secundaria cuadernillo comp lectora

Upload: cesep-educacion-permanente

Post on 05-Jul-2018

232 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    1/59

     

    CUADERNILLO PARA PROFESORES

    EL DESARROLLO DE LA CAPACIDADDE COMPRENSIÓN LECTORA EN LA

    ESCUELA SECUNDARIA

    2016

    Autoras:

    Ma. Beatriz Di Alessio - Laura Destéa!is

    Revisión

    Rossana Tejera, Andrea a!eano

    0

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    2/59

    INDICE

    Indi"e##################################################################################################################################1

    A"!ara"ión $ara e! %s%ario de! do"%&en'o##########################################################################(

    1# Pró!o)o#########################################################################################################################*

    2# La "o&$rensión !e"'ora en !a es"%e!a###########################################################################+

    (# E! desarro!!o de %na "a$a"idad#####################################################################################6

    *# Por -%. en 'odas !as asi)na'%ras/##############################################################################

    +# F%nda&en'a"ión de! eno-%e#####################################################################################10

    6# La $ro$%es'a or&a de i&$!e&en'a"ión####################################################################11

    6#1# A"%erdos $re!i&inares en're do"en'es###############################################################11

    6#2# La se!e""ión de 'e3'os#########################################################################################12

    4# Presen'a"ión de !a a"'ividad $ara !os do"en'es##########################################################1*

    4#1# Presen'a"ión an'i"i$ada de !a $ro$%es'a############################################################1*

    4#2# Des"ri$"ión de !os &o&en'os de !a "!ase###########################################################1*

    I# Pre!e"'%ra##########################################################################################################1*

    II# Le"'%ra###############################################################################################################1+

    III# Pos!e"'%ra##########################################################################################################16

    4#(# Tra5ajo en )r%$o#################################################################################################14

    4#*# C%adro sn'esis de !a a"'ividad "o&$!e'a############################################################1

    # Es-%e&a de "!ase $ara &ód%!o de 0 &in%'os##########################################################17

    #1# La 'area $or nive!es############################################################################################17

    Nive! 1########################################################################################################################17

    Nive! 2########################################################################################################################17

    #2# Desarro!!o de !as a"'ividades $ara "ada nive!#####################################################20

    Nive! 1########################################################################################################################20

    Nive! 2########################################################################################################################26

    7# Prin"i$a!es di8"%!'ades de'e"'adas en e! $ro"eso de !a "o&$rensión !e"'ora#############(2

    7#1# Las di8"%!'ades $ro$ias de %n !e"'or en or&a"ión#############################################(2

    1

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    3/59

    7#2# A!)%nas es'ra'e)ias de so!%"ión##########################################################################((

    1 Le"'%ra si!95i"a -%e di8"%!'a !a CL##########################################################################((

    2 No "o&$rende $a!a5ras : $ierde e! ;i!o de !a rase################################################((

    ( No "o&$rende "on"e$'os : no $%ede $ro"esar !a inor&a"ión###############################(*

    * No "o&$rende !as ora"iones "on es'r%"'%ras &9s "o&$!ejas#################################(*

    + No "o&$rende !as re!a"iones en're !as ora"iones $or-%e no en'iende !a "one3iónen're e!!as##################################################################################################################(+

    6 No "o&$rende e! $9rrao, no de'e"'a !a %n"ión -%e "%&$!e en !a 'o'a!idad de! 'e3'o:

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    4/59

    ACLARACIÓN PARA EL USUARIO DELDOCUMENTO

    A &edida -%e va:a !e:endo :

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    5/59

    Se$$i*! 2: Pri!$i%ales )i3$ulta)es)ete$ta)as e! el %ro$eso )e la$o"%re!si*! le$tora

    *

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    6/59

    4. PRÓLO5O

    La !e: de Ed%"a"ión Na"iona! 26#206 in"!%:e "o&o o5je'ivos de !aed%"a"ión se"%ndaria, en s% "a$'%!o I, ar'"%!o ar'# (0, in"iso "Bdesarro!!ar : "onso!idar en "ada es'%dian'e !as "a$a"idades de es'%dio,a$rendiaje e inves'i)a"ión, de 'ra5ajo individ%a! : en e-%i$o, de es%ero,ini"ia'iva : res$onsa5i!idad "o&o "ondi"iones ne"esarias $ara e! a""eso a!&%ndo !a5ora!, !os es'%dios s%$eriores : !a ed%"a"ión a !o !ar)o de 'oda !avida en e! in"iso dB desarro!!ar !as "o&$e'en"ias !in)Gs'i"as, ora!es :es"ri'as de !a !en)%a es$aHo!a : "o&$render : e3$resarse en %na !en)%a

    e3'ranjera : en e! eB $ro&over e! a""eso a! "ono"i&ien'o "o&o sa5erin'e)rado, a 'rav.s de !as dis'in'as 9reas : dis"i$!inas -%e !o "ons'i'%:enJK#En "onse"%en"ia "on !os o5je'ivos $ara es'e nive! !os !inea&ien'osPo!'i"os : Es'ra'.)i"os de !a Ed%"a"ión Se"%ndaria O5!i)a'oria a$ro5ado$or !os >inis'ros a 'rav.s de !a Reso!%"ión * de! aHo 2007 de! ConsejoFedera!, es$e"i8"an vas de 'ra5ajo : $ro$onen !a va!ora"ión, in'e)ra"ión: or)ania"ión si)ni8"a'iva de !os "on'enidos en %n &ar"o in'e)ra!# Ta!es!neas ;an sido ra'i8"adas en e5rero de 2016 en !a de"!ara"ión deP%r&a&ar"a de! a"'%a! Consejo Federa! de Ed%"a"ión#Es'e "%aderni!!o $resen'a %na $ro$%es'a "on"re'a : a"'i5!e $ara i&$%!sar

    e! desarro!!o de !a "a$a"idad de "o&$rensión !e"'ora en e! "i"!o 59si"o de!a es"%e!a se"%ndaria, "on"en'r9ndonos en %n as$e"'o "!ave de esa"a$a"idad !eer $ara es'%diar# To&a es$e"ia!&en'e en "%en'a e! ;e";o de-%e !os es'%dian'es -%e ini"ian es'e nive! se en"%en'ran "on desaos -%ein'er$e!an e! do&inio $revio -%e ;an a!"anado# La diversidad deasi)na'%ras : !a es$e"i8"idad de !os "on'enidos de&andan re"ono"er %nane"esidad es$e"8"a de !a $eri"ia !e"'ora en !os es'%dian'es de es'e "i"!o,"on inde$enden"ia de ;a5er a!"anado %n do&inio a"e$'a5!e de !e"'%raen !a ed%"a"ión $ri&aria#E! $ro$ósi'o de es'e &a'eria! es 5rindar $ro$%es'as "on"re'as $ara -%e !os

    $roesores de es'e Ci"!o $%edan in"idir en e! do&inio de !a !e"'%ra $araes'%diar en "ada %na de !as asi)na'%ras# Es'e do&inio in%:ede"isiva&en'e en !as o$or'%nidades de a$rendiaje : $or !o 'an'o 'a&5i.nen !a $ro)resión a !o !ar)o de! "i"!o, sin re$e'ir ni a5andonar# No se 'ra'ade %n a5ordaje dis"i$!inar es$e"8"o de !a asi)na'%ra Len)%a, sino de !a$resen'a"ión de %na &e'odo!o)a "o&@n $ara ser %sada $eriódi"a :sis'e&9'i"a&en'e en !as a%!as en 'odos !os es$a"ios "%rri"%!ares,5%s"ando es'a5!e"er %n di9!o)o %ido "on !os do"en'es de 'odas !asdis"i$!inas "on %n !.3i"o a&$!io -%e $er&i'a a$ro$iarse de !a $ro$%es'aen s% 'o'a!idad#Es'e "%aderni!!o in'e)ra : a&$!a &a'eria!es an'eriores $rod%"idos desde

    !a Aso"ia"ión Civi! Ed%"a"ión $ara Todos, -%e $%eden "ons%!'arse en !nea: -%e des$!ie)an es$e"8"a&en'e a!)%nas 'e&9'i"as;''$

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    7/59

    A)rade"e&os a 'odos !os a%'ores, es$e"ia!&en'e a Sara >e!)ar : >ar'aa&ero, -%ienes en e! C%aderno $ara $roesores desarro!!aron es'ose!e&en'os %nda&en'a!es $ara !a es'ra'e)ia de Transi"ión Asis'ida#As$ira&os a -%e es'e "%aderni!!o se "onvier'a en %n !i5ro de 5o!si!!o$ara e! $roesor, es'o es, -%e s% %so res%!'e sen"i!!o : $%eda re"%rrir a .!sin di8"%!'ad sie&$re -%e s%rjan d%das so5re !a a$!i"a"ión de !a

    $ro$%es'a#

    6

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    8/59

    6. LA COMPRENSIÓN LECTORA EN LAESCUELA

    La "o&$rensión !e"'ora a !a -%e a5reviare&os "o&o CL a $ar'ir de a-% Bes %n $ro"eso "o&$!ejo -%e e3i)e o$era"iones "o)ni'ivas -%e se $onenen %n"iona&ien'o en dieren'es nive!es# Un es'%dian'e ren'e a %n 'e3'ode5e $ro"esar !a inor&a"ión

    ● en e! nive! de! !.3i"o -%. si)ni8"a "ada $a!a5ra de! 'e3'o

    ● en e! nive! de !a es'r%"'%ra ora"iona! de -%. o -%i.n se ;a5!a : -%.es !o -%e se di"e

    ● en e! nive! 'e3'%a! -%. re!a"iones se es'a5!e"en en're !as ora"iones : "%9! es e! sen'ido )!o5a! de ese 'e3'o#

    Es'e $ro"esa&ien'o -%e %n !e"'or or&ado rea!ia de &anera si&%!'9neare-%iere ser a5ordado "on es$e"i8"idad en !os !e"'ores en or&a"ión, dado-%e "ada %no de !os nive!es $resen'a )rados de "o&$!ejidad#

    Para ser "a$a"es de "o&$render !o -%e !een, !os es'%dian'es de5enrea!iar an'i"i$a"iones, ;a"er $re)%n'as a !os 'e3'os, re"ono"er !o -%e no

    "o&$renden e in'en'ar a"!arar!o "on %na $ar9rasis, vo!ver so5re !o !edo,res%&ir &an'eniendo !as ideas "en'ra!es : !a "o;eren"ia )enera! de! 'e3'o#

    Dado -%e !a $a!a5ra es"ri'a es "!ave en 'odas !as dis"i$!inas de!"ono"i&ien'o : !a e3$resión, : ne"esaria 'an'o $ara !a "on'in%idad dees'%dios "%an'o $ara !a inser"ión $rod%"'iva : so"ia!, desarro!!ar !a"a$a"idad de CL se "onvier'e en %na %n"ión "!ave en !a es"%e!ao5!i)a'oria#

    4

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    9/59

    7. EL DESARROLLO DE UNA CAPACIDAD

    En e! "a&$o de !a ed%"a"ión "o&$arada se a$re"ia %na a&$!ia va!ora"iónde %n eno-%e "%rri"%!ar en e! desarro!!o de "a$a"idades de a$rendiaje"o&o ordenador de! 'ra5ajo so5re !os "on'enidos "!ave, $o'en'es,e3$!i"a'ivos de !os dis'in'os "a&$os dis"i$!inares, in"!%idos en !os"%rr"%!os#

    Para desarro!!ar %na "a$a"idad es ne"esario 'ransi'ar sos'enida&en'e $or5%enas o$or'%nidades de $oner en j%e)o %na : o'ra ve !as ;a5i!idades,des'reas : "on"e$'os dis$oni5!es "on %n %so : sen'ido es'ra'.)i"o# Es'e'r9nsi'o no es &era&en'e re$e'i'ivo, sino -%e !as si'%a"iones van variando)rad%a!&en'e, $er&i'iendo -%e e! s%je'o $%eda 'ranserir a dis'in'os

    "on'e3'os !o -%e a$rende : a-%e!!o de !o -%e es "a$a#

    E! desarro!!o de !as "a$a"idades se $ro&%eve &edian'e e! $!an'eosis'e&9'i"o de a"'ividades de "!ase variadas -%e 5rinden o$or'%nidadesde $oner!as en j%e)o, $or !o -%e de5e "ons'i'%irse en %n 'ra5ajo "onj%n'ode 'odo e! e-%i$o do"en'e de %na es"%e!a# En 'a! sen'ido re-%iere

    ● -%e !os do"en'es de 'odos !os es$a"ios "%rri"%!ares or)ani"en s%'area de &odo de in"!%ir sis'e&9'i"a&en'e en s%s "!ases a!)%nas

    a"'ividades -%e es'.n diri)idas "!ara&en'e a "ada "a$a"idad● -%e !os dire"'ivos den %n %er'e i&$%!so a es'as $r9"'i"as, !as

    "onvier'an en %n 'e&a "!ave $ara &oni'orear !as o$or'%nidadesed%"a'ivas en s% es"%e!a : res$a!den s% in"!%sión en !aseva!%a"iones : "a!i8"a"iones

    ● -%e !os es$a"ios $ro)ra&ados de en"%en'ros do"en'es jornadas,;oras de $ro:e"'os, ;oras a"ordadas "on !os dire"'ivos, e'"#B sean!os !%)ares $rivi!e)iados de es'%dio : dis"%sión $ara "onso!idar !a$ro$%es'a : $!an'ear !as di8"%!'ades : s%s so!%"iones en %na 'area"onj%n'a#

    La e3$osi"ión a variadas si'%a"iones diri)idas a $oner en j%e)o !as;a5i!idades, $ro"edi&ien'os : a"'i'%des -%e re-%iere %na "a$a"idada:%dar9 a !os es'%dian'es a do&inar!a : %sar!a en or&a $ro)resiva&en'ea%'óno&a en dis'in'os "on'e3'os# Ese $ro"eso se ve %er'e&en'eavore"ido "%ando

    ● !os es'%dian'es sa5en de an'e&ano -%e s%s do"en'es )eneran %nasi'%a"ión en !a -%e enseHan a !eer s% dis"i$!ina : enseHan a $ensar

    en !os !o)ros a!"anados, es de"ir, rea!ian %na $r9"'i"a de ree3ión&e'a"o)ni'iva

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    10/59

    ● !as $ro$%es'as rea!iadas 'en)an %n nive! de red%ndan"ia,"o;eren"ia : sis'e&a'i"idad 'a! -%e !a diversidad deo$or'%nidades $rod%"a e! desarro!!o deseado de !a"a$a"idad#

    En %n &%ndo "a&5ian'e "o&o en e! -%e vivi&os !a es"%e!a no es &9s e!!%)ar donde "ir"%!an 'odas !as inor&a"iones so5re 'odos !os 'e&as, a&odo de %na )ran en"i"!o$edia "%!'%ra!, :a -%e ;o: !os jóvenes $%edenen"on'rar en o'ros &edios esas inor&a"iones# S% i&$or'an"ia radi"a en-%e ne"esaria&en'e !a es"%e!a es ;o: %n es$a"io $rivi!e)iado deor&a"ión de &a"ro : &i"ro ;a5i!idades $ara se!e""ionar, jerar-%iar :"o&$render !os "on'enidos -%e se !es $resen'a or)aniar!os : "one"'ar!os en s% "ere5ro $ara $oder ser %sados a%'óno&a&en'e %erade e!!a#

    EnseHar a "o&$render !os 'e3'os de es'%dio es %na 'area -%e in'e)ra !aor&a"ión de %n es'%dian'e e invo!%"ra a 'odos !os do"en'es en 'odos !osnive!es de es"o!aridad, :a -%e !a enseHana de %n "on'enido de'er&inadoin"!%:e enseHar a "o&$render !a diversidad de 'e3'os desde donde ese"on'enido es a5ordado# Para -%e es'o s%"eda, es ne"esario -%e "adado"en'e

    ● $iense "on an'e!a"ión e! sen'ido, !a $er'inen"ia, !a "o&$!ejidad : !as"ara"'ers'i"as de !os 'e3'os -%e $ro$one !eer

    ● $!an'ee 'areas es$e"8"as -%e 'iendan a desarro!!ar !a "a$a"idad en"%es'ión

    ● eva!@e !as es'ra'e)ias de "o&$rensión -%e %só "on s%s es'%dian'es: ree3ionen j%n'os so5re e!!as#

    Ca5e seHa!ar -%e !a or&a de 'ra5ajo $resen'ada re-%iere !a 'area de %n"o!e"'ivo do"en'e -%e en or&a "oordinada sea "a$a de $rod%"ir !asiner)ia ne"esaria $ara reso!ver si'%a"iones es"o!ares di"i!es, en !%)ar derea!iar es%eros individ%a!es : ais!ados -%e se $ierden en 5%enasin'en"iones : $rod%"en des9ni&o#

    Las a"'ividades -%e !es $ro$one&os en es'e "%aderni!!o $re'enden a"'ivare! desarro!!o de es'a "a$a"idad : $redis$oner &ejor a! es'%dian'e ;a"ia !a;a5i!idad -%e -%ere&os desarro!!ar, a%n-%e de nin)@n &odo a)o'an !a"o&$!ejidad de! 'e&a de !a CL ni as$iran a "errar!o# Por e!"on'rario, in'en'an "o!a5orar "on e! do"en'e en !a di"i! 'area deenseHar#

    7

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    11/59

    8. 9POR U; EN TODAS LASASI5NATURAS<

    Es ne"esario re"%$erar e! es$a"io de enseHana de !a !e"'%ra en !aes"%e!a se"%ndaria# Fo"a!iar !a enseHana de !a !e"'%ra se vin"%!adire"'a&en'e "on !a &e'a de &ejora de !os a$rendiajes e in"re&en'o de!a $ro&o"ión en !as es"%e!as#

    E! to)as las )is$i%li!as se usa la le!#ua es$rita $o"o =erra"ie!tai!tele$tual )e $o!o$i"ie!to > re%rese!ta$i*! )e la reali)a), de&odo -%e !as $r9"'i"as dis"%rsivas de !e"'%ra : es"ri'%ra en !a es"%e!aad-%ieren $ro'a)onis&o en !as dis'in'as si'%a"iones de 'rans&isión desa5eres dis"i$!inares# Son !os %roesores -%ienes de5en ore"er!es "o&o

    le$tores e?%ertos !os &ejores "a&inos $ara a5ordar !os es"ri'os# Es en !aes"%e!a donde !os !e"'ores en or&a"ión de5en en"on'rar a s% dis$osi"ión&%: 5%enas es'ra'e)ias &os'radas $or s%s do"en'es#

    Cada asi)na'%ra $ro$one %na &anera de !eer, $or-%e "ada %na $rivi!e)ia%n 'i$o de 'e3'o so5re o'ros# Re"orde&os -%e %n 'e3'o es"ri'o es %nen're'ejido de si)ni8"ados $ar"ia!es -%e $%eden red%"irse a %nsi)ni8"ado )!o5a!, $or eso es $er'inen'e de8nir!o $or s% "o;eren"ia#Te3'o de! !a'n textumB si)ni8"a 'e!a, 'ejido, en'ra&ado, en're!aadoJde &odo -%e as "o&o en %n 'a$i se en're!aan !os ;i!os $ara $rod%"ir%na 8)%ra "on sen'ido, en %n 'e3'o se en'ra&an !as $a!a5ras $ara

    'rans&i'ir dis'in'as in'en"iona!idades#La ;ora de enseHar res%!'a &%: o$era'ivo re"ono"er !as $rin"i$a!estra"as te?tuales: la !arra$i*!@ la )es$ri%$i*!@ la e?%li$a$i*!@ laar#u"e!ta$i*!@ la $o!/ersa$i*! > la i!stru$$i*!. Es'a )enera!ia"ión$er&i'e iden'i8"ar !os ti%os )e te?to  $ar'i"%!ares $or-%e o5serva !osras)os dis'in'ivos de "ada %no# Si 5ien en !a $ar'i"%!aridad de "ada 'e3'o$%eden "oe3is'ir diversas 'ra&as, sie&$re ;a: a!)%na -%e $redo&ina# Las dis"i$!inas es"o!ares %san &9s %nas -%e o'ras# Por eje&$!o, !os do"en'esde Cien"ias So"ia!es 'endr9n en s%s asi)na'%ras !a narra"ión : !aar)%&en'a"ión "o&o dis"%rsos re"%rren'es !os do"en'es de Cien"ias

    Na'%ra!es, Cien"ias E3a"'as o Te"no!o)a se)%ra&en'e 'endr9n !ades"ri$"ión : !a ins'r%""ión "o&o 'i$o 'e3'%a! &9s %'i!iado#

    En "on"!%sión, $or !a es$e"i8"idad de !os 'e3'os dis"i$!inares, e! $roesoren "ada asi)na'%ra  e!sea a leer@  no a! &odo de! $ri&erdes"%5ri&ien'o de !a !e"'%ra, sino $ara do'ar de sen'ido esa ;erra&ien'ade a$rendiaje : "o&%ni"a"ión den'ro de "ada "a&$o de "ono"i&ien'o#Por !o 'an'o, !o)rar -%e !os es'%dian'es $%edan en'ender !o -%e!een es %na &isión "o&$ar'ida $or 'odos !os $roesores, es %nverdadero res%!'ado de %na de"isión de enseHana "o!e"'iva : %na"'%ar en "onse"%en"ia $or $ar'e de "ada %no de e!!os#

    E! ro! de! do"en'e es$e"ia!iado es indis$ensa5!e $ara enseHar e!a5ordaje de s% &a'eria, e3$!orando !i5ros : o'ras %en'es de inor&a"ión,

    10

    er 10#2# A!e?oII

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    12/59

    a:%dando a sis'e&a'iar -%. ).neros, or&a'os, es'i!os, dis"%rsos $ro$iosde "ada 9rea de! "ono"i&ien'o : e! %so si)ni8"a'ivo -%e ad-%iere !a!en)%a en esa 9rea# Por s% $ar'e e! $roesor de Len)%a $%ede "o&$ar'irs% "ono"i&ien'o "on s%s "o!e)as, 5rindando a!'erna'ivas $ara enseHar a!os es'%dian'es "ó&o reso!ver di8"%!'ades $ro$ias de !a !e"'%ra en e! "i"!o59si"o de !a se"%ndaria#

    Por o'ra $ar'e, desde e! eno-%e de %na Did9"'i"a "o&$ar'ida de !as"ien"ias de! !en)%aje, !a enseHana de !a "o&$rensión de !os 'e3'oses"ri'os en "ada %na de !as asi)na'%ras no es %na 'area ajena a !a "9'edra,o %na ;a5i!idad -%e se ad-%iere es$on'9nea&en'e, sino -%e se $%edea8r&ar "asi !o o$%es'o a$render %n "on'enido de %n 9rea de'er&inadai&$!i"a a$render a !eer !os 'e3'os $or donde "ir"%!a !a inor&a"ión de esa9rea#

    Es $re"isa&en'e en !a es"%e!a se"%ndaria donde !os es'%dian'es seen"%en'ran "on %na "an'idad : variedad de 'e3'os es"ri'os in.di'a $ara

    e!!os# Los $roesores de "ada dis"i$!ina son e! a"'or "!ave $ara in'ervenir :a:%dar a a"or'ar !a dis'an"ia en're e! !e"'or : e! 'e3'o, a:%dando a &ejorar: $ro%ndiar !a in'era""ión en're !os es'%dian'es : e! 'e3'o dis"i$!inar $ara-%e $%edan des"%5rir s% sen'ido# Son e!!os desde s% e3$er'i"ia -%ienes$%eden o'or)ar e! $!%s de si)ni8"a"ión -%e ne"esi'an !os si)nosi&$resos en e! $a$e! o en !a $an'a!!a, :a -%e 'ienen e! "ono"i&ien'os%8"ien'e $ara &%nir!os de! sen'ido -%e 'rans&i'en# Son !os do"en'es de"ada &a'eria -%ienes $revia&en'e $%eden $onderar !a $er'inen"ia : !a$o'en"ia!idad de %n 'e3'o de es'%dio en re!a"ión "on !os "on'enidos"%rri"%!ares -%e $!ani8"aron#

    La $reo"%$a"ión $or !as &%";as di8"%!'ades -%e &ani8es'an !oses'%dian'es en re!a"ión "on !a !e"'%ra : !a es"ri'%ra invi'a a rea!iara"%erdos ins'i'%"iona!es : $ro)ra&9'i"os a 8n de en"on'rar "a&inos.r'i!es $ara &ejorar !a si'%a"ión# Es'e d.8"i' de !os es'%dian'es $%ederever'irse &edian'e !a enseHana de $ar'e de! do"en'e de !a ;a5i!idadre"!a&ada, :a -%e no ;a: )aran'as de -%e s%"eda de &anera es$on'9neao a%'o&9'i"a# Un a!%&no di"i!&en'e a$rende en "!ave es"o!ar !o -%e no!e es in'en"iona! : sis'e&9'i"a&en'e enseHado#

    11

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    13/59

    +. ,UNDAMENTACIÓN DEL EN,OUE

    Leer es "ons'r%ir sen'ido, : en es'a dire""ión !a CL es %na "a$a"idad -%ese en"%en'ra en e! eje de 'odas !as a"'ividades de "o&%ni"a"ión : dea$rendiaje, o"%$ando %n !%)ar "en'ra! en !a vida : en !a es"%e!a# En !a

    vida, $or-%e "ons'i'%:e %na de !as vas $rin"i$a!es $ara !a asi&i!a"ión de!a e3$erien"ia a"%&%!ada $or !a ;%&anidad en !a es"%e!a, $or-%e s%a$ro$ia"ión avore"e e! desarro!!o in'e!e"'%a! : ae"'ivo de! es'%dian'e#

    La CL es e! res%!'ado de %n $ro"eso "o&$!ejo, -%e re@ne %na serie de;a5i!idades -%e se ini"ian "on !a $er"e$"ión de !os si)nos vis%a!es en !a$9)ina es"ri'a : se "on'in@an "on !as o$era"iones "o)ni'ivas rea!iadas$or e! !e"'or $ara a$ro$iarse de! si)ni8"ado de %n 'e3'o# No es %n $ro"eso$asivo sino -%e es %na a"'ividad &en'a! -%e se "on"re'a en &@!'i$!esdi&ensiones, "o&o se ;a di";o a! "o&ieno, e! o5je'o de !!e)ar a %nare$resen'a"ión se&9n'i"a de !o -%e es'9 es"ri'o# es'as a8r&a"iones -%e$are"en sen"i!!as, no !o son 'an'o a !a ;ora de enseHar!as $%es e3i)en -%ee! do"en'e &aneje 'odos : "ada %no de !os "o&$onen'es de es'e $ro"esoen s% dis"i$!ina#

    Las "ien"ias de! !en)%aje ava!an es'e eno-%e desde !as dis"i$!inas dereeren"ia -%e es'%dian $ar'i"%!ar&en'e es'e $ro"eso, a sa5er

    • Las "ien"ias "o)ni'ivas a$or'an !os "ono"i&ien'os so5re !os $ro"esos&en'a!es -%e se a"'ivan "%ando %n !e"'or en'ra en in'era""ión "one! 'e3'o es"ri'o, "ó&o in"iden s%s es-%e&as &en'a!es : -%.es'ra'e)ias %sa $ara en'ender !a inor&a"ión# Ade&9s e3$!i"an "ada

    %na de !as &a"ro : &i"ro;a5i!idades -%e se $onen en%n"iona&ien'o "%ando %n s%je'o !ee : "ó&o $ar'i"i$an !a$er"e$"ión, &e&oria, a'en"ión, raona&ien'o

    • La !in)Gs'i"a 'e3'%a! $er&i'e dis'in)%ir !as $is'as -%e e! 'e3'oore"e $ara s% &ejor "o&$rensión, &os'rando no so!o !aor)ania"ión 'e3'%a! sino !os "o&$onen'es -%e !o ;a"en "o;eren'e :"o;esivo

    • Las ne%ro"ien"ias des"ri5en e! %n"iona&ien'o de !os "ir"%i'os"ere5ra!es de !os "o&$or'a&ien'os !e"'ores# E! "ono"i&ien'o de !aar-%i'e"'%ra ne%rona! : s% &e"9ni"a es a5so!%'a&en'e "o&$a'i5!e

    "on !a e!e""ión de !as es'ra'e)ias &9s ade"%adas a !a ;ora deenseHar• Los es'%dios "%!'%ra!es : !a so"io!in)Gs'i"a o5servan !os

    &ovi&ien'os a"'%a!es de &i)ra"ión : $ro$onen %na 'eoria"iónso5re e! !en)%aje, !a !e"'%ra : !a es"ri'%ra -%e 'iene en "%en'a n%es'ra rea!idad a"'%a! $!%ri.'ni"a, $!%ri"%!'%ra! : $!%ri!in)Gs'i"a

    • Desde e! "a&$o $eda)ó)i"o did9"'i"o, !a re"ien'e a&$!ia"ión de!"ono"i&ien'o a"er"a de! a$rendiaje des'a"a !a i&$or'an"ia dedo&inar es'ra'e)ias "o&$!ejas : ar'i"%!adas de $ensa&ien'o "o&ores$a!do de a$rendiajes de !ar)a d%ra"ión -%e es'.n dis$oni5!es$ara e! s%je'o en "on'e3'os diversos : &o&en'os $os'eriores a !a

    si'%a"ión $%n'%a! de ad-%isi"ión#

    12

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    14/59

    Los eno-%es a"'%a!es de es'as : o'ras dis"i$!inas $er&i'ieron s%$erar !as"reen"ias de a$rendiaje es$on'9neo : na'%ra! de !a !e"'%ra : es"ri'%ra-%e "ir"%!aron d%ran'e e! si)!o QQ : -%e "ond%jeron a es"enarios dera"aso es"o!ar o de $a'o!o)ia"ión de $ro"esos# Sin !%)ar a d%das en&o&en'os ;is'óri"os donde !a ed%"a"ión se"%ndaria es o5!i)a'oria, !os$roesiona!es de !a ed%"a"ión es'a&os o5!i)ados a revisar !os $aradi)&as

    de !as "ien"ias de reeren"ia a 8n de o5'ener &a:or "!aridad $ara e!dese&$eHo de n%es'ra %n"ión#

    1(

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    15/59

    . LA PROPUESTA: ,ORMA DEIMPLEMENTACIÓN

    6#1# ACUERDOS PRELI>INARES ENTRE DOCENTES

    Para -%e %n es'%dian'e !ea en or&a a%'óno&a 'e3'os de "o&$!ejidad"re"ien'e es ne"esario rea!iar a"%erdos ins'i'%"iona!es -%e invo!%"ren'an'o a dire"'ivos "o&o do"en'es# E! "o&$ro&iso "onsis'e en rea!iar %naa"'ividad &ens%a! en "ada dis"i$!ina, "on !a &oda!idad : es'i!o de "ada$roesor $ero res$e'ando !a sis'e&a'ia"ión, e! 'ra5ajo "o&$ar'ido : !aa!inea"ión de 'odos en %n &is&a dire""ión d%ran'e !os 'res $ri&eros aHos

    de !a es"%e!a se"%ndaria#Una 'area en !a -%e "onver)e !a &is&a &e'odo!o)a de enseHana $ara!eer $ara es'%diar $rod%"e !a siner)ia ne"esaria $ara re&over !os$rin"i$a!es o5s'9"%!os -%e se $resen'an a! !eer %n 'e3'o#

    No se 'ra'a de %na 'area "%:os res%!'ados se vean in&edia'a&en'e, $or e!"on'rario !os 5%enos res%!'ados son $a%!a'inos, visi5!es : ee"'ivosdes$%.s de %n 'ra5ajo sos'enido en e! 'ie&$o, -%e $er&i'a a"re"en'ar ena&$!i'%d !a &e&oria o$era'iva : a%&en'ar !a CL# La "a$a"idad de$ro"esa&ien'o inor&a'ivo "re"e ;as'a e! 8n de !a ado!es"en"ia, $or !o"%a! so5re 'odo e! "i"!o 59si"o de !a es"%e!a se"%ndaria es %n es$a"io'odava ri"o en $osi5i!idades $ara desarro!!ar es'a "a$a"idad#

    En "onse"%en"ia, se re"o&ienda %n 'ra5ajo sin $risa, $ero 'a&5i.n sin$a%sa, -%e "o&iena "ono"iendo "%9! es e! $%n'o de $ar'ida de "ada)r%$o "!ase, es$e"ia!&en'e e! de !os -%e re"i.n in)resan a !a es"%e!ase"%ndaria# De es'e &odo, !a 'area ser9 e"%nda : e!!os se sen'ir9n &9sse)%ros a !a ;ora de 'ener -%e aron'ar !as n%evas e3i)en"ias -%e es'enive! de es"o!aridad !es $resen'a en re!a"ión "on !a !e"'%ra de !os 'e3'os dees'%dio#

    La $osi5i!idad de 'ra5ajar "on o'ros $er&i'e a !os do"en'es es'a5!e"er

    re!a"iones "oo$era'ivas $ara "onse)%ir %na &e'a "o&@n !o)rar e!desarro!!o de !a "a$a"idad de "o&$render 'e3'os es"ri'os# Los vn"%!osen're !os do"en'es, si 5ien de5en $ar'ir de !a a"e$'a"ión de s%sdieren"ias, de5en ser @'i!es a !os ee"'os de es'a5!e"er "o&o$roesiona!es e! a"%erdo did9"'i"o i&$res"indi5!e $ara %n 'ra5ajo "o&@n, a8n de &ejorar !a "a!idad de !os a$rendiajes : $ro&over !a $ro&o"ión de!a!%&nado en 'odas !as asi)na'%ras#

    Por !o 'an'o, !os do"en'es de5en sa5er -%e e3is'e %n a"%erdo ins'i'%"iona!$revio -%e invo!%"ra a 'odos !os a"'ores dire"'ivos : do"en'esB $ara'ra5ajar en !a enseHana de !a !e"'%ra#

    Ese a"%erdo de5e "onsis'ir en -%e

    1*

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    16/59

    ●  Todos !os $roesores %na ve a! &es o en e! $eriodo -%e se de'er&ineB'ra5ajar9n, en "ada %na de !as se""iones de! "i"!o 59si"o -%e 'en)an a"ar)o, "on a"'ividades es$e"ia!&en'e orien'adas a! desarro!!o de CL,%'i!iando 'e3'os $ara !eer : e3$!i"ar en "!ase "onor&e %na &a'ri59si"a -%e in"!%:e !os $asos -%e se e3$!i"an a "on'in%a"ión

    ●  Todos !os $roesores "o&%ni"ar9n a !os es'%dian'es -%. : $or -%.es'9n $oniendo en $r9"'i"a es'ra'e)ias de CL en or&a "onj%n'a

    ●  Todos !os $roesores en're)ar9n en !a es"%e!a %na "o$ia de !os 'e3'os%'i!iados, "on e! 8n de ir ar&ando %na "o!e""ión -%e -%ede dis$oni5!e$ara e! "onj%n'o de !os do"en'es

    ●  Todos !os $roesores eva!@an !o)ros : di8"%!'ades en !ai&$!e&en'a"ión, ana!ian : "o&$ar'en $ro$%es'as de &ejora en !oses$a"ios des'inados a! 'ra5ajo do"en'e# Las jornadas ins'i'%"iona!eso5!i)a'orias son %n &o&en'o &%: $ro$i"io $ara revisar a"%erdos :&ejoras#

     a se ;a di";o -%e !as a"'ividades $ro$%es'as no son e3"!%sivas de %n9rea o asi)na'%ra de'er&inada sino -%e a'raviesan a 'odas e!!as# Son en'on"es res$onsa5i!idad de !a es"%e!a en s% "onj%n'o, de &odo -%e

    es'a $rioridad se "on"re'e en !as $r9"'i"as ins'i'%"iona!es, se $ro&%evadesde !a "ond%""ión : desde e! sis'e&a en s% "onj%n'o# Es'os nive!es de"ond%""ión e3'ra e in'raes"o!aresB son res$onsa5!es es $ar'e de s%'area de )enerar !as "ondi"iones $ara -%e !a es"%e!a sea %n a&5ien'e$ro$i"iador : $o'en"iador de !as $r9"'i"as do"en'es $ro&ovidas en es'adire""ión#

    En es'e "on'e3'o e! do"en'e de "ada %na de !as dis"i$!inas es "orres$onsa5!e de $ro$i"iar si'%a"iones de a$rendiaje : desarro!!o deesas "a$a"idades, $ero 'a&5i.n !o es e! dire"'ivo : 'odo s% e-%i$o, :a -%e!a es"%e!a en s% "onj%n'o de5e &oni'orear -%e e! 'ra5ajo se rea!i"e# Por

    eje&$!o, !os es'%dian'es $%eden 'ener %n a8";e $e)ado en s% "!ase a !osee"'os de -%e no se s%$er$on)a !a a"'ividad sis'e&9'i"a en !as &a'erias,: $%eda rea!iarse as de or&a or)aniada# E! e-%i$o dire"'ivo 'endr9 -%eavore"er : s%$ervisar s% "%&$!i&ien'o, !os '%'ores $odr9n "o!a5orar "on!os $roesores : "on !os es'%dian'es en e! ar&ado de! "rono)ra&a#

    6#2 # LA SELECCIN DE TEQTOS

    ● Sele$$i*! )e te?tos )e estu)io e! &a'eria! de !e"'%ra dis"i$!inarde5e ser ade"%ado a! "i"!o : a! aHo# Es re"o&enda5!e rea!iar!o

    en're "o!e)as en !os es$a"ios de en"%en'ro -%e se $ro$i"ien en !ains'i'%"ión#

    Sele$$i*! )e te?tos )e estu)io

    1+

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    17/59

    La se!e""ión : or)ania"ión de! &a'eria! de !e"'%ra dis"i$!inar es %na'area %nda&en'a! de! do"en'e "%ando $!ani8"a s% 'ra5ajo an%a!# Ese"onj%n'o de 'e3'os de es'%dio "ons'i'%:e e! so$or'e so5re e! -%e seasien'an !os $rin"i$a!es 'e&as -%e desea a5ordar "on s%s es'%dian'es,$ero de5er9 )rad%ar!os de a"%erdo "on e! nive! de "o&$!ejidad -%e$resen'en# No de5e o!vidar -%e !o -%e $ara .! es 9"i! no sie&$re !o ser9

    $ara e! -%e se ini"ia en %n 9rea de "ono"i&ien'o es$e"8"o#Los 'e3'os se $resen'an en dis'in'os or&a'os : en dieren'es !%)ares !as5i5!io'e"as $%eden %n"ionar vir'%a! o $resen"ia!&en'e, !a !e"'%ra $%ede;a"erse en $a$e! o en !a $an'a!!a, de &odo -%e e! $roesor $odr9se!e""ionar !os 'e3'os -%e !eer9n s%s es'%dian'es en &an%a!es es"o!ares,!i5ros de 5i5!io'e"a, revis'as de div%!)a"ión, $eriódi"os !o"a!es, %en'esdi)i'a!es : 'odas !as -%e es'.n a s% a!"an"e#

    Esos 'e3'os $%eden ser dis$aradores de %na 'e&9'i"a o sin'e'iadoresde %na e3$erien"ia de 'ra5ajo "o&$ar'ido# N%n"a de5en es'ar 'an a!ejados

    de! %niverso de %n es'%dian'e de or&a -%e !a in"o&$rensión !o !!eve a!desin'er.s, ni 'an "er"a -%e no ore"a in'erro)an'es $ara $ensar %n"a&ino a des"%5rir#

    De5er9 se!e""ionar a-%e!!os -%e va a e&$!ear $ara rea!iar !a a"'ividad&ens%a! de CL -%e $ro$one&os rea!iar en 'odas !as 9reas, a 8n dea8anar !a "a$a"idad de "o&$render 'e3'os dis"i$!inares#

    Por o'ro !ado, es'as !e"'%ras de5en ser "o&$ar'idas : "onservadas en !aes"%e!a "on e! o5je'ivo de -%e !os $ro$ios do"en'es $%edan ir ar&ando %n5an"o de da'os "on 'odo e! &a'eria! -%e va:an re"o$i!ando, : $%eda ser

    re%'i!iado o renovado se)@n !a $ro$ia din9&i"a es"o!ar#Si "ada $roesor e!i)e en're seis : o";o 'e3'os -%e sean 5%enos reeren'esde s% asi)na'%ra, : rea!ia "on e!!os %na ve a! &es !a a"'ividad deenseHana $ara !a CL -%e $resen'a&os, e! "9!"%!o es sen"i!!o "adaes'%dian'e a !o !ar)o de %n aHo 'endr9 )aran'iada !a enseHana de !a!e"'%ra en a$ro3i&ada&en'e +0 sesiones, en !as -%e a%nados !oses%eros ;a"ia !a &is&a dire""ión, se a!ejar9 e! an'as&a de! ra"aso : se e&$ear9 a $er"i5ir e! a8ana&ien'o de !os a$rendiajes# P%eden"ons%!'arse !as "ara"'ers'i"as -%e de5en 'ener de !os 'e3'os des'inados a'a!es ee"'os en e!

     

    16

    er 10#2# A!e?oII

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    18/59

    . PRESENTACIÓN DE LA ACTIIDADPARA LOS DOCENTES

    4#1# PRESENTACIN ANTICIPADA DE LA PROPUESTA

    E! do"en'e avisar9 "%9! ser9 e! 'e&a so5re e! -%e se 'ra5ajar9 en es'e$ro:e"'o#

    E! do"en'e $odr9 avisar !a "!ase an'erior so5re -%. 'e&a rea!iar9n!a a"'ividad de CL a 8n de -%e !os es'%dian'es -%e se ani&en, -%ieran : $%edan, 5%s-%en a!)%na inor&a"ión# En e! "on'e3'o de %n a$rendiajesi)ni8"a'ivo se re"o&ienda $ar'ir de a!)%na $re)%n'a -%e "%es'ione,sor$renda, $on)a en d%da, desar&e !a o5viedad, $rovo-%e,des"on"ier'eJ "%:a res$%es'a, en $ar'e, !a en"on'rar9 en e! 'e3'o a !eer#Es'os son a!)%nos eje&$!os de $re)%n'as $osi5!es, -%e "ada $roesor j%)ar9 $er'inen'es de a"%erdo "on !os "on'enidos de s% dis"i$!ina Por-%. e! "ar5ón "o"ina e! asado/ Por -%. e! $erro !e !adra a !a !%na/ E!'o&a'e es %na r%'a o %na verd%ra/ Có&o se re$ar'e e! a)%a en e!&%ndo/ Có&o se diver'an !os ado!es"en'es en !as so"iedades an'i)%as/

    %. dieren"ia ;a: en're s%&ar : &%!'i$!i"ar/ Por -%. 5ri!!an !ases're!!as/ A -%. se dedi"a5an !as &%jeres en e! si)!o Q/ Có&o na"ió e!!%)ar en e! -%e vivo/, e'"#

    Se)%ra&en'e !a $re)%n'a, si es de a$er'%ra a !a 'e&9'i"a, dar9 !%)ar a %ndi9!o)o a!'a&en'e $rod%"'ivo, $%es !e $er&i'ir9 a! do"en'e de'e"'ar !o -%e!os es'%dian'es sa5en o no so5re e! 'e&a, i&a)inan, $res%$onen, o$inanJa! &is&o 'ie&$o -%e $er&i'e a! !e"'or ;a"er 'odas !as an'i"i$a"iones e;i$ó'esis $revias so5re e! "on'enido a 'ra'ar.

    4#2# DESCRIPCIN DE LOS >O>ENTOS DE LA CLASE

    La $lase te!)r( tres "o"e!tos:

    I. PRELECTURA:

    Se %rese!ta el te"a sore el 'ue /ersa el te?to %ero aF! !o see!tre#a el te?to.

    Es %na a"'ividad ne"esaria, an'erior a !a !e"'%ra, en !a -%e e! do"en'e

    re'o&a !a $re)%n'a, e! 'e&a, e! eje de or)ania"ión e!e)ido : en'a5!a %ndi9!o)o "on !os es'%dian'es# Pro5a5!e&en'e en &%";os "asos e!!os no seani&en a $ar'i"i$ar, no se$an -%. de"ir, no den a "ono"er !o -%e i&a)inan

    14

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    19/59

    o no sa5en de! 'e&a en "%es'ión $ero en !os $roesores no de5era)enerarse %n sen'i&ien'o de de"e$"ión $or eso# E! do"en'e, en'on"es

    1# es"ri5e e! ''%!o de !a !e"'%ra sin en're)ar e! 'e3'o 'odava

    2# so!i"i'a a !os es'%dian'es -%e or&en )r%$os de no &9s de "%a'roin'e)ran'es

    (# invi'a a -%e en )r%$os dedi-%en %nos &in%'os a ;a5!ar so5re !o -%e sa5en:

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    20/59

    o$era"iones de $ensa&ien'o -%e rea!ia $ara en'ender, a $ar'ir de !as;%e!!as -%e e! 'e3'o !e $resen'a# Lee %na $ri&era rase, se de'iene en e!/o$aulario -%e $%ede res%!'ar a&5i)%o $ara es"!are"er!o, e3$!i"i'a e!en"adena&ien'o de !as ora"iones -%e !o "onor&an : re"%$era !ainor&a"ión i&$or'an'e# Ej# No 'oda !a a%na &arina $er'ene"e a! )r%$ode !os $e"es# La 5a!!ena es %n &a&ero# En es'e "aso, "o&o !e"'or se

    de'iene en !as $a!a5ras a%na : &a&ero# Una ve -%e re"%$eró s%si)ni8"ado $re)%n'ando o "ons%!'ando %en'esB v%e!ve so5re !as rases#A;ora -%e sa5e -%e !a a%na es'9 "o&$%es'a $or "in"o 'i$os de es$e"ieani&a! &a&eros, aves, re$'i!es, an85ios : $e"esB, : -%e !os &a&erosson -%ienes )es'an en e! in'erior de! "%er$o &a'erno, $%ede re$oner !ainor&a"ión de -%e !a 5a!!ena $er'ene"e a !a a%na &arina, a $esar de noe3is'ir %n "one"'or -%e e3$!i"i'a !a re!a"ión en're !as dos ora"iones#

    =B Le"'%ra individ%a! : si!en"iosa#

    Una ve -%e e! do"en'e &os'ró s% a""ionar so5re e! 'e3'o "o&o e3$er'o  !e"'or de s% dis"i$!ina, "ada %no de !os es'%dian'es rea!ia %na !e"'%rasi!en"iosa : ;a"e s%s $ro$ias ano'a"iones 'an'o so5re !o -%e "o&$rendió"o&o so5re !o -%e no# A-% es &%: i&$or'an'e -%e "ada %no $%eda&ar"ar !o -%e no en'ienda $a!a5ras o rases "o&$!e'as -%e !e i&$idan"a$'ar e! sen'ido !i'era! de! 'e3'o, es de"ir !o -%e !!a&a&os i!or"a$i*!e?%l&$ita# Do&inar !o -%e e! 'e3'o $ro$ia&en'e di"e es %na $ar'ei&$or'an'e de! $ro"eso de !e"'%ra $ero a@n -%eda &%";o $or ;a"er#

    Una ve rea!iada !a !e"'%ra si!en"iosa, "ada %no de !os )r%$os "o&$ar'e

    s%s d%das : dia!o)a a"er"a de !a "o&$rensión a!"anada en !a !e"'%ra#L%e)o, se ;a"e %na $%es'a en "o&@n de !os !o)ros : !as di8"%!'ades "on'odo e! )r%$o "!ase $ara -%e e! do"en'e !os orien'e : )%ie en !a CL#

    E! 'e3'o ore"e o'ra inor&a"ión -%e no es'9 e3$resada !i'era!&en'e : -%e"ons'i'%:e %n &o&en'o re!evan'e en !a "o&$rensión $or-%e $er&i'e;i$o'e'iar, ind%"ir o'ras ideas : a"'ivar inor&a"iones -%e no es'9n$resen'es en e! 'e3'o $ero -%e e! !e"'or re$one &edian'e s%s"ono"i&ien'os : !a reor)ania"ión de da'os a!&a"enados en s% &e&oria#Se 'ra'a de !a i!or"a$i*! i!ere!$ial@ -%e !e $er&i'e "o&o si %era %nde'e"'ive %nir ;%e!!as $resen'es "on o'ras a%sen'es : rea!iar "onje'%ras

    $ara en"on'rar a! "%!$a5!e#En es'a !nea es i&$or'an'e enseHar !as rela$io!es te?tuales# Poreje&$!o, si 'o&a&os !a rase L!e)ó e! o'oHo# Las "o$as de !os 9r5o!eses'9n a&ari!!as, e! !e"'or $%ede inerir -%e !a se)%nda ora"ión es"onse"%en"ia de !o di";o en !a $ri&era# O'ro eje&$!o Por 8n a:er sa! "on%na ";i"a# Es &i "o&$aHera de 5an"o# A-%, !a se)%nda ora"iónes$e"i8"a %na inor&a"ión dada en !a $ri&era#

    A ve"es, e! &ar"o o !as "ir"%ns'an"ias en !as -%e se $resen'an !as rases$er&i'en re$oner !a re!a"ión -%e se es'a5!e"e en're e!!as# Por eje&$!o

    >ar'a $idió 8deos "on $es'o# S% a&i)o, &i!anesa "on $a$as ri'as# Enes'e "aso, se deja sa5er -%e se 'ra'a de %na "o&ida en %n res'or9n#

    17

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    21/59

    Ca5e des'a"ar !a i&$or'an"ia -%e ad-%iere en es'a $ro$%es'a, !a$osi5i!idad de rea!iar %na $ar'e de !a 'area en $e-%eHos )r%$os de no&9s de "%a'ro in'e)ran'es# Es'a es'ra'e)ia de 'ra5ajo i&$!i"a %n $ro"esode a$rendiaje -%e avore"e e! desarro!!o de !a CL : -%e re-%iere %nejer"i"io sos'enido de rea!ia"ión $ara -%e !os es'%dian'es se a$ro$ien dee!!a#

    III. POSLECTURA:

    Es e! &o&en'o 8na! en e! -%e se re"ons'r%:en !as ideas de! 'e3'o !edo :se ree3iona a"er"a de! "a&ino re"orrido $ara !o)rar e! 8n#

    Una ve rea!iadas !as a"'ividades an'eriores "ond%"en'es a !a"o&$rensión -%e e! es'%dian'e rea!ia "on e! a"o&$aHa&ien'o de! e-%i$o: "on s% do"en'e de5era !!e)ar a %na sn'esis )!o5a! de! 'e3'o, -%e$ro5a5!e&en'e en !os "o&ienos de! 'ra5ajo ne"esi'ar9 &9s "er"a a!do"en'e : a! e-%i$o $ero -%e en or&a $a%!a'ina ir9 !o)rando rea!iar esa

     sn'esis individ%a!&en'e en !a &edida en -%e se !e enseHe a●  erar-%iar !as ideas, des'a"ando !as i&$or'an'es, se$arando !as

    se"%ndarias : e!i&inando !as a""esorias, 'ra5ajo -%e re-%iere serenseHado a $ar'ir de "on"e5ir !a !e"'%ra "o&o %n ;e";o in'en"iona!#C%ando %n !e"'or !ee !o ;a"e "on a!)@n $ro$ósi'o, de &anera -%e.s'e es e! &o&en'o &9s ade"%ado $ara re"ordar !a $re)%n'a ini"ia!o !a 8na!idad de esa !e"'%ra#

    ● Re)is'rar en %na or&%!a"ión 5reve !a idea %nda&en'a! de! 'e3'o!edo# Es'a idea se 'ra5ajar9 "on e! e-%i$o ;as'a !o)rar e! &ejor

    en%n"iado -%e !o e3$rese : "ada %no de !os e-%i$os $odr9"o&$ar'ir!o "on e! )r%$o "!ase a 8n de es"%";ar !os en%n"iados -%ee3$resen "on &9s "!aridad !a idea )!o5a! de! 'e3'o#

    E! 'ra5ajo de !a $os!e"'%ra e3i)e %na o$era"ión de $ensa&ien'o -%een)!o5a 'odas !as -%e %e rea!iando $ar"ia!&en'e e! !e"'or ;as'a es'e&o&en'o $%es de5er9 rea!iar o$era"iones de $ensa&ien'o 'a!es "o&oOR5ANIGAR DATOS La es'ra'e)ia de or)ania"ión "onsis'e enes'a5!e"er, de %n &odo e3$!"i'o, re!a"iones in'ernas en're !os e!e&en'os-%e "o&$onen !os &a'eria!es de a$rendiaje# Las re!a"iones a !as -%e se

    re8ere es'a de8ni"ión 'iene !a $ar'i"%!aridad de de'er&inar !a "a!idad de!a "o&$rensión : re'en"ión de !a &is&a# Para !!evar a "a5o %naor)ania"ión de da'os es $re"iso rea!iar %na "a'e)oria"ión de !ainor&a"ión, ;e";o -%e $er&i'ir9 jerar-%iar e! "ono"i&ien'o en re!a"ióna %n "ri'erio $rede'er&inado va rees'r%"'%rando, a !a ve, s%s es-%e&as"o)ni'ivos en or&a si)ni8"a'iva e in'erna!iando !a inor&a"ión 'ra5ajada# Si&%!'9nea&en'e, !a evo"a"ión de da'os se ;ar9 "on &a:or ra$idede5ido a -%e !a "a'e)oria"ión de !a inor&a"ión $revia a !a or)ania"iónB,avore"er9 !a "onor&a"ión de "@&%!os de an'e"eden'es s%s"e$'i5!es deser re"%$erados "on &a:or ve!o"idad : en &a:or n@&ero#

    4#(# TRA=AO EN RUPO

    20

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    22/59

    La es"%e!a se"%ndaria es %n 9&5i'o $ro$i"io $ara -%e !os es'%dian'esdesarro!!en !a ;a5i!idad de 'ra5ajar "on o'ros, :a -%e en es'e es$a"io dea$rendiaje $%eden 'ener variadas o$or'%nidades de "rear vn"%!os $araes'%diar, reso!ver !os "oni"'os -%e se !es $resen'an en !as dis"i$!inas,e3$!i"i'ar a"%erdos : desa"%erdos ren'e a %n 'e&a, es"%";ar : a$render

    de !os o'ros# La $osi5i!idad de 'ra5ajar en $e-%eHos )r%$os $osi5i!i'a %na&anera dis'in'a de a"er"arse a! "ono"i&ien'o $or-%e "ada in'e)ran'e$%ede e3$resar !o -%e $iensa en or&a a%'óno&a sin &ediar e! !%)ar dea%'oridad re$resen'ado en !a $a!a5ra de! do"en'e#

    En es'a $ro$%es'a de CL "a5e des'a"ar !a i&$or'an"ia -%e ad-%iere !a$osi5i!idad de rea!iar %na $ar'e de !a 'area en $e-%eHos )r%$os de no&9s de "%a'ro in'e)ran'es# Es'a es'ra'e)ia de 'ra5ajo i&$!i"a %n $ro"esode a$rendiaje -%e avore"e e! desarro!!o de !a CL : -%e re-%iere %nejer"i"io sos'enido de rea!ia"ión $ara -%e !os es'%dian'es se a$ro$ien de

    e!!a#

    21

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    23/59

    4#*# CUADRO SVNTESIS DE LA ACTIIDAD CO>PLETA

    Mo"e!tos

    OHeti/o%e e!es'%dian'e

    ,o$o te"(ti$o A$$io!es )elestu)ia!te

    A$$io!es )el)o$e!te

    PRELECTURA

    Aso"ie "on e!&%ndo -%e"ono"e

    A"'ive "ir"%i'os&en'a!ese3is'en'es

    Cara"'eriar e!%arate?to

    Iden'i8"ar e!#é!ero)is$ursi/o

    O5servan,"o&en'an :e3$resana!)%nas"ara"'ers'i"as$ara'e3'%a!es#

    Re)is'ra en e! $iarrón$a!a5ras "!ave#

    A)re)a "ono"i&ien'osso5re e! ).nero#

    Co&$!e'a "oninor&a"ión $re"isaa-%e!!o -%e !oses'%dian'es node'e"'an#

    LECTURA

    Iden'i8-%e$a!a5ras :ora"iones en e!'e3'o#

    De'e"'e !ainor&a"ióne3$!"i'a#

    Re$on)a !a

    inor&a"iónineren"ia!#

    Co&$renda !asre!a"ionesen're !asora"iones#

    Le"'%ra en voa!'a#

    Le"'%rasi!en"iosa

    o$aulario

    I!or"a$i*!e?%l&$ita

    I!or"a$i*!i!ere!$ial

    Rela$io!este?tuales

    Es"%";an !a$ri&era !e"'%ra#

    Leen en si!en"ioe! 'e3'o#

    Dis$ute! e!#ru%o la$o"%re!si*!al$a!za)a

    Pre)%n'an !o-%e noen'ienden#

    Re!een a $ar'irde !os a$or'esre"i5idos#

    >oni'orean s%!e"'%ra

    Lee en vo a!'a&ode!iando !aso$era"iones -%erea!ia $ara"o&$render $a!a5ras,rases, $9rraos#

    Re)is'ra en e! $iarrón$a!a5ras o "on"e$'os-%e ore"an a!)%na

    di8"%!'ad#>%es'ra "ó&oin'era"'@a "on e!'e3'o $ara re$oner !os;%e"os deinor&a"ión

    E3$!i"i'a !ases'ra'e)ias -%e %só$ara "o&$render#

    POSLECTURA

    Reor)ani"e !ainor&a"ión)!o5a! de! 'e3'o!edo

    D. "%en'a des% "o&$rensión

    Use esainor&a"ión"on o'ra

    8na!idad#

    Re$o!stru$$i*! )el te?tole&)o.

    >oni'oreo de !aCL#

    Uso de !ainor&a"ión

    'e3'%a!#

    Re$rod%"e eno'ras $a!a5rase! "on'enido'e3'%a!#

    Re"%$era e!$ro$ósi'oini"ia!de !e"'%ra deese 'e3'o#

    Es"ri5e %na

    sn'esis de !o!edo#

    Co&$r%e5a %sando !aes"ri'%ra si se a!"anó!a "o&$rensióndeseada#

    Ore"e anda&iajes$ara re"ons'r%ir !ainor&a"ión "%adros,$re)%n'as, es-%e&as,, &a$as, e'"#

    22

    .6.I

    .6.II

    .6.III

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    24/59

    0. ESUEMA DE CLASE PARA MÓDULO DE01 MINUTOS

    #1 # LA TAREA POR NIELES

    Es'os $asos de5en rei'erarse en "ada "!ase dedi"ada a !a enseHana $ara!a "o&$rensión !e"'ora# E! )rado de $ro%ndia"ión : "o&$!ejidad !o re)%!ae! do"en'e de a"%erdo "on !as ;a5i!idades a$rendidas en e! )r%$o de'ra5ajo : "on !os 'e3'os -%e !e $resen'e# Es i&$or'an'e 'ener en"%en'a -%e !a $ro$%es'a a5ar"a e! $ri&er "i"!o de !a es"%e!ase"%ndaria : e3i)e sis'e&a'i"idad : $ro)resión de &odo -%e nin)@ndo"en'e de5e $onerse "o&o o5je'ivo ini"ia! e! !o)ro de !a a"'ividad

    "o&$!e'a en %na $ri&era e'a$a#Se)%ra&en'e se $odr9 rea!iar !a a"'ividad "on 'odos !os"o&$onen'es -%e !a in'e)ran des$%.s de %n 'ie&$o deen'rena&ien'o "o!e"'ivo, :a -%e !a $ro$%es'a es %n $rod%"'o de!!e)ada : no de $ar'ida# De$ender9 de "ada )r%$o "!ase e! avan"e-%e $%eda rea!iarse de a"%erdo "on !a a$ro$ia"ión -%e se o5serve$ara "ada %no de !os o"os 'e&9'i"os de enseHana $ro$%es'os#Sie&$re se 'endr9 &%: $resen'e -%e !as di8"%!'ades en !a CL sonnor&a!es : a'endi5!es, : no "ons'i'%:en $a'o!o)a a!)%na $or 'an'o,se 'ra'a de de'enerse e! 'ie&$o -%e "ada )r%$o ne"esi'e a!! donde

    e&er)e !a di8"%!'ad#Por !o 'an'o $resen'are&os a"'ividades diversas : es'r%"'%radas en dosnive!es de "o&$!ejidad "re"ien'e de &odo -%e ser9 e! do"en'e -%ien !ededi"ar9 &a:or o &enor 'ie&$o a "ada "o&$onen'e a &edida -%e va:a"o&$ro5ando e! !o)ro de !a des'rea ad-%irida en "ada )r%$o# No se 'ra'ade ve!o"idad en !a rea!ia"ión sino de 'ra5ajo in'ensivo $ara !a 8ja"ión de%na &a'ri -%e e&$!ean !os !e"'ores e3$er'os : de !a -%e de5ena$ro$iarse !os !e"'ores en or&a"ión# En'on"es, si se $er"i5e %na di8"%!'ad$%n'%a! en %n n@&ero i&$or'an'e de es'%dian'es, 'odo e! )r%$o sededi"ar9 a ejer"i'ar esa $ro5!e&9'i"a ;as'a -%e s%$erada# En e! "aso de

    -%e $ersis'a en %n n@&ero $e-%eHo de es'%dian'es, se 5%s"ar9 o'rains'an"ia de 'ra5ajo %era de! a%!a '%'ores, a$o:o ins'i'%"iona!, e'"#B !a"%a! 5rindar9 a es'os es'%dian'es o'ro es$a"io de 'ra5ajo#

    NIEL 4

    El Ni/el 4 or)ania !as a"'ividades o"a!iando en !os $ri&eros re-%isi'osi&$res"indi5!es a !a ;ora de "o&$render !o -%e se !ee

    # a!"anar %na !e"'%ra %ida de 'e3'os 5reves#

      # re"ono"er e! vo"a5%!ario de %so re"%en'e : e! $ro$io de !adis"i$!ina#

      # de'e"'ar !a inor&a"ión e3$!"i'a de! 'e3'o 5ase#

    2(

    +

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    25/59

    NIEL 6

    El Ni/el 6 or)ania !as a"'ividades o"a!iando en !a enseHana de !ainor&a"ión ineren"ia! : !as re!a"iones 'e3'%a!es en're $9rraos -%e$er&i'e ar'i"%!ar 'oda !a inor&a"ión $ara !!e)ar a! sen'ido )!o5a! de! 'e3'o: s%s a$!i"a"iones#

    #2# DESARROLLO DE LAS ACTIIDADES PARA CADA NIEL

    NIEL 4

    ESUE>A DE TAREA 1 DEL NIEL 1#

    Para rea!iar en 01 "i!utos.

    OHeti/o o $ro$ósi'o

    -%e e! es'%dian'e avan"e desde %na !e"'%ra va"i!an'e a %na &9s %ida$ara &ejorar e! $ro"eso de CL#

    ,o$o te"(ti$o !e"'%ra si!en"iosa %ida#

    Materiales: %n 'e3'o 5reve de !a dis"i$!ina#

    PRELECTURA

    ACTIIDAD 1

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Re"%$era !a $re)%n'a, e! 'e&a, e! ejeor)aniador de! 'e3'o -%e !eer9n#Es"ri5e en e! $iarrón e! ''%!o de !a!e"'%ra# Or)ania !os )r%$os de 'ra5ajo#

    Se "onor&an en )r%$os :dia!o)an en're s a"er"a de !o-%e $res%$onen 'ra'ar9 !a!e"'%ra#

    ACTIIDAD 2

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Indi"a !a o5serva"ión de! $ara'e3'o si !o;%5iere : a$or'a inor&a"ión so5re e!).nero dis"%rsivo#

    Ano'a vo"a5%!ario "!ave#

    O5servan !o -%e rodea a!'e3'o# Co&en'an en e!

    )r%$o#Un vo"ero "o&%ni"a a!

    2*

    .6.I

    .6.I

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    26/59

    A$or'a "ono"i&ien'os e3'ra'e3'%a!es#

    )r%$o "!ase !o "onversado#

    LECTURA

    ACTIIDAD (

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Le"'%ra en vo a!'a &os'rando s% e3$er'i"ia!e"'ora se de'iene en e! vo"a5%!ario, !o es"!are"e,

    dia!o)a "on !os es'%dian'es, e3$!i"i'a e!en"adena&ien'o de !as rases, re"%$era !ainor&a"ión i&$or'an'e#

    Pro$one !a !e"'%ra si!en"iosa#

    O5serva !as si ;a: va"i!a"iones de !e"'%ra de&%";os es'%dian'es $or e! e3"esivo 'ie&$o -%e

    'ardan en !eer#

    Es"%";a a'en'a individ%a!#

    In'era"'@an "on e!do"en'e#

    Leen en or&aindivid%a! :si!en"iosa e! 'e3'o#

      ACTIIDAD *

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Pro$one !a re!e"'%ra si!en"iosa, rea!iados $re)%n'as : !as es"ri5e en e!$iarrón#

    Se de'iene en "ada %no de !os )r%$os$ara o5servar e! "o&$or'a&ien'o de!os !e"'ores en or&a"ión#

    Re!een individ%a!&en'e :dis"%'en en )r%$o !a $osi5!eres$%es'a#

    U5i"an !a $ar'e de! 'e3'o -%e"on'es'a esa $re)%n'a#

    2+

    2.6.4

    .6.II

    .6.II.B

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    27/59

    ACTIIDAD +

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Pro$one a! in'erior de !os)r%$os %na !e"'%ra envo a!'a#

    Invi'a a -%ienes -%ierana !eer en vo a!'a#

    Cada in'e)ran'e !ee %n ra)&en'o % ora"ión en voa!'a en e! )r%$o# P%eden rea!iar es'o a !a &anerade %n j%e)o#

    Par'i"i$an vo!%n'aria&en'e de %na !e"'%raindivid%a! en vo a!'a#

    POSLECTURA

    ACTIIDAD 6

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Pro$one !a es"ri'%ra de %na rase -%e d.

    "%en'a de! 'e3'o !edo#

    Invi'a a ree3ionar a"er"a de !a 'area -%erea!iaron

    Es"ri5en individ%a!&en'e !a

    rase o5'enida#

    Co&$!e'an !a si)%ien'eora"ión

    Leer &9s r9$ido &e a:%daaJJJJJ##

    26

    .6.III

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    28/59

    ESUE>A DE TAREA 2 DEL NIEL 1

    Para rea!iar en 01 "i!utos.

    OHeti/o o $ro$ósi'o

    -%e e! es'%dian'e re"ono"a e! vo"a5%!ario, "on .nasis en !os '.r&inoses$e"8"os de !a "ien"ia -%e a5orda -%e $%eda "o&$render!o : 8jar s%es"ri'%ra#

    ,o$o te"(ti$o !e"'%ra de! vo"a5%!ario, "on .nasis en !a 'er&ino!o)adis"i$!inar#

    Materiales: %n 'e3'o 5reve de !a dis"i$!ina#

    PRELECTURA

    ACTIIDAD 1

    de! do"en'e de !os es'%dian'es

    Re"%$era e! eje or)aniador de! 'e3'o-%e !eer9n# Es"ri5e en e! $iarrón e!''%!o de !a !e"'%ra# Or)ania !os)r%$os de 'ra5ajo#

    Se "onor&an en )r%$os :dia!o)an en're s a"er"a de !o-%e $res%$onen 'ra'ar9 !a!e"'%ra#

    ACTIIDAD 2

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Indi"a !a o5serva"ión de!

    $ara'e3'o si !o ;%5iere :a$or'a inor&a"ión so5re e!).nero dis"%rsivo#

    Ano'a vo"a5%!ario "!ave#Se$ara !as e3$resiones"o'idianas de !as dis"i$!inares#

    A$or'a "ono"i&ien'ose3'ra'e3'%a!es#

    O5servan !o -%e rodea a! 'e3'o#

    Co&en'an en e! )r%$o# Si ni ;%5iera$ara'e3'o s%5ra:an !as $a!a5ras -%edes"ono"en#

    Un vo"ero "o&%ni"a a! )r%$o "!ase !o"onversado#

    Co$ian individ%a!&en'e e! vo"a5%!ario"!ave#

    24

    .6.I

    .6.II

    .6.I

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    29/59

    LECTURA

    ACTIIDAD (

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Le"'%ra en vo a!'a &os'rando s% e3$er'i"ia!e"'ora se de'iene en e! vo"a5%!ario, !o es"!are"e,dia!o)a "on !os es'%dian'es, e3$!i"i'a e! va!or de !as$a!a5ras $ara "o;esionar %n 'e3'o, re"%$era !ainor&a"ión i&$or'an'e ;a"iendo %n es-%e&a "on!as $a!a5ras "!ave#

    Pro$one !a !e"'%ra si!en"iosa#

    Es"%";a a'en'a individ%a!#In'era"'@an "on e!do"en'e#

    Leen en or&aindivid%a! :si!en"iosa e!

    'e3'o#

    ACTIIDAD *

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Pro$one !a re!e"'%rasi!en"iosa# Advier'e so5re e!vo"a5%!ario es"ri'o en e!$iarrón# Pide -%e !o "o$ien#

    Se de'iene en "ada %no de!os )r%$os $ara o5servar e!"o&$or'a&ien'o de !os

    !e"'ores en or&a"ión#

    Co&en'an en e! )r%$o e! si)ni8"ado de!as $a!a5ras : se de'ienen en a-%e!!as-%e di8"%!'an !a "o&$rensión# Es"ri5en!as $a!a5ras : !as de8nen "on $a!a5ras$ro$ias#

    Un in'e)ran'e !ee %na : !os de&9s !aseHa!an en e! 'e3'o# Ro'an !as %n"iones#

    2

    .6.II.B

    .6.II.A

    .6.II.B

    2.6.6

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    30/59

    ACTIIDAD +

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Pro$one a! in'erior de!os )r%$os 5%s"ar !aa&i!ia de $a!a5ras $arae! '.r&ino novedoso#

    Ar&an en )r%$os !a a&i!ia de $a!a5ras : !asano'an Leen $or )r%$os !os '.r&inosen"on'rados : ano'an !as -%e no a$are"ieronan'es en e! $ro$io )r%$o# E3$!i"an e!si)ni8"ado

    POSLECTURA

    ACTIIDAD 6

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Pro$one !a es"ri'%ra de %na rase-%e d. "%en'a de! 'e3'o !edo#

    Invi'a a ree3ionar a"er"a de !a'area -%e rea!iaron

    Es"ri5en individ%a!&en'e !a raseo5'enida#

    Co&$!e'an !a si)%ien'e ora"ión

    Cono"er e! si)ni8"ado de !as$a!a5ras &e a:%daaJJJJJJ####

    E! desarro!!o de !as dos "!ases sirven "o&o eje&$!o $ara -%e !os do"en'es

    ade"%en !as a"'ividades se)@n !as di8"%!'ades -%e de'e"'en en !oses'%dian'es se)@n e! &o&en'o de! $ro"eso de CL en e! -%e se en"%en're

    e! )r%$o, sin $erj%i"io de !o "%a! $odr9n )es'ionar "on s%s "o!e)as o'ros

    es$a"ios $ara reorar !os $rin"i$a!es $ro5!e&as de! !e"'or en or&a"ión#

    No es a"onseja5!e $asar a! &o&en'o si)%ien'e ;as'a -%e no es'.

    a8anado e! an'erior !a %ide !e"'ora, $or eje&$!o a:%da a! $ro"eso de

    27

    2.6.6

    2.6.6

    .6.III

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    31/59

    "o&$rensión o e! re"ono"i&ien'o de !o -%e e! 'e3'o di"e a:%da a e!a5orar

    !o i&$!"i'o

    (0

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    32/59

    NIEL 6

    ESUE>A DE TAREA (#

    Para rea!iar en 01 "i!utos.

    OHeti/o o $ro$ósi'o

    -%e e! es'%dian'e re$on)a !os ;%e"os -%e e! 'e3'o deja : re"ono"a !ainor&a"ión ineren"ia! -%e 'odo 'e3'o $osee#

    ,o$o te"(ti$o re"ono"i&ien'o de !a inor&a"ión ineren"ia! en e! 'e3'o#

    Materiales: %n 'e3'o 5reve de !a dis"i$!ina#

    PRELECTURA

    ACTIIDAD 1

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Re"%$era !a $re)%n'a, e! 'e&a, e! ejeor)aniador de! 'e3'o -%e !eer9n#Es"ri5e en e! $iarrón e! ''%!o de !a

    !e"'%ra# Or)ania !os )r%$os de'ra5ajo#

    Se "onor&an en )r%$os :dia!o)an en're s  a"er"a de !o -%e$res%$onen 'ra'ar9 !a!e"'%ra#

    Co$ian en s%s "ar$e'ase! ''%!o de !a !e"'%ra#

    Es"ri5en en s%s "ar$e'as %narase -%e re"oja !a$res%$osi"ión "o&en'ada en e!)r%$o#

    ACTIIDAD 2

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Indi"a !a o5serva"ión de! $ara'e3'o si !o;%5iere : a$or'a inor&a"ión so5re e!).nero dis"%rsivo#

    Ano'a vo"a5%!ario "!ave# A$or'a"ono"i&ien'os e3'ra'e3'%a!es#

    O5servan !o -%e rodea a!'e3'o# Co&en'an en e! )r%$o#

    Un vo"ero "o&%ni"a a! )r%$o"!ase !o "onversado#

    Co$ian en !a "ar$e'a e!

    vo"a5%!ario a$or'ado $or e!do"en'e#

    (1

    .6.I

    .7

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    33/59

    LECTURA

    ACTIIDAD (

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Le"'%ra en vo a!'a &os'rando s% e3$er'i"ia!e"'ora dia!o)a "on !os es'%dian'esseHa!ando e! en"adena&ien'o de !asora"iones, re"%$era !a inor&a"ión e3$!"i'a#

    Pro$one !a !e"'%ra si!en"iosa#

    Pro$one re)is'rar !a inor&a"ión e3$!"i'a de!'e3'o#

    Es"%";a a'en'a individ%a!# In'era"'@an"on e! do"en'e,"on'es'an $re)%n'as#

    Leen en or&a individ%a!: si!en"iosa e! 'e3'o#

    En )r%$os re"%$eran !ainor&a"ión e3$!"i'a#

    ACTIIDAD *

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Rea!ia dos $re)%n'as "%:as res$%es'as no es'9n!i'era!&en'e en e! 'e3'o $ero -%e $%edeninerirse#

    Se de'iene en "ada %no de !os )r%$os $arao5servar e! "o&$or'a&ien'o ren'e a !a

    ineren"ia!idad# A:%da en !a 5@s-%eda# EnseHa are!a"ionar !o -%e es'9 en e! 'e3'o "on !o -%e es'9en e! re"%erdo de! s%je'o#

    Dis"%'en en )r%$o!a $osi5!eres$%es'a#

    Presen'an a! )r%$o"!ase !as so!%"ionesa !as -%e arri5aron#

    (2

    .6.II

    .7

    2.6.7

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    34/59

    ACTIIDAD +

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Pro$one a! in'erior de !os)r%$os %n darse "%en'a de"ó&o se re$one !o -%e noes'9#

    Invi'a a 5%s"ar o'rasineren"ias en e! 'e3'o#

    Co&en'a "on !os a!%&nos !as&aneras en -%e !!e)aron ades"%5rir i&$!"i'os#

    Dis"%'en "ó&o ;i"ieron !a a"'ividadan'erior# >ar"an !as ;%e!!as -%e !es$er&i'ieron inerir !o -%e no es'9#

    Presen'an a! )r%$o "!ase !a &anera en-%e des"%5rieron !as inor&a"ionesineren"ia!es#

    Pro$onen o'ras ineren"ias#

    POSLECTURA

    ACTIIDAD 6

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Pro$one !a es"ri'%ra de %narase -%e in'er$re'e e! 'e3'o!edo#

    Invi'a a ree3ionar a"er"ade !a i&$or'an"ia de !a'area -%e rea!iaron#

    Es"ri5en individ%a!&en'e !a raseo5'enida#

    Co&$!e'an !a si)%ien'e ora"ión

    C%ando re$on)o inor&a"ión -%e no es'9en e! 'e3'o sien'o -%e !eo &ejor$or-%eJJJJJJJ##

    ((

    2.6.7

    .I

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    35/59

    ESUE>A DE TAREA * DEL NIEL 2

    Para rea!iar en 01 "i!utos.

    OHeti/o o $ro$ósi'o

    %e e! es'%dian'e re"ono"a a 'rav.s de !os $ro"edi&ien'os de "o;eren"ia: "o;esión !as re!a"iones -%e se es'a5!e"en en e! 'e3'o# 

    ,o$o te"(ti$o !a "o;eren"ia : !a "o;esión en !as re!a"iones 'e3'%a!es#

    Materiales: %n 'e3'o 5reve de !a dis"i$!ina#

    PRELECTURA

    ACTIIDAD 1

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Re"%$era !a $re)%n'a, e! 'e&a, e! ejeor)aniador de! 'e3'o -%e !eer9n#Es"ri5e en e! $iarrón e! ''%!o de !a!e"'%ra# Or)ania !os )r%$os de 'ra5ajo#

    Se "onor&an en )r%$os :dia!o)an en're s a"er"a de !o-%e $res%$onen 'ra'ar9 !a!e"'%ra#

    Co$ian en s%s "ar$e'as e!''%!o de !a !e"'%ra#

    ACTIIDAD 2

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Indi"a !a o5serva"ión de! $ara'e3'o si !o;%5iere : a$or'a inor&a"ión so5re e!

    ).nero dis"%rsivo#

    Ano'a vo"a5%!ario "!ave#

    A$or'a "ono"i&ien'os e3'ra'e3'%a!es#

    O5servan !o -%e rodea a!'e3'o# Co&en'an en e!)r%$o#

    Un vo"ero "o&%ni"a a!)r%$o "!ase !o "onversado#

    Co$ian en s%s "ar$e'as e!vo"a5%!ario "!ave#

    LECTURA

    (*

    .6.I.6.I

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    36/59

    ACTIIDAD (

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Le"'%ra en vo a!'a &os'rando s% e3$er'i"ia

    !e"'ora se de'iene en !a re!a"ión -%e sees'a5!e"e en're !os $9rraos, re$ara en !os"one"'ores# 

    Pro$one !a !e"'%ra si!en"iosa# 

    Es"%";a a'en'a

     individ%a!# In'era"'@an"on e! do"en'e#

    Leen en or&aindivid%a! : si!en"iosae! 'e3'o#

    ACTIIDAD *

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Indi"a re$oner "one"'ores donde no !os;%5iere : ree&$!aar !os e3is'en'es$or o'ros#

    Se de'iene en "ada %no de !os )r%$os$ara o5servar e! "o&$or'a&ien'o de

    !os !e"'ores en or&a"ión#

    Re!een individ%a!&en'e,dis"%'en en )r%$o : res%e!ven!a "onsi)na#

    U5i"an !os "one"'ores :o5servan !a red%ndan"ia#

    ACTIIDAD +

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Pro$one %na $%es'a en "o&@n de !a'area rea!iada# E3$!i"a e! sen'ido de !ared%ndan"ia a !os ee"'os de !a &ejor"o&$rensión de! 'e3'o#

    Es"%";a a !os $ar'i"i$an'es, "orri)e,en&ienda, e3$!i"a si es ne"esario#

    E!i)en %n vo"ero en "ada %node !os )r%$os $ara !eer "ó&o

    -%edó e! $9rrao#

    Pre)%n'an si 'ienen d%das,"orri)en, rear&an ;as'aen'ender !a re!a"ión de !asora"iones#

    POSLECTURA

    (+

    2.6.+

    .6.II.B

    2.6.8

    2.6.+

    .6.III

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    37/59

    ACTIIDAD 6

    De! do"en'e De !os es'%dian'es

    Pro$one !a es"ri'%ra de %na rase -%ed. "%en'a de! 'e3'o !edo#

    Invi'a a ree3ionar a"er"a de !a 'area-%e rea!iaron

    Es"ri5en individ%a!&en'e !arase o5'enida#

    Co&$!e'an en s%s "ar$e'as !asi)%ien'e ora"ión

    Un 'e3'o es "o;eren'e"%andoJ

    Un $9rrao es'9 5ien"o;esionado "%ando###

    (6

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    38/59

    2. PRINCIPALES DI,ICULTADES

    DETECTADAS EN EL PROCESO DE LACOMPRENSIÓN LECTORA

    7#1# LAS DIFICULTADES PROPIAS DE UN LECTOR EN FOR>ACIN#

    Las di8"%!'ades -%e se $resen'an en e! $ro"eso de !eer $ara es'%diarson a5so!%'a&en'e es$era5!es : )enera!iadas a! "o&ieno de !a es"%e!ase"%ndaria# E! si)%ien'e "%adro sin'e'ia !as $rin"i$a!es di8"%!'ades de!e"'%ra de'e"'adas en !os es'%dian'es "%ando in)resan a es'e nive! dees"o!aridad, )rad%adas $or nive! de "o&$!ejidad# Cada %na de e!!asre-%iere dieren'es nive!es de in'erven"ión do"en'e desde "ada %na de !asdis"i$!inas, : se $resen'an en or&a inde$endien'e de !as a"'ividades deCL $ara ser %sadas de a"%erdo "on !as ne"esidades $%n'%a!es de "ada)r%$o#

    Di3$ulta) )el le$tor e! or"a$i*!

    1# Le"'%ra si!95i"a -%e ;a"e !en'a !a CL#

    2# No "o&$rende $a!a5ras de %so "orrien'e : $ierde e! ;i!o de !arase#

    (# No "o&$rende "on"e$'os : no $%ede $ro"esar !a inor&a"ión#

    * No "o&$rende !as ora"iones "on es'r%"'%ras &9s "o&$!ejas#

    + No "o&$rende !as re!a"iones en're !as ora"iones $or-%e noen'iende !a "one3ión en're e!!as#

    6 No "o&$rende e! $9rrao ni de'e"'a !a %n"ión -%e "%&$!e en !a'o'a!idad de! 'e3'o#

    4 No "o&$rende !a re!a"ión en're !os $9rraos#

    No "o&$rende e! 'e3'o en s% 'o'a!idad#

    7 No en"%en'ra e! sen'ido en !a !e"'%ra de ese 'e3'o#

    (4

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    39/59

    7#2# ALUNAS ESTRATEIAS DE SOLUCIN#

    4 LECTURA SILBICA UE DI,ICULTA LA CL.

    C%ando %n es'%dian'e de $ri&er aHo de !a es"%e!a se"%ndaria !!e)a "onde8"ien"ias de de"odi8"a"ión de !as !e'ras : sos'iene %na !e"'%raa!'a&en'e va"i!an'e, res%!'a &%: di"i! en'rar en o'ros nive!es de"o&$rensión# S% a'en"ión : s% &e&oria es'9n a! servi"io de dis'in)%ir !as!e'ras : $ron%n"iar!as#

    La ve!o"idad de de"odi8"a"ión avore"e !a "o&$rensión $%es $er&i'ere'ener en !a &e&oria o$era'iva e! si)ni8"ado de !as $a!a5ras -%ea$are"en a! $rin"i$io, no $erder e! ;i!o de !a rase : re"%$erar e! sen'ido)!o5a! de! 'e3'o# C%ando es'a ;a5i!idad de de"odi8"a"ión es in"i$ien'e sere-%iere -%e !os es'%dian'es ;a)an %na $r9"'i"a "ons'an'e : sis'e&9'i"a

    de !a !e"'%ra de 'e3'os &%: 5reves ora"iones de dos o 'res ren)!onesB a!$rin"i$io, a 8n de -%e e! &e"anis&o !e"'or se a)i!i"e : !os re"%rsos"o)ni'ivos de a'en"ión : &e&oria $%edan orien'arse ;a"ia nive!ess%$eriores de "o&$rensión de! 'e3'o es"ri'o#

    En e! &ar"o de !a sesión de !e"'%ra ;a: -%e de'enerse en %na $r9"'i"adire""ionada a &ejorar !a %ide !e"'ora en 'odos !os es'%dian'es ;as'a-%e do&inen !a des'rea# Si -%edaran %nos $o"os -%e ne"esi'aran %na$r9"'i"a &9s in'ensiva, se re"o&ienda 5%s"ar %n es$a"io adi"iona! en e!-%e $ar'i"i$en 'odos !os $roesores# Se s%)iere a"ordar en !a ins'i'%"ióna!)@n 'ie&$o : !%)ar den'ro de! ;orario es"o!ar $ara a$o:ar a -%ienes$resen'en es'a di8"%!'ad# Los es$a"ios de '%'ora son $ro$i"ios $araor'a!e"er es'a $r9"'i"a "on !os es'%dian'es#

    6 NO COMPRENDE PALABRAS J PIERDE EL KILO DE LA ,RASE.

    Si e! $ro5!e&a es'9 en !as $a!a5ras -%e e! 'e3'o $resen'a, %na de !ases'ra'e)ias es o&en'ar !a 5@s-%eda de sinóni&os, in"en'ivar e! ar&adode a&i!ias de $a!a5ras, indi"ar e! %so de! di""ionario "%ando se 'ra'a devo"a5!os de %so or&a! -%e e! es'%dian'e des"ono"e $or-%e no or&an$ar'e de s% "a$i'a! !in)Gs'i"oB# En "aso de -%e es'a di8"%!'ad se advier'aen %na sesión de enseHana de !a CL, es "u> i"%orta!te )ete!erse, no

    avanar en e! "o&$!e'a&ien'o de !a a"'ividad : dedi"ar!e 'odo e! 'ie&$o-%e sea ne"esario ;as'a !o)rar e! do&inio en es'e "a&$o#

    En e! "aso de! vo"a5%!ario $ro$io de !a dis"i$!ina se re"o&ienda ar&ar %n)!osario "on !os '.r&inos -%e a$are"er9n en !os 'e3'os -%e se va a'ra5ajar, a 8n de -%e e! es'%dian'e 'o&e "on'a"'o "on e! vo"a5%!arioes$e"8"o $revia&en'e a !a sesión de !e"'%ra# Ade&9s, si esa se!e""ión de$a!a5ras dis"i$!inares son %sadas "on "ier'a re"%en"ia, es"ri'as"orre"'a&en'e, e&$!eadas en "on'e3'os dieren'es, $ron%n"iadas"orre"'a&en'e, es'a&os a%&en'ando e! "a%da! !in)Gs'i"o de %nes'%dian'e#

    La or)ania"ión de! vo"a5%!ario en dieren'es "a'e)oras $a!a5ras -%e"ono"e, $a!a5ras di"i!es de en'ender, $a!a5ras -%e des"ono"e

    (

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    40/59

    'o'a!&en'e, $a!a5ras $ro$ias de !a dis"i$!inaB* !e $er&i'e a! es'%dian'ea"o&odar!as en s% &en'e a $ar'ir de redes aso"ia'ivas e3$!i"adas $or e!$roesor# En e! "aso de! vo"a5%!ario dis"i$!inar se $%eden a)r%$ar !os'.r&inos ar&ando a&i!ias en %n"ión de s% si)ni8"ado, %so o &oro!o)a#Es'a o$era"ión "o)ni'iva a:%dar9 a! es'%dian'e a &e&oriar!as "on &a:ora"i!idad : a)r%$ar!as "on sen'ido#

    O'ra es'ra'e)ia $ara a%&en'ar e! vo"a5%!ario es $ro$oner e! rear&ado derases %'i!iando sinóni&os o e3$resiones e-%iva!en'es# E! ejer"i"io de !a$ar9rasis no&5rar de o'ro &odoB res%!'a %n 5%ena ;erra&ien'a $ara'ra5ajar e! vo"a5%!ario#

    7 NO COMPRENDE CONCEPTOS J NO PUEDE PROCESAR LAIN,ORMACIÓN.

    C%ando !os es'%dian'es &ani8es'an -%e no en'ienden !os "on"e$'os oideas e3$resados en e! 'e3'o, !os do"en'es $odr9n re"%rrir a e3$!i"a"iones,reor&%!a"iones, eje&$!os, o5serva"iones, e3$erien"ias, ejer"i'a"iones,narra"iones, a 8n de !o)rar es"!are"er ese "on"e$'o# Re"orde&os -%e !a"on"e$'%a!ia"ión es %na o$era"ión de $ensa&ien'o -%e e3i)e %n nive! dea5s'ra""ión a! -%e se !!e)a des$%.s de ee"'%ar o$era"iones de &enore3i)en"ia "o)ni'iva# Por eso no es "onvenien'e !a "on"e$'%a!ia"ión "o&o$%n'o de $ar'ida $or-%e $resen'a &%";as di8"%!'ades $ara %n !e"'or enor&a"ión# En rea!idad "onviene "on"e5ir!o "o&o $%n'o de !!e)ada,des$%.s de o5serva"iones, eje&$!i8"a"iones, e3$erien"ias -%e se rea!i"en$revia&en'e en e! $ro"eso de a$rendiaje# Sin e! an"!aje "orres$ondien'e,

    e! "on"e$'o $ierde e! sen'ido : e! es'%dian'e !o o!vida "on a"i!idad :

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    41/59

    $ro$or"ionan !a inor&a"ión esen"ia!# En es'e "aso, es i&$or'an'ede'enerse en !as rases e indi"ar "%9!es $a!a5ras "ondensan n@"!eosinor&a'ivos# E! ejer"i"io de de'e"'ar en %na ora"ión "%9!es son !as$a!a5ras -%e de'en'an inor&a"ión : "%9!es no es %na 'area -%e e3i)eenseHana#

    Si e! 'e3'o %era "o&$!ejo en !a es'r%"'%ra ora"iona! $or-%e, $or eje&$!o,a5%nda en ora"iones s%5ordinadas, se re"o&ienda si&$!i8"ar!as enora"iones &9s "or'as : si&$!es &an'eniendo e! sen'ido : ree&$!aara-%e!!os "one"'ores -%e di8"%!'en !a "o&$rensión#

    Ej# Los arcos !ue arriaan al puerto de "uenos #ires en el si$lo %I% cuando la temporada era tormentosa de&an 'acer (rente a lasdi)cultades !ue el lec'o arroso del r&o presentaa* aun!ue tra+eranconsi$o redes de desemarco preparadas especialmente para talescircunstancias* ,a !ue de otro modo el ancla+e era catastró)co por m-s!ue se contara con un nmero su)ciente de 'omres a,udando a la

    consecución de seme+ante (aena* se tratara tanto de emarcacionesma,ores o de menor calado #

    En es'e eje&$!o, !a so!%"ión de !!e)ada $odra ser E! !e";o de! Ro de !aP!a'a se "ara"'erió sie&$re $or ser &%: 5arroso# En e! si)!o QIQ, d%ran'e!as 'e&$oradas 'or&en'osas, !os 5ar"os -%e arri5a5an a! $%er'o de =%enosAires de5an enren'arse a &%";as di8"%!'ades# Por e!!o, sie&$re 'raanredes de dese&5ar"o es$e"ia!es $ara esas "ir"%ns'an"ias, a%n-%e"on'aran "on &%";os ;o&5res 'ra5ajando $ara e! an"!aje : dese&5ar"o#Es'o era as 'an'o $ara 5ar"os de )ran "a!ado "o&o $ara e&5ar"a"iones

    &9s $e-%eHas# Sie&$re de5e 'ra5ajarse 'a&5i.n e! vo"a5%!ario, !os"on"e$'os novedosos $ara !os es'%dian'es : !a 'er&ino!o)a es$e"8"a#

    En &%";os &an%a!es de %so es"o!ar, !a inor&a"ión es'9 &%: "ondensadaen ora"iones "on %na es'r%"'%ra re!a'iva&en'e si&$!e, $ero -%e son"o&$!ejas $or-%e es'9n "ar)adas de inor&a"ión i&$!"i'a o de"on"e$'os# E! !e"'or de5e inerir %n "@&%!o de da'os no di";os : a&$!iare! "on'enido $ara $oder "o&$render!as# Es'os 'e3'os no sonre"o&enda5!es $ara $edir -%e se !os res%&a $%es :a es'9n res%&idos, :s !o son $ara ee"'%ar a"'ividades de a&$!ia"ión de! "on'enido# Ej# La

    5iodiversidad o diversidad 5io!ó)i"a es !a variedad de !a vida# Es'e re"ien'e"on"e$'o in"!%:e varios nive!es de !a or)ania"ión 5io!ó)i"a# A5ar"a !adiversidad de es$e"ies de $!an'as, ani&a!es, ;on)os : &i"roor)anis&os-%e viven en %n es$a"io de'er&inado, a s% varia5i!idad )en.'i"a, a !ose"osis'e&as de !os "%a!es or&an $ar'e es'as es$e"ies : a !os $aisajes ore)iones en donde se %5i"an !os e"osis'e&as# Ta&5i.n in"!%:e !os$ro"esos e"o!ó)i"os : evo!%'ivos -%e se dan a nive! de )enes, es$e"ies,e"osis'e&as : $aisajes# En es'e eje&$!o, !a "an'idad de "on"e$'osnovedosos en %n &is&o ra)&en'o )enera %na a"%&%!a"ión deinor&a"iones i&$!"i'as# Só!o !a )%a de %n !e"'or e3$er'o $%ede orien'ara !os !e"'ores en or&a"ión de5er9 de'e"'ar "ada %no de es'os "on"e$'os,e3$!i"ar!os : !%e)o re'o&ar !a "adena de inor&a"iones $ara es'a5!e"er !as

    *0

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    42/59

    "one3iones, ordena&ien'os, jerar-%as : re!a"iones in'ernas -%e de&anda!eer $ara es'%diar#

    + NO COMPRENDE LAS RELACIONES ENTRE LAS ORACIONES PORUE NO

    ENTIENDE LA CONEIÓN ENTRE ELLAS.

    En o"asiones, !os es'%dian'es no "o&$renden !as re!a"iones -%e sees'a5!e"en en're !as ora"iones -%e "onor&an ese en'ra&ado 'e3'%a!, :$or "onsi)%ien'e no "o&$renden e! $9rrao -%e !as "on'iene# La es'ra'e)iare"o&endada en es'os "asos es $oner en $a!a5ras 'an'o !o -%ee3$!"i'a&en'e es'9 en e! 'e3'o "o&o !o -%e no se di"e, de &anera deenseHar a re!!enar !os i&$!"i'os -%e de5e re$oner 'odo !e"'or en e!$ro"eso in'era"'ivo "on e! 'e3'o es"ri'o#

    Es'e $ro"edi&ien'o !!a&ado $ar9rasis de"ir "on o'ras $a!a5rasB a:%da a!a o$era"ión de $ensa&ien'o -%e i&$!i"a "one"'ar !o n%evo "on !o -%e :ase sa5e# Re"orde&os -%e %na de !as re"o&enda"iones -%e ;i"i&os $arase!e""ionar !os 'e3'os %e !a "!aridad : !a dis'an"ia "on e! !e"'or, $%es siese en'ra&ado se en"%en'ra de&asiado !ejos de -%ien !o !ee, !a"o&$rensión es i&$osi5!e# Ta! es e! "aso de !os dis"%rsos ar)%&en'a'ivos&%: i&5ri"ados, $or eje&$!o Para entender por !u0 estalló laevolución Francesa es preciso conocer la situación de Francia durante elsi$lo %2III. 3in ser el pa&s m-s adelantado de Europa* Francia pose&a unterritorio extenso* una $ran polación , un e+0rcito poderoso !ue le 'a&a

     permitido desempeñar un papel prota$ónico en los con4ictos europeos

    desde 'ac&a m-s de un si$lo. El r0$imen asolutista se asentaa en unasólida estructura pol&tica en cu,a cspide estaa la )$ura del re, , 'a&auna presti$iosa 0lite cultural !ue $eneraa la admiración de los pa&ses delcontinente. 3in emar$o* Francia ten&a $randes traas en su desarrollo'o&ado de AA## El mundo contempor-neo# =%enos Aires Es'rada,1777B#

    Si !a $ri&era ora"ión e3$resa %na 8na!idad % o5je'ivo -%e $ersi)%e e!'e3'o, !as si)%ien'es e3$!i"an, a&$!an, dan !as "a%sas de esa si'%a"ión$ara 'er&inar "on !a @!'i&a -%e !i&i'a, res'rin)e, a";i"a !o di";o "on !a$resen"ia de! sin e&5ar)o#

    Re!eer e! ra)&en'o seHa!ando !os "one"'ores, !a $%n'%a"ión, e!vo"a5%!ario, !a re!a"ión en're %na ora"ión : o'ra, !as $ar'es de! 'e3'o,$%ede a"!arar !o -%e en %n $rin"i$io no se "o&$rendió, de &odo -%e es%na es'ra'e)ia a enseHar#

    NO COMPRENDE EL PRRA,O@ NO DETECTA LA ,UNCIÓN UE CUMPLEEN LA TOTALIDAD DEL TETO JO LA RELACIÓN ENTRE LOSPRRA,OS.

    ?e&os a5ordado !a !e"'%ra a!'ernando !a &irada &a"ro $ara'e3'o, 'e3'o,

    $9rraosB : e! an9!isis &i"ro vo"a5%!ario, ora"ionesB $ara vo!ver ao5servar e! 'e3'o &a"roes'r%"'%ra!&en'e de &anera de a:%dar a !a"o&$rensión# Es'a &irada !e $er&i'e a! es'%dian'e darse "%en'a de $ara

    *1

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    43/59

    -%. es'9 ese $9rrao en e! 'e3'o# Es'o si)ni8"a de'er&inar !a %n"ión -%e"%&$!e esa $ar'e en e! 'odo# Es i&$or'an'e -%e se en'ienda -%e -%ienes"ri5e desarro!!a o$era"iones de $ensa&ien'o an9!o)as a !as -%e de5erea!iar -%ien !ee $%es -%ien desarro!!a %na idea !o ;a"e a 'rav.s deeje&$!os, des"ri$"iones, narra"iones, ana!o)as, "o&$ara"iones : 'odos!os re"%rsos de !os -%e se va!e !a !en)%a es"ri'a $ara 'rans&i'ir %n

    "ono"i&ien'o# Por eje&$!o, si 'o&a&os "o&$!e'o e! 'e3'o de! "%a! sa!e e!$9rrao so5re 5iodiversidad "i'ado &9s arri5a, de %n a!'o nive! de di8"%!'ad$ensado $ara ser 'ra5ajado no an'es de 'er"er aHo de !a es"%e!ase"%ndariaB, $ode&os o5servar -%. %n"ión "%&$!e "ada %no de !os$9rraos

    5La iodiversidad o diversidad ioló$ica es la variedad de la vida. Estereciente concepto inclu,e varios niveles de la or$anización ioló$ica.

     #arca la diversidad de especies de plantas* animales* 'on$os , microor$anismos !ue viven en un espacio determinado* a su variailidad

    $en0tica* a los ecosistemas de los cuales (orman parte estas especies , alos paisa+es o re$iones en donde se uican los ecosistemas. 6ami0ninclu,e los procesos ecoló$icos , evolutivos !ue se dan a nivel de $enes*especies* ecosistemas , paisa+es.

    El concepto (ue acuñado en 1789* en el Foro :acional sore la ;iversidad"ioló$ica de Estados ilson ?17@7A* entomólo$o de la

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    44/59

    e'"#, :a -%e es'a es'ra'e)ia a:%da a ;a"er o"o en !as ideas -%esos'ienen a! 'e3'o#

    O'ra es'ra'e)ia es ;a"er %n es-%e&a de "on'enido "on "ada %na de !asideas de "ada $9rrao : "o!o"ar %n s%5''%!o -%e !o sin'e'i"e# Ta&5i.nres%!'a @'i! se)%ir !as $is'as -%e dan !os indi"adores de 'ie&$o, !%)ar,"a%sa, "onse"%en"ia, o$osi"ión# >ar"ar!os : %nir "on e";as !as re!a"iones-%e se es'a5!e"en es %n "a&ino -%e a:%da a !a "o&$rensión#Para "o&$render !as re!a"iones 'e3'%a!es es @'i! &oni'orear !a"o&$rensión de'eni.ndose en !a $%n'%a"ión : !os "one"'ores -%e ore"en5%enas $is'as, $ara "o&$ro5ar si ;%5o %na !e"'%ra in"orre"'a#

    NO COMPRENDE LA RELACIÓN ENTRE LOS PRRA,OS.

    Las ora"iones -%e "onor&an !os $9rraos "o&o 'a&5i.n e! "o&ieno dee!!os $resen'an seHa!es, &ar"as, -%e ;a: -%e in'er$re'ar $or-%e $er&i'en"o&$render !as re!a"iones -%e se es'a5!e"en en're !as ora"iones o !os$9rraos# Los "one"'ores $%eden ser e3$!"i'os o no, en %n"ión de !oses'i!os de !as dis"i$!inas o de !os es"ri'ores# En "aso de -%e !o sean5as'ara "on &os'rar o'ros "one"'ores e-%iva!en'es en s% si)ni8"ado :variar!os, a 8n de -%e sea "o&$rendida !a rase# C%ando !os "one"'ores noes'9n $resen'es e! do"en'e invi'a a re$oner!os en're 'odos, o enseHa -%ee3is'en o'ros &odos de ar&ar % o'ras &aneras de "o;esionar %n 'e3'o :de ese &odo se "o&$rende !a rase o $9rrao en "%es'ión# Si re'o&a&os e!eje&$!o de! 'e3'o so5re !a 5iodiversidad o5serva&os -%e e! se)%ndo$9rrao "are"e de "one"'or : a 'rav.s de !a e3$resión E! "on"e$'o###res%&e e! "on'enido de! $ri&er $9rrao donde se e3$!i"a !a idea de5iodiversidad# Si -%isi.ra&os re$oner %n "one"'or $odra ser ade&9s,en s%&a, o "%a!-%ier e3$resión -%e in'rod%"a !a a&$!ia"ión -%e se daen ese $9rrao a"er"a de! &o&en'o en -%e se e&$iea a %sar e! '.r&ino#

    0 NO COMPRENDE EL TETO EN SU TOTALIDAD.

    Si $or e! "on'rario !o -%e no se "o&$rende es !a 'o'a!idad de! 'e3'o, ses%)iere %na re!e"'%ra $ara se$arar !a idea "en'ra! de !os eje&$!os,des"ri$"iones, narra"iones -%e se %san $ara desarro!!ar esa idea#

    Se $%ede $edir a! es'%dian'e -%e re"ons'r%:a a-%e!!as $ar'es de! 'e3'o-%e en'endió# E! do"en'e re$re)%n'ar9 so5re !os as$e"'os i&$or'an'es -%eno ;a:an sido re)is'rados $or e! a!%&no o 5ien seHa!ar9 a!)%nas $is'as$ara -%e des"%5ra $or s só!o a-%e!!o -%e no en'iende#

    En es'as si'%a"iones es ne"esario re'o&ar !a &irada &a"roes'r%"'%ra! de!'e3'o a 8n de se!e""ionar !os ra)&en'os -%e $ro$or"ionen ideas $osi5!esde re!a"ionar "on "ono"i&ien'os -%e e! s%je'o :a $osee de &anera -%e !on%evo "o5re sen'ido en !a re"ons'r%""ión -%e e! s%je'o ;a"e "on !o -%e :a"ono"e#

    2 NO ENCUENTRA EL SENTIDO EN LA LECTURA DE ESE TETO.

    *(

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    45/59

    Si a $esar de 'odas !as es'ra'e)ias $!an'eadas e! es'%dian'e si)%e sinre"ono"er e! sen'ido en !a !e"'%ra de ese 'e3'o, 'endr9 -%e ir %n $aso ;a"iaa'r9s : $re)%n'ar : $re)%n'arse $ara -%. %só ese 'e3'o, "%9! %e !a$re)%n'a -%e !o )eneró, "%9! es !a in'en"ión de s% !e"'%ra, e ir"ir"%ns"ri5iendo a!)%nas de !as res$%es'as -%e o5'en)a#

    Ade&9s de !as es'ra'e)ias &en"ionadas an'erior&en'e, e! do"en'e $%edea:%dar a re"%$erar !a si)ni8"a"ión de %n 'e3'o &edian'e e! "a&5io de"ódi)o $ara dar "%en'a de !o "o&$rendido, es'o es, vo!"9ndo!o en %nes-%e&a, "%adro, &a$a "on"e$'%a!, e"%a"ión % o'ro diseHo#

    A%n-%e :a se ;a di";o, re$e'i&os -%e %n re"%rso &%: i&$or'an'e es e!$araraseo, a! -%e e! do"en'e $%ede &a'iar "on ejer"i"ios de a&$!ia"ión ored%""ión# Es'os re"%rsos no so!o ore"en !a $osi5i!idad de "on'ar e!"on'enido "on o'ras $a!a5ras sino 'a&5i.n de a%&en'ar e! vo"a5%!ario,a)re)ar eje&$!os, red%"ir "on'enidos, en'ender e! %so de ese"ono"i&ien'o, e'"# C%ando %n es'%dian'e $%ede rea!iar es'a o$era"ión,$ode&os ase)%rar -%e ;a "o&$rendido e! 'e3'o : -%e es'9 en "ondi"iones

    de e&$!ear!o en o'ras "ir"%ns'an"ias#

    ?e&os $!an'eado a!)%nas de !as di8"%!'ades re"%en'es en !os es'%dian'esa !a ;ora de "o&$render %n 'e3'o : ;e&os dado a!)%nos "a&inos de'ra5ajo $osi5!es# Todos e!!os "on e! 9ni&o de or'a!e"er a !os do"en'es ens% 'area "o'idiana : "on !a "er'ea de no ;a5er a)o'ado e! 'e&a# Por e!"on'rario "ree&os -%e es'e "%aderni!!o $odra ser enri-%e"ido "on !ase3$erien"ias -%e !!eve ade!an'e "ada "o!e"'ivo do"en'e#

    **

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    46/59

    41. ANEOS

    10#1# ANEQO I

    Los ti%os te?tuales

    ● La !arra$i*! se "ara"'eria $or-%e en %n &ar"o dado $or e! !%)ar,e! 'ie&$o : !as $ersonas, se "%en'a %na serie de ;e";os so5re %n eje'e&$ora!# Una ve $resen'ados, se "o&$!i"an $ara !%e)o reso!versede %no % o'ro &odo#

    ● La )es$ri%$i*!, en "a&5io, re$resen'a %na o'o)raa de %no5je'o $ara $resen'ar s%s "ara"'ers'i"as %nda&en'a!es or)aniadas

    so5re e! eje es$a"ia!# Des"ri5ir es $in'ar "on $a!a5ras !as$ro$iedades de ese o5je'o, $aisaje, si'%a"ión, $ro5!e&a, e'"#

    ● La e?%li$a$i*!  se "ara"'eria $or-%e s% in'en"ión es -%e e!des'ina'ario "o&$renda %n enó&eno o a"on'e"i&ien'o, : seor)ania 59si"a&en'e so5re !a es'r%"'%ra de $re)%n'ares$%es'a o$!an'eo de %n $ro5!e&a so!%"ión# Por !o 'an'o, %n dis"%rsoe3$!i"a'ivo es a-%e! -%e sa'isa"e %na ne"esidad "o)ni'iva o %nad%da#

    ● La ar#u"e!ta$i*!  es %n dis"%rso -%e "o&$ar'e a!)%nas"ara"'ers'i"as "on !a e3$!i"a"ión, :a -%e $resen'a %n $ro5!e&a :%na so!%"ión# Sin e&5ar)o, se dieren"ia en -%e $ro$one j%i"ios,"reen"ias % o$iniones so5re e! 'e&a 'ra'ado# La e3$!i"a"ión e3$one%n sa5er :a "ons'r%ido : so"ia!&en'e a"e$'ado en 'an'o -%e !aar)%&en'a"ión j%s'i8"a, de8ende o re%'a %na $osi"ión a"er"a deenó&enos, a""iones o a"on'e"i&ien'os -%e ad&i'en &9s de %n$%n'o de vis'a# La dis'in"ión en're !os $o!os e3$!i"a'ivo :ar)%&en'a'ivo no es es'ri"'a : )ran $ar'e de !os 'e3'os a"ad.&i"osos"i!an en're a&5os#

    ● La i!stru$$i*!  "onsis'e en %na se"%en"ia ordenada de

    $res"ri$"iones $ara !!evar a "a5o de'er&inada a"'ividad o$ro"edi&ien'o#

    ●   La $o!/ersa$i*! o )i(lo#o  es e! dis"%rso -%e se ar&a en !ain'era""ión de !os ;a5!an'es, -%ienes res$e'ando !os '%rnos en !a$ar'i"i$a"ión "ons'r%:en %n 'e3'o "o;eren'e : "on sen'ido#

    *+

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    47/59

    10#2# ANEQO I I

    Cara$ter&sti$as 'ue )ee! te!er los te?tos sele$$io!a)os

    ● La e3'ensión : !a "o&$!ejidad no de5eran e3"eder %na $9)inaes"ri'a, e ir desde 'e3'os &%: si&$!es : "or'os &93i&o 1+ !neasB$ara $ri&er aHo a 'e3'os &9s "o&$!ejos : &9s !ar)os en !os aHossi)%ien'es#

    ● La "!aridad e3$osi'iva !a se!e""ión de! 'e3'o de5e 'ener en "%en'a -%e !os $9rraos es'.n "ons'r%idos "on "!aridad, -%e no $resen'ena!'a densidad "on"e$'%a! en %n &is&o $9rrao, -%e se $%edandieren"iar !as 'ra&as o 'ejidos "on !os -%e se ar&ó ese 'e3'o $oreje&$!o, dis'in)%ir !as de8ni"iones, !as des"ri$"iones, !asnarra"iones, e'"# a:%da a !a "o&$rensiónB#

    E! %so de! vo"a5%!ario es'o si)ni8"a -%e !a in"or$ora"ión de !os'.r&inos a5s'ra"'os -%e "onor&an !a "ien"ia a 'rans&i'ir de5eraser $ro)resiva en "an'idad : "a!idad de '.r&inos, a !os ee"'os de$roveer!os de !a si)ni8"a"ión $er'inen'e#

    ● E! 'i$o de 'e3'o es i&$res"indi5!e -%e e! do"en'e, "%a!-%iera sea s%&a'eria, "ono"a !as dieren"ias de 'ra&a 'e3'%a!, :a -%e es'e"ono"i&ien'o a:%da a !a "o&$rensión $%es no so!o $redis$one a!!e"'or ;a"ia !a dire""ión "orre"'a sino -%e !o advier'e a"er"a de $ara-%. : en -%. "ir"%ns'an"ias se e&$!ea %n 'i$o de 'e3'o# Cono"er dean'e&ano -%. 'i$o de 'e3'o : $ara -%. se %san en e! dis"%rsoes"ri'o a"'iva !os "ono"i&ien'os )en%inos de "%a!-%ier %s%ario de !a

    &is&a !en)%a ora!#● Los 'e&as es i&$or'an'e -%e !a e!e""ión de !os 'e&as se ade"%en a

    !os in'ereses -%e e! do"en'e $er"i5e o "ree $er"i5ir en e! )r%$o dees'%dian'es# E3is'en &%";os ar'"%!os de div%!)a"ión -%e ;an sidose!e""ionados : 'ra5ajados $or !a "ien"ia a$!i"ada : -%e se $%eden5%s"ar en !as 5i5!io'e"as de !as es"%e!as o $or In'erne' en e! $or'a!de! >inis'erio de Ed%"a"ión donde se $resen'an diversos $ro)ra&ased%"a'ivos "ada %no "on s%s &a'eria!es en !nea#

    10#(#

    *6

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    48/59

    10#*# ANEQO II I

    TETOS PARA TRABAAR COMPRENSIÓN LECTORA EN 4ER AO DELCICLO BSICO

    BIOLO5A

    For&osa =iodiversidad : a'ra"'ivos '%rs'i"os

    El a#ua es el )e!o"i!a)or $o"F! )elos %ri!$i%ales )esti!os tur&sti$os )e,or"osa@ e! es%e$ial e! el $ir$uito )ela Ruta 0@ 'ue $orre %aralela alro!terizo r& o Pil$o"a>o@ $o! susla#u!as@ esteros@ aa)os > arro>os

    'ue ali"e!ta! u!a ro!)osa/e#eta$i*!@ $asi ta! /aria)a $o"o laau!a 'ue la =aita.

    Un re"orrido e! 'raado, -%e na"e en C!orinda : "orre en dia)ona! s%des'enoroes'e, !!eva a variadas &anies'a"iones de $aisajes a"%9'i"os, "o&o !os deLa)%na =!an"a, en e! Par-%e Na"iona! PNB Pi!"o&a:o, o e! 5aHado La Es're!!a#

    A &edida -%e se avana se $er"i5e e! a%&en'o de !a 'e&$era'%ra : de !a;%&edad en e! a&5ien'e, en 'an'o a a&5os !ados de !a r%'a ore"en es'eros$o5!ados de $!an'as a"%9'i"as : o'adoras, ade&9s de aves an"%das -%e a

    ve"es se e!evan en 5andada j%s'o $ara !a o'o ins'an'9nea#En !a !o"a!idad de La)%na =!an"a, %na or&a de re"orrer e! rondoso

    a&5ien'e es &edian'e %n sis'e&a de $asare!as, "on varios senderos $edes'res,-%e "orren en're $a!&ares : 5os-%es de !a$a";os, -%e5ra";os : a!)arro5os,en're o'ros 9r5o!es -%e so5resa!en de !os $as'ia!es# Es'as $asare!as 'a&5i.n$er&i'en in'ernarse en 5aHados e is!e'as "%5ier'as de ve)e'a"ión 5aja o o'an'e$ara o5servar :a"ar.s, &onos, "ar$in";os : "oa'es, en're !os ani&a!es de &9s9"i! avis'aje, ade&9s de !as aves -%e se re%)ian en !as "o$as de !os 9r5o!es,en're enredaderas : $!an'as e$8'as : $ar9si'as#

    Ws'e es %no de !os 'res ;%&eda!es &9s )randes de S%da&.ri"a :"ons'i'%:e %n in&enso reservorio de 5iodiversidad, "on 5e!!os $aisajes !a"%s'res

    idea!es $ara re"orrer en $ira)%a#

    Ada$'ado de PrensaT%ris&o#"o&;''$

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    49/59

    5 SeHa!a !as re!a"iones -%e sa5es se dan en're a!)%nos de e!!os : "on e!a&5ien'e# Por eje&$!o !os "aoa'es se a!i&en'an de !os r%'os de !as$a!&eras -%e "re"en en !as is!e'as#

    LEN5UA

    9Por 'ué los %erros aFlla! a la lu!a<

    ?%5o %n 'ie&$o en -%e !a !%na es'a5a $e)adi'a a !a 'ierra : en !as no";es !osa&i)os se re%nan $ara sa!ir a $asear en %na 5ar"a#

    En'on"es "on %na es"a!era, de %n $e-%eHo sa!'o !!e)a5an a !a !%na -%e 'ena !as%$er8"ie "on "onsis'en"ia de -%eso : es'a5a !!ena de "ara"o!es, es're!!as de&ar : $e"es osores"en'es#

    D%ran'e es'as visi'as %n ;o&5re ad&ira5a a %na ;er&osa &%jer a !a -%e no sea'reva a de"!arar!e s% a&orJ Una no";e &ien'ras e!!a es'a5a en !a !%na, e! as'ro"o&enó a a!ejarse de !a 'ierra# E! ;o&5re es'a5a en !a es"a!era : '%vo %n&o&en'o de inde"isión, !a !%na se a!ejó $ara sie&$reJ Esa es !a raón $or !a -%e!os $erros a@!!an en !as no";es de !%na !!ena# Re"%erdan e! do!or de ese ;o&5re$or !a $.rdida de !a &%jer a&ada#

    Ada$'a"ión de! 'e3'o de I'a!o Ca!vino de! !i5ro Cos&i"ó&i"as#

    ( Pre)%n'as $ara e! 'e3'o Por -%. !os $erros a@!!an a !a !%na/

    1 %. re!a"ión 'iene !o -%e se "%en'a en !a !e:enda "on e! ''%!o de! !i5ro de!"%a! se e3'rajo/

    2 Có&o era !a !%na -%e es'a5a $e)ada a !a 'ierra/( C%9ndo e! ;o&5re se se$ara de s% a&ada/* Por -%. !os $erros a@!!an a !a !%na se)@n !a !e:enda/

    *

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    50/59

    TECNOLO5A

    LOS PRIMEROS UELOS

    El Bomre siempre se admiró por el vuelo de las aves , deseó imitarlas pero no

    (ue 'asta el si$lo veinte !ue pudo lo$rarlo con aeronaves con alas* aun!ue 'uo

    al$unos intentos anteriores pero con $loos.

    AA 201(B 6ecnolo$&a , Experimentos, Edi"iones de! Es'%dian'e, =%enos Aires

    Pre)%n'as

    1B Por -%. era ne"esario -%e e! aire den'ro de !os )!o5os es'. "a!ien'e $ara-%e e! )!o5o as"ienda/

    2B %. !e a$or'aron !os ;er&anos Xri);' a !a aeronave -%e ;io !a dieren"ia"on s%s an'e"esores : !es $er&i'ió !o)rar vo!ar varios &e'ros/

    *7

  • 8/15/2019 SECUNDARIA Cuadernillo Comp Lectora

    51/59

    ,SICO UMICA

    El si$uiente texto puede utilizarse al traa+ar con los contenidos re(erentes a la

    materia* los materiales* propiedades , caracter&sticas. 3er&a conveniente tami0n

     pro,ectar al$unas de las pel&culas de 3piderDman ?El Bomre #rañaA

    ,BRICAS IAS

    La 5io'e"no!o)a sa5e a$rove";ar !a "a$a"idad de "rear &o!."%!as "o&$!ejas -%e$oseen !os or)anis&os vivos# A!)%nos avan"es $er&i'en en're o'ras &%";as"osas, o5'ener resis'en'es 85ras de seda de araHa a $ar'ir de !e";e de "a5ras'rans).ni"as#La rea!idad s%$era !a 8""ión# En 176(, S'eve Di'Yo, )%ionis'a de >arve! Co&i"s,nos "on'ó !a ;is'oria de Pe'er ParYer, -%ien, 'ras ser &ordido $or %na araHaradia"'iva, ad-%irió "a$a"idades so5re;%&anas#Sin e&5ar)o, e! in"re5!e S$ider&an de$enda de %na 'e"no!o)a, -%e en !a

    a"'%a!idad nos $are"era o5so!e'a, $ara !anar s%s redes %nos !anarredes&e'9!i"os "o!o"ados en !as &%He"as, es"ondidos de5ajo de! 'raje, -%e de5an ser"ar)ados $eriódi"a&en'e "on %n $o!&ero sin'.'i"o de e!evada resis'en"ia :e3i5i!idad, -%e se end%re"a en "on'a"'o "on e! aire, "onvir'i.ndose en %n&a'eria! se&ejan'e a !a seda de araHa#Si Di'Yo ;%5iera es"ri'o s% ;is'oria des$%.s de! 2002, $osi5!e&en'e