toponimia de silleda ii (cervaña, cira, cortegada, chapa)

TOPONIMIA DO CONCELLO DE SILLEDA II

Parroquias e aldeas

por Laura Fernández SuárezBeatriz González Fernández

(Curso 2011-12)

A partir do artigo Toponimia do Concello de Silleda, de Nicandro Ares Vázquez (Lucensia, nº 17)

Cervaña, Cira, Cortegada, Chapa

6.- CERVAÑA6.- CERVAÑA

6. Cervaña (San Salvador)6. Cervaña (San Salvador)

Nome orixinado en Nome orixinado en cervuscervus, ,

animal, e tamén nome animal, e tamén nome persoal. Unha (Villa) persoal. Unha (Villa) Cervanea/aniaCervanea/ania, co sufixo de , co sufixo de pertenza pertenza -anea/ania = -ana-anea/ania = -ana, , indicaría que o dono indicaría que o dono chamaríase chamaríase CervusCervus..

6. Cervaña (San Salvador)6. Cervaña (San Salvador)

Lugares de Cervaña:Lugares de Cervaña:

• AlfonsiñosAlfonsiños:: trátase de trátase de AlfonsinusAlfonsinus, nome persoal e , nome persoal e diminutivo de diminutivo de Adefonsus/AlfonsusAdefonsus/Alfonsus..

• OuzandeOuzande:: manifesta ser manifesta ser evolución dun nome persoal evolución dun nome persoal en xenitivo do posuidor desta en xenitivo do posuidor desta vila, pero non está claro cal vila, pero non está claro cal foi.foi.

6. Cervaña (San Salvador)6. Cervaña (San Salvador)Lugares de Cervaña:Lugares de Cervaña:

• ReguengaReguenga:: alude sen dúbida a unha vila alude sen dúbida a unha vila ou herdade ou herdade regalengaregalenga ‘rexia, do rei’. ‘rexia, do rei’.

• RequeixoRequeixo:: dúas perspectivas: dúas perspectivas:

1) Como sitio ao pé dunha montaña, 1) Como sitio ao pé dunha montaña, posiblemente procedería de posiblemente procedería de recassumrecassum, , participio de participio de recidererecidere ‘recaer’. ‘recaer’.

2) Como sinónimo de recanto, podería 2) Como sinónimo de recanto, podería vir de vir de recassumrecassum, participio de , participio de recedererecedere ‘retirarse’.‘retirarse’.

7.- CIRA7.- CIRA

7. Cira (Santa Baia)7. Cira (Santa Baia)

O nome parroquial O nome parroquial manifesta semellanzas co manifesta semellanzas co persoal grego persoal grego CyraCyra e e CyrusCyrus, , de modo que pordería de modo que pordería tratarse dunha tratarse dunha Villa CyraVilla Cyra; ; pero tamén leron Cira nun pero tamén leron Cira nun epígrafe hispano, epígrafe hispano, CiroCiro na na Galia e Galia e CirusCirus na Xermania. na Xermania.

En 1121 construíuse o En 1121 construíuse o castelo de castelo de CiraCira, como se , como se relata na “Historia relata na “Historia Compostellana”.Compostellana”.

7. Cira (Santa Baia)7. Cira (Santa Baia)Lugares de Cira:Lugares de Cira:• AltamiraAltamira:: parece un orónimo, é parece un orónimo, é

decir, un sitio dende o cal se ‘admira’ decir, un sitio dende o cal se ‘admira’ e se ‘mira’ un amplo panorama. Máis e se ‘mira’ un amplo panorama. Máis probable parece que fose a vila probable parece que fose a vila posuída por posuída por Altemirus/AltamiroAltemirus/Altamiro..

• A BrañaA Braña:: ten unha orixe moi ten unha orixe moi discutida polos especialistas. Uns discutida polos especialistas. Uns derivan derivan brañabraña do latín do latín veraneaveranea ‘pastos de verán’; outros parten do ‘pastos de verán’; outros parten do latín latín vorago -inisvorago -inis ‘sumideiro, sitio ‘sumideiro, sitio quebrado’; Corominas exclúe ambas quebrado’; Corominas exclúe ambas interpretacións, propoñendo a orixe interpretacións, propoñendo a orixe nunha voz prerromana nunha voz prerromana *brakna*brakna..

7. Cira (Santa Baia)7. Cira (Santa Baia)Lugares de Cira:Lugares de Cira:

• A CruzA Cruz: traduce o latín : traduce o latín cruxcrux, , aludindo quizais a unha encrucillada aludindo quizais a unha encrucillada de camiños.de camiños.

• CursaCursa:: é o plural do latín é o plural do latín curralecurrale ‘curral’, sitio cercado onde se ‘curral’, sitio cercado onde se encerran as reses e os carros, a carón encerran as reses e os carros, a carón das casas.das casas.

• CurroCurro:: voz relacionada co latín voz relacionada co latín currus currus ‘carro’ e ‘carro’ e currere currere ‘correr’, foi a ‘correr’, foi a que orixinou curral.que orixinou curral.


• FucarelosFucarelos:: parece un diminutivo de parece un diminutivo de fúcar/fúcarofúcar/fúcaro ‘home moi ‘home moi rico’, nome común e tamén propio derivado da familia rico’, nome común e tamén propio derivado da familia FuggerFugger, famosos banqueiros alemáns dos séculos XIV-XVI. , famosos banqueiros alemáns dos séculos XIV-XVI. Pero en 1867 no Nomenclátor de España escriben Pero en 1867 no Nomenclátor de España escriben JucarelosJucarelos, , castelanizando o castelanizando o XucarelosXucarelos. E nesta hipótese, poderiamos . E nesta hipótese, poderiamos pensar no diminutivo dun antropónimo celta pensar no diminutivo dun antropónimo celta Su-carusSu-carus ‘ben- ‘ben-querido’ co cambio do S inicial por X, como en querido’ co cambio do S inicial por X, como en saponesapone ‘xabón’, ‘xabón’, sulphuresulphure ‘xofre’, ‘xofre’, surdus surdus ‘xordo’, etc.‘xordo’, etc.

• RendoRendo: : aseméllase a ‘arrendo’ e a ‘renda’, derivados do verbo aseméllase a ‘arrendo’ e a ‘renda’, derivados do verbo reddere > *renderereddere > *rendere no latín vulgar. no latín vulgar.

7. Cira (Santa Baia)7. Cira (Santa Baia)

Lugares de Cira:Lugares de Cira:

• Santa BaiaSanta Baia:: é un haxiotopónimo é un haxiotopónimo popular, variante de Santalla, popular, variante de Santalla, Santoalla, que equivalen a Santoalla, que equivalen a Sancta Sancta EulaliaEulalia, nome grego da ‘ben falada’, a , nome grego da ‘ben falada’, a patrona da parroquia.patrona da parroquia.

• SobradoSobrado:: alude a un alude a un (aedificium) (aedificium) superatumsuperatum, é decir, unha vivenda de , é decir, unha vivenda de polo menos dúas plantas, que supera polo menos dúas plantas, que supera ás demais.ás demais.


• VilacalvaVilacalva: : podería referirse a podería referirse a unha vila edificada nun terreo unha vila edificada nun terreo “calvo”, é decir, sen vexetación; “calvo”, é decir, sen vexetación; pero outra hipótese quizais máis pero outra hipótese quizais máis verosímil sería ver en calva verosímil sería ver en calva unha adxectivación do que unha adxectivación do que inicialmente sería a vila dun inicialmente sería a vila dun posuidor chamado posuidor chamado CalvusCalvus..

• VilarVilar:: traduce como substantivo traduce como substantivo o que en latín foi adxectivo o que en latín foi adxectivo villaris-arevillaris-are, aludindo ao recanto , aludindo ao recanto dunha vila.dunha vila.

8.- CORTEGADA8.- CORTEGADA

8. Cortegada (Santa María)8. Cortegada (Santa María)

Correspóndese co nome Correspóndese co nome CorticataCorticata, , que Plinio lle daba a unha illa no que Plinio lle daba a unha illa no Atlántico galego. É probable que Atlántico galego. É probable que tal nome estivese relacionado tal nome estivese relacionado orixinariamente co adxectivo orixinariamente co adxectivo corticatus-a-um,corticatus-a-um, derivado de derivado de cortex-iciscortex-icis ‘cortiza’ (parte exterior ‘cortiza’ (parte exterior dalgunhas árbores, como é a dalgunhas árbores, como é a sobreira). Pero, secadra, tamén sobreira). Pero, secadra, tamén entraría en conta o latín vulgar entraría en conta o latín vulgar cors-cortiscors-cortis ‘corte’, clásico ‘corte’, clásico cohors-cohors-cohortis,cohortis, co significado de curral, co significado de curral, derivado de derivado de hortushortus ‘horto, recinto’. ‘horto, recinto’.

8. Cortegada (Santa María)8. Cortegada (Santa María)Lugares de Cortegada:Lugares de Cortegada:

• BarralBarral:: parece sinónimo de barreiro, sitio no que abunda o parece sinónimo de barreiro, sitio no que abunda o barrobarro, voz de orixe prerromana., voz de orixe prerromana.

• A BreaA Brea:: traduce o baixo latín traduce o baixo latín veredavereda ‘camiño vello estreito’. ‘camiño vello estreito’.

• CamporrapadoCamporrapado:: equivale a campo raso, dado que se compón equivale a campo raso, dado que se compón do latín do latín campuscampus ‘chao amplo sen cultivar’, que aquí foi ‘chao amplo sen cultivar’, que aquí foi adxectivo co participio “rapado”, quizais formado adxectivo co participio “rapado”, quizais formado vulgarmente de vulgarmente de rapio-rapere-raptum,rapio-rapere-raptum, ‘arrebatar’. ‘arrebatar’.

• CardigondeCardigonde:: parece un rotacismo de parece un rotacismo de cas-cas-, apócope de casa, co , apócope de casa, co nome visigótico do seu propietario, nome visigótico do seu propietario, Guntus/GundusGuntus/Gundus..


• CortegadelaCortegadela:: leva o sufixo leva o sufixo -ella-ella do latín vulgar, facendo do latín vulgar, facendo diminutivo de Cortegada.diminutivo de Cortegada.

• CovasCovas:: débese relacionar co latín débese relacionar co latín

vulgar vulgar covacova ‘oco, burato, ‘oco, burato,

enterramento’ topónimo frecuenteenterramento’ topónimo frecuente

en Galicia a carón dos castros.en Galicia a carón dos castros.• Fondo de VilaFondo de Vila:: é a descrición é a descrición

topográfica da parte dunha vila, topográfica da parte dunha vila,

situada no situada no fundusfundus ‘fondo’ ou parte ‘fondo’ ou parte

baixa dun terreo en pendente.baixa dun terreo en pendente.


• FramiñánFramiñán:: é probable que a súa orixe estivese no é probable que a súa orixe estivese no antropónimo latino antropónimo latino FlaminianusFlaminianus, derivado de , derivado de FlaminiusFlaminius..

• RegaladeRegalade:: corresponde ao corresponde ao xenitivo dun antropónimo, xenitivo dun antropónimo, de posible orixe xermánica de posible orixe xermánica con base en con base en galagala..• SegadeSegade:: provén do xenitivo de provén do xenitivo de SagatusSagatus, nome persoal gótico., nome persoal gótico.• XubínXubín:: foi xenitivo de foi xenitivo de IovinusIovinus, , antropónimo hipocorístico latino, antropónimo hipocorístico latino, derivado de derivado de Iovius/IobiusIovius/Iobius e e relacionado co deus relacionado co deus IuppiterIuppiter..

9.- CHAPA9.- CHAPA

9. Chapa (San Cibrao)9. Chapa (San Cibrao)

A palabra A palabra chapachapa en castelán en castelán

podería proceder dunha base podería proceder dunha base *klappa*klappa, coma , coma clapaclapa en en catalán e catalán e clapclap ‘rocha, ‘rocha, penasco’ no retorrománico. penasco’ no retorrománico. Tal vez teña a mesma orixe Tal vez teña a mesma orixe o topónimo o topónimo ChapaChapa, que , que indica a parroquia e unha indica a parroquia e unha aldea da mesma.aldea da mesma.

9. Chapa (San Cibrao)9. Chapa (San Cibrao)Lugares de Chapa:Lugares de Chapa:

• CornadoCornado:: era o nome común dunha antiga era o nome común dunha antiga moeda, que se chamaba así porque tiña moeda, que se chamaba así porque tiña gravada unha gravada unha coronacorona ‘coroa’ no envés. ‘coroa’ no envés. CornadoCornado podería vir do persoal podería vir do persoal CoronatusCoronatus..

• A CruzA Cruz:: traduce o latín traduce o latín cruxcrux, aludindo , aludindo quizais a unha encrucillada de camiños.quizais a unha encrucillada de camiños.

• IglesiaIglesia:: nome castelán, indica o lugar onde nome castelán, indica o lugar onde se edificou a se edificou a ecclesiaecclesia ‘igrexa’, palabra de ‘igrexa’, palabra de orixe grega.orixe grega.

• PenidoPenido:: equivale a penedo, dado que leva o equivale a penedo, dado que leva o sufixo sufixo -ido-ido, agregado a pena, sufixo que , agregado a pena, sufixo que alterna con alterna con -edo-edo noutros topónimos. noutros topónimos.

toponimia de silleda ii (cervaña, cira, cortegada, chapa)

Documents