ujj li...ujj li en el tribunal supremo de puerto rico amaliz rentas nieves recurrida y. cc-2018-356...

23
UJJ Li EN EL TRIBUNAL SUPREMO DE PUERTO RICO Amaliz Rentas Nieves Recurrida y. CC-2018-356 Certiorari Lorenzo Betancourt Figueroa Peticionario Opini6n del Tribunal emitida por el Juez Asociado señor Kolthoff Carabal lo San Juan, Puerto Rico, a 20 de noviembre de 2018. En el presente caso, los foros a que denegaron la solicitud de la parte peticionaria para que se le notificara copia de unos informes sociales que, sin j duda, son pertinentes a la controversia del caso. 3, Esto, fundamentados en nuestra determinación en Colón y. Meléndez, 87 DPR 442 (1963). En esta ocasión, aclaramos la norma de Colón y. Meléndez, supra, y reconocemos el derecho de los abogados de las partes a que en este tipo de caso sobre custodia, patria potestad o relaciones de familia se les notifique copia de tales informes sociales.

Upload: others

Post on 22-Feb-2020

7 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

UJJ LiEN EL TRIBUNAL SUPREMO DE PUERTO RICO

Amaliz Rentas Nieves

Recurrida

y. CC-2018-356 Certiorari

Lorenzo Betancourt Figueroa

Peticionario

Opini6n del Tribunal emitida por el Juez Asociado señor KolthoffCarabal lo

San Juan, Puerto Rico, a 20 de noviembre de 2018.

En el presente caso, los foros a que denegaron

la solicitud de la parte peticionaria para que se le

notificara copia de unos informes sociales que, sin

j duda, son pertinentes a la controversia del caso.

3, Esto, fundamentados en nuestra determinación en Colón

y. Meléndez, 87 DPR 442 (1963). En esta ocasión,

aclaramos la norma de Colón y. Meléndez, supra, y

reconocemos el derecho de los abogados de las partes

a que en este tipo de caso sobre custodia, patria

potestad o relaciones de familia se les notifique

copia de tales informes sociales.

1

5. .r. Lo r e n z .i e t. a nc o u c t 61 que r c.ccci (pe t 1 e .i. on. a r ± o) es e 1 p ab c e

de un.a n..i ña que e s bu ér fa na cte madre, pue s af a .11 cc i. 6

e ..i. e cc i cc ., e e c u c cc. a n.a c.:). c.c. e. d 1. a .ccc cc i.c, e 1. 4 c, e. e

habla os tecaS edo su custodi a. No abs Sant. e, en ac.s t. de 2 4 1 6

l,a . cc. u r ci ccc. e . 1 1 6 .L a cu sic cd ci... a de a me no ro ccc rcru e,.

L - . c. , .

.-:cccc -.

e 1 .. t e ion ci o s e p s. o a 1 a 1 a u cc la meno ..c y 6.1 e 1 en

mu y bien e c e as a chi a madre. ci el pe 4 cc cc ona Y cro

1. ccc. ci 5 o e ci. ci. ci e Re .1. cc. ci. cc n e 5 5 rr 1 1 n ± da ci al) cc a

que h ± c±.ec a una evaluación social dala 5 .1 c Sud de

cuccccc.e cici..a. al ccc vez ecccneluida La evaiua.ei ón, se rcceesentcíc: e.l,

ma ccc cc .1 e .c a 1. cc es t. ob .1. a p.c o y .1 e .1 o n a de ..L a me n o .rc eni o .cci ea

e one le e ..,t.o, pero que el 1 rihuna.l de .i.nstanci.a ,Le

r

4

ccc cc. ...cc, ccc: ..cc a cc .c,. ccc e cc. ccc ccc. .c e e cc mc.c . c ccc. ccc ccc. O .5 , O O . :c... :‘cc. .:. ccc u ccc cc 4

pro•v ± s iona 1. ccci peSie i.onario Y o.rden.ó que en 45 días éste se

hi cc: ci. ccc a 1. a c.c e u e ha d ..c4 o.p a. j e .rc e e. ome ccc d.c c.i a po z a 6 5 6 ccc o o

r

3D(2

(27

1fl

(2)

93

((2

(97

1

11-

O2)

(2(2

3DCE

_Di

CE7

1(3

71E

O

2)-

71-.

f-

71(

2)(3

999

(21

2):9

9-

71(9

‘3‘2

a—

711

2)(2

a(3

71

EE

E‘3

EE

EE

E9

99(2

(2a

CE(2

—CE

‘r’7

71

71

9•

9)9

71

——

9)9)

9-

Li

‘2(9

(922

7171

2)—

(33

)9—

—9

—ç

(3(2

‘2-

-(

-O

o-

CEE

EE

E2)

-o

‘1(3

((3

9E

-o.

--

CC-2 616 - :3.56

[1.. ] os adoq eCos. t.l e xsml o a r los ± o 5:6:

de lo Col. dad Coofol y exi..ste. u.oa ohi.. fq:ac.str. de provosr

oport uo.ldad ps.sa que se poedao formu.l a.x. ohj e oiooes ‘7

presentar p:. ue.ba oostra. .13 s o.ooolosi.ooes. E’. La Secret.:.a rl a

de..f ts l.hoos:, 1.. 1 00± ± fInará el exameo a.i.os aho:qs.dos qu.e hayao

a sumido roproserC: sol ¿‘o 3. epa 1 so. os- te ca so” 1 oooo forme, 01

psa ti o ± ooa.r ± o reo o si ±6 al. Tribunal de Ape l.sc.i ooe 5, 03 co.o

ooofirmó la detorm.ioacióo del foro sic iostaoofs. 00c-’up otado

Coipos 1 formo co Col. do y, Psi doC‘es, sopc a, ol coo.olul. r poe

U :us S 1. so os’ :100 ami e oto : srl df o CI 00 e.s t ccbl ec ni se 000000 o 1..

derec..do de uoa porte o su aCopado a reclhl. r copla. dei o.forme

oc: al

Cf no lmeot e, el pet 3.0 ± ooa ‘. o presenf’. 6 s.s: recurso de

oes ‘.fo.so .r .1 cote es’t e T fhoal co. el. que expuso úofcameoce

s.l error sipuin oto:

C:c’ .rC e . CA a :esolve r pOR? en el o rdeoa.ml.eoto

j u.: sdsco poe 0.5 rs queoo no se est adlece of 50:

reconos c. e 3.. derecho de uoa pa rte o su a.dop ocio a

.50 o 1. t 1 r o op. fa d.c. 1 fo fo smc s oc. 10.1 d.c u o a

t sal: a 1 edo r. a so o .f a 1 de .1 a Un i.. da. ci d.c Po 3,,. éi. c. f: co es de

Ca.mi 1 .1.0 3.,’ A.s Sotos. de. Mc.:o.ore 5 d.ol.a [R] o.ma

[Jj o:i.i. i..a.l 0.0 u.o. coso de patrié: potes’tad,

cust.:odfa y s’e.iac.ioo.es fi..l. i’..a3..e.s *

Sbcpe:di do e 3.. auto de cesta oca. sol., o 1 Pet fc:: .f coas lo

ps’eseotó .s:c:: Alepat.o, mas’ O O as.f.i0 .5OdCOrs.”i.dcé au:o. cuao.do fue

VS u u e .Reuu 1. u .‘u .1 Su Su)? sr .i un u .1 as Pr ...Lme ruI¡‘4 u Carl c.C u, JcçuS :u..d 1 0 El Srl 1. u

Se. ti u’ .114”). 0.0 0)1.1” C’ ‘u .l’ll.1’ .1 , oc. o

115)1 14)1 R.e 1:101 (.1).’).). ci”:’ 00 1Cr’ i .0.... unu 1. de CIpo u 0’.? u.]) eu, 00410(11 00 de 1 u. Set 1. u 3. Sn

c1.r ces t .u su .u .1, ju a u: 1 5 5

ti o

ÍD

E ti.Di

ti tiÍD

Dio ti

titi

ti,ti

titi

ti00

tio

oti

o(o

ti)

ti

tiE

ti)

Dii

titi

tiD

ioo

tiío

titi

tiDi

ti

ti 00 •Di

00

Di

it

tiÍD

ti>

tiDi

0505

05)

titi.

titi

EDi

Diit

050

0Di

it

ti:“

.

O

DiDi

jO’

ti tiU

w

•it

tio ti ti ti

‘ti

tiDi

tiÍD ÍD

titi

ti)

tiÍD

ti:

0’o

titi

H H

titi

tiDi

Di U ti

O.

E.

ti03

U.

tit

(Ti

ÍDti ti

“E

U

titi

o2:

ti

(oj’;

DiÍD

Uti

DiU

05)ti

tiit

it ÍD

tici

.it

ÍDti

-i(T

5D

i‘

ÍD

O..

0oti

ÍD-

titi’

it

-ÍD

ti

Di

titi

tiO

tiE

it ti

U

DiDi

titi

ti

ti’ ti

tu o o n o H o’ m tt’ N a, ‘.0 w

ti’

DiDi

titi

EE

(0Di

it

ti’

it

ÍD ti’

it

iii

‘3

CC—2018—356 6

presentado el informe, el foro de instancia concedió un

término a las partes para que notificaran al tribunal si

sometían el caso por dicho informe o si interesaban ofrecer

otra prueba. La madre (a quien se favorecía en el informe)

aceptó someter el caso por el informe, pero el padre nunca

contestó ni pr.sentó escrito alguno solicitando una vista

para impugnar el informe.

Así las cosas, el tribunal de instancia dio el caso

por sometido y dicté sentencia para conceder la custodia a

favor del padre, aun cuando el informe recomendaba lo

contrario. Entonces, la madre recurrió en apelación ante

esta Curia y, el padre, como parte recurrida, reclamé qie

“su derecho a la patria potestad [podíaj quedar afectado

adversamente por un informe preparado a instancia de la

propia Sala, de cuyo contenido él no tuvo conocimiento hasta

después de fallado el caso”.3 Ante esa argumentación y en

ese contexto, este Tribunal expresé lo siguiente:

Asumiendo, aunque sin resolverlo, que el informepreparado por una especialista para utilizarseen la resolución de un caso regulando lasrelaciones de familia, tenga la misma categoríade documento separado o confidencial sobrenacimiento, adopciones o estudios sociales sobrela familia de un menor [...] tan pronto dichoinforme sea utilizado en la adjudicaciónjudicial del caso, como lo fue en este caso, laspartes afectadas y sus abogados, tienen derechoa examinar dicho informe y la Sala sentenciadoraestá en la obligación de proveer una oportunidadpara que las partes afectadas puedan formularobjeciones al mismo o presentar prueba en contra

colón y. Meléndez, 87 DPR 442, 448 (1963).

de 1 si si. co nc.l us .iones de d.i ch o 10 forme

om.i..’:isis)

ci r•..Lci’•t’ci .50. c;’áe. 1.

En s cal e a t o a nos e.a se 1 rs e. . i. que

su dci’ re ch ci a. 1. a pa t rsi a po’l” estad pu ed pu e da r

a 1’ ec ti’.. si do edre rs ame n te po run i. n fo roe pro pa’ ad.o a

ms. . cci. a dala p .1 a y , de cuyo c’ciri ten 1. do

é It ... i. ‘si o rs cci. iii It e n . h a s 6. ..:i si

‘ pué sr .1 a .‘.l.l a dci

u u,..: u’: .‘. u ‘“ ç .“.. “‘ - ,z•. u::.,

4,‘“.... .L .u.iLL’ Li

. ‘ “ ‘,.‘.“,‘.‘) u:.i,iL.’ ,L.u’i

, a “. cosi ti ‘y’ a y no con t. e s 6. a .. do el ¿z a dr e e n

o .1 n y’ ¿. rri fo rma E : ri ato ,r al y si e la. i. los. t r .ia ea la

sentenciadora i.nt erpretara su si encio como

as en 6. 1. m.i e.nto [.. En cua. rito iFi 1. a. spe c .0 y ro cese. 1

del. ¿r ci sse st i. do, hab .1 ando ‘ e rs.i o é’r 1 cor LO lento

‘u,’.’’ u.u.:, 5 55 (1 ‘1 1 5. .5 0 .,“: pu

‘. 5,) .T’L d O 1 e

cont rovers. 1 a en real .i,.di:id ni s.iqusE .ca qi ri e o torno a

a 1. 1. It. a pa .1. a s’.’.’) t e i a (j o e c.d o a ci. cii “ ci “‘r’ 1 o s:r ¿. e Esxponí a ‘F’:i

Çi o en do sl .1 1... o. fo roe, yer ¿Fil o L 50. .li.ci Ea. :r’ 1. í”.”.’.’? ¿5: u rs rs u a oh. ci

el foro de .instanci.a .le dio la oportunld.ad)

.:: .‘F’..,óriJ F”FF:,’ ..‘, .*. :‘ L , ).i “.r, “ , ,.L’i FF.”’.1’ 4 4 6

CD.

flQt,C. f j. ca r D 1 CD Op ± a de 1 jf rmes O O .1 a 1 en oca st 1 In

En conclusión, en Colón y. Melendez, supra, claramente

reconocimos el derecho de una parte, en circunstancias como

las del caso de autos, a poder examinar los informes sociales

que sean pertinentes. Sin embargo, de ninguna manera, ya

fuera directa o indirectamente, señalamos que como parte de

ese examen las partes no tendrian derecho a solicitar copia

de tales informes. En otras palabras, en Colón y. Melendez,

supra, se trató de reconocer un derecho, no de limitarlo

B. El Art, 48 de la Ley Nim. 246-2011

po o d O e r CI O tr ¿1 .1 O qn e n o ex 1 st e U Di Di 5 f C tu CI O , re CC la CI .nOr a

II CDC: CI:CI:.CICI C: .‘CCIC ,:OIC .r 1 .CCS CII’ CDC .0 CC

± rl 1 o rme 5 OCOL. a .1 CD .1 a s te e rl. u r n.a s O Ç oi rl u o cd ± n• a 1. o de

1 1

. CC‘.

‘CI O :“CD CI .CI . “

,

‘‘‘ O .... CC 1:1 CI. 1 CC U” CI 11

— ‘ 1 . CI CDC .CI.. :co CO- prohíba

impl 1,c,±l’: amE:lnt. e .la entrega de los .±.nfClrmes en oue..st±.ó.n a una

1d in.D MeI.éndez. , supra , p.e ro, como y a ade 1 a..ntamos , esa

CC-2018-.356

Oorot ro 1 edo, aunque e.n e .1 conte xt o de un caso común

u crc. na .r 1, o de cust odi a tam..poco hemos encont. rada una no.rma

p.a.rt .icular cue conce.da o reconozca. el derecho de las pa..rt es

a obtcnerccopca delos. nfo.rmes sociales, sí existe t.. al

no.rma en i.,os caso.s e o que se di sputa la.. cust..odia de un menor

como proc;c. to de la remoción por parte del Estado Esto en

v.í.rtud de 1,o clis.p:uesto en la Ley Núm. 2:4 úm2Ol 1, seún

e:nme.nda.cia, co oc ..,da como .la.. LE..cy o.a.ra 1.a Segur idc.id, Bienes t a r

y Protecc.ión de los Menores LLey 246) , 8 LORA secs 1101

1.206 (261.4 & Supl 2618) La Ley 246 recono.:ce como uno de

sus propós itos el que en ocasiones eiL Estado t ene la

n e ces .1 dad ci e , c c c le rt a. s c 1.. r c un st. a :n c .1 as , ej e r c. e r 1. a c. u 5 t od i a

ci e eme rqenc .1 a sobre un menor ‘ cuan..do tuviere. conoc Lmie.nto o

sosPecha e qi ie exi.st e un riesgo pa a la sequrida.d, salud e

1. nt eq r .1 dad. fí s ..1.. ca, me.nt al [o) emorni. ona 1 de SI menor” La

remoci óc: de un menor en estas ci rcun s.ta nci ci s, una ve cc

ral . ficada por el tribuna .1 cie .í.nsta.ncc a., .impJ ica que el

a través de,1 Departamento de la. Fam.il.ia

(Eepa rt.amento) , adquclere la cust:,odia provisional del meno cn

La c: o ci ces .1 dci de la cu st od 1, a pr civ i s.l on.a .1 del menor a 1

Depa.rtamento i.nicia un p.roceso judicial a través del ccual

1,a propl,.a aqena.iat le. nc que dis.eñar y 1 levar a. cabo un plan

de erví cci, c cil,r .1 qido a ioqrar, de. ser pos ibl.e,. e.l retorno

del menor al hccar y la reuni...f ica.ción d.c la amil.i a Este

SRA eec’ 1] ‘: :3. e, ideeS e, $LSRA s c. ].. 1 4 7 1 14 9.

• 191.. ce.cc E•C i. .c

01.8 o e a j u ci •... t.. .o.i. O o .1.1. e. y a 1. a. o ci. E a1:..i o la

s.eou.im. e oto y una vista fi na..l en la qu.,e e.l Depa rta.monto

o c 1 a. .

- e .i a s .: a o .1. :0. i r E. 11 1 a. .-i. :1 .. ...... O O

1, a s e a a .1 da d E flI 8 11 i. 5 o 0.0 od o e s t e p r o ced iv .1,. a. o

1 ud.,i 1 1., el. pa. d re, 1.. a madre, el t ut. o r o oua .1. qn 1. e. .r pera. oua

pa r ti. o .3.. p a a d e 1 pr o o es o e a de fe • do o e

nt. a es en a e 3. a o 0.00 OS me o. a En es e o o o te x.t. , el

-‘

.--.

O . :1 .1. (.1 0 r. O r -fl -l O t . a (11: 0 1 0 .1 8 111 :fl fi a E

Lo a. .1 nf o roes. md EJ .1.. o os a i .. go a... q a e e l.ia fo ame

soc i.a .1. serán conf iden.cla.fes, excepto que el

rol bu O 0. de t. El 011 llE e El e ex i a. e j u.s 1 a caos a pa. r a-

. .o Ja J nolOn. Se notificará

a la representación legal de las partes copia de

los informes para su estudio, el mismo día que

se s orne te .0.- 1. .0 fl 5 1 •.l 1, . O O 8-

e vi den col a a o e .r o on l o dio nc st. 0011 las Req JI. a. s

de Ev ide.ric .1. a de Poe rt o 1.1 co. Las parte.s con

derecho a obtener copia de los informes serán

responsables de mantener en estricta

confidencialidad el contenido de los mismos y

limitarán su uso al procedimiento establecido en

virtud de este capitulo.

Pomos u ro e o la 1IÍ en t e. dE.. 1 te x t o de .1. E.r t. 4 33 de. 1. a Le.. y

3 J .

33 iJ. 133111 lEE 3.. J.3 8

ccorcf 1 denc: ..a ]:c, pero las partes tienen derecho a ce se les

notifique copia de éstos.r le t: cce:, cc: dr

cc t cc ve .4 a. cc c:c ci .4 e e a e e e. ... es c.:c e cre .rc .i.... o de u cc : u c.c 1 cc cc. e

cc cc 1• a: cc u c. .. c.d ,j a ci e u cc .rc eec cc e e el cc o cc t e el o de u sr a

cc cmúrc y o ccci .i..rccc s.l o .c. ce .1. cc cc st o’ile de urc mercc.r, cc’ cc c.i.a ro c.pe

r •iu • .1 ccc .1 e cr1 de c. u e.. cele cc otiic. .4. que cc los i e ci o :ccme cc ccc 1 a cc .5

o rcdd. cc cc cia como en viet: cd de l.a 4 1 , ccup.ra, .1. a ccc us a de

.

.

. ‘.

o :. ...: •:. ccc •.

•.r ..:.

.

.lo

tú curo cc su )lc •s

ccc cc e a . cc cc u e e 1. . e 3 .i.. a ccc cc e cc tc e .rc c.c . 3) c.cc cocO cc a c ... Ci •. JI

o

u cc .rc i. ¡ccc c.c c cc. eec c.c e 1: cc u e 1.. a o ccc Cc..• .1 a crri 1... ccc e t ccc cc cc ci cc e cc 1 .

c. rs teso e 1 :3 .rc se e ccc. ca re ele cc• cc o de urca ci .1 spos ic ... ócc cc 1 ¡cc .411. a e

4 nten o i.ón dell .45 lador de ‘4 ea ta.cc .si tuaci de de marce ea

e cc el se ccc do decc u.e a 1 1. ¡ccce x.cp .rc e a o 1 dr: no se rl ac.c cc cc. orce 1.c le

c.c acc cc .1 ctc .. cc c tcc e 1.. cc’ ci e cci cc 4. a cc ccc c:c rc. cc .1 rrc.c. 1 a .r’ ccc cc e a cc icc cc

.rc’ oc: e :1 1 cc: .1. e tc :3.::: , ¡cc cc cccc .4 ccr cc cc o e .1 e ccc ccc e ccc cc ccr . o c.c: .1. a ccc cc a .rc cc cci e

:1 Ir 3: a cc u cc .i.s ccc e o.cce 50.. cc 0: sp e cc a les •c]u ec a 3. al o cran ncc i. cc .to rcrcc.c: 5

cc. 1 .1. olc. e c.c 3.c.cccc. 4. s una o d o cc o cc orno c...: o cc ccc’ ccc.c c.. cnt: 3: ccccc. .1. a cc. cro

4

n Ii, CUJL so les E OCIE ibi d todos urto T

C E) r: .r r r t: .1 .i r: c ri CH. op ..a c.i el O 5 .1 n í o .is 15 ES5. O cHi. a

O. La Regla 709 (a) de Evidencia y el debido proceso de ley

H CH a rie duda de que el cu.erpo de tr a.2va j. adcres soc .iai. e u

ctS: .15 U s.l c.( ci So c i a,.l d e PcI ¿E (Ci O:fle 7 .i e 5am i ] Ci 57 AS Ufl t os U

.5 ‘ 2. . (2._ .

.1 t .1. 3 EH C 7

. .2. 5.:

:.: i:. de (2 fl(, 7 se con CH EH: EH. 0 .1 a. O 75 / 9 ¿5

Sr ide cci. a EH: CI .1. qe .r ti. n en te — este b .1.. e cele 5.19 u .1 e.. rite

La • CIa riomh 7 /5 da orno qe ¿ CH a deber. ¿ 1 i ca r

II EH) u 01 LO 90 , Ip irr / 1 551

En p ..me u .1 uqa .r, y corno s u.u ¿se ¿s.l a rarnent. Es cte u t ex 2.

urs pe.:r .i. t o está. obligado, conforme a esta SeQ .i..,a. a naO 1 9.1 cci u

i..a 3 part.:.or.H sus haliazco s’22 Con. reicsc.ió.n. a esl.,H.o o di iqaCH.ióc,

¿.*..H.H

..EH :r .*IE •:: .5. •HCH ...5-:3L5 . .7 5’

Vé. a a Iis22.ct. ..

en::::, 1. 64 ¿:03. 94 9 (2. OC) 5)

.32. 301.1./SAs. :. 709

pointe W tne

The expert

us advse the parties of any findings the exp t

es

4 t 1 4

/ 4 4

supre, en cu.a. a su deber de notificar sus inforr

En segundo lugar, resalta en el texto del inciso (..)

pio so c —j qLs e meneces ua ui n «

Ramirez, 16.2 DPI:.. 1.30 (2004.) , ci t.ando a Meyer y. Nehra.sk.e,

1.. 1 1 .3 9 9 - 40 3 ( 1. 9 2 3 o E k i une r u Ok la

316 OS 636 (1942) señalamos que en el concepto libert.ad’

o. ].. r.da e c imo co arta es t En inc 1 u idos , e u t re o t a 0 3

çi3rec a •casar.sc, a e.so.abl ecca un ho.qa.r y a c.r.iar a

Ioij os. ‘ As i, que “ [1] os menores d..e edad no son

o er.as loras del EsLado; oca ende , la rE.,;l ac.cián

pa..dres e hij os está protegída constitucionalmente y se da

3 5. t 63b1 ido q ce los edres ti comen de recho a decidi. a so9.rc

Aún más.., e.n re.z, 116 DPR 762, 777

nne “ecescsno ccl acre c e canoa

la compense cid ni] o, aunque sea espori.dica, no es mere.

s.s 3 o o 1 b. i e . s a r de 1 s i no P.C rl. . t nnb 1

erech.os fIn .. oen._es qie r±acm de. la oate.rn.idad Lo

m.at ernidad] , de nociones de libertad y j ust ini a nue una.

o ie,dad sc s..ca a 1 imcacones SOnSO. i uc ionales no uede

ignorar del todoTM. Es claro, entonces, que el proceso de

mu. .m

15 346. .V además: ]l: l.iL,Y_l°E.]diY ELLE 58

U 3 510 192fI Wisconsin a Yoler 406 U O oc (197O StanlTM3r

111 is 05 U 54L 197 Quloiri Wai ott 434 0 24 (3/

r .1 o a ...ia o a a o a iL qt .ier .

O U o o obten q a — por el mal o .r b .1 en e st a de] menos e 1 pleno

e .! ¿1 :r a a o o o c; ] e r a ci O o d ..]

fIn. ese c ontex ro, debido proCeso d.e ±6: procesa 1

P s.l qe e e o t ric pr e cefI ir’. e’n o a fI e r53 6 .i vn 50 (‘UI a en.

:nr derecho a examinar la evidencia presentada en

su contra y a contrainterrogar a los testigos de la otra

parte. fI] ar.smen.te:, el Ir e tO e ]nc (a) 1 a

O roces .‘. es a LI ecob 1]. a o a 1 a s p a. o es, •p . e s s eh 1 a,

a e e 1

oea’ it o ro ‘50]... a 1.:.. e ndrá que no•t i 1 1. ca .r sus ha .11 a z go s, si o o que

de .1 a compa hes a Jue za .As. ociad a. señor a Mi 1 cf red Pi.ifr..ón

Cha ro Li e O, ql ... e o ant e una c:o.n t r ove o sr i. a o mi. la a .i i. OiL El h () y

1 a a o e, s e a u ci.. da de e s t. e 1 .1 a, debe a t e a e r a c:c e so a

$ Soc’e.]..er, sl$C1.:r( .50.J,J, 1u..%.a.1o a.::.’

E a . e a d e a a .; e e r ..L p ..ií s e.a 8. e a a 8 5 e •.i. e u i .::. 1.. e

e 1. de di d..: ro a-e so de 1 e y al i.mpe di. ale- a .1

1 1 1 qu oi le u di e es P e

•‘‘-‘ e a. 8. r a e 5.

(:48 .i (8 . p e e i. •i: de -O -(‘3.,. a

pert aeíite E etc acceso le ga.rant e.u e 1 derec

ca st .1 - ic .101 u 1 a un de di. da oecd lis ) 81 oto d e .1. e u

, .. - ...— . .... u.

. a - 31 () * e e .r :‘. a e 8. .8

p.r epa rada par un especia e ta. para ser ut. 1.1.1. rabo

en la reso.lucló; de: di. sputas sobre cust.odli:-:i

u .. ..- : 8 t(:i .;r.eH:

8 8

Ccii t .rc .-:e las coaclus 1. once de dic.ho .i.afo.r: me

Lvi a, 5 U.O1hii, es ta.blece una a.bl ..iqaci.óa e a re.1. a.c .i..óa c.an

-. . . c- .1 .y,-*cr r: 1 :, O,

.1 mpa -ci a ci u e. ex ± 0 8.1 e .1 debido pi ce so de 1 e y.

D. La Sección 405 del “Uniform Marriage and Divorce Act”

La Le y U a .110 ene de 3431 rl. moni) y lii vare i i 1: 11011 .3318

Co acj re so le de :: a 1 de las. E st a. dos e i do. e am .i. e. inel a i:ie. 0$ la

U ..

(‘1 .11 *0 $1’ :11 1( ; 1. i. .i u. a U e 1. .1) 5 3$ .33 (.8 C 18 O $ 33.1 831

ci e 1. a 343”. o a a Ame .r .1. o ana La E e ( :1 da 4 0 1. de es. La le y ci .1 spciae

T33ii-se, Con c.:or e ct.í’ e en i si vn, 5,.)) 0143412 12-A10- 14112 $

33 1 1 1 Ap 1 11

-

¿2ti

cii)cc

cc•

••••ii

cc>

21

¿2-

:-

cicc

2ci)

-‘

cici,

ci)cc

cc°cc’1

j)1

cii))i

22

cc2

2cc

cicc

2¿2

-

2—

¿2ci>

——

2cc

2

cc—

cccc

cccc

>--.

¿2.

1)

2cc

cccc

2cc

c.2

cc-

cc2)

¿2¿2

¿2¿2

¿2222

¿2cii)

ci)1

cj)¿2

r(1

ci)—

cii)-

ci)O

cii)cc

i))1)

—cc

cc.¿2

cccc

cicc

-2

(ciu

cc>—

cc>

.4—

cccc

1)cc

-*

>1-

--

cccc

-—

cc-

-

-—

—ci

r—

-

-cc

g-¿2

>1—

ci—

—cc

——

>-

cco

—-

-cc

cccicici

-cccci

cccicci

O>ccc

ci)(1•

ci)cf)

.rc(ci

c!)

•.—

i1

Dci.1

E. La Regla 62i (b) de Procedimiento Civi.l de 2009

a c.c u es e .i .i ..1. u u .3 da n e .I. a st a ]..

cc ma :2 cci.:: ccc ..3 . e 13 c. .1... t. es de ...L. . ,c.: .cus t ccci cc c .c. ccc 3.1 cc

e. n .1 os pr: oc: e sos de :f:arr..ri i a son p ci 3 vados, es cc es que.)..

e d. 1 en t e .s. no e st te d .3 s pon .3. b le 1 púb .1 .1 o o y .solo ti en ccci

cc. so a ccc .. c.c cc e 335).< cc. d o cc de 1 as a .r 4: e cc y a y . a cc p e cc s o

1.-

- .o.:1 -ccc

5

o por el ci cc iberas , a cia ti va p ropi a o a s cr1 lo. it cd te

oar ci e,.s e cc) 1. sponqa su cccnf denciaJ. .idad, a cccmo 1.as. cop.i ns.

estos, 1 1r33.n 5 e cc cros: t. radas o e r t reqa cia ss cil amen ci cc

.1. a Suma ) 0 .1 c ci cma 5 a t. cc cc ccc ecc 4 3 1 c.i 3 ) A) 1 2) (ci) Se no a y1 e cric .1.. ccc

5 c cmi ) 32 ) cc 2u. 10 ¡.5

ccc lcr ccc ) 3.:).. ccc . 1 cc. cc erés ccc u c. u a a pera a u mccci .c a OS ccc

cc a u . ccc cc cd c.1 al :/ pcc .rc cae. ccc u a t ica c.tcmS ci i u a ecccum.i.cc.l cmi: a rícrc prev.i.a cnuest:ra dccc occcuccs ida.d y con cccl permiso

e sp. .rc e ccc c.:c de 1 ib u ea 1, a 1 ccn 3.’ cc a a .1 cccl ccc lun. cc 1 un a rl a ccc c:e .1.1 bu cc.c 5. en cccc: a .1. de cii es 1 cc. .1 a. e cc cc ccc qe a t .1. orc e ccc ccl .1.. cc .1. a lcc cc y

a qu ccc 1 r.:ccc cc: ccc ccc cc. a c.c. .1 ccc a cc’ re cc) 1 1 a da cc cccc 5c cc 1 a ci dcc. ci Y cc Ii ccc .1. un a 1. cc

e cc cc 1. ci cc c:cu cc pr c..c cc.c ccc cc.r cc.cs cccl.. c ccc c..c .1 nt. ccc.Icl.. ccc: u •c ccc dIc ccc cc ccc.’

. .uc.rccc .i,...c..c cc cccc.c.i. ..cacc Oc c.c.ccc. .i..abcrccccc. ccc.cii.u icc 1.ecc,

aCD

IO

oCD

CD0)

a0

)0

0).

(CCrt

CD0)

0U)

CC)CD

CDO

r-

ao

a2

0)

OCD

Ua

—CC)

(-(U

ao

(CCC)

a(U

aa

_:3

CCCCC

I

2/

oa

oo

-

a1

o—

oa

a—

o-

0)

—a

oa

a(U

La

a2

CC)

U)

0CC

CCD

CO

H—

jCD

a—

CD-

Dr

H1

oC

OC

OO

HC

O1

CCIa

CD1

01

a9

2:—

oo

UH

CO

CDC

a9-

a—

aa

——

9-(U

aJO

CC

OU

)C

OC

D(U

:a

CO

oa

o0

)2

a1

CD.—

CMa

:3o

CC)a

.0a

CCo

CO

(

a-

o0

o9-

1—

1)—

-CD

oa-

a-

oo

CO

CDa

-—

—a

ao

a—

o—

ao

oo

—‘

aCO

O—

-:3

aa

UCD

—a

aa

oo

—O

aa

aCD

ao

ao

a-

-a

o1

02

2CD

-ao

.-..

-.

a-.

..0

CDU

cho ca rería sacisfacerse con el hecho de ocie. las

rocec ::o acceso a examinar y comar nocas ce los

sociales, ci.ertamente esa no es la forma d.e cumplir

cahaim.ente con el debido proceso de ley en estos casos. Para

cue oua. a.rte pueda .impuqnar efectivamente a un perito, as

en crimen lucar - examcnar

iuuaicence efectiva, el informe pericial que croduj o a

Queda o*.ia.ro que un aboqado aue tiene el deber de

cenan case ::cna :mcuonar u:: cicromo Soann_ y

naauraimenr.e on. esas nocas puedan tener errore.s o se.an

En conclusión, la manera más

justa, efectiva y en cumplimiento con el debido proc.eso de

ley para que un abogado pueda prepararse para cumplir

cabalmente con su deber en relación con los intereses de su

24 clomo bien sdoa.i a el pe.ticionario en su Alegato, la práctica y lapolitica no escri. ta de las Unidades Sociales de la Rama Judicial de no

entregar copia de. los informes sociales a los abogados, aumenta

innece sanamente los costos de la 1 it i çacián y ocupan innecesariamente

el ti empo• del aboqado, Esto se deb.e a que.. en mu,chas ocasiones el

1 4 h b ta cci

eeea1 de manera oneda esrar repa:cdc ca:

se va a d:luc;iar ese nío:n:e soeaZ

neserne gue, en muchas ocaslcnes. les

e e: 12,ue- :2 cc: e:ciensos mas de 1 1 cácnac por 15 que leerl:c

copiar 1 os o e e. uní. los ocupa muchas horas al. abo ado Además las

Secretarias de los tr.ibunales tienen horario limitado dan ante dias yhoras laborables solamente, en ocas iones el expediente no puede ser

exam.inado porque está en la oficina del juez o no pu.ede ser localizado

y bar muchas distracciones o ruidcn en las. entre ot.ras•

c.onsidera.cion:•9s O2 áct,.ic s

cliente, es obteniendo copia fiel y exacta de ese informe

social.

Por último, solo nos resta sedalar l.o siguiente. ].as

reite radas determinaciones de mu.chos de los foros a quo de

denegarc.opia de lcs informes sociales en est.e t.ipo d.c casos,

más inc un d.esoon.oc imiento d.c la norm.a . urídi.ca marece. ri. a

un mcc sucenir exisoencia de una rreocupación cor

forma en cic.l os re sen.o antes legal es de 1 as pars. e. s o .i as

mudieran oane as niornac:ir o

d.oc cc .rc cci onados a. es os .i.nf ornes Evi dent emeno e,

en cuanto a nuestra clase .ogada se refiere, tal resquemor

-de se.r cierto- no se just.ifica debido a que Puerto Rico

cuenta c:on una clase togada respons.able y, en su inmensa

mayoria, son muy conscientes de sus. responsabilidades éticas

en cu a los procesos udic i ales, los. t a ibunal.e 5 y la

eoc:eziaú erorece a ello, no es á de nás adoptar medience

esas 1 cea cue dispone el Aro. 48 de la zey zas,

-rin rásac:mn a estos informes soc:aáss, en

de ncc asdas las raroes “serán responsables de mantener en

estricta confidencialidad el contenido de los mismos”

Además • reiteramos que el derech.o de un:a par.te c.on

interés a recibir copia de los informes social.es en nada.

limita a facultad de los iueces y ju.ezas de l.os fo•ros de

nstancia oc.:ra,. en el sano ci erc.icio de su d screciún

-. i.ásl, inoar las medidas ccc eno ieridan necesarras rara,

a la luz de las circunstancias paroiculares de cada casa,

rcasr:oooncs as usov a as nctasecao:on oc

(fi rl ÍD o

1 í-t

(fi (fi j) (fi htr

o ti pi

rl) fi) fi) (fi

o Li (fi

(fi - Di rt (O :1 o’ o o o

ÍD rt (fi O Ir

O (fi u (fi lo pi o o

(fi o o (fi ti (fi (ji ÍD fil rt ÍD th rl o ro ID

o o (fi ÍD o ti ÍD fil Ir) U) fi rl

rl PL

“-1

(‘1 (fi Ir-’

o’

ÍD N3

(fi o O rl-

Dr II o

ç o PL rl

rl-

PL PL (O rO ÍD PL ÍD ti ÍD Pl o (fi PL ÍD ÍD ti O ÍD ti u (fi

TI rl) (1 rl o PI Ir) rl o

(fi ÍD

(O

(O rl (Dr

ti Pl rl Ii o ji o

rl

Pl rl) o ti (fi

U u)EN EL TRIBUNAL SUPREMO DE PUERTO RICO

Amaliz Rentas Nieves

Recurrida

y.

Lorenzo Betancourt Figueroa

CC- 2018-356 Cert iorari

Peticionario

SENTENCIA

San Juan, Puerto Rico, a 20 de noviembre de 2018.

Por los fundamentos expuestos en la Opiniónque antecede la cual se hace formar parte íntegrade la presente, se revocan las determinaciones delos foros a quo y se ordena a la Unidad Social deRelaciones de Familia a que, en un término no mayorde 10 días, notifique al peticionario el informerequerido, y cualquier otro informe, presente yfuturo, que sea pertinente a este caso.

Así lo pronunció, manda el Tribunal ycertifica el Secretario del Tribunal Supremo. LaJueza Presidenta Oronoz Rodríguez y el Juez Asociadoseftor Colón Pérez concurren con el resultado sinopinión escrita.

PérezSec etano de Tribunal Supremo