02_ Relatos de viaxes

E agora estamos na sección de personaxes da nosa revista do ano 1904. Curros regresa

a Galiza no ano 1904... velaí o texto que escribía Galo Salinas na súa revista para saudar

a chegada do Celanovés.

ACTIVIDADE 1

DÁMOSLLE VOLTAS AO TEXTO

Lemos e resolvemos as dúbidas que temos do texto. Facede unha lectura en silencio da

noticia. É posíbel que durante a lectura aparezan palabras, expresións, frases,

parágrafos, feitos e situación que non entendas. Aproveita para preguntar todo que sexa

comprensíbel. Coa axuda das túas/teus compañeiras/compañeiros e da/do

profesora/profesor resolverás as túas dúbidas.

Anota todas aquelas cuestións que tiveches que resolver:

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

Foi preciso revisar o significado dalgunhas palabras? Pensades que é de axuda resolver

as dúbidas a primeira vez que vos enfrontades a elas. Recomendámosvos traballar

sempre un apartado de fichas léxicas no voso caderno.

Ficha léxica

1. Palabra descoñecida: significado (contexto)

__________________ : ________________________________________

____________________________________________________________

____________________________________________________________

2. Podes deducir o significado grazas ao contexto?

3. Quen pode axudarche?

4. Consulta no dicionario a súa definición se non estás de todo segura.

5. Se precisas algunha aclaracións máis consulta coa/co túa/teu

profesora/profesor.

NIVEL LINGÜÍSTICO

Cuestións de ortografía

Seguro que xa vos fixastes: a lingua escrita na época de M. Curros Enríquez ten trazos

que non son propios da lingua galega actual.

Neste texto de Galo Salinas atopamos diferentes trazos e formas que hoxe só son propias

da lingua oral ou que teñen sentido á hora de facermos unha lectura do texto. Por

exemplo, debemos dicir “pra” na oralidade (nunha lectura ou calquera conversa) mais

“para” é a única forma para a representación escrita.

Revisade o texto e anotade aquelas cuestións que hoxe só son validas na oralidade,

indicade a forma correcta na escrita. Clasificade os trazos segundo os tipos de palabras.

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

Outras diferenzas salientábeis son as cuestións ortográficas referidas a diferentes

fenómenos. Por parellas, revisade os seguintes aspectos do texto: o uso do guión, os

artigos, os pronomes, os adverbios, as preposicións, grupos consonánticos, sufixos e

terminacións (masculino/feminino e outras que chamen a túa atención). Indicade como

escribimos e dicimos hoxe estas formas.

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

Que outras cuestións ortográficas chamaron a vosa atención?

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

Nivel semántico

Escribe o campo semántico de barco e mar. Localiza varias das palabras do texto que

forman parte deles.

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

Nivel etimolóxico

De onde procede a palabra ciclope? Formula unha hipótese.

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

Investiga sobre a orixe etimolóxica da palabra ciclope. Bota man dun dicionario ou da túa/

teu profesora/profesor.

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

INTEPRETAMOS A NOTICIA DE GALO SALINAS

1. O primeiro que nos di o autor da noticia é “Témolo eiquí”. De onde vén Manuel

Curros Enríquez?

2. O primeiro que nos di o autor da noticia é “Témolo eiquí”. De onde vén Manuel

Curros Enríquez?

____________________________________________________________

3. A que “lembranzas de feitos que non se poiden esquencer” fai referencia Galo

Salinas? Deben ser tristes xa que o cronista di que o noso poeta está “salayando”.

____________________________________________________________

____________________________________________________________

4. Segundo o texto, que tipo de relación podemos deducir entre o seu autor e

Curros?

____________________________________________________________

____________________________________________________________

____________________________________________________________

5. Galo Salinas di poder perdoar mais non esquecer. A seguir, enaltece a figura do

noso poeta: :

“Pró, non importa. O noso poeta, cal esquife, gallardo e maxestuoso que resiste

denodado os bandazos das enritadas ondas de iñorancia, que canto más n él baten

mais práitico o fan pra se defender d’elas que en folerpas de salitrosa escuma

desfanse no madeiramen da obra morta sin dañar o interior, tamén el, co a enteireza,

a sinceridade, a despreocupación e a tenacidade que son a característica, seguirá

resistindo os embates da envexa, mais o seu corazón puro, limpo, inmaculado non se

rendirá senon cando o frio da morte paralice as suas palpitaciós, e ainda despois

d’esto a forza do seu latir sentirémolo os que ó presente co él convivimos e a él

amamos”.

Reescribe este texto de xeito que calquera persoa sen ter moitos coñecementos sobre

a figura de Curros Enríquez poida comprender o seu contido, despois da súa lectura.

____________________________________________________________

____________________________________________________________

____________________________________________________________

____________________________________________________________

____________________________________________________________

____________________________________________________________

REPENSAMOS O TÍTULO:

Agora xa sabemos algo máis do que nos quería contar Galo Salinas cando daba

noticia da chegada de Curros.

Escribe un título axustado ao contido desta noticia e un subtítulo que condense a

información máis significativa.

____________________________________________________________

____________________________________________________________

____________________________________________________________

Na mesma revista o seu amigo e compadre Francisco Tettamancy cóntanola doutro xeito.

NIVEL ANALÓXICO DA LECTURA

Recorda historias ou contos sobre as viaxes que realizaron e realizan os galegos e as

galegas cando volven a Galiza da emigración. Trata de reflectir o dobre punto de vista das

persoas que chegan e das que agardan a chegada. Se non coñeces ningunha historia,

pregunta ás persoas maiores da túa contorna.

____________________________________________________________

____________________________________________________________

____________________________________________________________

____________________________________________________________

Despois de ler as vosas historias pensade: a quen pensades que lle dedicaría a portada

dun xornal da vosa cidade/vila/concello... se chegase á vosa localidade.

Poñede en común o nome das personaxes.

Que profesións teñen? Cal é o seu sexo? De onde proceden?

Valoramos os resultados: semellanzas e diferenzas entre as escollas.

REPENSAMOS O TÍTULO:

Agora xa sabemos algo máis do que nos quería contar Galo Salinas cando daba

noticia da chegada de Curros.

Escribe un título axustado ao contido desta noticia e un subtítulo que condense a

información máis significativa.

____________________________________________________________

____________________________________________________________

____________________________________________________________

CONVERTÍMONOS EN ESCRITORAS E ESCRITORES

Moitos dos textos que escribimos refírense a cousas que acontecen de xeito excepcional

ou a diario.

Houbo sucesos na vida do escritor ourensán que lle inspiraron varios poemas: “Ben

chegado”, “¡Ai!”, “Na morte da miña nai”. Cal pensas que foron os motivos polos que os

escribiu.

Buscádeos na biblioteca ou no centro. Lembra que podedes consultar a bibliografía que

aparece neste caderniño)

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

Agora tócavos a vós. É o momento de convertervos en pequenas e pequenos escritores.

Pensade en feitos destacados da vosas vidas que vos levarían a escribir un poema.

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Compartide coas vosas compañeiras e cos vosos compañeiros cales foron. Seguro que

así vos coñeceredes un pouco máis e veredes como non sodes tan diferentes.

Agora, imos escribir o noso poema. Podedes axudarvos daquelas cuestións que

aprendestes das vosas lecturas. Como proposta creativa e vangardista lembrámosvos os

caligramas. E, como proposta de escritura creativa: en primeiro lugar escribimos un

alfabeto do feito importante da vosa vida que ides poetizar. A seguir, pensade nun ritmo e

nunha ritma e deixade que a vosa man se deslice sobre o papel.

Por exemplo Mariña escribiu sobre “a súa primeira folga”. Primeiro creou un alfabeto:

Amigos

Berrar

Consignas, cántigas

Dereitos

Estudantado

Folga

Galego

(...)

E despois fixo un significativo poema.

É a vosa quenda:

_______________________________________________________________

ACTIVIDADE 5

Na actividade anterior, unha noticia avanzábanos a volta de Curros á Coruña. Agora é o

seu amigo e compadre, o escritor Francisco Tettamancy quen nola conta doutra maneira:

“A Curros Enríquez”

Retorna, aló de lonxea nave presurosafendendo co seu héliceas azuradas olas,que en fervescente escumatórnanse pulidoraspara bater con fúreanas aceiradas bordas,estallando harmoníaspola galega costa.

A nave vén voandoaxiña, deseiosade rendire viaxenas praias garimosas.Dentro dela cobixarica e preciada xoia:é o noso gran poeta,o bardo de máis sonaque atópase na terradas tradiciós formosas;o que ao chan ha cantadoendeitas seductorascoma outro non cantarao que en virís estrofasdefendendo a súa terrados que decote a zomban,valiulle como premiopresecuciós noutrora…!

***Xa non se ergue gallarda,preguiceira se arrolasobre do mar galegoa nave maxestosa.Seu hélice non fendeas bravecidas ondas,nin montanas de escuma seu hélice provoca,nin ledas harmoníasespalla pola costa…

Deslízase tranquilatristeira e morriñosa

sobre as ágoas azuresa nave pulidora.Nela vai noso vaterecrinado na borda;dos seus ollos, as bágoastrenguelean nas olas…deixando o berce amado,fundíndose en congoxas,acorada súa ialmapola ausencia remotaque o destino malditoa cotío lle dona.

Francisco Tettamancy, outono 1904.

Que semellanzas atopades na maneira de contar a volta de Curros Tettamancy e

Salinas?

Ademais do aspecto formal, que diferenzas atopades? Guiádevos polo esquema

de traballo da actividade anterior.

LECTURA DO POEMA

Preparade en voz baixa, por parellas, a lectura do poema.

Que unha persoa de vós lle lea á outra o poema: sen ter en conta nin a puntuación,

nin a estrutura das estrofas nin o significado das palabras.

Comentade que sensación vos causa.

Subliñade as palabras (verbos, adverbios etc.) e as secuencias (substantivos co

seu adxectivos, series de versos etc.) máis significativas do poema. Lédeas de

xeito que resaltedes o seu significado.

Estabelece as pausas de entoación no poema. Fixádevos en que tipo de pausas

resultan ao final do poema.

Lede novamente o poema. Procurade responder coa mellor interpretación que

saibades. Na primeira volta, o resultado seguro que vos parece desproporcionado

mais xa veredes como cando fagades a lectura en voz alta a vosa lectura resulta

máis espontánea.

Podedes gravar as lecturas e subilas ao blog da nosa aula. No espazo de

marcadores tedes varias ferramentas coas que podedes subir as vosas gravacións

ao blog da aula. Buscade nos “tags”: “xerador” e “podcast”

o http://delicious.com/manuelcurrosenriquez/xerador+podcast

o http://ferramentasweb.wikispaces.com/