua c6 chu va nguai yeu cua c~u chu t6i. Quanh ngQn n~n, thai tha åu cua c~u, c~a c6 chu t6i lu6n lå d~ tåi n6i chuy~n hap dan d6i vai hai thånh vien mai treng gia dinh 6ng ba c hu. V å eling th~t lå thu vi c ho t6i, v} hå u h~t cac måu chuy~n hQ n6i vai nhau deu c6 lien quan d~n t6i treng cac cuoc rong chai nghi he. Cai 'låm cåm' cua 6ng chu da bi~n t6i tir cai l~u våi cfi ky tårn thuang thånh ra c6 mot tam h6n va c6 mot dai s6ng khac con phong phu han cå dai s6ng v~t chåt du kh6ng nhin thåy.

Doan Mai Tam

mua xuan chin

Treng lån nång ilng: kh6i rna tan, f)6i mai nhå tranh låm tårn vang. Sot so~t gi6 treu tå ao bi~c Tren giån thien ly. Bong xuan sang

S6ng c6 xanh tuai gqn ta~ trai Bao c6 th6n nfr hat tren d6i Ngåy mai treng dam xuan xanh åy C6 ke the o ch6ng b6 cuoc c hai ...

Ti~ng ca våt veo lung chimg nui H6n h~n nhu lai cua nuac rna y Thåm thl vai ai ng6i duai true Nghe ra y vj va tha ngay ...

Khach xa g~p lue mua xuan chin Long tri bang khuang sve nha lang Cht åy nam nay con ganh th6c DQc ba s6ng trång nång chang chang?

HanM(ic Tir

Yi€t&D9c f)~c San 2012 37

THO Cung Vinh Vi~n

thll cuai niim 2011

Cu6i nam c6 gi l~ khong hoi cho c6 hoi chllng mong trå lai cu6i nam eling th€ rna thoi eling la trai dåt chuySn dai quån quanh eling la vo thuy vo chung dong thai gian åy mit moog vo minh sao con trong bong nh& hinh rna trang c6 qu~n hoai tinh c6 nhan sao con n?ng nhilng vQng tam ha!fi minh trong _lu&i thai gian h~n chirng th~y nam c~n thay thang eting thay dai hao h\lt thåy phån duang mi.

Cu6i nam chqt nh~n tin nguai t~nh ~u mu6i m?? girng ca y thån tha tam tam trai cu do mua nhilng dem truang m<)ng tinh ra nga ngang.

Cu6i nam long chqt bang khuang c6 toi xuoi m<)t dong song n6i chim.

38 Vi€t&BQc f)~c San 2012

tam cånh

Toi ga bong chi r6i ng6i va l~i xuan h6ng trai cu6i nam bu6n voi toi them cu6ng ca lo~g.

Chi€u ,b6ng dung S\lP t6i thoi tiec gi cho cam.

To~ mu6n phanh phui nhilng n6i mu<)n phi€n trå1 ra tren m?t dai binh yen giå t~o nhilng 16p s6ng ngåm kia th€ nao cha c6 ngay låm nen giong bao.

Toi c6 m<)t dai rieng nguyen l~ m<)t ni€m im l?ng chinh phån dai toi den kieu hanh ha y rui nh\lc khi vu6t Jåy m?t minh m&i 19 ra sv thvc.

Cach th€ tv xu minh vån la long bao dung vo h~n.

To i c6 khuynh hu&ng la bi thåm h6a mQi vi~c cu<)c dai mQc them ra bao nhieu nanh vu6t nhQn.

V (mg du lu~n quanh nha , ao ao nhu nhfrng mili ten tam d(>c.

Toi da g<;tt quanh co tlJ Om låy nhfrng V~t thuong hån hQC .

s6ng da d~n tubi nay rf>i sao nhi~u khi vån thåy nhu lå minh di l<;tc rna cai tårn minh ra ng6 l<;t låm m(>t coi xa nao da khuåt.

Dem qua toi d6i di~n v6i minh chåm bao nhieu di~u thu6c toi n6i cho toi ranh nhilng di~u hon le thi~t.

Toi båt dfJng lam thinh toi ruqt toi ch<;ty mi~t.

C6 tra bu6c hilng ha tårn cånh minh da nhu db i khac .. .

' chieu hom

Chi~u horn ra dung ngoai sån gi6 thåp th6m 16ng ta n6i dqi trang canh chim V~ tr€ trong tr<Ji r(>ng hoång h6t xoe doi canh luqn vong.

Nhilng canh chim trai phieu b<;tt åy m6i khi chi~u xu6ng c6 bufJn khong va khi m6i canh dai suong gi6 c6 gi6ng nhu ta c6 ch<;tnh long?

C6 niu thai gian må ti~c nu6i nhilng m(>ng ngay xanh da heo hon nhilng bong hinh qua nhu åo ånh ao nguai phai nh<;tt rang hoång hon.

C6 ph6ng minh lao v~ phia tru6c d~ må chu6c låy nhilng lo åu nhin quanh khong thåy trai må y nu6c thåy ki~p nguai nhu v<;tn c6 såu.

Chim trong cai coi vo minh åy thåy milt nhin ta chiing thåy chi chång bi~t cai thån la bao ånh cai dai mong mu(>i cu troi di .

Yi€t&D9c D~c San 2012 39

CHIEU HOI NGON TU

Ånh cht,~p tir m9t cuQC lien hoan "Van H6a" t~i Vi~t Nam

Ngw)i ty, n~n ra di kh6ng mang theo hånh ly nåo ngoåi chut di sån tinh thAn, trong d6 c6 ng6n ngfr. Trong gia dinh ta vån n6i ti~ng Vi~t, suy nghi nhu nguai Vi~t, va vi ly do n<;> ly do kia, vån ti~p xuc v&i ti~ng Vi~t nai que cii. Nguai yeu ti~ng Vi~t vad~ y m()t chut cac hi~n tuqng ng6n ngu, se dau long thcly ti~ng Vi~t nai delt Vi~t xu6ng d6c the thåm. Hinh tren cho thcly l O nguai låm van h6a t~i Vi~t Nam tuai cuai gifta måu do ch6i cach m~ng du&i khfiu hi~u "banh trung ". M()t l fli chinh tå nhu th~ tru&c himg tram (hay ngån?) con måt må kh6ng ai thcly, t6 cao SlJ ngu d6t, nhung ngu d6t kh6ng phåi lå m()t t()i lfli. Coi thuang di sån tinh thån dan t()c m&i lå t()i lfli. Rang v~n d()ng cho Vinh H~ Long duqc li~t våo hang ky quan th~ gi&i, trong khi bo be ti~ng my de, lå ph6 truang cai cånh må huy lclp cai g6c cua van minh - ti~ng n6i. HQ cu can b() ra ngo~i qu6c mo l&p Vi~t ngfr cho con em "V i~t ki~u", trong khi can b() n6i ti~ng Vi~t sai, ng<;>ng, chtmg to hQ kh6ng dinh båo tfm ti~ng Vi~t, må chi d~ dåu d()c con nit.

Ml,lC dich cua bai nåy lå trinh båy Sl,f be bfli cua ti~ng Vi~t t~i Vi~t Nam bay gia; sau do, dat vcln d~ nen tmg Xlr nhu th~ nåo, trong d6 toi chu tnwng "chieu hfli" - khong veit bo nhfrng chu ta quen d6ng dclu lå "tir Vi~t

40 ViSt&DQc D~c San 2012

Tam Than h

c()ng", må trå chung v~ vi tri ng6n ngu nguyen thuy cua chling, va su dl,lng chling m()t cach dling dån.

Nhung tru&c h~t nhung chu nåo da bi d6ng dclu låm?

l. NHUNG TU NGU BJ DONG DÅU LÅM

T6i ch<;>n bang "D6i chdu tit ngu VC va tit ngu VNCH" (trong bai N6i bu6n tdng Vi?t sau 1975, Di€n dån Di~n tu Vi~t Nam) cua tac giå Trån Van Giang, låm kh&i di~m bån lu~n, vi n6 phong phu nhclt, tac giå lå nguai nghien Clru va Vi~t nhi~u V~ van h6a, chinh 6ng da keu g<;>i g6p y cho bang d6i chi~u c6ng phu cua 6ng.

D6i khi t6i båt chu&c 6ng, dung chu "VC" va "VNCH". Nhung t6i thich y ni~m "mi~n ngon ngfr" han - d~ chi m()t ben lå ti~ng Vi~t, ben kia lå d~c ngfr XHCN. T6i eling xin cao lfli trong phån chu thich ngo~i ngu t6i dilng ti~ng Na-uy lå ti~ng que huang m&i cua t6i, nhung d~ d()c giå a xu khac eling th6ng cåm, t6i them ti~ng Anh lå ti~ng t6i bi~t lom bom.

Trong han 200 c~p tir ngu cua 6ng TVG, to i trich 25 c~p g6m l O c~p dåu tien, sau d6

nh~t tinh ca :

Titngir VC ;

dntu(lng bek sy, ca sy bang båo quån bai n6i be o b6ngda b6 sung bdiduang (h6i 19?) bue xuc bdt nga cach ly cånh brio chdtxam chi d9 d9ng thrii d9ng nfio

hoanh trang huy?n ly giåi ndngcdp nha khach nhdt quan thi phdn xac tin

Nhan xet:

Tit ngir VNCH dang ghi nh&, dang nh& brie sl, ca sz tdu bang che ch&, giu gin diln van re tien tue cdu them, b6 tue

nghi ngai, san s6c, cham nom, an u6ng ady du d6n m!n, bl!c tue ngqc nhien co lcjp brio d9ng, luu y tri tu?, th6ng minh quy chi d9ng ll!c vcjn dlJ.ng tri 6c, suy lucjn, suy nghi nguy nga, trang l?, ad SQ qucjn giåi thich (explain) ndng hoqc dua gid tri len khrich sqn luon luon, tru&c sau nhu m9t thi truang chinh xac

"Ån tU'Qng": tieng cua hai mi€n. Tir hbi con nh6, t~i Såi Gon, toi da dQc, nghe "truirng phai dn tu(lng, dn tu(lng con d(lm trong tri co Tu, blm nht;~c gay dn tu(lng que huang". Cai khac lå ngåy nay trong nu&c dirng "ån tuQTig" vua nhu danh tir vua nhu d<)ng tir. Ngåy xua ta n6i "Bån nh~c gay ån tuQTig", ngåy nay nguai trong nu&c n6i "Bån nh~c ån tuQTig", chi bm di chu "gay"! "Dang ghi nha, dang nha" khong phåi lå tieng Vi~t tuong duang cho "~n tuqng"

"Båe sy": viet y-dåi lå sai, nhung- cilng nhu truang hqp "banh trung" - khong phåi nhå d.m quy€n chu truang nhu v~y. Cu gia sach bao hai mi€n ra d9c, ta se th~y cå hai mi€n d€u nhi€u nguai viet dling, it nguai viet sat.

"Bang": Ta quen nghe "tiiu bang" khi n6i v€ state cua My, nen thåy khong thu~n tai khi nghe nguai Ha N9i gQi tit la "bang". Nhung "bang" (dtrng m9t minh) da duqc

dirng ngay tir thai Tr~ng Trinh - "Sdm d9ng nam bang l Vil qua biic hå i".

"Båo quån": Vi~t Nam Tt,r di€n Le Van Due, "båo-qucm at (Phap): Båo thu va quån xudt, giii· s6 b9, dcmg kj, di€n th6, cåi chinh va cdp p hat bån sao"

"Bai n6i": Toi g~p "bai noi chuy?n, bai tham lu(ln, bai phat bdu" a cå hai mi€n, må chua g~p "bai noi" dtrng m9t minh bao gia (nhung toi tin rång tac giå TVG c6 g~p nen mai chep våo bang d6i chieu). Nguqc l~i, chu "di~n van" toi th~y nhan nhån tren båo chi Vi~t c<)ng, VNCH va håi ngo~i. Nhu v~y "di~n van" lå chfr Vi~t thong d\lng a m9i mi€n.

"Beo" la n6i tit thånh ngfr dan gian "re nhu be o", ti eng l6ng, chua th~y trong van bån chinh thuc cua CS. Va t~t nhien "re" duqc dirng r<)ng rai a cå hai mi€n ngon ngu.

"Bong da": Dao Bang Vy, trong Phap Vi~t Tir di€n, dich football lå: mon bong trim, tue cdu, da bong, da banh. V~y n6i "bong da " khong sai, nhung ngåy nay trong nu&c dirng thay cho "tue cdu ".

"Bå sung" ta eling dirng råt thuang trong Nam - "b6 sung quan s6 ", "ldn tai bån nay dii du(JC b6 sung". V~y "b6 sung" va "b6 tue" duqc dirng a cå hai mi€n ngon ngfr.

"Båi dU'O'ng" duqc dirng a cå hai mi€n (Mi€n Nam, xin coi Vi~t Nam TlJ di€n Le Van Due, chfmg h~n). Can b9 es n6i "kj; he giao vien di b6i du·&ng" nghe ky eve, nhung neu n6i "b6i du&ng chinh tri" thi v€ phuong di~n ngfr phap, khong c6 gi sai cå. Tac giå TVG c6 ly khi cho ding "tdm b6" la tir tuong duang; nhung chu con l~i (nghi ngai, san soc, cham nom, an u6ng ddy du) la mo tå chi ti€t chu khong phåi danh tir tuang duang v&i "b6i du&ng".

"Bit ngir" va "ng:;te nhien" dSu duqc dung a cå hai miSn. Nhung hai chu c6 y nghia khac nhau hoån toån.

"Bue xue" lå tieng d~c thu trong xa h9i VN bay gia. Nhung ong TVG dua hai chfr "dBn nen" va "b~J.·c tue" lam chu tuong trng cua VNCH, thi khong dung.

"Caeh ly" va "Co I~p" dSu duqc dirng a cå hai miSn ngon ngfr. Vi~t Phap Tir di€n Dao Dang Vy: "cach ly, cach bi?t: separe l'un de l'autre". "Cåch ly" va "co l~p" khong dbng nghia hoån toån v&i nhau, thi dv trong

ViSt&DQc D?c San 2012 41

eau sau, con ngh!ch nhau lå dång khåc: "Cån cach ly b~nh nhan nåy, nhung dung co l(lp ho".

. "Cånh bao" va "bao d()ng" duqc dung a cå hai miSn. Thi d1,1 MiSn Nam: Vi~t-Phåp Tu di€n Dåo Dang Vy vi€t "Cimh bao " : signaler, avertir. Tan D~i Tv di€n Vi~t Anh Nguy~n Van T~o: "Cånh bao: alarm ". Chi~ xåc han, cånh båo lå båo tru6c nguy ca co the t6i d€ dS phong; båo d9ng lå båo khi nguy ca båt dåu xåy ra d€ trånh thoåt. ,

"Chit xam" vfin duqc dling t~i Mien Nam (mon v~n v?t 16p d~ tu va d~ nhi) v6i cå nghla den lfin nghia bong (tri thong minh) c~ hai dSu duqc dung t~i VNCH. Båo "chat xam " chi duac ve dung, lå sai.

"Ch~ d~" va "quy ch~": cå hai duqc dung t~i MiSn Nam, v6i y nghla khåc t~au. "C hi do ": th€ ch€ chinh tri , an theo che d9, ch€ d9 ~u/m6i, ch€ d9 thu~ kh,oa. "Quy chi ": quy ch€ cong chuc, quy che nghi~.p doån. Khong hi€u can cu våo dau må båo rang chfr "chi do" cua ve co nghia tuang duang v6i "quy chi" cua VNCH.

"D()ng thai" va "d()ng h.rc" hoån toån khåc nhau, nhåt lå trong lanh vvc tam ly, m9t dång bi€u 19 ra, m9t dång tiSm tang ben trong. "D()ng thai " ha y "tac phong ': : (Anh: behavior, Na-uy: atferd): hånh vi bieu 19 ra ben ngoåi quan sat duqc; ta co chfr "truimg phai tam ly h9c d(}ng thai/ tac p hong " (behaviorism). D()ng J~:tc : (Afl!l: motive; Na-uy: motiv) lå suc ngam thuc day hånh vi. Td: "Cånh sat chua tim ra d()ng h,tc cua V~ gi i t nguai ". c:; a hai chfr dS u duqc dung t~i MiSn Nam; neu chung khong duqc ph6 bi€n, lå vi chung thu9c lanh VlJC chuyen mon chang.

"D()ng nao" eling lå danh tu quen thu9c tai MiSn Nam (it nhåt trong mon tam ly su p·h~m) . "V~n dl}.ng tri oc" gån dling v6i "d()ng niio ", nhung khong phåi lå chfr cua MiSn Nam thay cho "d()ng niio ". Con "s._uy lu(ln, suy nght' dsu duqc dling a ca hai mien, v6i nghia hai khåc v6i "d()ng niio ':.

"Hoanh trang" theo Tv dien Le Van Due d6ng nghia v6i "hoimh l?" nghla lå "r()ng lfm, d~p de" (dling nhu ong TVG hi€u). Nhu v?y "hoimh trang " thu9~ kho tang ngfr Vl,Ing Vi~t Nam, khong nen hien cho ve d9c quySn. (T~i sao ta co khuynh hu6ng d! ung voi chu nay va nhiSu chu khac, toi se co

42 Vi~t&DQc D~c San 2012

våi dong giåi thich a phån hai). "Huy~n" va "qu~n" lå danh tu chi d~

vi hånh chånh qua b6n thoi d~i, Phåp, Quoc gia (Båo D~i), VNCH va VN XHCN. !hai Phåp huy~n nh6 gQi lå "huy?n" (dtrng dau _la tri huy?n ), huy~n lon gQi lå ' 'p hu" ( dtrng dau lå tri p hu ha y d6c phu s~). Thoi , Båo D~i, tuang t\f. Thai VNCH tat ca deu gQi la "qu(ln", khong phan bi~t 16n h~y nh6, thånh th! hay nong thon, dtrng, dau lå "qu(ln truirng" . Ngåy nay du6i che d9 CS, a thånh th! dan vt hånh chånh nåy gQi lå "qu(jn", a nong thon gQi lå "huy?n" '

"Ly giåi" va "giåi thic~": Cå hai deu duac dling tu lau a cå hai mien. Hai chfr co nghia khåc nhau. Giåi thich lå cåt nghia. Ly giåi lå giåi nghia tuang t?n cho ra le.

"Nang cåp" dung lå tu ngfr rieng cua ve va phån nåo co nghla lå "nång/ du·a gia tri len" nhu tåc giå TVG noi. Nhung chfr tu~g duang phia Vi~t Nam thi tuy truang hqp- n€u ve noi "nang cdp cai o to " ta n?i "trimg tu cai xe ho'i''; ve noi "nang cap duirng xa ", ta noi "tu b6 duirng xa "; ve noi "nang cdp khuon mijt" ta noi "sua m~t ". Tom l~i linh d9ng lå m9t d~c tinh ~lia tieng Viet; måy moe lå m9t d~c tinh cua tieng V~.

· "Nha khach" d6i v6i "khach s~n": dieu nåy toi mi~n bån, d9c giå tl,I nh?n thåy ngåy nay con bao nhieu hotel t~i VN duqc gQi lå "nha khach ". Han nfra, theo qui u6c ngånh du l!ch, "nha khach " ha y "nha tr9 " co tieu chuån thåp han "khach sc;m ".

"Nhit quan" khong phåi lå tu ngfr rieng cua ve, va "luon luon, tru·O'c sau nhU' m()t" khong phåi chfr tuang Un& cua VNCH. Ong Le Van Due d!nh n~hia råt chinh xåc, gQn må tham thuy: "Nhat qua,n: m?t le ma su6t c å mo i le. Thi d~:t: ly thuyet nhat quan ". Chfr "nhdt quan " quy låm, khong th€ bån re cho ve duac!

"Th! phån" theo cåc nhå kinh t€ tro?g nu6c ngåy nay lå båch phan må VN chiem duqc tren th! truong th~ gi6i ~ thi ,d\1 hQ noi "Ca phe Vi?t Nam c6 thf phan ~at n~6 tren thi truirng thi gi&i ". Theo S\f hieu biet n?ng can cua to i VNCH khong co chfr "thi p han ". c·on chfr ";hj truirng " duqc ph6 bi€n a cå hai mi en.

"Xac tin" lå tin chåc , "chinh xac" lå dling y, hai chfr khong lien quan,gi t6i nhau, va duqc dling ds hus a ca hai mien (th~m chi

c6 th€ Mien Nam dling "xac tin " nhieu hon Mien Båe). Mien Nam con dling "tham tin " nfra.

K~t luan: Råt nhieu ru ngfr må chung ta cho la cua

VC, th\fc ra lå cua Vi~t Nam. V~y ti~ng nåo lå ti~ng VC?

2. D4C TRUNG TlENG VI:.::T CQNG

Nhieu vi coi dåo ngfr lå m(>t d~c tinh cua ngon ngfr XHCN. Toi khong d6ng y, bai vi Cv Nguyen Du da dåo ngfr ( "Nay hoang han da lr;zi mai han hoang"); T\I l\fc Van doån dåo ngfr nhieu hon; Sang T~o dåo ngfr nhieu va d(>c dåo. Tåc dl)llg cua dåo ngfr lå thay d6i nhip di~u va cå y ru nfra. Khong hoån toån gi6ng nhau gi fra "don giån " va "giån don ", gifra "båo dåm " va "dåm båo ", gi fra "thanh hinh " va "hinh thanh ", gi fra "min yeu " va "yeu min ". Trong khi d6 "U c chau " ha y "Chau Uc " khong khåc nhau låm ve tåc dvng ngii h9c (toi doån h9 vi~t Chau Uc vi cho rång trong ti~ng Vi~t, chu ngfr dting tru6c thu(>c ngfr. Con ta vi~t nguqc l~i lå theo tr~t W Hån Vi~t). Toi eling khong thåy ngu<'ri c(>ng sån n6i titt nhieu han chung ta. H9 n6i "ding" thay vi "ding thcing", ta eling n6i "gay " thay cho "gay go ", "ganh " thay c ho "ganh tj ". Cling khong phåi vi thåy m9t s6 ngu<'ri trong nu6c vi~t "My' thånh "Mi" må ta khång dinh vi~t i-ngån lå VC! Y-dåi i-ngftn con trong vong tranh clh chua nga ngil a cå hai mien, ta t~m gåc qua.

T6m l~i , i-ngftn y-dåi, dåo ngfr va n6i titt, khong con lå tieu chuån th\fC S\f phan bi~t ngon ngfr hai mien. V~y cåi gi c6 th€ giup ta nh~n ra nhfrng dåu hi~u cua ngon ngfr xa h9i chu nghla? Pluit xuat tir chu ngltia xå h9i

Nhfrng danh tu sau day lå chinh c6ng c(>ng sån, nhung nhi€u chfr khong bi d6ng dåu vi ngu<'ri ta coi lå m(>t duang nhien - khi n6i ve chu nghla xa h9i thi phåi dling tU ngfr kinh di€n XHCN:

Ddu tranh giai cdp, b6c l{jt, gia trj thij,ng du, tu bån, tu sån, phong kii n, tich qcc, tieu ClfC, t6n tr;zi, ad CUO'ng, phuang an, phuang ti?n sån xudt, lam chu tt?.p thi, cåi tr;zo cang thuang nghi?p, tqp trung cåi tr;zo v. v.

C(>ng sån chu nghia eling muqn nhi€u

ngfr V\fng tu Hege! nhu bi?n chung, ad, phån ad, h(J'p ad, tu duy... va thay d6i di, thi dl) duy vt?.t bi?n chung

Chfr "qua a{j " lå d~c bi~t nhåt cua c(>ng sån. N6 bao ham cåi gi hon chfr "giao thili " hay "chuyin tiip " må ta quen dling.

Chfr "vang than " lå m(>t d~c ngfr c(>ng sån. Råt may n6 xuåt hi~n trong danh ru tri~t hQC tU tru6c, nen n6 lå Vi~t.

Chfr "giåi p hong" lå m(>t trong nhfrng chfr bi l~ dl)llg nhieu nhåt. Toi khong n6i S\f l~m dl)llg chinh tri, vi "giåi ph6ng" ki€u Qu6c t~ C(>ng sån, t\I n6 lå m(>t såch luqc (trong d6 chieu bai va phlnh lua coi nhu vCi khi tåt y~u), nhu "giåi ph6ng Midn Nam ". Toi mu6n n6i h9 måy m6c dung "giåi ph6ng" cho cå nhfrng thu l~t v~t. Bia eting trong måy vi tinh d~y quå, ta "x6a b61:", h9 g9i lå "giåi ph6ng"; ta n6i "giåi toa m(>t khu gia cu d€ låm du<'rng", h9 n6i "giåi ph6ng ... "; b61: vi~c cho m9t cong nhan d€ hQ di tang cu<'rng cho ch6 khåc, h9 g9i lå "giåi phong fao a{jng CO' hfm ... "

* Tren day la chfi· XHCH chinh cBng, khong nhåm lån vao dau dU'Q'C. Co bao nhieu ngan chii' lo~i nay, toi khong ro. Lai Tau

Hf> Chi Minh om t~p Lut?.n cuang cua Lenin vi vdn ad dan t{jc va dan t{jc thu{jc aja, må kh6c t~i Paris, duqc huån luy~n t~i Nga, nhung th\fc t~p ap dl)llg t~i T~u. Tr9n b9 chfr nghla nhu adu te{ quy thanh phdn, xet lr;zi, tram hoa aua m'l, cach mr;zng van h6a, h{j khdu, h{j chdu, bien chi, adm va di?n, tam cimg, c~c. phan c~c. chu nhi?m, Sl!

c6, khac ph~c v. v. deu la sao chep chfr ti~ng T~u.

B~n m(>t lue h9 nh6 minh lå ngu<'riVi~t, b61: chfr Han. Nhung h9 chi Vi~t h6a nhfrng chfr lien quan t6i "dich", nhu "may bay len thcing ", "!du nam g6c ", "Nha Trang ". Nguqc l~i, trong n9i b9 Bång thi ngon ngfr cång ngåy cång l~ thu(>c Trung qu6c vy d~i nhieu hon.

S\I åp ting gifra ti~ng T~u va ti~ng Vi~t dua t6i hi~n tuqng ngon ngfr lai cang - "ca cdu lr;zi v6n ", trong d6 "ca cåu" lå Han, "l~i" va "vfm" lå Nom.

CU.ng y ni~m kinh tS nåy, Mi€n Nam da dling nam am ti~t toån Han, nhung quen thu(>c, "tai t6 chuc tu bån ". Mien Nam l~i

Vi€t&D9c D~c San 2012 43

theo nguyen tåc tl,r do, cå trong ngon ngfr, do d6 m(>t y ni~m c6 th~ c6 nhi~u cåch phåt bi~u, nhu c6 th~ n6i "xip di;it lc;zi v6n liing ", ai cilng hi~u cå.

* V~y m{)t do~n van trim ng~p chfr Tim, la d§u hi~u dang nghi van Vi~t c{)ng Lai Tiiy

Cåc h<;>c sinh Marie Curie hay JeanJacques Rousseau, khi g~p nhau, x6 ti€ng Tay, lå chuy~n thuemg. Cåc ky giå, tri thuc g~p nhau ben tåch ca phe, n6i "toa toa moa moa" eling lå thuemg. Nhung t~i Mi~n Nam it khi ta vi€t ti€ng Tay tren såch båo. Tråi l~i båo chi va cå såch giåo khoa c(>ng sån VN dåy d&y dåu Ngo minh Sa:

- Lo-gieh (ti€ng Phåp logique = lu~n ly): "Ca edu lc;zi nÆn kinh ti: Lo-gieh himh d9ng va eaeh ti i p e(m " (trich båo trong nm:Jc ). Vi€t nhu v~y d~ loe thien h~ chu khong phåi d~ cho ngm'Ji ta hi~u.

- Gu (ti€ng Phåp gout = khi€u): "Thu thaeh gu thdm my style mix trimg h9a tih" (trich båo trong nu&c). Ba d€ qu6c Tåu, Ta y, My hi~n di~n trong m(>t eau ... thån chu, ngm'Ji thuemg khong hi~u gi cå.

- Mo tip (ti€ng Phåp motif = d6i tuqng): "Mo tip trang ngh? thut?.t kiin true C ham " (trich båo trong nu&c)

- Boa (ti€ng Phåp pourboire = ti~n t~ng, ti~n thu&ng) : "Xu tiÆn boa, khaeh nht?.u bj dam du·t e6" ( trich båo trong nu&c)

- So vanh nuae !an (Chauvin: ten ngm'Ji linh "yeu nu&c" cua Napoleon)

- Dixeua (Phåp: discours, c6 hai nghia l: lai, 2: bai di~n van): cåc nhå ngfr h<;>c VN XHCN låy nghla thu nhåt d~ n6i v~ y ni~m "eau don"

C6 ve nhu a VN, ai khong nhet våo bai vi€t cua minh duge m(>t våi ti€ng Tay b6i, khong phåi tri thuc xa h(>i chu nghia. Nhung toi ng~c nhien t~i sao h<;> khong vi€t thllng diseours? Ky Cl,lC hon nfra, ten rieng h<;> ciing phien am må khong kem theo chfr g6c, Thåy m(>t bån van c6 "Humphay, Xitavit, Xtontenbe, C~cta" ta chllng bi€t ai våo ai, nhung ta bi€t ngay ai lå tåc giå.

* Bi~n ch1fng cua can b~nh lai Tay la ... djch!

Di~n hinh nhåt lå chfr "kjch tinh" dich tir

44 Vi~t&DQc D~c San 2012

"drama tie". Nhan mua båu Clr tfJng thf>ng My, m(>t ta båo Vi~t Nam vi€t, "Cu9e tranh eu ddy kjeh tinh gi fea Clinton va Obama ". Hai chfr "kjeh tinh " khi€n ta hinh dung ra hai tay h~ 16 bich tren san khåu chinh tri . Ti€ng Vi~t trong sang se n6i ' cu(>c tranh Clr gay edn ... ' , dau c6 cån dich m(>t cåch no l~ chfr dramatie cua Tay My. Nhan Ngåy Gi&i tre Th€ gi&i 2008, Giam ml,lc Bui Van D<;>c, trå lai ph6ng vån cua Vietcatholic, mo tå DGH Benedicte XVI lå "Ngai khong xudt hi?n truae giai tre m9t eaeh d?p de va kjeh tinh nhu vj Gi a o ho ang truae, nhung. .. " T(>i nghi~p, DGH Gioan Phaolo, tuy h6i con tre thich kich ngh~ , vi€t kich va d6ng kich, nhung khong bao gia Ngåi mang b(> m~t kjeh tinh v&i båt cu ai. Cåi nguy hi~m lå m(>t nguai n6i sai, cå nu&c n6i sai theo, cå Dåi BBC ciing n6i sai theo. M(>t tr~n dåu bong då soi d9ng quy ong ba Ban Vi~t ngfr BBC ciing n6i "ddy kjeh tinh " !

* Vi~t nhU' me tay dåu th~ ky 20 la m{)t d§u hi~u ngon ngii' ve. H{H chU'ng tlfli ngon XHCN

- "Sieu sao ehan dai ", "banh da sieu mang", "may sieu ca o kY ", "tdu sieu t6c "

- Ti€ng Vi~t c6 nhi~u chfr d~ di~n tå sinh ho~t ly tri: tri khon, thong minh, tinh thån, tri tu~ . Tri tu~ lå trinh d(> cao nhåt. Ph~t giåo coi tri tu~ lå bu&c t&i tu~ giåc. Nguai c(>ng sån d~i ngon, cåi gi cilng choång tri tu~ våo

"Chu ngh'ia Mile Le-nin dinh eao tri tu? loa i nguiri ".

"Tro c hai tri tu? tc;zi H9i ch(J Da Lc;zt " "Con eh6 tri tu?" "Game tri tu? " - Mu6n di~n tå cåi gi sieu vi~t hon nfra,

båt bu(>c h<;> phåi leo len Trai (nai h<;> khong tin lå c6)

"Dimg thdn thanh " "Cu9c chiin ddu thdn thanh cua nhan

dan ta " - Toi mu6n n6i hai dåi v~ chfr "hoanh

trang ". N6 da bi d6ng dåu oan. Thl,Ic ra n6 lå Vi~t Nam r~t. Nhu phån m(>t da n6i, "hoanh trang (nhu hoanh l?) la r9ng !an d?p de". Binh thuemg hoånh trang thich hqp cho m(>t day nui hling Vl, m(>t cånh hoång hon rlJC ra, lau dåi Taj Mahal di~m l~. Nhung t~i sao quy vi va toi cåm thåy kh6 chiu khi nghe hai chfr d6? Don giån låm - vi n6 duge dling bua bai

trong nhu d.u khoa truong, thi d1,1 m9t diu quång cåo thuong m~i "Hoimh trang trang chdc vay adm"! Nguai n6i ti€ng Vi~t, cao htmg låm, cilng chi dåm n6i "lt)ng !dy" la c ung.

- Tru&c khi Dång C(>ng sån ra dai, nhi€u nha cåch m~ng da vi€t "Toi:m dan tranh thit at) c l9p ". Chfr "tranh thit" khong phåi do cåc ong Minh D6ng Giåp che ra. Nhung nguai n6i ti€ng Vi~t cåm thåy tue cuai khi nh~n duqc m9t thu xin ti€n tir Vi~t Nam rna dåu, "Chau tranh thit viit thu tham chit thim ".

- "Digital signal processing" må dich la "xit ly tin hi?u s6 ", khong phåi lad&. Nhung chfr "xit ly " tr& thanh 16 bich khi nguai ta bo n6 vao to ph&. Nguai ch~y ban trong m9t ti~m ph& t~i Ha N9i da ho cho nha b€p nhu sau: "Xit ly hai bat ph& tai nuåc trang! Khdn truang len! "

- Chfr "bite xitc " khong lai Tau, khong lai Tay, tuqng thanh, tuqng hinh, c6 th€ la m9t chfr hay. Nhung n6 da "hu" ngay tir khi nguai ta n6i "Ai bite xitc thi khdn truang ai i a "; Da y la m9t chfr thuqng thai d~i, lo~i nhu "noi ct)m ", "tran trå".

Nhi€u chfr khåc må nguai Vi~t håi ngo~i chling ta nghe thåy kh6 chiu, th~t ra da xuåt hi~n tru&c khi måy anh du kich c(>ng sån biet n6i. Nhung ta kh6 chiu vi hQ dling sai ch6 va dling dao m6 trau gi€t ru6i.

* Tom l~i, khiic phflc, bai duiJng, tranh thu, il{)ng vien, il{)t xuiit, khim tru·o·ng, lfl' giac v.v. nguyen thuy la ti~ng Vi~t Nam thuån tuy va hay ho, bång bi~n thanh 16 bjch, bång nhien lam ngm'>'i Vi~t binh thll'img chirng ml}'C ng~i dimg. Day la lo~i tir ngfr thU'(;mg h~ng ve. N6i bira

- Trong hQc thuy€t c(>ng sån c6 hai y ni~m dfli nghich "chfi.t" (quality) va "Lu·(J'ng" (quantity). Ai di ru cåi t~o d€u phåi hQc eau måc-xit "Lu9ng bdn thanh chdt". Nay nguai c(>ng sån ghep "chdt" va "lu(lng" d€ n6i v€ "phdm chdt" (quality). M9t cu khoai lang ngon ta n6i "cit khoai ngon ", nguai trong nu&c n6i "cit khoai chdt lu(lng".

- "L(li nhu9n " dling ra la "l (li tite tru chi phi", con gQi lå ((l (li tue thudn " ha y "l (li tue rang" (Quynh Lam, Tir di€n chinh tri, hånh chånh, kinh te, phåp lu~t) . Nhung tir ngay

c(>ng sån chi€m trQn nu&c, nguai ta dling "l(li nhu9n" d€ chi l(li tite. HQ thuang n6i, "Chi at) tu bån chi bi it ch9y the o l(li nhu4n ". Nhung tu bån xanh hay do d€u ch~y theo lqi 19c, chfr c6 bao gia vira ch~y vira lam tinh tru chi phi dau!

- "Bi?n ly" c6 nghia la båo v~ cong ly; "Bi?n ly cut)c " hay "cong t6 vi?n " la ca quan thay m~t xa h9i truy t6 nguai vi ph~ lu~t phåp. Hai danh tir lu~t phåp dåy du y nghla nhu v~y cua Chinh quy€n Qu6c Gia (Båo D~i) va VNCH, da bi thay th€ bång chfr "vi?n kiim sat nhan dan ". Hai chfr "kiJm sat", trong ngfr cånh lu~t phåp, khong n6i duqc gi cå.

- "He o dan t9c ": trånh n6i "he o m9i " la m9t c6 gAng dång khen, nhung nhåm måt låy cong thfrc "nguai dan tt)c " d€ ap dl,lllg cho con heo nui, la xuc ph~ d6ng bao thi€u s6 thuqng du.

* Trong khi t~t d~i ngon lam måt gia nhfrng chii· hay sin co, thi Sl! dat nat sanh ra nhii·ng chfr mO'i vo nghia. Nhfi:ng con Vfl su8t ilili ilung truo·c cai loa

HQC thu(>c long va l~p l~i nhu con Vyt la chi€n luqc s6ng yen trong xa h9i c(>ng sån. Lå bua "Nha on Bac va Dång" ngay nay khong con duqc dån nhi€u tren eira mi~ng nguai dan, nhung vdn giån ti€p låp 16e tren cåc CO' quan tuyen truy€n. Nhung COn nhi€u cong thfrc khåc råt vo nghia:

- Kinh d tuang a6i (c6 ti€n) - C6 trinh at) (trinh d9 hQc thfrc cao) - N6i chung: eau m& m6m cua 90%

nguai Vi~t trung binh trong nu&c. Cau bu6n cuai nhåt må toi duqc nghe va da cho vao m9t truy~n ngån la "N6i chung toi khong c6 cha mr; "

- Nhdt ajnh (nao d6): "khå nang nhdt ajnh"

- H9n chi (thi€u s6t): "nam dy b9 dt)i Bac H6 con h9n c hi"

- C hit yi u ( chinh) "Bua an cåi thi?n chit yiu la khoai mi ",· "Chit tjch Nuac tham quan C hau Au chit yiu la Phap ",· "Ba ta l dy ch6ng ngo(,li, chit yiu ai di nuac ngoai " N6i i!Æu

Du&i m9t b€ m~t binh yen giå t~o, Vi~t Nam ngåy nay tht,rc chåt lå m9t xa h9i d1;1i lo~ - lo~n chinh, lo~n phåp, thuong luan b~i ly va lo~n ngfr. N6i nhy nhang la n6i d€u.

Vi6t&f>Qc E>~c San 2012 45

Hinh ben ghi nh?n m(>t phong thai ÅN va NOI du&i chS d(> c(>ng sån. N6i d€u, n6i xach me, c hui th€, n6i tvc tlu va n6i d6i... tuy khong phåi do chi d~o cong khai tu Trung uong Dång, nhung Dång - "nguoi lanh d~o d(>c nhåt va thån thånh" - c6 trach nhi~m hoån toån v€ sv sa dQa ngon ngfr cua dång vien va toån dan. Tren thS gi&i khong m(>t dan t(>c nåo su6t ngåy dem m(f ra må d1,1, dit lien mien, trong cong så, ngoåi duang, ngoåi chq, trong truang hQc, nhu xa h(>i Vi~t Nam ngåy nay. Khong m(>t nu&c nåo må con nguoi - tu dua be bån ve s6 t&i T6ng Bi thu Dång va ca quan truy€n thong, bao chi - CO th€ n6i td.ng thånh den, n6i den thånh trång, nhu t~i VN. Chfr d€u cang nhåt trong ngon tu c(>ng sån lå chfr "ng~;~y" . Trong chiSn tranh hai ben c6 th€ chui mång nhau th?m t~ - T6ng th6ng Ngo Dinh Di~m gQi M~t tr?n Dan t(>c Giåi ph6ng Mi€n Nam lå "Mi;it trrjn con tJJ ", nguqc l~i Hå N(>i gQi Vi~t Nam C(>ng Hoa lå "ng1,1y ". Nhung khi chiSn tranh chåm dm, nguoi c(>ng sån da båo thu "nq mau" bång tu&c bo quy€n cong dan, hånh quySt, giam cåm, dåy åi , tich thu tåi sån, cu&p vq, hiSp con nguoi chiSn b~i, nhan danh bån an "ngvy"; thS la d€u, cai d€u cua nhfrng ten an cu&p. Nay hQ reu rao chinh sach hoa hqp hoa giåi, nhung vån coi nguoi cua chS d(> VNCH lå "ngvy"; m6i ngay 30.4 hQ l~i khai d?y tinh thån thu ghet "ngvy" . Må "ngvy" la gi? La theo My. Bay gio hQ cåu c~nh My hon VNCH- thS c6 phåi chfr "ngvy" lå d€u ngay tu dåu khong?

* Dimg ngon ngfr nhD' khi Cl}. che d~y chan ly ho~c lira dåo, la d~c tinh t~ h~i nh~t cua van boa va ngon ngii· c{)ng sån.

3. THÅI DQ CUA NHUNG NGUCH YEU TlENG M~ Ph~;~c hfJi viJn ngil' vr;mg bj dimg sai

Gia tåi cua ti€n nhan d€ l~i , khong le ta d€ cho es pha ho~i? V?y tru&c hSt dtrng ne tranh nhfrng chfr nguoi c(>ng sån dung sai, må phåi sua l~i va dung dung hon hQ.

Nguoi c(>ng sån (r6i ba y gi o cå nu&c) dung cac chfr khdn truong, tl(mg vien, khdc phl,IC, tranh thu, yeu cdu ... m(>t cach l~ch l~c:

- HQ viSt sai : "Cac yeu cdu cua m(>t n€n kinh tS b€n vfrng"

Ta sua l~i: "Cac tJiJu ki~n cua m(>t n€n

46 Yi~t&DQc D~c San 201 2

kinh tS b€n vfrng" . V å ta viSt l~i chfr "yeu c du " trung

cach: "Yeu c du Nhå Nu&c ngung ban nu&c! " - HQ viSt d~i ngon, "Khdn truang tli cdu

," X l

Ta sua l~i "Mau mau tli cdu! " Va ta viSt l~i chfr "khdn truang" trung

cach: "Tinh hinh Truimg Sa Hoimg Sa rdt khdn truang! " Hiinh difn vi kho ngil' Vl;l'ng phong phu cii.a dan Vift va VNCH

Chung ta biSt chåc di€u nåy: v€ phuong di~n ngon ngfr va van h6a, Mi~n Nam Vi~t Nam la dong chinh. VNCH gifr sv lien tvc tu Chfr Nom dSn chfr Qu6c Ngfr, tu Alexandre de Rhodes t&i Truong VInh Ky, t&i Tv lvc Van doan, t&i Sang T~o , Bach Khoa, nhfrng vi~n d~i hQc, nhfrng vi~n

nghien cilu d(>c l?p, nhfrng t6 chuc van h6a, ngon ngfr, hilng chvc to bao ngåy d(>c l?p, hilng tram t?p san ... Va tren hSt, n€n tt,r do tU' tU'01lg va ngon lu~n. Trong khi d6 Båe Vi~t d(>c ton Stalin-Mao, tru d?p tri thuc, bach h~i Nhan van Giai phftm, phu nh?n cong lao Alexandre de Rhodes, cåm doan Tv lvc Van doån, våo Nam d6t sach giam hQc tro. Ngåy nay h9 da cho in l~i TLVD d€ kiSm ti€n va nh?n va, må l~i Truang Lu?t, nhung Jfl h6ng van hQC Jan COn d6, van h6a va ngon ngfr tru&c sau vån chi lå khi ev tuyen truy€n. Tri thuc Mi€n Båe nhi€u nguoi lån dåu tien dQC Nhan van Giai phftm lå khi våo Nam sau nam 75!

Tren 5000 danh tu chuyen mon lu?t phap, chinh tri, kinh tS, tåi chanh cua Mi€n Nam da duqc m(>t nh6m ClJU lu?t su va thftm phån chS d(> cu thu th?p thånh cu6n Tir tJidn Phap lurjt (Nhå XB KHXH Hå N(>i, 1992).

Sau 25 nam khong c6 ho~t d(>ng tu doanh, khong c6 d~i hQc tv tri, khong c6 phan khoa lu?t, khong c6 ngh€ lu?t su va thftm phan chuyen nghi~p .. . Mu6n xay dvng m(>t qu6c gia (it nhåt b€ ngoåi) c6 quy cu, hQ phåi dling !~i toån b(> ngfr vvng cua VNCH.

M(>t våi thi dv trong s6 tren 5000 danh tu n6i tren:

- "Canh sat " thay thS "cong an " - "Truang m1,1c" da duqc xSp tru&c "tizi

khoim " trong tv di€n va su dvng nhi€u han trong thuang nh?t. Nhung duang nhu hQ khong phan bi~t, "truong mvc" lå m(>t cai tui vo hinh trong ngan hång d€ ta bo ti€n, trong

khi "tåi khoån" lå s6 ti~n n~m trong d6; tåi khoån con lå s6 ti~n dånh cho m(>t khoån chi/ thu trong ngan sach.

- State (My) duqc djch lå "ti§u bang" trong tv di€n tuy bao chi v~n dling "bang"

- Trong ca du t6 chuc chinh quy~n, h9 V~ dling "Vi?n kd m sat nhan dan ", nhung y ni~m "cong t6 " da dUQ'C khoi phl,lC trong ru di€n n6i tren.

- D~n dån trong nu&c da dling "båo hd m " thay cho "båo himh "

Ngoåi cac danh tir chuyen mon V~ lu~t phap, kinh te, hånh chanh, ngon ngfr thuemg nh~t eling d6i giQng:

- "May bay tn1c thang " da thay the "may bay len th&ng"

- "Himg kh6ng mdu hc;tm " duqc dung song song v&i "tau san bay"

- "Hoa Ky" thay "My'. Nguai c(>ng sån l~ l~m - thai The chi€n Il, khi cån n}nh My thi h9 gQi "Hoa Ky" ( "ilen Hoa Ky" lå dåu tich m(>t rna man bang giao khong thånh gifra My vå Vi~t Minh); khi thu ghet thi h9 g9i "Mi'' ; bay gia m(>t di~u "Hoa KY'' hai di~u "Hoa K)r' ' . Trong che d(> c(>ng sån, chfr nghia thay d6i theo b~n thu, må b~n thu thay d6i theo quy~n lqi Dång, chu khong phåi quy~n lqi T6 Qu6c hay nhan dan. Khong phåi m(Ji chii: m6'i il~u la chii: VC

Våo nam 1975 cå Mi~n Nam chi c6 dam ba may vi tinh (mQt t~i Phu Thu tu&ng, m(>t t~i B(> T6ng Tham muu, m(>t cua USAID, m(>t cua hang IBM. C6 th€ nhi~u nai khac c6, toi khong biet). Gi&i hfru trach chuyen mon c6 so~n ra m(>t cu6n ngfr V\ffig Anh-Vi~t, nhung chi giåi thich y ni~m, khong tc;to tit nhi~u. Cac chuyen vien va nhan vien låm vi~c trao d6i v6i nhau b~ng tieng Anh, ti~n han.

Ngåy nay, vi nhu cåu giåo d\lc, nguai ta cf> g~ng tc;to tit. "Nguai ta" day c6 th€ lå cac chuyen gia trong nu&c, c6 th€ lå cac chuyen gia nguai Vi~t a håi ngo~i, da va dang che ra cac danh tir chuyen mon. Du lue dåu ba nga, ta nen cong minh xet, chfr nåo hay va dt1ng, ta dling, chfr nåo sai ta di~u chinh. Toi thåy khong c6 gi sai hay 16 bjch, thi d\1, trong cac chfr dao di?n, hi§n thj, kich hoc;tt, phdn dmg, phdn mJm ... Lien quan t&i danh ru ky thu~t, toi låy thi d\1 "thong s6" hay "biin s6" (variables) lå hai chfr c6 tir tru&c, nhung "biin s6 }} duqc dling nhi~u trong sach giåo khoa Mi~n Nam nen tra thånh quen thu(>c

han. Ngåy nay trong nu6c dling "th6ng s6 "; neu båo lå "ru VC" thi oan cho n6.

Trong tråo luu toån cåu h6a, danh tir chuyen mon hay lå chfr nåo c6 n(>i dung chinh xac (19t y), nhung hinh thuc cua n6 giup ta doan ngay duqc tieng tuang duang trong Anh, tieng Phap, tieng Na-uy. "Cung/ mJm " hay "cuang/nhu ", chfr nåo giup ta lien tuang t6i "hard/soft " nhanh han? Tuy nguai. Nhung chfr Vi~t va chfr Han ciing lå m(>t yeu t6 dn can nh~c. Danh tir chuyen mon dåi lang thong eling khong ti~n.

C6 nguai cho "nguyen tit" lå chfr Vi~t,

"hc;tch tam " lå chfr V C. Toi cho r~ng cå hai lå chfr Vi~t, "nguyen tit" d€ djch "atomic", "hc;tch tam": "nuclear" . Co du danh tir Vi~t tuang duang v6i tUng danh ru quflc t€, lå m(>t di~u dn thiet cho vi~c giao djch, trao d6i, giång d~y vå djch thu~t.

Chfr "can h(J " Truemg Sinh ngfr Såi Gon tru6c 75 da dling r6i, nhung khong ph6 bien r(>ng, vi ta khong c6 nhu du (hinh thuc gia cu nåy chi h~ che a våi nai nhu Cu xå Thanh Da, Chung cu Nguy~n Van Tho~i, Chung cu Nguy~n Thi~n Thu~t). Nay cht1ng ta nghe "can h(J " thi cho lå "ru VC", nhung c6 le chung ta ehua e6 ehfr nåo hay han d€ djeh "apartment". "Can chung cu" khong 6n vi c6 nhi~u apartment khong n~m trong chung cu. "Ct1n nha " cång khong 6n, vi da duqe dling d€ ehi "house" tieng Anh, "hus" tieng Na-uy.

Chfr "th6ng tin" khong mai me gi vå duqc dling a cå hai mi~n. Nhung a håi ngo~i nhi~u nguai dj trng v&i ehfr thong tin trong eau sau: "Mufln biet them th6ng tin xin lien l~e v6i Sa Di tru" . B~ ngoåi ta ly lu~n r~ng "thong tin" lå d(>ng tir, khong duqc dling nhu danh tir. Nhung nguyen do thve lå ta khong thieh dung eai gi Vi~t c(>ng m6 tay våo. Thong djeh vien dånh sua l~i "Mufln biet them chi tidt ... " ho~c "Mufln bi€t them tin tue . .. ". Nhung trong b\lllg anh thong d!ch vien nghi r~ng ehfr nåo phåi ra chfr d6 -details: chi tii t, news: tin tue vå information: th6ng tin . Anh ta eling du biet r~ng ehfr thong tin e6 th€ vira dung låm danh ru vira låm d(>ng ru. Træ6'c khi bac bo mØt chir du, nen il~ nghj mvt chit hay hun

Cloning lå m(>t Hinh vgc khoa h9e m&i me. Trong nu6e djch cloning: nhan bån v6

Vi €t&DQc D~c San 2012 47

tinh. Th~t kh6 hi€u, phåi ng6i phån tich m(>t h6i mai va le ra lå: låm ra nhi~u bån sao, khong qua du6ng truy~n gi6ng. Nhung c6 le cåc nhå chuyen mon trong nuac sao chep chu Tåu, nen b6n chu thånh t6i om, chua kS nhi~u ngm'Ji gi~t minh khi nghe nh6m chu "nhdn bim vo tinh nguai ". Vi chu "nhan" trong ti€ng Vi~t c6 it nhåt hai nghia: nguai va lam ra nhi~u, nguai hån khong r(>ng phåi ba nga måy phut tv hoi - låy con nguai lam g6c må l?i khong c6 tinh nguai, lå th€ nåo? M(>t chu gay b6i r6i khong cån thi€t la m(>t chu khong d?t.

Khi cåm thåy m(>t chu dich khong ha y, toi thu6ng thu tv dich l?i truac khi phe binh. Truang hqp cloning, toi dich thu lå "sao sinh v9t ". Tir d6 ra "human cloning: sao nguai ", Dolly lå m(>t con "ciru sao - el o ned sheep ". Hi~n tren th€ giai chua c6 "nguai sao " vi c hua duqc p he p "sa o nguai ".

"Processing" (Na-uy: behandling) lå m(>t chu toi chiu thua khong dich duqc n€u khong dling chu "xu ly ". Text processing: trong nuac dich "xu ly van bim ", c hua c6 c hu nåo hqp hon. C6 nguai d~ nghi "soc;m thiw van bim ", nhung SO?n thåo la vi€t y ra lai, COn dua lai len chu va trinh båy tren måy vi tinh, lå vi~c khåc. vån d~ phuc t?p hon nua khi ta dn di€n tå bång m(>t danh tir chung cho cå m(>t ti€n trinh - låy thi d\1 ngh~ m(>c - båo, dånh bong, quang dåu m(>t tårn van må ti€ng Na-uy gQi lå behandle va ti€ng Anh treat, thi c6 le khong trånh duqc c hu "xu ly". M(>t s6 tv diSn dich lå "c hi bdn ", toi thåy c6 lue hqp, c6 lue khong. Khong hqp trong tru6ng hqp "Inmate Processing Center " khong th€ dich lå "Trung tam chi biin tit nhdn " duqc.

Ca nhan to i da dling chu "xu li?u " thay cho cåc tru6ng hqp phåi dting "xu ly " (nhu khoa hQc, ca khi, hånh chånh). Con thu6ng ngåy, chu "li?u" lå tuy~t nhåt, thi dv VQ' n6i vai ch6ng "Anh cu lo aua con ai h9c ai, com ai em li?u ".

M(>t chu khåc, "ki toan Sl! nghi?p " trong nuac dling dS chi k€ toån cua cåc t6 chuc båt vv lqi. Toi thåy kh6 hiSu nhung khong hiSu y chu "sl! nghi?p " mu6n n6i gi , nen khong dåm phe binh. Tluii dØ v6'i tiing LOng

Ci1ng cån våi hang cho ti€ng 16ng. M6i thai, m6i moi tru6ng xa h(>i c6 cåch ra dåu ri eng vai nhau, vi th€ c6 ti€ng 16ng. V ai ti€ng

48 Vi ~t&BQc B~c San 201 2

16ng diSn hinh cua thai d?i kinh t€ tu bån theo dinh hu&ng xa h(>i chu nghla lå: ac;Ii gia, aJ khimg, himg a(Jc, aJ ai u, chdn dai (låy cåi cång dS do toån di~n nhan såc - m(>t di~u vo ly, nhung ti€ng 16ng khong c6 ly lu~n, n6 duqc quang våo m(>t moi tru6ng, thich hqp thi t6n t?i), mau (me), phh (ra ph€t), beo (re nhu beo ). V ai ti€ng 16ng, ta khong cån khen che, bai vi khong c6 tieu chuån khåch quan. "Biio tan tiing Vi?t- khong dung chii VC"

Toi hoån toån tan d6ng v€ thu nhåt - båo t6n ti€ng Vi~t lå m(>t su m?ng cao cå cua nhfrng nguai may mån duqc hu6ng tv do tu tu6ng va phåt biSu. Chinh ta phåi trånh nhfrng cåi sai cua nguai c(>ng sån, vi€t va n6i m(>t thtr ti€ng Vi~t chuån va d~p . Quång ba såch va va tu tuang truy~n th6ng Vi~t Nam va th€ giai nhan bån. Cho con em hQc ti€ng Vi~t nai tru6ng l&p Vi~t Nam. Trånh xa nhfrng sinh ho?t do ca quan lanh sv Vi~t c(>ng chu truong (ta khong luang duqc tåc h?i cua m(>t l&p ti€ng Vi~t, m(>t kh6a hQc låm den trung thu hay m(>t tr?i he do d?i su quån Vi~t c(>ng t6 chuc ).

Nhung toi mu6n dn th~n vai v€ thu hai : håu h€t nhung chu ta tu6ng lå chu XHCH d~u lå ti€ng Vi~t thuån ruy. Ta khong nen trånh ne nhfrng ti€ng hQ da dung sai, må dn "chieu h6i" nhfrng ngon tir åy.

D6 lå m(>t hånh vi yeu nuac trong tårn ta y cua chting ta.

Tam Thanh

xin giay phut se miii la muon thuil

xin giay phut se mai lå muon thuå de muon dai minh vån nga .. . con nhau m~c chiSc la vang th6n thuc wi mau m~c may xam keo mua s~u giang 16i m~c con giong c6 v~ ngang m6i t6i m~c bien dai vimg våy .. . . . . nhfrng dau thuong .. .

giay phut horn nay se h6a thien duang (thien duang nai day . . . c hu dau la xa l~m) thien duang cua ta khong tir nai tham th~m ngay chinh gifra tam h6n cua nhfrng con nguai biSt mSn bi St thuang nhau

giay phut horn nay ... .. . la giay phut mai sau m6i m<)t kh~c d~u thO'll mau n~ng hi;l mau cua hoa tuai cua ch6i non xanh la må u cua an tinh .. . khi c<)i da mong nhau

giay phut horn nay . . . (xin låm ll;li tir d~u) de v~t vå chåy nguqc vao qua khu de ngan sau bu6c chan dai l fr thu vån nhi~m mau tirng bu6c cua horn nay

-"' ' van con mot chut • , UO'C mO'

khi mong cha nhfrng ngay n~ng ~m la khi dai l~m t~m hi;lt mua mua thu tru6c ng5 dong dua ha y la ta qua du thira nSp nhan ? .. .

ngåy r6i dSn vSt hin vån thS nhu h6n ta hoang phS . .. chai li nguai di nguai vån cu di lll,l cuai .. . nu6c mit. .. c6 vi nu6c non?

r6i nhfrng dua tre con se l6n khong bao lau nguai lon se gia CUQC dai nhu bong CaU qua thoång di thoang dSn thoang xa thoang g~n .. .

ch6p m<)t thoang th~y minh d.n c6i nhu mua dong kh~p 16i m!t rna vån con m<)t chut u6c rna ve len thånh khuc tinh thO' dång dai .. .

thih{lnh


CauHoc Tro • • Skolegutt

Nguyen tac: Laila Stien Ban Vi~t ngfr: Drro·ng Kim

Nhå van nii Laila Stien, sinh ngåy 16 thång 5 nåm 1946 a Hemnes. Lon len t?i Rana. Ttr th~p nien 19(70) s6ng t?i Finmark, Masi vå Alta. Bå lå g?ch n6i giiia hai n~n van h6a Na Uy (dan da s6) va Sam (thi~u s6); bå vi~t nhi~u v~ ph1,1 nii, nhåt lå deri s6ng hang ngåy cua hQ. Them våo d6, ba coi dåy lå mi)t cong vi~c quan trQng ch_o n&uai Same, nha van hQc må van h6a cua h9 tra nen quen thui)c dfl i vai nguai Na Uy. Nguai Same lå dan thieu so a Na Uy (khoång 35000 nguai), va nhi~u nguai Na Uy hi~u bi~t it V~ van hQC Same. Laila Stien da djch truy~n cua nhi~u tåc giå Same ra ti~ng Na Uy. Trong nhi~u truy~n ng~n cua ba, bå vi~t tu moi truang Same. Truy~n «C~u HQc Tro» duai day , b?n c6 th~ d9c v~ mi)t c~u be h9c tro nguai Same phåi di h9c a truang Na Uy, tråi qua sv xung di)t giiia van h6a Same va van h6a Na Uy. Nåm 1979, Laila Stien cho xuåt bån t~p truy~n ng~n dåu tay «Nyveien»1

• Thai gian sau, bå l?i in t~p tha «Fabler, Frost»2 nåm 1981, vå t~p truy~n ng~n «Fuglan veit»3 nåm 1984, vå «S?nt som skjer»4 nåm 1988. Nåm 1986, Laila Stien nh~n Giåi thuang Van h6a cua Tildelt Rana kommune. Nåm 1994, Giåi Phe Binh ; va nåm 2000, bå duqc Giåi Van h9c cua nhå xuåt bån Aschehoug a Oslo./

Cu&i nglfa, cuåi ngl!a. Gia hay nhin xem con duang se dån t6i dau .. . Thåy giåo nhin len trån nhå, 6ng hat 16n va ro rang. Thåy giåo nhin gi, be Mattis chiing bi~t, thåy giåo hat gi, em eling chiing bi~t, nhung ai eling hat theo, vi thåy giåo da båo v~y. Våi ngm1i hat nh6, gån nhu chiing nghe thåy gi, c6 nguai håt 16n hon, nhung chiing ai hat ro bång 6ng thåy. Be Mattis eling hat: - Cuai nglfa, cuai nglfa. Con tluimg dtln tbi S(J{ rac ... Nhfrng nguai Daza (Na Uy) sao c6 nhi~u bai hat I~ qua. Tuy nhien, bai hat v~ cai sQt råe nåy, thi~t I~ nhåt, trong cåc bai. Gia I ~i hat gi day? Truang hQc lå mot nai l~ Iling. Lue nåo, lue nåo chling eling phåi hat. M6i sang, chling phåi hat xong r6i m&i duge ng6i, c6 våi tro di duang xa con bi m~t hon nfra. Trong truang noi tru, chung phåi hat: «Oi Chua cho con chim an no» r6i m&i duge an. Chung c6 th~ d6i d~n n6i bvng s6i len, nhung l~i kh6ng duge an, tuy d6 an da duge slip d~t xong, sua c6 sån trong ly, dåy du tåt cå. Kh6ng, chung phåi hat, hat nhi~u eau th~t l~ Iling. C6 våi lån be Mattis nghl d~n chuy~n d6, nhung em chiing hoi ai. Em nghl, chlic

50 Vi~t&D9c D~c San 2012

phåi lå th~ d6. Gia em da 16n r6i. C~u hQc tro.

* Nhfrng ngåy hQC hånh mai thi~t lå dåi Vå våt vå. Måy cai gh~ eling våt vå. Khi bi dau nhuc va ngua ngay, ng6i våo nhfrng gh~ d6 chi them dau, thai gia eling chiing qua di. Thåy giao to 16n va chlic chlin lå m~nh. Ong n6i cå ngåy. Cung kh6ng ro 6ng n6i gi. Chile eling c6 nghla chi d6, c6 th~ quan trQng låm lgi cho nguai ta. Dån dån be Mattis eling hi~u duge chut chut. «DQc/lese» nghla lå «låkkat», «con gåi/jente» cung nhu «niei'da», em bi~t sv im l~ng cua em va ra ngoåi, dung len, phån vi~t bang eling nhi~u thu khac nfra. Em luqrn nh~t chfr. Suu tårn chung. Giåu våo mot nai bi m~t trong dåu, nhung l~i kh6ng xåi. Cling kh6ng chllc lå em hi~u dling nghla chu. T6t nhåt lå dirng n6i gi. C6 th~ c6 nguai cuai em. C6 th~ thåy giao se gi~n. T6t nhåt cu im l~g. Thåy giao thi~t lå th6ng minh. Chile chlin kh6ng c6 chfr nåo må 6ng kh6ng bi~t. Ong bi~t h~t mQi chfr Na U y. Mattis bi~t eling kha. Nha b6 em, em vira hQc

duqc cac ten a tårn the tren tai nhfrng con tuån-l9c va hQc nhin xem cac vSt ciit khac bi~t nhu thS nåo. Em c6 th€ dQC Kinh l<;ty Cha va thUQC ten måy loåi chim. Em c6 th€ k€ truy~n c6 tich eling måy truy~n tuong tv da xåy ra tir lau ... V~ Stallo, tjudene va uldaer da d6i låy nhfrng tre con Same ngoan ngoan v6i nhfrng sinh v~t cua chung a dum dåt. Mattis c6 th€ k€ nhfrng chuy~n åy cå måy ngay khong hSt. Nhung ong thåy khong biSt tiSng Same. Thåy khong th€ nåo biSt nhfrng gi Mattis biSt. Mattis nghi: - 6, le ra thåy giao phåi biSt mQi thu.

* Trong long em, nai khong ai c6 th€ nghe thåy, ngo<;ti trir Chua, cå ngåy Mattis n6i tiSng Na Uy. N6i di n6i l~i hoåi. Em hQc nhi~u l~m. HQc tåt cå chfr em cån phåi hQc d€ lam nguai l&n va biSt tv lo. Nhu thåy giao da bao chung em th€. Nhung b6 va m~ la nguai l&n. Em chua bao gia nghe b6 m~ n6i tiSng Na Uy cå. C6 le b6 m~ chång låm duqc gi? Mattis tråm ngam v~ chuy~n nåy. Nghi eting l<;t. Nhung thåy giao la nguai da di c ung kh~p mQi nai. .. ch~c 6ng bi St.

* d thånh ph6 nh6 nåy, c6 nhi~u nguai n6i tiSng Na Uy hon. HQ eting lå Ong L&n cå. Em nghe k€, hQ a nhå d~p, tren tuang treo nhi~u tranh. HQ c6 phong chai va cå may dia hat nfra. TiSng Na Uy ch~c hån lå hay nhåt, nhung kh6 khting khiSp. M6i ngåy hQc tro duqc v~ nhå. Chung di xe bu)ft nhå truang. Måt han hai tiSng. Tren xe, chting vui ve l~m, pha phach va pha tro. Våi lån chting ho hat. Lue åy, ong tai xS Nii'las ngirng xe l<;ti, ra phia sau, la råy chting. Sau khi 6ng b~t dåu lai l<;ti, chting tiSp t\lc. Cu6i eling ong tåi xS Nii'las chiu thua, khong thoi thi hQ chång bao gia dSn nai. Trong nhfrng ngåy nghi a nhå Mattis k€ truy~n nhå truang, k€ hQ da låm gi. K€ em da hi€u duqc lai thåy giao n6i. B6 m~ em chi nhtin vai. Chång bao gia n6i gi, nhung c6 doi lån l<;ti båo «måy nguai daza gl må tåo lao v~y». Sao hQ khong hQc v~ con tuån-19c, hQc cach låm sao minh tv lo låy thån dUQ'C O tren nui, hQC rna y våi da va cham nom quån cio? Khong, Mattis eting d6ng y rång, nhfrng gi chting hQc a du&i d6, gia khong cån thiSt

l~m... hat va dQC nhfrng eau tha må chång m9t lån nåo n6i gi v~ Chua cå. B6 va m~ khong c6 y nghi t6t V~ truang hQC. T\li nh6c khong hQc nhfrng gi chung cån hQc. Khi chting xa måy con tuån-l9c lau, chung tro nen V\lllg v~, thiSu kinh nghi~m V~ tuån-19c. Chting eting khong duqc tv y nghi hQc. Thi~t lå bu6n. Chi våo dip nghi he va nhfrng ngåy cu6i tuån, Mattis mai c6 th€ theo b6 m~ em dSn ch6 dån tuån-19c. D6 lå vi~c vui nhåt må Mattis biSt. Nhåt lå våo mua dong. Lue åy em duqc ng6i lai tren xe tuySt, eling v6i b6, m~ hay eling v&i nhfrng anh chi cua em. Em duqc ng6i phia tru&c, cåm tay lai, lai, tuySt b~n ra phia sau. Chirng nåo em 16n, em se duqc m9t chiec xe truqt tuyet ri eng ... hi~u Yamaha. Mattis c6 nhfrng con tuån-19c rieng cua em. Em n6i, em nh~n ra chting bång nhfrng dåu in tren tai. Di~u d6 gån dting. Du sao em eting em th€ nhin ra måu da va sirng. B6 em khen v6i nguai ngoåi lå em gioi l~m. 6ng con n6i em lå con trai gioi nhåt cua 6ng. Mattis thich nghe nhfrng di~u åy l~m.

* M9t ngåy thu båy mua dong l<;tnh. Mattis theo b6 t&i ch6 dån tuån-19c. B6 em nem day b~t tuån-l9c va keu Mattis canh chirng chung quanh dån, dirng d€ cho chting ch<;ty ra ngoåi, våo canh rirng nh6. Mattis se giup b6. Em vui mirng qua lOng måy d6ng bang. Gåi cay ski våo chan, canh bu&c di, canh tirng hånh d9ng nh6 nhåt cua b6, em ch<;ty khi b6 ch<;ty. Em c6 g~g låm hSt suc t6t. Nhung em bo cu9c di ski (truqt tuyet), khong truqt nfra. Khong m6c duqc m9t giåy våo cai m6c tren cay ski. Em ren ri va m~t, qua day m9t chut, qua kia m9t chut, nhung du em låm gi, chi c6 sai thoi. B6 em ch<;ty trong tuyet sau, chåy m6 hoi, tho h6n h€n, bvc b9i va gi~n du. M~ng Mattis lå em ngu hon nguai Daza ngu nhåt. Måy con ch6 eting ch<;ty. Chung hi€u. Chting da t&i nai t&i ch6n. Mattis hi€u minh khong bång m9t con ch6. Em cåm thåy m~t. Chi lå bvc b9i. Mui S\lt sui, em bo våo sau xe truqt tuySt. Giåu minh va giåu S\1 xåu h6 v&i cha em.

* Nhfrng ngåy nghi da hSt. Xe buYt dSn d6n nhfrng nguai a xa. Mattis cåm thåy bu6n, nhung khi dam hQc tro g~p nhau, chting cåm thåy nh~ nguai hon. Chting c6 nhi~u chuy~n

Yi€t&DQc D~c San 2012 51

k€ cho nhau. Tit cå nhfrng gi chung da tråi qua. C6 våi dua con trai låm nhu nguai 16n, va nhfrng dua con gai khac, ra ve rånh dai. Thåy giao hoi chting c6 dQc bai chua. Chimg dua nåo trå lai. Qua cua s6, m~t trai mua d6ng l~i chi€u la rna sau m<)t dem dåi tam t6i. Chting hQc låm toan. , Thi~t lå vui. Mattis låm toan c<)ng, va tru, s6 nåy qua s6 nQ. Chuy~n iy t6t d~p. Thåy giao vui ve. Gia sau, thåy giao hoi chting a nhå c6 hQc bai Kinh L~y Cha chua. Chung c6 hQc. Dua nå y d€n dua kia dua tay len .. . kh6ng cao, chi ngang m~t bån th6i .. . cån th~n : CO. Thåy giao nhin xu6ng 16p hQc. Chting cåm thiy nh9t nh9t trong bl,lilg. Chung bi€t bay gia thåy se c hi ra m<)t dua. M9t dua se trå bai. .. lå trå båi cho tit cå. L6p hQc yen l~ng n~ng n€, nhfrng c~p måt nghiem trang.. . våi dua måt xanh la, våi dua khac nau, våi dua sq va c6 våi dua hai hang hai. - Mattis, cho thåy nghe em coi. - Acci min dån gutte læt .. . - Bllng ti€ng Na U y! - L~y Cha chting con a tra- i- y. (A) Thåy sua: - a tren trai . (B) Mattis l~p l~i: - a tren tro- i - i. (C) - Ti€p! Mattis nhin xu6ng bån vi€t. GiQng thåy såc ben: - Ti€p! Cai m~t bån vi€t tra tren m<)t lån suang 16n mu ma tm6c måt cua Mattis. - DQc l~i tir dåu! - Cha chting con a tren tro - i - i... Em len nhin len thåy, khu6n m~t thåy do, cai na tren c6 hQng, nhin nhu m<)t con chim dang giuang canh - DQc theo thåy ... nguy~n danh Cha cå sang. - N guy~n danh .. . Mattis l~i im l~ng. Nhin xu6ng m~t bån hQc, gia nhu s6ng bi€n 16n. Em nhtim mi~ng l~i . - Sao! -Nguy~n danh ... dQc di. Nhung Mattis kh6ng con d€ y d€n 6ng thåy giao dang CåU nhåu nfra, CU l~p di, l~p l~i ,

cång lue giQng cång 16n. Em thi im l~ng . Dåu OC em khong COn a trong cai 16p hQC hung dfr nåy. Mattis nghi d€n 6ng mvc su. Mvc su da c6 n6i ... 6ng eting lå nguai Na Uy .. . mvc su eting da phåi bi€t di€u d6 ... cho d€n di€u 6ng n6i trong nhå tha ... Chinh Mattis nghe .. . nguai th6ng dich eting n6i th€. HQ n6i Chua hi€u tit cå mQi thu ti€ng.

52 Yi ~t&B9c f)~c San 2012

Mattis x€p ch~t hai bån tay våo nhau. Ngån dåu, hu6ng v€ bvc giång. Mi~ng hai mip may, nhung nhanh, hang hai, em n6i .. . kh6ng ngirng, kh6ng thai gia cho m<)t diu chim, m<)t giong su6i mua xuan chåy. Accimin dån gutte læt almis basohuvvus du namma båttus. Mattis nhin thåy giao kh6ng rai. Thiy m~t thåy cång lue cång do. Mattis cu ti€p tvc. Cit cao giQng. V ai lån hai vip chfr, thi em dQc l~i: - ... adda middjiide min bæivalas ... Mattis kh6ng con låp båp nfra: - .. . ja gudni agalasvuttii. Amen

* Mattis ng6i xu6ng. Nhin xu6ng bån m<)t lån nfra. M~t bån kh6ng con mo nfra. Chi lå m<)t cai bån binh thuang måu xam. Nhung trong 16p im l~ng låm. Tim d~p m~nh, em cha dai. Thåy gia~ n6i ch~m, thip: - Cåm an, cåm an, ... t6t låm. T6i d9 dam hQc tro chi du nghe thoi. !

-------------------------H€t -------------------------Trich trong «Roa TuySt» TuySn T~p Truy~n Nglln Na Uy, nha XB Anh Em 2004

(l) T~m dich: «Con Duang M6i». (2) T~m dich: «Ngv Ngon, Bang Gia». (3) T~m dich: «Tri Di€m> ( «Loåi Chim Hi€u Bi€t»). ( 4) T~m dich: «Chuy~n Th€ Di y».

A, B, C: himmel(A), himmelen(B), himmel

enn( C): En lå m~o tv cua himmel (trai), d(rng sau himmel thånh himmelen (båu trai iy). Nhung Mattis l~i dung chfr enn, kh6ng phåi

lå m~o tv, c6 nghia lå han, a th€ so sanh. Day

lå cach chai chfr cua tac giå, d€ n6i len du c6 gång, Mattis vån phat am sai ti€ng Na Uy. DK.

BU A COM DÅC BIET

O phong m?ch båe sT chuyen khoa ra, chi Mi di~n cho nguai b?n thån: - Cu6i tu~n nåy, b6 d€n an cam v6'i vq ch6ng mlnh va cac chau nhe. - Sinh nh~t dua nåo dåy? - C6 sinh nh~t sinh nguy~t gl dåu! - Th€ thl nhån dip gl dåy? - Chång dip gl cå.

- D€n nhe? - V~y thl cha dip nåo di, mlnh dang b~n tfu tft dåy nåy. - Khong thu x€p duqc? -Mi nåy, th~Jc ra c6 chuy~n gl th€ ha? - Khong c6 gl. - Khong c6 gl th~t sao? Nghe giQng Mi l? låm!

- Mi dang a dau dåy? - Ytra a båe sT ra. - Th€ nåo? - B€t låm. - V~y con båy d~t cam nu6'c låm gl? Nghi ngai di . - Såp duqc nghi ngai v6 thai h?n r6i. - Mi n6i gl th€? - Mlnh chång con bao låu. - Mi nåy, dtmg n6i d?i. Mi nghi ngai di. Cu6i tu~n mlnh se d€n tham, nhung dtmg båy cam. - Khong, s(rc kh6e mlnh t6i t~ Iiim r6i. Chång bao låu nfra se båt h,rc v6'i n6 thoi ... (cuai) ... n6i nhu thång cu Cung nhå mlnh lå «y hQc b6 hands» ... (ctrai). V~y nen mlnh phåi tranh thu chung nito con c6 the. B6 d€n an cam v6'i ca nhå di. Mlnh mu6n dai mQi nguai nhfrng m6n ngon nhåt må mlnh bi€t låm. - T rai , Mi ai!

* Bfra cam cu6i tu~n . Chi Mi tinh nlm khong. Chi v6n tuyp nguai bi€t mlnh mu6n gl va låm chu tlnh hlnh råt gi6i. Ch6ng chi di~m nhien, cac con chi vui ve vl hQ khong hay bi€t gl v~ nhfrng di~u ky l? dang xåy ra trang thån the chi. Chi c6 nguai b?n chi Mi kh6 sa vi phåi c6 k~m ch€ cai mng rung trang long.

Bfra cam båy toån m6n ngon. Nguai b?n chi Mi tuy x6t xa bu6n vån phåi xuyt xoa vl mui vi va måu sile cua tung m6n m(>t. Nhung b?n chj låy låm ng?C nhien. M(>t bån an xom t\l , duqc

• •

cham chut ti mi nhu th€ må sao khong thåy chut phån u·ng ng?c nhien nåo cua ch6ng con chi Mi cå. B?n chi gqi y: -Be Sua nåy, cha gio tom håp dån qua hå con? - D?.

- Cu Cung, con thåy m6n sup m~ con nåu c6 tham khong? - D?.

Cac con chi Mi trå lai b?n m~ I€ phep bång m()t cha· d? khong han khong kem. Nguai b?n kh6 chiu, quay qua ch6ng chi Mi : - Låu låu duqc c6 bån th€ nåy, thfch qua, anh nhi? - Nguai ch6ng chi Mi hai nga ngac. Anh li€c milt qua bån an r6i nhoen mi~ng cuai : - Chung toi vån cam canh nhu th€ nåy hång ngåy dåy må. - Hång ngåy? -Vang.

- Th€ anh c6 bi€t... D€n d6 thl chi Mi chen våo gifra b?n va ch6ng, ciit dlrt eau chuy~n dang c6 då ti€n t6'i ti€t 19 nguy hi~m bång m()t ti·ång mai ffiQC, bai mue r()n ra.

Sau khi chi Mi qua dai, nguai b?n, m()t l~n d€n cung thåt, nhiic v6'i ch6ng con chi v~ y nghTa bfra cam thinh so?n sau ch6t. Bfra cam gom tåt thåy nhCing m6n ngon må hång ngåy chi Mi vån sua so?n cho cå nhå horn thl m6n nåy horn m6n khac. Va bai vl ngåy nåo, ch6ng con chi Mi eling duqc an ho~c m6n ngon nåy ho~c m6n ngon kia nen khi cha gio tom, sup mang cua, cha ca thl lå, n()m du du, ... cung xuåt hi~n m()t luqt, hQ cGng chi xem lå chuy~n blnh thuang. Nguai b?n chi Mi to y trach han ch6ng con chi Mi vo tårn. Ch6ng con chi Mi phån d6i. HQ 16'n ti€ng trach m6c nguai b?n sai s6t, khong n6i cho hQ bi€t v~ Sl! d~c bi~t cua bu·a cam sau cung. Hai ben gi~n nhau. HQ d~u khong bi€t, a råt g~n hQ, du da thu()c th€ gi6'i vo hlnh, chi Mi dang mim cuai. Bi€t hay khong bi€t thl c6 gl quan trQng? Di~u quan trQng lå chi da c6 cung nhC'mg nguai chi yeu thuang nhi~u bu·a cam th~t ngon mi~ng.

~~~ c_) (}__) ~

M(lch Nha

Yi~t&f>Qc f>~c San 2012 53

, , ' V~t nång cuOi chieu

Thång 7/75, khi moi nguai vån con dang nga ngac, chua kip hoån h6n tru&c bao thu h~n, måt mat chia lia, thi a khu lang bi~n ngheo Ba Hå, mot c~u be 15 tu6i l~;ii nga ngång tru&c mot tin vui - c6 me. Khi ba ngol;li ditt Hung våo nhå va chi ~ot nguai dån ba xa l~;i, båo d6 lå my minh. Hung båt nga d€n sfrng sa, cu nga nhu ba ffiy nåy vua m&i ru tren trai mi xu6ng.

Tu khi sinh ra, r6i cå mot thai tu6i thO: Hung chi s6ng v&i ba ngol;li . Ngol;li ngheo kho, mot than mot minh våt vå låm thue, ganh mu&n, chitt chiu nuoi d(ra chau duy nhåt cua minh. Hung l&n len bång tårn long bao la cua ngol;ii va s6ng gi6 cua bi~n khai menh mong. Tro chai chi lå ruQt theo cac chu da trang tren ba bi~n vitng ho~c nh~t nhfrng chi€c vo 6c, v6 s6 sau m6i lfui thuy tri~u len xu6ng. Cång l&n Hung cång khoi ngo, kh6e IDI;inh. C6 le nha ti€ng hat ru hai cua ngol;ii eling am thanh rl;it råo cua bi~n luen an ui v6 v~ må Hung gftn nhu quen hån n6i båt hanh m6 coi va hun due Hung thånh mot dua. be khon ngoan, thanh thi~n, s&m bi€t nhin bftu trai xanh bao la må khat khao bao di~u u&c vong.

, Nam m&i len tam tu6i, wa h€t l&p ba, du rat say me hoc hånh nhung khong dånh nhin ngol;li ngåy mot cong lung, Hung phåi xin nghi hoc d~ di låm ph1,1 ngol;li. Theo ghe lu&i ca cua måy nguai hang x6m. Thai gian nghi ngai, a nhå tl,r hoc, doc sach va må Hung ffiUQTI duge ho~c mua ll;li ru nhfrng bl;ill be hay cac anh chi hoc sinh l&n tu6i trang lang. Hung it khi hoi ngol;li v~ cha my minh, vi Hung khong h~ bi€t mi).t ho, va trang kY tre

54 Yi~t&D9c f)~c San 201 2

non n&t eling nhu trang cå nhfrng giåc rna cua Hung eling khong bao gia c6 hinh ånh c~a my. Chi nghe ba ngol;li k~ lå cå hai nguai deu bi bl;lo b~nh qua deri lue Hung m&i sinh ra. C6 le thåy toi nghi~p dua chau coi cut cua minh, ba khong mu6n Hung phåi suy ngh'i' hay nh& ~€n chuy~n bu6n nåy, nen chi k~ voi mot doi lan, lue Hung m&i l&n len va bitt dftu nh~n hi~u doi, di~u a quanh minh. R6i khong bao gia ba nhac ll;li nfra.

Hung c6 hai ong c~u, em cua my, nhung it khi gi). p mi).t. Ong c~ u nh6 di låm xa a dau d6, con ong c~u l&n thi di linh quan djch, mot nam chi V~ phep doi ba lftn. Ong c6 VCJ.., nhung gai vg ll;li cho ngol;li. Ba mg thi bien lånh, nhung ong C~U lftn nåo V~ eling ghen tuang, gay g6 v&i mg, v&i ngol;li, m~c d,u ong råt t~uang va lo l~ng cho ngol;li. C6 lan ngol;li buen, han c~u, dat Hung theo ra t~n vling que Xuan Tv, ngoåi V ~;in Gia a v&i gia dinh nguai em cua ngol;li. Sau han nua thang, nguoi ngoai va nh& nhå, nh& bi~n, nh& cå doi ganh tftn tåo cua minh, ba chau lai ditt diu tra V~ lang cu. D6 lå ky ni~m mot lån di xa doc nhåt trang tu6i tha cua Hung.

M;rai lam nam s6ng ben cl;lnh ngol;li, tru chuyen di xa duy nhåt åy, Hung chi quanh quån a lang que Ba Hå hay trang khu V\}'C Hon Kh6i. Mot khu lang ngheo thuoc huy~n Ninh Hoa, tinh Khanh Hoa, nåm ben ba mot cai vinh nh6 xa xoi, cach biet thi tlr. Thai Phap thuoc, chua c6 nhi~u phu~g ·ti~n giao thong, nai nåy chång khac nåo mot 6c dåo. Mu6n d€n nai khac phåi di chuy~n bing ghe thuy~n. Dan chung da s6 s6ng bång ngh~ danh ca, låm mu6i, mot it låm ruong. Ngheo,

nhung d~ bu l~i , 6ng tn':Yi da ban cho hQ sv kien nhån, tri thong minh, long hi6u hQc, eting nhling co con gai m~n må nhan såc.

Dftu th~p nien 60, Ba Ha, Hon Kh6i c6 kha nhi~u ngu<'>'i tre vuon len, thånh d~t bång con du<'>'ng chu nghia, t6t nghi~p båe si, ky su, giao su, da t~o m()t lån s6ng dua con cai våo cac thånh ph6 16n Nha Trang, Såi Gon theo hQc. Nhå nåo ciing hy VQng con chau minh se bu&c ra kh6i cai nghi~p ngheo kh5, it hQc, quanh nam chi soi m~t du&i bi~n, tren d6ng ru måy dai cua deng hQ, cha 6ng. Di~u dang bu6n lå eting v&i cai då vuon len åy eling lå lue xåy ra nhi~u bi€n d()ng dau thuang cua dåt nu&c. Ba Hå, Hon Kh6i l~i lå nai c6 nhi~u anh em ru()t thit va b~n be than thi€t, ke dting ben nay, ngu<'>'i dung ben kia, trong cu()c chi6n huynh d~ tuang tan. Chu nghia Mac-Le m()t thai da håp dån m()t s6 nguai tri thuc tre, vuon len tu nhfrng tftng l&p ngheo kh5, khi "dåu tranh giai cåp" tro thånh ml,lC tieu va ly tu6ng cua hQ. HQ khong hi~u lå nguai ta da lqi dl,lng di~u nåy, dån dåt hQ våo con duang lftm l~c dS cu6i cung chl phl,lc V\1 cho m()t nh6m nguai ac d()c, chång h~ c6 ly tu6ng må chl khat khao quy~n lvc, b~c ti~n.

Huong lå m()t trong s6 nhling nguai di theo con du<'>'ng cam go dfty båt tråe åy. C6 di~u khong n5i dinh, n5i dam nhu våi nguai cung x6m. M()t anh giao su c6 VQ' båe si va måy ngu<'>'i chau ru()t d~u c6 bång cåp cao, ke våo bung, ngu<'>'i ho~t d()ng n()i thånh, sau 75 låm nhi~u chuc råt 16n trong dång. (Nhung ciing chl våi nam sau thi gi~t minh thåy "l~c duang" nen quay l~i ch6ng dang dS bi ru t9i va måt h6t bf>ng l()c) (*). Vi~c ra di cua co gai ten Huong nåy kin dao, thftm l~ng va tu m()t ly do d~c bi~t hon, khong ai bi6t duqc.

Huang ting phong tråo cho con cai ti6n than theo con duang sach va, cha m~ Huong chåt chiu ti~n b~c cho co con gai cua minh våo Såi Gon hQc. Thuong cha m~ ngheo må phåi våt vå lo Iling cho minh, sau khi våo Såi Gon m()t thai gian, Huong ki6m vi~c lam them; vua låm vua hQC. Cong vi~c chi lå phl,l giup trong m()t nha may d~t, nhung sau m()t thang, ong chu thåy Huong vua hi~n lånh th~t thå, vl:ra c6 chi hQc hånh nen cho Huong låm sf> sach, k~ toan. Bi~t Huong thue phong trQ trong khu lao d()ng ngheo, s6ng m()t minh giua Såi Gon 6n åo dfty båt tråe,

6ng chu tflt bl,lllg d()ng long thuong cho V~ O chung v&i dam con cai trong ngoi nhå r()ng l&n cua minh. Vua låm cho xu6ng d~t vua phl,l gi up nhfrng chuy~n l~t v~t trong nhå.

6ng Bui Van Trl,l, chu xu6ng d~t Båe Hå la m()t ki~n true su tåi ba, tung thi~t k~ nhi~u khu do thi va nh~n lanh cong trinh xay cåt khu chq Hoa Binh Då L~t. Gia dinh tru&c a Hå N()i va da måy dai låm chu nhi~u xu6ng d~t. Nam 1954, cå nhå di cu våo Nam, s6ng a khu Phting Hung, Chq L6n. Sau khi t~ 5n dinh dai s6ng va vi~c hQc hånh cho con cai, ong gfty dvng l~i Xuang d~t Båe Hå nåy. Duqc Sl,! giup da cua chinh quy~n trong bu&c dftu, nhung chinh y6u lå nh<'>' v6n li6ng va nhi~u kinh nghi~m cua ong, xu6ng d~t ngåy cång phat tri~n, khong bi thåt th6 giua nhfrng xu6ng d~t l6n khac a chung quanh må hftu h6t do Hoa ki~u låm chu.

Bi6t ong Trl,l lå ngum c6 khå nang va tam huy~t, chinh phu Ngo Dinh Di~m da yeu du ong c()ng tac trong chuang trinh tai dinh cu va ki6m cong an vi~c låm cho hon m()t tri~u ngu<'>'i d6ng cånh v&i ong. Xu6ng d~t Båe Hå eling lå nai quy tl,l nhi~u nguai di cu c6 kinh nghi~m trong ngh~ d~t.

V Q' måt, dS l~i c ho ong b6n ngu<'>'i con, ba trai m()t gai. Ong tl,lc huy~n v&i ba vq mai, lå b~n than CUa VQ' ong Vå ciing chfnh lå nguai quån ly måy xu6ng d~t cua 6ng ngoåi Hå N()i. Khi di cu våo Nam, gia dinh ong, ngoåi VQ' ch6ng va C~U COn trai nh6 CUa ba VQ' sau, con c6 cå b6n dua con cua ba vq tru&c. V ao Såi Gon ong ba c6 them m()t co con gai ut. Cac con d~u theo hQc cac tru<'>'ng Tay: Jean Jacques Rousseau hay Marie Curie. Ong Tfl,l råt cung con, nhung thuang b~ di xa trong ngh~ ki€n true, hay giup vi~c dinh cu cho nhung ba con khac, nen giao cho vq cham s6c, d~y d6 dån con, ngoåi vi~c quån ly xu6ng d~t Båe Hå. C6 le m()t phftn do ånh hu6ng ngh~ nghi~p, nhi~u nam v&i cuong vi quån ly må y xu6ng d~t l&n, nhan vien len d€n måy tram nguai, nen ba kha nghiem khåc v&i con cai .

Trong måy c~u con trai c6 Hoånh, con Ut cua dai VQ' tru<Jc, råt gif>ng bfl, kha d~p trai, hi~n lånh, hQC hånh cham chi Vå luon vang lai cha m~. Hoånh khong nhling gi6ng bf> V~ khuon m~t, dang di må COn O due tinh r()ng luqng, thuang nguai. Thåy Huang con nhå ngheo, nhung xinh xån, nhu mi va hi~u

Vi~t&DQc D~c San 2012 55

hQc, Hoånh r~t qui m~n, thuong yeu lo lång cho Huong nhu co em gai. Hoånh thu<'mg d?y kem them cho Huong. Nhfrng ngåy nghi, khi dua cac em gai di chai, Hoånh luon ru Huong eling di. Thu<'mg chi di d?o trong S& Thu, an kem ho~c xem eine. Sv g~n gili, than tinh va hqp tinh nhau d~n d~n da låm tinh yeu n~y n&.

Cuoc tinh d~p nhung th~m l~ng keo dåi g~n hai nam, cång lue cång say dåm, n6ng nån v&i k~t quå lå Huang mang thai. Hoånh dem sv vi~c thua eling cha m~ va xin duqc cu&i Huong låm vq. Lue ~y Hoånh dang hQc nåm cu6i truemg Jean Jacques Rousseau va chu~n bi thi BAC IL Cha cua Hoånh, sau khi la d .y r6i eling d6ng y. Ong båo Huong lå dua con gai hi~n h~u d~ thuong, 16i lå & con trai minh. Cha m~ phåi c6 trach nhi~m, nh~t lå trong b\}ng Huang dang c6 giQt mau cua h9 Bui. Nhung ba k~ måu cua Hoånh thi vira nghiem khåc, vira båo v~ n~p nhå "mon dang ho d6i", quy~t li~t khu&c tir. Sau nhi~u l~n bån cai, cha cua Hoånh phåi t?m thai nhuqng bo d~ gifr hoa khi gia dinh. Cu6i eling ong ba di t&i quy~t dinh: Thue ch6 & khac cho Huang s6ng d~ cha sinh de. Sau khi sinh xong, ong ba se båt dua con va chu cåp ti~n b?C nhu mot d~n bu d~ Huong V~ que sinh s6ng, cåt dlrt mQi lien l?c v&i gia dinh eling nhu v&i Hoånh. Thvc ra, trong tham tam ong Tr\1, cha Hoånh, day chi lå k~ hoan binh v&i ba vq k~, cha sau nå y, mQi vi~c lång xu6ng, ong se mua nhå rieng cho Hoånh va tim cach dua Huong tr& v~ s6ng v&i Hoånh va con. Ti~c lå ong khong n6i s&m di~u ~y v&i Hoånh. Hoånh qua th~t thå dem h~t mQi vi~c k~ cho Huong nghe, va khuyen Huong cu & l?i sinh de r6i sau nåy se tinh. Vira b~t binh tru<Jc S\1' khinh mi~t giai cåp CUa gia dinh Hoånh, vira gi~n thai do khi~p nhuqc cua Hoånh, va nh~t lå sq bi m~t dua con, horn sau Huang vi~t d~ l?i cho Hoånh mot la thu tir bi~t, trut bao dan dau tråch m6c, r6i l~ng le ra di. D~ danh l?c hu&ng gia dinh Hoånh, ngira vi~c sau nåy h9 di tim d~ båt dua con, Huang båo se V~ que (y Dien Khanh (Thånh) thay vi v~ Hon Kh6i. Vi xua nay, mQi nguai chi bi~t Huong lå nguai tir Nha Trang våo hQc, th~ thoi.

*** Muai lam nam chua bi~t m~t m~,

chua h~ bi~t cåm giac cua mot dua con c6 m~.

56 Vi~t&D9c f)~c San 2012

Bay gia bfJng dung g~p mot nguai båo lå m~ minh, Hung khong c6 cåm xuc. Ng6i nghe ID~ k~ l?i CUOC deri ba Vå nguyen nhan S\1' CO m~t cua minh tren th~ gian nåy, Hung ng~m ngui nhung vån khong hi~u h~t duqc nhfrng di~u da xåy ra. Sao gi6ng chuy~n trong m~y cu6n ti~u thuy~t må minh da dQc. Hung th~m nghl nhu th~ r6i hoi m~:

- V~y t?i sao m~ l?i b6 con l?i cho ba ngo?i khi con chi mai len ba?

- D6 lå di~u dau x6t va an h~n nh~t cua m~, da dån v~t m~ bao nhieu nam nay. Nhung xin con hay hi~u va tha thu cho m~. Lue ~y m~ khong c6 con duemg nåo khac. Ph\1 long ba ngo?i, x~u h6 v&i ba con lang gi~ng v6n con r~t d~m n~ n~p cli, con gai khong ch6ng må c6 con lå cai toi x~u xa, cai an vo hinh nhung n~ng n~ låm, con ?·

- Da bao nhieu nam, sao m~ khong tim cåch lien l?c v&i ba ngo?i va v&i con, d~ ba ngo?i vira mot minh kh6n kh6 nuoi con vira bu6n vi tu&ng ID\! da ch~t th~t r6i.

- Thvc ra thi lue ~y m~ eling mu6n ch~t låm. Vi~t la thu d~ l?i cho ngo?i, båo lå m~ xu6ng bi~n tv tu. Khuya horn ~y m~ c6 ra bi~n, nhung khi loi xu6ng bi~n, nhin th~y bi~n menh mong, den såm, nghe ti~ng s6ng thet gåo, m~ b6ng gi~t minh sq hai, khong con mot chut can dåm. M~ bu&c len ba v&i y nghi b6 di, nhung chua bi~t di dau, m~ ra tr6n ngoåi gh~nh da ben dong eat, thi b~t nga g~p m~y nguai du kich trong xa, trong d6 c6 co Tam, b?n hQC cua m~ lue nh6, ru våo bung theo khang chi~n. M~ di theo co ~y.

- Sao m~ khong & trong doi du kich cho g~n nhå må l?i di ra t~n ngoåi Båe?

- M~ duqc co Tam dåt len nui d~ hQc t~p. Nghe n6i cach ID?ng lå thvc hi~n tri~t d~ cuoc d~u tranh giai c~p, m~ th~y r~t hqp v&i u&c nguy~n cua m~ nen da xin tinh nguy~n d~ duqc k~t n?p våo dång. Hem nfra, m~ eling mu6n rai xa que huang, d~ khong ai con bi~t d~n minh. M~ duqc dua ra Lien Khu 5, ba nam sau chuy~n ra Båe. V å eling & t?i Lien Khu 5 nå y m~ da g~p cha cua con bay gia.

Dua tay chi nguai dån ong cao l&n, m~c bo ao qu~n bång våi kaki Nam Dinh, vai mang xåc-c6t, nay gia ng6i yen l~ng tren bo phån, ben C?nh ba ngo?i, va hai dua tre 1?, ffi\! Hung ti~p t\IC:

- Chu Ba day lå ch6ng cua m~. Va con H6ng, thång Hå day lå em cua con.

Truac khi våo Nam, chu Ba nhåt quy€t båo mv phåi noi vai con, chinh chu åy lå cha ru(>t dS cho con vui, nhung mv khong ch!u. Mv mufm con bi€t ro sv th~t, vi chuy~n cha con lå chuy~n må.u mu thieng lieng. Con co nghi vS mv th€ nåo ciing duqc, nhung mv mu6n con bi€t ro lai lich cua minh.

Ong Ba dlrr1g d~y, buac l~i om vai Hung than m~t :

- M~c du truac day chua duqc g~p con, nhung mv con da kS cho chu nghe vS con tir khi mv va chu mai quen nhau. Chu råt thuang con, va mong lå con luon xem chu nhu lå ba cua con. N€u duqc, xin con cho chu cåi vinh dl,! låm cha cua con trong giåy khai sinh. Chu thvc long khong mu6n trong khai sanh cua con dS cha lå vo danh, nhu mv da kS cho chu nghe.

Noi xong ong Ba gQi hai dua con l~i ,

båo anh Hung da y lå anh hai cua hai dua con. Tu nay phåi gQi lå anh hai va thuang yeu, vang lai anh åy. Hai dua nho buac d€n vong tay, ben len chåo Hung.

Cåi giQng Binh Dinh lai Bite ky cua ong Ba hai kho nghe. Nhung Hung hiSu duqc nhiing disu ong mu6n noi va tin nhiing tinh cåm åy lå chan th~t . M~c du sau thång 4/7 5, Hung nghe nguai trong lang khåo nhau: Dung nghe nhfrng gi C(>ng San noi.

Sum hQp duqc hai ngåy, thai gian chua du dS Hung cåm giåc co mv, co em, thi my Hung cung ch6ng va hai con phåi vao Cam Ranh dS nh~n nhi~m sa mai. Nghe noi ong Ba låm a Phong Dia Chinh con mv Hung thi låm hi~u tru&ng m(>t truang ph6 thong cåp l. Truac khi di ong ba dS l~i cho ba chåu Hung måy bao g~o, m(>t s6 tiSn va it åo quån.

Sv thay d6i qua båt nga va khå 16n lao do vfin chua du låm cho Hung måt di cåi cåm giåc m6 coi. Muai Hun nam, da quen va yeu cu(>c s6ng tuy våt vå nhung råt yen å vai ngo~i, vai biSn cung dam b~n be a cai lang ngheo Ba Hå nåy nen Hung khong mu6n co m(>t sv d6i thay nao nfra. Tu ngåy nguai mv xuåt hi~n, vai m(>t lai lich khå rna h6 vS cha, eling vai sv xåo tr(>n tu dåu thång Tu, keo theo bao au lo cua ba con trong xorn, dåu oc Hung lue nåo ciing cang thång, chång khåc nao nhiing dem biSn l~ng, theo thuysn di luai ca ngoåi khai, d(>t nhien bi dong t6 båt nga. Bao nhieu nam s6ng vai ngo~i, Hung vi ngo~i nhu cåy c6 thv dåu lang, quanh nam

phu bong che mua, che nllng cho minh. Hung khong mu6n co ngåy bi nguai ta keo ra khoi cai bong thån tien åy, cho du nguai åy lå ai . B6ng dung Hung thåy thuang ngo~i han. T6i t6i , Hung chui våo nåm ben ngo~i, om ngo~i th~t ch~t nhu SQ' ba sllp tUQt måt khoi VOng tay be nho cua minh. Con ngo~i thi khac, ba to ra phån chån, vui mi.rng, thuang nåm tay Hung båo nho:

- Hay vui len nghe con, bay gia thi con da co my. Truac dåy ngo~i råt lo sq, vi ngo~i da giå r6i, n€u co bS gi bi€t co ai lo lllng cho con. Bay gia con co mv, ngo~i yen long.

Ngo~i noi lå ngo~i mung, nhung nhin våo mitt ngo~i, Hung thåy ngo~i dang khoc.

Han m(>t thång sau, mv va chu Ba dua xe con vS don ngo~i va Hung vao Cam Ranh. Gia dinh ong bå duqc cåp ngoi nhå khå r(>ng trong khu cu xå, nghe noi cua m(>t cong chuc VNCH bi tich thu. Mai låm vi~c chi han m(>t thång, nhung ong ba to ra chan ngan. 6ng båo lam trong nganh dia chinh nen bi€t ro nhiSu diSu båt cong, khuåt tåt. Tu vi~c tjch thu tåi sån cua nhiSu nguai dan vo t(>i d€n vi~c giånh gi~t chia chåc tir chuc tuac d€n nha cua, dåt dai gifra nhfrng can bQ trong cac ban quån quån va gu6ng may chinh quySn mai vua "bien ch€". Mv Hung thi d€ dång nh~n ra h~ th6ng giao dvc va trinh d(> cua ca.c giåo chuc miSn Nam, han hån båy gia va cå ngoai Bite. Tuy phåi chåp hånh cåp tren, nhung vai chuc vv hi~u tru&ng, ba cåm thåy e thvn, nhåt lå nhfrng khi phåi hQp hånh "giao ban" vai cåc giåo chuc cfi. Hung nghe mv thuang bu6n ba tam sv vai ngo~i :

- DiSu bu6n nhåt sau bao nhieu nam tra l~i que nhå lå con cåm thåy th~t co dan. Lang giSng, b~n be cung 16p eling truang ngåy xua duang nhu dSu mu6n xa lånh con. Co ai båt nga g~p con gifra duang, hQ giå va v6n va nhung con nhin thåy ro sv de d~t trong mitt hQ.

Ong bå luon cham soc ngo~i, v6 vS an ui Hung. NhiSu dem bå ngli eling phong vai Hung dS mv con tårn sv. Nuac mitt cua mv dån da da thåm dåm trong long Hung, låm Hung xuc d(>ng. Nåm trong vong tay, vai nhfrng cai nhin au y€m, eling nhfrng giQt nuac måt åy cua mv da låm Hung thåy gån giii, thåu hiSu duqc n6i long va uac rna cua my. NhiSu lue, thåy mv ng6i thfin tha nhin xa

Vi~t&DQc D~c San 2012 57

xam, Hung bi€t la cå m(>t qua khu dau bu6n dang trå v~ v&i my, nhung kh6ng hi~u lå hinh bong cua cha Hung da hi~n len nhu th€ nao tm&c måt my. My co con thuong cha, co danh m(>t ngan nho nao trong tråi tim cua ba cho nguai tinh xua, hay chi co oan trach, h~n thu? Con chu Ba, ch6ng cua my bay gia, thvc ra eling la m(>t nguai t6t, chan chåt hi~n lanh, thuang tam tinh khuyen båo, nan ni Hung å l?i v&i 6ng ba va hai em. Ong se lo cho Hung di hQc trå l?i, co my kem them d~ Hung hQc nhanh hon. Ong eling to y mu6n thay m~t cho cha Hung d~ bu dåp nhfrng gi rna hon 15 nam qua Hung bi måt mat qua nhi~u. Ong tha thi€t mong duqc Hung gQi minh la ba nhu hai dua em cuaHung.

Hai tuån å day, tinh cåm trong Hung co nhi~u bi€n chuy~n. Hung båt dåu gQi 6ng Ba bång cha, va eling la lån dåu tien Hung cåm giac minh co my. Hung thåy h?nh phuc va eling co chut hanh di~n v~ my, m(>t nguai dan ba l&n tu6i nhung con nhan såc va hi~u bi€t. Co m(>t di~u Hung vån rna h6, kh6ng bi€t con duang gai goc rna ffiy da di trong gån muai lam nam, bo Hung c6i cut v&i ngo?i, co phåi ffiy da thi,TC S\f tim dting ly tuång CUa my ? Hung thåy cai lang Ba Ha nay v6n eling da ngheo, gia l?i cång ngheo kh6 XO' XåC hon. Cac chu ghe rna Hung da timg di theo phv lu&i, gia phåi dem ghe thuy~n giao n(>p h€t cho hqp tac xa. Cac anh chi tung vuon len trong hQC hånh, CO Cå 6ng thfry tre tung d?y Hung, m(>t thai lam hanh di~n cho Ba Ha, gia m(>t s6 bi tu day, s6 con l?i thi quay v~ nghi~p cli; danh ca, lam mu6i, lam ru(>ng. Chllng le hQc hanh, gioi giang chfr nghia l?i co t(>i ? MQi nguai ai eling nga vvc, sq s~t lo au.

*** Thang 5/78, m(>t chi€c thuy~n nho

vuqt bi~n tåp våo m(>t hoang dåo å Nam Duang. Tren thuy~n g6m co 18 nguai, da s6 lå thanh, thi€u nien. Tåt cå duqc Ca Quan Cao U y Ti N?n LHQ don nh~n dua v~ t?m tru t?i tr?i ti n?n Tandungpinang. Trong s6 18 nguai nåy co Hung, c~u be danh ca vung bi~n Hon Khoi nam nao, bay gia da 18 tu6i . Duqc phai doan My nh~n, Hung d€n d!nh cu t?i Ti~u bang Florida vao dåu thång l 0/79 v&i Sl,I båo trq cua m(>t gia dinh nguai My t6t b1,1ng.

Nha co sån due tinh cån cu cham chi, ttmg tråi qua cå ffiQt thai tu6i thO' CO' CIJC, va

58 Yi t3t&BQc f)~c San 2012

eling nha vao tri th6ng minh cua 6ng trai ban cho nguai dan ngheo Hon Khoi, Hung vira di låm giup da gia dinh, nhåt la ba ngo?i å Vi~t Nam, vua theo hQc t?i m(>t tmang C(>ng D6ng danh cho nguai l&n tu6i. Hung hQc råt nhanh va lu6n d?t di~m cao, duqc khich l~ cua cac thåy co giao. Hung theo guong Nguy€n Xuan Nam, m(>t nguai b?n ngheo cung lang Ba Ha, sang My tm&c Hung m(>t nåm, n6i danh hi€u hQc (* *). Trong chuy€n di cua Hung co c~u em ru(>t cua Nguy€n Xuan Nam.

Khi duqc Cao Uy Ti N?n va Phai Doan My phong vån, hoi do d(>ng CO' nao rna Hung vuqt bi~n ra di. Hung trå lai la chinh ba ngo?i da khuyen va giup Hung tim mQi cach, ba båo :

- Chi m&i sau måy nam "giåi phong" må coi b(> dan chting kh6n kh6 qua chimg. Ai eling lo SQ", oån than cach ID?ng. Ngo?i gia r6i, nhung con con tre phåi tim mQi cach ra di. a l?i coi b(> kho s6ng låm con ?.

Do la lai khai hoan toan thånh th~t, vi xua nay Hung kh6ng h~ bi€t noi d6i. Co di~u Hung hai ng?c nhien khi nghe ngo?i båt nga noi ra di~u nay, rna tm&c do Hung chua bao gia nghe ba noi t&i . Sau nåy, Hung m&i bi€t do la quy€t dinh cua my va 6ng cha k~. Cå s6 ti~n d~ Hung trå cho chu ghe eling do 6ng ba dua cho ngo?i.

Lå thu dåu tien nh~n duqc cua my, co cå 6ng Ba, nguai cha k~ vi~t chung trong do, Ong ba chuc mung Hung da d€n xu tv do, nai båo dåm tim thåy tuang lai, n€u å l?i, gia nåy Hung da bi di nghia Vl,l quan SIJ va co th~ bo xac oan u6ng å chi~n tmang Campuchia trong cu(>c tranh gianh quy~n li,Tc gifra nhfrng nguai C(>ng Sån. Hai nam sau, thang 12/81 , Hung duqc tin 6ng xin ph1,1c vien, vi~n c& chung dau nhuc d€n bu6t oc do m(>t månh d?n con nåm trong dåu, bi thuong trong tr~n tån c6ng Quång Tri 1972, kh6ng th~ giåi phåu låy ra duqc. My Hung con d?y hQc them vai nåm nfra, sau nay xin nghi vao Binh Duong låm ngh~ tr6ng cay an trai.

Nåm 1992, sau khi t6t nghi~p d?i hQc va da co c6ng vi~c lam 6n d!nh, duqc tin ngo?i 6m n~ng, Hung v(>i va v~ Vi~t nam tham ngo?i. Xin båo lanh ngo?i sang My d~ chfra b~nh va s6ng v&i Hung, nhung ngo?i nhåt quy€t ch6i tir, båo la ba da s6ng å lang que Ba Ha cå m(>t dai nguai, nhu cay da mQc

r~ kf1ong ,d~ gi må bm ra duqc. Khong nga d6 lå lan cuoi eling Hung g~p ngo(;li. Ba qua dai våo nam 1998. Duqc tin ngo(;li måt, Hung c6 cåm giac nhu cå båu trai s~p xu6ng. Hung ~(mg tuqng cai d.y c6 thl,l xum xue to l6n (y

dau lang Ba Hå vira bi b~t g6c. Du bay gia Hung da thgc sg tru&ng thånh, c6 m9t gia ~inh hl;lnh phuc v&i VQ' con, cong an Vi~c låm on, dinh, nhung Hung vån cåm thåy nhu vira måt di cai bong mat vi dl;li d€ tårn h6n minh tru ån. Bai m6i khi bu6n, cåm thåy co dem l(;lc long tren xu ll;l que nguai, nghl t&i ngo(;li lå tinh thån Hung phftn chftn. Nh& nhfrng ngåy minh con be, ngo(;li thuang dåt len chua l~ Ph~t. Hung chftp tay tru&c nggc, dfrng nep b~n ngo(;li tru&c tuqng Ph~t, nghe ngo(;li chi eau xin bao diSu may mån t6t dyp cho dua c~au coi cut cua minh. C6 le nh& nhfrng lai eau xin nåy cua ngo(;li må cu9c dai minh m&i duqc nhu horn nay. Bay gia trang sach cu(>c d~i nhu vira bi ai d6 xe di måt nira trang dåu, de nira sau khong con y nghia gi nfra. Hung kh6c h~t f1UOC måt Vå hl,lt hång d~n suy Sl,lp cå tinh thån.

Ong Ba,, nguai ch6ng sau cua my cilng 9ua dai måy ~am sau d6. Hung dåt vq con ve Vi~t Nam de chiu tang ong nhu nguai cha ru9t cua minh. Hung xin xåy m9 phån cho ong, an ui IDy vå hai em. Tru&c khi rai Vi~t Nam, Hung g&i ll;li cho my m9t s6 tiSn va hua m6i thang se g&i them v€ d€ phl,l cho hai em an hQc d~n nai d~n ch6n.

Trong lån vS Vi~t Nam lo dam tang cho ngo(;li, Hung c6 dip tam tinh rieng v&i my. Mfty ngåy hai my con nåm trong khach s(;ln Håi Y~n a Nha Trang, khi ngoåi trai gi6 mua tårn ta, my da k€ ll;li ti mi hem v€ cha ru9t cua Hung, v€ CUQC tinh th~t dyp, th~t lang ID(;ln nhung k~t Cl,lC qua dau d6n CUa ong bå. My cilng khong con trach cha. Båo ong åy lå n~ai t6t, hi€u bi~t, thuemg nguai, nhung lue åy con dang di hQc, l~ thu(>c nhiSu våo gia dinh, hem nfra ll;li lå dua con luon vang lai cha my. Horn åy, lån dåu tien my ngo y mu6n Hung di tim cha, du diSu å y bay gia råt nhieu khe, nhftt lå sau thang 4/75, nhfrng nguai giåu c6 da phåi bo nhå eira, bo Såi gon ra nu&c ngoåi hay d~n m9t vung que xa xoi nåo d6 d€ mong con gifr duqc cai thån.

Nghe lai my, tru&c khi tr& ll;li My, Hung thue xe d~n khu Phling Hung trong Chq L6n. Dung nhu lai my n6i, tåt ca da d6i

thay, khong ai bith gi v€ gia dinh ong chu xu&ng d~t Båe Hå ngåy tru&c. Vira thftt VQng, vira nghi lå n~u c6 tim duqc ai d6 trong gia dinh cha, chåc gi hQ da d6n nh~n minh. Bai trong muai lam nåm Hung s6ng coi cut kh6 cgc, cilng khong hS thfty c6 ai di tim dua con, dua ~hau }l:lc loåi båt hl;lnh. Hung quy~t dinh bo het, co quen di cai qua khu dau bu6n vå phiSn mu9n fty d€ cho long thanh thån. Hung nhu thåm "l_dlon~ ai thay d6i duqc qua khu, ~inh nen don het tri 6c va thai gian con ll;li de xåy dgng tuemg lai" . Horn åy, khi may bay lfty cao d9 d€ rai khoi khong ph~n Såi gon, Hung nhin xu6ng, qua khung eira ki~n nho, nh~n ra khu vgc Chq L6n nåm xa xa phia du&i, båt giac Hung dua tay len chåo. Hung n~hi d6 khong chi lå cai våy tay tir bi~t khu pho Phung Hung, må con tir bi~t luon m9t qua khu rna h6. båt hl;lnh v&i m9t nguai cha chi nghe nhu huySn tho(;li.

*** Cach dåy hai tuån, khi dang say ngli

Hung gi~t minh bai chuong dien thoai reo. Xem d6ng h6, da hem hai gia stmg. Gia nåy m,å a! gQi chåc lå c6 diSu, khån cåp låm. Hung boc ong nghe. Ben kia dau dåy lå Hå, dua em trai eling my khac cha dang gQi tir Såi gon. Hå gQi tir m9t tr(;lm internet, nen hi~n len tren khlp1g di~n tho(;li cua Hung m9t day s6 ll;l hoac. Hå bao tin da tim duqc m9t nguai bi~t gi~ dinh ong bå Bui van Tn,1, chu xu&ng d~t Bac Hå. Vi~c di tim tin tue v€ nguai cha ru9t cua Hung hy vQng c6 nhiSu manh m6i. Cai tin båt nga d6 låm cho Hung lo lång hem lå vui mirng. Khong bi~t khi tim duqc r6i hQ c6 nh~n minh khong?

Cai våy tay tir bi~t horn nåo tren may bay, Hung tu&ng da bo ll;li cho khu ph6 PhUf1g Hung tåt c~ ql!a khu bu6n thåm. Hung muon XOa S(;lCh het tat cå, nhu cai xuang d~t Båe Hå gia cilng ch~ng con m9t dftu tich nåo. Nhung r6i m9t gifte rna da låm Hung thay d6i. M9t gifte rna ky l(;l. Trong gifte rna, c6 ti~ng di~n tho(;li reo, Hung b6c may len nghe. GiQng m9t nguai dån ong:

- C6 phåi Hung d6 khong con ? Ba lå Hoånh, cha cua con day. Bao nhieu nam di tim con khåp nai må khong g~p . Ba råt thuemg nh& con. Hay tha thu cho ba nghe Hung!

Hung gi~t minh tinh gifte, trong tai vån con vang v~ng ti~ng nguai vira nh~ lå

Y i~t&D9c D~c San 2012 59

cha minh. Gi<;mg n6i tråm ~m, hien lånh, xuc d()ng. Gi~c ma da låm Hung nh& l?i eau n6i "cha con lå mau mu thieng lieng" cua illy trong ngåy dåu tien khi hai my con g~p nhau t?i din nhå tranh cua ngo?i 6 lang que Ba Hå han 36 nam tru&c. Chinh gi~c rna da thoi thuc Hung di tim l?i cha minh.

Hung ngh1 ngay t&i Hå, dua em trai m()t my khac cha, nhung r~t gi6ng Hung va luon kinh tn;mg, thuang yeu, gifr tinh ngh1a v&i Hung chllng khåc nåo anh em ru()t. Tlr han muai nilm nay, Hå låm vi~c cho m()t cong ty xu~t nh~p cång l&n t?i Såi Gon, chåc chån quen bi€t nhieu nguai. Hung lien gQi di~n tho?i ve Vi~t Nam, båo Hå hoi my ro rang chi ti€t vs gia dinh ong ba chu xu&ng d~t Båe Hå d~ tim ra tong tich cua cha Hung. Hå h€t long ting h9 my va Hung vS vi~c nay. Ngåy nåo, sau khi di låm vS, Hå eting ch?y ngay xu6ng khu ph6 Phling Hung.

Qua bao bi€n c6, thang tråm, Såi Gon - Chg L&n bay gia d6i thay nhiSu qua. Cå khu xu&ng d~t Båe Hå khong con l?i m()t d~u tich gi. Nguai ta da pha h€t d~ xay khu chung cu m&i. Håu h€t dan chung 6 khu vvc nay tl.r ngoåi Båe m&i våo sau 75 . Duang nhu chång con ai bi€t c6 m()t xu&ng d~t ten Båe Hå tirng hi~n di~n 6 nai nåy. Han nfra, mQi nguai dang t~t b~t ruqt du6i theo thai gian d~ tim ca may trong can s6t d6i dai, thi con dåu 6c va thai gia dau må nh& t&i ngay xua, ngay cå cai thai dyp de h?nh phuc må hQ da mk Sau m~y ngåy, Hå may mån g~p duge m()t ong giå t6t b\illg. 6ng thue l?i can nhå cua m()t nguai Båe 54 da 6 day han 30 nam k~ tu ngåy di cu våo Nam. Hy VQng ong ~y bi€t nhiSu vS gia dinh chu nhan xu&ng d~t Båe Hå. Ong tim d!a chi dua cho Hå. Hå ch?y ngay len t~n Bien Hoa va g~p duge nguai chu nhå g6c Båe 54 ~y. Ong ev da tren 85 tu6i, nhung tri nh& con råt t6t. 6ng bi€t r~t ro vs gia dinh ong ba ki€n true su Bui van Trv va xu&ng d~t Båe Hå nhung ong båo sau 75, cå nha cua va xu6ng d~t dSu b! t}ch thu. C6 le t~t cå da ra nu&c ngoåi. Vi tu ngåy ~Y ong khong con g~p va eting chång nghe ai n6i t&i gia dinh ~y nfra. Tuy nhien, ong c6 bi€t m()t ba båe s1 hi~n 6 ben Phap, la ba con v&i gia dinh ong ba chu Båe Hå. Ba c6 vS Vi~t nam tham than nhan va b?n be m9t doi lån. 6ng hua se tim m()t nguai quen, lå b?n than cua ba båe Sl ~y, d~ hoi gium tin rue. Hå mung

60 Vi €t&DQc Di;ic San 2012

qua, xin s6 di~n thO?i CUa ong Cl,l roi Ch?y ngay d€n m()t tr?m intemet 6 gån d6 d~ gQi cho Hung, m~c du bi€t ong anh cua minh gia nåy dang ngu say. Hå båo:

- Em bao tin d~ cho anh "ph~ kh6i" va t6t nh~t lå em cho anh s6 phon cua ong Cl,l, d~ anh gQi ve trvc ti€p n6i chuy~n . Se h~p dån, h6i h()p va chinh xac han lå em.

Sang horn sau, Hung gQi vS va g~p duge ong giå Båe Ky 54 khå kinh. Nhung ong båo phåi cha ong hoi tham, vi chua g~p duge nguai ~y . Ong hyn Hung tuån sau gQi l?i. Trong m()t tuån ~y, long Hung r6i nhu ta vo. Khong bi€t nguai cha ~y nhu th€ nåo, vg con ra sao. Nhå giåu va hQc hånh nhu th€ d6i v&i my con Hung hQ lå giai dp thuqng luu. Han nfra con ba vg. Li~u ba c6 cho ch6ng nh~n Hung lå con, khi sg bi chia m~t m()t phån gia tåi, va nh~t lå tinh cåm cua my con ba? Hung tam tinh v&i vg. Lå m()t nguai hi~u ro tinh tinh, suy ngh1 va cå m()t qua khu b~t h?nh bu6n thåm cua ch6ng, vg Hung luon an ui, ~ich _l~ va chia Se cung ch6ng mQi tam S\1', noi niem:

- Em ngh1 anh nen vui va nåm l~y CO' h()i nåy d~ tim g~p l?i cha. Vi hoån cånh cua anh, cua chung minh hi~n nay, em khong sg gia dinh cha se hi~u låm. Minh khong cån b~t cu tåi sån gi nfra, con tinh cåm, d6 lå sv thieng lieng nhu my da n6i, khong ai c6 th~ nhån tam chia cach duge. Han nua n€u con s6ng, cha eting da giå r6i. Em tin lå du tru&c kia c6 th€ nåo, båy gia b~t nga g~p duge anh, chåc lå cha se vui mirng ghe låm. Han nua, d6 chinh lå diSu u&c mong cua my.

Nhfrng lai n6i CUa Vg lam cho Hung b&t cang thång va vui ve han, nhung chua h€t hån lo au. Sau m()t tuån 1€ dåi nh~t trong dai, Hung gQi di~n tho?i vS Bien Hoa g~p ong ev Båe Ky 54. R~t may mån ong da c6 s6 di~n tho?i cua ba båe Sl 6 ben Phap. f)6 lå ba båe Sl Tuy€t, tru&c kia lå hQC tro cua ong bac s1 Bui Huy Lam hi~n 6 ben My. Hung rvt re gQi cho ba Tuy€t. M()t nguai dån ong b6c phon. Nhung m&i n6i våi eau, Hung nghe ben kia dåu day im l~ng, r6i cup may. Hung doan c6 le ong lå ch6ng cua bac Sl Tuy€t, tu&ng ai gQi nhåm s6. Cung c6 th~ ong khong mu6n nghe, ng?i dinh vao eau chuy~n phiSn toai cua Hung. Suy ngh1 mai, cu6i cung Hung hoi våi nguai quen 6 Cali, xin s6 phon cua bac Sl Bui Huy Lam. Ong nåy khå n6i ti€ng 6 day. Ong

Lam th~t nhan ru, t6t h~;mg, vui ve vå chiu kho nghe Hung trinh båy m()t eau chuy~n khå dåi. Ong to ra xuc d()ng. Khi dang khoc trong di~n thoc;ti, Hung nghe ben kia dåu day co tiSng Sl,lt Stli. Ong hua se lien lc;tc ngay v6i bå TuySt d~ k~ lc;ti dåy du SIJ vi~c va båo dåm bå se s6t sång trong vi~c nay. 6ng con an ui Hung:

- Chåu yen tam. Bay gia khong phåi chi co chåu, må con co cå båe nfra, chling ta nhit dinh se tim ra b6 cua con.

Tim long cua båe si Lam låm Hung thl,l"c SIJ cåm kich. Hung nghi minh da may mån g~p ffiQt nguai nhan tu, nen hy V<;mg m9i di~u se t6t dyp.

Cu6i eting thi Hung eling g~p duge ba båe si Tuy€t. Lån nå y ba lång tai, tham hoi an ui va cho Hung s6 di~n thoc;ti cua nguai co ut, em eting cha khåc my v6i cha Hung. Ba s6ng a Th\lY SI.

Horn noi chuy~n v6i co, tl,l" dung Hung xuc d()ng dSn nghyn ngåo. Ba chi 16n hem Hung co b6n tu6i. Tuy hoån toån khong bi€t gi v~ Hung, khong h€ duge nghe nguai anh ten Hui van Hoånh cua bå da tUng co m()t dua con nhu thS, nhung ba rit vui ve, than thi~n va dånh cho Hung nhfrng lai thuong yeu, qui m€n. Chinh tim long va gi9ng noi cua ba da låm cho Hung co cåm giåc nguai nåy thl,l"c SIJ co lien h~ måu thit v6i minh.

Hung gai ngay cho bå våi tim ånh cua Hung qua email vå ngugc lc;ti bå eling gai cho Hung tim ånh cua nguai anh, må Hung båo lå cha. Xem ånh xong, bå båo lå Hung gi6ng cha Hoånh nhu due. Con Hung, khi nh~n tim ånh cua cha, tårn ånh lue ong con tre, nen cå vg ch6ng Hung d€u gi~t minh tuang nguai trong ånh chinh lå Hung bay gia. Ba eling båo tin cho nguai chi cå cua b6, båe Huong, hi~n dinh cu a Canada g9i sang My tham va vui mling don nh~n Hung. T6i horn åy, Hung råt xuc d()ng nh~n duge m()t email ngån cua co ut :

- Hung da qu~y trai, qu~y dåt di tim b6, tu båe si Lam a Cali, dSn co Tuy€t, båe Tue a Phåp. Tit cå da biSt va cung chia se ni€m hc;tnh phuc. Co a Suisse vå båe Huang a Toronto da rna r()ng vong tay don Hung våo gia dinh h9 Bui. Co råt vui vi Hung tim duge dong su6i trong, va Hung se nhu dong thåc d6, nhu song Ctiu Long chåy v€ om hSt nhfrng nguai Hung mu6n thuong yeu

Co m()t di~u khong phåi nhu Hung nghe m~ va ong C\l Båe Ky 54 a Phting Hung u6c doån tru6c day, cha cua Hung khong dinh cu a Phap sau 75, må v~n con a Såi Gon. Di€u ngc;tc nhien hon ong tUng lå dc;ti uy phi cong VNCH. Bi tU 7 nam sau thång 4/75. Ong du di€u ki~n di My theo di~n HO, nhung bå vg, nha chon giiu duge m()t s6 vang cua cha m~ d~ lc;ti sau 75, nen con v6n d~ buon bån låm an, di~u quan tr9ng han lå cå cha m~ bå d6u bi b~nh n~ng nåm m()t ch6 dn dSn SIJ san soc cua bå, nen bå khong th~ bo di. Cu6i eting b6 Hung phåi dånh a lc;ti. Ba co ut rit tS nhi, vua mu6n trånh vi~c phi6n mu()n co th~ ånh huang t6i cu()c ky ng(), vå eling mu6n dånh tr9n cåm giåc ngc;tc nhien cho ong anh, nen bå båo se khong trl,l"c tiSp cho cha Hung biSt, må chi cho Hung s6 di~n thoc;ti va dia chi cua ong, d€ nghi Hung nha dua em a Såi gon tim cåch h~n ong ra ngoåi, k~ chuy~n v€ Hung, r6i sau do g9i di~n thoc;ti d~ hai cha con noi chuy~n.

Hung nghe theo lai co, nha Hå giup minh m9i vi~c. Chi6u horn sau, ru m()t quån ca phe trong gia vång khåch, ong Hoånh lån dåu tien nghe tiSng noi cua dua con hon 51 nam chua h€ biSt m~t.

Gi9ng noi don h~u pha l~n chut dua cqt, co lue lc;ti ngh~n ngåo dm doc;tn cua ong da gay cho Hung cåm giåc gån glii, than thiSt ngay ru phut ban dåu. 6ng k~ chuy~n v€ b6 ong vå ong, dau bu6n th€ nåo khi biSt m~ Hung bo di, va da våt va kien nh~ di khåp nai tim m~ con Hung må khong g~p. Khi nghi lå m~ Hung da 11,1" tu mang theo dong måu cua minh, cha con ong da an h~n dau d6n nhu th€ nåo. Trong phong rieng ong co d€ tim ånh nho cua m~ Hung tren k~ tha. Thåy ong dau bu6n ti6u tl,ly, b6 ong xin giåy ta cho ong sang Phåp du h9c. Nhung khi ong chuån bi len duang thi b6 ong d()t ng()t qua deri do m()t tai nc;tn a Lam D6ng. Ong phåi a lc;ti, phl,l bå k€ m~u lo cho xuang d~t va måy dua em. Khi dSn tu6i d()ng vien, xin våo truang Khong Quan a Nha Trang vå låm phi cong quan sat (L 19) cho dSn ngåy mit nu6c. Thai gian bi~t phåi cong tåc a Trå Noe, ong quen co con gåi cua m()t thuong gia a thånh ph6 Cftn Tha. Sau nåy tro thånh vg cua ong. Bay gia ong ba co b6n nguai con, hai trai hai gåi. Tit cå d6u da truang thånh va co gia dinh rieng. Nhfrng di6u ong k€, nhi6u lån bi giån

Vi~t&DQc f)~c San 2012 61

do~n. Khong phåi ong quen, hay ~i ng~i, må vi phåi dung l~i d€ lau nuoc mat. Ben kia dåu day, Hung cilng S\lt sui.

Ong nha Hå V~ thua l~i voi my xin cho ong duge d~n tham my. Duge ba d6ng y, sang horn sau ong lai xe len Binh Duong. V g ch6ng Hå giup trang di€m, thay åo quån moi cho my. Vua vui mirng, vt'ra xuc d()ng khi nep VåO cånh Clra nhå SaU, nhin len CUQC trting phling ky di~u cua ffiy minh voi nguai tinh xua, Cå hai d~u b~c t6c. Ong nåm tay ba:

- Ba con gi~n toi khong ? My Hung khong trå lai må b~t kh6c.

Doi måt cua ba da bi rna tu han b6n nam nay, bay gia cång rna han qua lån nuoc måt. Nhung duang nhu ba da nh~n ra ong, nhin thåy ong råt ro qua ky uc va cå tam h6n ba. 6ng om lung, diu ba ng6i vao chi~c gh~ banh ben cua s6. Khi thåy ba ng6i bo hai chan tren gh~, ong dua :

- Ba ng6i cåi kiSu nåy, hen gi Thåi Lan dang bi m()t tr~n 1\lt kinh hoång ben åy.

Ba hi€u y, v()i bo thong hai c han xu6ng, dua tay lau nuoc måt r6i nhoen mi~ng cuai. V g Hå veo nhy ta y ch6ng khi thåy ffiy da tren 70 nhung vån con giu chut thyn thling cua thai con gåi.

Ong n6i ti~p : - Chåc ba thuang toi låm hay sao må

d~t ten cho måy dua con sau nåy eling bång vån H, va chåu Hå treng eling gi6ng toi låm?

Ba lang sang chuy~n khåc: - Nghe n6i ong lå si quan C()ng Hoa,

khi bi~t toi theo Vi~t C()ng ong c6 thu ghet toi khong?

6ng cuai th~t to : - Nhi~u lån bay tren trai, toi phåt hi~n

måy co du kich tårn tru6ng duoi su6i. Toi så xu6ng th~t thåp dinh ph6ng måy tråi hoa ti~n, nhung b6ng nh~n ra c6 ba duoi d6, nen toi v()i va bay di. Chu h6i d6 toi bån m()t phåt thi låm sao bay gia hai dua con g~p nhau day.

Khong bi~t vi giQng bong dua råt tv nhien hay vi chu "hai dua" cua ong vua n6i, ba b6ng im l~ng, dua doi måt d\lC rna nhin xa xam. Trong ky tre cua ba, hinh ånh anh hQC tro Hoånh 19, 20 tu6i tuån tu ngåy xua vt'ra s6ng d~y, t~o cåm giåc tre trung, c ung m()t chut lang m~n trong long ba.

Duang nhu ong da doån truoc va cha

62 Vi~t&D9c f)~c San 201 2

dgi thai di€m ky di~u nåy, buoc ra xe låy b6 hoa våo trao cho ba :

- Xin ba nh~ cho toi vui. Day la b6 hoa dång le toi trao cho ba trong ngåy dåm cuoi, gia l~i tr& thånh b6 hoa xin t~ t()i, du råt mu()n mang. Cåi 16i 16n nhåt cua toi lå da då y ba di l~c våo m()t con duang, d€ d~n cu6i dai ba vån mai an nan.

Khi thåy ba om ch~t b6 hoa våo long, rung rung nuoc måt, ong b6ng tråm xu6ng:

- Toi xin cåm an ba. Du ba khong n6i ra, nhung toi bi~t la ba da tha thu cho toi. Thång Hung, dua con båt h~ cua chling ta, du a th~t xa, nhung toi dang nhin thåy n6 mim cuai. Toi dang cha d€ d6n vg ch6ng n6 va hai dua chåu n()i cua minh. Nay mai 1\li n6 Se V~ day d€ cung VOi ba Vå toi Om nhau mt'rng cho cu()c trling phung ky di~u nå y.

Truoc khi chia tay, ong xin phep ba duge thåp m()t nen huang tren bån tha ong Ba, ch6ng cua ba.

Khi toi ng6i vi~t l~i eau chuy~n nåy theo lai k€ cua Hung, thi Hung eting vg va hai co con gåi dang c6 m~t tai phi truang Tampa, båt dåu cu()c hånh trinh v~ Vi~t Nam d€ tim l~i nguf>n CQi va quå khu cua minh. Cåu mong cu()c trting phling se låm lånh duge nhung v~t thuang trong long m6i nguai, tråi qua bao dfJi thay, tan thuang dau b€.

Ph~m Tin An Niob

(*) Gs D6 Trung Hidu, sau 75 lam Uy Vien Lien Lqc Cac Tan Giao czia Trung Uang Dimg CSVN, V9' la bac si Viin va chau la D6 Hfru Ung. Hii u gia nhqp tlång es (1 956) truac khi, hoqt ti(jng trang phong trao sinh vien Phgt Tir Sai gon. Sau nay (/ 986) phån tinh, cimg våi Nguyin H(j va cac tlång vien k); Clfu trang Cåu Lqc B(j Khang Chii n Cu, ch6ng /qi tlirng nen (1992) tlå bi fli va tulle hit tlång tich eting COC chuc V(l.

(**) Nguyln Xuån Nam, vu9·t bien truac Hung m(jt niim, hlc 19 tubi. å Vi~t nam, Nam m6 c6i mf}, cha bi thuang fq f, chi h9c ai n /ap ba, rbi nghi, thea cha lam ngh€ tlanh ca. Vgy ma sau han muai niim sang My tlå fra thanh m(jt bac si nbi danh, tlu9'c H(ji Dbng Giao d(tC Y Khoa truim g tlqi h9c Harvard binh ch9n la m(jt trang nhii:ng bac si giåi nhdt nuåc My, hi~n tlirm trach Truå'ng Khoa Nhi Dbng b~nh vi~n Los Angeles, California va eting la giao su tqi m(jt s6 truång Dqi f-19c cua Hoa Ky.

, -NgU'Oi Con Gai cua Quoc Mau (2)*

Nguy~n Van Tha

Dem nay, di låm khuya v~, an qua loa, tårn nu6c åm, b~n ao thom, treo len tclng ba sat mai, chui vao chan em, nhin vång trang phai ph6i nåm trinh trong trong båu trai trong th~t trong va tu6i vang lai lang xu6ng m~t dåt thanh s~ch sau tr~n tuy~t sung man dåu horn. Trang tam tu ch~p chan nhilng thoang may vang kim c6, khong nhu nhilng nam tru6c, gia nåy nguai thån tir Vi~t Nam hay gQi qua: chuy~n thuang nh6 thån tinh, chuy~n nhQc long, hay tin bao ru. Chuy~n thån tinh thuang nh6 dån phai, chuy~n nhQc long Nam chång lam gi duqc, nen di~n tho~i ru Vi~t Nam håu nhu ngung hån, chi con chuy~n bao ru chllng d~ng dirng. Moi nam ngoai day tin bao thång chau, con cua em gai ngheo nhåt må Nam thuang nhåt, hQc d~i hQc såp ra truang bi xe tåc xi d\illg can ch~t. Måy thang sau l~i c6 tin con cua cl-ti gai di bi€n, g~p bao, måt tich. R6i tin m~ anh ch~t. Toan tin bao ru nila dem. Anh dåm sq chuong di~n tho~i nila dem; cha Nam nay eling y~u låm r6i. Anh chång nhfrng chua d~n dåp duqc gi, må con la n6i thåt vQng dai låu cho cac ngai. Nhung dem nay trang khuya sang khac thuang gifra trai thuy tinh, dåt tinh tam, lam anh quen h~t can m~t nhQc, chuy~n bu6n phi~n hång ngay. Anh ngåm nghi: nghi cho eling phåi di låm qrc nhQc, nha nhilng lue nhu th~ nåy, anh cåm thåy dai nay c6 chut gi dang s6ng, n€u khong, minh chi nhu cai may n6 n6, ch~y ch~y, n6 n6, ch~y ch~y, r6i hao, r6i hu, r6i cu6i eling bi quang vao d6ng ph~ thåi, d6 la

chua k€ COn bi kh\}C kha khl;lC kh~c trUOC khi S\lffi vi du mQi chuy~n. Anh may miin han vi con c6 vång trang ru thien c6 cho anh muon h(>c my cåm du d€ trung hoa phån nao cai cuf>ng luu ac d(>c CUa CUQC dai dåy dåy nhilng con nguai Thuqng D~ d\ffig nen chång qua d€ dung nhu nhfrng tay giac dåu gi~t nhau trong hi truang cua Ngai. Dang nghi lan man nhu th~ thi c6 chuong di~n tho~i. Nam gi~t minh, long triu n~ng cha tin bao thuang, bao til. Nhung la thång Nam Nh6, chau gQi Nam bång c~u, n6 cuai vui ve:

"C~u ngli chua c~u?'' "C hua, c~ u dang ngåm trang." " Dung la c~u!" "Må Nam Nh6 å, bua nay lå måy ta r6i?" "Horn nay dling ngay råm c~u ~· Måy nha

hang x6m dang eling råm." "C6 chuy~n gi ben nha khong Nam Nh6?" "Khong dau c~u. Chau chi gQi di~n gQi

tham c~u va mai c~u T~t V~ chai." "C~u khong c6 ti~n må v~ dau!" "Chau bao cho c~u. Chau se d~t ve cho

c~u. Ti~n cua chau la ti~n cua c~u. Chau v6i c~u la m(>t må! "

Cåu cu6i nay n6 n6i dling vi m~ n6 thuang Nam d~c bi~t, nen khi sinh n6, d~t ten n6 la Nam Nh6. Da th~, sau nay 16n n6 l~i gi6ng Nam, nhu sinh doi, k€ cå cai n6t ru6i son nh6 dåu chan may trai, gi6ng "tir ng6n chån cho t6i dåu t6c." - m~ n6 n6i. Tinh n6 eling lai lai c~u n6, va kha sang d~,

nhung hQc h~t 16p 12, n6 nghi.

Vi€t&D<;>c D~c San 2012 63

Nam cuoi ng(;lc nhien: "Ti€n dau må chau c6 v~y?" "Ti€n mt,r cho." " Ua, ml,l' nåo?" Gi<;mg n6 nghiem trang: "Mu va eau d6!" C6 ti~~g ~Y n6 mång chen: "Dimg c6 h6n nghe Nam Nh6. C~u mi

dång hoång chua c6 vg, b6 bich eling khong, khong phåi mai nUt måt da meo må gå d6ng nhu t1,1i bay. Cu n6i tåo lao khong hå."

N6 cuoi cuoi: "C~ u c6 c å tram vg my (;l." My n6 mång: "Cai thång ni h6n!" "Thi c~u vi~t cå tram truy~n ngan, moi

truy~n lå m<)t vg." My n6 cuoi to: "TfJ cha cai thång ni!" Nam cuoi ha hå, n6 eling cuoi ha hå. Nam

khoai chi: "Mi xung dang mang cai ten cua tau nghe

Nam Nh6." "Cha sao! ... Må thoi, chau n6i thi~t d6,

c~u cu cho chau ngåy thang r6i chau d~t ve cho c~u. N6i cho c~u them chai . . . eau v€ chuy~~ nåy båo dåm se c6 chuy~n ly th~ cho c~ u. Ve nha c~u!"

"Thoi d€ c~u ti~t ki~m ti8n da, mai v€ duge. Chau da ngheo, må thåo låo nhu th~ thi lue mo cho kha duge"

Nam Nh6: "Twai tamu paga yuw ba muda tamu

sang ... Khach buac qua riw nhu mang sv giau c6. "

"Cha, chil! mi h9c tdng Cham h6i nao rna hay vt;ly? L9i con cai eau cach

~ Ch' ,: " ngon .am co ... "Mv d9y cho chau. " "M~· nao nua?" " Thi mv ngu&i 'con gai cua quoc

mdu ' cua ct;lu d6! " R6i n6 l(li cu&i : "Chau trung tom ct;lu 9. Chau trung ca mdy nam li~n, tom ch&ng nhung khong bi b~nh , ma con fan nhanh, da vt;ly, con nao con ndy con nho nhdt can it nhdt cung hai l(lng, du chau ch&ng cham s6c tom ky luiJng nhu nhung chu gdn d6. Ai cung ':6i chau dtc9'C Tr&i thuang. Cung c6 the, nhung chau ngh'i' mv phu ho cho chau; chau cu vai mv hoai. "

"Dimg c6 me tin dj doan . Chau h9C

64 Yi~t&f>oc D~c San 2012

ddu gi cung da xong l6p 12 thi chau cung bdt: M9i Slf xay ra trang tr&i ddt nay d~u c6 nguyen nhan vt;lt Z.y ho(lc/va hoa h9c. "

"Thoi ct;lu cu v~, xu6ng tham ruong tom cua chau, r6i eau sau n6i gi thi n6i. "

!jam cu ngh'i' chau n6 thuang ct;lu , thay ct;lu lau chua v~ vi kf~ t ti~n, nen bja chuy~n nhu thi, va hi sinh bo ra mot s6 ti~n tir ti~n danh dum com coi cua n6 cho ct;lu V~. Nha ldn V~ truac cach day sau nam, thdy n6 cu lang xang, qudn quyt ben Nam, bo ti~n ra lo Icing cho Nam du thu, thi cung bdt cai tilyh cua n6. Chau v6n ~h6 khan, khong ve thi thoi, ai l(li niJ de cho n6 mua ve. Con c6 cai lc;t la cha m?, anh em n6 å que nha c6 ai n6i gi chuy~n n6 trung tom dau! Hay la ngu&i å que nha hay thu, chi than ngheo, chu khong bao gi& khoe lam an kha vai ba con a nuac ngoai. Gi di nua, anh se khong nh& ti~n cua Nam Nho. Danh d~m, r6i cung du mua ve may bay, nhdt la nay c6 hang may bay mai, m(lnh v6n Qatar dang cc;tnh tranh gia re. Nam n6i cho chau vui lang:

"Ct;lu se V~ , nhung v~ bang ti~n cua ct;lu . "

"N6i hoai ct;lu l9i dam eau. Niu eau khong V~ sam, mv Nga se bu6n." .

Nam git;lt minh, n6i thdm : "Cai thang Nam nho nay thi~t lem : danh trung tim den minh : keu len cai ten tr~ng v'i'nh hang chay mau lang minh may ch~c nam nay."

N6 nhai l9i di~p khuc: "Ct;lu khong V~ sam mv Nga se bu6n

cho rna coi. " "Dirng c6 n6i nham nghe Nam Nho! " N6 gi9ng mang nhu ni~m tuy~t V9ng: "Ct;lu ai, trang ram nai day sao chi

sang mot nua tren, nua duai t6i sdm am phu. "

"Ch&ng le trang m6i nai m6i khac? " "Khac cha! Khac cha! " ': Ben nay nguyen vdng, ben kia nua

mi eng?" "Dung r6i, dung r6i. " Nam ban tin ban nghi, ch6i dt;ly, di

voi l (li may, vao Vietshare . com, tim ljch

Tam Tang Miiu xem lt;zi nt;ay, va thdy quå thcJ,t ham nay ngay ram . Nam c6 a9c aau a6 : khi trang COn khuyif, phdn sang CUa trang au(YC thdy tie bfic ban cdu n&m adi h&n v&i phdn sang cua trang aU(YC thdy tie nam ban cdu, nhung trang tron , thi nai nao tren trai adt nay trang ciing tron sang nhu nhau. Chua nghz hit y, lt;zi gi9ng n6, c6i cut:

11 vJ mau nghe ccJ,u, keo trang rl:lng, m9i loai r7:1ng thea. 11

* Bai biSn c-u Ti da b6t phftn hoang SO'.

Nhfrng nhå nghi va viu lu<)m thu<)m, nhfrng nhan hi~u CocaCola, Pepsi, Tiger Beer . . . phftn ph~t, ch~p ch6n, chua dinh vi. Ccic co gai Chåm trang ph\lc nua Tay, nua Chåm, vay dåi s~c sa, t~p nh~p, ao thun nhfrng hinh tuqng, nhung eau tiSng Anh xa 1~, nhung dua be m~t måy chay nång, m~t m6i cong em m~t m6i, nhfrng nguai Chåm giå vån khan trång da nga måu m~c k~, ng6i ch6 ho nhin lung ra biSn, khong thåy trai trang dau, hay trai trang Vå C\1 giå dung nhan XO' XclC, tu chi l\lfl b~i nhu nhau?, chi c6 hang quan lå tuai tre, nh<)n nh~o: nh~c tiSng Anh, tiSng Hån lån at, thinh thoång m&i ngoi len duqc nhfrng eau tha Chåm xa h<)i chu nghia duqc ph6 nh~c theo lån di~u quan h<;> Båe Ninh lai Båe Kinh, tiSng 6n ao nh~u nhyt, 6n ao du rna, du my ru dåm thanh nien nguai Kinh, nhfrng nguai nuoi tom trong nhfrng dam ru<)ng ngåy xua lå bai lfty nu&c lq dåt Cham. D6n cong an bien phong m<)t thua h6 heri giSt nguai ySu thS, vån dtrng viing nhu chan ly, h<;> vån con d6 v&i ao xanh chiSn tranh s6ng mai trong S\f nghi~p, cåu vai sao vang hang rna, chiSc mil kSt hSch nguqc hSch them cai ban m~t hanh tiSn k~ch CCYm cua nhfrng ten dao phu vui ngh~ hanh quySt. Nguai Cham vån dung d6, nåm d6, ng6i d6 l~ng thinh, nhån nh\lc, buong xuoi nhu bai eat låm 16', it bfJi, nhu dån cong kia, qua qua, quao quao miSng ca th6i, con sua uan, la nga tha c9ng reu bisn, xe eat vu V O', chi c6 dao hang trU ån la hang. V a ciing chimg con måy con, khong con bfty dån nau cå m<)t mång bai eat l&n nhu h6i Nam chon dåu vuqt biSn. Lau qua con gi, bao nhieu dbi thay, nhung nguai Cham, dåt Cham vån gifr nguyen mau hoang phS tv c6. Khong biSt sao, nhu lån tru&c, Nam dSn bai biSn nay va

khong mu6n di dau nfra. Anh nhu bi dåt Chåm niu xu6ng, dåt Chåm v&i nhfrng tån pha di~t chling tu D~i Vi~t cho t&i Vi~t Nam nay, nhfrng thap tr\1 gång goi dtrng, hoa champa huang thoi th6p u&p song nui bftm d~p, nhfrng bong nguai cån cu nuang råy, l~ h<)i sum våy, nhfrng dang dung Cham ngan nam, nhfrng guan1 giåo gifr gin ba c5i, v6 ngva, th6t voi, måu loang man rq, nhfrng tim toi sieu hinh, nhfrng nhan due tv nhien dyp de nhu båt CU dan tQC van minh nao, nhfrng gia tri lam nguai dang bi nguai Kinh dSu cång nu6t trnng, nhfrng bån tinh ca xua v~ tinh h~nh phuc, v~ cå nhfrng h~n tinh: Kuw biai wok yuw ni baik ah/ Ka than drei ribbah dom thun muni/ Sa gah Cam sa gah Bini/ Hake bhian yuw ni tat toy sa drei: Ta ban nhu vcJ,y nhe/ vJ than phcJ,n minh kh6 mdy nam nay/ M(Jt ben Cham, m(Jt ben Ba Ni*/ Dau thuang nhu thi ni, tr6i git;zt nhu thi nay. Va Nam ua nu&c miit. Dau thuong nhu thi ni, tr6i git;zt nhu thi nay.

* Nam gting goi vJ gdp chuyin nay la vi cha

Gerard Merton, cha linh hJn cua Nga, va qua Nga, bdt Nam yeu min dan t(Jc Cham, m&i aay gCri m(Jt cai ai?n thu yahoo cho Nam. (Kh6ng biit sao cha gia !dm cdm lt;zi biit xu dl:lng internet lt;zi con biit cå aja chi yahoo cua Nam.) Di?n thu vdt la cha c6 quay lt;zi Viet Nam, va vJ ba bdn Cu Ti khåo sat mot qudn thi m(J Cham bi vui trang aJi eat cao ~å tram met cå mdy tram nam nay. Cha nghl aJi eat la m(Jt lot;zi m(J trum do nguai Cham aiip ai ddu m(J, chu kh6ng phåi la a6i eat tl:l' nhien. Nh6m m(J m&i au(YC phat hi?n nha m(Jt c6ng ty Trung Qu6c khai thac eat aen*** d9C bdn tinh ca aao trung. C6 nhiJu ddu hi?u cho thdy a6 la qudn thi m(J, lang cua cac vua chua Cham va hoang gia. Vi?n khåo c6 qudc gia, phdi h9P våi Trung tam van hoa Cham aja phuang aii khai qucJ,t au(YC ngoai nhfmg adu tu(Yng vang cua cac thdn Siva, Visnu, Brahman, cac aJ gia d7:1ng vang bt;zc, trang suc ... , con c6 cac h(Jp a6ng han kin b&ng ddu rai chua nhfmg sit thi, truång ca, tha tinh, kinh Ba la mon, cå kinh Co ran chii' Cham viit tren cac the lam b&ng la bu6ng quet ddu rai sau khi vidt xong, nen chfi con CO thi a9c au(YC. Cha båo Nam phåi vJ ngay ai xem m(J, keo chinh quyJn sau khi khai qucJ,t xong, se cho phep c6ng ty Tau ui hit m(J ai !dy eat

Yi€t&DQc f)~c San 2012 65

den; va khuyen Nam kiim tiJn, vJ h6i l() mua cho du(Jc mdy cu()n kinh, keo m()t khi l9t htin vao tay mdy 6ng c()ng scm c6 g6c chan trau, thi nao ciing bj bein sqch, nhu truimg h(Jp kho tang cua triJu dinh Hui ma vua Bao Dr;li giao lqi cho chinh quyJn Vi?t Minh vao nam 1945.

Nam vao quan nh4u ai hoi duimg din d6, thi thdy thdng Nam Nho dang mijt do gay chqy ra, mimg ra.

"C4u vJ htSi nao mara day v4y c4u?" "Mai vl Nam Nho bua ni ciing bay di;it

nh4u nh~t nfta al " N6 cu&i hi hi: "DtSng kh6ng mang quqnh lqnh leo c4u

! " (!.

Nam Nho dii hit nho, n6 dii thanh nguåi Mn, suang gi6, th6 thap, va c6 cai ve du con sao d6, hay n6i nhu mdy 6ng nha nu&c n6 dii "xu6ng cdp ", kh6ng con la thdng be hiJn limh, ngay tha, qudn quyt ben cqu Nam n6 nhu ngay nao. Lc;:ti cang kh6ng phåi la dua c6 thi bu6ng nhung eau nhu: " C4u o·i, trang r&m nai day sao chi sang m()t nua tren, nua du&i t6i sdm am phu." hay " vJ mau nghe cqu, keo trang r1:1ng, m9i loai r1:1ng thea . "

N6 lqi hi hi: " Di chau dua c4u vJ choi giu tom, nghl,

r6i kiim gi nh4u c4u he! " " U, må ru()ng tom chau a dau?" "Gein day th6i: khu adt eat nu&c nhi, gein

nai ma ngu&i ta tru&c a6n la c6 nghza dja Cham d6 c4u, nen tru&c ai cfing che, va nay phat hi?n dung la c6 nghfa dja cJ cua Cham. "

"Måi p hat hi?n a? " "Dq, va ngu&i Trung Qu6c cu doi b6c da

ai ldy eat den. C4u biit d6: nha nuåc minh thi tiJn la tien la ph4t, con dan Cham l& d& lam aU'(J'C tro trJng chi. "

RJi Nam dua til di?n thu cua cha Gerard Merton viit bdng tdng Vi?t cho Nam Nho xem. N6 d(Jc xong r6i n6 cu&i:

"Sao lq v4y c4u?: meo måi gåi tudn truåc, ma cha dii chit cå nam nay r6i. Giao xu minh c6 lam li eau nguy?n cho cha ma, vi nhu m~ chau n6i, cha htSi xua la cha xu cua giao xu· minh truåc khi di truy€n giao cho ngu&i Cham. Va chau å day canh ru()ng tom ngay dem, c6 thdy cha nao din xem mi) dau. Nhung chuy?n khai qu4t mi) thi c6. Du thu

66 Yiet&DQc D~c San 20 12

tu(Jng, binh hu, vang xuyin, bong ta i ... Ma thi?t la lq: c6 cå xac cua m()t dua con gai con tuai nguyen. Chau c6 chqy din xem va nghe mdy 6ng can bi) khåo c6 bqn nh4u cua chau n6i c6 ta la con gai cua m()t qu6c mdu dåi xua cua Cham. H9 n6i la, thea khoa h9c, d6i khi vi cach ly him kh6ng khi, xac cu tuai miii nhu VQy, ma ciing CO thi Vi xac aU'(JC U'Op sao d6, h(J chua khting djnh aU(JC. Ma lq thi?t c4u q, co ta sao gi6ng y nhu trang hinh co Phi Nga htSi c4u thuang ghe ltim. Cai hinh c4u cha chau xem rieng d6. D. m, mdy chå moe n6i v&i ngu&i nu-&c ngoai ban ct6 c6 thi cung aU(JC ai, con ban cå cai xac CO gai. "

Nam li;ing ngu&i. "Ma c4u c6 mu6n coi xac kh6ng? Chau c6

thdng can bi) quen, cho n6 it tram, n6 cho coi ZiJn. Nghe n6i vai bua nua, xac bein cho båo tang xac u6p å My, h9 se chå qua My ai mJ n~hien citu, r6i trung bay kiim tiJn. May c4u ve kjp. "

Nam choang vang, nhung cung ran n6i liing cdm su·c:

"U, nhung må ddn c4u vJ ru()ng tom chau, cho c4u vao choi c4u rua mijt cho tznh cai dii ... Ma sao chau bdt day ma kiim adt khai thac nu6i tom?"

"Thi chau a(Jc truy?n ccJu, nen to mo di tim dia danh Cit Ti trang truy?n ai xem c4u bia truy?n tåi cå nao, hay Ja chuy?n thi?t. T&; nai, tinh c& thdy gein khu mi) Cham c6 m()t ngu6n nuåc nhi chåy ra m()t biii eat cå mdu. Ai cung n6i chtic nhu btip la nu&c tit mi) Cham chåy ra da day, xui xeo, dit lue d6 vdn con la chuy?n ctJn diii. Nen adt bi bo hoang. Chau cho mdy thdng chinh quyJn mdy tri?u, r6i cho mdy chdu nh4u, chung n6 kY gidy cho chau adt. RJi chau thue c6ng ty dao ui, san bdng, tråi bqt lam day ru()ng, nu&c trang mi) chåy ra ngay dem, kh6ng con la nuåc nhi tit trang a6i eat ma ra, ma lqi chåy ao ao, khoi bam, va nuåc fqi sqch vi l(JC tl! nhien qua eat. Chau trung manh cqu q!: tom kh6ng b?nh kh6ng t4t, lqi lån nhanh ... Th6i, c4u vJ ttim rua, iin loa qua, chau con dua c4u di xem xac c6 gai con qu6c mdu do xem co gi6ng m(J Phi Nga cua c4u nhu chau noi kh6ng? Keo c4u lqi la c hau la ca i thdng li u la o ba tr(Jn .. . May ma c4u vJ kip. "

"Hen chi chau g<;>i di~n tho~i, nång n~c mua ve cho c~u v€, l~i con båo dåm c6 chuy~n ly thu cho c~u! "

"G9i h6i niw? Chau c6 g9i h6i niw dau! Btftn lam, btftn nhtftu, quen hit, ctftu o'i! "

"Tudn tru&c day cha mdy. G9i nita dem. Tiing chau ma, c6 ca tiing m<: chau g6p chuy?n. Chau kh6ng g9i thi ma g9i hay sao!" - Nam b6ng rimg minh - " Ma chau ai ... hayla ... "

"Gi d6 ccftu, c6 chuy?n gi vtfty ctftu? " "Hake bhian yuw ni tat toy sa drei ... "

"Ctftu n6i sang gi vtfty ctftu? Chau S()' .. .

Hay la ctftu bi b?nh. .. " "Dau thuang nhu thi ni, tro i giqt nhu th€

nay."

Chu thich:

Nguyin Viin Tha Oslo, 19 XII 2011

*Nguai Con Gai Cua Qu6c Mdu (1) , xin xem V &D, xuan 2007.

**Ba Ni: Tue nguai Cham HJi Giao Ba Ni. Dqo H6i cdm !dy nguai khac t6n giao, å day la ldy anh nguai Cham thea dqo Ba La Mon. Chu thich nay va cac eau tha ldy tit trang mqng inrasara. c om

***C at den la h6n hqp cua lo?i eat min bong c6 mau den va c6 m9t it tir tinh, duqc tim thåy 6 l&p b6i tich phu sa. Theo cåc nhå tham do va

khai thåc, eat den eling c6 m~t trong nhfrng l&p s6i eat chua vang vi v~y cåc ho?t d9ng khai thåc vang thm)'ng t?o ra m9t luqng bao g6m chu

yeu la eat den. Trong eat den thu<mg chua nhiSu cåc kim loai guv c6 giå tri nhu: cåc nguyen t6 dåt bi6m, thori, titan, v6nfram, zirconi va cåc

n!ruyen t6 khac. d Viet Nam, eat den duqc tim thåy phån b6 dQc cåc tinh ven bi€n miSn trung tir Thanh li6a d€n Binh Thuan. Hi~n nay vi~c

khai thåc eat den 6 Vi~t Nam chu yeu d€ xuåt qu~ng th6 tåch Iåy titan va m9t s6 kim lo?i quy khåc. Rieng thånh phån trong eat den Vi~t Nam chu y€u chua khoång v~t ilmenit. Ham luqng ilmenhit trong eat den thay db i tir 20 d€n 14 7kg/m3

. T6ng tru luqng llmenhit cua Vi~t Nam khoång 17-19 tri~u ttin. Ilmenhit Vi~t Nam c6 håm luqng tuong d6i cao so v6i ilmenit cua m9t s6 nu6c. Ilmenhit c6 c6ng thuc h6a hQc la FeTi03,

ngoai ra con m9t s6 kim lol;li khåc lå mangan, magie. (Wikipedia ti€ng Vi~t)

Di Tren con Duirng , sa Khong

Dem thenh thang cho long nguai hu huy~n Hiu hiu trai miiy gi6 thu6 xa xua. Chiin bu6ng xu6ng con d6c dai då cung Cao thåp nhå mo måt s6ng nhåp nh6.

Nåm u e gitra doi ba ch~t hvP Må b6ng quanh co nhu m9t ti€ng th6 dai ... V a, con nu6c d~p d~nh renn råe Soi guong m~t bu6n, soi ngån då tan phai!

Con du<mg kh6ng mang ten - d6c chia tinh tram nhånh Lai se bu6n ru nghvn ti€ng nghin nåm ... Ml;lch nu6c trong gitra long muong u t6i Nhu ni~m vui se ch€t y~u iin thåm!

B6ng dua huang cå m9t giån thien ly, Hoa r6i trang: bån giao huang tinh ca. Oi! L~ng le phut ng~ nglii cåm xuc Nhu m6i cuai nao thåp thoång trong rna. Doi måt sang tuang hai vi sao nh6, Hai giQt nu6c bu6n 16ng lånh, tren cao, Tir mai nha xua nh6 xanh vu<m ciiy lå ... V å tinh th6 dåi d6 xu6ng d6c c hi em bao!

Då tirng phi€n giira long du<mg tra ctrng. Hai då gia! Lang dang bu6c chan si ... Long tham thfun v6i bu6n chia tram nhånh, C6 nhånh nåo tr6l?i ch6n ra di?

Nguyln Thuy Nam

Vi~t&D9c D~c San 2012 67

Khai tir

Thuo mang mang Trai D~t, Da dinh sån phuang Nam, Me D~t nuoi tram trling, . ' Cha BiSn, tinh cuu mang. L~c Long, R6ng Nam Håi, Åu Ca Tien Linh Nam.

' ' " Chia con, nguai xuong bien, Nguai theo My Van Lang .. Hling Vuang chung m(>t To, R6ng Tien chung m(>t dong, Tram con chung m(>t bQc. G~m v6c m(>t non song.

Banh chu·ng banh giåy Dai Hling Vuang thu sau, Due vua tu6i da cao. Mu6n truySn l~i ngoi bau, Ben gQi cac Lang vao. Lenh truySn: "Cac nguai hay, Nhan dtp Nguyen Dan, nay, Dang eling len Trai Dat, Ta an due cao day. M6n ngon ha y ki~p so(;ln, M6n nao vua y ta, Ke long thanh dang eling, Ngoi bau se truySn cho"

68 Vi ~t&D9c f)~c San 201 2

Cac Lang quy tuan l~nh,

Ke vS len nui cao. Tim c han g~u , phm;mg, tri..· T6n cua nhiSu cong lao.

' " Nguai l~n l(>i xu6ng bien, Ki~m håi sam, bao ngu ... Mong duqc truySn ngoi bau, TiSn b<;1c lån cong phu. Rieng Ti~t Lieu cung VQ',

Quen n~p s6ng dan sa. Låm ru(>ng tr6ng h~t th6c, Åo våi tv quay ta. V q ch6ng au lo ngh~, Lenh vua cha da tryen. _ ;,Ngoi bau ta khong tuang, Nhung Trai, D~t thieng lieng. Long ta quå tha~ kinh, Mu6n dang len To Tien. Nhung b~c tiSn khong c6,

. ~ :.. ..... " Xm eau khan an tren. Long thånh quå ~g nghi~m, Ti~t Lieu dem nam rna, Duqc th~n nhan mach båo:

-"G<;~.o , th6c nguai c6 thira. G<;~.o g6i vuong lå chu6i, Ben trong nhån d~u xanh, Lu<)c ba canh cho chin. Vu6ng, lå månh dåt lånh. D6 xoi gia th~t nhuy~n, N~n hinh tron thuy chung. Tharn mui g<;~.o tinh khi~t, Tron , luQTig cå bao dung. Vuong, tron Trai dåt åy, Chling sinh va muon loåi , On mua hoa gi6 thu~n. Thien Dia m<)t khong hai." Tinh giåc, Lieu eling vg, V<)i va g6i bcinh chung, D6 xoi , bånh giåy n~n. Nguyen Dan thanh kinh dång. Vua Hung n~m cåc m6n, Nåo chå phuQTig, nem cong. Bao san håo, håi vi,

Thtr cho nhau

Vuang cilng chÅng hai long. Khi Lieu dång hai m6n, La chu6i g6i dan sa. Vuang ng<;~.c nhien n~m thu, Long vui, giQng nhån tir: -"Dåt, Trai cho sv s6ng, Th6c, g<;~.o tay nguai låm. L~nh ta truySn dång eling, Thu y cåc nguai xem. Lieu long thanh yeu Dåt, Tren kinh lugng Trai cao. Cåy cåy gia cong kh6, Ngoi bau xl.mg ta trao ." Tir d6 m6i djp T€t, Nhå nhå g6i banh chung. On T6 Tien, Trai Dåt, Khån nguy~n, thånh kinh dång.

Duo·ng KiJn

Ban Thvc Hi~n chån thånh cåm an qui van thi si, han muai nam qua da dSu d~n g&i sang tac vS cho chling toi, d~ Vi€t&DQc c6 ca h<)i d€n v&i d<)c gia m6i nam m<)t lån nhu m6n qua trao cho nhau trong dip xuån vS. Nam nay, vi båt nga bi tro ng<;~.i ky thu~t våo phut ch6t nen c6 bai khong d€n duge v&i d<)c gia trong D~c San Xuån Nhåm Thin 2012 nåy, xin tac gia cilng nhu d<)c gia vui long bo qua.

Song song v&i vi~c d6ng g6p nhfrng sang tac con lå S\1' d6n nh~n nhi~t tinh cua qui b<;~.n DQc, dåy la sv kich l~ tinh thån råt l&n giup cho Vi€t&DQc s6ng con. Cung v&i vi~c ting h<) tinh thån, qui vi da ting h<) cå v~t chåt, d~c bi~t nam nay: Nguy~n Tån Vinh 200 Kr va Trån Van Nho 300 Kr.

Va sau h~t, Vi€t & DQc kinh chuc toan thS quy thån hfru g6p m~t trong D~c San Xuån Nhåm Thin 2012 va b<;~.n dQC khllp nai m<)t nam mai an khang thjnh VUQTig.

Yi ~t&D9c f)~c San 2012 69

n~ng vl eim dem

Nh.;~c dc;~o ( ti~ng vT clm dOc tåu ) .. ... .. .. . .

Dm

ta nhlf chl~c b6ng bc;~n Gm

har. NglfO'i xa

Gm A~-5 '-"

ta c

nhtn1g vl sa o chdi

.__. ... di. nm d~n C7

du'dng chut ni~m vui di

Dm

Am

B~O'i. C ung Cd Am

XOi bu6n ai trong bd

'-"

-vdi.. . Bay ra

Am Gm

nglfO'i reo Gm

vang.

Dm

Thd : Tru'O'ng Dinh

Nhc}C : Trin Thi,IY Mlnh

It.

:::::::=:-f.'\ Bu6n &. thi~t tha

Gm

dan con Dm

= Vd.

Dm

Dem trong c

chu'a vdi ti~ng

Ben hOn

khdi theo gi6 nO i ni~m Dm

-md. c~~ du Am

3

ni~m con rrong m.1t nho xa

Am

x~m. Gm

Ru ta, vT cÅm di theo di~p khuc Am Dm Gm

xa vO'i. ..

.--Oi! Mi~t mal åO'i voi nhc;~t nhoa trong md. C ho thenh thang voi dlf

Copynght (C) - matenals. No red1stnbut1on w1thout the authors' consent

70 Yi~t&D9c D~c San 2012

C7

eim c:On lq]. Net al Dm Dm7

tha ddl cCmg 1.1 m~ng bay

3

-

Am

..... clf01

Am

vai

Dm !":'\

xa .. .

rall. ... . /"':'\ B7 !":'\

'-.._../'

nhlf O a l~nh dO l mOl. .. Mlfa ddn Gm c

xanh xao ngan tl& nho.

( Ti~ng vT clm d4o d~ h~t ..... )

Bergen, 09.10.2003

Thc1n al t~g d~c bi~t d~n Truang E>tnh, Llnh Chl vå Trån E>4! Ph116'c d~ ky ni(lm nhiing ngay cung slnh hol)t tr~n dt~n dan Nhl(lc Viet.

Trin Thvy M]nh

http://hathaykhongbanghayhat.org/node/6683

Y i{t DQc han hnnh gi&i th i ~u t~p truy~n thtr hai cua nhå van Ph~m Tin An Ninh, hi~n ctr ng~1 t(li '\:a-u,v. Ser tmtm g cua ong lå v i ~t v0 nhu·ng ngllcri linh Vi~t Nam c<)ng hoa, vå s6 ph~n cua

hQ c;;au ngi1,v mft t mr&c. Cåch k€ chuy~n etla ong nh~ nhång, nhlf'ng råt chan thånh, d~ låm ngtroi dQC dm l1Qng han minh våo eau chuy~n ChO aen 00~11 ket luon CO h ~ u va d§y tinh nglf'Oi.

Gia bån: 20 My Kim Li en l~c mua såch qua e-mail phamtinanninh@!yahoo.no

Tl! O CU 10 V11H \'lis

V ;L·t Dvc h~ln hnnl1- g,i 6 i th i~ u t~p thø CtJa nhå thø Cung Vinh Vi~n. xuåt bån 20 l l .

ThO' 11/· nu)t cu~c duo chui gdn hdt vang sinh ttr, fu am ban etla m(jt coi s6ng rdt nguai. ThO' Cung Vinh Vil n nu;; ng.ci.J· l'Cin huo c/ung nu rhem nhfrng t/6a lang yeu ctJu xua, du tuoi h(Jc tlii vuo c6 lai rhdr th4p, hieu rling sung d!)i l1i kh!)ng d,>

U Y{/\' NGU YEN (Trich tir bån nguy~t san Quan Van, s6 ra ngay 2611012011)

%ch ·hong in gi~1 b{m. B:;m dc;>c yeu tha xin lien !:;te tåc giå qua e-mail ru n gv in lw i en rti' ~· a h o o.n o

vietdoc.webnode.com · viet & dc d~c san 2012 vie't & fjqc thl,pc hi~n oinh '\jgc...

Documents