refranes gallegos

339
/LPLDU 2IUHFHPRV y OHFWRU XQKD DFKHJD GH PDWHULDLV SDUD XQ GLFLRQDULR GH UHIUiQV JDOHJR FDVWHOiQ H FDVWHOiQJDOHJR EDVHDGD PDLRUPHQWH QRV UHSHUWRULRV SDUHPLROy[LFRV SXEOLFDGRV TXH FRQVWDQ QD ELEOLRJUDItD DtQGD TXH WDPpQ EDVHDGD QDOJ~QV FDVRV QD UHFROOHLWDSURSLDQRXVRRUDO 'H TXH D QRVD IRQWH IXQGDPHQWDO VH[DQ RV UHSHUWRULRV SDUHPLROy[LFRV GHULYD R FDUiFWHU SDQFUyQLFR GDV SDUHPLDV FDVWHOiV QDV TXH IRUPDV KR[H YLYDV FRQYLYHQ FRQ DUFDtVPRV FRPR OD KDPEUH L KLMRV QRQ IDOODUDV HQVHxDOGH GR TXLHUD QRQ H IRUPDV YHUEDLV FRPR JXDUWH SLFyPH DWpPH FRPtPH GHVFXEUtPH DYHUJRQFpPH GXUDUiWH HVWiVH H VLPLODUHV 1R JDOHJR QRQ KDL WDQWDGLDFURQtDVyDOJ~QFDVR%RRVHPDRVPDQWpQDFLGDGHSRUTXHHVHORQJRSHUtRGRiJUDIR TXHVRQRVVpFXORVHVFXURVQRQQRVSHUPLWHGLVSRxHUGHJUDQGHVUHSHUWRULRVFRQUHIUiQV DUFDLFRV RX REVROHWRV R JURVR GD QRVD SDUHPLROR[tD UHFROOHXVH GHQGH ILQV GR ;,; SDUD DFiHQDV~DPDLRUSDUWHHVWiYLYDHUHSURGXFHRHVWDGRDFWXDOGDOLQJXDJDOHJD 2TXHROHFWRUWHQQDVPDQVQRQpSRORWDQWRXQH[HUFLFLRGHWUDGXFLyQGHSDUHPLDV RSHUDFLyQ TXH VHUtD GH GLVFXWLEOH XWLOLGDGH SRUTXH R UHIUiQ WHQ TXH HVWDU IL[DGR H VHU FRQVDELGR SDUD TXH VH[D UHIUiQ VHQyQ XQ LQWHQWR GH RIUHFHU FRUUHVSRQGHQFLDV VHPiQWLFDV FRQ SDUHPLDV [D UH[LVWUDGDV FRPR WDOHV HQ FDGD XQKD GDV G~DV OLQJXDV ( GLFLPRVLQWHQWRSRUTXHDFRUUHVSRQGHQFLDSOHQDQRQVHPSUHpSRVLEOH$VtSRxDPRVSRU FDVRFDQGRXQGRVGRXVUHIUiQVHQ[RJRpSROLVpPLFRWDQWRTXHVHSRGHUtDLQWHJUDUHQ YDULRV FDPSRV VHPiQWLFRV QRQ VHPSUH D V~D SDUHOOD R p HQ LJXDO JUDR PHVPR DVt SDUHFHXQRVTXHDFRLQFLGHQFLDQXQYDORUVHPiQWLFRSRGtDUHVXOWDUDSURYHLWDEOHSDUDTXHQ WHQRVHQWLGRGDVG~DVOLQJXDV(FRQLVWR[DTXHGDGLWRFDOpROHFWRUyTXHQRVGLUL[LPRV [DTXHDVSLUDUDPiLVSRGHUHVXOWDUSUHFLSLWDGR2XWURWLSRGHFRUUHVSRQGHQFLDSDUFLDOpD TXH VH Gi FDQGR QXQ UHIUiQ ELPHPEUH FRQ G~DV SDUWHV EHQ GHOLPLWDGDV LQGD TXH QRQ QHFHVDULDPHQWHWUDEDGDVOR[LFDPHQWHVyXQGRVPHPEURVpFRP~QiSDUHOODYLG &DQGR FKRYHHVDUDEHD&DQGRUR[HDFD]ROD'HXVFRQVHQWH1LQPHVDVHQSDQQLQHWF8QWHUFHLUR WLSRpDTXHOQRTXHH[LVWHXQKDFHUWDFRUUHVSRQGHQFLDVHPiQWLFDSHURQRQHVWUXWXUDODVt RUHIUiQJDOHJR2PRLWRHVFDUDYHOODUWUDHiVYHFHVRVHXSHVDUOHPEUDPRLWRXQKDSDUHPLDFDVWHOi [DEHQSUy[LPDiVIyUPXODV£$KRQGD-XDQLOOR\VDFDUiVIDQJR&DVRVHPHOODQWHp&DGDXQVDEH RQGHOOHGRHHRQGHOOHSURH TXHHYRFDDORFXFLyQFDVWHOi6DEHUGyQGHOHPXHUGHDXQRHO]DSDWR (YLFHYHUVDRUHIUiQFDVWHOiQ 8QROHYDQWDODFD]D\RWURODPDWD LQHYLWDEOHPHQWHHYRFDD ORFXFLyQ JDOHJD /HYDQWDOD OHEUH SDUD TXH RXWUR FRQ HOD PHGUH RX HVWRXWUR UHIUiQ (O PDO GHO GHOLFDGRSRFR\ELHQTXHMDGRTXHHYRFDLQHYLWDEOHPHQWHDIyUPXODJDOHJD3RXFRPDOHEHQ[HPLGR

Upload: estefania-martinez

Post on 08-Aug-2015

2.019 views

Category:

Documents


5 download

TRANSCRIPT

J. Limiar Orecemoslectorunhaachegademateriaisparaundicionariodereransgalego-castelanecastelan-galego,baseadamaiormentenosrepertoriosparemiolxicos publicados,queconstannabibliograa,andaquetamnbaseadanalgnscasosna recolleita propia no uso oral.Dequeanosaonteundamentalsexanosrepertoriosparemiolxicosderiaocaracter pancrnicodasparemiascastelas,nasqueormashoxeiasconienconarcasmos comoabavbrc,ibi;o,vovfaara,cvcvaac,aoqvicra,voveormaserbaiscomogvartc, icvc,atcvc,covvc,accvbrvc,arcrgovccvc,avraratc,ctacesimilares.Nogalegononhai tanta diacrona s algn caso: oo c vao vavtcv a ciaaac, porque ese longo perodo agrao que son os sculos escuros non nos permite disponer de grandes repertorios con rerans arcaicosouobsoletos:ogrosodanosaparemioloxarecolleusedendeinsdoXIXpara aca e na sa maior parte esta ia e reproduce o estado actual da lingua galega. O que o lector ten nas mans non , polo tanto, un exercicio de traducin de paremias - operacinqueseradediscutibleutilidadeporqueorerantenqueestarixadoeser consabidoparaquesexareran-sennunintentodeorecercorrespondencias semanticasconparemiasxarexistradascomotalesencadaunhadasdaslinguas.I dicimos intento, porque a correspondencia plena non sempre posible. As, ponamos por caso,candoundos dousreransenxogopolismicotantoquese poderaintegraren arioscampossemanticos,,nonsempreasaparellaoenigualgrao,mesmoas, pareceunos que a coincidencia nun alor semantico poda resultar aproeitable para quen ten o sentido das das linguas. I con isto xa queda dito cal o lector que nos diriximos, xa que aspirar a mais pode resultar precipitado. Outro tipo de correspondencia parcial a quesedacandonunreranbimembre,condaspartesbendelimitadasindaquenon necesariamentetrabadas loxicamente,s undos membroscomna parella id. Cavao cborc c arabca..., Cavao roc a caoa..., Dcv covcvtc..., ^iv vca cv av viv..., etc.,. Un terceiro tipo aquel no que existe unha certa correspondenciasemantica pero non estrutural: aso reran galego O voito ccararcar trac a rccc o cv car lembra moito unha paremia castelaxa ben prxima as rmulas .bovaa, ]vavio, , acara favgo!Caso semellante Caaa vv abc ovac c aoc c ovac c roc que eoca a locucin castela abcr avac cvvcrac a vvo c aato. I, iceersa, o reran castelan |vo cravta a caa , otro a vataineitablemente eoca a locucingalegacravtaacbrcaraqvcovtrocovcavcarc,ouestoutroreranvaac acicaao: oco , bicv qvc;aaoque eoca ineitablemente a rmula galega Povco va c bcv cviao.Mara do Rosario Soto Arias 2 Comonatural,nestasachegasaundicionariodereransdemoscabidaamoipoucos casosdestetipodeasimetraestrutural.Peroandaquedanoscasosnosqueamensaxe pode ser idntica pero a imaxe que a expresa completamente distinta.Agoraben,haicasosnosqueacorrespondenciatancompleta,quecasenospermiten alardeequialenciaplenaoutraducineasaparecenxanasdistintascoleccins publicadasataomomentolongodahistoriadosdousidiomas,soncorrespondencias consagradas, non nosas.Neses casos nos que a equialencia tan literal e simtrica resulta ineitable preguntarse se unhadasersinsprocededaoutraouseasdasprocedendunhaontecomn.Por eces,abasedatraducinestanogalegoe,poreces,estaonocastelan,peronoutros casos dicil establecela. Paraentenderestapermeabilidadeparemiolxicachegaconlembrar,primeiro,acomn orixeindoeuropeamaiormentelatinaesecundariamentexermanica,daculturapopular tanto en Galicia coma en Castela. mbalas das herdaron o elemento panromanico e os tpicos uniersais a conciencia do paso do tempo, a morte como igualadora, o alor da amizade, da prudencia, o amor a pais e illos, a idea de que a sabedora esta nos ellos...,. O propio dicionario de Conde 1arro,coas ricascorrespondencias enrancs,alenospara ilustrar o que temos de comn con outros idiomas romanicos mesmo o que se considera oprimeirotextoromanico,unhaadiinatoscanasobreaescrituraapareceamplamente documentada na pennsula, id. Civco boi c vvba rca...,. Dentro do que podemos chamar igualmente cultura comn panromanica ou paneuropea, esta o substrato greco-latino e a doutrinacristiaemaisaBibliaenxeral.Disohaimoitonosreranshispanicos:son ilustratias a este respecto as notas aclaratorias de Rodrguez Marn, de Conde 1arro e a edicindeGracianeitaporImilioBlanco,apartedosqueelesobseran,nestaachega aparecenreransdeorixebblicacomocvovararacovcvboi...queeocaXuces 14,18,, e en galego en particular documentamolos xa desde as Cantigas de Santa Mara e a poesa lrica medieal: na cincuentena de paremias que lilgueira Valerde documenta nos cancioneiros e na obra mariana aons hai algn reran de caste eanxlica, coma aquel de Johan Airas: vov oacac aov cvborc crrir qvc avbo a;av rcv qvc ro gracir, algn outro, non detectadopoloilustreerudito,eocaosclasicoslatinos,asodeAirasPerezVuitoron: ovo o;c vov crcvo cra. Peroesapermeabilidaderaseolxicarerzase,ensegundolugar,coaconienciados douspobosdesdeasorixes:nonseesquezaqueadelimitacindodominiocentral,a estandarizacinconAonsoXequizaisxaconlernandoIII,presupnunpreio contnuum lingstico co dominio noroccidental, galaico-astur-leons, hai longos perodos cruciais na historia dos dous idiomas, de orte osmose e capilaridade lingstica, sumemos a isto a diglosia, o enmeno de pasar a ser considerada toda marca cultural galega como negatia,doXVIenadiante:adiglosiaacilitaraatraducindoacerogalaicoanoae triunantelinguadeCastela,nundobresentido,oalantegalegoquetraducequese considera agora o rexistro culto, e o alante non galego que se sente lexitimado, perante a crenza estendida de que o galego un chapurreado indigno, para traducir a lingua de alor. De todas ormas, a diglosia unha arma de dobre gume: igualmente xustiicara por parte de moitos galegos a adopcin mimtica, a traducin do castelan galego, das rmulas do idiomadominante.Maniestacindetodoistooeitodeque,desdeoiniciodas Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 3 coleccins paremiolxicas hispanicas, emos os dous reraneiros xuntos. Na coleccin de Hernan Nnez, de 1555, cos rerans castelans conien mais dun cento de rerans galegos como tenen sinalado dierentes estudiosos. Conde 1arro, por exemplo, menciona arios exemplosdapresenzadereransgalegosenCorreasalgns,galegosouportugueses, traducidoscastelan,esqueeladucepodiamosengadiraquelqueempeza:catcao cvvavtc...coatraducinacarn,catcavoa,vvavtc...,etamnestoutros:Ccvtcrvivvoba vcvctcr cbvcao coa aclaracin de Correas Cbvcao c ccvccrro,, Cato qvc vo covc, vorrc, etc. Na coleccindeRodrguezMarn,unhadasespanolasmaisricas,constatamosasmesmo unhacertapresenzadeelementosgalegos:actrcaabaiar...oirecollido,segundo palabras de R. Marn, dos marineiros de Baiona, . o vcto cv agoto... tamn consta como propio de Galicia, a propsito de Dc av Migvc a o avto, vvbc ac travcbo di que chaman travcboenGaliciaacertossabalospequenos,.qvicvavaacvtrcvic,agocccgaacben podeterorixenogalego-ehaiequialenciagalega-enonnoitalianocomosupnR. Marn,PoraCavacariaoa;aroccaavpareceunhapoucoclaratraducindoreran galego,noqueospaxaroscaav,dicir,procrean,anuncianaprimaeraos correspondentes rerans en galego documentamolos, non os traducimos,. leitasestasobseracins,podemosoleracuestindaprocedencianaquelescasosen queparecequealgunadaptoudealgun.Abasenocastelanpresumiblecando, existindounhaersinmoisemellanteencastelan,aparecennorerangalegolagrantes castelanismos non condicionados pola rima, tipo: .acvivitraaor qvc aacvivitra c cvfcrvo qvc c cvagva..., oi gooo..., Da boca ao vcvtiroo o ccrto faic avaoo, Hatra o fiv, vaiac c aitoo, Cova a arborc ov a croa: vv aav..., onde hai unha clara contradiccin no xnero de arborc, etc. Noutra orde de cousas, hai rerans galegos que parecen implicar unha mala comprensin ou unha traducin literal carente do sentido primeiro da correspondente onte castela. Un caso pode ser este que orece Gonzalo Correas Cavar avigo c aar aivcro a ogro , cvbrar cv rcgaaoe que Iladio Rodrguez presenta as Cavar avigo c aar aivciro a ogro c cvcvtar cv tcrrco froitoo: onde, primeiro, o erbo cse conerte en conxuncin copulatia galega c,e,despois,aconxuncincopulatia,conrteseenerbogalegoc,nestecasoa ausenza de rima parece delatar unha adaptacin galeguizadora. Abasenogalegopresumible,polamesmarazn,noutroscasos.As,ademaisdosxa sinaladosenCorreaseR.Marn,emosqueagavavcia,aaccracorrcvacfcriacvfcria parece estar traducindo o correspondente galego, no que accira rima con fcira moito mellor que accra con fcria. Iste argumento da rima xa o utilizou Saco e Arce para conclur unha posible orixe no galego no caso de O too oa cva c corao , oco or a cva c cvcrao. Outro casotmoloenHabavccva;o,rcovaccvabogao,queparecetraduciranosaparella paremiolxicadeao,bvgao,sobretodosepensamosqueoabogaodaariantecastela pareceserunhapaxlegmenonquenuncaigurounoDRAI.Ihaioutrosrerans castelansquenosanpensarquesonorixinariamentegalegosequenonoronben entendidos: . covc;o ac rviv, cavava ac vaacra semella unha mala comprensin do antigo -xa no comendador H. Nnez- . covcco ac rviv, cavava ac ao, Ma ra a cortc, aovac c ric;o vo toc parece unha reeitura do noso enxebre Ma rai a cortc ovac o boi rco vov toc, isto , onde a oz da experiencia do ancian non se oe. Cvavao c bvc, ric;o vo ticvc to, cov va avaa a bo tamn parece ariante nacida a partir do noso, porque o reran castelan da a entender que conn que o boi tena catarro. In calquera caso, dicil precisar onde estio a orixe. O castelan puido desiarse de seu, pola eolucin e os cambios de usos e costumes da propia Mara do Rosario Soto Arias 4 orixecastela,mentresqueogalego,conserador,manteraioalgomoiantigo. 1ampouco Correas pareceu entender o signiicado de . a ric;a qvc vo vcac avaar, vctca cv c arcva. "Is ayudar a la diicultad", di el. Mais ben o contrario. A orma galega explica mellor o seu cruel signiicado, . rca qvc vov oac avaar, qvc a crcv a vv arca c a qvc a acicv qvcaar.BouzaBreyBOUZA1982:81-91,estudiouestearcaicocostumeoumito,de desacerse dos intiles nalgns lugares do planeta e quizais tamn aqu. In galego tamn temosctarca,too.DeeitoenCorreasaparecenduciasdereransconormas arcaicas, que ben puideran ter sido galegas, tipo agora, corro, vorto, vov, caaca, afarto, ovga..., algunhasxaendesusonotempodopropioautor,como.faccr,vicav,"decaseen Salamanca...,yanoleeousar",quetestemunanposiblementeunhaorzadoromance ibrico occidental que proxectaba as sas creacins cara resto da pennsula. Acomunicacinentreasdaslinguasenadstratouneitopoderosoeinnegable.Os correspondentesreraneirostenenmoitoencomn:oantieminismocomn,aobia contraosxudeuscomn,contraosermellosdepelo,contraoscoxos,contraos estranxeirosenxeral:haicuriososelementosetnograicoscomnsporexemploo costume de premiar que cazaba raposos e os presentaba diante da porta da casa mortos, dandolle oos de regalo, as temos Ma c rai orro cavao avaa oro tamn en castelan, ou ocasodeMaarocacavo...quetenorixenuncontopopulardunhalacazanaque pretendapasarportraballadoracoseuhome,apresenzadonmeroseteconalor simblico ponderatio, e outros casos que podiamos aducir,, temos as eces en comn a crueza,orealismohispanicochamalletamnaatencinaConde1arroenCorreas,un noso inormante alisoletano quxonos ilustrar cun reran que lle ora a un seu to orindo dun lugar desa proincia e ns icamos un pouco abraiados de olo reproducir en oz alta enpresenzadecontertulios,.va;oacaor,bataocoaccvocctorbav,estaorte expresiidadeapareceencomnsdousreraneirosnaserieMaitirav...ondeaparecen termoscomotctaoucoaccova,mentresqueenreranscorrespondentesderada pennsulaACIRI1I2001:68,lemoscabcoacvvcr,moitomaisdelicado,,epor suposto, trazos comns son os de tipo xeral que alen para caracterizar uniersalmente os rerans, como a erdade -non todos pero en gran medida-, a concisin, a dose de humor e ,ouironaenxenosa,ousoderecursosliterarios comaosmileasmetaorascvarcrac por mocidade, cva cca por ellez, etc.,, o gusto polas ormas bimembres etc. Incantoasdierenzas,algunhassoneidentes,outraspodenserdiscutibles.Intreas primeiras,apresenza,ausenzadereransantigaleguistas.Nascoleccinscastelashai duciasealgnsasombranpolaextremadurezaConde1arro,antesChaoRego, mencionan un par de exemplos en Correas, mais a lista poda aumentarse con exemplos en Martnez Kleiser e outros,. Obiamente, no reraneiro galego apenas entran ou entran ariantes nas que se elimina o prexuzo antigalego, se ben conserando o prexuzo contra osxucescorruptosquesedeixansubornarconaesouxamns,tipoOvcbaiqvcc agarcoc,nocantodoxenobo.;vcccgaiciavocovoiccvavavo,,eosque aparecensonmaisbenignosovogacgocvovvocvtcvacvo,^ovcfagabcvqvcvovo agraaccc, viv va qvc vov o vcrccc -reerido s galegos-, c qvcrc abcr qvcv c o gacgvivo aac vv vavaivo, Cacgo cov vavao...,. Outra dierenza obia a presenza , ausenza, dependendo de calreraneiroenoquemos,demarcaspropiasxeograicas,toponmicas,paisaxsticas,de lora e auna, etnograicas, que axudan a conormar unha idiosincrasia particular para cada poboespelladanoseureraneiro:porexemplo,amulararaezaparecenosrerans Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 5 galegos, onde temos se cadra mais o boi e a besta, sendo moi abundante nos castelans, en avrca cv av `oav ra o cav, o castelan ala de esparragos, en v boqvc cqvcvo vov bai carbao,ocastelantrocaacarballeirapolooarccbicoeoino,exemplosdetopnimos especicos de dentro e ra de Galicia, segundo sexa o idioma: cira bovita, a aa Crvva..., 1ai rcvacr cvvcba a qvcv rcv ac itcrra, c ra ra Cavba..., O Mivo cra a fava c o i..., un caso deespeciicidadeetnograicatmoloenvvaioafvvataaoav...quealudeestudiado costumegalegoQUIN1NS1999:41,deaumar,alumearebendicirasterraspara propiciar as colleitas, outro en ^a tcrra ao avavo, o qvc tcv vvba cvarta a c vv cvti -odo a unhaalantedePastoriza,Arteixo-:sabemosqueenBergantinosocvtiunxigante mtico,sinnimodevovrohabitantedunsubmundoimaxinario,igualmentecargadode alor idiosincrasico stricto sensu nos parece este reran Dcv vov aca ira, qvc acicvcia a a tcvo. Intre as dierenzas discutibles, en canto que precisen tal ez dun estudio mais exhaustio de tdolos rerans publicados en lingua espanola, ns percibimos un punto de ista mais matriarcal ca patriarcal, nos rerans en lingua galega,unha oz eminina que non logramos or nos rerans en castelan ben entendido que ambos reraneiros comparten, doutro lado, unha carga orte de antieminismo,. As, ponamos por caso, rerans galegos "aorables" dalgn xeito a muller do tipo . vvcr qvc cga vo bovc fai bcv c oac, ou O qvc a tva vvcr vov oiaa abcr vov o acbc faccr con ariantes, Qvc o bovc c oiaa rcr, covo vo critai aa fovtc, vo ooaavavvcr,Paraatvavvcrcgrcaovovacbctcr,reransestestresquemaisque "aorables"aunsexo,aorecenaboaunindosdous,nonatopancorrespondencia exacta en castelan, de eito s atopamos a idea dominante de non coniar o home segredo ningnamuller.Reranscastelansdesprezatiosconrespectoasmulleresouestan ausentesengalegoouaparecendesproistosdesacargaideolxica: Mafacicgvaraarvv aco ac vga qvc vv;cr agvva presenta en galego unha restricin, ...qvc vvba vvcr biriqvcira, |va vv;cr , vv cacvaario oo irrcv ara vv avo alese na ersin galega dun criado e un galo. I,iceersa,reransgalegosquepresentenunprobablepuntodeistaemininoeque sexan desprezatios dos homes dicil acelos casar cos castelans Qvc vov vorrav a raca, qvcobovcbaivoavavaaa,Dovatrabaaaoravovqvcrcbovcacaav,.Unltimogrupo mstranos,encorrespondenciasconceptualmentesinnimas,acontraposicinmaisou menosclaraentreapresenzadunpersonaxeemininoengalego,eunmasculinoen castelan:Covtraaavaivbairav,Covtravvaarc...,taarcavorrcvaocacrcvacvao, tac c ric;o vvricvao... a ariante castela coa ella n en Correas pero xa non a atopamos en reraneiros posteriores,, Hovc qvc crgvcrc ai oa!... vov c ara a fia aa viva vai , ...c c ,crvo qvc vi aarc vo bvca. Non queremos conclur este preacio sen adertir antes do caracter eclctico do dicionario: coa mesma xenerosidade con que procederon os autores de moitas coleccins, as tamn quixemosprocederns,deaqueaparezanreransensentidoestrito,xuntoamaximas ilosicasivtoccoiao,ogoov,,recitatiospopularesctcicavvaacrav...,,rmulas-colon de contos do olclore hispano e europeo Dcrovc aqv vorcia...., abaao a voitc, coc Marica a roca, c toao cbc fav covo cv, barqvciro..., i ac cta vc ccao , vo vvcro, vvvca va boaa a cico, 1cv, vvcrtc caviva, cro a caa ac vi rcciva, Caagoo corta cvciva, qvc vo coa rviva, e toda a serie de rerans que presentan ragmentos de dialogos entre ebreiro ou marzo ou incluso abril, e un pegureiro ou unha ella, proceden do olclore europeo: en Crsega inda recolleucontosdesaespecieItaloCalino.RodrguezMarnexplicacondetallenoseu Mara do Rosario Soto Arias 6 reraneirocalestenenesaorixe,,rmulasquepareceneocarmitosvrcvaraoaircc arir ao rcvto alude erosimilmente mito ibrico prerromano das eguas que ecundaba o ento,, adiinanzas Civco boi c vvba rca...,, etc.Por ltimo, rstanos adertir erbo do uso que ixemos, por aan de aorrar espacio, das parnteseseoscorchetes.Istessonmoipoucosealenparaaclaracinsdetipo semantico,basicamente:.vortccoovocigoav...igvaavmoeunossempreaideade respectar a lingua na medida do posible tal como a encontramos no reraneiro,. Usamos, encambio,asparntesespararecollerariantes:.bocvtcvacaor,cvrtofaaaor;ovcaaroa) signiica que o segundo reran di: . bo cvtcvacaor, ovca aroa, . fcrvovra cvca a tcrra ;...a cvtvra) implica o reran . fcrvovra cvca a cvtvra, vtrc avto c ^aaa, o ivrcrvo cavaa ;caroa);carva);...^aaa,bcvcborcrcvaivcrar)descodiicarasedaseguinteorma:vtrc avto c ^aaa, o ivrcrvo caroa, vtrc avto c ^aaa, o ivrcrvo carva e vtrc avto c ^aaa, bcv cborcr c vai vcrar. I as un bo etctera. Seestaacbcgaaxudaadeini-loperildasnosasparemias-mesmopolaaderectiicar algn lector os nosos posibles erros- e se algun encontra utilidade nela, xa aleu a pena o esorzo. J.J. Corpus manexado ALONSOIS1RAVIS,I.1986,:DiciovarioaavgvaCacga.AlhenIdiciones, Madrid. 3 ols. LVARIZ BLZQUIZ, X. M'. 1969,: O ibro aa Caa. Castrelos , Vigo. BINAVIN1I JARINO, P. e lIRRO RUIBAL, X. 1995,: Rcfravciro Cacgo aa 1aca.CentrodeInestigacinsLingsticaseLiterariasRamnPineiro, Santiago de Compostela. BOUZA-BRI\,l.1982,:Reerenciasaunaeutanasiaamiliarprimitiaenel olclore gallego-portugus` en tvografa , ocorc ac Caicia. Xerais, Vigo. 1,81-91. CAMPOS, J. G. I BARILLA, A. 1993,: Dicciovario ac rcfravc. Anejo del Boletn de la Real Academia Ispanola, Ispasa Calpe, Madrid. CARRL ALDAO, U. 1908,: Reranero Gallego`. . ^oa 1crra, nn. 24, 29, 36, 38, 39. CAUDI1 \ARZA, l. 1998,: Rcfravc. Idimat Libros, Madrid. CORRIAS,G.1992,:1ocabvarioacrcfravc,fracrorcrbiac,otrafrvva covvvc ac acvgva catcava qvc ;vvt c Mactro Covao Corrca |prlogo de Miguel Mir, edicin de Vctor Inantes| Visor, Madrid.DIIZBARRIO,G.1994,:orcfravccvaabiavraovar.Castillaediciones, Valladolid. lIRRO RUIBAL, X. 198,: Rcfravciro Cacgo aico. Galaxia, Vigo. GIPPINI ISCODA, I. 1991,: Rcfravciro Cacgo. Idicins do Castro, A Coruna. GONZLIZ DIAZ, J. L. 1998,: Rcfravcro 1cvatico. Idimat, Madrid. Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 7 GONZLIZPLRIZ,C.19932,:Orcfravciroaovar,IdicinsdoCastro,A Coruna. IBNIZ, P. 1990,: .vaii ac a forva ac o rcfravc cavoc iv rcrbo. Asesores y editores Leo, Vigo. JUNCIDA, L. 1996,: Dicciovario ac rcfravc. Ispasa Calpe, Madrid. LANZA,l.1933,:lalanosdeRibadeo`en^114,146-154,116,169-12, 118, 20-211. LLPIZMLNDIZ,V.:Rcfravcirogacgo.Manuscritoindito.Museode Ponteedra. LPIZ NAVIA, S. A. 1992,: O rccrtorio gacgo ao rcfravc o rorcrbio cv rovavcc ao covcvaaaor Hcrvav ^vvc ;1:::), Consello da Cultura Galega, Santiago de Compostela. MALDONADO, l. 1989,: Rcfravcro Caico avo. 1aurus, Madrid. MAR1INIZKLIISIR,L.1953,:Rcfravcrogcvcraiacogicocavo.Iditorial Hernando, Madrid. MORIIRAS SAN1ISO, X. 193,: O vi c vv rcfrav gacgo aa vvcr. Celta, Lugo. QUIN1NS SURIZ, M. 1999,: .vvario ac traaiciv gacga. 1ambre, A Coruna. RIILO CARBALLO, I. 196,: cova ac Carbacao. Castrelos, Vigo. RIILO CARBALLO, I. 1980,: Cavciovciro aa 1crra Cba ;Po). Idicins do Castro, A Coruna. RODRIGUIZ LPIZ, J. 1993,: vcrticiovc ac Caicia. Aliiadoiro, Salamanca. 10' ed. RODRIGUIZ MARIN, l. 1926,: Ma ac 21.ooo rcfravc catcavo vo covtcviao cv acoioacocccivacvactroCovaoCorrca.ReistadeArchios, Bibliotecas y Museos, Madrid. SACO\ARCI,J.A.198,:itcratvraovaracCaicia.Cocccivaccoa, riavcico,aiaogo,rovavcc,cvcvto,rcfravcgacgo.DiputacinProincial de Ourense, Ourense. SNCHIZLADIRO,L.1990,:Rcfravc.tcr2ooo.Rcfravc,fracovarc. Ramn Sopena, Barcelona. 1ABOADA CHIVI1I, X. 2000,: Rcfravciro gacgo. Caacrvo ac racooa Cacga 2. Centro Ramn Pineiro, Santiago de Compostela. ZAMORA VICIN1I, l. 192,: Rcfrav c aito ovarc gacgo. Galaxia, Vigo. J.2. Referencias bibliogrficas ACIRI1I, J. 2001,: Prorcrbio, .aagio , Rcfravc ac Mvvao. Optima, Barcelona. CALVINO,I.1980,:Marzoeilpastore`,en iabcitaiavc,1orino:Iinaudi.' ed., 811-812. CHAO RIGO, X. 1983,: v Rcvao Cacgo. Idicins do Castro, A Coruna. CONDI 1ARRIO, G. 2001,: Dicciovario ac Rcfrav. Galaxia, Vigo. Mara do Rosario Soto Arias 8 lILGUIIRAVALVIRDI,X.196,:Ainsercindo'erboantigo'na literatura medieal`. octv .vricvc VI, 355-366. GRACIN, B. 199,: Oracvo vavva , artc ac rvacvcia. Id. de I. Blanco. Catedra, Madrid. Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 9 Mara do Rosario Soto Arias 10 Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 11 Caaernos ae Fraseoloxia Galega 3, 2003 2. Achegas a un dicionario de refrns galego-casteln 1.A acha tira pr racha. De tal palo tal astilla. 2.Aadegacheiravioqueten.La bodega huele al vino que tiene. 3.Aalbardadebeserconforme burro. Cada asno, con su tamao. 4.Aaldea,Dio-ladea.Lavidadela aldea, dsela Dios a quien la desea. / Buenaeslavidadelaaldea(porun rato, mas no por un ao). 5.Aalegracontndoacrece.Alegra secreta,candelamuerta./Alegra amagada, candela apagada. 6.Aalegradelongaavida.Laalegra alarga la vida. 7.Aalforxadopobrecontodopode. Zurrn de mendigo, nunca henchido. 8.almaboa,nonhaicousaquelle nondoia.Alsensibledecadapena, nunca le falta qu le duela. 9.Aalmanabocaeossosnosaco. Alma en boca y huesos en costal. 10.Aalmasanandanocorposan. Alma sana en cuerpo sano. 11.Aamizadecoecelaenonperdela. Al amigo, conocerlo y no perderlo. 12.A anada non se pilla s carreiras ( carreira).Zamoranoseconquist en una hora. 13.Arborequenacetorta,tardeou nuncaseendereita.Leotuerto nunca se endereza. 14.A rbore sen codia coma a muller senvergonza.rbolsincorteza, parece mal y pronto seca. 15.rboresenfroitochmollelea paraolume.rbolsinfruto,dgote lea. 16.Aarboria,dendepequenia;a arborecha,dendepequerrecha. Desde chiquito se ha de criar el rbol derechito. 17.Aaugadeabrilencheocarroeo carril.Lluviadeabril,todascaben en un candil. 18. auga de correr e xente de falar, nonsellepodeprivar.Quien "quere" tapar la boca de la gente, que "cerre"enprimeroelcampocon puertas. 19.A auga de san Xon tolle vio e non d pan. Agua de por san Juan, quita vino y no da pan. 20.A auga de xaneiro mata o usureiro. Agua de Hebrero mata al onzonero. 21.Aauganonemborrachanin enfermaninentrampa.Agua buena,nienfermaniembriagani endeuda. Mara do Rosario Soto Arias 12 22.Aauganonhaterolornincornin sabor,paraque,bebela,saiba mellor. Sin olor, color, ni sabor, es el agua mejor. 23.Aaugaparaospeixes;paraos homes,vioafeixes.Elaguacra ranasypudrelamadera:conel cuerpo, qu no hiciera? 24.Aaugatodolava...sennamala fada.Elaguatodololava,menosla mala fama. 25.Aausenciatraeaesquencia./A longaausenciatraeo esquecemento. Larga ausencia causa olvido. 26.avedepaso,fungueirazo.Alave de paso, caazo. 27.A axuda que vn de fra, vn tarde esenhora.Quienamanoajena espera, mal yanta y peor cena. 28.Abarrigamandaaperna.Tripas llevan piernas, que no piernas tripas. 29.Abecerriamansaatdalasvacas deleitemama.Becerrillamansa,a sumadreyalaajenamama./ Becerritamansa,quedetodasvacas mama. 30.A ben comer, hai que beber. A buen comer o mal comer, tres veces beber. 31.A besta, de amatada, de lonxe ve vi--laalbarda.Quiendelalacrnest picado, la sombra lo espanta. 32.bestagolosa,taleigadearea.A bestiacomedora,piedrasenla cebada. 33.Abestalevabenacarga,maisnon a sobrecarga. A la bestia cargada, el sobornal le mata. 34.bestamala,esporaevara.Sin espuelayfreno,qucaballohay bueno? 35.A bo capeln, mellor sacristn. A tal capelln, tal sacristn. 36.Aboentendedor,curtofalador (poucaparola).Abuenentendedor, pocas palabras bastan. 37.Aboaanada,nonalevaventonin xiada.Elabundantefrutolodael ao y no el campo. / En buena aada, no hay tierra mala; ni buena, cuando el ao se niega. 38.A boa correspondencia as amizades conserva.Conbuena correspondencia,laamistadse conserva. 39.A boa fama moito mal cobre. Buena fama hurto encubre. 40.Aboafamenonhaipanduro.A buenahambrenohaypanduro,ni falta salsa a ninguno. 41.Aboafeiraceibaabarazada faltriqueira./Aboafeira,a burchacabaleira.Eldadefiesta, dinero cuesta. 42.Aboaguerrafaiaboapaz.La guerraslotieneunacosabuena:la paz que trae en pos de ella. 43.Aboamozacomaapera acelmosa,que,endecomndoa,d ganadoutra.Labuenamozaes comolaperazumosa,que comindola da ganas de otra. 44.Aboamozanonabusquesna romara,bscaacotraxedecada da.Alabuenamozanolabusques enlaromera,sinoensutrajede cada da. 45.Aboamullerninhadeorninha dever.Labuenamujernihadeoir ni ha de ver. 46.Aboapresenciacartade recomendacin.Comotepresentes, as te mirar la gente. 47.Aboaroupaeaboavidafana rapazagarrida.Buenavidaarrugas tira. 48.Aboasonacomooalciprs,que candocrebaxanonreverdez.La Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 13 buena fama es como el ciprs, que si unavezsequiebra,noreverdece despus. 49.Aboaterra,ladodaserra.Enlos prados,lacimerada;yenlassierras, la bajerada. 50.Aboavacadeleitenacortese vende.Elbuenpaoenelarcase vende. 51.Aboavidafaianenagarrida./A boa vida bo cabalo cra. Buena vida arrugas tira. 52.Abocafalasvecesoquesenteo corazn.Porloslabiosredundalo que en el corazn abunda. 53.A boca pechada e a bolsa escondida ougardada.Unnudoenlabolsay dos gordos en la boca. 54.Abocadoforte,tragodevio.A torrezno de tocino, buen trozo de pan y buen golpe de vino. 55.A boi bravo, rego largo. Al loco y al toro, djales el coso. 56.Aboirebeln,aguilln.Msvale unaaguijonadaquedosarres./A asno lerdo (modorro), arriero loco. 57.Aboivello,chocallonovo.Abuey viejo, cencerro nuevo. 58.Aboivellononllemudesde cortello.Albueyviejo,mdaleel pesebre y dejar el pellejo. 59.Abonddestroiaautorid./A moitabonddestroiaautorid. Bondad merma autoridad. 60.Abondadeestenquenad.La bondad, quien la tiene la da. 61.Abonituracmeaaterrana sepultura.Ayerlucas,lamicara; hoy plegada; maana sers liada. 62.Abrandarespostaairacreba,a duraesprtaa.Larespuestamansa, la ira quebranta. 63.Abrasapequenaqueimaacasa grande. De pequea centella (grande hoguera) se levanta gran fuego. 64.Aburlabendeixalacandomis agrada.Alaburla,dejarlacuando ms agrada. 65.Aburraeamullerapaoshainas que tanguer. El burro flojo y la mala mujer, apaleados han de ser. 66.A burro frouxo, arrieiro tolo que lle malle o lombo. A burro flojo, arriero loco. 67.A burro vello, albarda nova. A mula vieja, cabezadas nuevas. 68.Aburrovellomdalleoalimentoe daracheopelexo.Alviejo,mdale el aire y darte ha el pellejo. 69.Aburrovellopoucoverde.Caballo viejo, poco forraje. 70.Acabaleironovo,cabalovello.A caballero nuevo, caballo viejo. 71.Acabaleirovello,cabalonovo.A calzas viejas, bragueta nueva. 72.Acabracovicionocudcos cornos.Elexcesodevicio,sacala puerta de quicio. 73.Acabradamiaveciasempred misleitecmia.Lacabrademi vecina ms leche da que la ma. 74.Acabrasempretiramonte.La cabra siempre tira al monte. 75.Acadaburrico,seumollio.Cada asno con su tamao. 76.Acadacalgstallemisoseu curral.Pajarillaqueenerialsecra, siempre por l pa. 77.A cada da abndalle a sa malicia. A cada da le basta su malicia. 78.Acadaola,asatapadeira(oseu testo).Acadaollazasucoberteraza. / No hay olla tan fea que no tenga su cobertera. 79.Acadapaxariogstalle(parcelle ben)oseunio.Acadapajarillole gusta su nidillo. 80.Acadaporcochgalleoseusan Martio.Acadapuercolevienesu Mara do Rosario Soto Arias 14 sanMartn./Acadagorrnlellega su san Martn. 81.Acadaporta,asadona.Acada puerta, su duea. 82.Acadatempo,oseutento.Aotro viento, otro tiento. 83."Acadaunoseu",dixooque roubaba."Conlomomeayude SantaMara".Yerarobadocuanto tena. 84.Acadelofracotodosonpulgas.Al perro flaco todo son pulgas. 85.Acalvaengana,odentementeea arrugaquitaaduda.Lascanasno dicennada;losdientesmienten;de las arrugas, no cabe duda. 86.Acamaeocrceresonprobade amigos.Lacamaylacrcelson prueba de amigos. 87.A can vello e a cazador coxo non lle quedaalebrenotoxo.Cazador, cojo; y perro, viejo. 88.A can vello non hai cus cus (tus tus). Aperroviejonuncacuzcuz(...tus tus). 89.A cara o espello da ialma.Lacara es el espejo del alma. 90.Acargacansa,asobrecargamata. La carga cansa, la sobrecarga mata. 91.Acaridadebenentendidacomenza porunmesmo.Lacaridadbien entendida empieza por uno mismo. 92.Acaridadeeoamornonqueren tambor:caladiosvivenmellor. Caridad y amor, sin tambor. 93.Acaridadenonquerenadade vaidade.Caridadcontrompetano vale una castaeta. 94.Acarnedeso,dentedelobo.A carne de lobo, diente de perro. 95.Acarnenoteitoeafamenopeito. Lacarneeneltecho;hambreenel pecho. 96.Acarneponcarneeoviopon sangue./Acarnecarnecra;eos peixes,augafra.Carne,carnecra; ypeces,aguafra./Carnehace carne. 97.Acarnevaisecarne.Carnehace carne. 98.Acartoestavaca(vaialibrade vaca); o que non o ten, non a papa. A blanca vale la vaca, daca la blanca. 99.A casa composta e a morte porta. Casa puesta, cruz a la puerta. 100.casadatatanonvaiascada da. En casa de ta, mas no cada da. 101. casa de teu irmn non vaias cada sern.Acasadetuhermanonoirs cadaserano['tarde']./Acasadetu ta, mas no cada da. 102.Acasanaprazatenasportasde prata.Casaenplaza,losquicios tiene de plata. 103.Acasaroubada,portanova. Quemadalacasa,vensconel agua? 104.A casa varrida di mis lucida. Por la buena portada se vende la casa. 105.Acasaxalabrada,aviaxa plantada...easograxaenterrada. Casa hecha, sepultura abierta. 106.Acastaaeobesugo,enfebreiro nonteenzugo.Enfebrero,la castaa y el besugo no tienen zumo. 107.Acatarroforte,talladasevio.Al catarro, con el jarro, pero nota que el jarro no es bota. 108.Acazadornovo,canvello.Cazador, nuevo; perro, cojo; y hurn, viejo. 109.Acebadanalameira,otrigona poeira. Centeno en polvo, cebada en lodo y trigo en todo. 110.Acerasobexaqueimaaigrexa. Cuando es demasiada la cera, quema la iglesia. 111.Achavedopreitooescribano;a do mdico, o boticario. La llave del pleitoeselescribano,yladel mdico, el boticario. Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 15 112.Acobizarachaosaco./Acobiza noncaridade.Laavaricia (codicia) rompe el saco. 113.Acodiaduraodenteaguza.A viandadura,muelaaguda./Acarne de perro, diente de lobo. 114.Acomadreandadoraentdalas casasmurmuradora.Comadre andariega, adonde voy, all os hallo. 115.Acomidacomidadesfaia compaa. Comida hecha, compaa deshecha. 116.Acomidadofidalgo,pouco compango,caldomoitoemantel longo.Presumirdehidalguaconla bolsavaca,puratontera./Aqu tantosmantelesparaunostristes pasteles? 117.Acomida,quente;eabebida,fra. Caliente la comida y fra la bebida. 118.Acompaadetresboa;ade catro,daodiao.Compaade dos,hzolaDios;detresocuatro, hzola el diablo. 119.A compaa do aforcado: ir con el e deixalo encolgado. La compaa del ahorcado: ir con l y dejarle colgado. 120.Aconcellomao,campdepao.A consejo de ruin, campana de madera. / Gente ruin, campana de palo. 121.Aconcenciavaicoaconvenenza. Concienciaybolsaestnenla balanza: cuando una sube, otra baja. 122.Aconcienciavalporcen testemuas.Laconcienciaesala vez testigo, fiscal y juez. 123.Aconductadohomeboandana man do home malo. No vive ms el bueno, que quiere el malo. 124.Aconfesindefrauta(tambor), ausolucindetambor(pito).A confesindepito,absolucinde tambor. 125.Aconfianzamoitasvecesmatao home. El exceso de confianza mata. 126.contadecurmns,cigarros habns.Deloajenotodossomos esplndidos. 127.Aconta,depreto;oamigo,de lonxe.Lacuenta,decerca;yel amigo, de lejos. 128.Acontadomeucompadre, rebandas de pan s meus afillados. Del pan de mi compadre, buen zatico a mi ahijado. 129.contadopanoadeprendeo xastre. Machacando, machacando, el herrero va afinando. 130.A conta conta. La cuenta es cuenta. 131.Acontasvellas,barallasnovas.A cuentas viejas, barajas nuevas. 132.Acordasemprecrebapolomis delgado.Siemprequiebralasoga por lo ms delgado. 133.Acordasemprerompepolomis delgado,oupologrosomalfiado. Lacuerdaserompesiempreporlo msflojo./Siemprequiebralasoga por lo ms delgado. 134.A cortesa custa pouco e vale moito. /Acortesaseoradomundo. Mspuedeelsombreroqueel dinero. 135.Acortesanonquitaavalenta.Lo corts no quita lo valiente. 136.Acubadeboviononprecisade bandeira. La buena cuba sin bandera se anuncia. 137.Acuranovo,sancristnvello.A caballero nuevo, caballo viejo. 138.Adanzasaedapanza.Delapanza sale la danza. 139.Adarningunseponrico./Adar naidemorrerico.Dedarnadiese hizorico./Dando,dando,irs bajando;pidiendo,pidiendo,irs subiendo. 140.Ademandaopdameda.Quien no pa, no cra. Mara do Rosario Soto Arias 16 141.Ademo,demoemedio.Adiablo, diablo y diablillo. 142.Adesconfianzaeocaldodegalia, endexamaissentanmal. Desconfianza, aseguranza. 143.Adesgracianuncavnsoa.Ajosy desdichas no vienen solas, vienen en ristras. 144.A desgracia que ha de vir, non pode fuxir.Nadiepuedehuirdesu ventura. 145.Adeudaeolaborsempreveena peor. Un real de deuda, otro acarrea. 146.A Deus rogando e co arado arando. /ADeusrogandoecomartelo dando.ADiosrogandoyconel mazodando./Aydatebieny ayudarte ha Dios. 147.A dilixencia aproveita s veces mis cciencia.Msvaleunpalmode diligenciaquedosdejusticia./ Diligencia pare abundancia. 148.Adilixencianaidaboaventura. Viene ventura a quien la procura. 149.A dilixencia non quere preguiza nin querepaciencia.Contraruin negligencia, generosa diligencia. 150.Adieirodado,brazocrebado.A dineros dados, brazos quebrados. 151.Adonanacasa,eohomeno traballo.Lamujerenelhogar,sin salir ni a trabajar. 152.Adonaquereserrogadaenon obrigadaninforzada.Lasdamas quieren ser rogadas, no ensaadas. 153.A dor (pena) da muller morta chega ataaporta.Dolordemujermuerta dura hasta la puerta. 154.Adbidaocomezodasabedora. El que no duda, no sabe cosa alguna. 155.Aescotenadacaro./Aescote, anque sexa un boi. A escote no hay pegote. / A escote nada es caro. 156.esperacazacalquera.Ellobo viejo caza a la espera. 157.A esperanza longa, o corazn acora. Esperanza luenga aflige el corazn. 158.Aesperanzanonencheapanza.La esperanza no es pan, pero alimenta. / Msalimentaunamalapitanzaque una buena esperanza. 159.Aespiacandonacexalevao pinchodiante.Laespinayanace con la punta fina. 160.A estopa onda o fogo acndese logo. Laestopa,dejuntoalfuego,qutala luego. 161.A experiencia a nai da ciencia. La experiencia es madre de la ciencia. 162.AfacendadocregodllaDeuse lvallaodemo.Bienesdecampana, dalos Dios, y el diablo los derrama. / Lahaciendadeleclesistico,dala Dios y se la come el diablo. 163.A facenda, seu dono que a atenda, e senonpode,queavenda. Hacienda, que tu amo te atienda y si no que te venda. 164.Afalangueirosditos,tapaosodos. A persona lisonjera, no des la oreja. 165.Afaltadecan,czasecungato.A falta de verdugo, ahorca el aguador. 166.A falta de carne, bo o pan. A falta de pollo, pan y cebolla. 167.A falta de homes bos, meu marido alcalde.Afaltadehombresbuenos, a mi padre hicieron alcalde. 168.Afaltadepan,boassonbicas.A falta de pan, buenas son tortas. 169.Afamebotaolobomonte.El hambre echa el lobo del monte. 170.A fame mala conselleira. / A fame nuncaboaparaningun. Estmagohambrientonoadmite argumento. 171.Afameeofrofanircasado inimigo (... do vecio). El hambre de mayo y el fro de abril a la puerta de tu enemigo te harn ir. Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 17 172.A fame esperta o enxeo. La hambre es madre de las artes. 173.Afariadodemotodasevolve farelo(...todoreln).Laharina del diablo toda se vuelve salvado. 174.Afesenobrasfemorta.Lafesin obras es fe muerta. 175.Afeirairedesquemisgaaredes. A feria vayas que ms ganes. 176.Afermosuracmeaaterra(...a sepultura).Laflordelabellezaes pocoduradera./Hermosura,alfin, basura. / Hermosura poco dura. 177.Aferroquentenonparardebater. El hierro se ha de batir al hervir. 178.Afestadopatrnnoncadada. No es cada da pascua o santa Mara. 179.fillamala,dieirosecasala.Ala hija mala, dineros y casalla. 180.A fin louva a vida e a tarde louva o da. Hasta el fin nadie es dichoso. 181.A fogaza non estorba nin embaraza. La hogaza no embaraza. 182.Afortunaaxudaosaruxados.Al hombreosado,lafortunaledala mano. 183.Agaitaparaogaiteiro./Agaita quereogaiteiro.Zapatero,atus zapatos. / Buolero, a tus buuelos. 184.Agaitanoncansamisqueaquen a toca. No pica la abeja sino a quien trata con ella. / Nadie toca el tambor sino el que lo tiene. 185.A gaita quere o gaiteiro. Zapatero, a tus zapatos. 186.A galia ben galeada, e a moza ben aloumiada.Lagallinabien galleada y la moza bien requebrada. 187.Agaliadamiaveciaestmis gorda(ponmisovos)cmia.El vino de mi vecino, se s que es buen vino. 188.Agalianoxaneiroponno colmeiro.Enenero,csate compaero, y da vuelta al gallinero. 189.Agalianonpondogalo,senndo papo./Agaliapolobicopon. Cirrale el puo y cerrarte ha el culo. /Noponelagallinadelgallo,sino tambindelpapo;porquedegorda pone, aunque el gallo no la tome. 190.Agaliaquenonpon,comela,ou mellor,vendela.Aquiennosirva para gallo, capallo. 191.A galia que non pon, non lle enche seudonoobolsn.Gallina ponedoraymujersilenciosavalen cualquier cosa. 192.A gana de comer vn de seu. Poquito a poquito viene el apetito. 193.A ganancia (gaanza) anda cos zocos nalama,quenonnoxergnda cama.Ningunogangranfama dndole las doce en la cama. 194.Aganancia(gaanza)ealaceira andan de feira en feira. La ganancia y la lacera corren de feria en feria. 195. ganancia (gaanza) non se lle pide filiacin(fillazn).Cualquier ganancia es hijadalgo. 196.Agatacoaprsapareosfillos cegos.Vstemedespacioqueestoy de prisa. 197.Agranpecado,granmisericordia. A gran pecado, gran misericordia. 198.Agranprisa,granvagar./Amis granprisa,misgranvagar. Apresrate despacio. 199.Ahomevello,pichelesnovos.A barco viejo, bordingas nuevas. 200.Ahonradamullermoitocoidadio quer.Mujeresyvidrios,son quebradizos. 201.Ahonraeocristallogosepoden crebar.Lahonrayelvidriono tienen ms que un golpecillo. 202.Aignorancianaidaadmiracin. Laignorancia,madredela admiracin. Mara do Rosario Soto Arias 18 203.Aingratitudesecaasfontesda piedade. La ingratitud seca la fuente de la piedad. 204.A inimigo que foxe, ponte de prata. A enemigo que huye, puente de plata (golpe de gracia). 205.Ainvernochuvioso,vern abondoso.Ainviernolluvioso, verano abundoso. 206.Alebrequehasdematar,costa abaixohalabotar.Liebrequehas dematar,cuestaabajolahasde echar. 207.Alebrequesechehadeir,costa arribaaversfuxir.Liebrequese te ha de ir, cuesta arriba la has de ver ir. 208.Alebrevellalogocolleaverea. Liebrediestra,prestosaleala vereda. 209.A lei do embudo: o ancho para ti e o estreitoparaosdemais.Laleydel embudo: para m lo ancho y para ti lo agudo. 210.Alea,cantomisseca,misarde. La lea, ms arde cuanto ms seca. 211.Aleatortaoubilorta,ofogoa aposta.Laleatuerta,elfuegola endereza. 212.Aletraco(con)sangueentra.La letra con sangre entra. 213.Aliberdadenonhaiquenapague, porquenonsesabeoquevale.La libertad no tiene precio. 214.Alinguadoamigomalocortamis queunmachado.Msduelela palabradelamigoquelacuchillada del enemigo. 215.Alingualargasinaldeman escasa. A mucho hablar, poco obrar. 216.Alingualixeira,costeladura.No diga la boca lo que pague la coca. 217.A lingua vaia e vea, as mans secas equedas.Alalargalengua,cortas manos./Hablelalenguayestnlas manos quedas. 218.longa,mispoderazndoque forza. Por de pronto, la fuerza vence; pero, al cabo, a la razn cede. 219.A la como quinta, as pinta. / A la comoquinta,trinta.Laluna,como quinta, as trinta. 220.Aladeoutubreasetecubre.La luna de octubre siete lunas cubre; y si llueve, nueve. 221.Amnovalogochega.Lasmalas noticias llegan aprisa. 222.Amadeiradatacasaenxaneiro has de cortala. La madera de tu casa en enero sea cortada. 223.A madeira de xaneiro non a poas fumeiro.Lamaderadeeneronola pongasalhumero;djalaestar cortada, que ella se curte y amansa. 224.madrastaonomelleabasta./A madrasta,amisboamala. Madrastras,lamejor,arastras./ Madrastra, el nombre le basta. 225.Amismalaangueiraa derradeira.Hirenoscadahoraque pasa y la postrera nos mata. 226.Amisnonpoder,queselleha facer!(nonhaiquellefacer).Lo quenoestentusmanosevitar,con paciencia lo has de soportar. 227.Amisvivir,missufrir.Ams vivir, ms sufrir. 228.Amalano,boacara.Amaltiempo, buena cara. 229.Amalcamio,darseprsa.Elmal camino,andarlopronto(pasarlo pronto). 230.A mal costume crebarlle a perna ou romperlleatesta.Almalhuso, quebrarle la rueca (pierna). 231.Amaldar,pacienciaebarallar (picartabacoefumar)./Amal dar,tomatabaco.Amaldar, Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 19 pacienciaybarajar./Amaldar, echar tabaco y fumar. 232.Amalempezar,pioracabar.Quien mal anda, mal acaba. 233.Amalfeito,rogoepeito.Almal hecho, ruego y pecho. 234.A mal pagador, bo cobrador. A mal pagador, buen cobrador. 235.Amalpreguntador,bo respondedor.Apreguntanecia, sabia respuesta. 236.Amalafamarodacomaamoedae aboanacasaqueda.Msvuelala mala fama que la buena. 237.malafiadeiraarocafaille denteira.Alamalahilandera,la rueca le hace dentera. 238.A mala herba nunca morre (perez). /Amherbanonhaixiadaquea leve. Mala hierba nunca muere. 239.Amalapaga,anquesexaenpalla. Al mal pagador, en pajas. 240.Amalapagacobrala,sequeraen palla. Del agua vertida, la que pueda ser recogida. 241.Amalaveciadagullasenlia./ Amveciadaagullasenlia. Lamalavecina,dalaagujasinlia [esto , sen fo]. 242.Amalasceaseamalosalmorzos, encllenseastripasealnganseos pescozos.Conlasmalascomidasy peorescenas,menguanlascarnesy crecen las venas. 243.A Marica Montn Deus llo d, Deus llo quita e Deus llo pon. Dios lo dio, Dios lo quit, sea su nombre bendito. 244.Amellorbestadcoacargano chan.Elmejorcaballodaun tropezn. 245.A mellor mestra a experiencia. La experiencia es un maestro caro. 246.Amellorpalabraaqueestpor dicir(...aquequedanocorpo). La mejor palabra es la que no se dice (habla)./Lamejorpalabraeslaque se queda en el cuerpo. 247.Amellorventuraadoquea procura. Da Dios ventura a quien la procura./Esetieneventura,quela procura. 248.Amentiraandabarata.Mentirasde daypedosdenoche,loshaya trocheyamoche./Lamentiraanda barata. 249.Amentiraeoseor,cantomis grande mellor. Mentiras y roscones, contra ms grandes, mejores. 250.Amentiralogocollida./A mentiranuncatenmoitavida.La mentira es animal de corta vida. / La mentira muere moza. / La mentira es corta de piernas. 251.Amerda,cantomisseremexe, mischeira.Lamierda,contrams se menea, ms apesta. 252.Amesamatamisxentecguerra. Ms mat la cena que san Avicena. 253.Aminchmanmeladrnperos queroubanmoitochmanllesde don.Paraquienrobaunreino,la gloria;paraquienhurtaunburro,la horca. 254.miaconta,miacomadre,boas talladassmeusafillados.Elpan, de mi compadre; y el duelo, ajeno. 255.Amisaeopensamentosonde poucoalimento.Lamisayel pimiento son de poco alimento. 256.A misa, que a diga o crego. La misa, dgala el cura. 257.A mocidade de folgada, trae a vellez arrastrada.Elhombrevago,ala vejez tendr el pago. 258.Amocidadeamelloridade.Ao de mozo, ao de gozo. 259.Amoitabondadedestrea autoridade.Bondadmerma autoridad. Mara do Rosario Soto Arias 20 260.Amoitacarreiratraeamoita canseira.Elmuchoandar,enparar viene a parar. 261.Amoitaconversacinralla. Demasiadacolayanopega; demasiadas palabras desagradan. 262.Amoitacortesamoitasveces falsa.Amuchacortesa,mayor cuidado. 263.A moita fame non hai pan podre. A buena hambre no hay pan duro. 264.Amoitapaixnnonagardarazn. Pasin ciega razn. 265.A moita sade non virtude. Mucha salud no es virtud. 266.A moito durmir, menos vivir. A ms dormir, menos vivir. 267.A moito falar, moito errar. A mucho hablar, poco acertar. 268.Amoitopedir,poucoofrecer.A presurosademanda,espaciosa respuesta. 269.Amorteaningunperdoa(atodos iguala)(tdalascousasiguala).La muerteyeljuegonorespetan privilegios. 270.Amorteeaenfermidadenon dexerganliaxe.Muertey enfermedadesnodistinguende linajes. 271.Amorteanaidocoidar.Mucho aprende el que estudia en la muerte. 272.Amortefontedevida:morren uns para que outros vivan. Mueren unos para que vivan otros. 273.A morte e o sono eigoan o criado e o dono['igualan'].Lamuerteyel sueoigualanalgrandeconel pequeo. 274.Amortetancertacomoavida incerta.Lamuerteestancierta como la vida incierta. 275.Amorte,ninbuscalanintemela. Quientemealamuertenogozala vida. 276.Amortenuncalevaaculpa.La muerte siempre tiene disculpa. 277.Amortevrreotodo.Pordoquiera que pasa, la muerte todo lo arrasa. 278.A mortos e a idos, poucos amigos. A muertos y a idos, no hay amigos. 279.A moza e a parra non se ven ben se nonlleerguenafaldra.Alamujer y a la parra, se le levanta la saya. 280.Amozaloucameteocapitalen roupa.Lamozaengalasyelviejo en vino, gastan su habero. 281.Amulacomedora,reatacorta.A bestia comedora, cabestro corto. 282.Amullereacristal,nonlledar. Mujeres y vidrios son quebradizos. 283. muller bailar e burro ornear, o diaodebeulloensinar.Alamujer bailar,yalasnorebuznar,eldiablo se lo ha de ensear. 284.mullerbigotudadendelonxese llesada.Alamujerbigotuda,de lejos la saluda. 285.A muller calada nunca pagada. La mujerylapera,laquecallaes buena. 286.Amullercasadadelonxesaudala. Amor con casada, vida arriesgada. 287.A muller casada e honrada, a perna crebada para que non saia da casa. Lamujercasada,lapataquebraday en casa. 288.A muller co bo marido crece coma o ovobatido.Hispeelhuevobien batido,comolamujerconelbuen marido. 289.Amullercoseuhomebenest, anque sexa no monte. La mujer con su marido, en el campo tiene abrigo. 290.A muller co seu marido nunha sera faiabrigo.Lamujercasada,enel monte es albergada. 291.Amullerdespoisdoscorenta pnchese balorenta. La que pasa de Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 21 cuarentaycinco,msestparadar gaivetes que para pedirlos. 292.Amullereabestaanadiase empresta. Caballo, mujer y escopeta son prendas que no se prestan. 293.Amullereacullerninluxosnin manchashater.Lasencillezesel mejor adorno de la mujer. 294.mulleregaliatrcelleo pescozo:verscomoqueda mansia.Lamujerylacandela, turcela el cuello si la quieres buena. 295.A muller e a gata de quen a trata. Lamujerylagatasondequienlas trata. 296.Amullerealobadomisfeose enamora. La loba y la mujer, iguales son en el escoger. 297.Amullerametadedohome.La mujer es la mitad del hombre. 298.mulleremulapolabocalle entra a fermosura. A la mujer y a la mula por el pico la hermosura. 299.Amullereaovella,antesdanoite nacortella(...cosolparaa cortella). La mujer y la oveja, a casa antes de que anochezca. / La mujer y la gallina, a casa con de da. 300.Amullereasardia,pequeniae benfeitia.Lamujerylasardina, cuanto ms chica, ms fina. 301.Amullereasardia,pormis pequenia. Oveja chiquita, cada ao es corderita. 302.A muller e a sartn na cocia estn ben.Lamujeratngasealhusoyno al uso. 303.Amullereatroitaprndensepola boca.Lamujerylatruchaporla boca se prenden. 304.Amullereaviadanhome alegra.Lamujerylaviadanal hombre alegra. 305.Amullereaviafainaohome garrida. La mujer y la guitarra, para usarlas hay que templarlas. 306.Amullerantolladizaeacabra espantadiza.Lasmujeres, antojadizas;ylascabras, espantadizas. 307.Amullercomaagaivota,canto misvellamistola.Lamujeryla gaviota,mientrasmsviejas,ms locas. 308.Amullercomaomeln:seboa, nonhaicousamellor;semala, non a hai peor. La mujer es como el meln:sibueno,nohaycosamejor; si malo, no la hay peor. 309.Amullerfogo;ohome,estopa: vnodemoesopra.Elhombrees fuego;lamujer,estopa;vieneel diablo y sopla. 310.Amullereodiao,sempreteen quefaceralgo.Aldiabloyala mujer nunca falta qu hacer. 311.Amullereomuoquerenuso continuo.Huerto,mujerymolino quieren uso continuo. 312.Amullereoouropdenotodo.La mujer y el oro, lo pueden todo. 313.mulleresoutoabndalleun home.Lamujeryelhuerto,no quieren ms de un dueo. 314.Amullerfaiohome.Lamujerhace al hombre (... al marido). 315.Amullergamberneira,defestaen festa e de feira en feira. A la mujer loca,msagradaelpanderoquela toca. 316.Amullerlimpaecompostaoseu home quita doutra porta. La mujer compuestaquitaalmaridodeotra puerta. 317.Amullerlistaalgncoucecisca.A bofetndemujer,nadahayque hacer. Mara do Rosario Soto Arias 22 318.mullerloucamisllegustao pandeiroctouca.Alamujerloca ms agrada el pandero que la toca. 319.Amullernondalaaver.Espaday mujer, ni darlas a ver. 320.Amuller,olumeeosmares,son tresmales.Lamujer,elfuegoylos mares, son tres males. 321.Amullerondeponoollo,pono logro.Deseodemujer,todolollega a vencer. 322.Amullerousabequererousabe aborrecer.Quienbienama,bien desama. 323.Amuller,pormoitoqueagarden, non est mellor gardada. La mujer, pormsguardar,noestmejor guardada. 324.Amullerqueadousnoivosquere ben,lvenaosdiaos,amn!La mujer que a dos quiere bien, Satans se la lleve, amn. 325.Amullerqueasubaemexadep nunca boa . Mujer que silba y mea en pie hembrimacho es. 326.A muller que cra do seu seo mis naicquedofilloapeitoalleo. La madre que a su hijo cra es entera madre,ymedia,laquesolamente pare. 327.A muller que non come cando o seu home, o mellor do pote xa o ten no fole.Lamujerquenocomeconsu marido,lomejordelaollaseloha comido. 328.A muller que non come co marido mesa, algo para si garda na artesa. Lamujerqueasuhoranoquiere comer,ohacomidoya,ocomer despus. 329.mullerquincela,homedetrinta. Lamujer,quinceta;yelhombre,de treinta. 330.A muller sempre algo ha de querer. Lasmujeresantojadizasylascabras espantadizas. 331.Amullersempreerranoescoller. La mujer lo peor ha de escoger. 332.Amullerventaneirabuscaquen barata a queira. Moza que se asoma alaventana,deservistatienegana; ysivaderatoenrato,quirese vender barato. 333.A necesidade mestra. La necesidad hace maestro. 334.Anecesidadefaiohomematinare traxinar.Lanecesidadesmadrede la inventiva. 335.Anecesidadeobrigaqueohome nonmatina./Anecesidadeten cara de herexe. La necesidad obliga a lo que el hombre no piensa. 336.Anevequecaenasserras,vos estercoparaasvosasterras. Derrteselanieveyelestircol debajo aparece. 337.nogueiraeviln,copaona man.Alnogalyalvillano,conel palo en la mano. 338.A noite de voda, cal a achares, tal a toma.Antesquetecases,miralo que haces. 339.Anoitefxoseparadescansareo da para traballar. / A noite trae o consello.Lanoche,parapensar;el da, para obrar. 340.Anonterchegacalquera.Paraser pobre no se necesita empeo. 341.Anora,rogada;eaola,repousada. Lanuerarogadaesbienrecibidaen casa. 342.noveztodotorpez.Lamocedad esunalocasinatar./Mocedady buenentendimientonovienenaun tiempo. 343.Anovostempos,novosconsellos.A nuevos tiempos, usos nuevos. Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 23 344.A nugalla non come pan, nin dorme napalla,ninvistecamisalavada. Pereza, llave de pobreza. 345.Aocasinchega,chamaenon espera.Laocasinnoadmite dilacin. 346.Aocasinfaiohomeladrn./A ocasinanaidatentacin.La ocasinhacealladrn./Laocasin es madre de la tentacin. 347.Aolasenverduranontengracia ninfartura.Ollasincebollaesolla sin tamboril. 348.A onde vas, mal? A onde mis hai. Va el mal a donde hay ms, y el bien tambin. 349.Apalabraeapedrasoltanontea volta.Palabraypiedrasueltano tienen vuelta. 350.Apalabrasfalangueiras(tolas), ouvidosxordos.Apalabraslocas, orejas sordas. 351.Apandequincedas,famedetres semanas.Apandequincedas, hambre de tres semanas. 352.Apedraandandononcramofo. Piedra rodona, nunca mohosa. 353.Apedrachegahastacertofito,ea letraalcanzadeGaliciaaAibto ['Exipto'].Buenamemoriaesla escritura; ella retiene bien su figura. 354.Apedraeapalabranonserecolle despoisdebotada.Lapalabrayla pieda suelta no tienen vuelta. 355.Apedradasnonsecollenos paxaros.Noescuentaciertapescar con ballesta. 356.Apenedaduraeaaugamida mais, cando, cando, fai cavadura. Lapiedraesdurayelaguamenuda, mascayendocadada,hace cavadura. 357.Aperfeccin,fradens.Nohay hombresindefectos,sloDioses perfecto. 358.Apicadademosca,pezadelenzo. Picmeunaaraa,yatmeuna sbana. 359.Apobrezafaiohomeestaren tristeza. La poca harina da mohna y a los ms prudentes desatina. 360.Apobrezanonbaixeza,pero tampoucograndeza.Lapobreza no es bajeza pero tampoco es alteza. 361.Apobrezanonvileza.Pobrezano es vileza. 362.Apobrezanonvileza,sennfalta de riqueza. La pobreza no es vileza, mas deslustra la nobleza. 363.Apon-pon,odieiroencheo bulsn.Cadadaungranopon,y hars un montn. 364.Aporcogordo,untarlleorabo.Al cochino gordo, untarle el rabo. 365.portadoquenonreza,nintrigo ninverza.Vid."portado rezador...". 366.portadorezador,nonbte-lo millosol;edoquenonreza nada,ninomillonincebada.Ala puerta del rezador, no pongas tu trigo al sol, y a la del que no reza nada, ni trigo ni cebada. 367.Aportapechada,labormellorada. A puerta cerrada, labor mejorada. 368.A porta vella, caravilla nova. A casa vieja, puertas nuevas. 369.Apoucabarba,vergoapouca.A poca barba, poca vergenza. 370.A pouco dieiro, pouca sade. Poco dinero, poca salud. 371.Apresenciadoamoarrecreceo traballo.Mandaydescuida:nose har cosa ninguna. 372. primeira aixadada non contes con atoparauga.Unsologolpeno derriba un roble. 373.Aprimeiradosnenos.Elprimero se le da a los muchachos. Mara do Rosario Soto Arias 24 374.Aprimeiramuller,vasoira;ea segunda,seora.Laprimeramujer es escoba; la segunda, seora. 375.Aprimeira,naborralleira;ea segunda,nacadeira.Alaprimera, gesto y palo; y a la segunda, mimo y regalo. 376.Aprimeiraparaaprender,a segundaparasaber.Paraaprender es menester padecer. 377.Aprimeiravezcapanocan.Una vez burlan al perro. 378.Aprudenciadeprocatademoitos males.Laprudenciaenelquela tiene,muchosdaosymales previene. 379.A que aprende a beber de pequena, levar o fiado taberna. La que se enseaabeberdetierna,enviarel hilado a la taberna. 380.Aquecra,empeora;eaquepare, mellora.Elcriararrugayelparir alucia. / El parir embellece y el criar envejece. 381.A que doncela, sbeo Deus e mais ela.Doncella,ydceloella?Porsu palabra has de creella. 382.Aqueo(s)seu(s)fillo(s)cra,boa tea fa. No es poca la lana que hila la mujer que a sus hijos cra. 383.Aquencedoseergue,cedolle estrelece.Solquemuchomadruga, poco dura. 384.Aquenchefalamaldoutro,non contes segredos. A hombre hablador e indiscreto no confes tu secreto. 385.A quen coce e amasa, non llefrte--la masa. A quien cuece y amasa, no hurtes hogaza. 386.Aquendanenqueescoller,danlle enqueentender./Aquends..., dsllebenenqueentender.A quiendanenquescoger,ledanen qu entender. 387.Aquendealleoseviste,narao ispen. Al que de ajeno se viste, en la calle le desnudan. 388.A quen Deus lla dea, san Pedro que llabendiga.AquienDiossela diere,sanAntn(sanPedro)sela bendiga. 389.A quen Deus lle negou fillos, o demo dllesobrios.AquienDiosnole dio hijos, el diablo le dio sobrinos. 390.AquenDeusquerben,ovento axntalle (apalle) a lea. A quien Dios quiere bien, el viento le junta la lea. 391.AquenDeusquere,acasatella.A quien Dios quiere, la casa le sabe. 392.AquenDeusquereben,asorte buscalo vn (celle a sopa no mel). A quien bien quiere Dios, la perra le pare lechones. / A quien Dios quiere para rico, hasta la mujer le pare hijos de otro. 393.Aquendosseusnonespera,dos alleosmalllevea.Quiendelos suyossealeja,fortunaleaqueja./ Quienmalquierealossuyos,no querr bien a ningunos. 394.Aquenerra,perdalleunhaves, maisnontres.Alqueyerra, perdnale una vez; pero no despus. 395.Aquenhasdeagarimar,nono fagas chorar. A quien has de acallar, no le hagas llorar. 396.Aquenllehasda-lacea,nonlle chre-lamerenda.Aquienhasde dardecenar,notedueladarlede merendar. 397.Aquenllenondebo,nonlletemo. Quienpaga,notienequeagradecer nada. 398.Aquenllepreguntenenonsabe,a bocacale.Deloquenosabes,no hables. 399.Aquenmalqueiras,preitolle vexas. A quien mal quieras, pleito le Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 25 veas,yaquienmsmal,pleitoy orinal. 400.Aquenmellorescribe,cailleun borrn.Elmejorescribanoechaun borrn. 401.Aquennonfala,Deusnonooe.A quien no habla, no le oye Dios. 402.Aquennonllesobrepan,quenon crecan.Nohayparapany compramos musco ['almiscre']. 403.Aquennonquercaldo,acunca chea (... cunca e media). A quien no quiere caldo, taza y media. 404.A quen queiras mal, cmelle o pan; eaquenben,tamn.Aquiente quiere mal, cmele el pan, y al que te quiere bien, tambin. 405.AquensemudaDio-loaxuda. Quien se muda, Dios le ayuda. 406.Aquentantove,cunollolle abonda.Aquientantove,unojole bastara. 407.Aquentesqueagarimarnono fagaschorar.Aquiendebas contentar, no procures enfadar. 408.Arapazmintireiro,nonperdoarlle as azoutas. Procura corregir al malo, y, si no se enmienda, palo! 409.Arazndomisfortesemprea mellorrazn.Alafuerzanohay razn que la venza. 410.A razn non quer forza. La razn no quiere fuerza. 411.A rei morto, rei posto. A rey muerto, rey puesto. 412.Ariconondebaseapobrenon prometas (ofrezas). A rico no debas y a pobre no prometas. 413.Ariquezanonalongaavida.Nila camadoradaaliviaalenfermo,nila buena fortuna hace sabio al necio. 414.A roda da fortuna nunca unha. La fortunaesunaveleta;nuncaest quieta. 415. run ovella astra a la lle pesa. A la ruinoveja,lalanalepesa;yalruin pastor, el cayado y el zurrn. 416.Asardiapoloabril,clleapolo rabo e dixaa ir; por maio, saa no borrallo; e por san Xon, xa molla opan.Lasardinaporabril,cgela porlacolaydjalair;pormayo, salaenelrescoldo;yporsanJuan, ya pringa el pan. 417.Asadenoncoecidaataque perdida.Saludquebrantada, entonces ms estimada. 418.sortemala,pacienciaeboacara. A mal dar, paciencia y barajar. 419.Atalaventar,nonmestersoprar. Paraeseviajenosenecesitan alforjas. 420.Aterradescansadanonprecisaser gabada.Dmelasdescansadasyno me las deas alabadas. 421.A terra negra bo pan leva, a branca ninpanninpalla.Latierranegra buen pan lleva. / La tierra blanca, por las paredes anda. 422.Atodollevaibenotomate,non sendospapasechocolate.A todolesientaeltomate,menosalas gachas y al chocolate. 423.A todo lle toca renovar, non sendo a moced.Demozo,prestosesale; pero a serlo no vuelve nadie. 424.Atdolosporcoslleschegaoseu san Martio. Vid. "A cada porco...". 425.A torto ou dereito, a nosa casa ata o teito.Atuertooaderecho,nuestra casa hasta el techo. 426.Atranquilidadetraeafelicidade. Quientienepazyalegra,duerme bien de noche y gana bien de da. 427.Atresdasdealegras,trintadas de agonas. Como la noche al da, el pesar a la alegra. 428.Atroitaeamentira,cantomaior, tantomellor.Lastruchasylas Mara do Rosario Soto Arias 26 mentiras,cuantomayores,tanto mejores. 429.Atroitaeamullerprdensepola boca.Lamujerylapicazaloque oyen sacan a la plaza. 430.A ta muller estmaa polo que valla e non polo que traia. A tu mujer por lo que valga, y no por lo que traiga. 431.Auns,moito;eaoutros,nada. Riquezadescompasada,unosmucho y otros nada. 432.Avacabruadorachamapololobo queacoma.Lavacabramadora llama al lobo que la coma. 433.Avaca,cantomissemunxe,mis grandetenoteto.Lavaca,cuanto msseordea,mslargatienela teta. 434.A vaca da mia vecia d mis leite cmia.Lagallinademivecina, ms huevos pone que la ma. 435.Avaca(ovella)farta,dorabofaia cama.Alavacaharta,lacolalees abrigada./Lavacaharta,delacola hace cama. 436.Avacaquenoncomecosbois,ou comeuantesoucomedespois.La mujer que no come con su marido, lo mejor de la olla se lo ha comido. 437.A vaquia e a muller pola caste ten queser.Lamujerylavaca,porla casta. 438.Avelladeescarmentadapasao regoarremangada.Vieja escarmentada,arregazadapasael agua [coas saias recollidas]. 439.Avelladosanosmilgardabapan paramaioeleaparaabril.La viejecitaquesupovivir,guardpan para mayo y lea para abril. 440.Avellaquedeamoressedevece,o diablo que a leve. Cuanto ms vieja, mspelleja./Malsequierealviejo que amores tiene. / Vejez enamorada, chochez declarada. 441.Avellaquenonpodeandar,quea levenaunarealealqueadeixen quedar.Laviejaquenopuede andar, llevarla por el arenal. 442.Avellezmalaenfermidade./A vellez ten mala cura. / A vells non tencura.Paraenfermedaddeaos no hay medicina. 443.Averbatiraopensamento.Ms bien se conoce a los hombres por las palabras que por la cara. 444.A verdade adelgaza pero non creba. La verdad adelgaza, pero no quiebra. 445.Averdadeandanaherdade.La verdadsefuedelsuelo,ylajusticia mir desde el cielo. 446.Averdadeacedaeamentira doce.Laverdadtienedossabores: uno dulce, para el que lo dice, y otro amargo, para el que lo oye. 447.Averdadefilladotempo.Para verdades,eltiempo;yparajusticias, Dios. 448.Averdadefoxedoscurrunchos.La verdad aborrece la oscuridad. 449.Averdadepersguesemaisnonse vence. La verdad es perseguida, pero al fin nunca vencida. 450.Avergoanonseperdemisque unhavez.Lavergenza,unavez perdida, se perdi para toda la vida. 451.Avidadonamoradotenmoito pecado.Amordesordenado,razde todo pecado. 452.Avidauntreito;amorte, quedume.Alfinfinal,dejarporlo eterno lo temporal. 453.Avidamalpasadatraeavellez pesada.Juventudlicenciosa,vejez penosa./Lamocedadociosacausa vejez trabajosa. 454.Avida,quenonllepesa,non cansa.Lavidacansacuandoes pesada;cuandoesligera,esbien llevadera. Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 27 455.A vida soio ten unha porta, a morte cen.Unasolapuertatieneel nacimiento,ylamuerte,msde ciento. 456.Aviapdocamiotenmal vecio.Laviajuntoalcamino, cerca tiene un mal vecino. 457.Avirtudenonpodeserrisqueira. Virtud procede, cuando fuerza cede. 458.A voda nin bautizado non vaias sen serchamado(...,easnondars enfado).Abodanibautizadono vayas sin ser llamado. 459.Avolpevaipolomilloenoncome, maisdllecoraboesacode.La zorravaporelmijoynocome,mas dale con el rabo y sacude el grano. 460.A xente ve o que bebo, mais non ve a sede que teo. Miras lo que bebo y no la sed que tengo. 461.A xogueta e a bebedela botan a casa porterra.Hijoenvidadornonazca en casa. 462.Abadequefoimonaguillobensabe quenbebeovio.Elquefue monaguilloydespusabad,sabelo que hacen los mozos detrs del altar. 463.Abreunporcoevera-loteucorpo. Siquieresvertucuerpo,mataun puerco. 464.Abrideosollos,queasancarne. Abre el ojo que hacen carne. 465.Abrgateporfebreirocondas capas e un sombreiro. Abrgate por febrero con dos capas y un sombrero. 466.Abril a la carda e maio leva a fama. Abrilcardalalanaymayotienela fama. 467.Abril,abril,decenencenanos deberasvir.Abril,abril,decienen cien aos debieras venir. 468.Abrilatoldadoepoucomollado. Abril, entoldado y poco mojado. 469.Abril,augasmil,peneiradasnun candil.Lasaguasdeabril,todas caben en un candil. 470.Abril chovedeiro enche o cabaceiro. Abril llovedero llena el granero. 471.Abrilchuvioso,maiopardo,san Xonclaro,sonostresmesesque cargan o carro. Abril y mayo, llaves de todo el ao. 472.Abrilemaio,oserdetodooano./ Abril e maio son as portas do ano. Abril y mayo, llaves de todo el ao. 473.Abril fro e mollado enche o celeiro e farta o gando. Abril fro y mojado hinche el granero y harta el ganado. 474.Abril fro, moito pan e pouco vio. / Abrilfro,panevio.Abrilfro, pan y vino. 475.Abrilfrotraepoiasdetrigo.Abril fro, tortas de trigo. 476.Abrilmollado,malonahortaebo no campo. Abril mojado, malo en la huerta y bueno en el campo. 477.Abril,odobodurmir.Las maanicasdeabril,buenassonde dormir. 478.Abril pare os froitos e maio lvaos lombo.Abrilcardalalanaymayo tiene la fama. 479.Abril, se por mal quer vir, as portas nondeixaabrir.Abrilsonriente,de fro mata a la gente. 480.Abril sen torbs como o home sen bots.Abriltronado,vienebuen verano. 481.Abrilesbosebosfidalgosandan escasos./Abrilesecabaleirosson svecestraizoeiros.Abrilesy condes, los ms traidores. 482.Abriles,astraosvinte;vraus,astra ostrinta;outono,scincuenta;e inverno,desdeossesenta.Abriles, hastalosveinte;veranos,hastalos treinta;otoos,aloscincuenta;e inviernos, desde los sesenta. Mara do Rosario Soto Arias 28 483.Aceite,odeenriba;vio,odo medio;mel,odofondo.Aceite,lo deencima;vino,lodelmedio;miel, la del hondn. 484.Aceite,vioeamigo,mellorcanto misantigo.Amigo,viejo;tocinoy vino, aejo. / Aceite y vino y amigo, en lo antiguo; y aejo el tocino. 485.Aceitona, unha ouro; das, prata; aterceira,mata./Aceitona,unha abonda.Aceituna,unaesoro;dos, plata, y la tercera, mata. 486.Aceitona,unhasoa;das,mellor;e tres, peor. Aceituna, una es oro; dos, plata, y la tercera, mata. 487.Achegaoachegadorparaobo derramador. Ahorra, ahorrador, que yavendrelderrochador./Allega, allegador, para buen derramador. 488.Achegador da cinsa, derramador da faria.Allegadordelacenizay derramador de la harina. 489.Achgate(axntate)sbosesers undeles.Allgatealosbuenosy sers uno de ellos. 490.Achgatesmaosesersunde tantos.Allgatealosmalos,ysers uno de tantos. 491.Aconsllateconquensaiba,e,se queresaceptar,aceptas.Oyelos consejos de todo el mundo y sigue el tuyo. 492.Acrdate,nora,dequeserssogra. Acurdate,nuera,dequesers suegra. 493.Administradorqueadministrae enfermoqueseenxuaga,algo traga.Administradorqueadministra y enfermo que se enjuaga, algo traga. 494.Admiradores,mesmonoinferno. Dichosoelhijoquetieneasupadre en el infierno. 495.Afanar,afanarynuncamedrar. Vid "Cerner...". 496.Aforraoavaroenonsabepara qunninparacndo.Guardael avaro su dinero, para que pompee su heredero. 497.Afortunadoencartas,desgraciado enfaldras.Afortunadoeneljuego, desafortunado en amores. 498.Agora que o vexo, lmbrome. Ahora queteveomeacuerdo,quesinote encontrara no me acordara. 499.Agora xa foi, Marica non chores.A lo pasado no hay consejo ninguno. 500.Agostoesetembrononduran sempre.Agostoyseptiembreno duran siempre. 501.Agostoevendimanonsoncadada esicadaano,unsconproveito, outros con dano. Agosto y vendimia no es cada da (... y si cada ao, unos con ganancia y otros con dao). 502.Agostofisellemaioquenonten pansementado.Aquiennotiene labrado, agosto se le hace mayo. 503.Agradecdemo, vecias, que lle boto millosmiasgalias. Agradecmelo,vecinas,queecho salvados a mis gallinas. 504.Agulla e fo medio vestido. Aguja e hilo es medio vestido. 505.Agulla en palleiro mala de atopar. Unaagujaenunpajaresdifcilde encontrar. 506.AvnsanLourenzocoseu caldeiropenzo!Algodicesan Lorenzo cuando llora sin cuento. 507.Andaavacanonpariuexalle queremosp-lovitilloxato.An no ensillamos y ya cabalgamos. 508.Andanonasamosexapingamos. An no asamos y ya pringamos. 509.Andaqueoamorseencubra,mal se disimula. Por ms que el amor se encubra, mal se disimula. 510.Airesoln,auganaman,catano inverno,maisnonnovern.Aire Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 29 solano,aguaenlamano;enel invierno, no en el verano. 511.Alcomaal,accomaac.Ac como ac, y all como all. 512.AlmeleveDeus,ondeachedos meus.AlmeleveDeos,donde hache dos meos. / Donde parares, de los tuyos halles. 513.Al vai, al vai o burro tras da nai. All va Sancho y su rocn. 514.Alvaiserodiocontemporao,mais nonnapallaninnograo.Dnde vas,tardo?-Enbuscadeltemprano. -Nienpajaniengrano./Allvalo tardo con lo temprano; mas no en la paja ni en el grano. 515.Alvaias,casada,ondenontopes consogranincuada.Labien casada, sin suegra ni cuadas. 516.Alvaias,mal,ondechepoanbo cabezal. All vas, mal, a do te ponen buen cabezal. 517.Alvanleis,ondequerenreis.All van leyes, do quieren reyes. 518.Al van os ps onde o corazn quer. Adondeelcoraznseinclina,elpie camina./Diceelrefrn:"Allvan los pies donde el corazn est". 519.Albatecan,quematepelarn. Albate, pavo, que maana te pelan. 520.Albate,coitelo,queavenderte levo.Albate,cesto,quevenderte quiero. 521.Albate,meucan,quepillache unhalebreentodoovern. Albate,polla,quehaspuestoun huevo, y ese huero. 522.Alcaldedealdea,oquequeiraselo, queosexa.Alcaldedealdea,elque lo desea, ese lo sea. 523.Alcaldedevaraverdeemullerde poucoimporta,nonhaiquefiar delescousa.Alcaldesnuevosy zapatos,losprimerosdasaprietany despus vienen grandes. 524.Alcalde, nin de balde. Alcalde, ni de balde. 525.Alcaldenovo,todoxustiza(todas sonleis).Nuevoalcalde,nuevas alcaldadas. 526.Alde a galia e cmea o seor da vila.Aldeanaeslagallinaycmela el de la villa. 527.Algraseocorvoeocandoquefai o gaviln. Vid. "Como se alegra...". 528.Alegra,alegrote,quehaiviona cubaechourizosnopote(...,que andaorabodoporconopote). Alegrasenlavilla,queberenjenas hay en la plaza. 529.Aleluia, aleluia, cada quen que colla a sa. Aleluya; cada cual que coja la suya. 530.Alfaiaporalfaia,mellorquero pandeiroquesaia.Alfayapor alfaya,msquieropanderoqueno saya. 531.Alfaiate(costureira)sendedal,cose pouco eiso mal.Alfayatesindedal, cose poco y eso mal. 532.Algoalcanzaquennoncansa. Alcanza quien no cansa. 533.Algoalleononfaiherdeiro.Algo ajeno, no hace heredero. 534.Algollefaltarico,senonten ningnamigo.Alguillolefaltaal rico, si no tiene amigo. 535.Algo non moito pero nada anda menos.Lopocoespoco;peronada es menos. 536.Algovaleoqueixocandoodan peso.Algoesqueso,puessedapor peso. 537.Alguaceseescribns,nuncafartos estn.Aljuezyalescribano,unto mejicano,yelpleitoestarentu mano. 538.Algunhacousatenaauga,candoa bendicen. Algo tiene el agua, cuando la bendicen. Mara do Rosario Soto Arias 30 539.Alnonhailume,ninfume,nin pintadeestrume.Nitienecasa,ni via, ni haza en la campia. 540.Al ten a galia os ollos, onde ten os (seus)ovos.Dondelagallinapone los gevos, all se van los gellos. 541.Almorzocedocracarneesebo; almorzotarde,ninsebonincarne. Almuerzocedocracarneysebo; almuerzo tarde, ni sebo ni carne. 542.Alzarsenventoeparirsentempo, nonpodeser.Niaventarsinviento ni partir antes de tiempo. 543.Alleoscoidados,sentilos;maisnon choralos. Lo que no es de mi cuenta, ni me enfra ni me calienta. 544.Allo cru e vio novo sempre atopan acomodo.Vinopuroyajocrudo hacenandaralmozoagudo./Ajo crudoyvinopuropasanelpuerto seguro. 545.Amaaquenteamaerespondea quen te chama. Ama a quien te ama y responde a quien te llama. 546.Amacomasehouberasde aborrecereaborrececomase houberasdeamar.Amacomosi hubiesesdeaborreceryaborrece como si hubieses de amar. 547.Amademoitoslares,poucos almorzosemenosxantares.Perro demuchasbodas,nocomeen ninguna por comer en todas. 548.Ama gorda, pouco leite. Ama gorda, leche poca. 549.Amaina a pena chora-la causa dela. Dolor quejado, dolor aliviado. 550.Amandoascousas,dealleas parecen propias. Amando las cosas, de ajenas, se hacen propias. 551.Amaraquennonteama responderaquennontechama. Amaaquiennoteama,respondea quiennotellama,andarscarrera vana. 552.Amarbo;mellorseramado, porque unha cousa servir e outra cousa ter mando. Amar es bueno; ser amado, mejor: lo uno es servir; lo otro, ser seor. 553.Amarereinarnonquerenpar. Amar y reinar no sufren par. 554.Amasando faise o pan. Amasando se hace el pan. 555.Amigoataaportadaigrexa,ese amigodeveras.Amigohastael altar, es amistad. 556.Amigodealdea,quenqueiratelo, queotea.Elamigodelaaldea, para ti sea. 557.Amigo de dbida o que aconsella e podendononteaxuda.Amigoen duda,quienteaconsejay,pudiendo, no te ayuda. 558.Amigodemoitoseamigode ningn,todoun.Amigode muchos,amigodeninguno./ Amistad de todos y de ninguno, todo es uno. 559.Amigodemontaa,quenoperde, gaa.Amigodemontaa,quienlo pierde lo gana. 560.Amigodeverba,cabalodeherbae casa de terra, todo merda. Amigo de verba, caballo de hierba y casa de tierra, todo es mierda. 561.Amigo e vio, o mis antigo. Amigo y vino, el ms antiguo. 562.AmigoEstevo,amigoAntn;pero mis amiga, a razn. Amigo Pedro, amigoJuan;peromsamiga,la verdad. 563.Amigonondemin,senndomeu trigo.Amigo,nodem,sinodemi trigo. 564.Amigononfoiaquelqueodeixou de ser. Amistad que no fue duradera, no fue verdadera. Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 31 565.Amigopoloseuproveito,andoria no teito. Amistad por inters, hoy es y maana no es. 566.Amigo que non d e coitelo que non corta, que se perda pouco importa. Amigoquenoprestaycuchilloque no corta, que se pierda poco importa. 567.Amigovellovalemisquedieiro. Amigo viejo vale ms que el dinero. 568.Amigo,vello;toucioevio, anellos. Amigo, viejo; tocino y vino, aejos. 569.Amigos,amigos,peroaburra linde.Amiguillo,s,peroelburroa la linde. 570.Amigos,amiguios,proavaquia no que vale. Muy amigos, s; pero la gallina por lo que valiere. 571.Amigos,delonxe;econtas,de preto.Amigos,viejos;ycuentas, nuevas. 572.Amigosdetaberna,amigosde merda.Amistadesquedelvinose hacen,aldormirlamonase deshacen. 573.Amigoselibros,poucos,boseben coecidos.Amigosylibros,pocos, buenos y bien conocidos. 574.Amigos e mulas fallescen (fallan) s duras. Amigos e mulas fallecen a las duras. 575.Amigos,mesmonoinferno.Bueno esteneramigos,aunqueseaenel infierno. 576.Amigos?Poucosebos.Amigos, pocos y buenos. 577.Amigos que loitan por un codelo, ou afamemoitaouoquerer pequeno. Amigos que se desavienen por un pan, cgome en su amistad. 578.Amigos que se coecen, desde lonxe sesadan.Amigosqueseconocen, de lejos se saludan. 579.Amiguiossi,peroavacapoloque vale. Amistad, la que se quiera; pero la cebada, a veinte la fanega. 580.Amistadeporinters,nondura porque non a . Amistad por inters, no dura porque no lo es. 581.Amistadeprendidaconalfinetes, desprndela cando queres. Amistad prendidadealfileres,laquese desprende cuando la quieres. 582.Amizade,aquesequeira;peroo centeo,atrintaafanega.Amistad, laquesequiera;perolacebada,a veinte la fanega. 583.Amizadecontodos;confianzacon poucos.Amistadcontodos, confianza con pocos. 584.Amizadecrebadavalepoucoou nada.Amistadytazalaadasirven poco o nada. 585.Amizadedeboca,bulsapechadae moitaparola.Amistaddeboca, larga parola y cerrada la bolsa. 586.Amizadequenonconvier,hase descosermaisnonromper. Amistadquenoteacomoda, descsela y no la rompas. 587.Amizadevellaecasanova.Amigos viejos y cuentas nuevas. 588.A modio, a modio, ndase mellor o camio. Despacito se va lejos. 589.Amor(amistade)dexenro,solde inverno.Amistaddeyerno,solde invierno. 590.Amorconamorsepaga.Amorcon amor se paga. 591.Amordenai,outromellornonhai. Amordemadre,quelodemses aire. 592.Amordeneno,auganunpaxe (cesto). Amor de nio, agua en cesto. 593.Amordeseornonposesin. Amor de seor no es posesin. Mara do Rosario Soto Arias 32 594.Amor,dieiroecoidadononpode estarenterrado.Amor,dineroy cuidado, nunca fue disimulado. 595.Amoreaborrecementononquitan coecemento.Pasinnoquita conocimiento. 596.Amorecelos(ciumes),irmns xemelgos. No hay amor sin celos, ni cordura sin recelos. 597.Amorefortunaandandetuna. Amor y ventura, todo es coyuntura. 598.Amoregravidadenonfan irmandade.Amorygravedadno hacen hermandad. 599.Amoremaxestadenonfan irmandade.Amorymajestadno hacen hermandad. 600.Amoremorte,nadamisforte. Amorymuerte,nadamsfuerte./ Para el amor y la muerte no hay cosa fuerte. 601.Amorereinononquerenparceiro. Amoryseoronoquieren compaa. 602.Amor encollido, mal correspondido. Amor encogido, mal correspondido. 603.Amorforasteiro,amorpasaxeiro. Amor forastero, amor pasajero. 604.Amorlouco:euporvsevspor outro.Amorloco,yoporvosyvos por otro. 605.Amormercadodoporvendido. Amor comprado, dale por vendido. 606.Amornoncataliaxeninfenin preitohomenaxe.Amornomirael linaje, ni fe, ni pleito, ni homenaje. 607.Amor,nonhainadamellornin nadapeor.Amor,amor,nohay nada peor, ni nada mejor. 608.Amor pasaxeiro, tantas vexo, tantas quero.Amortrompero,cuantasveo, cuantas (tantas) quiero. 609.Amorquenonatrevido,non favorecido.Amorquenoes atrevido, nunca logra sino olvido. 610.Amor,tosefogodecbrenselogo. Amor, tos y fuego, descbrese luego. 611.Amores,amores,porunspracer moitas dores. Oh falso amor! Pocas veces das placer y muchas dolor. 612.Andadeadicirverdadese morreredesnoshospitales.Nila verdadhallaalbergue,nilapobreza parientes. 613.Ande a lingua canto queira e estean asmansquedas.Vid."Alingua vaia...". 614.Ande eu quente e rase a xente (... e que se ra a xente). Ande yo caliente y rase la gente. 615.Ande o dieiro que ben lixeiro. El dinero es volandero. 616.Andendieirosquetodos bailaremos.Pordinerobailael perro, y hay bautizo, boda y entierro. /Poreldinerobailaelperro,nopor el son que le toca el ciego. 617.Anelodeouronofuciodoporco, vesepouco.Pescadagordayque pese poco, nunca la vieron mis ojos. 618.Angueirasdelongadas,nuncaben acabadas.Negocioslargos,nunca bien acabados. 619.nimotripas,quehaiuncornoa cocer.nimoalasgachas,queson de arrope ['xarope']. 620.Ano bisesto, nin saco nin cesto. Ao bisiesto, ni cuba ni cesto. 621.Anodeamndoas,anodemerda. Ao de almendras, ao de mierda. 622.Anodebelota,anodelarota ['fame'].Aodemuchasendrinas, pocas hacinas. 623.Anodebrtemas,anodemedas. Ao de neblinas, ao de hacinas. 624.Anodebrevas,nuncaacveas. Ao de brevas, nunca lo veas. 625.Anodelandeira,anodelaceira. Ao de lande, ao de lambre. Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 33 626.Anodemoitaherba,anodemoita merda. Ao de heno, ao poco lleno. 627.Anodenevada,anodeanada.Ao de nieves, ao de bienes. 628.Anodenoces,anodevoces.Aode nueces, venga mil veces. 629.Anodeovellas,anodeabellas.Ao de ovejas, ao de abejas. 630.Anodexiada,anodeparvas./Ano de xeadas, ano de fornadas. Ao de heladas,aodeparvas;quitadela era el heno, que el ao viene bueno. 631.Anonovo,vidanova.Aonuevo, vida nueva. 632.Anotardeirovalemisquebaleiro. Ao tardo vale ms que vaco. 633.Anosdenonessonospeores.Aos pares,abrirloscostales;aosnones, pocos montones. 634.Anosetraballospoenopelo branco.Aosytrabajosponenel pelo blanco. 635.Anqueamonasevistadeseda,se monaera,monaqueda.Aunquela monasevistadeseda,simonaera, mona se queda. 636.Anquebobo,nonentodoninen todo.Aunquebobo,notantoqueno sepa cuntas son cuatro. 637.Anquecheodieirosobre,senon tescaridade,chmatepobre.Si tuvieresmsdineroquetesobre,y notienescaridad,bientepuedes llamar pobre. 638.Anquemevesquedescalzoveo, tresparesdezocosteo.Aunque meveisquedescalzovengo,tres paresdezapatostengo:unosenel corral, otros en el muladar y otros en casadelzapatero;tresparesde zapatos tengo. 639.Anquemevistodela,nonson carneiro.Aunquemevistodelana, no soy borrego. 640.Anque non durma o ollo, descansa o so.Siduermeelviejo,sino, descansa el geso. 641.Anqueseperdanosanelos, qudanseosdedos.Aunquese perdieron los anillos, aqu quedan los dedillos. 642.Anqueteatoparesmal,vivena cidade.Quiendejalavillaporla aldea, vngale mala estrella. 643.Ansiasalleasmatanosasnos. Cuidados ajenos matan al asno. 644.Antesbirollo(torto)quecegode todo.Msvalemalandarquecojo quedar. 645.Antes de casar, dbelo mirar.Antes que te cases, mira lo que haces. 646.Antesdecasar,tercasasenque morar,terrasenquetraballare vias en que podar. Antes de casar, tenercasaenquemorar,tierrasque labrar y vias en que podar. 647.Antesdecomprarobecerro, facer(lle)ocortello.Antesque emprendas, mide tus fuerzas. 648.Antesdefaguerunhacousaunha vez, pensala primeiro tres. Quien se determinapestamente,detardese arrepiente. 649.Antesdefalardealgun,miraben dequen.Cuandohablaresde alguien, mira de quin, adnde y qu, cmo, cundo y a quin. 650.Antesdeixaroreiseordecantar queamullerdeparolarechorar. Lamujerdejardehablarcuandola gallina quiera mear. 651.Antesenvexadoquecompadecidoe apurrado.Envidiamehagas,yno piedad y lstima. 652.Antesfaltarnasbgoasquecoitas parachoralas.Antesfaltarn lgrimas que causa que llorarlas. 653.Antespanquevio,antesvioque toucioeantestoucioquelio./ Mara do Rosario Soto Arias 34 Antesopancvioeanteso toucio c vio. Antes pan que vino, yantesvinoquetocino,yantes tocino que lino. 654.Antes que a tdalas xentes, limosnas s teus parentes. Loco o malvado es quien niega a los suyos y ayuda a los extraos. 655.Antesqueacabesnontegabes. Antes que acabes, no te alabes. 656.Antesqueromercarquerogar. Compra luego y djate de ruegos. 657.Antessonosmeusdentescsmeus parentes.Primerosonmisdientes que mis parientes. 658.Antessuarquetremar.Msvale sudar que estornudar (moquear). 659.Antes torto que cego de todo (... que morto). Vid. "Antes birollo". 660.Apaa-lacinzaparaapedra-la faria.Allegadordelacenizay espendedor de la harina. 661.Apertasebicosnonfanmenios, pero tocan a vsperas. Abracijos no hacen hijos, pero son preparativos. 662.Aprendechorandoesairs gaando.Alosquebiensequiere, bien se castiga. / Mal quiere a su hijo quien le escatima el castigo. 663.Aprende e cala, que mis erra o que misfala./Aprendeacalarpra saber falar. Mejor arte es bien callar que bien hablar. 664.Aprendeporarteeirsadiante. Aprende con arte e irs adelante. 665.Aprendiz de moitas ciencias, mestre depoucassabencias.Aprendizde muchosoficios,maestrodemaldita cosa. 666.Aprendizdetodo,mestredenada. Aprendizdemuchasciencias, maestro de mierda. 667.Aproveitaoventopopaquenon cadadaasopra.Cuandolaventura paseportupuerta,encuntrala abierta./Cuandotesopleelviento, aprovchalo. 668.Aquelqueconespadafere,con espadamorrer.Elqueahierro mata, a hierro muere. 669.AqucomoenRibadeo:cadaun pagaoseu.DijosanBruno:que pague su gasto cada uno. 670.Aqunonhaitouzadeondelobo saia.Aqunohaymatadondelobo salga. 671.Aqu te collo, aqu te esfolo. Aqu te pillo, aqu te mato. 672.Ara ben e con afn e collers moito pan.Arabienyconafn,cogers mucho pan. 673.Ara con xeada e matars a grama e tersboaanada.Araconheladay matars la grama. 674.Arafondoecollerspanabondo. Arabienyhondoycogersen abondo. 675.Araporenxoitooupormolladoe nonbicara-loteuvecionorabo. Araenblandooenduro,nobesars a tu suegro en el culo. 676.Aradadeterrnsfortesnonpara tdoloshomes.Aradaconterrones, no la hacen todos los hombres. 677.Aradurasoito,eesterquiomoito. Ara mucho y bien, estercola mejor y sers buen labrador. 678."Aramos,dixoamoscaboi. "Aramos", dijo la mosca al buey. 679.Ararfondoesementarcima, botarbenestercoeaugaporriba. Arabienynotealabes,estercoleay no seales. 680.Ararnoaradononpecado;oque noaradononarou,esesique pecou.Ararenloaradonoes pecado,peroelqueenloaradono ar, se s que pec. Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 35 681.rbore de bo nato, cobre un palmo epagacinco.rboldebuennato, toma un palmo y paga cinco. 682.rboresenfrolcomadasensol. rbol sin flor, da sin sol. 683.Arcodavella,auganaterra.Arco en el cielo, agua en el suelo. 684.Arco da vella anoitecer, bo tempo amaecer.Arcoirisalanochecer, buen tiempo al amanecer. 685.Arcodavellamedioda,chuvia paratodooda.Arcoirisal medioda, llueve todo el da. 686.Arcodavellapoente,soltaos boisevente.Arcoirisalponiente, suelta el arado (los bueyes) y vente. 687.Arco da vella raiante, ei, boi! ei, paraadiante!Arcoirisallevante, levanta el tiempo al instante. 688.Arcosemprearmado,oufloxoou crebado.Arcoquemuchobrega,o l o la cuerda. 689.Ardenoscangos,quentmonos neles (a eles). Pues la casa se quema, calentmonos todos. 690.Areomeuboipolofolgadoeoteu pologabado.Aremibueyporlo holgado y el tuyo por lo alabado. 691.Arequenarou,quemaioxapasou. Are quien ar, que ya mayo entr. 692.Argadelearmuitoeadelantar pouco. Mucho ruido y pocas nueces. 693.Armadefogo,alonxada;queo demopodecargalaedescargala. Armasdefuego,alejarlas;queel diablo suele cargarlas. 694.Armas e dieiro queren boas mans. Armasydinerosquierenbuenas manos para tenerlos. 695.rmasebarullo,escrreteovulto. Donderevueltahubiere,escabllete si bien librar quieres. 696.Arredadecanquenonladreede homequenonfale.Gurdatede hombrequenohableydeperroque no ladre. 697.Arremangouseapreguizaebotou lumecocia.Searremangmi nuera y volc en el fuego la caldera. / Unavezquemearremangu,toda me ensuci. 698.Arribapernas,arribazancas,que nestemundononhaisenn trampas.Alzar,zancas,queeste mundo todo es trampas. 699.Arrieirodunhabestatantogana cantopesca./Arreeirodunha besta,cesteirodunhacestae pescadodecana,misperdedo quegaa.Arrierodeunabestiano gana lo que le cuesta. 700.Arrieirossomosenocamio andamosemoitosdasnos atopamos.Arrierossomosyenel camino nos encontraremos. 701.Arrieirossomosenocamioda feiranosatoparemos.Arrieros somosyenelcaminonos encontraremos. 702.Asaforrastirancoascasas.Ms gasta el escaso que el franco. 703.Asaguiasnoncazanmoscas.El guilarealnosebajaacoger moscas. 704.Asalegrasnonsonparatdolos das.Sonmslosdasquelas alegras. 705.samizadescertas,portasabertas. A amistades que son ciertas, siempre las puertas abiertas. 706.Asarmasdefogo,crgaasDeuse descrgaasodemo.Lasarmaslas carga el diablo. 707.As augas van mar e tdalas cousas seunatural.Todacriaturatornaa su natura. 708.Asbgoasdoqueherdasonrisa encuberta.Lgrimasdelquehereda son risa encubierta. Mara do Rosario Soto Arias 36 709.sbarbascondieirosfanlle honrasoscabaleiros.Alasbarbas condineros,honrahacenlos caballeros. 710.Asboaspalabrasvencenegaan./ Asboaspalabrasaloumian,as malasespian.Lapalabrahonesta mucho vale y poco cuesta. 711.Asboasraznscautivanos corazns.Alhombreenfadado, buenas razones. 712.Asburlassonvsperasdasveras. Burlassuavestraenburlasgraves./ Lasburlasmschancerasalomejor se vuelven veras. 713.AscampanasdeBatn,pordar, dan.LascampanasdesanMartn, "no dan sin din, no dan sin din"; y las desanJuan,"pordar,dan;pordar, dan". 714.Ascereixaseasmalasfadas, cllense poucas e veen a presadas. Ajosydesdichasnovienensolos, vienen en ristras. 715.Ascoitasconpan,soncoitasa medias.Laspenasconpanson menos penas. 716.Ascontas,claras;eoshomes,de poucaspalabras.Lascuentas, claras; y el chocolate, espeso. 717.As cousas de palacio van a dispacio. Las cosas de palacio van despacio. 718.Ascousashansetomarcomode quenveen.Lascosassehande tomar como de quien vienen. 719.Asdelizasdomundopasanaxia. Comolarosaesladichahumana: luce hoy y muere maana. 720.Asditasdomundosonpasaxeiras. En esta vida no hay dicha cumplida. 721.sescurasdenadavalenas fermosuras.Aoscuras,nadavalela hermosura. 722.Asfeitassoncheasquevalen.Decir y hacer comen a mi mesa. 723.As festas do ano, por onde quixeres; asNavidades,coastasmulleres. Lasfiestas,dondequisieres;las Navidades, con las mujeres. 724.Asfestiascocensepolasvexillas ['vixilias'].Porlasvsperasse conocen los disantos. 725.As leis van por onde queren os reis. All van leyes do quieren reyes. 726.Asmadrugadasdeabrilson pintadas para durmir. Las maanas de abril, tan dulces son de dormir. 727.Asmalasfadaspuxronmemoura, queeudenantesrachebenloura. Duelosmehicieronnegra,queyo blancameera./Hadasmalasme hicieron negra, que yo blanca era. 728.Asmulleres,ondeestn,sobran;e ondenonestn,boafaltafan.Las mujeres,dondeestn,sobran;y donde no estn, hacen falta. 729.snove,ditate,home./snove, ditate,home;sdesdurmese ques.Alasdiezenlacamaests,y mejor antes que despus. 730.Aspalabras,comaascereixas, unhasnoutrasseenguedellan.Las palabras,comolascerezas,unascon otras se enredan. 731.Aspalabrasdecasadosnonsonas denamorados.Lasprimeraslunas, bendicionesydulzuras;laslunas siguientes, reniegos y hieles. 732.Aspalabrashandesercontadase ben pesadas. Las palabras han de ser pesadas y no contadas. 733.Aspalabrassonfemiaseosfeitos sonmachos.Laspalabrashembras son, mas el hecho es de varn. 734.AsPascuasenmarzo,oufameou mortazo.Pascuamarzal,miseria mortal. 735.Aspenas,ouacabanouseacaban. Las penas, o acaban o se acaban. Achegas a un aicionario ae refrans galego-castelan, castelan-galego 37 736.As que muo van, se son bonitas, logoasmoern.Lasdoshermanas que al molino van, como son bonitas luego las molern. 737.Assilveirasteenorelleiras.Las paredesoyen./Enconsejas,las paredes han orejas. 738.As soberbias non caen nos toxos. Al que al cielo escupe, en la cara le cae. 739.Assopaseosamores,osprimeiros sonosmellores.Sopayamores,los primeros los mejores. 740.strescaiavez.Alaterceravala vencida. 741.sveces,acarneestnopratopor faltadegato.Alasveces,estla carne en el plato por falta de gato. 742.svecescazarcoidamosonde cazadosquedamos.Muchasveces docazarpensamos,cazados quedamos. 743.svecesmexanporunehaique dicirquechove.Laspalabrasdel discretosonmscaradesu pensamiento./Disimuloypaciencia son la mejor ciencia. 744.s veces o tolo fala cordo. A veces el necio dice un dicho cuerdo. 745.s veces run cadela roi boa correa. Al peor cerdo, la mejor bellota. 746.Asverdadessempreamargan.La verdad amarga, pero se traga. 747.Asvsperasventancmosera feira. No hay fiesta sin vigilia. 748.Asvoltasdomundosonmoi grandes. La vida da muchas vueltas. 749.Asanseascomadresporquelles dinasverdades.Malmequieren miscomadresporquelesdigolas verdades. 750.Ascenderdecochopararancho. Miradcomosubo,dealcaldepara verdugo. 751.Asegnmetocan,bailo.Alsonque te taan, a se baila. 752.Ataamortetodovida.Hasta morir, todo es vida. 753.Ataamorte,vidaforte.Mientras hay vida, hay alegra. 754.Ata o corenta de maionon te qute--losaio.Hastaelcuarentademayo no te quites el sayo. 755.Ata a fin, naide ditoso. Hasta el fin (la muerte), nadie es dichoso. 756.Ataosgatosqueren(teen)agora zapatos.Hastalosgatosquieren zapatos. 757.Ata(astra)praquerer,haique saber.Sinconocer,amornopuede haber. 758.Ata(astra)queacabes,nonte gabes. No alabes hasta que acabes. 759.Ataquemorraoarrieirononse sabedequensonasbestas.En muriendo el arriero se sabr de quin es la recua. 760.Ataqueprobes,nonaprobesnin desaprobes(nongabesoquenon coecesninsabes).Hastacuatro aos cabales, ni vituperes ni alabes. / Noalabesnidesalabeshastasiete Navidades. 761.AtasanAntnpascuasson.Hasta san Antn Pascuas son. 762.Ata(astra)sanPedroovioten medo.HastasanPedrotieneelvino miedo. 763.Atar,sabendoquehasdesatar. Desata el fardel sin romper el cordel, que otro da lo habrs menester. 764.Auga matina; tarde, tormentina. Aguademaanayjusticiadetarde, nohayquetemblarles./Aguade maana, o mucha o nada. 765.Augaclaralavabenacara.Agua clara lava bien la cara. 766.Augacocidaalongaavida.Agua cocida, saludable y desbrida. 767.Auga corrente merda non consente. Agua corriente mierda no consiente. Mara do Rosario Soto Arias 38 768.Augacorridatodoomaldesva. Agua corriente no mata a la gente. 769.Augadeagosto,azafrn,mele mosto.Cuandollueveenagosto, lluevemielymosto./Aguaen agosto, azafrn, miel y mosto. 770.Augadecepa,cantachequepa./ Auga,decepas;rudo,detellas. Agua,decepas;ysonido,detejas./ Agua bermeja y sombra de tejas. 771.Auga de febreiro enche o cabaceiro. Muchaaguaenfebrero,muchotrigo en el granero. 772.Augademaio,pan(para)todoo ano./Augademaio,traeboano. Aguadepormayo,panparatodoel ao. 773.Auga de maio, qutame a sarna que traio!Aguademayo,snameesta sarna que trayo. 774.Augademaeconcellodetarde acabanlogo.Aguaporlamaanay concejo por la tarde no son durables. 775.Augademarzo,herbanzo.Aguaen marzo, hierbazo. 776.Augademarzo,peorlixonopano. Aguademarzo,peorquelamancha en el sayo. 777.Auga detorbn,nunhapartepane noutranon./Augadetronada, nunssitiosmoitaenoutrosnada. Agua de turbin, en una parte da, en otra non. 778.Augadexaneiro,ataasegaten tempero(todooanoten tempereiro). El agua de enero, hasta lahoztienetempero./Aguaen enero, todo el ao tiene tempero. 779.Augadexaneiro,cadapingavale dieiro.Aguadeenero,cadagota vale un dinero. 780.Augaenfebreiro,mellorqueen xaneiro. Agua de febrero, mejor que de enero. 781.Auga en maio, pan todo o ano. Agua de mayo, pan para todo el ao. 782.Augaenribadeauganonlixanin lava.Aguasobreagua,nicurani lava. 783.Augaentremaioexuovalemis que os bois e o xugo. Agua de mayo vale un caballo. 784.Augafraepanquentenunca fixeron bon ventre. Agua fra y pan caliente nunca hicieron buen vientre. 785.Augamidaemullermelindreira acabancohomenunhacarreira. Mujer rencillosa, no hay en el mundo peor cosa. 786.Augamolenpedradura, pouquichioapoucofura.Una continuagoterahoracaunapiedra./ La gotera cava la piedra. 787.Auga para os peixes, para os homes vio a feixes. El agua cra ranas y el vino no t