programación didáctica do departamento de filosofía do ies ...€¦ · 4 b) contribución ao...

1

Programación didáctica do Departamento de Filosofía do IES Politécnico Vigo

Curso 2019-2020

2

Índice: 1. Introdución e contextualización ………………. ………páx. 3

2. LOMCE

2.1. Materias da ESO

2.1.1. Valores éticos ……………………………......páx. 4 2.1.1.1.- 1º ESO ………………………………páx. 4

2.1.1.2.- 2º ESO ……………………… ……...páx. 18 2.1.1.3.- 3º ESO ………………………………páx. 26

2.1.1.4.- Aspectos comúns de 1º,2º e 3º …...... páx. 44 2.1.1.5.- 4ºESO ……………………………….páx. 47 2.1.2. Igualdade de xénero…………………………..páx. 59

2.2.Materias de Bacharelato 2.2.1.- Filosofía: 1º Bach……………………..........páx. 70 2.2.2.- Filosofía da Relixión: 1º Bach……………..páx. 120 2.2.3.- Psicoloxía……………………. ……………páx. 130

3

a) Introdución e contextualización. O Departamento de Filosofía no curso 2019-20 abrangue as seguintes materias:

Na ESO: Valores éticos: 1º, 2º, 3º e 4º Igualdade de xénero: 2º

No Bacharelato:

Filosofía en 1º Filosofía da Relixión en 1º Psicoloxía en 2º

Está formado polas profesoras María do Carme Adán Villamarín, Inés Fernández Buján e Dolores Losada Arias. María do Carme Adán Villamarín imparte Psicoloxía en tres grupos de 2º de Bacharelato diurno, Valores no grupo A de 4º e Igualdade de xénero en 2º da ESO. A maiores imparte ALS na FP Básica e Lingua Castelá para exentos de 2ª Lingua. Dolores Losada imparte Filosofía en 1º Bacharelato F diurno, a todos os grupos de adultos e no bacharelato vespertino, Filosofía ao pendentes de 1º de bacharelato, Filosofía da Relixión en 1º de Bacharelato e Valores ao grupo B de 1º, B de 2º e B de 4º da ESO. A maiores imparte Sociedade en ESA 3 e ESA 4. Inés Fernández imparte Filosofía nos grupos A, B, C e E de 1º de bacharelato diurno, Valores nos grupos A de 1º, A de 2º, A e B de 3º da ESO. A maiores imparte Lingua Castelá para exentos de 2ª Lingua. Todos os grupos son moi numerosos e as profesoras compartimos horario cos departamentos de lingua galega e lingua castelá. A maiores participamos no Club de lectura, no Club de letras e coordenamos o Contrato-programa sobre convivencia e prevención da violencia de xénero.

ESO VALORES ÉTICOS

4

b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave. Concreción que recolla a relación dos estándares de aprendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais. A competencia clave nesta materia que é alternativa á relixión é aprender a pensar e refexionar e ser criticxs co sistema. Como afirma Arstóteles as virtudes non se ensinan, exércense. Nese sentido a materia de valores en todos os curso educativos non pode ser avaliada mediante estándares de aprendizaxe senón a través do comportamento do alumnado e a súa evolución.

1º ESO

OBXECTIVOS

1. Valorar a dignidade humana para entender o que significa ser persoa e poder

valorarse a si mesmo e aos que o rodean.

2. Descubrir a importancia dos valores éticos na formación da personalidade e a autoestima.

3. Comprender o concepto de virtude en Aristóteles para establecer relacións entre os actos, os hábitos e o carácter no desenvolvemento da personalidade.

4. Coñecer o concepto e as causas da crise de identidade que xorde na adolescencia.

5. Tomar conciencia da importancia que ten o desenvolvemento da autonomía e o control persoais no crecemento persoal e nas crises de identidade adolescentes, para poder identificar as súas causas e detectar as influencias que exercen os grupos sociais na personalidade.

6. Identificar os trazos máis característicos dos grupos de adolescentes reflexionando sobre a influencia que exercen sobre o individuo.

7. Recoñecer a diferenza entre autonomía e heteronomía desde a concepción kantiana.

8. Tomar conciencia da importancia que teñen o desenvolvemento da autonomía e o control da conduta no crecemento moral da persoa cara á vida adulta.

9. Identificar as aptitudes que posúe o ser humano para construír un autoconcepto positivo e potenciar a súa autoestima.

10. Reflexionar sobre as propias emocións para recoñecelas en situacións cotiás e poder mellorar as habilidades emocionais.

11. Comprender o concepto de intelixencia emocional e valorar a súa importancia na personalidade e no carácter moral do ser humano para mellorar as súas habilidades emocionais.

12. Recoñecer a relación do ser humano co contorno e os axentes sociais que o conforman, entendendo a súa influencia no desenvolvemento moral da persoa e valorando a vida en sociedade desde valores éticos recoñecidos.

13. Desenvolver certas habilidades sociais e técnicas de comunicación para dominar formas e xestos habituais que favorezan tanto as relacións interpersoais como o respecto á dignidade e aos dereitos das persoas.

5

14. Entender a influencia das virtudes e dos valores éticos no establecemento respectuoso e comprensivo de relacións interpersoais, así como no exercicio da liberdade individual e social.

15. Sinalar os límites entre a liberdade persoal e a social, marcados pola ética e os dereitos humanos.

16.Valorar a importancia das habilidades emocionais, sociais e asertivas, co fin de moldear a personalidade a través de valores e virtudes éticos que favorezan as relacións interpersoais positivas e respectuosas, asegurando así unha vida en sociedade máis xusta e enriquecedora.

17. Recoñecer a vida privada e pública das persoas para trazar os límites da liberdade individual e social.

18. Apreciar o efecto que producen os valores na conduta individual e social, identificar os problemas derivados da súa ausencia e promovelos en beneficio das persoas e da sociedade.

19. Describir as semellanzas e as diferenzas que existen entre a moral e a ética, valorando a importancia desta última para actuar de forma racional.

20. Identificar a liberdade como base que sostén a moral da persoa e a intelixencia, a vontade e as normas éticas como medios que rexen a súa conduta.

21. Explicar a función dos valores éticos na vida persoal e social do ser humano, destacando a importancia de ser respectados.

22. Coñecer como se creou a ONU e o momento histórico que impulsou a elaboración da DUDH, destacando o seu valor como fundamento ético universal da lexitimidade do dereito e dos Estados.

23. Entender e valorar o contido da DUDH, facendo especial fincapé no respecto á dignidade humana como base de todos os dereitos humanos.

24. Coñecer o panorama actual respecto ao exercicio dos dereitos da muller e da infancia en gran parte do mundo, coñecendo as causas da situación e tomando conciencia delas, co fin de promover a súa solución.

CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE

Na área de Valores Éticos incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeito sistemático, facendo fincapé nos descritores máis afíns á área. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

O desenvolvemento desta competencia nesta área permítenos afondar no eixe sobre o que xira todo o currículo básico e o carácter específico do saber ético, xa que todo problema ou situación implica unha demostración racional. Así mesmo, esta competencia ofrece a oportunidade de realizar argumentacións, considerar e realizar xuízos morais e aplicar estratexias de resolución de problemas. Os descritores que podemos traballar son: - Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un

desenvolvemento sostible. - Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no contorno natural e as

súas repercusións na vida futura. - Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo humano fronte ao

coidado saudable.

6

- Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante en distintos ámbitos (biolóxico, xeolóxico, físico, químico, tecnolóxico, xeográfico...).

- Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas,

comprender o que acontece arredor nosa e responder preguntas. - Coñecer e utilizar os elementos matemáticos básicos: operacións, magnitudes,

porcentaxes, proporcións, formas xeométricas, criterios de medición e codificación numérica, etc.

- Organizar a información utilizando procedementos matemáticos. - Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiadas. - Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá. Comunicación lingüística

Para o bo desenvolvemento desta competencia, será decisivo o fomento da lectura, a análise e a reflexión sobre libros e textos relacionados cos contidos curriculares. Deste xeito, desenvolveranse a comprensión lectora e a expresión oral e escrita, á vez que se adquiren coñecementos sobre os valores éticos e os dereitos humanos. Por outro lado, contribuirase conxuntamente á comunicación lingüística e á transmisión de valores a través da exposición e da resolución de dilemas morais, pois estes esixen poñer en práctica habilidades como a escoita activa, a empatía e a expresión de ideas e de sentimentos, utilizando a linguaxe verbal e a non verbal. Os descritores que podemos utilizar serán: - Comprender o sentido dos textos escritos e orais. - Manter unha actitude favorable cara á lectura. - Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. - Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e

gramaticais correctas para elaborar textos escritos e orais. - Manexar elementos de comunicación non verbal en diferentes rexistros e nas diversas

situacións comunicativas. - Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita

atenta ao interlocutor... - Compoñer distintos tipos de textos de forma creativa con sentido literario. - Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou

en materias diversas. Competencia dixital

Desenvolver a competencia dixital desde esta área axudaranos a manexar ferramentas que posibiliten o acceso ao coñecemento de feitos sociais, de documentos históricos e de tratados internacionais que poñan de relevo a contribución dos valores éticos á sociedade. Á súa vez, proporcionará ao alumnado a oportunidade de entender a relación que existe entre a tecnoloxía e os valores éticos, para que aprenda a facer un bo uso dela no seu tempo libre. Podemos adestrar os seguintes descritores: - Empregar distintas fontes para a busca de información. - Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade.

7

- Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos.

- Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías. Conciencia e expresións culturais

Esta área contribúe á competencia de conciencia e expresións culturais na medida que posibilita a adquisición de pautas persoais, interpersoais e interculturais que permiten participar de forma eficaz e construtiva en calquera sociedade democrática, respectando os valores e os dereitos socialmente recoñecidos. Os descritores que adestraremos nesta competencia son: - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e as manifestacións de creatividade e

fomentar o gusto pola estética no ámbito cotián. - Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. Competencias sociais e cívicas

A área de Valores Éticos é, sen dúbida, a materia desde onde se traballan de forma máis directa as competencias sociais e cívicas do alumnado. As habilidades sociais e de colaboración increméntanse cando se reflexiona sobre o fundamento ético da sociedade e se toma conciencia da importancia dos seus valores éticos e morais. Á súa vez, ofrece a posibilidade de resolver conflitos interpersoais de forma construtiva, polo que o alumnado non só fortalece a súa identidade persoal, senón que desenvolve actitudes como a tolerancia, a asertividade, a solidariedade e o respecto á pluralidade cultural, política, relixiosa ou de calquera outra natureza. Os indicadores desta competencia poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores que enunciamos a continuación: - Coñecer as actividades humanas, adquirir unha idea da realidade histórica a partir de

distintas fontes e identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito referendado por unha constitución.

- Aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola. - Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e de

traballo, e para a resolución de conflitos. - Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación

establecidos. - Recoñecer a riqueza da diversidade de opinións e de ideas. - Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.

- Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e

potencialidades. - Involucrarse ou promover accións cun fin social. Aprender a aprender

8

A competencia de aprender a aprender implica ser consciente das necesidades e dos procesos de aprendizaxe, o recoñecemento de oportunidades e a habilidade de superar dificultades para poder aprender con éxito. Esta promóvese na área de Valores Éticos mediante o exercicio de procesos cognitivos como analizar, sintetizar, relacionar, comparar ou argumentar, así como favorecendo o interese por descubrir a verdade e os valores que impregnan as experiencias da súa vida cotiá. Os descritores que poderiamos utilizar para adestrar esta competencia serían: - Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe,

intelixencias múltiples, funcións executivas... - Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe. - Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. - Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional,

interdependente... - Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. - Planificar os recursos necesarios e os pasos que se deben realizar no proceso de

aprendizaxe. - Avaliar a consecución dos obxectivos de aprendizaxe. - Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

MAPA DE REALACIÓNS CURRICULARES Bloque 1. A dignidade da persoa Obxectivos

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe C. Clave

1. a 2. d 3. h

1.1. O concepto problemático de persoa. Significado etimolóxico. 1.2. Características da persoa: independencia, racionalidade e liberdade. 1. B1.3. Dignidade da persoa: a persoa como ser moral.

1.1. Construír un concepto de persoa, consciente de que esta é indefinible, valorando a dignidade que posúe polo feito de ser libre.

4. VEB1.1.1. Sinala as dificultades para definir o concepto de persoa, analizando o seu significado etimolóxico.

5. CCL

6. VEB1.1.2. Describe as características principais da persoa: substancia independente, racional e libre.

7. CCL

8. VEB1.1.3. Explica e valora a dignidade da persoa que, como ente autónomo, se converte nun "ser moral".

9. CSC

10. a 11. b 12. d 13. e 14. g

16. B1.4. Adolescencia: crise de identidade, formación de grupos e influencia do grupo no/na adolescente.

18. B1.2. Comprender a crise da identidade persoal que xorde na adolescencia e as súas causas, e describir as características dos grupos que forman e a

19. VEB1.2.1. Coñece información, de fontes diversas, arredor dos grupos de adolescentes, as súas características e a influencia que exercen

20. CAA

21. CSC

9

15. h 17. B1.5. Desenvolvemento da autonomía persoal na adolescencia. Control da conduta e escolla de valores éticos.

influencia que exercen sobre os seus membros, coa finalidade de tomar conciencia da necesidade que ten, para seguir medrando moralmente e pasar á vida adulta, do desenvolvemento da súa autonomía persoal e do control da súa conduta.

sobre os seus membros na determinación da súa conduta, e realiza un resumo coa información obtida.

22. VEB1.2.2. Elabora conclusións sobre a importancia que ten para o/a adolescente desenvolver a autonomía persoal e ter o control da súa propia conduta conforme aos valores éticos libremente elixidos.

23. CSIEE

24. a 25. f 26. g 27. l

28. B1.6. Personalidade: factores xenéticos, sociais, culturais e do contorno ambiental que inflúen na súa construción. Capacidade de autodeterminación no ser humano.

29. B1.3. Describir en que consiste a personalidade e valorar a importancia de enriquecela con valores e virtudes éticas, mediante o esforzo e a vontade persoal.

30. VEB1.3.1. Identifica en que consiste a personalidade e os factores xenéticos, sociais, culturais e do contorno que inflúen na súa construción, e aprecia a capacidade de autodeterminación no ser humano.

31. CSC

32. CSIEE

33. a 34. d 35. g 36. h

37. B1.7. A razón e a liberdade na estruturación da personalidade e na escolla dos valores éticos que a conformarán.

38. B1.4. Xustificar a importancia que ten o uso da razón e a liberdade no ser humano para determinar "como quere ser", elixindo os valores éticos que desexa incorporar á súa personalidade.

39. VEB1.4.1. Describe e estima o papel relevante da razón e a liberdade para configurar cos seus propios actos a estrutura da súa personalidade.

40. CSC

41. VEB1.4.2. Realiza unha lista dos valores éticos que estima como desexables para integralos na súa personalidade, e explica as razóns da súa elección.

42. CSIEE

43. a 44. b 45. d 46. e 47. g 48. h

49. B1.8. A intelixencia emocional e o seu papel no desenvolvemento moral da persoa.

50. B1.9. Emocións, sentimentos e vida moral.

51. B1.10. Valores éticos e capacidade de autocontrol emocional.

52. B1.5. Analizar en que consiste a intelixencia emocional e valorar a súa importancia no desenvolvemento moral do ser humano.

53. VEB1.5.1. Define a intelixencia emocional e as súas características, valorando a súa importancia na construción moral do ente humano.

54. CCL

55. VEB1.5.2. Explica en que consisten as emocións e os sentimentos, e como se relacionan coa vida moral.

56. CCL

57. VEB1.5.3. Atopa, disertando en grupo, a

58. CAA

10

relación entre algunhas virtudes e valores éticos e o desenvolvemento das capacidades de autocontrol emocional e automotivación, tales como a sinceridade, o respecto, a prudencia, a temperanza, a xustiza e a perseveranza, entre outras

59. CSC

60. CSIEE

61. a 62. b 63. d 64. g 65. h 66. m

67. B1.11. Habilidades emocionais segundo Goleman.

68. B1.12. Habilidades emocionais e virtudes éticas.

69. B1.13. Introspección: autocoñecemento, autocontrol e autonomía.

70. B1.6. Estimar a importancia do desenvolvemento da intelixencia emocional e a súa influencia na construción da personalidade e o seu carácter moral, con capacidade de empregar a introspección para recoñecer emocións e sentimentos no seu interior, para mellorar as súas habilidades emocionais.

71. VEB1.6.1. Comprende en que consisten as habilidades emocionais que, segundo Goleman, debe desenvolver o ser humano, e elabora un esquema explicativo arredor do tema, en colaboración en grupo.

72. CAA

73. VEB1.6.2. Relaciona o desenvolvemento das habilidades emocionais coa adquisición das virtudes éticas, tales como a perseveranza, a prudencia, a autonomía persoal, a temperanza, a fortaleza da vontade, a honestidade cun mesmo, o respecto á xustiza e a fidelidade aos propios principios éticos, entre outras.

74. CSC

75. VEB1.6.3. Emprega a introspección como medio para recoñecer as propias emocións, os sentimentos e os estados de ánimo, coa finalidade de ter un maior control deles e ser capaz de automotivarse, converténdose no dono da propia conduta.

76. CAA

77. CSIEE

78. a 79. d 80. g 81. m

82. B1.14. Construción da identidade propia consonte valores éticos.

83. B1.15. Persoa como proxecto vital.

84. B1.7. Comprender e apreciar a capacidade do ser humano, para influír de maneira consciente e voluntaria na construción da súa propia identidade, consonte os valores éticos,

85. VEB1.7.1. Toma conciencia e aprecia a capacidade que posúe para modelar a propia identidade e facer de si mesmo/a unha persoa xusta, sincera, tolerante,

86. CSIEE

11

e así mellorar a súa autoestima.

amable, xenerosa, respectuosa, solidaria, honesta, libre, etc., nunha palabra, digna de ser apreciada por si mesmo/a.

87. VEB1.7.2. Deseña un proxecto de vida persoal conforme o modelo de persoa que quere ser e os valores éticos que desexa adquirir, facendo que a súa propia vida teña un sentido.

88. CSIEE

Bloque 2. A comprensión, o respecto e a igualdade nas relacións interpersoais Obxectivos


89. a 90. b 91. d 92. e 93. g 94. h

2.1. A natureza social do ser humano. 2.2. Relación dialéctica entre individuo e sociedade. 2.3. Os valores éticos como guías das relación interpersoais na sociedade.

2.1. Coñecer os fundamentos da natureza social do ser humano e a relación dialéctica que se establece entre este e a sociedade, estimando a importancia dunha vida social dirixida polos valores éticos.

2.1.1. Explica por que o ser humano é social por natureza e valora as consecuencias que ten este feito na súa vida persoal e moral.

95. CSC

2.1.2. Discirne e expresa, en pequenos grupos, sobre a influencia mutua que se establece entre o individuo e a sociedade.

96. CCL

97. CSC

2.1.3. Achega razóns que fundamenten a necesidade de establecer uns valores éticos que guíen as relacións interpersoais e utiliza a iniciativa persoal para elaborar, mediante soportes informáticos, unha presentación gráfica das súas conclusións sobre este tema.

98. CD 99. CS

IEE

100. a 101. b

2.4. Proceso de socialización: interiorización de

2.2. Describir e valorar a importancia da influencia do contorno social e cultural no

2.2.1. Describe o proceso de socialización e valora a súa importancia na

107. CCL

12

102. d 103. e 104. g 105. h 106. ñ

valores e normas morais. 2.5. Valores inculcados polos axentes sociais na configuración da personalidade. 2.6. Necesidade da crítica racional para alcanzar valores éticos universais, exemplificados na DUDH e baseados na dignidade humana.

desenvolvemento moral da persoa, a través da análise do papel que desempeñan os axentes sociais.

interiorización individual dos valores e as normas morais que rexen a conduta da sociedade en que vive.

2.2.2. Exemplifica, en colaboración en grupo, a influencia que teñen na configuración da personalidade os valores morais inculcados polos axentes sociais, entre eles a familia, a escola, os amigos e os medios de comunicación masiva, elaborando un esquema e conclusións, utilizando soportes informáticos.

108. CAA

109. CD

110. CSC

2.2.3. Xustifica e aprecia a necesidade da crítica racional, como medio indispensable para adecuar aos valores éticos universais establecidos na DUDH os costumes, as normas, os valores, etc., do seu medio, rexeitando todo o que atente contra a dignidade do humano e os seus dereitos fundamentais.

111. CSC

112. a 113. h

2.7. Diferenza entre a vida privada (regulada pola ética) e a vida pública (regulada polo dereito). Límites da liberdade nos dous ámbitos.

2.3. Distinguir na persoa os ámbitos da vida privada e da vida pública, a primeira regulada pola ética e a segunda polo dereito, coa finalidade de identificar os límites da liberdade persoal e social.

2.3.1. Define os ámbitos da vida privada e a pública, así como o límite da liberdade humana, en ambos os casos.

114. CCL

115. a 116. b 117. d 118. h

2.8. Habilidades emocionais de Goleman e valores éticos que atinxen ás relación humanas.

2.4. Relacionar e valorar a importancia das habilidades da intelixencia emocional sinaladas por Goleman, en relación coa vida interpersoal, e establecer o seu vínculo cos valores éticos que enriquecen as relacións humanas.

2.4.1. Comprende a importancia que para Goleman ten a capacidade de recoñecer as emocións alleas e a de controlar as relacións interpersoais, e elabora un resumo esquemático sobre o tema.

119. CAA

120. a 121. b

2.9. Asertividade fronte a agresividade e a inhibición.

2.5. Utilizar a conduta asertiva e as habilidades sociais, coa finalidade de

2.5.1. Explica en que consiste a conduta asertiva, facendo unha comparación co

125. CCL

126. C

13

122. d 123. g 124. h

2.10. Asertividade e respecto á dignidade das outras persoas. 2.11. Asertividade e outras habilidades sociais.

incorporar á súa personalidade algúns valores e virtudes éticas necesarias no desenvolvemento dunha vida social máis xusta e enriquecedora.

comportamento agresivo ou inhibido, e adopta como principio moral fundamental, nas relacións interpersoais, o respecto á dignidade das persoas.

SIEE

2.5.2. Amosa, nas relacións interpersoais, unha actitude de respecto cara ao dereito que todos os seres humano teñen a sentir, pensar e actuar de forma diferente, a equivocarse, a gozar do tempo de descanso, a ter unha vida privada, a tomar as súas propias decisións, etc., e nomeadamente a ser valorado de forma especial polo simple feito de ser persoa, sen discriminar nin menosprezar a ninguén, etc.

127. CSC

2.5.3. Emprega, en diálogos curtos reais ou inventados, habilidades sociais como a empatía, a escoita activa, a interrogación asertiva, etc., coa finalidade de que aprenda a utilizalos de forma natural na súa relación coas demais persoas.

128. CAA

129. CCL

2.5.4. Exercita algunhas técnicas de comunicación interpersoal, mediante a realización de diálogos orais, tales como a forma axeitada de dicir non, o disco raiado, o banco de néboa, etc., co obxecto de dominalas e poder utilizalas no momento adecuado.

130. CAA

131. CCL

132. CSIEE

133. a 134. b 135. d 136. h

137. B2.12. Valores e virtudes éticas nas relación interpersoais.

138. B2.13. Deber moral e cívico do auxilio.

2.6. Xustificar a importancia dos valores e das virtudes éticas para conseguir unhas relacións interpersoais xustas, respectuosas e satisfactorias.

2.6.1. Identifica a adquisición das virtudes éticas como unha condición necesaria para lograr unhas boas relacións interpersoais, entre elas a prudencia, a lealdade, a sinceridade, a xenerosidade, etc.

139. CSC

2.6.2. Elabora unha lista con 140. C

14

algúns valores éticos que deben estar presentes nas relacións entre o individuo e a sociedade, tales como responsabilidade, compromiso, tolerancia, pacifismo, lealdade, solidariedade, prudencia, respecto mutuo, xustiza, etc.

SC

2.6.3. Destaca o deber moral e cívico que todas as persoas teñen de prestar auxilio e socorro a outras cuxa vida, liberdade e seguridade estean en perigo de xeito inminente, colaborando na medida das súas posibilidades a prestar primeiros auxilios, en casos de emerxencia.

141. CSC

Bloque 3. A reflexión ética Obxectiv

os Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe C.

Clave

142. a 143. d 144. h

3.1. Diferenzas entre ética e moral. Importancia da reflexión ética.

3.1. Distinguir entre ética e moral, sinalando as semellanzas e as diferenzas entre elas e estimando a importancia da reflexión ética como un saber práctico necesario para guiar de forma racional a conduta do ser humano á súa plena realización.

3.1.1. Recoñece as diferenzas entre a ética e a moral.

145. CSC

3.1.2. Achega razóns que xustifiquen a importancia da reflexión ética.

146. CSC

147. a 148. d 149. f 150. h

3.2. Conduta instintiva animal e o comportamento racional, libre e moral do ser humano.

3.2. Destacar o significado e a importancia da natureza moral do ser humano, tomando conciencia da necesidade que ten de normas éticas.

3.2.1. Distingue entre a conduta instintiva do animal e o comportamento racional e libre do ser humano, destacando a magnitude das súas diferenzas e apreciando as consecuencias que estas teñen na vida das persoas.

151. CMCCT

152. CSC

153. a 154. b 155. d 156. e

160. B3.3. Liberdade e concepto de persoa.

161. B3.4. Influencia na liberdade da intelixencia e da

163. B3.3. Recoñecer que a liberdade constitúe a raíz da estrutura moral na persoa e apreciar o papel que a intelixencia e a

164. VEB3.3.1. Describe a relación entre a liberdade e o concepto de persoa.

165. CCL

166. VEB3.3.2. Analiza e valora a influencia que

167. CAA

15

157. f 158. g 159. h

vontade. 162. B3.5. Factores

biolóxicos, psicolóxicos, sociais, culturais e ambientais, que inflúen no desenvolvemento da intelixencia e a vontade, nomeadamente o papel da educación.

vontade teñen como factores que incrementan a capacidade de autodeterminación.

teñen na liberdade persoal a intelixencia, que nos permite coñecer posibles opcións para elixir, e a vontade, que nos dá a fortaleza suficiente para facer o que temos decidido facer.

168. VEB3.3.3. Analiza algúns factores biolóxicos, psicolóxicos, sociais, culturais e ambientais, que inflúen no desenvolvemento da intelixencia e a vontade, nomeadamente o papel da educación, e expón as súas conclusións de forma clara, mediante unha presentación realizada con soportes informáticos e audiovisuais.

169. CCL

170. CD

171. CMCCT

172. a 173. b 174. d 175. e 176. h

177. B3.6. Valores. O seu papel na vida individual e colectiva.

178. B3.7. Clases de valores.

179. B3.8. Xerarquías de valores.

180. B3.4. Xustificar e apreciar o papel dos valores na vida persoal e social, resaltando as súas características, a súa clasificación e a súa xerarquía, coa finalidade de comprender a súa natureza e a súa importancia.

181. VEB3.4.1. Explica o que son os valores e as súas principais características, e aprecia a súa importancia na vida individual e colectiva das persoas.

182. CCL

183. VEB3.4.2. Procura e selecciona información sobre a existencia de clases de valores: relixiosos, afectivos, intelectuais, vitais, etc.

184. CAA

185. CSC

186. VEB3.4.3. Realiza, en traballo en grupo, unha xerarquía de valores, explicando a súa fundamentación racional, mediante unha exposición usando medios informáticos ou audiovisuais.

187. CD

188. CSC

189. a 190. d 191. h

192. B3.9. Carácter distintivo dos valores éticos.

193. B3.5. Resaltar a importancia dos valores éticos, as súas especificacións e a súa influencia na vida persoal e social do ser humano, destacando a necesidade de ser recoñecidos e

194. VEB3.5.1. Explica a diferenza entre os valores éticos e o resto dos valores, e valora a importancia para a persoa dos valores éticos.

195. CSC

16

respectados por todos.

196. a 197. d 198. e 199. g 200. h

201. B3.10. Valores e normas éticas, e os seus efectos beneficiosos para a persoa e para a comunidade.

202. B3.6. Tomar conciencia da importancia dos valores e das normas éticas, como guía da conduta individual e social, asumindo a responsabilidade de difundilos e promovelos polos beneficios que proporcionan á persoa e á comunidade.

203. VEB3.6.1. Destaca algunhas das consecuencias negativas que, a nivel individual e comunitario, ten a ausencia de valores e normas éticas, tales como o egoísmo, a corrupción, a mentira, o abuso de poder, a intolerancia, a insolidariedade, a violación dos dereitos humanos, etc.

204. CSC

205. VEB3.6.2. Emprende, utilizando a iniciativa persoal e a colaboración en grupo, a organización e o desenvolvemento dunha campaña no seu medio, co fin de promover o recoñecemento dos valores éticos como elementos fundamentais do pleno desenvolvemento persoal e social.

206. CAA

207. CSC

208. CSIEE

Bloque 4. Os valores éticos, o dereito, a Declaración Universal dos Dereitos Humanos (DUDH) e outros tratados internacionais sobre dereitos humanos. Obxectivos


209. a 210. c 211. d 212. h

213. B5.1. Preámbulo da DUDH: a dignidade das persoas como fundamento dos seus dereitos universais, inalienables e innatos.

214. B5.1. Identificar, no preámbulo da DUDH, o respecto á dignidade das persoas e os seus atributos esenciais como o fundamento do que derivan todos os dereitos humanos.

215. VEB5.1.1. Explica e aprecia en que consiste a dignidade que esta declaración recoñece ao ser humano como persoa, posuidora duns dereitos universais, inalienables e innatos, mediante a lectura do seu preámbulo.

216. CCL

217. a 218. b 219. c

224. B5.2. Dereitos da muller: patróns económicos e socioculturais que

226. B5.2. Estimar a importancia do problema actual do exercicio dos dereitos da muller e da

227. VEB5.2.1. Dá razóns sobre a orixe histórica do problema dos dereitos da muller, recoñecendo os

228. CSC

17

220. d 221. e 222. g 223. h

fomentaron a violencia e desigualdade de xénero.

225. B5.3. Dereitos da infancia.

infancia en grande parte do mundo, coñecendo as súas causas e tomando conciencia deles, coa finalidade de promover a súa solución.

patróns económicos e socioculturais que fomentaron a violencia e a desigualdade de xénero.

229. VEB5.2.2. Xustifica a necesidade de actuar en defensa dos dereitos da infancia, loitando contra a violencia e o abuso do que nenos e as nenas son vítimas no século XXI, tales como o abuso sexual, o traballo infantil, ou a súa utilización como soldados/as, etc.

230. CSC

231. VEB5.2.3. Emprende, en colaboración en grupo, a elaboración dunha campaña contra a discriminación da muller e a violencia de xénero no seu medio familiar, escolar e social, e avalía os resultados obtidos.

232. CSC

233. CSIEE

234. a 235. d 236. e 237. g

2. Organizacións que traballan polos dereitos humanos: institucións internacionais e ONG.

238. B5.3. Apreciar o labor que realizan institucións e ONG que traballan pola defensa dos dereitos humanos, auxiliando as persoas que por natureza os posúen, pero non teñen a oportunidade de exercelos.

239. VEB5.3.1. Indaga, en traballo en colaboración, sobre o traballo de institucións e voluntarios/as que, en todo o mundo, traballan polo cumprimento dos dereitos humanos (Amnistía Internacional, e ONG como Mans Unidas, Médicos sen Fronteiras e Cáritas, entre outros), e elabora e expresa as súas conclusións.

240. CAA

241. CSC

242. CCL

CONTIDOS MÍNIMOS 1º ESO 1.- Animais e persoas: As persoas son suxeitos sociais. Características especificamente humanas. 2.- A construción da persoa: Aprender a vivir en sociedade: Proceso de socialización. Pertencer a sociedade é participar. 3.- Igualdade, Pluralidade e Diversidade. Feminismo e Diversidade sexual

18

2º ESO OBXECTIVOS 1. Expresar o significado da personalidade, describindo as virtudes e os valores éticos

que fortalecen o carácter e axudan a actuar sobre a base da razón e da liberdade.

2. Tomar conciencia da importancia que teñen o desenvolvemento da autonomía e o control da conduta no crecemento moral da persoa cara á vida adulta.

3. Desenvolver certas habilidades sociais e técnicas de comunicación para dominar formas e xestos habituais que favorezan tanto as relacións interpersoais como o respecto á dignidade e aos dereitos das persoas.

4. Identificar as aptitudes que posúe o ser humano para construír un autoconcepto positivo e potenciar a súa autoestima.

5. Valorar a importancia das habilidades emocionais, sociais e asertivas, co fin de moldear a personalidade a través de valores e virtudes éticos que favorezan as relacións interpersoais positivas e respectuosas, asegurando así unha vida en sociedade máis xusta e enriquecedora.

6. Entender a influencia das virtudes e dos valores éticos no establecemento respectuoso e comprensivo de relacións interpersoais, así como no exercicio da liberdade individual e social.

7. Identificar a liberdade como base que sostén a moral da persoa e a intelixencia, a vontade e as normas éticas como medios que rexen a súa conduta.

8. Sinalar os límites entre a liberdade persoal e a social, marcados pola ética e os dereitos humanos.

9. Recoñecer a vida privada e pública das persoas para trazar os límites da liberdade individual e social.

10. Asumir que a liberdade e a xustiza conforman a base moral do ser humano, valorando a vontade e a razón como elementos que incrementan a súa independencia e autonomía na sociedade.

11. Coñecer diversas teorías éticas, así como os elementos comúns e diferenciadores que as compoñen.

12. Comprender os elementos máis significativos de teorías éticas, como o hedonismo de Epicuro, o eudemonismo aristotélico e a ética utilitarista.

13. Aproximarse aos aspectos básicos do eudemonismo aristotélico, apreciando a súa validez na actualidade.

14. Coñecer as semellanzas e as diferenzas entre a ética, o dereito e a xustiza.


16. Tomar conciencia da falta de neutralidade de certas investigacións científicas actuais, cuxos obxectivos non respectan un código ético fundamentado na Declaración

19

Universal dos Dereitos Humanos, en prol dun falso progreso e prexudicando as persoas ou o ambiente.

17. Coñecer que é a tecnociencia e avaliar o seu impacto negativo no ambiente.

18. Aplicar os valores éticos da Declaración Universal dos Dereitos Humanos como criterio para establecer límites éticos e xurídicos á actividade científica e tecnolóxica, evitando así unha aplicación indebida e facilitando a resolución dos dilemas morais que adoitan presentarse nos campos da medicina e da biotecnoloxía.

19. Entender os problemas que a dependencia da tecnoloxía provoca ao ser humano.

20. Identificar pautas e investigacións científicas que non respectan o código ético fundamentado na Declaración Universal dos Dereitos Humanos.

MAPA DE RELACIÓNS CURRICULARES

Valores éticos. 2º de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave

Bloque 1. A dignidade da persoa

a d h l

B1.1. Conceptos de persoa achegados pola filosofía.

B1.1. Construír un concepto de persoa, consciente de que esta é indefinible, valorando a dignidade que posúe polo feito de ser libre.

VEB1.1.1. Sinala as dificultades para definir o concepto de persoa, analizando algunhas definicións achegadas por filósofos/as.

CCL

a c d h l

B1.2. Visión kantiana: a persoa como suxeito autónomo e como un fin en si mesma.

B1.2. Identificar os conceptos de heteronomía e autonomía, mediante a concepción kantiana da persoa, coa finalidade de valorar a súa importancia e aplicala na realización da vida moral.

VEB1.2.1. Explica a concepción kantiana do concepto de persoa, como suxeito autónomo capaz de ditar as súas propias normas morais.

CSC

VEB1.2.2. Comenta e valora a idea de Kant ao concibir a persoa como un fin en si mesma, rexeitando a posibilidade de ser tratada por outros como instrumento para alcanzar fins alleos a ela.

CSC

a b d h l

B1.3. Noción aristotélica da virtude: relación cos actos, os hábitos e o carácter. Virtudes éticas.

B1.3. Entender a relación entre os actos, os hábitos e o desenvolvemento do carácter, mediante a comprensión do concepto de virtude en Aristóteles e, en especial, o relativo ás virtudes éticas, pola importancia que teñen no desenvolvemento da

VEB1.3.1. Sinala en que consiste a virtude e as súas características en Aristóteles, indicando a súa relación cos actos, os hábitos e o carácter.

CSC

VEB1.3.2. Enumera algúns dos beneficios que, segundo Aristóteles, achegan as virtudes

CAA CCL CSC

20



personalidade. éticas ao ser humano, identifica algunhas destas e ordénaas segundo un criterio racional.

Bloque 2. A comprensión, o respecto e a igualdade nas relacións interpersoais

a b e g h

B2.1. Diferenzas entre ética e dereito.

B2.2. Posibles conflitos entre os valores que regulan a vida privada e os que regulan a vida pública.

B2.1. Distinguir, na persoa, os ámbitos da vida privada e da vida pública, a primeira regulada pola ética e a segunda polo dereito, coa finalidade de identificar os límites da liberdade persoal e social.

VEB2.1.1. Distingue entre os ámbitos de acción que corresponden á ética e ao dereito, e expón as súas conclusións mediante unha presentación elaborada con medios informática.

CCL CD

VEB2.1.2. Reflexiona arredor do problema da relación entre estes dous campos, o privado e o público, e a posibilidade de que exista un conflito de valores éticos entre ambos, así como a forma de atopar unha solución baseada nos valores éticos, exemplificando de maneira concreta tales casos, e expón as súas posibles solucións fundamentadas eticamente.

CCL CSC CSIEE

Bloque 3. A reflexión ética

a d h

B3.1. Diferenza entre ética e moral.

B3.2. Reflexión ética como guía racional de conduta.

B3.1. Distinguir entre ética e moral, sinalando as semellanzas e as diferenzas entre elas, e estimando a importancia da reflexión ética como un saber práctico necesario para guiar de xeito racional a conduta do ser humano á súa plena realización.

VEB3.1.1. Recoñece as diferenzas entre a ética e a moral, no que se refire á súa orixe e á súa finalidade.

CSC

VEB3.1.2. Achega razóns que xustifiquen a importancia da reflexión ética, como unha guía racional de conduta necesaria na vida do ser humano, expresando de forma apropiada os argumentos en que se fundamenta.

CSC

a b d g h

B3.3. Estrutura moral da persoa.

B3.4. Etapas do desenvolvemento moral en Piaget e Köhlberg. Paso da heteronomía á autonomía moral.

B3.2. Destacar o significado e a importancia da natureza moral do ser humano, analizando as súas etapas de desenvolvemento e tomando conciencia da necesidade que ten de

VEB3.2.1. Sinala en que consiste a estrutura moral da persoa como ser racional e libre, razón pola que esta é responsable da súa conduta e das consecuencias desta.

CSC

21



normas éticas, libre e racionalmente asumidas, como guía do seu comportamento.

VEB3.2.2. Explica as tres etapas do desenvolvemento moral na persoa, segundo a teoría de Piaget ou a de Köhlberg, e as características propias de cada unha, destacando como se pasa da heteronomía á autonomía moral.

CCL CSC

a g h

B3.5. A liberdade como raíz da estrutura moral da persoa.

B3.3. Recoñecer que a liberdade constitúe a raíz da estrutura moral na persoa, e apreciar o papel da intelixencia e da vontade como factores que incrementan a capacidade de autodeterminación.

VEB3.3.1. Describe a relación entre a liberdade e os conceptos de persoa e estrutura moral.

CCL

a b c d e g h

B3.6. Características distintivas dos valores éticos.

B3.7. Valores éticos e dignidade humana.

B3.4. Resaltar a importancia dos valores éticos, as súas especificacións e a súa influencia na vida persoal e social do ser humano, destacando a necesidade de ser recoñecidos e respectados por todos.

VEB3.4.1. Describe as características distintivas dos valores éticos, utilizando exemplos concretos deles e apreciando a súa relación esencial coa dignidade humana e a conformación dunha personalidade xusta e satisfactoria.

CCL

VEB3.4.2. Emprega o espírito emprendedor para realizar, en grupo, unha campaña destinada a difundir a importancia de respectar os valores éticos, tanto na vida persoal como na social.

CSC CSIEE

a b h l

B3.8. Normas. Especificidade das normas éticas.

B3.9. Relativismo moral dos sofistas.

B3.10. Intelectualismo moral en Sócrates e Platón.

B3.11. Relativismo moral fronte a obxectivismo moral.

B3.5. Establecer o concepto de normas éticas e apreciar a súa importancia, identificando as súas características e a natureza da súa orixe e validez, mediante o coñecemento do debate ético que existiu entre Sócrates e os sofistas.

VEB3.5.1. Define o concepto de norma e de norma ética, distinguíndoa das normas xurídicas, relixiosas, etc.

CCL

VEB3.5.2. Sinala quen foron os sofistas e algúns dos feitos e das razóns en que se fundamentaba a súa teoría relativista da moral, destacando as consecuencias que esta ten na vida das persoas.

CCEC

VEB3.5.3. Coñece os CCEC

22



motivos que levaron a Sócrates a afirmar o "intelectualismo moral", e explica en que consiste e a postura de Platón ao respecto.

VEB3.5.4. Compara o relativismo e o obxectivismo moral apreciando a vixencia destas teorías éticas na actualidade, e expresa opinións de forma argumentada.

CCL CSC

b e g h l

B3.12. Clasificación das teorías éticas: éticas de fins e éticas procedementais.

B3.13. A ética de Epicuro como ética de fins.

B3.6. Explicar as características e os obxectivos das teorías éticas, así como a súa clasificación en éticas de fins e procedementais, sinalando os principios máis destacados do hedonismo de Epicuro.

VEB3.6.1. Enuncia os elementos distintivos das "teorías éticas" e argumenta a súa clasificación en éticas de fins e éticas procedementais, e elabora un esquema coas súas características máis destacadas.

CAA CCL

VEB3.6.2. Enuncia os aspectos fundamentais da teoría hedonista de Epicuro e os valores éticos que defende, destacando as características que a identifican como unha ética de fins.

CCEC

VEB3.6.3. Elabora, en colaboración co grupo, argumentos a favor e/ou en contra do epicureísmo, e expón as súas conclusións cos argumentos racionais correspondentes.

CAA CCL

b h l

B3.14. O eudemonismo aristotélico como ética de fins.

B3.15. O ben supremo da persoa en Aristóteles e as tres tendencias da alma.

B3.7. Entender os principais aspectos do eudemonismo aristotélico, identificándoo como unha ética de fins e valorando a súa importancia e a vixencia actuais.

VEB3.7.1. Explica o significado do termo "eudemonismo" e o que para Aristóteles significa a felicidade como ben supremo, e elabora e expresa conclusións.

CCL

VEB3.7.2. Distingue os tres tipos de tendencias que hai no ser humano, segundo Aristóteles, e a súa relación co que el considera como ben supremo da persoa.

CCEC

23



VEB3.7.3. Achega razóns para clasificar o eudemonismo de Aristóteles dentro da categoría da ética de fins.

CCL

b g h l

B3.16. O utilitarismo como ética de fins: principio de utilidade; concepto de pracer; compatibilidade do egoísmo individual co altruísmo universal; localización do valor moral nas consecuencias da acción.

B3.8. Comprender os elementos máis significativos da ética utilitarista e a súa relación co hedonismo de Epicuro, clasificándoa como unha ética de fins e elaborando argumentos que apoien a súa valoración persoal arredor desta formulación ética.

VEB3.8.1. Fai unha recensión das ideas fundamentais da ética utilitarista: o principio de utilidade, o concepto de pracer, a compatibilidade do egoísmo individual co altruísmo universal e a localización do valor moral nas consecuencias da acción, entre outras.

CCL

VEB3.8.2. Enumera as características que fan do utilitarismo e do epicureísmo unhas éticas de fins.

CCEC

VEB3.8.3. Argumenta racionalmente as súas opinións sobre a ética utilitarista.

CCL CSIEE

Bloque 4. A xustiza e a política

a b e h l

B4.1. Relación entre ética, política e xustiza no pensamento aristotélico.

B4.2. Semellanzas, diferenzas e relacións entre valores éticos e valores cívicos.

B4.1. Comprender e valorar a importancia da relación entre os conceptos de ética, política e xustiza, mediante a análise e a definición destes termos, destacando o vínculo entre eles no pensamento de Aristóteles.

VEB4.1.1. Explica e aprecia as razóns que dá Aristóteles para establecer un vínculo necesario entre ética, política e xustiza.

CCEC

VEB4.1.2. Utiliza e selecciona información sobre os valores éticos e cívicos, identificando e apreciando as semellanzas, as diferenzas e as relacións entre eles.

CAA

b e g h l

B4.3. A política de Aristóteles.

B4.4. Concepto aristotélico de xustiza e a súa relación co ben común e a felicidade.

B4.2. Coñecer e apreciar a política de Aristóteles e as súas características esenciais, e entender o seu concepto de xustiza e a súa relación co ben común e a felicidade, elaborando un xuízo crítico sobre a perspectiva deste filósofo.

VEB4.2.1. Elabora, recorrendo á súa iniciativa persoal, unha presentación con soporte informático, sobre a política aristotélica como unha teoría organicista, cunha finalidade ética e que atribúe a función educativa ao Estado.

CSIEE CD CSC

24



VEB4.2.2. Selecciona e usa información, en colaboración co grupo, para entender e apreciar a importancia que Aristóteles lle dá á xustiza como valor ético no que se fundamenta a lexitimidade do Estado e a súa relación coa felicidade e o ben común, e expón as súas conclusións persoais debidamente fundamentadas.

CAA CCL

Bloque 5. Os valores éticos, o dereito, a Declaración Universal dos Dereitos Humanos (DUDH) e outros tratados internacionais sobre dereitos humanos

b e h

B5.1. Relacións entre ética e dereito.

B5.1. Sinalar a vinculación entre a ética, o dereito e a xustiza, a través do coñecemento das súas semellanzas, diferenzas e relacións.

VEB5.1.1. Procura e selecciona información en páxinas web, para identificar as diferenzas, as semellanzas e os vínculos entre a ética e o dereito.

CCL CD

Bloque 6. Os valores éticos e a súa relación coa ciencia e a tecnoloxía

a b d e f g h m

B6.1. Dimensión moral da ciencia e da tecnoloxía polo seu impacto en todos os ámbitos da vida humana.

B6.2. Valores recollidos na DUDH como criterio para fixar límites á investigación científico-tecnolóxica.

B6.1. Recoñecer a importancia da dimensión moral da ciencia e a tecnoloxía, así como a necesidade de establecer límites éticos e xurídicos, coa finalidade de orientar a súa actividade consonte os valores defendidos pola DUDH.

VEB6.1.1. Utiliza información de distintas fontes para analizar a dimensión moral da ciencia e a tecnoloxía, avaliando o impacto positivo e negativo que estas poden ter en todos os ámbitos da vida humana (social, económico, político, ético e ecolóxico, etc.).

CAA CMCCT CSC

VEB6.1.2. Achega argumentos que fundamenten a necesidade de pór límites éticos e xurídicos á investigación práctica, tanto científica como tecnolóxica, tomando a dignidade humana e os valores éticos recoñecidos na DUDH como criterio normativo.

CCL CMCCT CSC

VEB6.1.3. Recorre á súa iniciativa persoal para expor as súas conclusións sobre o tema tratado, utilizando medios informáticos e

CD CSIEE

25



audiovisuais, de xeito argumentado e ordenado racionalmente.

a d g m

B6.3. Problemas da tecnodependencia.

B6.2. Entender e valorar o problema da tecnodependencia e a alienación humana á que conduce.

VEB6.2.1. Destaca o problema e o perigo que representa para o ser humano a tecnodependencia, sinalando os seus síntomas e as súas causas, e estimando as súas consecuencias negativas, como unha adición incontrolada aos dispositivos electrónicos, aos videoxogos e ás redes sociais, que conduce as persoas cara a unha progresiva deshumanización.

CMCCT

A b d e f g h m

B6.4. Dilemas morais que presentan os avances en medicina e biotecnoloxía.

B6.3. Utilizar os valores éticos contidos na DUDH no campo científico e tecnolóxico, coa finalidade de evitar a súa aplicación inadecuada e solucionar os dilemas morais que ás veces se presentan, nomeadamente no terreo da medicina e a biotecnoloxía.

VEB6.3.1. Analiza información seleccionada de diversas fontes, coa finalidade de coñecer en que consisten algúns dos avances en medicina e biotecnoloxía, que formulan dilemas morais (utilización de células nai, clonación, euxénese, etc.), sinalando algúns perigos que estes encerran de prescindir do respecto á dignidade humana e os seus valores fundamentais.

CCL CMCCT CSC

VEB6.3.2. Presenta unha actitude de tolerancia e respecto ante as opinións que se expresan na confrontación de ideas, coa finalidade de solucionar os dilemas éticos, sen esquecer a necesidade de empregar o rigor na fundamentación racional e ética de todas as alternativas de solución formuladas.

CSC CSIEE

26

CONTIDOS MÍNIMOS 2º ESO 1.- Adolescentes imposibeis As emocións e o equilibrio persoal O respecto e o equilibrio 2.- Inteligentes e guapos/as? A importancia da imaxe A beleza interior 3.- Inmigrantes conflictivos? O contrato social Os dereitos humanos

3º ESO OBXECTIVOS 1. Argumentar os valores e os principios éticos da DUDH como base das democracias

dos séculos XX e XXI.

2. Sinalar a importancia da participación cidadá nos aspectos políticos do Estado para asegurar unha democracia que defenda os dereitos humanos.

3. Resaltar o deber ético e cívico dos cidadáns para asumir a democracia como unha forma de vida, sendo conscientes dos riscos aos que está sometida para poder tomar as medidas oportunas.

4. Apreciar o valor do «Estado de dereito» e da «división de poderes» como eixes vertebradores do Estado democrático.

5. Recoñecer e respectar os fundamentos da Constitución española de 1978, resaltando os valores nos que se asenta e os deberes e os dereitos que ten o individuo para asumir os principios de convivencia recoñecidos polo Estado español.

6. Realizar unha lectura comprensiva dalgúns artigos da Constitución española relativos aos dereitos e aos deberes cidadáns e aos seus principios reitores.

7. Valorar a adecuación dos dereitos e dos deberes da Constitución española á Declaración Universal dos Dereitos Humanos para asumir de forma consciente e responsable os principios de convivencia que deben rexer no Estado español.

8. Identificar os principios fundamentais da política social e económica do Estado español, e a súa fundamentación ética.

9. Comprender os aspectos principais da UE para valorar a súa utilidade e as cousas que se están a conseguir.

10. Describir as consecuencias derivadas da xustificación das normas xurídicas, a través da reflexión sobre diversas teorías, para poder opinar de forma razoada sobre a base éticas das leis.

11. Estudar as teorías do dereito natural ou iusnaturalismo e o convencionalismo, sinalando a súa interpretación no pensamento xurídico dalgúns filósofos.

27

12. Adquirir unha opinión coherente sobre a fundamentación ética das leis a través da comprensión da teoría positivista do dereito de Kelsen, así como da súa comparación co convencionalismo e o iusnaturalismo.

13. Coñecer como se creou a ONU e o momento histórico que impulsou a elaboración da DUDH, destacando o seu valor como fundamento ético universal da lexitimidade do dereito e dos Estados.

14. Entender o contexto histórico e político no que se elaborou a DUDH e recoñecer tanto a súa estrutura e o seu contido como os retos actuais que supoñen a súa aplicación.

15. Entender e valorar o contido da DUDH, facendo especial fincapé no respecto á dignidade humana como base de todos os dereitos humanos.

16. Valorar as características dos «dereitos humanos», considerando o seu desenvolvemento histórico como unha conquista da humanidade.

17. Analizar os problemas aos que se enfronta a aplicación da DUDH na actualidade, resaltando as iniciativas que realizan institucións e ONG para defender os dereitos humanos dos que non teñen a oportunidade de exercelos.


19. Utilizar os valores éticos da DUDH como criterio para establecer límites éticos e xurídicos á actividade científica e tecnolóxica, evitando así unha aplicación indebida e facilitando a resolución dos dilemas morais que adoitan presentarse nos campos da medicina e da biotecnoloxía.

20. Tomar conciencia da falta de neutralidade de certas investigacións científicas actuais, cuxos obxectivos non respectan un código ético fundamentado na DUDH, en prol dun falso progreso e prexudicando as persoas ou o ambiente.

21. Identificar pautas e investigacións científicas que non respectan o código ético fundamentado na DUDH.

22. Coñecer que é a tecnociencia e avaliar o seu impacto negativo no ambiente.

23. Entender os problemas que a dependencia da tecnoloxía lle provoca ao ser humano.

CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE Na área de Valores Éticos incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeito sistemático, facendo fincapé nos descritores máis afíns á área. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

O desenvolvemento desta competencia nesta área permítenos debullar o eixe no que xira todo o currículo básico e o carácter específico do saber ético, xa que todo problema ou situación implica unha demostración racional. Así mesmo, esta competencia ofrece a oportunidade de realizar argumentacións propias ou baseadas en teorías éticas e filosóficas. Ademais, permite considerar e realizar xuízos morais ou aplicar estratexias de resolución de problemas. Os descritores que podemos traballar son:

28

- Interactuar co contorno natural de xeito respectuoso. - Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un

desenvolvemento sostible. - Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu contorno- - Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no contorno natural e as

repercusións para a vida futura. - Recoñecer a importancia da ciencia na nosa vida cotiá. - Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas,

comprender o que acontece arredor nosa e responder preguntas. - Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiadas. - Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá. Comunicación lingüística

Para o bo desenvolvemento desta competencia, será decisivo o fomento da lectura e a análise e a reflexión sobre libros e textos relacionados cos contidos curriculares- Deste xeito, desenvolverase a comprensión lectora e a expresión oral e escrita, á vez que se adquiren coñecementos sobre os valores e as teorías éticos, a moral, a xustiza, os dereitos humanos e a vida en sociedade. Así mesmo, contribuirase, xunto á comunicación lingüística, á transmisión de valores a través de, por un lado, a reflexión individual e grupal sobre situacións pasadas e actuais, e por outro, da busca de información, a elaboración e a exposición de traballos en colaboración, que esixen poñer en práctica habilidades como a escoita activa, a empatía e a expresión de ideas e sentimentos, utilizando a linguaxe verbal e a non verbal. Os descritores que podemos utilizar son: - Comprender o sentido dos textos escritos e orais. - Manter unha actitude favorable cara á lectura. - Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. - Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e

gramaticais para elaborar textos escritos e orais. - Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario. - Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita

atenta ao interlocutor... - Manexar elementos de comunicación non verbal en diferentes rexistros e nas diversas

situacións comunicativas. En caso de centros bilingües ou plurilingües que impartan a materia noutra lingua: - Manter conversas noutras linguas sobre temas cotiáns en distintos contextos. - Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en

calquera situación. - Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou

en materias diversas. Competencia dixital

Desenvolver a competencia dixital desde esta área axudaranos a manexar ferramentas que posibiliten o acceso ao coñecemento de feitos sociais, de documentos históricos, de teorías éticas e científicas, e de tratados internacionais, que poñan de relevo a contribución dos valores éticos á sociedade. Á súa vez, proporcionará ao alumnado a

29

oportunidade de entender a relación que existe entre a tecnoloxía, os valores éticos e a sociedade, para que aprenda a facer un bo uso da tecnoloxía ao longo da súa vida. Os descritores que podemos utilizar son: - Empregar distintas fontes para a busca de información. - Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios

tecnolóxicos. - Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións

diversas. - Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. - Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías. Conciencia e expresións culturais

Esta área contribúe á competencia de conciencia e expresións culturais na medida que posibilita a adquisición de pautas persoais, interpersoais e interculturais que permiten participar de forma eficaz e construtiva en calquera sociedade democrática, respectando os valores e os dereitos socialmente recoñecidos. Os descritores que adestraremos nesta competencia son: - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento

científico. - Expresar sentimentos e emocións mediante códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e as manifestacións de creatividade, e

mostrar gusto pola estética no contorno cotián. - Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. Competencias sociais e cívicas

A área de Valores Éticos é, sen dúbida, a materia desde onde se traballan de forma máis directa as competencias sociais e cívicas do alumnado. As habilidades sociais e de colaboración increméntanse cando se reflexiona sobre o fundamento ético da sociedade e se toma conciencia da importancia dos seus valores éticos e morais. Á súa vez, ofrece a posibilidade de resolver conflitos interpersoais de forma construtiva, polo que o alumnado non só fortalece a súa identidade persoal, senón que desenvolve actitudes como a tolerancia, a asertividade, a solidariedade e o respecto á pluralidade cultural, política, relixiosa ou de calquera outra natureza, favorecendo a socialización e a adquisición de comportamentos morais significativos. Os descritores que adestraremos nesta competencia son: - Coñecer as actividades humanas, adquirir unha idea da realidade histórica a partir de

distintas fontes e identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito, referendado por unha constitución.

- Aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola. - Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e de

traballo, e para a resolución de conflitos. - Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación

establecidos.

30

- Recoñecer a riqueza da diversidade de opinións e de ideas. - Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e

potencialidades. - Involucrarse ou promover accións cun fin social. Aprender a aprender

A competencia de aprender a aprender implica a conciencia das necesidades e dos procesos de aprendizaxe, o recoñecemento de oportunidades e a habilidade de superar dificultades para poder aprender con éxito. Esta promóvese na área de Valores Éticos mediante o exercicio de procesos cognitivos como analizar, sintetizar, relacionar, comparar ou argumentar, así como favorecendo o interese por descubrir a verdade e os valores que impregnan as experiencias da súa vida cotiá. Os descritores que se poden utilizar son: - Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe,

intelixencias múltiples, funcións executivas... - Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. - Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional,

interdependente... - Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. - Planificar os recursos necesarios e os pasos que se deben realizar no proceso de

aprendizaxe. - Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en función dos

resultados intermedios. - Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. - Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe. MAPA DE RELACIÓNS CURRICULARES

Valores éticos. 3º ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave


a c d h l

B4.1. A democracia como forma de goberno na que se plasman os principios éticos da DUDH.

B4.2. O Estado de

B4.1. Xustificar racionalmente a necesidade dos valores e principios éticos contidos na DUDH, como fundamento universal das

VEB4.1.1. Fundamenta racionalmente e eticamente a elección da democracia como un sistema que está por riba doutras formas de

CSC

31




Competencias clave

dereito. B4.3. Léxico da

unidade: democracia, cidadán/cidadá, soberanía, autonomía persoal, igualdade, xustiza, representatividade, etc.

B4.4. División de poderes. A proposta de Montesquieu e a súa función de control do Estado por parte da cidadanía.

democracias durante os séculos XX e XXI, destacando as súas características e a súa relación cos conceptos de "Estado de dereito" e "división de poderes".

goberno, polo feito de incorporar nos seus principios os valores éticos sinalados na DUDH.

VEB4.1.2. Define o concepto de "Estado de dereito" e establece a súa relación coa defensa dos valores éticos e cívicos na sociedade democrática.

CCL

VEB4.1.3. Describe o significado dos seguintes conceptos e establece a relación entre eles: democracia, cidadán/cidadá, soberanía, autonomía persoal, igualdade, xustiza, representatividade, etc.

CCL

VEB4.1.4. Explica a división de poderes proposta por Montesquieu e a función que desempeñan o poder lexislativo, o executivo e o xudicial no Estado democrático, como instrumento

CSC

32




Competencias clave

para evitar o monopolio do poder político e como medio que permite aos cidadáns e ás cidadás o control do Estado.

a d g h

B4.5. Deber moral da participación cidadá no exercicio da democracia.

B4.6. Riscos de democracias que violen os dereitos humanos.

B4.2. Recoñecer a necesidade da participación activa dos cidadáns e das cidadás na vida política do Estado coa finalidade de evitar os riscos dunha democracia que viole os dereitos humanos.

VEB4.2.1. Asume e explica o deber moral e civil que teñen os cidadáns e as cidadás de participar activamente no exercicio da democracia, coa finalidade de que se respecten os valores éticos e cívicos no seo do Estado.

CSC

VEB4.2.2. Define a magnitude dalgúns dos riscos que existen nos gobernos democráticos cando non se respectan os valores éticos da DUDH (dexeneración en demagoxia, ditadura das maiorías, escasa participación cidadá, etc.) e formula posibles medidas para evitalos.

CSC CSIEE

a b

B4.7. A Constitución

B4.3. Coñecer e valorar os

VEB4.3.1. Identifica e

CCL CSC

33




Competencias clave

c d h l

española: valores éticos nos que se fundamenta e conceptos preliminares que establece.

fundamentos da Constitución española de 1978, identificando os valores éticos dos que parte e os conceptos preliminares que establece.

aprecia os valores éticos máis salientables nos que se fundamenta a Constitución española, e sinala a orixe da súa lexitimidade e a súa finalidade, mediante a lectura comprensiva e comentada do seu preámbulo.

VEB4.3.2. Describe os conceptos preliminares delimitados na Constitución española e a súa dimensión ética (nación española, pluralidade ideolóxica ou papel e funcións atribuídas ás Forzas Armadas), a través da lectura comprensiva e comentada dos artigos 1 ao 9.

CCL

a c d h

B4.8. Dereitos e liberdades públicas fundamentais na Constitución española.

B4.4. Amosar respecto pola Constitución española e identificar nela, mediante unha lectura explicativa e comentada, os dereitos e os deberes do individuo como persoa e cidadán

VEB4.4.1. Sinala e comenta a importancia dos "dereitos e as liberdades públicas fundamentais da persoa" establecidos na Constitución: liberdade ideolóxica, relixiosa e de

CSC

34




Competencias clave

ou cidadá, apreciando a súa adecuación á DUDH, coa finalidade de asumir de xeito consciente e responsable os principios de convivencia que ben rexer no Estado español.

culto; carácter aconfesional do Estado; dereito á libre expresión de ideas e pensamentos; e dereito á reunión política e á libre asociación, e os seus límites.

a b c d g h

B4.9. Adecuación da Constitución española aos principios éticos da DUDH.

B4.10. Deberes cidadáns na Constitución española.

B4.11. Responsabilidade fiscal e principios reitores da política social e económica na Constitución española.

B4.5. Sinalar e apreciar a adecuación da Constitución española aos principios éticos definidos pola DUDH, mediante a lectura comentada e reflexiva dos "dereitos e deberes dos cidadáns" (artigos do 30 ao 38) e dos "principios reitores da política social e económica" (artigos do 39 ao 52).

VEB4.5.1. Coñece e aprecia na Constitución española a súa adecuación á DUDH, e sinala os valores éticos en que se fundamentan os dereitos e os deberes dos cidadáns e das cidadás, así como os principios reitores da política social e económica.

CSC

VEB4.5.2. Explica e asume os deberes cidadáns que establece a Constitución, e ordénaos segundo a súa importancia, xustificando a orde elixida.

CCL CSIEE

VEB4.5.3. Achega razóns para xustificar a importancia que ten, para o bo

CSC

35




Competencias clave

funcionamento da democracia, o feito de que os cidadáns as cidadás sexan conscientes non só dos seus dereitos, senón tamén das súas obrigas como un deber cívico, xurídico e ético.

VEB4.5.4. Recoñece a responsabilidade fiscal dos cidadáns e da cidadás, e a súa relación cos orzamentos xerais do Estado como un deber ético que contribúe ao desenvolvemento do ben común.

CSC

a b g h l ñ

B4.12. Estatuto de Autonomía de Galicia: título preliminar; título primeiro, capítulos I e II.

B4.6. Coñecer e valorar os elementos esenciais do Estatuto de autonomía de Galicia segundo aparece no seu título preliminar e no título primeiro, capítulos I e II.

VEB4.6.1. Sinala e comenta, a través do traballo colaborativo, os elementos esenciais do Estatuto de autonomía de Galicia recollidos no seu título preliminar.

CAA CSC

VEB4.6.2. Identifica e valora as características sinaladas no título I sobre o "poder galego".

CCL

36




Competencias clave

VEB4.6.3. Identifica e valora as funcións e as características do Parlamento sinaladas no capítulo I, e da Xunta e a súa Presidencia, segundo o capítulo II.

CCL

a d h l

B4.13. Desenvolvemento histórico da Unión Europea (UE): obxectivos e valores éticos en que se fundamenta, de acordo coa DUDH.

B4.14. Logros alcanzados pola UE en beneficio dos seus cidadáns e das súas cidadás.

B4.7. Coñecer os elementos esenciais da UE, analizando os beneficios recibidos e as responsabilidades adquiridas polos estados membros e a súa cidadanía, coa finalidade de recoñecer a súa utilidade e os logros alcanzados por esta.

VEB4.7.1. Describe a integración económica e política da UE, o seu desenvolvemento histórico desde 1951, os seus obxectivos e os valores éticos nos que se fundamenta, de acordo coa DUDH.

CSC

VEB4.7.2. Identifica e aprecia a importancia dos logros alcanzados pola UE e o beneficio que estes supuxeron para a vida dos cidadáns e das cidadás (anulación de fronteiras e restricións alfandegueiras, libre circulación de persoas e capitais, etc.), así como as obrigas adquiridas en

CSC

37




Competencias clave

diferentes ámbitos (económico, político, da seguridade e a paz, etc.).

Bloque 5. Os valores éticos, o dereito, a Declaración Universal dos Dereitos Humanos (DUDH) e outros tratados

internacionais sobre dereitos humanos

a b e h

B5.1. Relación entre ética e dereito.

B5.2. Relación entre legalidade e lexitimidade.

B5.1. Sinalar a vinculación entre a ética, o dereito e a xustiza, a través do coñecemento das súas semellanzas, diferenzas e relacións, e analizar o significado dos termos de legalidade e lexitimidade.

VEB5.1.1. Busca e selecciona información en páxinas web, para identificar as diferenzas, semellanzas e vínculos existentes entre a Ética e o Dereito, e entre a legalidade e a lexitimidade, elaborando e presentando conclusións fundamentadas.

CAA CD

a b e g h l

B5.3. Xustificación das normas xurídicas.

B5.4. Convencionalismo dos sofistas

B5.5. Iusnaturalismo. Iusnaturalismo de Locke.

B5.6. Iuspositivismo de Kelsen.

B5.2. Explicar o problema da xustificación das normas xurídicas, a través da análise das teorías do dereito natural ou iusnaturalismo, o convencionalismo e o positivismo xurídico, identificando a súa aplicación no pensamento xurídico de determinados/as

VEB5.2.1. Elabora en grupo unha presentación con soporte dixital sobre a teoría iusnaturalista do dereito, o seu obxectivo e as súas características, identificando na teoría de Locke un exemplo desta no que se refire á orixe das leis xurídicas, a súa validez e as funcións que lle

CD CSC

38




Competencias clave

filósofos/as, coa finalidade de ir conformando unha opinión argumentada sobre a fundamentación ética das leis.

atribúe ao Estado.

VEB5.2.2. Destaca e valora, no pensamento sofista, a distinción entre "physis" e "nomos", describindo a súa contribución ao convencionalismo xurídico, e elabora conclusións argumentadas arredor deste tema.

CCEC

VEB5.2.3. Analiza información sobre o positivismo xurídico de Kelsen, nomeadamente no relativo á validez das normas e dos criterios que utiliza, especialmente o de eficacia, e a relación que establece entre a ética e o dereito.

CCEC

VEB5.2.4. Recorre ao espírito emprendedor e á iniciativa persoal para elaborar unha presentación con medios informáticos, en colaboración co grupo, comparando as tres teorías do

CAA CD CSIEE

39




Competencias clave

dereito e explicando as súas conclusións.

a b d e h l

B5.7. Elaboración da DUDH e creación da ONU. Circunstancias históricas, obxectivos de ambos os acontecementos e papel da DUDH como código ético de conduta dos estados.

B5.3. Analizar o momento histórico e político que impulsou a elaboración da DUDH e a creación da ONU, coa finalidade de entendela como unha necesidade do seu tempo, cuxo valor continúa vixente como fundamento ético universal da lexitimidade do dereito e dos estados.

VEB5.3.1. Explica a función da DUDH como un código ético recoñecido polos países integrantes da ONU, coa finalidade de promover a xustiza, a igualdade e a paz en todo o mundo.

CSC

VEB5.3.2. Contrasta información dos acontecementos históricos e políticos que orixinaron a DUDH, entre eles o uso das ideoloxías nacionalistas e racistas que defendían a superioridade duns homes sobre outros, chegando ao estremo do Holocausto xudeu, así como a discriminación e o exterminio de todas as persoas que non pertencesen a unha determinada etnia, a un modelo físico, a unha relixión, a unhas ideas políticas,

CAA

40




Competencias clave

etc.

VEB5.3.3. Sinala os obxectivos da creación da ONU e a data en que se asinou a DUDH, e valora a importancia deste feito para a historia da humanidade.

CCEC

a b c d e g h l

B5.8. Estrutura da DUDH: os seus artigos e os tipos de dereito.

B5.4. Interpretar e apreciar o contido e a estrutura interna da DUDH, coa finalidade de coñecela e propiciar o seu aprecio e respecto.

VEB5.4.1.Constrúe un esquema sobre a estrutura da DUDH, que se compón dun preámbulo e 30 artigos que poden clasificarse da seguinte maneira: – Os artigos 1 e 2

refírense aos dereitos inherentes a todas as persoas: a liberdade, a igualdade, a fraternidade e a non-discriminación.

– Os artigos do 3 ao 11 refírense aos dereitos individuais.

– Os artigos do 12 ao 17 establecen os dereitos do individuo en relación coa comunidade.

– Os artigos do 18 ao 21 sinalan os dereitos e as

CAA CCL

41




Competencias clave

liberdades políticas.

– Os artigos do 22 ao 27 céntranse nos dereitos económicos, sociais e culturais.

– Finalmente, os artigos do 28 ao 30 refírense á interpretación de todos eles, ás condicións necesarias para o seu exercicio e aos seus límites.

VEB5.4.2. Elabora unha campaña, en colaboración co grupo, coa finalidade de difundir a DUDH como fundamento do dereito e a democracia, no seu medio escolar, familiar e social.

CCEC CSC CSIEE

b h l

B5.9. Xeracións de dereitos e feitos históricos que influíron no seu desenvolvemento.

B5.5. Comprender o desenvolvemento histórico dos dereitos humanos como unha conquista da humanidade

VEB5.5.1. Describe os feitos máis influentes no desenvolvemento histórico dos dereitos humanos da primeira xeración (dereitos civís e políticos), da segunda xeración (económicos, sociais e culturais) e da terceira (dereitos dos pobos á

CCEC

42




Competencias clave

solidariedade, ao desenvolvemento e á paz).

a c d e

B5.10. Problemas aos que se enfronta o exercicio dos dereitos civís e políticos da DUDH.

B5.6. Avaliar, utilizando o xuízo crítico, a magnitude dos problemas aos que se enfronta a aplicación da DUDH.

VEB5.6.1. Investiga mediante información obtida en distintas fontes, sobre os problemas e os retos da aplicación da DUDH, no que se refire ao exercicio de dereitos civís (destacando os problemas relativos á intolerancia, a exclusión social, a discriminación da muller, a violencia de xénero e a existencia de actitudes como a homofobia, o racismo, a xenofobia, o acoso laboral e escolar, etc.) e dos dereitos políticos (guerras, terrorismo, ditaduras, xenocidio, refuxiados/as políticos/as, etc.).

CAA CD CSC

Bloque 6. Os valores éticos e a súa relación coa ciencia e a tecnoloxía

a b d e

B6.1. Necesidade de criterios éticos na investigación científica. Progreso

B6.1. Recoñecer que existen casos en que a investigación científica non é

VEB6.1.1. Obtén e selecciona información, traballando en colaboración,

CAA CD CMCCT CSC

43




Competencias clave

f g h

científico-técnico e valores éticos.

neutral, senón que está determinada por intereses políticos, económicos, etc., mediante a análise da idea de progreso e a súa interpretación equivocada, cando os obxectivos non respectan un código ético fundamentado na DUDH.

dalgúns casos nos que a investigación científica e tecnolóxica non foi guiada nin é compatible cos valores éticos da DUDH, xerando impactos negativos nos ámbitos humano e ambiental, sinalando as causas.

VEB6.1.2. Diserta, colaborando en grupo, sobre a idea de progreso na ciencia e a súa relación cos valores éticos, o respecto á dignidade humana e o seu medio, e elabora e expón conclusións.

CCL CMCCT

VEB6.1.3. Selecciona e contrasta información, colaborando en grupo, sobre algunhas das ameazas da aplicación indiscriminada da ciencia e a tecnoloxía para o contorno ambiental e para a vida (explotación descontrolada dos recursos naturais,

CCL CMCCT CSIEE

44




Competencias clave

destrución de hábitats, contaminación química e industrial, choiva ácida, cambio climático, desertificación, etc.).

CONTIDOS MÍNIMOS 3º ESO 1.- Que significa ser humanao? Que sabes da liberdade? Un mundo feliz 3.- Hai sitio para todos? Quen ditamina quen é perfecto? Por que rexeitamos os estraños? 4.- Que é a democracia? O Estado do benestar O descoñecido mundo das leis

ASPECTOS COMÚNS PARA 1º, 2º, 3º DE ESO TEMPORALIZACIÓN

A temporalización é a mesma en 1º, 2º, 3º da Educación Secundaria, pois a carga horaria da materia, Valores Éticos, é tamén a mesma, 1h á semana, en tódolos cursos. Esto supón que cada avaliación equivale a 10h lectivas. Tendo en conta esta carga horaria, en cada avaliación se abarcará unha Unidades Didáctica por avaliación.

Procedementos e instrumentos de avaliación. Criterios de cualificación. O 30% da nota obterase en función da asistencia, comportamento e actitude na aula. Esta actitude debe ser de participación activa, constructiva, de esforzo persoal e respecto polo traballo dos demais, e debe reflexar tamén a asimilación práctica dos valores que se pretenden inculcar, que son: a tolerancia, o respecto, a non discriminación, a convivencia

45

democrática, a liberdade, a igualdade de oportunidades e dereitos, a xustiza e a solidariedade. O 70% restante virá dado pola corrección dos exercicios e actividades feitos tanto na casa como na aula, tomando como base o libro de texto ou os materiais didáctico proporcionados pola profesora. Para que se valoren positivamente, as respostas a estas actividades sempre deben estar argumentadas racionalmente e correctamente explicadas, facendo referencia para iso á información que se precise.

Procedementos de avaliación

Durante cada avaliación a profesora comprobará se os alumnos/as realizan as actividades demandadas e cumpren as esixencias : orde na exposición, ausencia de faltas de ortografía, iniciativa nas respostas …

A docente ten que intentar en todo momento dar posibilidades ós alumnos/as para que aporten iniciativas de cómo proceder para que se sintan partícipes no proceso e se involucren. As alumnas e os alumnos que non aproben en xuño e en setembro sempre terán dereito a unha proba escrita sobre os contidos mínimos. Procedemento de avaliación inicial na ESO Nas primeiras semanas do curso levarase a cabo unha avaliación inicial para valorar o estado inicial do alumnado respecto a: capacidade de razoamento verbal e escrito, nivel conceptual, madurez mental e coñecementos básicos para a materia. Para realizar esta avaliación farase unha proba de lectura e escritura. En concreto, a proba será sobre un texto do 1º tema. Metodoloxía didáctica Utilizaremos o libro da editorial Anaya de Valores Éticos de 1º, 2º e 3º de ESO, en galego. As profesora tamén poderán optar pola lectura dun libro ou un capítulo dun libro das temáticas da materia. Dado o carácter desta materia a metodoloxía será eminentemente práctica. Traballarase polo tanto a investigación: busca de datos na biblioteca, mediante enquisas e entrevistas, a través de Internet...O diálogo e a capacidade de argumentación: debates, charlas presentación na clase do traballo feito en equipos. A proxección de películas como elemento ilustrativo dos contidos e motivador. Medidas de atención a diversidade A atención á diversidade realízase neste nivel ofrecendo ao alumnado actividades diversas que sexan axeitadas para os distintos niveis de coñecemento do alumnado, así como para as súas capacidades, esforzo e interese.

46

Neste sentido planeáranse actividades de reforzo e ampliación nos distintos temas abordados. Para iso proporcionaraselles material fotocopiable complementario (textos, comentarios…) e empregarase tamén material audiovisual e internet (consultando cuestións, buscando información…). Programación de educación e valores

Intentaremos realizar actividades onde o alumnado analice críticamente as desigualdades e discriminacións existentes (violencia contra a muller e contra as culturas minoritarias) para impulsar a igualdade real.

Accións de contribución ao plan TIC De xeito equivalente aos textos escritos, empregaranse na aula o encerado dixital, así como o ordenador de que dispón cada aula, tanto para buscar información como para proxectar material audiovisual que deberá ser utilizado para desenvolver as habilidades críticas e de comprensión. Estes recursos incorpóranse ao día a día na aula, compartindo protagonismo cos contidos planificados para ese curso. Accións de contribución ao plan de convivencia Diseñaremos actividades de aprendizaxe integradas que lle permitan ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe e de respecto hacia os demais. Contribución ao proxecto lector

Un dos obxectivos fundamentais da materia será, capacitar a alumnado para traballar coa ferramenta de traballo intelectual máis potente que existe, a capacidade de entender as mensaxes escritas, de analizar, sintetizar e expoñer as ideas dun texto, porque só a partir da lectura dos pensamentos dos outros poderemos xestionar e potenciar a nosa propia forma de ver o mundo.

Pero a competencia lectora non ten que ver só cunha competencia cognoscitiva, senón que debe tamén incidir as habilidades creativas dos alumnos, que deberán adquirir a competencia ou habilidade que lles permita producir eles mesmos textos escritos, conceptualmente ben expostos, usando as ferramentas propias dun pensamento racional. Actividades complementarias e extraescolares

Polo momento non está programada ningunha actividade para este nivel pero

procuraremos desenvolver actividades similares as que tiveron lugar os pasados cursos sobre Feminismo e diversidade afecto-sexual (prevención do acoso escolar e ciberacoso, charla sobre voluntariado, participación nalgún programa de coidado medioambiental, charla sobre Seguridade Vial…). Así mesmo, no se exclúe a posibilidade de organizar algunha outra actividade que nos pareza de interese na formación do noso alumnado.

47

Concreción dos elementos transversais Os temas transversais escollidos para este curso están incluídos nos contidos da materia. Programas específicos personalizados para avaliar o alumno repetidor O profesorado dedicará especial atención a este alumnado motivandoo continuamente para que se concience de que este curso como reforzo vai a ser positivo. Trataremos de aportar a este tipo de alumnos material que teñamos seguridade de que non traballaron o curso anterior.

Mecanismos de revisión, avaliación e modificación das programacións didácticas en relación cos resultados académicos en proceso de mellora

Neste apartado pretendemos promover a reflexión docente e a autoavaliación da realización e do desenvolvemento de programacións didácticas.

Para iso, ao finalizar cada unidade didáctica terase en conta a adecuación da temporalización e da metodoloxía e recursos empregados, o desenvolvemento dos obxectivos didácticos e a claridade dos criterios de avaliación.A finalidade último de todo isto é establecer estratexias de mellora.

4º ESO OBXECTIVOS 1. Adquirir os instrumentos de racionalidade e obxectividade necesarios para poder

formular xuízos valorativos con rigor, coherencia e fundamentación racional, e realizar eleccións dignas de guiar a súa conduta, a súa vida persoal e as súas relacións sociais.

2. Lograr o desenvolvemento da personalidade no respecto aos principios democráticos de convivencia e aos dereitos e liberdades fundamentais, segundo o establecido na Declaración Universal dos Dereitos Humanos e nos acordos internacionais ratificados por España.

3. Adquirir autonomía e prepararse para converterse no principal axente do propio desenvolvemento, aprendendo a construír, mediante unha elección libre e racionalmente fundamentada en valores éticos e o investimento do seu propio esforzo, un pensamento e un proxecto de vida propios, asumindo de modo consciente, crítico e reflexivo o exercicio da liberdade e o control acerca da súa propia existencia.

4. Contribuír á construción dunha sociedade libre, igualitaria, próspera e xusta, mediante a participación activa de cidadáns conscientes e respectuosos dos valores éticos nos que debe fundamentarse a convivencia e a participación democrática, recoñecendo os dereitos humanos como referencia universal para superar os conflitos, defender a igualdade, o pluralismo político e a xustiza social.

48

5. Desenvolver as competencias relativas ao pensamento crítico e a resolución de problemas mediante a análise, formulación, argumentación e busca de solucións aos problemas éticos.

6. Reflexionar sobre o fundamento ético da sociedade e tomar conciencia da importancia dos seus valores culturais para incrementar a competencia social e cívica, a de conciencia e expresión cultural, así como o traballo colaborador.

7. Buscar solucións aos conflitos interpersoais de forma non violenta, desenvolvendo actitudes de tolerancia, solidariedade, compromiso e respecto á pluralidade cultural, política, relixiosa ou de calquera outra natureza.

8. Exercitar procesos cognitivos que favorezan o descubrimento da verdade, como analizar, sintetizar, relacionar, comparar, aplicar, avaliar, argumentar, etc., e gozar do gusto e da satisfacción que iso produce.

9. Enfrontarse a dilemas éticos e debater posibles solucións facendo uso das súas competencias comunicativas, exercitándose na escoita, a exposición de ideas e a comunicación de sentimentos, e utilizando tanto a linguaxe oral como outros sistemas de representación.

10. Asumir a importancia da dignidade da persoa como fundamento dos valores éticos e a capacidade que esta posúe para elixir as súas accións e modelar a súa propia personalidade, asumindo a responsabilidade de ser libre.

11. Entender as relacións interpersoais a partir do respecto e a igualdade.

12. Comprender a natureza social do ser humano, así como a necesidade de desenvolver a capacidade de relación coa comunidade.

13. Tomar conciencia da importancia das influencias sociais no individuo e os límites que supoñen para a práctica da súa liberdade.

14. Reflexionar acerca dos valores éticos e a súa relación coa autorrealización humana e o seu desenvolvemento moral.

15. Analizar algunhas teorías éticas realizadas por pensadores especialmente significativos.

16. Considerar a relación entre a xustiza e a política no mundo actual, o papel da democracia, a súa vinculación co estado de dereito e a división de poderes, facendo posibles unha sociedade que garanta o exercicio dos dereitos humanos para toda a cidadanía.

17. Reflexionar sobre os valores éticos que sinala a Constitución española e as relacións que esta establece entre o Estado e o cidadán, así como co feito histórico da súa integración na Unión Europea.

18. Establecer a relación entre o dereito e a ética.

19. Comprender o papel da Declaración Universal dos Dereitos Humanos como criterio internacional para unha xustificación ética do Dereito, como instrumento que regule e garanta o seu cumprimento, establecéndose como ideais irrenunciables para a humanidade.

20. Reflexionar acerca da función da ética no relativo á ciencia e a tecnoloxía, a elaboración de códigos deontolóxicos profesionais e empresariais, para asegurar que os avances nestes campos e a súa aplicación non violen o respecto á dignidade e os dereitos humanos, nin á protección e conservación do ambiente.

49




Bloque 1. A dignidade da persoa

a b c d h

B1.1. A dignidade do ser humano como valor básico no que se asenta a DUDH.

B1.2. Atributos esenciais do ser humano na DUDH: razón, conciencia e liberdade.

B1.3. Léxico do bloque: dignidade da persoa, fraternidade, liberdade humana, trato digno, xuízo xusto, trato inhumano ou degradante, detención arbitraria, presunción de inocencia, discriminación, violación de dereitos, etc.

B1.1. Interpretar e valorar a importancia da dignidade da persoa como o valor do que parte e no que se fundamenta a DUDH, subliñando os atributos inherentes á natureza humana e os dereitos inalienables e universais que derivan dela, como o punto de partida sobre o que deben xirar os valores éticos nas relacións humanas a nivel persoal, social, estatal e universal.

VEB1.1.1. Identifica a orixe dos dereitos inalienables e universais que establece a DUDH na dignidade do ser humano en tanto que persoa e os atributos inherentes á súa natureza.

CSC

VEB1.1.2. Identifica na DUDH os atributos esenciais do ser humano: razón, conciencia e liberdade.

CCL

VEB1.1.3. Relaciona adecuadamente os termos e as expresións seguintes, que se utilizan na DUDH: dignidade da persoa, fraternidade, liberdade humana, trato digno, xuízo xusto, trato inhumano ou degradante, detención arbitraria, presunción de inocencia, discriminación, violación de dereitos, etc.

CAA

Bloque 2. A comprensión, o respecto e a igualdade nas relacións interpersoais

a b c d e g h

B2.1. Dereitos e liberdades dos individuos establecidos na DUDH que o Estado debe respectar.

B2.1. Explicar, baseándose na DUDH, os principios que deben rexer as relacións entre a cidadanía e o Estado, co fin de favorecer o seu cumprimento na sociedade en que viven.

VEB2.1.1. Comenta, segundo o establecido pola DUDH nos artigos do 12 ao 17, os dereitos do individuo que o Estado debe respectar e fomentar, nas relacións existentes entre ambos.

CCL

VEB2.1.2. Explica os límites do Estado que establece a DUDH nos artigos do 18 ao 21, ao determinar as liberdades dos cidadáns e das cidadás que este debe protexer e respectar.

CCL

VEB2.1.3. Elabora unha presentación con soporte

CCL CD

50



informático e audiovisual que ilustre os contidos máis sobresalientes tratados no tema, e expón as súas conclusións de xeito argumentado.

CSIEE

a c d g h

B2.2. Fenómeno da socialización global.

B2.3. Perigos da socialización global á marxe dos valores éticos universais.

B2.4. Medios de comunicación de masas e socialización global. Conflito entre liberdade de expresión outros dereitos.

B2.2. Explicar en que consiste a socialización global e a súa relación cos medios de comunicación masiva, valorando os seus efectos na vida e no desenvolvemento moral das persoas e da sociedade, e reflexionar acerca do papel que deben ter a ética e o Estado en relación con este tema.

VEB2.2.1. Describe e avalía o proceso de socialización global, mediante o que se produce a interiorización de valores, normas, costumes, etc.

CCEC CCL

VEB2.2.2. Sinala os perigos que encerra o fenómeno da socialización global se se desenvolve á marxe dos valores éticos universais, e debate acerca da necesidade de establecer límites éticos e xurídicos neste tema.

CSC

VEB2.2.3. Diserta acerca do impacto que teñen os medios de comunicación masiva na vida moral das persoas e da sociedade, expresando as súas opinións con rigor intelectual.

CCEC CCL

VEB2.2.4. Valora a necesidade dunha regulación ética e xurídica en relación co uso de medios de comunicación masiva, respectando o dereito á información e á liberdade de expresión que posúen os cidadáns e as cidadás.

CCEC CSC

Bloque 3. A reflexión ética

a d f h

B3.1. Importancia e valor da reflexión ética como defensa dos DDHH.

B3.2. Novos campos da ética aplicada: profesional, bioética, ambiente, economía, empresa, ciencia e tecnoloxía, etc.

B3.1. Recoñecer que a necesidade dunha regulación ética é fundamental no mundo actual de grandes e rápidos cambios, debido á magnitude dos perigos aos que se enfronta o ser humano, polo que resulta necesaria a súa actualización e a ampliación aos novos campos de acción da persoa, co fin de garantir o cumprimento dos

VEB3.1.1. Xustifica racionalmente e estima a importancia da reflexión ética no século XXI, como instrumento de protección dos dereitos humanos ante o perigo que poden representar entes posuidores de grandes intereses políticos e económicos e grupos violentos, que teñen ao seu alcance armamento de grande alcance científico e tecnolóxico, capaces de pór en grande risco os

CSC

51



dereitos humanos. dereitos fundamentais da persoa.

VEB3.1.2. Sinala algúns dos novos campos aos que se aplica a ética (profesional, bioética, ambiente, economía, empresa, ciencia e tecnoloxía, etc.).

CMCCT CSIEE

a d g h m

B3.3. Proxecto de vida persoal: límites e oportunidades que ofrecen as circunstancias persoais, e valores éticos que serven como guía.

B3.2. Comprender e apreciar a importancia que teñen para o ser humano do século XXI as circunstancias que o rodean, salientando os límites que lle impoñen e as oportunidades que lle ofrecen para a elaboración do seu proxecto de vida, conforme os valores éticos que libremente elixe e que dan sentido á súa existencia.

VEB3.2.1. Describe e avalía as circunstancias que no momento actual o/a rodean, identificando as limitacións e as oportunidades que se lle formulan desde as perspectivas social, laboral, educativa, económica, familiar, afectiva, etc., co obxecto de deseñar, a partir delas, o seu proxecto de vida persoal, determinando libremente os valores éticos que deben guialo/a.

CSIEE

a b d h l

B3.4. Éticas formais e éticas materiais.

B3.5. Ética kantiana: carácter formal. Autonomía da persoa como valor ético fundamental.

B3.3. Distinguir os principais valores éticos nos que se fundamentan as éticas formais, establecendo a súa relación coa ética kantiana e sinalando a importancia que este filósofo lle atribúe á autonomía da persoa como valor ético fundamental.

VEB3.3.1. Define os elementos distintivos das éticas formais e compáraos cos relativos ás éticas materiais.

CCL

VEB3.3.2. Explica as características da ética kantiana (formal, universal e racional), así como a importancia da súa achega á ética universal.

CCL

VEB3.3.3. Aprecia, na ética kantiana, o seu fundamento na autonomía da persoa como valor ético esencial e a súa manifestación no imperativo categórico e as súas formulacións.

CSC

b c d e g h

B3.6. Ética do discurso, de Apel e Habermas, como ética formal. Relación coa ética de Kant.

B3.4. Identificar a ética do discurso, de Habermas e de Apel como unha ética formal, que salienta o valor do diálogo e o consenso na comunidade, como procedemento para atopar normas éticas xustas.

VEB3.4.1. Identifica a ética do discurso como unha ética formal e describe en que consiste o imperativo categórico que formula, sinalando as similitudes e as diferenzas que posúe co imperativo da ética de Kant.

CAA

VEB3.4.2. Utiliza a súa iniciativa persoal e

CD

52



emprendedora para elaborar unha presentación con soporte informático acerca das éticas formais, expresando e elaborando conclusións fundamentadas.

CSIEE


a c d h l

B4.1. Democracia e xustiza.

B4.2. Deberes cívicos como cumprimento de valores éticos e como defensa e difusión dos dereitos humanos.

B4.1. Concibir a democracia non só como unha forma de goberno, senón como un estilo de vida cidadá, consciente do seu deber como elemento activo da vida política, colaborando na defensa e na difusión dos dereitos humanos tanto na súa vida persoal como na social.

VEB4.1.1. Comprende a importancia que ten para a democracia e a xustiza, que os cidadáns e as cidadás coñezan e cumpran os seus deberes (defensa dos valores éticos e cívicos, coidado e conservación de todos os bens e servizos públicos, participación na elección de representantes políticos/as, respecto e tolerancia á pluralidade de ideas e de crenzas, acatamento das leis e das sentenzas dos tribunais de xustiza, pagamento dos impostos establecidos, etc.).

CSC

a c d h l

B4.3. Perigos dunha globalización sen valores éticos.

B4.4. Promoción dos DDHH por parte dos Estados: fomento e ensino dos valores éticos.

B4.2. Reflexionar acerca do deber da cidadanía e dos Estados de promover o ensino e a difusión dos valores éticos como instrumentos indispensables para a defensa da dignidade e os dereitos humanos, ante o perigo que o fenómeno da globalización pode representar para a destrución do planeta e a deshumanización da persoa.

VEB4.2.1. Diserta e elabora conclusións, en grupo, acerca das terribles consecuencias que pode ter para o ser humano o fenómeno da globalización, se non se establece unha regulación ética e política (egoísmo, desigualdade, interdependencia, internacionalización dos conflitos armados, imposición de modelos culturais determinados por intereses económicos que promoven o consumismo e a perda de liberdade humana, etc.).

CAA CSC

VEB4.2.2. Comenta o deber ético e político que teñen todos os estados, ante os riscos da globalización, de tomar medidas de protección dos dereitos humanos, nomeadamente a obriga de fomentar o ensino dos valores éticos e a súa vixencia, e a necesidade de respectalos

CSC

53



en todo o mundo (deber de contribuír na construción dunha sociedade xusta e solidaria, fomentando a tolerancia, o respecto aos dereitos das demais persoas; honestidade, lealdade, pacifismo, prudencia, e mutua comprensión mediante o diálogo, a defensa e protección da natureza, etc.).

Bloque 5. Os valores éticos, o Dereito e a Declaración Universal dos Dereitos Humanos (DUDH)

a d g h

B5.1. Dereito e leis: finalidade, características e xustificación ética.

B5.2. Conflitos entre principios éticos individuais e principios normativos sociais.

B5.1. Apreciar a necesidade das leis xurídicas no Estado, para garantir o respecto aos dereitos humanos, e disertar acerca dalgúns dilemas morais nos que existe un conflito entre os deberes éticos, relativos á conciencia da persoa, e os deberes cívicos que lle impoñen as leis xurídicas.

VEB5.1.1. Explica a finalidade e as características das leis xurídicas dentro do Estado e a súa xustificación ética, como fundamento da súa lexitimidade e da súa obediencia.

CCL

VEB5.1.2. Debate acerca da solución de problemas nos que hai un conflito entre os valores e principios éticos do individuo e os da orde civil, formulando solucións razoadas, en casos como os de desobediencia civil e obxección de conciencia.

CCL CSIEE

a b c d e g h

B5.3. Teoría da xustiza de Rawls: posición orixinal e veo de ignorancia; criterio de imparcialidade; función dos dous principios de xustiza.

B5.2. Disertar acerca da teoría de Rawls baseada na xustiza como equidade e como fundamento ético do dereito, e emitir un xuízo crítico acerca dela.

VEB5.2.1. Procura información en internet co fin de definir os principais conceptos utilizados na teoría de Rawls e establece unha relación entre eles (posición orixinal e veo de ignorancia, criterio de imparcialidade e función dos dous principios de xustiza que propón).

CAA CD

VEB5.2.2. Realiza un xuízo crítico acerca da teoría de Rawls e explica a súa conclusión argumentada acerca dela.

CCL

a b c

B5.4. Os DDHH como ideais irrenunciables.

B5.5. Deficiencias na

B5.3. Valorar a DUDH como conxunto de ideais irrenunciables, tendo presentes os problemas e

VEB5.3.1. Xustifica racionalmente a importancia dos dereitos humanos como ideais para

CSC

54



d e g h

aplicación dos DDHH referidos ao económico e ao social.

B5.6. Organizacións que traballan pola defensa dos DDHH.

as deficiencias na súa aplicación, especialmente no relativo ao ámbito económico e social, indicando a importancia das institucións e os/as voluntarios/as que traballan pola defensa dos dereitos humanos.

alcanzar polas sociedades e os Estados, e recoñece os retos que aínda teñen que superar.

VEB5.3.2. Sinala algunha das deficiencias no exercicio dos dereitos económicos e sociais (pobreza, e falta de acceso á educación, á saúde, ao emprego, á vivenda, etc.).

CSC

VEB5.3.3. Emprende a elaboración dunha presentación, con soporte informático e audiovisual, acerca dalgunhas institucións e voluntarios/as que, en todo o mundo, traballan pola defensa e respecto dos dereitos humanos: Organización das Nacións Unidas (ONU) e os seus organismos, como FAO, Organismo Internacional de Enerxía Atómica (OIEA), Organización Mundial da Saúde (OMS), Organización das Nacións Unidas para a Educación, a Ciencia e a Cultura (UNESCO), etc., organizacións non gobernamentais como Greenpeace, UNICEF, Cruz Vermella, Media Lúa Vermella, etc., así como o Tribunal Internacional de Xustiza, o Tribunal de Xustiza da Unión Europea, etc.

CCEC CD CSC

a b d e g h

B5.7. Dereito á seguridade e a paz.

B5.8. Compromiso coa paz e a solidariedade coas vítimas da violencia.

B5.9. Ameazas á paz.

B5.4. Entender a seguridade e a paz como un dereito recoñecido na DUDH (no seu artigo 3) e como un compromiso dos españois e das españolas a nivel nacional e internacional (preámbulo da Constitución española), identificando e avaliando o perigo das novas ameazas que xurdiron nos últimos tempos.

VEB5.4.1. Diserta, en pequenos grupos, acerca da seguridade e a paz como un dereito fundamental das persoas, e aprecia a súa importancia para o exercicio do dereito á vida e á liberdade, elaborando e expresando as súas conclusións (artigo 3 da DUDH).

CCL

VEB5.4.2. Toma conciencia do compromiso dos españois e das españolas coa paz, como unha aspiración colectiva e

CSC

55



internacional recoñecida na Constitución española, e rexeita a violación dos dereitos humanos, amosando solidariedade coas vítimas da violencia.

VEB5.4.3. Emprende a elaboración dunha presentación, con soporte audiovisual, sobre algunhas das novas ameazas para a paz e a seguridade no mundo actual (terrorismo, desastres ambientais, catástrofes naturais, mafias internacionais, pandemias, ataques cibernéticos, tráfico de armas de destrución masiva, de persoas e de órganos, etc.).

CD CSC

a d h

B5.10. As Forzas Armadas na Constitución española.

B5.11. Misións das Forzas Armadas.

B5.12. Conflitos armados: importancia das organizacións internacionais na súa prevención e na súa solución.

B5.5. Coñecer a misión atribuída na Constitución española ás Forzas Armadas e a súa relación cos compromisos que España ten cos organismos internacionais a favor da seguridade e a paz, reflexionando acerca da importancia do dereito internacional para regular e limitar o uso e as aplicación da forza e do poder.

VEB5.5.1. Coñece, analiza e asume como cidadán ou cidadá os compromisos internacionais realizados por España en defensa da paz e a protección dos dereitos humanos, como membro de organismos internacionais (ONU, OTAN, UE, etc.).

CSC

VEB5.5.2. Explica a importancia da misión das forzas armadas (artigo 15 da lei de defensa nacional) en materia de defensa e seguridade nacional, de dereitos humanos e de promoción da paz, e a súa contribución en situacións de emerxencia e axuda humanitaria, tanto nacionais como internacionais.

CSC

VEB5.5.3. Analiza as consecuencias dos conflitos armados a nivel internacional, apreciando a importancia das organizacións internacionais que promoven e vixían o cumprimento dun dereito internacional fundamentado na DUDH.

CSC

56



Bloque 6. Os valores éticos e a súa relación coa ciencia e a tecnoloxía.

a b e f h m

B6.1. Validez ética dos proxectos científicos e tecnolóxicos.

B6.1. Identificar criterios que permitan avaliar, de xeito crítico e reflexivo, os proxectos científicos e tecnolóxicos, co fin de valorar a súa idoneidade en relación co respecto aos dereitos e valores éticos da humanidade.

VEB6.1.1. Utiliza información de forma selectiva para atopar algúns criterios que cumpra ter en conta para estimar a viabilidade de proxectos científicos e tecnolóxicos, considerando a idoneidade ética dos obxectivos que pretenden e a avaliación dos riscos e as consecuencias persoais, sociais e ambientais que a súa aplicación poida ter.

CAA CMCCT CSC CSIEE

a d f g h

B6.2. Códigos deontolóxicos dos axentes sociais.

B6.2. Estimar a necesidade de facer cumprir unha ética deontolóxica a científicos/as, tecnólogos/as e outros/as profesionais.

VEB6.2.1. Comprende e explica a necesidade de apoiar a creación e o uso de métodos de control, e a aplicación dunha ética deontolóxica para científicos/as e tecnólogos/as e, en xeral, para todas as profesións, fomentando a aplicación dos valores éticos no mundo laboral, financeiro e empresarial.

CMCCT CSC CSIEE

CONTIDOS MÍNIMOS:4º ESO 1.- A reflexión ética Mitos e sociedade actual Cibertiranias e cibertotalitarismos O individuo fronte as mitoloxías e as mitomanías 2.- No eido privado A historia desde abaixo A identidade de xéenro 3.- A comunicación

As novas tecnoloxías A sociedade da información

TEMPORALIZACIÓN

Tendo en conta que Valores Éticos só é unha hora á semana, en cada avaliación se abarcarán unha Unidade Didáctica das expostas como contidos mínimos nesta Programación. Esto supón que cada avaliación equivale a 10h. lectivas.

57

Procedementos e instrumentos de avaliación. Criterios de cualificación. O 30% da nota obterase en función da asistencia, comportamento e actitude na aula. Esta actitude debe ser de participación activa, constructiva, de esforzo persoal e respecto polo traballo dos demais, e debe reflexar tamén a asimilación práctica dos valores que se pretenden inculcar, que son: a tolerancia, o respecto, a non discriminación, a convivencia democrática, a liberdade, a igualdade de oportunidades e dereitos, a xustiza e a solidariedade. O 70% restante virá dado pola corrección dos exercicios e actividades feitos tanto na casa como na aula, tomando como base o libro de texto. Para que se valoren positivamente, as respostas a estas actividades sempre deben estar argumentadas racionalmente e correctamente explicadas, facendo referencia para iso á información que se precise. Concrecións metodolóxicas que require a materia.

Os alumnos e as alumnas deberán desenvolver nesta etapa un pensamento e unha actitude críticos que se sustenten en valores morais e éticos recoñecidos. Por iso farase fincapé na necesidade de analizar, formular e dar solucións a problemas cun fondo ético.

Desde esta perspectiva, a liña metodolóxica que rexerá as accións docentes nesta área desenvolverase a través de métodos activos, indutivos e mixtos; é dicir, métodos eminentemente participativos onde se alterna o traballo individual co traballo en grupo.

A aplicación dos devanditos métodos leva implícita a utilización de estilos de ensino socializadores, cognitivos e creativos, para conseguir que os seus xuízos e eleccións dirixan a súa conduta e as súas relacións sociais cara ao benestar común.

Neste contexto metodolóxico, o alumnado convértese en protagonista da súa propia aprendizaxe, mentres que o docente vai cedendo terreo para que o alumnado logre maior autonomía nas súas aprendizaxes e cree estruturas cognitivas que lle permitan un pensamento e un proxecto de vida propios, asumindo de modo consciente, crítico e reflexivo o exercicio da liberdade e o control acerca da súa propia existencia.

Á súa vez, a transmisión do coñecemento das características que conforman a imaxe persoal farase a partir de aprendizaxes baseadas na experiencia, onde o alumnado percibe a información a través das súas propias experiencias e respectando sempre o desenvolvemento dos diversos estilos de aprendizaxe.

Este abano de accións docentes permitirá ao alumnado comprender e interiorizar os valores éticos de forma holística, comprensiva e significativa.

Criterios sobre promoción do alumnado.

Haberá un exame final, que se celebrará en xuño, para o alumnado que precise

recuperar avaliacións por non ter realizado as actividades que lle correspondían. A data na que se celebre a proba será acordada no seu momento co alumnado e terán que examinarse de tódolos contidos mínimos da materia.

58

Os alumnos/as que non aproben en xuño deberán presentarse en setembro. O exame de setembro será unha proba escrita con preguntas teóricas sobre os contidos mínimos establecidos.

Deseño da avaliación inicial e medidas individuais ou colectivas que se poidan adoptar como consecuencia dos seus resultados. Posto que se trata dunha materia dunha hora semanal non parece adecuado deseñar unha proba de avaliación inicial. No seu lugar tentaremos, por medio da actividade na aula e coas actividades propostas, facernos unha idea do grao de madurez do alumnado e da súas competencias para poder adaptar o desenvolvemento dos contidos e os estándares de aprendizaxe. Esta é unha programación aberta e sempre poderán introducirse modificacións que faciliten o proceso de ensino-aprendizaxe.

Medidas de atención á diversidade. A atención á diversidade realízase neste nivel ofrecendo aos alumnos actividades diversas que sexan axeitadas para os distintos niveis de coñecemento do alumnado, así como para as súas capacidades, esforzo e interese. Neste sentido planeáranse actividades de reforzo e ampliación nos distintos temas abordados. Para iso proporcionaraselles material fotocopiable complementario (textos, comentarios…) e empregarase tamén material audiovisual e internet (consultando cuestións, buscando información…). Programación de educación en valores Intentaremos realizar actividades onde o alumnado analice criticamente as desigualdades e discriminacións existentes ( violencia contra a muller e contra as culturas minoritarias) para impulsar a igualdade real.

Accións de contribución ao plan TIC De xeito equivalente aos textos escritos, empregaranse na aula o encerado dixital, así como o ordenador de que dispón cada aula, tanto para buscar información como para proxectar material audiovisual que deberá ser utilizado para desenvolver as habilidades críticas e de comprensión. Estes recursos incorpóranse ao día a día na aula, compartindo protagonismo cos contidos planificados para ese curso. Accións de contribución ao proxecto lector

Un dos obxectivos fundamentais da materia será, capacitar a alumnado para traballar coa ferramenta de traballo intelectual máis potente que existe, a capacidade de entender as mensaxes escritas, de analizar, sintetizar e expoñer as ideas dun texto, porque só a partir da lectura dos pensamentos dos outros poderemos xestionar e potenciar a nosa propia forma de ver o mundo.

Pero a competencia lectora non ten que ver só cunha competencia cognoscitiva, senón que debe tamén incidir as habilidades creativas dos alumnos, que deberán adquirir a

59

competencia ou habilidade que lles permita producir eles mesmos textos escritos, conceptualmente ben expostos, usando as ferramentas propias dun pensamento racional.

Accións de contribución ao plan de convivencia

Diseñaremos actividades de aprendizaxe integradas que lle permitan ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe e de respecto hacia os demais.

Concreción dos elementos transversais. Os temas transversais escollidos para este curso están incluídos nos contidos da materia. Actividades complementarias e extraescolares programadas por cada departamento didáctico.

Polo momento non está programada ningunha actividade para este nivel pero procuraremos desenvolver actividades similares as que tiveron lugar os pasados cursos sobre Feminismo e educación afectivo-sexual (prevención do acoso escolar e ciberacoso, charla sobre voluntariado, participación nalgún programa de coidado medioambiental, charla sobre Seguridade Vial…). Así mesmo, no se exclúe a posibilidade de organizar algunha outra actividade que nos pareza de interese na formación do noso alumnado. Materiais e recursos didácticos incluídos os libros de texto

O libro de texto que utilizaremos será o libro de Anaya de Valores Éticos, en galego. A maiores a profesora proporcionará, cando o considere oportuno, materiais a través de fotocopias ou con soporte dixital ou ben os elaborará o propio alumnado, a partir dos fondos da biblioteca, xornais e internet. As profesora tamén poderán optar pola lectura dun libro ou un capítulo dun libro das temáticas da materia.

Mecanismos de revisión, avaliación e modificación das programacións didácticas en relación cos resultados académicos en proceso de mellora.

Entendemos que avaliar a programación é valorar a súa idoneidade tendo en conta o axuste entre os obxectivos e contidos, así como os procedementos e o grado de consecución destes obxectivos. Segundo isto, esta Programación foi deseñada a partir das consideracións que se fixeron en xuño sobre a Programación do pasado curso. Ao longo do curso iremos facendo concrecións e se son necesarias rectificacións de acordo coas circunstancias particulares que se vaian presentando. Todas estas modificacións quedarán recollidas nas actas do departamento e delas daremos conta na Memoria Final. No cso de que exista alumnado con valores pendentes doutros cursos, o profesorado fara un seguimento da situación deste alumnado para fornecelo de materiais para a realización das privas correspondentes.

IGUALDADE DE XÉNERO

60

b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave. Concreción que recolla a relación dos estándares de aprendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais. A igualdade de dereitos e oportunidades entre as mulleres e os homes, así como a perspectiva de xénero, debe integrarse en todas as etapas do sistema educativo coa finalidade de promover os valores necesarios para o exercicio dunha cidadanía democrática e para construír unha sociedade máis xusta e igualitaria. A pesar de que nas últimas décadas se produciron importantes avances na eliminación das desigualdades por razón de xénero, aínda se identifican en multitude de ámbitos mostras preocupantes de que non se acadou unha igualdade real e efectiva entre mulleres e homes. Moitas destas mostras reprodúcense tamén entre o alumnado máis novo, de aí que sexa necesario integrar de maneira decidida a perspectiva de xénero, isto é, cun enfoque que teña en consideración as diferenzas que existen entre mulleres e homes en distintas actividades ou ámbitos da vida co obxectivo de acadar a plena igualdade. A educación constitúe un instrumento fundamental para mudar esta situación de desigualdade. Con esta materia preténdese concienciar o alumnado para que actúe de xeito crítico ante as situacións de desigualdade que percibe, no seu contorno e fóra del, e para que recoñeza as relacións interpersoais e sociais desde a natural diversidade de xénero, sexo e orientación sexual, como parte dunha realidade plural e enriquecedora, onde non hai lugar para discriminacións ou exclusións de ningún tipo. A diversificación formativa e profesional, así como a toma de decisións libres de estereotipos de xénero, resulta imprescindible para contribuír a este cambio social e para non perpetuar os mecanismos de selección educativos e profesionais baseados no xénero. Por outra parte, na escola seguen a invisibilizarse, en moitos casos, as achegas das mulleres nos distintos campos do saber, o que fai que os referentes sigan a ser os valores predominantemente masculinos que dan continuidade a roles diferenciados en función do seu xénero. A materia estrutúrase en catro bloques diferenciados. O primeiro deles, denominado A construción social das identidades sexuais e de xénero, introduce os conceptos principais sobre xénero e igualdade relacionándoos coa realidade escolar, familiar e social, tratando de que poidan ser identificables nestes ámbitos polo alumnado. O obxectivo xeral consiste en iniciar unha toma de conciencia e reflexión sobre a situación da desigualdade, que será o desencadeante de situacións de discriminación, marxinalidade e violencia. No segundo bloque, denominado Relacións de xénero e afectividade, trabállase a necesidade de abordar a convivencia e a relación entre os sexos, de reflexionar sobre a interdependencia entre os distintos xéneros e as relacións de afectividade e sexualidade. Segundo os modelos, os referentes ou os enfoques educativos que orienten a nosa aprendizaxe, a expresión da afectividade pode ser diversa; esta realidade debe ser necesariamente plural entre a mocidade. Abordar a convivencia e o desenvolvemento da sexualidade, a expresión e xestión das emocións e dos afectos supoñerá participar e colaborar activamente nun dos obxectivos fundamentais da educación, como é que cada alumno e alumna adquira un coñecemento da propia identidade e unha imaxe das demais persoas libre de estereotipos, que saiba aceptarse e expresarse adecuadamente e con respecto nos afectos e nas súas relacións persoais e co outro sexo. No terceiro bloque, Da discriminación á igualdade de oportunidades, trabállanse as dificultades das mulleres para visibilizarse e acadar o que xa moito antes conseguiron os homes (por exemplo, as loitas polo sufraxio, o dereito á educación, os postos de responsabilidade pública ou o acceso ao poder político, social e económico). O alumnado debe coñecer que as mulleres foron e seguen a ser discriminadas nos ámbitos público e privado (mercado laboral, salarios, tarefas domésticas, linguaxe...). Ademais, tamén debe

61

ser consciente da súa invisibilidade no transcurso da historia e recoller información sobre algunhas das mulleres esquecidas nos distintos ámbitos do saber e das esferas sociais, tanto na antigüidade como no mundo contemporáneo. O cuarto bloque, Cara a unha sociedade sen violencia machista, pretende, en primeiro lugar, describir e poñer de relevo como as violencias machistas son consecuencia das múltiples discriminacións por cuestión de xénero. Explicaranse mediante exemplos as distintas tipoloxías de violencia e procurarase facer ver que a de dominio (física e emocional) é o cumio do iceberg máis perceptible da violencia machista. Visionarase a escaleira da violencia e valoraranse negativamente certas actitudes dentro da parella, algunhas naturalizadas e interiorizadas como probas de amor (control, celos…), aínda que acotío actúan de síntoma anticipatorio de condutas agresivas con consecuencias moi graves. A amplitude e diversidade dos contidos propostos nesta materia, así como o seu carácter multidisciplinar, deixan aberto ao profesorado diferentes posibilidades de organización, secuenciación e concreción. A estruturación dos contidos que figuran nesta proposta non implica un tratamento diferenciado e separado, senón que todos os contidos deben traballarse de xeito progresivo e interrelacionado, o que é recomendable desde unha perspectiva metodolóxica. En todos os bloques resulta fundamental a motivación do alumnado para participar activamente nas tarefas e nos debates propostos, favorecendo o intercambio de ideas que conduzan a valorar positivamente a contribución persoal na construción dunha sociedade máis xusta. Por outra parte, considérase imprescindible o fomento dun clima de confianza na aula, adecuado para a transmisión sincera de opinións e valoracións. Esta construción dunha convivencia positiva no espazo escolar permitirá a abordaxe desta materia de maneira integral, polo tanto, implica tamén o tratamento da educación emocional, das habilidades sociais e comunicativas e de todos aqueles elementos necesarios para saber convivir e relacionarse. Tamén resultaría motivador para o alumnado, nalgún momento do curso académico, un traballo orientado á obtención dun produto final real (folleto, cartel, vídeo…) onde se integrasen as aprendizaxes, competencias, habilidades e actitudes adquiridas durante o curso. Ademais resultaría de proveito que nalgúns dos contidos que se traten (linguaxe inclusiva, visibilidade das mulleres…) se colabore con outros departamentos didácticos e/ou servizos do centro, como por exemplo o Departamento de Orientación ou o Servizo de Mediación, no caso de que exista. Isto sería positivo, tanto para o alumnado como para o profesorado, pola optimización do tempo na explicación básica dos contidos así como para o rendemento do alumnado. O camiño para avanzar cara á igualdade é a educación. O respecto, a liberdade e a igualdade son tres dos piares básicos. Desde as aulas podemos ensinar aos nenos e nenas a ter unha visión do mundo e das relacións entre xéneros, libre de prexuízos e estereotipos, construíndo unha sociedade igualitaria entre mulleres e homes. Igualdade de xénero (2º curso da ESO) Obxectivos Contidos Criterios de

avaliación Estándares de aprendizaxe

Competencias

Bloque 1. A construción social das identidades sexuais e de xénero

62

• a

• c

• d

• g

• l

• m

• B1.1. Sociedade e xénero. Diferenza entre sexo e xénero.

• B1.2. Igualdade formal e igualdade real.

• B1.3. Feminismo e machismo.

• B1.4. Sexismo, roles de xénero e estereotipos.

• B1.1. Comprender os conceptos básicos do ámbito da igualdade aplicándoos á vida real.

• IGUB1.1.1. Observa as diferenzas nas escollas entre mulleres e homes en situacións reais no ámbito do lecer (xogo, deporte...).

• CCEC

• CSC

• IGUB1.1.2. Analiza as causas que determinan as escollas das mulleres e dos homes.

• CCEC

• CSC

• IGUB1.1.3. Valora a igualdade na toma de decisións e rexeita estereotipos e prexuízos sexistas.

• CCEC

• CSC

• a

• c

• d

• g

• l

• m

• o

• B1.5. O proceso de socialización. Interiorización dos roles de xénero.

• B1.6. A construción das identidades sexuais e de xénero na adolescencia. Consecuencias no proxecto vital.

• B1.2. Comprender o proceso de socialización na construción das identidades de xénero.

• IGUB1.2.1. Compara os modelos de comportamento que representan homes e mulleres no seu contorno (familia, escola, amizades...) e analiza como inflúen no proxecto de vida.

• CAA

• CCEC

• CSC

• a

• c

• d

• g

• h

• l

• m

• B1.7. Estereotipos de masculinidade, feminidade, maternidade e paternidade. Diversidade de modelos familiares.

• B1.8. Os axentes de socialización na transmisión de

• B1.3. Analizar tipos de familias do contorno máis próximo, rexeitar situacións de discriminación e desigualdade e identificar a influencia dos diversos axentes de socialización (TV, prensa, noticias en internet...).

• IGUB1.3.1. Identifica distintos modelos de familias e recoñece estereotipos na sociedade, poñendo exemplos tirados de distintos ámbitos (familia, escola, amizade, medios de comunicación...).

• CAA

• CCEC

• CSC

• IGUB1.3.2. Participa, de maneira activa, nos

• CCL

63

• o estereotipos e prexuízos sexistas.

diálogos propostos na clase, respectando as normas de interacción, intervención e cortesía, e realiza produtos (textuais, gráficos e audiovisuais) cooperando con actitudes igualitarias.

• CD

• CAA

• CSIEE

• CCEC

• CSC

Bloque 2. Relacións de xénero e afectividade • a

• c

• d

• g

• h

• l

• m

• B.2.1. As relacións entre sexos: expresión das emocións e dos afectos.

• B.2.2 Atracción, mitos e modelos de amor.

• B.2.3. As relacións de parella e relacións de poder.

• B.2.4. Outras alternativas: novas masculinidades e feminidades. Deconstrución de roles.

• B2.1. Recoñecer situacións de desigualdade na expresión das emocións e dos afectos e propoñer alternativas desde o respecto.

• IGUB2.1.1. Nomea distintos estados emocionais e pon exemplos en situacións reais ou simuladas de relacións afectivas con trazos negativos ou de dependencia.

• CCL

• CSC

• IGUB2.1.2. Distingue distintos tipos de relacións afectivas entre persoas (amizade, atracción, relación de parella) a partir de situacións dadas.

• CCL

• CAA

• CSC

• IGUB2.1.3. Identifica modelos de relación tradicionais de parella a partir de exemplos reais que propoñan ou situacións simuladas.

• CAA

• CSC

• IGUB2.1.4. Compara distintos modelos de relacións, a partir de diferentes produtos audiovisuais (curtas, series de TV, música...),

• CAA

• CSC

64

identifica os seus condicionamentos e valora a diversidade.

• a

• b

• c

• d

• g

• h

• l

• m

• B2.5. A construción social da sexualidade desde a perspectiva de xénero.

• B2.6. As relacións afectivas e sexuais: o papel do home e da muller na sexualidade dominante.

• B2.7. Orientacións e identidades na sexualidade: construción social desde estereotipos de xénero.

• B2.2. Recoñecer a sexualidade e a súa construción como un proceso persoal e vital e rexeitar condicionamentos non igualitarios na súa expresión e desenvolvemento respecto do modelo dominante.

• IGUB2.2.1. Identifica e diferencia distintos ámbitos da sexualidade a partir de exemplos reais ou simulados adecuados para a súa etapa evolutiva, recoñece estereotipos culturais e posibles desigualdades.

• CCL

• CAA

• CSC

• IGUB2.2.2. Compara os roles do home e da muller nas relacións afectivas e sexuais no modelo dominante a través de imaxes ou vídeos propostos.

• CD

• CSC

• a

• b

• c

• d

• e

• g

• h

• l

• m

• o

• B2.8. O trato igualitario nas relacións afectivas e sexuais.

• B2.9. Respecto e comprensión nas relacións afectivas entre os sexos.

• B2.10. Estratexias de análise e resolución de conflitos.

• B2.11. Novas maneiras de

• B2.3. Comprender e valorar novas maneiras de relacionarse e de convivir desde o trato igualitario e positivo e transferir as estratexias e aprendizaxes á propia realidade persoal.

• IGUB2.3.1. Identifica condutas e estratexias de respecto e comprensión nas relacións afectivas e sexuais a partir de casos prácticos ou debates.

• CSIEE

• CSC

• IGUB2.3.2. Procura fórmulas para resolver os conflitos a través da escoita activa, a asertividade, a empatía e o diálogo construtivo.

• CSIEE

• CSC

• IGUB2.3.3. Identifica as posibilidades que ofrecen as TIC

• CCL

• CD

65

relacionarse: oportunidades e riscos para a igualdade no mundo dixital.

como medio de comunicación e interacción entre iguais a través de exemplos comúns e utilízaas sen incorrer en desigualdades nin riscos para a propia integridade e a dos demais.

• CSC

• IGUB2.3.4. Participa de maneira activa nos diálogos propostos na clase, respectando as normas de interacción, intervención e cortesía, e realiza produtos (textuais, gráficos e audiovisuais) cooperando de xeito igualitario.

• CCL

• CD

• CAA

• CSIEE

• CSC

Bloque 3. Da discriminación á igualdade de oportunidades • a

• c

• d

• e

• g

• l

• m

• B3.1. Dereitos humanos e igualdade.

• A evolución e a conquista dos dereitos.

• B3.2. O principio de igualdade e non discriminación.

• B3.1. Coñecer os dereitos humanos fundamentais.

• IGUB3.1.1. Identifica fitos na consecución de dereitos ao longo da historia da humanidade.

• CAA

• CSC

• B3.2. Extraer conclusións sobre a diferente participación de homes e mulleres nos distintos ámbitos sociais.

• IGUB3.2.1. Compara a adquisición dos dereitos por parte das mulleres e dos homes e recoñece as situacións discriminatorias que dan lugar á vulneración de dereitos humanos a través de exemplos concretos: dereito ao voto, á educación, á representación pública...

• CAA

• CSC

66

• a

• b

• c

• d

• e

• g

• h

• l

• m

• o

• B3.3. Evidencias da discriminación das mulleres nos ámbitos público e privado.

• B3.3. Identificar a participación de mulleres e homes nos ámbitos público e privado, recoñecendo a diversidade de situacións discriminatorias cara ás mulleres e analizando as consecuencias negativas para o desenvolvemento da autonomía persoal.

• IGUB3.3.1. Busca e selecciona mostras da desigualdade por razón de sexo e xénero a través de diferentes exemplos: na división sexual do traballo, no acceso ao mundo laboral, salarios, masculinización e feminización dos perfís profesionais, corresponsabilidade no ámbito doméstico, uso desigual dos espazos e aproveitamento dos tempos de ocio, uso das novas tecnoloxías, feminización da pobreza...

• CD

• CAA

• CSC

• IGUB3.3.2. Valora os dereitos acadados para o desenvolvemento e a autonomía persoal.

• CSIEE

• CSC

• IGUB3.3.3. Participa de maneira activa nos diálogos propostos na clase, respectando as normas de interacción, intervención e cortesía, e realiza produtos (textuais, gráficos e audiovisuais) cooperando con actitudes igualitarias.

• CCL

• CD

• CAA

• CSIEE

• CSC

• a • B3.4. Visibilidade das

• B3.4. Coñecer e valorar o papel

• IGUB3.4.1. Consulta e utiliza,

• CCL

67

• b

• c

• d

• e

• g

• h

• l

• m

• o

mulleres nos distintos eidos (historia, cultura, ciencia...) e recoñecemento da súa contribución en diversas esferas sociais.

das mulleres ao longo da historia e no tempo contemporáneo, así como o proceso de ocultación sufrida.

de forma autónoma, fontes de información básicas (dixitais e outras) para a realización de traballos sinxelos sobre o labor de mulleres representativas nalgúns dos campos do coñecemento, da realización persoal, do lecer...

• CD

• CAA

• a

• c

• d

• e

• g

• h

• l

• m

• o

• B3.5. A linguaxe inclusiva desde a perspectiva de xénero. Criterios de uso.

• B3.5. Coñecer e aplicar os mecanismos de uso da linguaxe inclusiva.

• IGUB3.5.1. Identifica os recursos lingüísticos que contribúen a visibilizar as mulleres no discurso a través do uso dunha linguaxe inclusiva.

• CCL

• CAA

• CSC

• IGUB3.5.2. Incorpora, de xeito gradual, a linguaxe inclusiva nas súas intervencións orais e producións escritas.

• CCL

• a

• c

• d

• e

• g

• l

• m

• B3.6. Alternativas para acadar a igualdade real de mulleres e homes (políticas sociais, cambio xeracional, cambio persoal...).

• B3.6. Incorporar as principais aprendizaxes á realidade persoal e social.

• IGUB3.6.1. Identifica actitudes positivas propias ou no seu contorno situacións de cambio que conduzan á igualdade entre os sexos.

• CAA

• CSC

• IGUB3.6.2. Realiza propostas para conseguir a ampliación de dereitos e acadar así a igualdade real e efectiva, así como a

• CCL

• CSIEE

• CSC

68

visibilidade social da muller.

Bloque 4. Cara a unha sociedade sen violencia machista • a

• c

• d

• e

• l

• m

• B4.1. A violencia machista como consecuencia da desigualdade. A escalada da violencia machista: desde o micromachismo á agresión.

• B4.1. Comprender que as distintas desigualdades derivan en discriminacións e violencias.

• IGUB4.1.1. Identifica e xerarquiza feitos, actitudes e comportamentos discriminatorios e relaciónaos coa violencia machista.

• CCL

• CAA

• CSC

• a

• c

• d

• e

• g

• l

• m

• B4.2. Identificación e recoñecemento de distintos tipos de violencia machista. As consecuencias nas persoas que a sofren.

• B4.2. Identificar, recoñecer e analizar as consecuencias dos distintos tipos de violencia machista.

• IGUB4.2.1. Identifica algúns tipos de violencia a partir de exemplos diversos e clasifícaos (violencia psicolóxica, física...).

• CCL

• CAA

• CSC

• IGUB4.2.2. Recoñece o ciclo da violencia a partir de situacións de agresións propostas.

• CCL

• CSC

• a

• b

• c

• d

• e

• g

• h

• l

• m

• o

• B4.3. Sinais de alerta na mocidade. Detección e prevención de condutas violentas en relación co xénero.

• B4.4. Rexeitamento das condutas violentas por razón de xénero.

• B4.3. Identificar os diversos sinais de alerta para detectar e prever a violencia machista nas relacións interpersoais propias e/ou do seu contorno.

• IGUB4.3.1. Recoñece os sinais de alerta que permiten distinguir un caso de violencia machista, identifícaos en casos prácticos e denuncia as condutas violentas.

• CCL

• CAA

• CSIEE

• CSC

• IGUB4.3.2. Participa, de maneira activa, nos diálogos propostos na clase, respectando as normas de interacción, intervención e cortesía, e realiza

• CCL

• CD

• CAA

• CSIEE

• CSC

69

• produtos (textuais, gráficos e audiovisuais) cooperando con actitudes igualitarias.

• a

• b

• c

• d

• e

• g

• l

• m

• B4.5. A trata de persoas e a escravitude sexual como forma de violencia contra as mulleres.

• B4.4. Buscar exemplos da trata de mulleres e nenas en distintos medios audiovisuais e escritos.

• IGUB4.4.1. Busca exemplos da trata de persoas e da escravitude sexual nos medios de comunicación.

• CCL

• CD

• CSIEE

• CSC

• a

• b

• c

• d

• e

• g

• h

• l

• m

• n

• o

• B4.6. Solucións para saír da espiral da violencia.

• B4.5. Demostrar solidariedade con todas as vítimas da violencia machista.

• IGUB4.5.1. Realiza un produto (cartel, folleto, presentación, artigo xornalístico, blog...) que expoña de xeito sinxelo e positivo mensaxes e propostas de solución para afrontar as situacións de violencia machista.

• CCL

• CD

• CAA

• CSIEE

• CSC

• IGUB4.5.2. Incorpora, de xeito gradual, a linguaxe inclusiva nas súas intervencións orais e producións escritas.

• CCL

CONTIDOS MÍNIMOS

1. Sistema sexo/xénero

2. Teoría feminista

3. Diferentes manifestacións da violencia machista

70

TEMPORALIZACIÓN Tendo en conta que Igualdade de xénero é unha hora á semana, en cada avaliación se abarcará unha Unidade. PROCEDEMETNOS DE AVALIACIÓN A nota estará en función do traballo realizado na aula . MATERIAS DE BACHARELATO . FILOSOFÍA: 1º BACHARELATO b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave. Concreción que recolla a relación dos estándares de aprendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais

Todas as áreas ou materias do currículo deben participar no desenvolvemento das distintas competencias do alumnado. Estas, de acordo coas especificacións da lei, son:

1.º Comunicación lingüística.

2.º Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.

3.º Competencia dixital.

4.º Aprender a aprender.

5.º Competencias sociais e cívicas.

6.º Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

7.º Conciencia e expresións culturais.

Na Filosofía para 1.º de Bacharelato potenciase o desenvolvemento das competencias de comunicación lingüística, conciencia e expresións culturais e as competencias sociais e cívicas. Evidentemente, o resto das competencias tamén son consideradas nestes materiais, particularmente o fomento da capacidade de pensar e ser persoas críticas.

Para alcanzar unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currículo, incluíronse actividades de aprendizaxe integradas que lle permitirán ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe de máis dunha competencia ao mesmo tempo.

71

Ademais, cabe recordar que serán os estándares de aprendizaxe avaliables, como elementos de maior concreción, observables e medibles, os que, ao poñerse en relación coas competencias clave, permitan graduar o rendemento ou o desempeño alcanzado en cada unha delas.

Comunicación lingüística Na medida que a filosofía é unha disciplina fundamentalmente racional, discursiva e conceptual, os estudantes deberán practicar a comprensión textual, a definición de termos específicos da materia, a expresión escrita, a adecuación a certos contextos de comunicación e a comunicación oral en debates e argumentacións na clase.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Na medida que a filosofía foi historicamente a nai de diferentes disciplinas científicas, e que tamén abordou cuestións como a estrutura do coñecemento científico e das consecuencias da tecnoloxía para a vida humana, esta competencia é crucial neste proxecto. Ademais, a lóxica, como disciplina que vincula filosofía e matemática, recibiu un coidadoso tratamento nunha unidade específica.

Competencia dixital A competencia dixital trabállase fundamentalmente mediante a análise de produtos audiovisuais, películas en especial, que tratan temas que podemos vincular coas cuestións desenvolvidas en cada unidade. Por outra parte, tamén se intentou fomentar o uso de novas tecnoloxías na exposición didáctica e para iso preparáronse presentacións en formato PPT de cada unidade.

Aprender a aprender Foméntase a autonomía dos estudantes e o seu desenvolvemento como aprendices capaces de xerar novo coñecemento a partir dos contidos impartidos na clase. Así mesmo, na clase pódense traballar actividades orientadas a crear hábitos de esquematización, resumo e definición, que son básicos para posibilitar a autonomía no estudo.

Competencias sociais e cívicas A función social da filosofía e a súa vinculación coa teoría da sociedade implican que a reflexión sobre os valores sociais e morais, os hábitos, etc., sexan parte ineludible do labor filosófico. Por unha parte, intentamos presentar nocións e teorías básicas relativas á natureza social do ser humano. Por outra, ademais, pretendeuse cultivar a capacidade de diálogo e entendemento a través de actividades participativas, como o debate.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Valores como o liderado, a creatividade, a iniciativa persoal ou a autonomía non son alleos á educación filosófica. Capacidades como a argumentación, o razoamento ou a exposición pública están ligadas ao fomento da iniciativa individual. Máis alá destes valores transversais, presentes en todas as unidades, o mundo da empresa e a economía recibe un tratamento específico nestes materiais.

72

Conciencia e expresións culturais A importancia da cultura, a arte, a historia, etc., e a necesaria conciencia do seu valor tamén xogan un rol crucial neste proxecto de Filosofía de 1.º de Bacharelato. Mediante a análise de diferentes obras de arte, pretendemos incentivar a conciencia e o gusto estético. Polo demais, a conexión entre a Filosofía e o ámbito da cultura en xeral é evidente, e, por conseguinte, é necesario fomentar unha actitude de respecto, tolerancia e coñecemento do amplo patrimonio cultural que constitúe a nosa forma de vida.

A distribución dos contidos realizase mediante seis bloques xerais que responden ó marco legal. Ademais, hai un conxunto de contidos transversais que se teñen en conta para a preparación de tódolos materiais, como o uso dos textos, o fomento da composición/redacción e o uso das novas tecnoloxías educativas. MAPA DE RELACIÓNS CURRICULARES

Filosofía. 1º de bacharelato


Bloque 1. Contidos transversais

b d e h

B1.1. Textos filosóficos e pertencentes a outras ramas do saber relacionados coas temáticas filosóficas estudadas.

B1.1. Ler comprensivamente e analizar de forma crítica textos significativos e breves, pertencentes a pensadores/as destacados/as.

FIB1.1.1. Analiza de xeito crítico textos pertencentes a pensadores/as destacados/as, identifica a problemática e as solucións expostas (distinguindo as teses principais e a orde da argumentación) e relaciona os problemas propostos nos textos co estudado na unidade, e/ou co achegado por outros/as filósofos/as ou correntes, e/ou con saberes distintos da filosofía.

CAA

b d e

B1.2. Composición escrita de argumentos de reflexión filosófica e de discursos orais, manexando as regras básicas da retórica e a argumentación.

B1.2. Argumentar e razoar os propios puntos de vista sobre as temáticas estudadas na unidade, de forma oral e escrita, con claridade e coherencia.

FIB1.2.1. Argumenta e razoa as súas opinións de forma oral e escrita, con claridade e coherencia, e demostrando un esforzo creativo e educativo na valoración persoal dos problemas filosóficos analizados.

CCL CSC

73

Filosofía. 1º de bacharelato


b d e g

B1.3. Uso dos procedementos de traballo intelectual (incluíndo os das tecnoloxías da información e da comunicación) adecuados á filosofía, en especial a asimilación e o uso rigoroso do léxico relacionado cos temas filosóficos estudados.

B1.3. Seleccionar e sistematizar información obtida de distintas fontes.

FIB1.3.1. Selecciona e sistematiza información obtida tanto de libros específicos como de internet, usando as posibilidades das novas tecnoloxías para consolidar e ampliar a información.

CD CSC

FIB1.3.2. Elabora listas de vocabulario de conceptos e comprende o seu significado, aplícaos con rigor e organízaos en esquemas ou mapas conceptuais, táboas cronolóxicas e outros procedementos útiles para a comprensión da filosofía.

CAA

d e g

B1.3. Uso dos procedementos de traballo intelectual (incluíndo os das tecnoloxías da información e da comunicación) adecuados á filosofía, en especial a asimilación e o uso rigoroso do léxico relacionado cos temas filosóficos estudados.

B1.4. Analizar e argumentar sobre formulacións filosóficas, elaborando de xeito colaborativo esquemas, mapas conceptuais, táboas cronolóxicas e outros procedementos útiles, mediante o uso de medios e plataformas dixitais.

FIB1.4.1. Elabora con rigor esquemas, mapas conceptuais, táboas cronolóxicas, etc., amosando a comprensión dos eixes conceptuais estudados.

CAA

74

BLOQUE 2: O saber filosófico. Unidade 1. Filosofía: sentido e historia

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables O concepto de filosofía. O paso do mito ao logos. A división da filosofía. A filosofía na historia. A filosofía antiga. A filosofía medieval. A revolución científica, o humanismo e a filosofía moderna. A filosofía contemporánea. A filosofía e a súa relación con outras disciplinas. Relación coa ciencia. Relación coa relixión. Relación coa arte. Relación coa economía. Necesidade da filosofía. As críticas á filosofía. A vixencia da filosofía. As novas prácticas filosóficas. Análise e comentario de textos filosóficos e pertencentes a outras ramas do saber.

Coñecer e comprender a especificidade e importancia do saber racional en xeral e filosófico en particular. Identificar a dimensión teórica e práctica da filosofía, os seus obxectivos, características, disciplinas, métodos e funcións. Relacionar a filosofía con outros saberes de comprensión da realidade. Contextualizar as achegas máis importantes do pensamento filosófico desde a súa orixe, identificando os principais problemas expostos e as solucións achegadas, e argumentando as propias opinións respecto diso. Comprender e utilizar con precisión o vocabulario filosófico fundamental, realizando un glosario de termos coas posibilidades que ofrecen as novas tecnoloxías. Analizar de forma crítica textos significativos e breves, identificando as problemáticas e as solucións, distinguindo as teses principais, relacionando os problemas expostos co estudado na unidade e coa formulación doutros intentos de comprensión da realidade.

Recoñece as preguntas e os problemas que caracterizaron a filosofía desde a súa orixe, distinguíndoos da formulación doutros saberes, como o científico, o teolóxico, o artístico ou o económico. (CCL, CMCT, CAA) Explica a orixe do saber filosófico e diferénciao de saberes prerracionais como o mito e a maxia. (CCL, CAA, CCEC) Identifica, relaciona e distingue a vertente práctica e teórica do quefacer filosófico, identificando as diferentes disciplinas que conforman a filosofía. (CCL, CSC, CCEC)

Recoñece as principais problemáticas filosóficas características de cada etapa cultural europea. (CCL, CAA)

Comprende e utiliza con rigor conceptos filosóficos como razón, sentidos, mito, logos, arché, necesidade, continxencia, esencia, substancia, causa, existencia, crítica, metafísica, lóxica, gnoseoloxía, obxectividade, dogmatismo e criticismo, entre outros. (CCL, CAA, CCEC) Le e analiza de forma crítica textos breves e significativos sobre a orixe da explicación racional e acerca das funcións e da evolución do pensamento filosófico. (CCL, CAA, CCEC) Describe os termos filosóficos fundamentais seleccionando e sistematizando información obtida mediante tecnoloxías dixitais. (CCL, CD, CAA, CSIEE)

RÚBRICA DE AVALIACIÓN. Filosofía: sentido e historia

75

Indicadores Niveis de desempeño 1 2 3 4

Recoñece as preguntas e os problemas que caracterizaron a filosofía e distíngueos da formulación doutros saberes.

O alumno mostra dificultades importantes para recoñecer os problemas da filosofía e distinguilos doutros saberes.

A distinción entre filosofía e outros saberes é confusa e non recoñece os aspectos claves dos problemas filosóficos.

Recoñece correctamente os problemas filosóficos e distíngueos dos outros saberes, pero falta claridade e rigor nas formulacións.

O recoñecemento dos problemas filosóficos e a distinción doutros saberes son expostos con precisión. Utiliza os conceptos claves con claridade.

Explica a orixe do saber filosófico e diferénciao de saberes prerracionais.

As explicacións que realiza manifestan pouca comprensión e coñecemento da orixe da filosofía e a súa diferenza cos saberes prerracionais.

A comprensión das cuestións filosóficas é superficial. A linguaxe é pouco apropiada e non demostra coñecemento dos argumentos propios do tema.

O alumno demostra un coñecemento xeral da orixe do saber filosófico e diferénciao dos saberes prerracionais. Presenta problemas de comprensión cos conceptos máis complexos.

Demostra un coñecemento pertinente do tema e o uso da linguaxe é clara e precisa. É capaz de aplicar eficazmente o coñecemento adquirido.

Identifica, relaciona e distingue a vertente práctica e teórica do quefacer filosófico e as diferentes disciplinas que conforman a filosofía.

O coñecemento e comprensión das vertentes e disciplinas da filosofía é insuficiente e inadecuada.

É capaz de construír algunhas estruturas argumentativas identificando as diferentes disciplinas e vertentes da filosofía, pero non hai claridade nin organización nas ideas.

Presenta as vertentes e as disciplinas da filosofía dunha maneira clara e coherente aínda que mostra problemas na relación entre elas.

Identifica, relaciona e distingue con rigor e claridade as vertentes e as disciplinas da filosofía. Comprende os argumentos e os conceptos utilizados.

Recoñece as principais problemáticas filosóficas de cada etapa cultural europea.

Demostra dificultade para recoñecer as principais problemáticas filosóficas en cada etapa cultural e confunde etapas e problemáticas filosóficas.

Comprende e coñece algunhas problemáticas filosóficas, pero non é capaz de situalas nas etapas culturais correspondentes.

Coñece as problemáticas e relaciónaas coas etapas, pero carece de claridade e rigor na terminoloxía utilizada.

Recoñece as principais problemáticas filosóficas e sitúaas na súa etapa cultural correspondente. Comprende con claridade a terminoloxía de cada etapa.

76

Comprende e utiliza con rigor conceptos filosóficos relacionados co sentido e coa historia da filosofía.

Mostra un baixo coñecemento da terminoloxía filosófica relacionada co sentido e coa historia da filosofía.

Manifesta un coñecemento memorístico dalgúns dos conceptos e termos básicos, pero un baixo nivel de comprensión.

Comprende algúns dos termos e conceptos básicos, pero mostra dificultades de comprensión cos máis abstractos ou complexos, feito que lle impide utilizalos con rigor.

Comprende e utiliza con rigor os termos e os conceptos clave relacionados co sentido e coa historia da filosofía.

Le e analiza, de forma crítica, textos breves sobre a orixe da explicación racional e da evolución do pensamento filosófico.

Aplica métodos de análises de textos pouco elaborados e sistemáticos e elabora conclusións pouco sólidas.

Aplica de maneira mecánica métodos sistemáticos de análises de textos que conducen a conclusións pouco válidas.

Analiza textos aplicando métodos sistemáticos; obtén conclusións válidas pero non realiza transferencias á realidade científica actual.

Analiza en profundidade textos filosóficos e relaciónaos con correntes actuais de pensamento.

Describe os termos filosóficos fundamentais seleccionados de fontes dixitais.

As descricións demostran pouco coñecemento dos termos filosóficos e dificultade para seleccionalos de fontes dixitais.

O alumno mostra unha comprensión superficial dos termos fundamentais. O coñecemento é meramente descritivo.

Demostra comprensión xeral dos termos fundamentais adquiridos de fontes dixitais, pero presenta problemas ao sistematizalos dunha maneira nítida e argumentada.

Selecciona e sistematiza con claridade a información adquirida de fontes dixitais. Comprende e utiliza con rigor os termos filosóficos fundamentais.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS. Actividades de aprendizaxe e recursos

Fase Finalidade Descrición da actividade Recursos INICIAL Contextualización - Lectura, visionado etc. das propostas

das páxinas iniciais. - Libro do alumno e vídeos propostos.

Exploración de ideas previas

- Debate: Que nos pode achegar o feito de preguntarnos polo sentido da vida ou da felicidade? Que relación hai entre a creación artística e a reflexión filosófica?

-Páxinas iniciais do Libro do alumno.

77

Motivación inicial - Filosofía na rede; Café filosófico; as ciencias necesitan filósofos!

- Páxina «Zona +» Libro do alumno.

DESENVOLVEMENTO

Introdución de novos contidos

- Lectura e análise de textos expositivos e de autor sobre o sentido e a historia da filosofía. - Escoita atenta e toma de apuntamentos. - Posta en común das ideas adquiridas. - Consulta de ligazóns en Internet.

- Libro do alumno. - Libro dixital. - Presentación.

Estruturación dos coñecementos

- Realización das actividades propostas: ler, definir, expoñer, argumentar, debater etc.

- Libro do alumno.

SÍNTESE Aplicación do coñecemento

- Realización da actividade de síntese proposta: lectura do texto de M. Güell e J. Muñoz para responder as preguntas propostas. - Lectura e explicación do texto. - Comentario de texto: O exercicio da filosofía.

- Libro do alumno.

BLOQUE 3.- O coñecemento. Unidade 2. O problema filosófico do coñecemento

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe

avaliables A teoría do coñecemento. Concepto, graos e ferramentas do coñecemento. A abstracción. A filosofía kantiana. Epistemoloxía. Sensibilidade, entendemento e razón. Racionalidade teórica e práctica.

Coñecer de modo claro e ordenado as problemáticas implicadas no proceso do coñecemento humano analizadas desde o campo filosófico, os seus graos, ferramentas e fontes, explicando por escrito os modelos explicativos do coñecemento máis significativos. Explicar e reflexionar sobre o problema de acceso á

Identifica e expresa, de forma clara e razoada, os elementos e as problemáticas que leva o proceso do coñecemento da realidade, como é o dos seus graos, as súas posibilidades e os seus límites. (CCL, CCEC)

Coñece e explica diferentes teorías, achega do coñecemento e a verdade como o idealismo, o realismo, o racionalismo, o empirismo, o perspectivismo, o consenso ou o escepticismo,

78

A filosofía e a verdade. Verdade de feitos e verdade de proposicións. Criterios para coñecer a verdade: a evidencia e a intersubxectividade. A filosofía e os límites do coñecemento. Actitudes ante a posibilidade de alcanzar o coñecemento. Análise de textos filosóficos e textos pertencentes a outras ramas do saber relacionadas coa teoría do coñecemento.

verdade, identificando as problemáticas e as posturas filosóficas que xurdiron ao redor do seu estudo. Coñecer e explicar a función da ciencia, os modelos de explicación, as súas características, métodos e tipoloxía do saber científico, expoñendo as diferenzas e as coincidencias do ideal e da investigación científica, co saber filosófico, como poida ser a problemática da obxectividade ou a adecuación teoría-realidade, argumentando as propias opinións de forma razoada e coherente. Analizar de forma crítica textos significativos e breves, para identificar as problemáticas e as solucións, distinguindo as teses principais, relacionando os problemas expostos co estudado na unidade en relación coa teoría do coñecemento.

contrastando semellanzas e diferenzas entre os conceptos clave que manexan. (CCL, CSC, CAA) Explica e contrasta diferentes criterios e teorías sobre a verdade tanto no plano metafísico como no gnoseolóxico, utilizando con rigor termos como gnoseoloxía, razón, sentidos, abstracción, obxectividade, certeza, dúbida, evidencia, escepticismo, autoridade, probabilidade, prexuízo, coherencia ou adecuación, consenso, incerteza, interese e irracional, entre outros, construíndo un glosario de conceptos de forma colaborativa e usando Internet. (CCL, CAA, CD) Analiza de forma crítica fragmentos de textos significativos sobre a análise filosófica do coñecemento humano, os seus elementos, as posibilidades e os seus límites, valorando os esforzos da filosofía por lograr unha aproximación á verdade afastándose do dogmatismo, da arbitrariedade e dos prexuízos. (CCL, CAA CSC, CCEC)

RÚBRICA DE AVALIACIÓN. O problema filosófico do coñecemento Indicadores Niveis de desempeño

1 2 3 4

79

Identifica de forma clara e razoada os elementos que leva o proceso do coñecemento da realidade, os seus graos, as súas posibilidades e os seus límites.

O alumno mostra dificultades importantes para identificar os elementos que conforman o coñecemento.

A identificación non ten en conta os elementos clave e baséase en aspectos pouco significativos.

Identifica algúns dos conceptos básicos, pero mostra dificultades de razoamento cos máis complexos e non os utiliza con claridade e rigor.

A identificación e o razoamento dos elementos, graos, posibilidades e límites son claros e precisos, e mostra unha comprensión profunda do tema.

Coñece e explica diferentes teorías do coñecemento e da verdade, contrastando semellanzas e diferenzas entre os conceptos clave que manexa.

O alumno mostra unha gran dificultade para comprender os puntos clave das teorías do coñecemento.

Manifesta un coñecemento xeral das teorías, pero non pode explicar os conceptos clave nin captar as semellanzas e as diferenzas entre unhas e outras.

Coñece os conceptos xerais das distintas teorías do coñecemento, pero non as relaciona entre si.

Coñece os conceptos clave das teorías, contrasta as súas semellanzas e diferenzas e explícaos con rigor e claridade.

Explica e contrasta diferentes criterios e teorías utilizando con rigor termos relacionados coa verdade e co coñecemento e elaborando un glosario de conceptos de forma colaborativa coa axuda de Internet.

Mostra un coñecemento escaso dos conceptos filosóficos e científicos relacionados coa verdade e co coñecemento. Tamén mostra dificultade para relacionalos coas novas tecnoloxías.

Manifesta un coñecemento básico dalgúns dos conceptos e termos clave, pero un baixo nivel de comprensión.

Demostra comprensión xeral dos termos fundamentais adquiridos das novas tecnoloxías, pero presenta problemas ao sistematizalos dunha maneira nítida e argumentada.

Comprende e contrasta con rigor os termos e os conceptos clave das diferentes teorías da verdade e do coñecemento. Sistematiza con claridade a información adquirida das novas tecnoloxías.

Analizar de forma crítica textos significativos sobre a análise filosófica do coñecemento humano, os

Aplica métodos de análise de textos pouco elaborados e sistemáticos e desenvolve conclusións pouco sólidas.

Aplica de maneira mecánica métodos sistemáticos de análise de textos que conducen a conclusións

Analiza textos aplicando métodos sistemáticos; obtén conclusións válidas, pero non realiza


80

seus elementos, as posibilidades e os seus límites, e a súa relación coa filosofía.

pouco válidas. transferencias á realidade científica actual.





- Debate: De que se ocupa a epistemoloxía?, Como sabemos o que sabemos?


Motivación inicial - Sabemos que non sabemos; o cerebro constrúe a realidade; non é o mesmo «verdade» que «veracidade».


DESENVOLVEMENTO


- Lectura e análise de textos expositivos e de autor sobre o problema do coñecemento. - Escoita atenta e toma de apuntamentos. - Posta en común das ideas adquiridas. - Consulta de ligazóns en Internet.




- Libro do alumno.


- Realización da actividade de síntese proposta: organiza un café filosófico acerca da posibilidade do ser humano de coñecer a verdade. - Presentación, redacción e planificación do café filosófico. - Comentario de texto: A verdade da letra escrita.

- Libro do alumno.

BLOQUE 3.- O coñecemento. Unidade 3. A filosofía da ciencia


81


avaliables O coñecemento científico: orixe, características e compoñentes. As explicacións científicas e a súa clasificación dentro do campo das ciencias. O método científico. Distinción entre método indutivo, dedutivo e hipotético-dedutivo. O problema da indución. Límites da ciencia: demarcación, progreso, obxectividade e cientifismo inxenuo. A filosofía e as novas tecnoloxías. Ciencia, técnica e sociedade. Responsabilidade tecnolóxica: novos retos. Análise e comentario de textos filosóficos ou pertencentes a outras ramas do saber relacionados coa filosofía da ciencia.

Coñecer e explicar a función da ciencia, os seus modelos de explicación, as súas características, os métodos e a tipoloxía do saber científico, expoñendo as diferenzas e as coincidencias do ideal e da investigación científica co saber filosófico (como pode ser a problemática da obxectividade ou a adecuación teoría-realidade), argumentando as propias opinións de forma razoada e coherente.

Relacionar e identificar as implicacións da tecnoloxía, saber práctico transformador da natureza e da realidade humana, reflexionando, desde a filosofía da tecnoloxía, sobre as súas relacións coa ciencia e cos seres humanos. Entender e valorar a interrelación entre a filosofía e a ciencia. Analizar de forma crítica, fragmentos de textos filosóficos sobre a reflexión filosófica acerca da ciencia, da técnica e da filosofía, identificando as problemáticas e as solucións propostas, distinguindo as teses principais e a orde da argumentación, relacionando os problemas expostos nos textos co estudado na unidade e razoando a propia postura.

Explica os obxectivos, as funcións e os elementos principais da ciencia manexando termos como feito, hipótese, lei, teoría e modelo. (CCL, CMCT) Constrúe unha hipótese científica, identifica os seus elementos e razoa a orde lóxica do proceso de coñecemento. (CMCT, CAA) Utiliza con rigor termos epistemolóxicos como indución, hipotético-dedutivo, método, verificación, predición, realismo, causalidade, obxectividade, relatividade, caos e indeterminismo, entre outros. (CMCT, CAA) Extrae conclusións razoadas sobre a inquietude humana para transformar e dominar a natureza poñéndoa ao servizo do ser humano, ou así como as consecuencias desta actuación e participa en debates acerca das implicacións da tecnoloxía na realidade social. (CAA, CSC, CCEC)

Analiza fragmentos de textos breves e significativos de pensadores sobre a filosofía da ciencia. (CCL, CMCT, CAA)

Identifica e reflexiona de forma argumentada acerca de problemas comúns ao campo filosófico e científico como o problema dos límites e das posibilidades do coñecemento, a cuestión da obxectividade e a verdade e a racionalidade tecnolóxica etc. (CCL, CMCT, CAA)

Investiga e selecciona información en Internet, procedente de fontes

82

solventes, sobre as problemáticas citadas e realiza un proxecto de grupo sobre algunha temática que afonde na interrelación entre a filosofía e a ciencia. (CCL, CMCT, CAA, CD)

RÚBRICA DE AVALIACIÓN. A filosofía da ciencia Indicadores Niveis de desempeño

1 2 3 4 Explica os obxectivos, as funcións e os elementos principais da ciencia manexando termos como feito, hipótese, lei, teoría e modelo.

O alumno manifesta dificultades importantes para explicar os elementos principais do tema proposto.

As explicacións non teñen en conta os conceptos clave e baséanse en aspectos pouco significativos.

O alumno asimila os conceptos clave, pero realiza explicacións sen precisión, rigor nin claridade.

As explicacións son claras, rigorosas e precisas e mostran unha comprensión profunda do tema.

Constrúe unha hipótese científica, identifica os seus elementos e razoa a orde lóxica do proceso de coñecemento.

O alumno mostra dificultades importantes para comprender os puntos clave das hipóteses científicas.

A hipótese elaborada resulta incompleta. Realiza unha identificación pouco clara e precisa dos elementos clave.

A hipótese elaborada está baseada nun resumo da información do libro de texto. Os razoamentos carecen de achegas propias.

Elabora hipóteses completas, identifica correctamente os elementos clave e razoa con precisión, rigor e claridade sobre o tema proposto.

Utiliza con rigor conceptos filosóficos e termos epistemolóxicos sobre o coñecemento científico.

Mostra un coñecemento escaso da terminoloxía filosófica e científica relacionada co coñecemento científico.

Manifesta un coñecemento memorístico de conceptos básicos, pero mostra un nivel de comprensión baixo.

Comprende algúns dos termos e conceptos básicos, pero mostra dificultades de comprensión cos máis abstractos ou complexos que lle impide utilizalos con rigor.

Comprende e utiliza con rigor os termos epistemolóxicos e os conceptos filosóficos relacionados co coñecemento científico.

Razoa acerca da Os razoamentos Manifesta unha Coñece os Mostra un

83

inquietude humana por transformar e dominar a natureza. Saca conclusións das súas consecuencias e participa en debates sobre as implicacións da tecnoloxía na realidade.

e conclusións que realiza manifestan unha baixa comprensión do tema proposto.

comprensión xeral do tema, pero non centra os aspectos esenciais nin capta as súas consecuencias nin implicacións na realidade.

caracteres xerais pero non os relaciona entre si, o que lle impide sacar conclusións claras e precisas.

profundo coñecemento do tema proposto e razoa con precisión, claridade e rigor sobre as consecuencias e as implicacións na realidade social.

Analiza textos breves e significativos de pensadores sobre a filosofía da ciencia.



Analiza textos aplicando métodos sistemáticos; obtén conclusións válidas, pero non realiza transferencias á realidade científica actual.


Identifica e reflexiona de forma argumentada acerca de problemas comúns ao campo filosófico e científico.

O coñecemento e comprensión das problemáticas da filosofía e da ciencia é insuficiente e inadecuada.

É capaz de identificar algúns problemas comúns da filosofía e do campo científico, pero non hai claridade nin organización na argumentación.

Obtivo un coñecemento sólido sobre as problemáticas, pero mostra problemas para relacionar as ideas e argumentar con rigor e claridade.

Identifica e reflexiona con precisión, rigor e claridade os problemas filosóficos e científicos. Comprende os argumentos e os conceptos utilizados.

Realiza un proxecto de grupo sobre algunha temática que afonde na interrelación entre a filosofía e a ciencia.

O coñecemento adquirido sobre a interrelación entre ciencia e filosofía é débil e incompleto.

Manifesta unha comprensión xeral do tema, pero non centra os aspectos esenciais nin capta as súas implicacións nin as relacións entre os outros dous campos.

Obtivo un coñecemento sólido sobre a relación entre ciencia e filosofía, pero cústalle afondar e argumentar utilizando ideas propias.

Demostra un coñecemento preciso do tema e o uso da linguaxe é clara e rigorosa. Aplica de forma eficaz o coñecemento adquirido.

84



das páxinas iniciais. - Libro do alumno, artigos e ligazóns propostas.


- Debate: Sabes facer boas fotos científicas?, Saberías diferenciar a ciencia da pseudociencia?


Motivación inicial - O debate sobre o escepticismo, adicción na rede, a ciencia ao servizo da sociedade etc.

- Páxina «Zona +”» Libro do alumno.

DESENVOLVEMENTO


- Lectura e análise de textos expositivos e de autor sobre a filosofía da ciencia. - Escoita atenta e toma de apuntamentos. - Posta en común das ideas adquiridas. - Consulta de ligazóns en Internet.




- Libro do alumno.


- Realización da actividade de síntese proposta: explica que é a ciencia e como se distingue doutros discursos. -Descrición dos pasos do método hipotético-dedutivo e sinalización dos seus límites. - Comentario de texto: O problema da demarcación na ciencia.

- Libro do alumno.

BLOQUE 4.- A realidade. Unidade 4. A explicación metafísica da realidade

85


avaliables A pregunta polo ser como punto de partida da Filosofía. O problema entre aparencia e realidade. A pregunta polo ser e o problema do non ser. Orientacións da metafísica.

Metafísicas espiritualistas e materialistas. Esencialismo e existencialismo.

Actualidade, críticas e vixencia da metafísica.

Análise e comentario de textos filosóficos ou pertencentes a outras ramas do saber relacionados con cuestións metafísicas.

Recoñecer e valorar a metafísica, disciplina filosófica que estuda a realidade, distinguíndoa das ciencias que versan sobre aspectos particulares da mesma. Coñecer e explicar, desde un enfoque metafísico, os principais problemas que expón a realidade. Ler e analizar de forma crítica textos filosóficos, epistemolóxicos e científicos sobre a comprensión e a interpretación da realidade, tanto desde o plano metafísico como físico, utilizando con precisión os termos técnicos estudados, relacionando os problemas expostos nos textos co estudado nas unidades e razoando a propia postura.

Coñece que é a metafísica e utiliza a abstracción para comprender os seus contidos e actividades, razoando sobre os mesmos. (CCL, CAA)

Describe as principais interpretacións metafísicas e os problemas que suscita o coñecemento metafísico da realidade. (CCL, CAA)

Comprende e utiliza con rigor conceptos metafísicos como ser, sistema metafísico, realidade, aparencia, materia e espírito, unidade, dualidade, multiplicidade, devir, necesidade, continxencia, transcendencia, categoría e abstracción, materialismo, espiritualismo, existencialismo ou esencialismo, entre outros. (CCL, CAA)

Realiza unha análise crítica ante teorías metafísicas diverxentes de interpretación da realidade. (CAA, CSIEE, CCEC)

Analiza e comprende fragmentos de textos breves e significativos sobre as problemáticas metafísicas que expón a realidade, de pensadores como Platón, Aristóteles, Tomás de Aquino, Descartes, Marx, Nietzsche, entre outros, comparando e establecendo semellanzas e diferenzas entre os distintos enfoques e disertando de forma coherente sobre as distintas posturas históricas. (CCL. CAA)

RÚBRICA DE AVALIACIÓN. A explicación metafísica da realidade Indicadores Niveis de desempeño

1 2 3 4

86

Coñece qué é a metafísica e utiliza a abstracción para comprender os seus contidos e a actividade, razoando sobre os mesmos.

O coñecemento e a comprensión do campo da metafísica é insuficiente e inadecuado.

A comprensión da metafísica é superficial. O razoamento é pouco apropiado e non demostra coñecemento dos argumentos propios do tema.

Recoñece correctamente o tema proposto e os seus contidos, pero falta claridade e rigor na abstracción e nos razoamentos.

Coñece claramente que é a metafísica, abstrae correctamente contidos e actividades e é capaz de razoar sobre iso con claridade e precisión.

Describe as principais interpretacións metafísicas e os problemas que suscita o coñecemento metafísico da realidade.

As descricións demostran pouca comprensión do tema proposto e dificultade para distinguir as problemáticas da metafísica.

O alumno demostra unha comprensión superficial das interpretacións propostas. O coñecemento é meramente descritivo.

Demostra comprensión xeral das interpretacións metafísicas, pero presenta problemas para describilos dunha maneira nítida e argumentada.

Distingue e describe con claridade a información adquirida sobre o tema. Coñece e utiliza con rigor os elementos fundamentais.

Comprende e utiliza con rigor os conceptos metafísicos relacionados coa filosofía e coa explicación da realidade.

Mostra un baixo coñecemento da terminoloxía esixida relacionada coa filosofía e coa explicación da realidade.

Manifesta un coñecemento memorístico dalgúns dos conceptos e termos básicos, pero un nivel de comprensión escaso.


Comprende e utiliza con rigor os termos e conceptos clave relacionados coa filosofía e coa explicación da realidade.

Realiza unha análise crítica ante teorías metafísicas diverxentes de interpretación da realidade.

Demostra dificultade para recoñecer as principais teorías metafísicas e manifesta unha comprensión escasa do tema proposto.

Analiza algunhas teorías metafísicas, pero ten un escaso nivel de comprensión e análise crítica.

Realiza unha análise das teorías metafísicas propostas e demostra un razoamento crítico, pero carece de precisión, claridade e rigor na terminoloxía utilizada.

Analiza criticamente as principais teorías e relaciónaas coa interpretación da realidade. Mostra unha comprensión completa dos elementos clave.

Analiza e comprende

Aplica métodos de análises de

Aplica de maneira

Analiza textos aplicando

Analiza en profundidade

87

textos sobre as problemáticas metafísicas que expón a realidade, comparando e establecendo semellanzas e diferenzas entre os distintos enfoques e as posturas históricas.

textos pouco elaborados e sistemáticos e elabora conclusións pouco sólidas.

mecánica métodos sistemáticos de análises de textos que conducen a conclusións pouco válidas.

métodos sistemáticos; obtén conclusións válidas pero non realiza transferencias á realidade científica actual.

textos filosóficos e relaciónaos con correntes actuais de pensamento.



das páxinas iniciais. - Libro do alumno, poema e ligazóns propostas.


- Debate: Que ocorre no interior do noso cerebro?, Aínda ten sentido a metafísica como ciencia?


Motivación inicial - O bosón de Higgs ou a partícula de Deus; a pintura metafísica; o prefixo meta; a autorreferencia e a recursividad…


DESENVOLVEMENTO


- Lectura e análise de textos expositivos e de autor sobre a explicación metafísica da realidade. - Escoita atenta e toma de apuntamentos. - Posta en común das ideas adquiridas. - Consulta de ligazóns en Internet.




- Libro do alumno.


- Realización da actividade de síntese proposta: escribir tres preguntas metafísicas ás que a ciencia non pode dar resposta. - Xustificación das preguntas a pesar da imposibilidade da súa comprobación. - Comentario de texto: O problema da vixencia da metafísica.

- Libro do alumno.

88

BLOQUE .-- A realidade. Unidade 5. As cosmovisións e a filosofía da natureza

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables

As cosmovisións. Definición de cosmovisión. As cosmovisións científicas. As cosmovisións antigas. A Terra. Os ceos. A paradigma cualitativo organicista. O cosmos aristotélico. Implicacións filosóficas. A cosmovisión moderna. Supostos epistemolóxicos do modelo heliocéntrico. A procura de leis universais dun universo infinito. Galileo e Newton. Implicacións filosóficas. A visión contemporánea do Universo. A teoría da relatividade. A física cuántica. O reencontro da filosofía e da física: a Teoría do Caos. Implicacións filosóficas. Análise e comentario de textos filosóficos.

Coñecer e comparar as explicacións dadas desde as grandes cosmovisións sobre o Universo. Elaborar documentos escritos comparando os diferentes caracteres adxudicados historicamente ao Universo, entendido como totalidade do real, contextualizando histórica e culturalmente cada cosmovisión e ampliando información mediante Internet e/ou fontes bibliográficas. Ler e analizar de forma crítica, textos filosóficos, epistemolóxicos e científicos sobre a comprensión e a interpretación da realidade, tanto desde o plano metafísico como físico, utilizando con precisión os termos técnicos estudados, e relacionando os problemas expostos nos textos co estudado nas unidades.

Explica e compara dúas das grandes cosmovisións do Universo: o paradigma organicista aristotélico e o modelo mecanicista newtoniano. (CCL, CAA, CCEC)

Describe os caracteres esenciais da interpretación da realidade relativista e cuántica contemporánea, explicando as implicacións filosóficas asociadas. (CCL, CAA, CCEC)

Utiliza con rigor termos epistemolóxicos e científicos como: cosmovisión, paradigma, universo, natureza, finalismo, organicismo, determinismo, orde, causalidade, conservación, principio, mecanicismo, materia, relatividade, cuántica, espazo, tempo, azar, determinismo, indeterminismo, probabilidade, Gaia e caos, entre outros. (CCL, CAA, CCEC)

Elabora sínteses comparando os diferentes caracteres adxudicados historicamente ao Universo, entendido como totalidade do real, contextualizando histórica e culturalmente cada cosmovisión e ampliando información mediante Internet e/ou fontes bibliográficas. (CCL, CAA, CSIEE)

Analiza textos filosóficos sobre as cosmogonías, investigando a vixencia das ideas expostas. (CCL, CAA)

Reflexiona, argumentando de forma

89

razoada e creativa, as súas propias ideas sobre as implicacións filosóficas que afectan á visión do ser humano en cada unha das cosmovisións filosófico-científicas estudadas. (CCL, CAA)

RÚBRICA DE AVALIACIÓN. As cosmovisións e a filosofía da natureza Indicadores Niveis de desempeño

1 2 3 4 Explica e compara o paradigma aristotélico e o modelo newtoniano.

O alumno mostra dificultades importantes para comprender os puntos clave das cosmovisións estudadas.

As explicacións non teñen en conta os conceptos clave e baséanse en aspectos pouco significativos.

Incorpóranse os conceptos clave, pero falta precisión, rigor e claridade nas explicacións.

As explicacións e as comparacións son claras, rigorosas e precisas e mostran comprensión profunda do tema.

Describe os caracteres esenciais da interpretación relativista e cuántica contemporánea e as implicacións filosóficas asociadas.

As descricións que realiza manifestan unha baixa comprensión das teorías relativista e cuántica.

Manifesta unha comprensión xeral das teorías, pero non centra os aspectos esenciais nin capta as súas implicacións filosóficas.

Coñece os caracteres xerais das teorías relativista e cuántica, pero non os relaciona con outras implicacións filosóficas.

Coñece os caracteres xerais das teorías relativista e cuántica e as implicacións filosóficas asociadas e descríbeos con rigor e claridade.

Utiliza con rigor termos epistemolóxicos e científicos relacionados coas cosmovisións e coa filosofía da natureza.

Mostra un baixo coñecemento da terminoloxía filosófica e científica relacionada co tema.

Manifesta un coñecemento memorístico dalgúns dos conceptos e termos básicos, pero un nivel de comprensión escaso.

Comprende algúns dos termos e conceptos básicos, pero mostra dificultades de comprensión cos máis

Comprende e utiliza con rigor os termos e conceptos clave relacionados coas cosmovisións e coa filosofía da natureza.

90

abstractos ou complexos, feito que lle impide utilizalos con rigor.

Elabora sínteses comparando as diversas cosmovisións, sitúaas no seu contexto histórico e achega informacións complementarias.

O alumno mostra dificultades importantes para comprender os puntos clave das cosmovisións estudadas.

As sínteses elaboradas resultan incompletas e pouco contextualizadas.

As sínteses comparativas elaboradas baséanse nun resumo da información do libro de texto.

Elabora sínteses completas, contextualizadas e achegando informacións complementarias propias.

Analiza textos filosóficos sobre as cosmovisións investigando a vixencia das ideas expostas.





Reflexiona e argumenta sobre as implicacións filosóficas das cosmovisións estudadas.

O coñecemento adquirido sobre as cosmovisións é débil e incompleto.

Coñece as ideas básicas das cosmovisións estudadas de maneira memorística e moi ligada á material base de estudo.

Obtivo un coñecemento sólido sobre as cosmovisións, pero cústalle argumentar utilizando ideas propias.

Argumenta, utilizando ideas propias, sobre as implicacións filosóficas das cosmovisións estudadas.





- Debate: Son compatibles ciencia e relixión?, Son sempre verdadeiras as conclusións da ciencia?


Motivación inicial - Ciencia e paz; Ciencia e arte; un - Páxina «Zona

91

paseo pola historia. +» Libro do alumno.

DESENVOLVEMENTO


- Lectura e análise de textos expositivos e de autor sobre as cosmovisións. - Escoita atenta e toma de apuntamentos. - Posta en común das ideas adquiridas. - Consulta de ligazóns en Internet.




- Libro do alumno.


- Realización da actividade de síntese proposta: cadro comparativo entre as diversas cosmovisións e as súas implicacións filosóficas. - Compleción dun mapa conceptual. - Comentario de texto: A polémica arredor do heliocentrismo.

- Libro do alumno.

Bloque 5.- O ser humano. Unidade 6. Natureza e cultura no ser humano


avaliables A reflexión filosófica sobre o ser humano. A antropoloxía e as súas diferentes divisións.

A natureza humana e o proceso da evolución. Explicacións preevolucionistas e evolucionistas. O proceso de hominización e a aparición da linguaxe.

A cultura como factor humanizador. Contidos da cultura e diversidade cultural.

Debates no campo da

Recoñecer en quee consiste a antropoloxía filosófica. Coñecer e explicar as implicacións filosóficas da evolución, relacionándoas con contidos metafísicos e pensadores xa estudados. Recoñecer e reflexionar de forma argumentada sobre a interacción dialéctica entre o compoñente natural e o cultural que caracterizan o ser humano, de tal modo que o culturalmente adquirido convértese nunha condición para a innovación e a creatividade que caracteriza a especie humana.

Utiliza con rigor vocabulario específico da temática como evolución, dialéctica, proceso, progreso, emerxencia, azar, selección natural, apto reducionismo, creacionismo, evolución cultural, vitalismo, determinismo xenético, natureza e cultura. (CCL, CMCT, CAA)

Coñece e explica as consideracións filosóficas implicadas na teoría da evolución como a consideración dinámica e dialéctica da vida ou o indeterminismo, entre outras. (CCL, CMCT)

Analiza fragmentos breves e significativos de E. Morin, K. Popper, R. Dawkins, J. Mosterín,

92

antropoloxía: innatismo-ambientalismo; tensións entre natureza e cultura; agresividade, xenética e altruísmo.

Análise e comentario de textos relacionados coa cultura e coa natureza do ser humano.

Valorar os coñecementos adquiridos nesta unidade fronte ao rexeitamento dos prexuízos antropocéntricos e por motivos físicos rexeitando actitudes de intolerancia, inxustiza e exclusión.

A. Gehlen, M. Harris e M. Ponty, entre outros. (CCL, CAA, CSIEE)

Identifica e expón en que consiste o compoñente natural innato do ser humano e a súa relación cos elementos culturais que xorden nos procesos de antropoxénese e humanización, dando lugar á identidade propia do ser humano. (CCL, CMCT, CSIEE, CCEC)

Diserta sobre o ser humano no resultado da dialéctica evolutiva entre o xeneticamente innato e o culturalmente adquirido, condición para a innovación e a capacidade creativa que caracterizan a nosa especie. (CCL, CAA, CSC)

Localiza información en Internet acerca das investigacións actuais sobre a evolución humana e reflicte a información seleccionada e sistematizada de forma colaborativa. (CCL, CMCT, CD, CAA)

Argumenta coherentemente, fundamentándose nos datos obxectivos aprendidos, sobre as implicacións de adoptar prexuízos antropocentristas para axuizar os seres humanos e as culturas. (CCL, CAA, CSC, CCEC)

RÚBRICA DE AVALIACIÓN. Natureza e cultura no ser humano Indicadores Niveis de desempeño

1 2 3 4 Utiliza con rigor Mostra un Manifesta un Comprende Comprende e

93

conceptos e vocabulario específico da relación entre natureza, cultura e filosofía.

coñecemento escaso da terminoloxía filosófica relacionada coa relación entre natureza e cultura.

coñecemento memorístico dalgúns dos conceptos e termos básicos, pero un baixo nivel de comprensión dos mesmos.

algúns dos termos e conceptos básicos, pero mostra dificultades de comprensión cos máis abstractos ou complexos, feito que lle impide utilizalos con rigor.

utiliza con rigor os termos e os conceptos clave relacionados coa relación entre natureza e cultura.

Coñece e explica as consideracións filosóficas implicadas na teoría da evolución.

Mostra dificultades importantes para comprender os puntos clave das teorías expostas.

Mostra un coñecemento superficial das consideracións propostas. As explicacións son meramente descritivas e pouco precisas.

Demostra un coñecemento xeral das teorías filosóficas, pero presenta dificultades para explicalas dunha maneira nítida e argumentada.

O alumno coñece e explica con claridade a información adquirida sobre o tema. Distingue e razoa entre as distintas teorías.

Analiza fragmentos breves e significativos de textos sobre a natureza e a cultura no ser humano e a súa relación coa filosofía.





Identifica e expón en que consiste o compoñente natural innato do ser humano e a súa relación cos elementos culturais que xorden nos procesos de antropoxénese e humanización.

O coñecemento e comprensión do tema solicitado é insuficiente e inadecuado.

É capaz de identificar algúns elementos clave, expoñendo a idea principal, pero sen claridade nin organización nas ideas.

Identifica os argumentos principais dunha maneira clara e coherente, pero mostra dificultade á hora de relacionar os distintos elementos.

Identifica con rigor e claridade as ideas clave e expón as relacións que se dan entre estas con precisión. Comprende os argumentos e os conceptos utilizados.

Diserta sobre o ser humano no resultado da dialéctica

A disertación demostra dificultades importantes

Razoa algúns elementos do tema proposto, pero mostra un

Realiza unha disertación correcta e demostra un

Diserta criticamente sobre o tema proposto

94

evolutiva entre o xeneticamente innato e o culturalmente adquirido.

para comprender os puntos clave da dialéctica evolutiva.

baixo nivel de comprensión e análise crítica.

razoamento crítico, pero carece de precisión, claridade e rigor na terminoloxía utilizada.

achegando ideas propias aos razoamentos.

Localiza información en Internet sobre a evolución humana e reflicte a información seleccionada.

A información presentada é limitada e insuficiente, o alumno demostra un baixo coñecemento do tema e dificultades para localizar a información nas novas tecnoloxías.

Presenta a información seleccionada de forma mecánica e descritiva e mostra baixa comprensión da información localizada e presentada.

Reflicte a información obtida das novas tecnoloxías con claridade e precisión, pero trasládaa sen achegas propias das fontes consultadas.

Localiza e reflicte a información das novas tecnoloxías de forma clara e precisa. Aplica eficazmente o coñecemento adquirido.

Argumenta, coherentemente, sobre as implicacións de adoptar prexuízos antropocentristas para axuizar os seres humanos e as culturas.

O coñecemento adquirido sobre a natureza e a cultura no ser humano é débil e incompleto.

Argumentación débil. Coñece as ideas básicas baseadas nos datos aprendidos de maneira memorística e moi ligada á material base de estudo.

Obtivo un coñecemento sólido das bases do tema estudado, pero cústalle argumentar con coherencia utilizando ideas propias.

Argumenta coherentemente sobre as implicacións do antropocentrismo, utilizando ideas propias.





- Debate: Foi unha aventura a evolución?, A evolución é un feito ou unha teoría?


Motivación inicial - Cidades interculturais; de animais a deuses; por que estamos aquí.


DESENVOLVEME


- Lectura e análise de textos expositivos e de autor sobre a natureza

- Libro do alumno.

95

NTO e a cultura do ser humano. - Escoita atenta e toma de apuntamentos. - Posta en común das ideas adquiridas. - Consulta de ligazóns en Internet.

- Libro dixital. - Presentación.



- Libro do alumno.


- Realización da actividade de síntese proposta: formas de contribuír para desenvolver actitudes que comprendan a diversidade e a interculturalidade. - Reflexión filosófica acerca da orixe e da evolución do ser humano. - Comentario de texto: Conversacións sobre a teoría da evolución.

- Libro do alumno.

Bloque 5.- O ser humano. Unidade7. A reflexión filosófica sobre o ser humano e o sentido da existencia


avaliables Concepcións sobre o ser humano. A visión grega. A imaxe da divindade. O humanismo renacentista. A emancipación do ser humano. Humillacións e diversas perspectivas.

A cuestión do sentido. A esencia e a existencia: o problema da identidade, o eu, a liberdade, o destino, o azar, a dor e a morte.

A necesidade de transcendencia. O absoluto, a posibilidade de acceder ao absoluto e a experiencia relixiosa.

Análise e comentario

Coñecer e reflexionar sobre as concepcións filosóficas que se deron sobre o ser humano ao longo da filosofía occidental, comparando semellanzas e diferenzas entre as sucesivas formulacións, analizando criticamente a influencia do contexto sociocultural na concepción filosófica e valorando algunhas formulacións diverxentes que abriron camiño cara á consideración actual da persoa.

Comparar a visión filosófica occidental do ser humano coa visión filosófica oriental (budismo, taoísmo e hinduísmo), argumentando as propias opinións sobre as semellanzas e diferenzas. Disertar, de forma oral e

Contrasta e relaciona as principais concepcións filosóficas que, sobre o ser humano, se deron historicamente. (CCL, CAA)

Utiliza con rigor termos como dualismo e monismo antropolóxico, areté, mente, corpo, espírito, creacionismo, antropocentrismo, teocentrismo, alma, humanismo, persoa, dignidade, sentido, estado de natureza, estado de civilización, existencia, liberdade, emoción, paixón, determinismo, alienación, nihilismo, existencia, inconsciente, morte, historia ou transcendencia, entre outros. (CCL, CSC, CSIEE, CCEC)

Coñece e explica as principais concepcións filosóficas que, sobre o ser humano, se deron historicamente no contexto da

96

de textos acerca do ser humano e do sentido da existencia.

escrita, sobre as temáticas intrinsecamente filosóficas no ámbito do sentido da existencia como poden ser a cuestión do sentido, a esencia e a existencia, o eu, a liberdade, a morte, o destino, o azar, a Historia ou a necesidade de transcendencia, entre outras.

filosofía occidental. (CCL, CAA)

Diserta, de forma oral e escrita, sobre as grandes cuestións metafísicas que lle dan sentido á existencia humana. (CCL, CAA, CSIEE)

Analiza de forma crítica textos significativos e breves dos grandes pensadores. (CCL ,CAA, CSIEE)

Argumenta e razoa, de forma oral e escrita, os seus propios puntos de vista sobre o ser humano desde a filosofía e sobre diferentes temáticas filosóficas relacionadas co sentido da existencia humana. (CCL, CAA)

RÚBRICA DE AVALIACIÓN. A reflexión filosófica sobre o ser humano e o sentido da existencia Indicadores Niveis de desempeño

1 2 3 4 Contrasta e relaciona as principais concepcións filosóficas sobre o ser humano que se deron historicamente.

O alumno mostra dificultades para recoñecer as principais concepcións filosóficas sobre o ser humano.

O contraste e a relación entre as distintas concepcións son confusas e non hai claridade nin organización nas ideas.

O alumno contrasta as distintas teorías dunha maneira clara e coherente, pero ten dificultades para relacionar unhas con outras.

A argumentación e as explicacións son claras, rigorosas e precisas e mostran unha comprensión profunda das concepcións filosóficas sobre o ser humano.

Utiliza con rigor termos e conceptos filosóficos acerca das concepcións sobre o ser humano e o sentido da

Mostra un baixo nivel de coñecemento da terminoloxía filosófica relacionada coas concepcións sobre o ser

Manifesta un coñecemento memorístico dalgúns conceptos e termos básicos, pero unha baixa comprensión dos mesmos.

Comprende algúns dos conceptos básicos, pero presenta dificultades cos máis abstractos ou complexos, feito que lle

Comprende e utiliza con rigor os termos e os conceptos clave sobre as concepcións do ser humano e o sentido da existencia.

97

existencia. humano e o sentido da existencia.

impide utilizalos con rigor.

Coñece e explica as principais concepcións filosóficas que, sobre o ser humano, se deron historicamente no contexto da filosofía occidental.

As explicacións que realiza manifestan un baixo coñecemento das concepcións filosóficas sobre o ser humano.

O alumno demostra unha comprensión xeral das concepcións, pero non distingue os aspectos esenciais.

Coñece os elementos xerais das concepcións filosóficas sobre o ser humano, pero non as sitúa adecuadamente no seu contexto histórico.

Coñece os caracteres xerais das concepcións propostas, sitúaas historicamente e descríbeas con rigor e claridade.

Diserta, de forma oral e escrita, sobre as grandes cuestións metafísicas que lle dan sentido á existencia humana.

O coñecemento adquirido sobre as cuestións metafísicas é débil e insuficiente.

O alumno diserta sobre algúns elementos do tema proposto, pero mostra un baixo nivel de comprensión e análise.

Analiza de forma sistemática e obtén conclusións válidas, pero non achega ideas propias.

Diserta criticamente sobre o tema proposto achegando ideas propias aos razoamentos.

Analiza de forma crítica textos significativos e breves dos grandes pensadores.





Argumenta e razoa, de forma oral e escrita, os seus propios puntos de vista sobre o ser humano e sobre o sentido da existencia humana.

O coñecemento filosófico adquirido sobre o ser humano e o sentido da existencia é insuficiente e incompleto.

Os argumentos que presenta o alumno son débiles. Mostra un coñecemento moi básico e ligado á materia base de estudo.

Presenta argumentos sólidos sobre o tema estudado pero cústalle argumentar con coherencia utilizando ideas propias.

Razoa cun coñecemento completo do tema e argumenta a información de forma clara e precisa. Aplica eficazmente o coñecemento adquirido.


Fase Finalidade Descrición da actividade Recursos

98

INICIAL Contextualización - Lectura, visionado etc. das propostas das páxinas iniciais.

- Libro do alumno e ligazóns propostas.


- Debate: Somos os máis afortunado de todos os seres animados?, Hai relación entre a arte e a vergoña de ser humano?


Motivación inicial - O poder da risa: E se a morte collese unhas vacacións? Es resiliente?


DESENVOLVEMENTO


- Lectura e análise de textos expositivos e de autor sobre o ser humano e o sentido da existencia. - Escoita atenta e toma de apuntamentos. - Posta en común das ideas adquiridas. - Consulta de ligazóns en Internet.




- Libro do alumno.


- Realización da actividade de síntese proposta: buscar información sobre unha relixión oriental e establecer diferenzas e concordancias coa nosa concepción de absoluto. - Comparación entre as visións occidentais e orientais respecto ao sentido da vida e á existencia. - Comentario de texto: O asesoramento filosófico e o sentido da vida.

- Libro do alumno.

Bloque 6.- A racionalidade práctica. Unidade 8. Ética

99


avaliables A ética como disciplina filosófica. Carácter e conciencia moral. Normas morais, valores e desenvolvemento moral. A intelixencia emocional.

Teorías éticas. Orixe occidental da ética. En busca da felicidade e da xustiza.

Ética aplicada: bioética. Ética ambiental, política, empresarial e laboral. Ética e Internet.

Análise e comentario de textos de carácter ético.

Identificar a especificidade da razón na súa dimensión práctica, en tanto que orientadora da acción humana. Recoñecer o obxecto e a función da Ética.

Coñecer e explicar as principais teorías éticas sobre a xustiza e a felicidade e sobre o desenvolvemento moral.

Recoñece a función da racionalidade práctica para dirixir a acción humana, aínda que, recoñecendo os seus vínculos ineludibles coa razón teórica e coa intelixencia emocional. (CCL, CSC)

Explica a orixe da Ética occidental no pensamento grego, contrastando, de forma razoada, a concepción socrática coa dos sofistas. (CCL, CAA)

Explica e razoa o obxecto e a función da Ética. (CCL, CAA)

Expresa de forma crítica as argumentacións das principais teorías éticas sobre a xustiza, a felicidade e a virtude, razoando as súas propias ideas e achegando exemplos do seu cumprimento ou non. (CCL, CAA, CSC, CCEC)

Analiza textos breves dalgúns dos filósofos representantes das principais teorizacións éticas e sobre o desenvolvemento psicolóxico e moral do individuo. (CCL, CAA, CSIEE)

Utiliza con rigor termos como ética, moral, acción moral, autonomía, responsabilidade, convención moral, madureza moral, virtude moral, subxectivismo, relativismo e universalismo moral, utilitarismo, deber moral, ética de máximos, ética de mínimos, consenso, xustiza, eudemonismo, hedonismo, emotivismo e utilitarismo. (CCL, CAA, CSC)

100

RÚBRICA DE AVALIACIÓN. Ética Indicadores Niveis de desempeño

1 2 3 4 Recoñece a función da racionalidade práctica para dirixir a acción humana.

O alumno mostra dificultades importantes para recoñecer as funcións e os vínculos da racionalidade práctica.

O coñecemento da racionalidade práctica é xeral e demostra problemas para recoñecer os aspectos claves da racionalidade práctica.

Recoñece correctamente as funcións e os vínculos da racionalidade práctica, pero falta claridade e rigor nas formulacións.

O recoñecemento das teorías propostas expono con precisión e utiliza os conceptos claves con claridade.

Explica a orixe da Ética occidental, contrastando a concepción socrática coa dos sofistas.

O alumno mostra dificultades importantes para comprender os puntos clave da concepción da ética no pensamento grego.

As explicacións non teñen en conta os conceptos clave e baséanse en aspectos pouco significativos, tanto da concepción socrática como da sofista.

Incorpóranse os conceptos clave de ambas as dúas concepcións, pero falta precisión, rigor e claridade nas explicacións.

As explicacións e as comparacións son claras, rigorosas, precisas e mostran comprensión profunda das concepcións socrática e sofista.

Explica e razoa o obxecto e a función da Ética.

As explicacións que realiza manifestan un baixo coñecemento do tema proposto.

O alumno demostra unha comprensión xeral do obxecto e da función da ética, pero non distingue os aspectos esenciais.

Coñece os elementos xerais da ética, pero non explica nin razoa adecuadamente sobre o seu obxecto nin as súas funcións.

Explica con claridade, rigor e precisión sobre a ética e razoa adecuadamente sobre o seu obxecto e as súas funcións.

Expresa de forma crítica as argumentacións das principais teorías éticas achegando exemplos do seu cumprimento ou non.

O alumnado mostra dificultades importantes para comprender os puntos clave das teorías éticas.

As ideas expresadas resultan incompletas e pouco argumentadas.

Os razoamentos elaborados baséanse nun resumo da información do libro de texto.

Expresa correcta e criticamente os argumentos achegando ideas propias aos razoamentos.

Analiza textos breves dalgúns dos filósofos representantes das principais

Aplica métodos de análises de textos pouco elaborados e sistemáticos e

Aplica de maneira mecánica métodos sistemáticos de

Analiza textos aplicando métodos sistemáticos; obtén

Analiza en profundidade textos filosóficos e relaciónaos con

101

teorizacións éticas.

elabora conclusións pouco sólidas.

análises de textos que conducen a conclusións pouco válidas.

conclusións válidas, pero non realiza transferencias á realidade científica actual.

correntes actuais de pensamento.

Utiliza con rigor termos filosóficos e conceptos sobre a ética.

Mostra un baixo coñecemento da terminoloxía filosófica e ética relacionada co tema.

Manifesta un coñecemento memorístico dalgúns dos conceptos e termos básicos, pero un baixo nivel de comprensión dos mesmos.


Comprende e utiliza con rigor os termos e os conceptos clave filosóficos relacionados coa ética.



das páxinas iniciais. - Libro do alumno, vídeos e ligazóns propostas.


- Debate: Podemos actuar sen pensar nos demais?, Hacker ou cracker?


Motivación inicial - Ética xornalística, e ti que pensas?; globalización tóxica…


DESENVOLVEMENTO


- Lectura e análise de textos expositivos e de autor sobre a racionalidade práctica: a ética. - Escoita atenta e toma de apuntamentos. - Posta en común das ideas adquiridas. - Consulta de ligazóns en Internet.




- Libro do alumno.


- Realización da actividade de síntese proposta: lectura da entrevista a Paul Stanley e responder as preguntas propostas. - Lectura e explicación do texto. - Comentario de texto: Que debo facer

- Libro do alumno.

102

e por que? Bloque 6. Racionalidade práctica. Unidade 9. Os fundamentos filosóficos do Estado


avaliables A filosofía política. A sociabilidade humana. O Estado: necesidade, orixe e tipoloxías. A lexitimidade do Estado.

Concepcións do Estado: da orixe da democracia á ciencia política moderna. Parlamentarismo e separación de poderes. O pensamento liberal e o capitalismo. A análise marxista e a teoría crítica.

O pensamento utópico: o Estado ideal de Platón, as utopías renacentistas, a paz perpetua de Kant e as distopías. Os ideais utópicos actuais.

Análise e comentario de textos filosóficos sobre os fundamentos filosóficos do Estado.

Explicar a función, características e principais interrogantes da Filosofía política como a orixe e a lexitimidade do Estado, relacións entre individuo-Estado ou a natureza das leis.

Coñecer as principais teorías e conceptos filosóficos que estiveron na base da construción da idea de Estado e das súas funcións e apreciar o papel da filosofía como reflexión crítica.

Disertar de forma oral e escrita sobre a utilidade do pensamento utópico, analizando e valorando a súa función para propoñer posibilidades alternativas, proxectar ideas innovadoras e avaliar o xa experimentado.

Distinguir os conceptos legalidade e lexitimidade.

Identifica a función, as características e os principais interrogantes da Filosofía política. (CCL, CSC)

Utiliza con rigor conceptos como democracia, Estado, xustiza, Dereito, dereitos naturais, Estado democrático e de dereito, legalidade, lexitimidade, convención, contractualismo, alienación, ideoloxía, utopía, entre outros conceptos clave da filosofía política. (CCL, CAA, CSC, CCEC)

Explica de forma coherente as formulacións filosófico-políticas de Platón, os sofistas, Maquiavelo, Locke, Montesquieu, Rousseau, Hobbes, Kant, John Stuart Mill, Popper ou Habermas, entre outros. (CCL, CAA, CSC, CSIEE)

Analiza e reflexiona sobre a relación individuo-Estado, sobre a base do pensamento dos sofistas, e sobre Marx e a Escola de Frankfurt. (CCL, CAA, CSC)

Analiza de forma crítica textos significativos e breves dalgúns dos autores estudados, nos que se argumenta sobre o concepto de Estado, os seus elementos e as súas características. (CCL, CAA, CSC)

Reflexiona por escrito, argumentando as súas propias ideas, sobre as posibilidades do

103

pensamento utópico. (CCL, CAA, CSC, CCEC)

Describe e compara os conceptos de legalidade e lexitimidade. (CCL, CSC, CCEC)

RÚBRICA DE AVALIACIÓN. Os fundamentos filosóficos do Estado Indicadores Niveis de desempeño

1 2 3 4 Identifica a función, características e principais interrogantes da Filosofía política.

O coñecemento e a identificación da Filosofía política é insuficiente e inadecuado.

É capaz de identificar algunhas características, funcións e interrogantes pero non hai claridade nin organización nas ideas.

Identifica as funcións e as características da filosofía política dunha maneira clara e coherente aínda que mostra problemas na distinción entre elas.

Identifica con rigor e claridade funciones, características e interrogantes da filosofía política. Comprende os argumentos e os conceptos utilizados.

Utiliza con rigor os termos e os conceptos clave da filosofía política.

Mostra un baixo coñecemento da terminoloxía filosófica e política relacionada co tema.



Comprende e utiliza con rigor os termos e conceptos clave relacionados coa ética e coa filosofía.

Explica de forma coherente as formulacións filosófico-políticas sobre o concepto de Estado.

As explicacións que realiza manifestan unha baixa comprensión e coherencia das formulacións sobre o concepto de Estado.

A comprensión das cuestións filosófico-políticas é superficial. A linguaxe é pouco apropiada e non demostra coñecemento dos argumentos propios do tema.

Demostra un coñecemento xeral e coherente das formulacións filosófico-políticas sobre o Estado. Presenta problemas de comprensión cos conceptos máis complexos.

O alumno demostra un coñecemento pertinente do tema e o uso da linguaxe é clara e precisa. É capaz de aplicar eficazmente o coñecemento adquirido.

104

Analiza e reflexiona sobre a relación individuo-Estado, sobre a base do pensamento dos sofistas e sobre Marx e a Escola de Frankfurt.

O coñecemento adquirido sobre a relación individuo-Estado é débil e incompleto.

As análises que presenta o alumno son débiles. Mostra un coñecemento moi básico e ligado á material base de estudo.

Obtivo un coñecemento sólido sobre a relación individuo-Estado, pero cústalle reflexionar e analizar con coherencia utilizando ideas propias.

Analiza correctamente o tema proposto e reflexiona de forma clara e precisa. Comprende os argumentos e os conceptos utilizados.

Analiza de forma crítica textos significativos e breves nos que se argumenta sobre o concepto de Estado.

Aplica métodos de análise de textos pouco elaborados e sistemáticos e elabora conclusións pouco sólidas.

Aplica de maneira mecánica métodos sistemáticos de análise de textos que conducen a conclusións pouco válidas.



Reflexiona por escrito, argumentando as súas propias ideas, sobre as posibilidades do pensamento utópico.

O coñecemento adquirido sobre as utopías é débil e incompleto.

Coñece as ideas básicas do pensamento utópico, pero a reflexión carece de claridade e rigor.

Obtivo un coñecemento sólido sobre as utopías, pero cústalle argumentar utilizando ideas propias.

Argumenta con rigor e claridade, utilizando ideas propias, sobre as posibilidades do pensamento utópico.

Describe e compara os conceptos de legalidade e lexitimidade.

As descricións que realiza manifestan unha baixa comprensión dos conceptos de legalidade e lexitimidade.

Manifesta unha comprensión xeral dos conceptos, pero non compara os aspectos esenciais de ambos os dous elementos.

Coñece os caracteres xerais da legalidade e da lexitimidade, pero falta claridade na descrición e na comparación.

Coñece os caracteres xerais de ambos os dous conceptos, descríbeos e compáraos de forma precisa e con claridade.



das páxinas iniciais. - Libro do alumno, vídeos e

105

ligazóns propostas.


- Debate: Que é unha constitución?, De que maneira se pode organizar un grupo social?


Motivación inicial - Formas de liderado; a lingua oficial será o sueco!; a indignación como resposta etc.


DESENVOLVEMENTO


- Lectura e análise de textos expositivos e de autor sobre os fundamentos filosóficos do Estado. - Escoita atenta e toma de apuntamentos. - Posta en común das ideas adquiridas. - Consulta de ligazóns en Internet.




- Libro do alumno.


- Realización da actividade de síntese proposta: definir que é a filosofía política e explicar o seu campo de estudo. - Explicación detallada da cuestión exposta. - Comentario de texto: O dereito de xentes.

- Libro do alumno.

BLOQUE 7.- Cultura e sociedade. Unidade 10. A estética filosófica e a capacidade

simbólica


avaliables A capacidade simbólica. Os símbolos. O ser humano como animal simbólico. A creatividade, a expresión artística e a súa relación coa filosofía.

A Estética. A

Recoñecer a capacidade simbólica como elemento distintivo da especie humana.

Coñecer o campo da Estética, reflexionando sobre as achegas filosóficas realizadas por tres das construcións simbólicas culturais fundamentais.

Explica as teses fundamentais de E. Cassirer sobre a capacidade simbólica humana e as de H. Pointcaré sobre o proceso creativo. (CCL, CAA)

Comprende e utiliza conceptos como Estética, creatividade, creación, símbolo, signo, arte, experiencia estética, mímese beleza, gusto, subxectividade,

106

experiencia e a actitude estética. O xuízo estético.

A beleza. Definición e tipoloxías. Distinción entre beleza e fealdade.

A arte. Concepcións e funcións. A obra de arte e a súa interpretación.

Análise e comentarios de textos acerca da estética filosófica e do simbolismo.

Relacionar a creación artística con outros campos como o da Ética, o coñecemento e a técnica.

Analizar textos nos que se comprenda o valor da arte, da literatura e da música como vehículos de transmisión do pensamento filosófico, utilizando con precisión o vocabulario específico propio da Estética filosófica.

Reflexionar por escrito sobre algunhas das temáticas significativas estudadas, argumentando as propias posicións e ampliando en Internet a información aprendida.

xuízo estético, vangarda. (CCL, CAA)

Contrasta e relaciona algunhas construcións simbólicas fundamentais no contexto da cultura occidental e analiza, de forma colaborativa, textos literarios, audicións musicais e visualizacións de obras de arte para explicar os contidos da unidade. (CCL, CCEC)

Diserta sobre a relación e a posibilidade transformadora da realidade humana, da creación artística, da ciencia e da ética. (CCL, CAA, CSC, CCEC)

Coñece e describe algúns dos elementos fundamentais da reflexión Estética sobre a arte, analizando textos significativos de filósofos e literatos como Platón, Schelling, Hume, Kant, Nietzsche, Walter Benjamin, Gadamer, Marcuse, Adorno, Pio Baroja, Machado, Borges ou Camus, entre outros, e aplica ditas ideas ao estudo de diversas obras de arte. (CCL, CAA, CSIEE)

Diserta de forma clara e coherente sobre o valor das artes para transmitir ideas filosóficas. (CCL, CAA)

RÚBRICA DE AVALIACIÓN. A estética filosófica e a capacidade simbólica Indicadores Niveis de desempeño

1 2 3 4 Explica as teses fundamentais sobre a capacidade simbólica humana e sobre o proceso

O alumno mostra dificultades importantes para comprender os puntos clave

As explicacións non teñen en conta os aspectos clave das teses e baséanse en aspectos pouco significativos.

Incorpóranse os conceptos clave das teorías propostas, pero falta precisión, rigor e claridade nas explicacións.

As explicacións de ambas as dúas teses son claras, rigorosas, precisas e mostran unha

107

creativo. das teses estudadas.

comprensión profunda do tema.

Comprende e utiliza termos e conceptos filosóficos sobre a estética e a capacidade simbólica

Mostra un baixo coñecemento da terminoloxía filosófica e simbólica relacionada co tema.



Comprende e utiliza con rigor os termos e os conceptos clave relacionados coa estética, coa capacidade simbólica e coa filosofía.

Contrasta e relaciona algunhas construcións simbólicas fundamentais no contexto da cultura occidental. Analiza obras de arte para explicar os contidos da unidade.

O alumno demostra bastante dificultade para comprender os puntos clave das construcións simbólicas.

A relación e as análises non teñen en conta os conceptos clave e baséanse en aspectos pouco significativos.

Contrástanse os conceptos clave das construcións simbólicas, pero falta precisión, rigor e claridade na relación e na análise explicativa da unidade.

O alumno contrasta e relaciona perfectamente as construcións simbólicas. As análises son claras, rigorosas e precisas.

Diserta sobre a relación e a posibilidade transformadora da realidade humana, da creación artística, da ciencia e da ética.

O coñecemento adquirido sobre as cuestións propostas é débil e insuficiente.



Diserta criticamente sobre o tema proposto achegando ideas propias aos razoamentos.

Coñece e describe algúns dos elementos fundamentais da reflexión estética sobre a arte, analizando textos de filósofos e literatos.

Aplica métodos de análise de textos pouco elaborados e sistemáticos e elabora conclusións pouco sólidas.

Aplica de maneira mecánica métodos sistemáticos de análise de textos que conducen a conclusións pouco válidas.



108

Diserta de forma clara e coherente sobre o valor das artes para transmitir ideas filosóficas.

O coñecemento adquirido sobre o valor das artes para transmitir ideas filosóficas é débil e inconsistente.


Analiza de forma sistemática e obtén conclusións válidas para a súa disertación, pero non achega ideas propias.

Diserta criticamente sobre o valor das artes na transmisión das ideas filosóficas achegando ideas propias aos razoamentos.



das páxinas iniciais. - Libro do alumno, vídeos e artigos propostos.


- Debate: Que é belo e que non o é?, É a arte un trazo diferencial do ser humano?


Motivación inicial - Reciclaxe e arte contemporánea; os segredos da creatividade; arte urbana e legalidade etc.

- Páxina «Zona +» Libro do alumno

DESENVOLVEMENTO


- Lectura e análise de textos expositivos e de autor acerca da estética e da capacidade simbólica. - Escoita atenta e toma de apuntamentos. - Posta en común das ideas adquiridas. - Consulta de ligazóns en Internet.




- Libro do alumno.


- Realización da actividade de síntese proposta: escoitar a peza musical de Schönberg e atopar as conexións entre a súa música e a pintura de Kandinsky. - Explicación da relación entre a pintura e a música. - Comentario de texto: A dimensión simbólica no ser humano.

- Libro do alumno.

109

Bloque 7.- Cultura e sociedade. Unidade 11. A comunicación e a argumentación lóxica


avaliables Linguaxe e comunicación. A filosofía da linguaxe. A comunicación. A pragmática e o principio de cooperación.

Retórica e argumentación. Composición do discurso e as falacias informais.

A lóxica: concepto, obxectivo e razoamentos ou inferencias. Os paradoxos lóxicos.

Lóxica formal: historia, tipoloxía e linguaxe.

A lóxica de enunciados. Enunciados, símbolos lóxicos e comprobación da validez dos razoamentos.

Análise e comentario de textos filosóficos sobre a comunicación e a argumentación lóxica.

Entender a importancia da comunicación para o desenvolvemento do ser humano e das sociedades.

Coñecer as dimensións que forman parte da composición do discurso retorico, aplicándoas na elaboración de discursos.

Reflexionar por escrito sobre algunhas das temáticas significativas estudadas, argumentando as propias posicións e ampliando en Internet a información aprendida.

Coñecer e utilizar as regras e as ferramentas básicas do discurso baseado na argumentación demostrativa.

Coñecer en que consiste a lóxica proposicional, apreciando o seu valor para mostrar o razoamento correcto e a expresión do pensamento como condición fundamental para as relacións humanas.

Utiliza os elementos e as regras do razoamento da lóxica de enunciados. (CMCT, CAA)

Coñece e manexa con rigor termos e conceptos como símbolo, comunicación, linguaxe formal, lóxica, xuízo lóxico, razoamento, demostración, discurso, elocuencia, orador, retórica, exordio, inventio, dispositio, argumentación, elocutio, compositio, actio, falacia, debate, negociación, persuasión e concepto universal, entre outros. CCL, CMCT, CAA)

Comprende e explica a estrutura e o estilo da retórica e da argumentación. (CCL)

Coñece a estrutura e a orde do discurso e escribe breves discursos retóricos establecendo coherentemente a exposición e a argumentación. (CCL, CAA)

Constrúe un diálogo argumentativo no que demostra as súas propias teses mediante as regras e as ferramentas da argumentación. (CCL, CAA)

Distingue un argumento veraz dunha falacia. (CCL, CAA, CSIEE)

Analiza e comenta textos breves e significativos sobre a arte da retórica e da argumentación de Platón, Aristóteles, Cicerón, Quintiliano, Tácito, así como de autores contemporáneos. (CCL,

110

CAA) RÚBRICA DE AVALIACIÓN. A comunicación e a argumentación lóxica Indicadores Niveis de desempeño

1 2 3 4 Utiliza os elementos e regras do razoamento da lóxica de enunciados.

O alumno mostra dificultades importantes para comprender os puntos clave do tema estudado.

Os razoamentos utilizados non teñen en conta os aspectos clave da lóxica de enunciados e baséanse en aspectos pouco significativos.

Incorpóranse os elementos clave e as regras da teoría proposta, pero falta precisión, rigor e claridade na súa utilización.

Utiliza correctamente os elementos e as regras da lóxica de enunciados e mostra comprensión profunda do tema.

Coñece e manexa con rigor conceptos filosóficos sobre a comunicación e a argumentación lóxica.

Mostra un baixo coñecemento da terminoloxía filosófica sobre comunicación e lóxica relacionada co tema.


Comprende algúns dos termos e dos conceptos básicos, pero mostra dificultades de comprensión cos máis abstractos ou complexos, feito que lle impide utilizalos con rigor.

Comprende e utiliza con rigor os termos e os conceptos clave relacionados coa comunicación, a argumentación lóxica e a filosofía.

Comprende e explica a estrutura e o estilo da retórica e da argumentación.

Demostra dificultades para comprender a estrutura e o estilo da retórica e da argumentación.

Manifesta un coñecemento memorístico dalgúns conceptos, pero cun baixo nivel de comprensión e as explicacións non demostran coñecemento do tema.

As explicacións mostran unha comprensión aceptable da retórica e da argumentación, pero carecen de precisión, rigor e claridade.

O alumno comprende e explica perfectamente as estruturas e o estilo do tema proposto. Utiliza con rigor, precisión e claridade os elementos clave.

Coñece a estrutura e a orde do discurso e escribe breves e coherentes discursos


O alumno coñece de forma xeral a estrutura e a orde dun discurso, pero mostra un baixo nivel de

Coñece a estrutura e a orde do discurso e presenta os discursos retóricos de

O coñecemento da estrutura e a orde do discurso exponse con precisión e

111

retóricos. expresión escrita. forma sistemática, pero falta coherencia entre a exposición e a argumentación.

claridade e a exposición e os razoamentos son rigorosos.

Constrúe un diálogo argumentativo propio coas ferramentas da argumentación.

A construción do diálogo argumentativo demostra dificultade para seleccionar as ferramentas de argumentación adecuadas.

O diálogo elaborado resulta incompleto e realiza unha identificación pouco clara e precisa dos elementos clave das regras de argumentación.

A construción presentada está baseada nun resumo da información do libro de texto. Os argumentos carecen de achegas propias.

Elabora argumentacións completas, identifica correctamente os elementos clave e razoa con precisión, rigor e claridade sobre o tema proposto.

Distingue un argumento veraz dunha falacia.

Confunde entre falacia e argumento veraz e mostra un baixo coñecemento do tema.

É capaz de distinguir algúns elementos clave dos argumentos falacia e veraz, pero aplica de maneira mecánica os coñecementos.

Presenta comprensión suficiente para distinguir entre discursos e mostra dificultades cos argumentos máis complexos.

Distingue con rigor e claridade os argumentos e as falacias. Comprende os conceptos utilizados.

Analiza e comenta textos breves e significativos sobre a arte da retórica e a argumentación de Platón, Aristóteles, Cicerón, Quintiliano e Tácito, así como de autores contemporáneos.







das páxinas iniciais. - Libro do alumno, vídeos e

112

ligazóns propostas.


- Debate: Unha mentira repetida acaba sendo unha verdade?, De que se ocupa a lóxica formal?


Motivación inicial - Utilidade da lóxica; cando apareceron os paradoxos?; paradoxo do aforcamento sorpresa etc.


DESENVOLVEMENTO


- Lectura e análise de textos expositivos e de autor sobre a argumentación lóxica. - Escoita atenta e toma de apuntamentos. - Posta en común das ideas adquiridas. - Consulta de ligazóns en Internet.




- Libro do alumno.


- Realización da actividade de síntese proposta: formalizar e comprobar a validez dun discurso construído sobre un tema á súa elección. - Formalización dun argumento e comprobación da súa validez lóxica mediante táboas ou regras de inferencia. - Comentario de texto: Linguaxe natural e linguaxe formal. Constantes e variables.

- Libro do alumno.

Bloque 7.- Cultura e sociedade.

Uunidade 12. A filosofía e a empresa como proxecto racional


avaliables Filosofía e traballo. Consideracións históricas. Tipoloxía. Necesidade e sentido do traballo. Traballo e realización persoal. Deshumanización do

Coñecer as posibilidades da filosofía na creación dun proxecto en xeral e no ámbito empresarial en particular, valorando o seu papel potenciador da análise, a

Utiliza conceptos con sentido filosófico aplicándoos no contexto empresarial: principios, saber, orde lóxica, finalidade, demostración, razoamento, indución, dedución, argumentación, sentido,

113

traballo.

A filosofía empresarial. Os emprendedores. Definición do proxecto empresarial. Organización, comunicación e publicidade na empresa.

Ética laboral e económica. Deontoloxía empresarial. Ética das relacións laborais. Economía do ben común.

reflexión e o diálogo.

Comprender a importancia do modo de preguntar radical da metafísica para proxectar unha idea ou proxecto, vital ou empresarial, facilitando os procesos de cuestionamento e definición das preguntas radicais e as respostas ás mesmas.

Comprender o valor da teoría do coñecemento, a razón crítica e a lóxica para introducir racionalidade na orixe e no desenvolvemento dun proxecto.

Valorar as técnicas do diálogo filosófico, a argumentación e a retórica para organizar a comunicación entre as partes, a resolución de negociacións e de conflitos, xerar diálogo baseado na capacidade de argumentar correctamente, definir e comunicar correctamente o obxectivo dun proxecto.

Valorar a capacidade da Estética filosófica para favorecer o pensamento creativo e innovador que permite adaptarse e anticiparse aos cambios, xerando innovación e evitando o estancamento.

Comprender e apreciar a función axiolóxica da Ética para establecer un sistema de valores que permita mellorar o clima laboral, comprendendo que os valores éticos son clave para lograr o equilibrio entre innovación, sustentabilidade e

significado, creatividade, diálogo, obxectivo/subxectivo, emocións, globalidade, valor, entre outros. (CCL, CSIEE)

Expón correctamente os interrogantes filosóficos radicais que deben estar á base da creación dun proxecto, tanto vital como laboral: Que son?, Que fago?, Por que?, Para que?, Cal é o meu obxectivo?, Cal é o seu sentido, a súa razón de ser? e sabe argumentar a defensa das respostas. (CCL, CAA, CSIEE)

Deseña un proxecto, vital ou empresarial, sobre a base da filosofía, valorando a íntima relación entre os pensamentos e as accións, entre a razón e as emocións, a través do diálogo, da argumentación e da linguaxe filosófica. (CCL, CAA, CSIEE)

Coñece e utiliza as ferramentas da argumentación e do diálogo na resolución de dilemas e conflitos dentro dun grupo humano. (CCL, CAA, CSC)

Valora a necesidade de posibilitar tarefas innovadoras, valorando a función e a importancia das persoas emprendedoras e innovadoras para a construción e o avance dunha cultura e a transformación da realidade. (CAA, CSC)

Realiza un decálogo de valores éticos que deben rexer no mundo laboral e de cara á sociedade e á natureza. (CCL, CSC)

Comprende e valora a importancia da razón crítica para o avance dun proxecto persoal e colectivo. (CCL, CSC)

114

competitividade.

Coñecer e valorar a importancia da razón crítica para o avance dun proxecto persoal e colectivo.

Valorar a función e a importancia das persoas emprendedoras e innovadoras para a construción e o avance dunha cultura e a transformación da realidade.

Valora e diserta sobre a importancia do traballo para desenvolvernos como seres humanos, para o avance dunha cultura e para transformar a realidade. (CCL, CAA, CSC)

RÚBRICA DE AVALIACIÓN. A filosofía e a empresa como proxecto racional Indicadores Niveis de desempeño

1 2 3 4 Utiliza conceptos con sentido filosófico aplicándoos no contexto empresarial

Mostra un baixo coñecemento da terminoloxía filosófica relacionada co contexto empresarial.



Comprende e utiliza con rigor os termos e os conceptos clave relacionados co contexto empresarial.

Expón correctamente os interrogantes filosóficos que deben estar á base da creación dun proxecto empresarial.

O alumno mostra dificultades importantes para comprender os puntos clave do tema estudado.

As formulacións utilizadas non teñen en conta os aspectos clave da filosofía aplicables a un proxecto empresarial e baséanse en aspectos pouco significativos.

Incorpórase a interrogantes clave do tema, pero falta precisión, rigor e claridade na súa argumentación.

Expón correctamente os interrogantes filosóficos, argumenta as respostas e mostra unha comprensión profunda do tema.

Deseña un proxecto, vital ou empresarial sobre a base da filosofía.

O deseño do proxecto é débil e incompleto. O coñecemento

Coñece as ideas básicas dos elementos clave de maneira memorística e

Obtivo un coñecemento sólido sobre o tema proposto, pero cústalle

Deseña correctamente o proxecto baseado na filosofía e

115

sobre o tema é insuficiente e inadecuado.

moi ligada á materia base de estudo.

incorporar ideas propias ao deseño.

relaciona con precisión e claridade os elementos clave.

Coñece e utiliza as ferramentas da argumentación e do diálogo na resolución de dilemas e conflitos dentro dun grupo humano.


O alumno coñece de forma xeral algúns elementos do tema proposto, pero mostra un nivel de comprensión e expresión baixo.

Coñece as ferramentas da argumentación e o diálogo e utilízaos de forma sistemática, pero fáltalle coherencia e claridade na súa utilización.

O coñecemento do tema proposto expono con precisión e claridade e a utilización dos elementos clave demostran comprensión profunda do tema.

Valora a necesidade de posibilitar tarefas innovadoras, valorando a función e a importancia das persoas emprendedoras para a transformación da realidade.

As valoracións que realiza demostran unha baixa comprensión do tema proposto.

A valoración elaborada resulta incompleta; realiza unha identificación pouco clara e precisa dos elementos clave do emprendimento e da súa relación coa cultura e coa realidade.

A valoración presentada está baseada nun resumo da información do libro de texto. Os argumentos carecen de achegas propias.

Valora correctamente os elementos clave do tema e relaciónaos co avance da cultura e da transformación da realidade, engade ideas propias.

Realiza un decálogo de valores éticos que deben rexer o mundo laboral, a sociedade e a natureza.

Demostra dificultade para recoñecer os principais valores éticos, manifesta unha baixa comprensión do tema proposto.

Analiza algúns valores éticos, pero ten un baixo nivel de comprensión dos elementos claves que se aplican no tema.

Realiza un decálogo cos valores propostos, pero carece de precisión, claridade e rigor na terminoloxía utilizada.

Analiza criticamente os valores éticos e relaciónaos co mundo laboral. Mostra unha comprensión completa dos elementos clave.

Comprende e valora a importancia da razón crítica para o avance dun proxecto persoal e colectivo.

O coñecemento e a comprensión sobre os elementos propostos é insuficiente e inadecuado.

É capaz de distinguir algúns puntos clave da razón crítica, pero non hai claridade nin organización nas ideas.

O alumno demostra comprensión cara a importancia da razón crítica, pero non a relaciona cos proxectos da

Valora con rigor e claridade os elementos clave do tema. Comprende os conceptos utilizados.

116

cuestión. Valora e diserta sobre a importancia do traballo.

O coñecemento adquirido sobre a cuestión proposta é débil e insuficiente.

O alumno diserta sobre algúns elementos do tema proposto, pero mostra un baixo nivel de comprensión e posta en valor.


Valora e diserta criticamente sobre o tema proposto achegando ideas propias aos razoamentos.



das páxinas iniciais. - Libro do alumno, vídeos e ligazóns propostas.


- Debate: Ha de ser necesariamente aburrido traballar?, O emprendedor é o heroe do noso tempo?


Motivación inicial - Cara e cruz dos minijobs: a teoría dos xogos; traballar sen cobrar?


DESENVOLVEMENTO


- Lectura e análise de textos expositivos e de autor sobre a empresa como proxecto racional. - Escoita atenta e toma de apuntamentos. - Posta en común das ideas adquiridas. - Consulta de ligazóns en Internet.




- Libro do alumno.


- Realización da actividade de síntese proposta: lectura do texto de Francisco Barreira e responder as preguntas expostas. - Lectura e explicación do texto. - Comentario de texto: O diñeiro e a ética.

- Libro do alumno.

Mínimos esixibles. Tentaremos desenvolver e, polo tanto, consideramos contidos mínimos para o presente curso as seguintes unidades tal como veñen expostas no libro de texto:

117

Tema 1.- Filosofía: sentido e historia. Tema 2.- O problema filosófico do coñecemento. Tema 6.- Natureza e cultura no ser humano. Tema 7.- A reflexión filosófica sobre o ser humano. Tema 8.- Ética. Tema 9.- Os fundamentos filosóficos do Estado. Temporalización. Na primeira avaliación impartiranse un ou dous primeiros temas, nas restantes avaliación impartirase dous temas por avaliación seguindo a orde numérica. Non obstante, esta previsión pode sufrir variacións ao longo do curso.

Procedementos de avaliación A observación sistemática da vida da aula, valorando o grao de participación, o esforzo realizado, o interese e implicación nas tarefas diarias, os intercambios e intervencións orais, as exposicións de informacións específicas, etc. Estes aspectos serán avaliados e cualificados de maneira continua e constituirán o instrumento avaliador fundamental. Coincidindo máis ou menos coas avaliacións do curso realizaranse as probas escritas que medirán a adquisición de datos e conceptos básicos dos temas estudados. En cada trimestre o alumnado poderá examinarse da lectura previamente acordada co profesorado. O alumnado será avaliado trimestralmente cun ou máis exames, que constarán de varias preguntas teóricas que se axustarán ao temario. Haberá un exame de recuperación en cada avaliación para o alumnado que non acade o aprobado nos exames trimestrais ou que non os puidese facer por atoparse enfermo. A nota final será a media da nota máis alta acadada en cada avalición tendo en conta que é necesario un 5 como mínimo en cada avaliación para facer a media. De non acadar o aprobado o alumno/a deberá presentarse a un exame global de tódolos contidos mínimos da materia. A xefatura de estudos do Centro determinará a data sinalada para realizar esta proba. . Criterios de cualificación e corrección

Para establecer a nota de cada avaliación terase en conta a participación, o traballo e a actitude do alumno/a na clase, así como a corrección dos exercicios e/ou traballos realizados na casa.

O procedemento que se seguirá para determinar a nota é o seguinte: - Actividades, traballos individuais ou en grupo, participación e actitude: 10 % da nota de avaliación.

- Proba/s escrita/s, elaborada/s a partires dos contidos establecidos nas unidades correspondentes: 90 % da nota de avaliación.

118

Na cualificación dos exames, actividades, traballos e probas escritas terase en conta a corrección ortográfica e gramatical. Poderase restar ata 2 puntos por erros nestes aspectos.

Na convocatoria de setembro o profesorado cualificará ao alumnado só polo exame extraordinario dos contidos mínimos de toda a materia. Metodoloxía didáctica O profesorado adecuará a metodoloxía didáctica ao grupo. Con ese fin orientarase a potenciar unha autonomía progresiva, por parte das alumnas e dos alumnos na obtención, análise e procesamento da información referida ás cuestións e problemas propostos, así como a promover o diálogo e o debate horizontal entre iguais como un medio para desenvolver estratexias de conceptualización, comunicación e empatía intelectual e emocional. E tamén promoverá a lectura e análise de textos, así como a composición de textos propios e exposicións orais e escritas de libros ou capítulos de libros. Medidas de atención á diversidade A atención á diversidade abórdase mediante estratexias orientadas a proporcionar ao profesorado a posibilidade de ofrecer diferentes niveis de actuación co alumnado. Por iso suxeriremos actividades diferenciadas e personalizadas que teñan en conta os diferentes niveis de coñecementos xerais previos dos alumnos, así como as súas capacidades, ben no esforzo, interese ou estilo de aprendizaxe de cada un, co obxectivo de facilitarlle a vía máis adecuada que lle conduza cara ao emprego consciente das estratexias que lle proporcionen máis éxito. Programación de educación en valores Aproveitaremos os textos e as actividades de cada unidade didáctica para que o alumnado descubra a necesidade de loitar pola igualdade, xustiza e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal, sexual e afectiva ou social. Accións de contribución ao plan TIC Os novos medios de comunicación deberán integrarse, entendemos, cos medios máis clásicos. A competencia dixital vai máis aló do mero uso de Internet ou a busca de información na rede. Tamén debe ter en conta: A clasificación da información, o carácter das fontes a fiabilidade..., etc. Hai que transmitir ao alumnado que o libro oferta unha información máis rigorosa (en ocasións) e da que se pode comprobar máis facilmente a súa autoría. Os medios dixitais de información non se reducen á Rede de redes, senón que o vídeo, a música, as presentacións multimedia forman parte tamén do que coñecemos como medios dixitais

119

Accións de contribución ao plan de convivencia. Temos que educar na convivencia e para iso hai que buscar recursos metodolóxicos como a organización da clase en grupos que van supor una nova forma de plantexarse unha renovación na práctica docente e no proceso de ensino e aprendizaxe. Accións de contribución ao proxecto lector Un dos obxectivos fundamentais da materia será, capacitar a alumnado para traballar coa ferramenta de traballo intelectual máis potente que existe, a capacidade de entender as mensaxes escritas, de analizar, sintetizar e expoñer as ideas dun texto, porque só a partir da lectura dos pensamentos dos outros poderemos xestionar e potenciar a nosa propia forma de ver o mundo. Pero a competencia lectora non ten que ver só cunha competencia cognoscitiva, senón que debe tamén incidir as habilidades creativas dos alumnos/as, que deberán adquirir a competencia ou habilidade que lles permita producir eles mesmos textos escritos, conceptualmente ben expostos, usando as ferramentas propias dun pensamento racional. Para acadar este obxectivo o profesorado motivará @s alumn@s para a lectura de libros, tendo en conta que dita actividade sempre será optativa e para subir a nota a partir do aprobado. A maiores traballaranse textos, especialmente os artigos xornalísticos e fragmentos do libro de lectura. Actividades complementarias e extraescolares Está prevista a representación da obra de teatro “Té con Kant”, do grupo Inversa teatro. Polo momento non está prevista ningunha actividade máis para este nivel pero probablemente programaremos alguna charla e/ou alguna saída en colaboración con outros departamentos, se o comportamento do alumnado é correcto e amosan interese. Materiais e recursos didácticos Utilizaremos o libro de texto Filosofía da editorial Rodeira-Edebé, en galego. Ademais diso, cada profesora pode ofrecer, se así o considerase oportuno, a lectura dalgún libro, e, daquela, determinará o xeito de avaliala (cuestionario sobre a lectura, recensión, exposición...). En todo caso, a lectura servirá só para subir a nota da avaliación unha vez que esta estea aprobada. Procedementos para acreditar os coñecementos previos É convinte que as primeiras semanas de clase o profesorado utilice unha metodoloxía adecuada (actividades orais,…) para descubrir os coñecementos que xa posue ó alumnado e ir actualizando e mellorando a programación de aula. Procedementos para avaliar a propia programación. Con obxecto de axustar progresivamente o contido da programación á practica real das aulas, polo menos una vez ao mes, nas reunións de departamento, figurará como un punto da orde do día, a avalición da programación de cara o curso seguinte.

120

Instrumentos de avaliación e criterios de cualificación das materias pendentes

MATERIAS PENDENTES: FILOSOFÍA

. O alumnado realizará dos parciais. A información sobre estes exames, temas de cada parcial e datas será exposto no taboeiro. Cada exame parcial ten que ter como mínimo a nota de 5 para facer media aritmética. O alumnado que non acaden ao aprobado teñen a posibilidade de recuperar a materia nun exame final no mes de abril, a nota mínima é de 5 para conseguir o aprobado. No mes de setembro volverán ter outro exame para recuperar a materia, no caso de que haxa suspensos. As probas a realizar seguirán a programación do departamento do curso académico 2017-18.

2.2.2.FILOSOFÍA DA RELIXIÓN: 1º Bacharelato INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACION

Xustificación da súa inclusión na oferta do Centro:

I. O decreto 86/2015 de 25 de xuño postula a necesidade duna materia opcional da relixión confesional. II. Nós ofertamos a ensinanza da Filosofía da relixión, cuxo carácter alternativo á relixión non a convirte en modo algún no seu inemigo, pois como podería entenderse civilización e sabiduría algunha á marxe das súas impregnacións relixiosas concretas? As cosmovisións históricas da humanidade en todas as súas vertentes científícas e artísticas resultarían de todo punto inexplicables sen a presencia nelas do feito relixioso en maior ou menor grado e nas súas diversas manifestacións particulares. Isto fai da relixión o eixo do cultural e do social. III. Agora ben, a diferenza da ensinanza confesional das relixións, a presente materia terá un carácter fenomenolóxico, meramente expositivo, sen intención catequética, non só porque pode ser cursada por estudantes non crentes, aínda que tamén crentes, tamén pola esixencia da propia disciplina, que debe ser explicada co mesmo rigor de obxectividade que calquer outra máis aséptica. E aínda que non pretenda esta materia o monopolio da tolerancia nin dos valores humanos (solidariedade, paz, etc) que ten que caracterizar a toda agrupación humana plural, ten que salvagardalos no entanto dunha forma moi especial facendo explícitos a tal efecto neste nivel educativo canto sexa necesario:

121

institucións sociais, personaxes históricos, símbolos culturais, textos relixiosos, obras literarias, musicais, poéticas, manifestacións plásticas(pintura, escultura, arquitectura, orfebrería, deseño), producións audiovisuais … Todo isto confire á presente materia un carácter fortemente interdisciplinar a partir do centro común que é o fenómeno relixioso. IV. E coma toda aprendizaxe debe ser significativa, en conexión coa vida, explicándose esta materia en España, non podería ignorarse a presencia nela das tres tradicións monoteístas: cristianismo, islamismo , xudaísmo, nalgúns momentos de ouro non só coexistentes senón tamén conviventes fecundamente. Encontros e desencontros non ocurriron tan só onte, tamén na actualidade. Mirar ó alumnado, atender os seus intereses, demandas, suxerencias e críticas d@s alumn@s será sen dúbida algunha de gran utilidade. Polo demais, non se pode estar en Europa sen comprender os seus compoñentes multirraciais, multiétnicos e multiculturais, nos cales identidade e diferenza se complementan, evitando visións sectarias e unilateralizadas. V. Nesta materia imos aternos ás directrices marcadas pola LOMCE para o primeiro curso de Bacharelato: DECRETO 86/ 2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación secundaria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia. OBXECTIVOS Valorar o feito relixioso como fonte de inspiración cultural e artística, independentemente das crenzas e ideas persoais.

Analizar e comentar textos, imaxes, composicións musicais relativos tanto ó mundo das relixións en si mesmo coma a súa relación coa cultura e a sociedade en que a relixión xorde e se desenvolve.

Obter unha perspectiva integradora dos distintos aspectos do feito relixioso, a fin de posibilitar unha valoración crítica ponderada. Analizar e comentar textos de filosof@s que reflictan claramente o seu pensamento ante o fenómeno relixioso. Examinar o conflito de razón e fe nos seus desenvolvementos máis significativos, comprendendo que a filosofía deu respostas moi diversas. Tomar conciencia das consecuencias históricas da intolerancia relixiosa. Utilizar de forma autónoma, crítica e selectiva instrumentos de comunicación como prensa, vídeo, televisión, internet, etc. Recoñecer que a relixión, cando se articula organicamente como Igrexa, constitúe en si mesma un poder na sociedade, é dicir, sensu lato, un poder político. Descubrir se a Constitución española de 1978 pode ser considerada Constitución do “consenso” no tocante á relixión. Diferenciar entre Estado confesional, non confesional, laico e expresar o seu punto de vista, tanto oralmente como por escrito, con corrección na linguaxe, respecto a nosa Constitución. Comprender e recoñecer a necesidade da filosofía como un mecanismo crítico ante as diferentes canalizacións ou manifestacións do sentimento relixioso.

122

CONTIDOS, CRITERIOS E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE DO PROXECTO BLOQUE: 1 Contidos: O sentimento relixioso na especie humana.

Antropoloxía da relixión. Definición do fenómeno relixioso e da relixión. As principias concepcións da relixión elemental: - O animismo, o naturalismo, o totemismo. - A idea de alma. - A noción de espíritus e deuses. Criterios de avaliación

Comprender o ser humano necesariamente inserto dentro dunha cultura.

Recoñecer o sentimento relixioso como un trazo carcterístico da

especie humana con respecto ás especies máis próximas na escala evolutiva.

Definir a relixión coma esa necesidade de relacionarse (religare) do ser humano con algo Absoluto ante a conciencia da súa finitude.

Identificar as primeiras manifestacións do fenómeno relixioso.

Estándares de aprendizaxe Valora e diserta sobre a importancia da cultura para desenvolver -

nos como seres humanos. Identifica e describe situacións onde a relixiosidade delimite a nosa

posición fronte a outras especies. Define a relixión utlizando varios medios ou soportes. Identifica o fenómeno relixioso a través de pequenos textos ou

símbolos e plásmao nunha produción audiovisual. BLOQUE: 2 Contidos: Galicia e a súa relixiosidade. Época prerromana.

Cristianismo e identidade do pobo galego: Xelmírez , Prisciliano.

Manifestacións relixiosas: Camiño de Santiago, romarías. As mulleres no culto galego.

Criterios de avaliación Identificar manifestacións relixiosas anteriores á romanización

123

Recoñecer a labor ou o mito de autoridades relixiosas como referentes na consolidación do pobo galego. Valorar a importancia do Camiño de Santiago e outras tradicións relixiosas como representativo da nosa cultura especialmente cara ó exterior. Analizar o rol das mulleres nos ritos e como responsable da consolidación do suxeito relixioso no ambiente familiar.

Estándares de aprendizaxe Mostra imaxes onde quede patente o legado relixioso das tribus galegas anteriores á romanización. Realiza enquisas onde se reflicta a coñecemento ou descoñecemento da poboación sobre Xelmírez e outr@s. Valora as vantaxes que aportou o Camiño de Santiago e a posibilidade de crear novas estruturas que favorezan a nosa espiritualidade pero tamén outros ámbitos sociais e económicos. Analiza a función da muller como protagonista nos ritos de fertilidade e como axente no proceso de interiorización relixiosa.

BLOQUE: 3 Contidos:O feito relixioso na Constitución española. Consideracións previas. Relixión e dereito: modelos de relación. Relixión e dereito en España.

Criterios de avaliación

Distinguir entre leis civís, conciencia moral e conciencia relixiosa. Coñecer as diferentes posicións que se poden dar na relación entre relixión e

dereito. Analizar as relacións entre a Igrexa e o Estado español, presentando os puntos

máis importantes e os momentos históricos máis significativos durante os séculos XIX e XX.

Estándares de aprendizaxe Explica a diferenza entre o moral, o legal e o relixioso. Expón un traballo oralmente onde quede de manifesto as relacións entre relixión e dereito nos seguintes situacións: dereito islámico, ditaduras comunistas, ditaduras non comunistas, democracias. Compara como se regulou o feito relixioso: na Constiución de 1876, no século XX( II República) e Constitución actual.

124

Diserta sobre as posibilidades que se poden ofrecer nunha Constitución para ofertar unha boa harmonia nunha sociedade onde coexisten pluralidade de conviccións e credos. BLOQUE: 4 Contidos: Actitudes ante Deus ou Absoluto

Teísmo, relixión natural, deísmo e panteísmo.

Agnosticismo, ateísmo(Comte e os 3 estadios, Feuerbach, Marx, Nietzsche, Sartre)

Criterios de avaliación Analizar as diferentes concepcións que se poden ter de Deus. Reflexionar sobre as diferentes poturas ante a existencia e a posibilidade de coñecer o Absoluto. Estándares de aprendizaxe Analiza textos ( Tomé de Aquino, ilustrados, Unamuno…) cuxo punto de reflexión é a realidade transcendente. Reflexiona sobre os diferentes tipos de ateísmo e a súa relación ou vinculación coa ciencia, economía…

BLOQUE: 5 Contidos: Manifestacións relixiosas na arte. Arquitectura , música, pintura, literatura, cine, moda. Criterios de avaliación

Comprender o papel da arte como forma de canalizar as experiencias relixiosas. Estándares de aprendizaxe Realiza un traballo, potenciando a actividade en grupo, onde reflictas as implicacións que ten o feito relixioso nos diferentes campos artísticos.

125

CONTIDOS MÍNIMOS E TEMPORALIZACIÓN 1ª Avaliación: Bloque 1. O sentimento relixioso na especie humana. Antropoloxía da relixión. Definición do fenómeno relixioso e da relixión. Principais concepcións da relixión elemental:

O animismo, o naturalismo, o totemismo. Mitos, ritos e relixións. A fronteira entre maxia (supersticións populares,bruxería) e relixión.

A muller nas relixións e nos mitos: ritos de renovación, grandes deusas. O nacemento da filosofía(Logos) fronte o mito:Jenófanes,… 2ª Avaliación: Bloque 4. Actitudes ante Deus ou Absoluto. Teísmo, relixión natural, deísmo e panteísmo.

Fe / Razón na filosofía medieval.Probas da existencia de Deus:Agostiño de Hipona, S. Anselmo (argumento ontolóxico) e Tomé de Aquino(5 vías). Críticas ás probas ó longo da historia da filosofía. A tolerancia relixiosa na Idade Moderna: o papel da Ilustración fronte os conflitos relixiosos (J. Locke, Voltaire, Hume, Rousseau, Kant).

Panteísmo: neoplatonismo. Agnosticismo, ateísmo (Comte, Marx, Nietzsche, Sartre) Teoloxía natural/teoloxía revelada. Relixión/ciencia. Comte: relixión positiva. Feuerbach, Marx: o humanismo ateo. Nietzsche: a morte de Deus. Sartre: o existencialismo ateo. 3ª Avaliación: Bloque 2. Galicia e a súa relixiosidade. Época prerromana.

Cristianismo e identidade do pobo galego: Xelmírez , Prisciliano.

Manifestacións relixiosas: Camiño de Santiago, romarías. As mulleres no culto galego.

Procedementos de avaliación Realizar traballos monográficos sobre temas dos contidos mínimos. Isto supón unha maior autonomía por parte do alumnado, posto que debe elaborar unha idea fundamentada e apoiada nunha serie de argumentos. Esta actividade, nun primeiro momento, debe realizarse de forma escrita e a continuación oralmente, nunha exposición pública, xerando se fose posible un debate na clase. Intentar contestar as actividades, de apuntes abertos, que se formulen en cada sesión de clase coidando a madurez na expresión tanto oral como escrita: orde, claridade, evitar as faltas de ortografía. Analizar textos ou documentos, en distintos soportes, onde o alumnado debe identificar o seu tema, tese e ideas secundarias. Para iso, ten que poder expoñer os argumentos ou estruturas de razoamento do texto. Realizar mapas conceptuais onde quede constancia da súa capacidade de síntese.

126

Achegar textos ou documentos, en diferentes soportes, das diferentes cuestións abordadas nas clases. Participar na clase, prestar atención, manifestar interese, mostrar preocupación pola materia, respectar e colaborar c@s compañeir@s, reflectir boa organización, conservar as fotocopias entregadas pola profesora, respectar a quenda de palabra … Criterios de cualificación e corrección. Neste curso académico @s alumn@s serán avaliados trimestralmente. A nota de cada avaliación virá determinada o 70% pola exposición dun traballo, tendo que realizar necesariamente un traballo por trimestre. O 20% das restantes actividades: análise de textos ou documentos, mapas conceptuais... O 10% dependerá do esforzo, da participación e motivación que reflicta na clase. A nota final de curso será a media das 3 avaliacións tendo en conta que é necesario un 4 como mínimo en cada avaliación para facer a media. A media aritmética das 3 avaliacións ten que ser obrigatoriamente de 5. Non hai recuperacións das avaliacións; para o alumnado que suspenda en xuño, ou que non teña nota por non asistir ás clases, as profesoras conxuntamente recorrerán a poñer un exame tendo en conta os mínimos establecidos nesta programación. A cualificación de setembro para os que non acaden o aprobado na nota final de xuño dependerá dun exame sobre a temática dos mínimos. Instrumentos de avaliación O alumnado traballará con unidades didácticas, textos ou documentos, en distintos soportes, que van achegar as profesoras para cada bloque; a maiores teñen que indagar co material de filosofía de relixión, antropoloxía da relixión e ou doutras materias co que contamos na biblioteca ou noutros medios. Dos traballos que realicen teñen que deixar constancia por escrito, achegando bibliografía ou o medio onde os localizaron. Metodoloxía didáctica. A profesora na primeira/s sesión/s de cada bloque recorrerá a entregar apuntes e fará unha exposición oral dos contidos empregando anécdotas ou outros medios que poidan motivar ó alumnado. O tratarse dunha materia que só conta cunha sesión á semana, e que nalgunhas sesións ese día coincide nun festivo ou nunha saída, a profesora en ocasións terá que volver repetir brevemente os contidos ó inicio da clase. @s alumn@s realizarán individualmente traballos da temática que a profesora propoña en cada bloque, respectando en todo momento a elección do alumno/a. A exposición esixirá un certo rigor tanto na organización como no tempo. O resto do alumnado ten que tomar notas para abrir a continuación un debate sobre os aspectos que eles consideren oportunos. O profesorado invitará ao alumnado a formar grupos para traballar análise dos textos ou mapas conceptuais coa intención de que o alumnado que vaia adquirindo as competencias axude ao resto da clase. As docentes cando o consideren oportuno tamén poden invitar á clase a organizarse en dous grupos simulando roles diferentes para unha temática concreta, como por exemplo a tolerancia. Medidas de atención á diversidade

127

Un dos principios básicos que ha de ter en conta a intervención educativa é o da individualización, consistente en que o sistema educativo ofreza a cada alumno e alumna a axuda pedagóxica que necesite en función das súas motivacións, intereses e capacidades de aprendizaxe. Xorde diso a necesidade de atender esta diversidade.

No Bacharelato, etapa na que as diferenzas persoais en capacidades específicas, motivación e intereses adoitan estar bastante definidas, a organización do ensino permite que os propios alumnos e alumnas resolvan esta diversidade mediante a elección de modalidades e optativas. Non obstante, é conveniente dar resposta, xa desde as mesmas materias, a un feito constatable: a diversidade de intereses, motivacións, capacidades e estilos de aprendizaxe que os alumnos e alumnas manifestan.

É preciso, daquela, ter en conta os estilos diferentes de aprendizaxe dos alumnos e alumnas e adoptar as medidas oportunas para afrontar esta diversidade. Hai estudantes reflexivos (detéñense na análise dun problema) e estudantes impulsivos (responden moi rapidamente); estudantes analíticos (pasan lentamente das partes ao todo) e estudantes sintéticos (abordan o tema desde a globalidade); uns traballan durante períodos longos e outros necesitan descansos; algúns necesitan ser reforzados continuamente e outros non; hainos que prefiren traballar sós e hainos que prefiren traballar en pequeno ou gran grupo.

Dar resposta a esta diversidade non é tarefa doada, pero si necesaria, pois a intención última de todo proceso educativo é lograr que os alumnos e alumnas alcancen os obxectivos propostos.

Teremos que acometer, pois, o tratamento da diversidade no Bacharelato desde dúas vías:

1. A atención á diversidade na programación dos contidos, presentándoos en dúas fases: a información xeral e a información básica, que se tratará mediante esquemas, resumos, etc.

2. A atención á diversidade na programación das actividades. As actividades constitúen un excelente instrumento de atención ás diferenzas individuais dos alumnos e alumnas. A variedade e a abundancia de actividades con distinto nivel de dificultade permiten a adaptación ás diversas capacidades, intereses e motivacións.

Deseño de Avaliación inicial e medidas individuais ou colectivas que se poidan adoptar como consecuencia dos seus resultados.

Na primeira semana de outubro as profesoras, utilizando un texto de Antropoloxía da Relixión, intentarán detectar o grado de madurez e motivación do alumnado para planificar as clases da primeira avaliación.

Programación de educación en valores En xeral, polo seu propio carácter, a materia de Filosofía da Relixión préstase especialmente á consideración da educación en valores xa que as súas cuestións, dun xeito ou doutro, aparecen a cotío na súa temática e na obra de tódolos filósofos. As que máis se tratan son: todo o relacionado coa tolerancia, xustiza, democracia, liberdade de culto, respecto a dignidade da persoa, a igualdade de xénero (Tomé de Aquino, Nietzsche e outros tratan o tema de se as mulleres son ou non iguais por natureza aos homes). Accións de contribución ao plan TIC.

128

Para introducir as TiC nesta materia o profesorado explicará ao alumnado a necesidade de incorporar aos seus traballos de avaliación informacións obtidas en soportes variados que posibiliten coa súa variedade unha maior motivación cara aos seus compañeiros/as. Accións de contribución ao plan de convivencia. A materia de filosofía da relixión é un bo medio para que @s alumn@s organizándose en grupos, simulen situacións onde representen diferentes posturas ante o tema do Absoluto. Insistiráselle ao alumno/a na necesidade de encontrar recursos/instrumentos para chegar a convivencia, tan necesaria na sociedade actual. Actividades complementarias e extraescolares. Vamos colaborar en todo momento coa vicedirección nas actividades que organice coma xa deixamos constancia á vicedirectora cando a principios de setembro mantivo unha reunión coa xefa de departamento. Do mesmo xeito intentaremos coordinarnos con outros departamentos para realizar algunha saída do Centro se fose posible. Materiais e recursos didácticos.

Nos instrumentos que se deseñen, deberán estar presentes as actividades seguintes:

- Actividades conceptuais. Nelas os alumnos e alumnas irán substituíndo de forma progresiva as súas ideas previas polas desenvolvidas na clase. Deben ser capaces de manexar un vocabulario específico e definir con precisión e claridade os conceptos centrais de cada unidade.

- Actividades de comentario de texto. Fundamentalmente o alumnado debe ser capaz de analizar un texto, identificando o seu tema, tese e ideas secundarias. Para iso, ten que poder expoñer os argumentos ou estruturas de razoamento do texto.

- Actividades de síntese. Este tipo de actividades están orientadas á comprensión dos contidos temáticos das diferentes bloques e á reelaboración dos devanditos contidos. O alumnado debería poder entender e expoñer os principais puntos do tema e razoar a partir deles.

- Actividades de razoamento e argumentación. Supoñen unha maior autonomía por parte do alumnado, posto que debe elaborar unha idea fundamentada e apoiada nunha serie de argumentos. Esta actividade pode realizarse de forma escrita, como unha redacción, unha toma de postura ante unha tese, etc., ou oralmente, nunha exposición pública ou nun debate.

En canto ao «formato» das actividades, pódense utilizar os seguintes:

- Actividades de composición, como redaccións, disertacións, debates, comentario de texto, etc.

- Actividades de apuntes ou fotocopias entregados polas profesoras.

- Traballos complementarios.

129

(Cada instrumento de avaliación debe ter distinto peso á hora da cualificación final, para o que haberá que valorar a fiabilidade, a obxectividade, a representatividade, a adecuación ao contexto do alumnado, etc., dos mencionados instrumentos.)

Procedementos para avaliar a propia programación. A avaliación tanto dos procesos de aprendizaxe do alumnado como da propia práctica docente será continua. A avaliación docente terá, á súa vez, como obxectivo adaptar as estratexias educativas adoptadas ao longo do curso ás necesidades específicas do alumnado.

PSICOLOXÍA: 2º Bacharelato A materia de Psicoloxía, desde a dobre vertente humanística e científica, pode colaborar dun xeito representativo e versátil a fomentar o espírito científico, a capacidade de aprender sobre o mundo (CMCCT) e moi particulamente sobre a propia capacidade de aprender e as súas técnicas (CAA). A actualidade dos seus contidos e as múltiples experiencias prácticas permiten un tratamento transversal da materia que incide no coñecemento das relacións entre os diferentes ámbitos da cultura (CSC) e fai necesario usar as redes sociais e tratamento da información procurando deste xeito un dominio nestes eidos (CD). Como disciplina que pode cooperar na mellora xenérica das condicións de vida das persoas e, ao mesmo tempo, patrocinar, desde o autocoñecemento, o xenuíno desenvolvemento persoal, é unha materia que permite desenvolver o espirito emprendedor (CSIEE). A metodoloxía que aplicaremos na materia insistirá de forma especial na capacidade expositiva do alumnado, tanto de forma escrita, icónica ou verbal (CLL) Para esta materia consideramos esenciais os seguintes obxectivos propostos para o Bacharelato, obxectivos que adecuaremos aos contidos específicos da materia a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, fundamentalmente adquirindo os coñecementos científicos necesarios para sustentar unha igualdade de xénero e o respecto aos dereitos dos individuos, insistindo no especial dereito á saúde, tanto física coma psíquica b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais, para o que serán especialmente útiles os coñecementos adquiridos na materia. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá.

130

g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos e o estatuto específico da Psicoloxía como ciencia e os seus límites n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural, relacionando o ámbito da materia con diferentes expresións culturais ñ) Impulsar condutas e hábitos saudables en relación coa saúde psiquíca

Psicoloxía. 2º de bacharelato PRIMEIRO TRIMESTRE


Estándares de aprendizaxe Competen-cias clave

Grao mínimo para superar área Indicador mínimo de logro

Instrumentos de avaliación / Procedementos de avaliación

Bloque 1. A psicoloxía como ciencia

b e h l

B1.1. A psicoloxía desde as súas orixes en Grecia ata o século XIX. B1.2. Constitución da psicoloxía como saber autónomo: Wundt, Watson, James e Freud. B1.3. Diversidade de acepcións do termo psicoloxía ao longo da súa evolución. B1.4. Obxecto propio da psicoloxía. A psicoloxía e outros saberes.

B1.1. Entender e apreciar a especificidade e a importancia do coñecemento psicolóxico, como ciencia que trata da conduta e os procesos mentais do individuo, valorando que se trata dun saber e unha actitude que estimula a crítica, a autonomía, a investigación e a innovación.

PSB1.1.1. Explica e constrúe un marco de referencia global da psicoloxía, desde as súas orixes en Grecia (nas filosofías de Platón e Aristóteles), ata o seu recoñecemento como saber independente da man de Wundt, Watson, James e Freud, definindo as acepcións do termo psicoloxía ao longo da súa evolución, desde o etimolóxico, como "ciencia da alma", aos achegados polas correntes actuais: condutismo, cognitivismo, psicanálise, humanismo ou Gestalt.

CAA Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionarios

PROCEDEMENTOS Cuestionarios Produción do AlumnadoINSTRUMENTO: Aula virtual ou entrega de traballos /exame presencial

PSB1.1.2. Recoñece e valora as cuestións e os problemas que investiga a psicoloxía desde os seus inicios, distinguindo a súa perspectiva das proporcionadas por outros saberes.

CMCCT Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionarios

PROCEDEMENTOS Cuestionarios Produción dos AlumnadoNSTRUMENTO: Aula virtual ou entrega de traballos /exame presencial

d e l

B1.5. Obxectivos qucaracterizan a psicoloxía. B1.6. Facetas teórica e práctica da psicoloxía, e ámbitos de aplicación. B1.7. Metodoloxías da

B1.2. Identificar a dimensión teórica e práctica da psicoloxía, os seus obxectivos, súas características e as súas ramas e técnicas de investigación,

PSB1.2.1. Explica e estima a importancia dos obxectivos que caracterizan a psicoloxía: describir, explicar, predicir e modificar.

CMCCT Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionarios

PROCEDEMENTOS Cuestionarios Produción dos AlumnosINSTRUMENTO: Aula virtual ou entrega de traballos /exame presencial

PSB1.2.2. Distingue e CSC Nivel C na rúbrica PROCEDEMENTOS

131






investigación psicolóxica: métodos e obxectivos.

relacionándoas, como ciencia multidisciplinar, con outras ciencias cuxo fin é a comprensión dos fenómenos humanos, como a filosofía, a bioloxía, a antropoloxía, a economía, etc.

relaciona as facetas teórica e práctica da psicoloxía, e identifica as ramas en que se desenvolven (clínica e da saúde, da arte, das actividades físico-deportivas, da educación, forense, da intervención social, ambiental, etc.), investigando e valorando a súa aplicación nos ámbitos de atención na comunidade, como na familia e na infancia, na terceira idade, en minusvalías, muller, xuventude, minorías sociais e inmigrantes, cooperación para o desenvolvemento, etc.

de avaliación dos traballos 50% nos cuestionarios

Cuestionarios Produción dos AlumnosINSTRUMENTO: Aula virtual ou entrega de traballos /exame presencial

PSB1.2.3. Describe e aprecia a utilidade das técnicas e das metodoloxías de investigación psicolóxica, explicando as características de cada unha, como son os métodos comprensivos (introspección, fenomenoloxía, hermenéutica, test, entrevista persoal, dinámica de gruposetc.) e os seus obxectivos (observación, descrición, experimentación, explicación, estudos de casos, etc.).

CAA Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionario


a d e g h

B1.8. Achegas máis importantes da psicoloxía na comprensión dos fenómenos humanos. Problemas tratados e conclusións ofrecidas.B1.9. Teorías psicolóxicas: psicanálise, condutismo, teoría cognitiva, Gestalt, humanismo e psicobioloxía. B1.10. Textos de autores como W. Wundt, S. Freud, A. Maslow, W. James e B. F. Skinner, entre outros.

B1.3. Recoñecer e expresar as achegas máis importantes da psicoloxía, desde os seus inicios ata a actualidade, identificando os principais problemas formulados e as solucións achegadas polas correntes psicolóxicas contemporáneas, e realizando unha análise crítica de textos significativos e breves de contido psicolóxico, identificando as problemáticas formuladas e relacionándoas co estudado na unidade.

PSB1.3.1. Explica e recoñece a importancia das achegas que a psicolóxica realizou na comprensión dos fenómenos humanos, identificando os problemas específicos dos que se ocupa e as conclusións achegadas.

CCEC Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionario


PSB1 3.2. Utiliza a súa capacidade de aprender a aprender, realizando os seus propios mapas conceptuais, utilizando medios informáticos, acerca das seguintes teorías: psicanálise, condutismo, teoría cognitiva, Gestalt, humanismo e psicobioloxía.



PSB1.3.3. Analiza e valora criticamente textos sobre os problemas, as funcións e as aplicacións da Psicoloxía de autores como W. Wundt, S. Freud, A. Maslow, W. James e B. F. Skinner, entre outros.

CCL Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionario


132






PSB1.3.4. Utiliza a súa iniciativa para expor as súas conclusións argumentadamente, mediante presentacións gráficas, en medios audiovisuais.

CD CSIEE

Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionario


Bloque 2. Fundamentos biolóxicos da conduta

e g h i

B2.1. Anatomía do encéfalo humano. Comparativa co doutros animais. B2.2. Filoxénese da evolución do cerebro humano e relación coa conduta.

B2.1. Explicar a evolución do cerebro humano desde un enfoque antropolóxico, distinguindo as súas características específicas das doutros animais, co fin de apreciar a importancia do desenvolvemento neurolóxico e as consecuencias que delas se derivan.

PSB2.1.1. Identifica, contrasta e valora a nivel anatómico diferentes tipos de encéfalos animais en comparación co humano, valéndose de medios documentais.

CMCCT Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionario


PSB2.1.2. Investiga a través de internet a filoxénese humana e a evolución do cerebro, explicando e apreciando a relación directa que mantén co desenvolvemento da conduta humana.

CD Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionario


d e g i

B2.3. Morfoloxía da neurona. Sinapse, impulso nervioso e neurotransmisores. B2.4. Áreas do cerebro e as funcións que executan.

B2.2. Analizar e apreciar a importancia da organización do sistema nervioso central, fundamentalmente do encéfalo humano, distinguindo as localizacións e as funcións que determinan a conduta dos individuos

PSB2.2.1. Realiza unha presentación, con medios informáticos, en colaboración grupal, sobre a morfoloxía neuronal e a sinapse, describindo o proceso de transmisión sináptica e os factores que a determinan, o impulso nervioso e os neurotransmisores.



PSB2.2.2. Investiga e explica a organización das áreas cerebrais e as súas funcións, e localiza nun debuxo as devanditas áreas.



e h i l

B2.5. Técnicas de investigación da actividade cerebral: anxiogramas, EEG, TAC, TEP, IRM, intervencións directas e estudo de casos. B2.6. Impulso que deron as técnicas de investigación do cerebro para o estudo do comportamento e a solución dalgunhas patoloxías.

B2.3. Entender e valorar as técnicas actuais de investigación do cerebro e o seu impacto no avance científico acerca da explicación da conduta e na superación dalgúns trastornos e dalgunhdoenzas mentais.

PSB2.3.1. Describe e compara as técnicas científicas de investigación do cerebro: anxiogramas, EEG, TAC, TEP, IRM, intervencións directas e estudo de casos.



PSB2 3.2. Analiza e aprecia o impulso que estas técnicas de investigación cerebral lle deron ao coñecemento do comportamento humano e á solución dalgunhas patoloxías.

CSC Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionario


a c

B2.7. Bases xenéticasda diferenza entre a

B2.4. Comprender e recoñecer algunhas

PSB2.4.1. Explica a influencia dos compoñentes

CMCCT Nivel C na rúbrica de avaliación dos

PROCEDEMENTOS Cuestionarios

133






e g i

conduta feminina e a masculina. B2.8. Doenzas causadas por alteracións xenéticas. Anomalía na conduta. Síndromes.

das bases xenéticas que determinan a conduta humana, apreciando a relación de causa e efecto que pode existir entre ambas as dúas e destacando a orixe dalgunhas doenzas producidas por alteracións xenéticas.

xenéticos que interveñen na conduta, e investiga e valora se estes teñen efectos distintivos entre a conduta feminina e a masculina.

traballos 50% nos cuestionario

Produción dos AlumnosINSTRUMENTO: Aula virtual ou entrega de traballos /exame presencial

PSB2.4.2. Relaciona e aprecia a importancia das alteracións xenéticas coas doenzas que producen modificacións e anomalías na conduta, utilizando o vocabulario técnico preciso: mutación, trisomía, monosomía, deleción, etc.



PSB2.4.3. Localiza e selecciona información en internet acerca de distintos tipos de doenzas causadas por alteracións xenéticas, tales como a síndrome de Down, a síndrome de Turner, a síndrome do miaño de gato ou a síndrome de Klinefelter, entre outras.

CD CMCCT



b c d h

B2.9. Sistema endócrino. Glándulas e hormonas, e influencia na conduta. Influencia na diferenza entre a conduta feminina e a masculina.

B2.5. Investigar e resumir a influencia do sistema endócrino sobre o cerebro e os comportamentos derivados diso, co fin de valorar a importancia da relación entre ambos.

PSB2. 5.1. Realiza, en colaboración grupal, un mapa conceptual do sistema endócrino, apreciando a súa influencia na conduta humana e os seus trastornos, por exemplo: hipófise e depresión, tiroide e ansiedade, paratiroide e astenia, suprarrenais e delirios, páncreas e depresión, sexuais e climaterio, etc.

CMCCT CSIEE



PSB2.5.2. Investiga as diferenzas endocrinolóxicas entre homes e mulleres, e os seus efectos na conduta, valorando o coñecemento destas diferenzas como un instrumento que permite un entendemento e unha comprensión mellores entre as persoas de diferente sexo.



Psicoloxía. 2º de bacharelato SEGUNDO TRIMESTRE

ObxectivosContidos Criterios de avaliaciónEstándares de aprendizaxe

Competencias clave

Grao mínimo para superar a área Indicador mínimo de logro


134



Competencias clave



Bloque 3. Os procesos cognitivos básicos: percepción, atención e memoria

b d e g h l m

B3.1. Percepción: elementos e fases do proceso. B3.2. Teorías sobre apercepción: asociacionismo, Gestalt, cognitivismo e neuropsicoloxía. B3.3. Leis da percepción da Gestalt.B3.4. Ilusións ópticas e trastornos perceptivos. B3.5. Algúns fenómenos perceptivos: constancia perceptiva, percepción subliminar e extrasensorial, membro fantasma e percepción por estimulación eléctrica do cerebro (por exemplo, o ollo de Dobelle), etc.

B3.1. Comprender a percepción humana como un proceso construtivo eminentemente subxectivo e limitado, no cal ten a súa orixe o coñecemento sobre a realidade, valorando o ser humano como un procesador de información.

PSB3.1.1. Distingue e relaciona os elementos que interveñen no fenómeno da percepción (estímulo, sentido, sensación e limiares de percepción), recoñecéndoos dentro das fases do proceso perceptivo (excitación, transdución, transmisión e recepción).


PROCEDEMENTOSCuestionarios Produción dos Alumnos INSTRUMENTO: Aula virtual ou entrega de traballos /exame presencial

PSB3.1.2. Compara e valora as achegas das principais teorías acerca da percepción: asociacionismo, Gestalt, cognitivismo e neuropsicoloxía.

CAA CCEC



PSB3.1.3. Elabora unha presentación con medios audiovisuais e en colaboración grupal, desenvolvendo a súa iniciativa persoal e as leis gestálticas da percepción, valorando a súa achega conceptual e identificando exemplos concretos de como actúan (por exemplo, a través de obras pictóricas ou fotografías).

CSIEE Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionario


PSB3.1.4. Procura e selecciona información, utilizando páxinas web, acerca dalgúns tipos de ilusións ópticas, diferenciándoas dos trastornos perceptivos como as alucinacións e a agnosia.



PSB3.1.5. Comenta e aprecia algúns fenómenos perceptivos, como a constancia perceptiva,

CD Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos

PROCEDEMENTOSCuestionarios Produción dos Alumnos INSTRUMENTO:

135



Competencias clave



a percepción subliminar e extrasensorial, o membro fantasma e a percepción por estimulación eléctrica do cerebro (por exemplo, o ollo de Dobelle) entre outros, e expón as súas conclusións a través de soportes de presentación informáticos.

50% nos cuestionario

Aula virtual ou entrega de traballos /exame presencial

b d e h

B3.6. Factores individuais e sociais que inflúen na percepción.

B3 2. Explicar e apreciar a relevancia das influencias individuais e sociais no fenómeno da percepción, valorando criticamente tanto os seus aspectos positivos como os negativos.

PSB3.2.1. Discirne e elabora conclusións, en colaboración grupal, sobre a influencia dos factores individuais (motivación, actitudes e intereses) e sociais (cultura e hábitat) no fenómeno da percepción, utilizando, por exemplo, os experimentos sobre prexuízos realizados por Allport e Kramer.



b d e g m

B3.7. A memoria. Atención e concentración. B3.8. Tipos de atención. B3.9. Alteracións da atención. B3.10. Tipos de memoria. Relación entre eles e utilidade que teñen na aprendizaxe humana.B3.11. Esquecemento: causas. B3.12. A memoria e os efectos producidos nela por desuso, interferencia, falta de motivación, etc. B3.13. Distorsións e alteracións da memoria.

B3.3. Coñecer e analizar a estrutura, os tipos e o funcionamento da memoria humana, investigando as achegas dalgunhas teorías actuais, co fin de entender a orixe e os factores que inflúen no desenvolvemento desta capacidade no ser humano, e utilizar as súas achegas na súa propia aprendizaxe.

PSB3.3.1. Relaciona os conceptos de atención e concentración como puntos de partida da memoria, distinguindo os tipos de atención e os tipos de alteración que poden sufrir.



PSB3.3.2. Utiliza a súa iniciativa persoal para deseñar e elaborar, con medios informáticos, un cadro comparativo sobre diferentes tipos de memoria (sensorial, MCP e MLP), analizando a correspondencia entre elas e valorando a utilidade que teñen na aprendizaxe humana.



PSB3.3.3. Procura e selecciona información en páxinas web e libros especializados, acerca das principais

CAA CD

Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos


136



Competencias clave



causas do esquecemento, tales como as fisiolóxicas, as producidas por lesións, por represión, por falta de procesamento, por contexto inadecuado, etc., e elabora conclusións.



PSB3.3.4. Analiza e valora a importancia dalgúns dos efectos producidos na memoria por desuso, interferencia, falta de motivación, etc., e expón as súas consecuencias de xeito argumentado.



PSB3.3.5. Exemplifica, a través de medios audiovisuais, algunhas distorsións ou alteracións da memoria, como a amnesia, a hipermnesia, a paramnesia e os falsos recordos, desenvolvendo a súa capacidade emprendedora.



Bloque 4. Procesos cognitivos superiores: aprendizaxe, intelixencia e pensamento

b d e g h m

B4.1. Teorías da aprendizaxe: condicionamento clásico; aprendizaxe por ensaio-erro; condicionamento instrumental; teoría cognitiva; aprendizaxe social. B4.2. Técnicas de condicionamento na publicidade. B4.3. Factores que inflúen na aprendizaxe: coñecementos previos adquiridos, capacidades, personalidade, estilos cognitivos,

B4.1. Explicar as principais teorías sobre a aprendizaxe, identificando os factores que cada unha delas considera determinantes neste proceso, co obxecto de iniciarse na comprensión deste fenómeno e das súas aplicacións no campo social, e utilizar os seus coñecementos para mellorar a súa propia aprendizaxe.

PSB4.1.1. Utiliza a súa iniciativa persoal para confeccionar, utilizando medios informáticos, un cadro comparativo das teorías da aprendizaxe: condicionamento clásico (Pavlov e Watson); aprendizaxe por ensaio-erro (Thorndike); condicionamento instrumental (Skinner); teoría cognitiva (Piaget); Gestalt (Khöler); aprendizaxe social ou vicaria (Bandura), etc.



PSB4.1.2. Analiza e CCEC Nivel C na PROCEDEMENTOS

137



Competencias clave



motivación, actitudes e valores.

aprecia os resultados da aplicación das técnicas de condicionamento na publicidade, mediante a localización destas últimas en exemplos de casos concretos, utilizados nos medios de comunicación audiovisual.

CD rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionario

Cuestionarios Produción dos Alumnos INSTRUMENTO: Aula virtual ou entrega de traballos /exame presencial

PSB4.1.3. Describe e valora a importancia dos factores que inflúen na aprendizaxe, como por exemplo os coñecementos previos adquiridos, as capacidades, a personalidade, os estilos cognitivos, a motivación, as actitudes e os valores.



b d e g m

B4.4. Teorías actuais sobre a intelixencia: teoría factorial de Spearman, multifactorial de Thurstone, e teorías de Cattell, Vernon, Sternberg, Gardner, etc. B4.5. Fases do desenvolvemento da intelixencia segundo J. Piaget. B4.6. O CI e os problemas da medición da intelixencia. B4.7. Procesos cognitivos superiores: pensamento, razoamento e creatividade.

B4.2. Comprender os procesos cognitivos superiores do ser humano, como a intelixencia e o pensamento, mediante o coñecemento dalgunhas teorías explicativas da súa natureza e o seu desenvolvemento, distinguindo os factores que inflúen nel e investigando a eficacia das técnicas de medición utilizadas e o concepto de CI, co fin de entender esta capacidade humana.

PSB4.2.1. Elabora mapas conceptuais dalgunhas das actuais teorías sobre a intelixencia, valorando as achegas que no seu estudo tivo cada unha delas, como por exemplo a teoría factorial de Spearman, a multifactorial de Thurstone e as de Cattell, Vernon, Sternberg, Gardner, etc.



PSB4.2.2. Utiliza a súa iniciativa persoal para elaborar un esquema explicativo sobre as fases do desenvolvemento da intelixencia segundo J. Piaget, valorando a importancia das influencias xenéticas e do medio neste proceso.


PROCEDEMENTOCuestionarios Produción dos Alumnos INSTRUMENTO: Aula virtual ou entrega de traballos /exame presencial

PSB4.2.3. Investiga, en páxinas de internet, o que é o CI e a escala de Stanford-Binet, que clasifica estes valores

CD Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos


138



Competencias clave



desde a deficiencia profunda ata a superdotación, apreciando a obxectividade real dos seus resultados e examinando criticamente algunhas técnicas de medición da intelixencia.



PSB4.2.4. Analiza o que é o pensamento, apreciando a validez tanto do razoamento como da creatividade na resolución de problemas e na toma de decisións.

CCEC Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionario


b h

B4.8. A intelixencia emocional e as súas competencias.

B4.3. Recoñecer e valorar a importancia da intelixencia emocional no desenvolvemento psíquico da persoa.

PSB4 3.1. Valora a importancia das teorías de Gardner e Goleman, realizando un esquema das competencias da intelixencia emocional e a súa importancia no éxito persoal e profesional.



a b h m

B4.9. Posibilidades, alcance, límites e perigos da intelixencia artificial.

B4.4. Reflexionar sobre as posibilidades da intelixencia artificial e xulgar criticamente os seus alcances e os seus límites, co fin de evitar a equivocada humanización das máquinas pensantes e a deshumanización das persoas.

PSB4.4.1. Avalía, en traballo grupal, as vertentes positivas e negativas das aplicacións da intelixencia artificial, así como os perigos que pode representar pola súa capacidade para o control do ser humano, invadindo a súa intimidade e a súa liberdade.

CMCCT CSIEE



Psicoloxía. 2º de bacharelato TERCEIRO TRIMESTRE


Competencias clave



Bloque 5. A construción do ser humano. Motivación, personalidade e afectividade.

b d e g

B5.1. Teorías sobre a motivación: momeostática; das necesidades; do

B5.1. Explicar e valorar a importancia da motivación, a súa clasificación e a súa

PSB5.1.1. Utiliza e selecciona información acerca das teorías da motivación

CAA Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos

PROCEDEMENTOSCuestionarios Produción dos Alumnos

139



Competencias clave



m incentivo; cognitivas; psicanalíticas; humanistas. B5.2. Causas da frustración. Clasificación dos conflitos de Lewin.B5.3. Alternativas á frustración: agresión, logro indirecto, evasión, depresión ou aceptación. B5.4. Motivación e consecución de logros no ámbito laboral e no educativo.

relación con outros procesos cognitivos, desenvolvendo os supostos teóricos que a explican e analizando as deficiencias e os conflitos que no seu desenvolvemento conducen á frustración.

(homeostática; das necesidades; do incentivo; cognitivas; psicanalíticas; humanistas), utilizando mapas conceptuais, e elabora conclusións.


INSTRUMENTO: Aula virtual ou entrega de traballos /exame presencial

PSB5.1.2. Recorre á súa iniciativa para realizar unha presentación, con medios informáticos, acerca das causas da frustración, partindo da clasificación dos conflitos de Lewin e valorando as respostasalternativas a esta, como a agresión, o logro indirecto, a evasión, a depresión ou a súa aceptación (tolerancia á frustración).



PSB5.1.3. Argumenta, en colaboración grupal, sobre a importancia da motivación no ámbito laboral e educativo, analizando a relación entre motivación e consecución de logros.



b d e g h m

B5.5. Teorías da personalidade B5.6. Fases do desenvolvemento da personalidade B5.7. Métodos de avaliación da personalidade e as súas limitacións. B5.8. Relación entre a conciencia e os procesos inconscientes. B5.9. Drogas; alteracións de conciencia e de personalidade. B5.10. Identidade e autoestima.

B5.2. Comprender o que é a personalidade, analizando as influencias xenéticas, ambientais e culturais sobre as que se edifica, as teorías que a estudan e os factores motivacionais, afectivos e cognitivos necesarios para a súa axeitada evolución, en cada fase do seu desenvolvemento.

PSB5.2.1. Describe, establecendo semellanzas e diferenzas, as teorías da personalidade, como as provenientes da psicanálise, o humanismo, as tipoloxías, o cognitivismo e o condutismo, valorando as achegas que cada unha delas realizou no coñecemento da natureza humana.



PSB5.2.2. Recorre á súa iniciativa persoal para realizar unha presentación, a través de medios audiovisuais, sobre as fases do desenvolvemento da personalidade, por exemplo segundo a teoría psicanalista, e



140



Competencias clave



elaborar conclusións sobre os cambios que se producen en cada unha delas.

PSB5.2.3. Analiza, valorando criticamente, as limitacións dalgúns métodos e estratexias para a avaliación da personalidade, como son as probas proxectivas (test de Rorschach, TAT, test da frustración de Rosenzweig, etc.), as probas non proxectivas (16 FP, NEO-PI-R e MMPI) e as técnicas fisiolóxicas (tomografías, etc.).



PSB5.2.4. Diserta sobre a complexa relación entre a función da conciencia e os procesos inconscientes, analizando algúns fenómenos inconscientes, como os soños ou a hipnose.



PSB5.2.5. Investiga, en traballo grupal, sobre os estados alterados de conciencia provocados polas drogas, valorando criticamente a súa influencia nas alteracións da personalidade, e presenta as súas conclusións de maneira argumentada.



PSB5. 2.6. Indaga sobre a relación entre identidade e autoestima, valorando criticamente a importancia do concepto de si mesmo/a e as repercusións que iso ten no desenvolvemento persoal e vital.



b c e g

B5.11. Perspectivas, modelos de estudo e métodos usados para tratar as

B5.3. Entender e reflexionar sobre a complexidade que implica definir o que é

PSB5.3.1. Describe perspectivas e modelos de estudo da psicopatoloxía, e

CMCCT Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos

PROCEDEMENTOSCuestionarios Produción dos Alumnos

141



Competencias clave



h m

psicopatoloxías. B5.12. Trastornos en relación ás necesidades biolóxicas e ás adiccións. B5.13. Trastornos en relación ás emocións.B5.14. Trastornos en relación a elementos corporais. B5.15. Trastornos en relación á personalidade. B5.16. Trastornos en relación ao desenvolvemento evolutivo.

un trastorno mental, describindo algúns dos factores xenéticos, ambientais e evolutivos implicados, co fin de comprender as perspectivas psicopatolóxicas e os seus métodos de estudo.

reflexiona sobre os métodos utilizados por cada unha delas.


INSTRUMENTO: Aula virtual ou entrega de traballos /exame presencial

PSB5.3.2. Utiliza a súa iniciativa persoal para realizar un cadro esquemático, en colaboración grupal e utilizando medios informáticos, acerca das características relativas a algúns tipos de trastornos, por exemplo os asociados ás necesidades biolóxicas e ás adiccións (sexuais, alimentarias, drogodependencias, etc.), ás emocións (ansiedade e depresión), a elementos corporais (psicosomáticos, somatomorfos e disociativos), á personalidade (esquizoide, paranoide, limítrofe, dependente, narcisista, antisocial, etc.), ao desenvolvemento evolutivo (autismo, atraso mental, déficit de atención e hiperactividade, da aprendizaxe, asociados á vellez), etc.



b d e g h

B5.17. Compoñentes hereditarios e aprendidos dos afectos. B5.18. Relación entre emoción e cognición.B5.19. Emocións primarias, secundarias e autoconscientes. B5.20. Teorías sobre a emoción, como experiencia, como comportamento ou como suceso fisiolóxico. A psicoafectividade e o equilibrio da persoa.B5.21. Trastornos e problemas

B5.4. Recoñecer e valorar os tipos de afectos, así como a orixe dalgúns trastornos emocionais, co obxecto de espertar o seu interese polo desenvolvemento persoal desta capacidade.

PSB5.4.1. Explica os tipos de afectos (sentimento, emoción e paixón), especificando os seus determinantes hereditarios e aprendidos, e analizando a relación entre emoción e cognición.



PSB5.4.2. Describe as emocións primarias (medo, noxo, alegría, tristura, ira, sorpresa, etc.) e secundarias (ansiedade, hostilidade, humor, felicidade, amor, etc.), distinguíndoas das emocións



142



Competencias clave



emocionais. autoconscientes (culpa, vergoña, orgullo, etc.).

PSB5.4.3. Realiza un cadro comparativo sobre as teorías sobre a emoción, por exemplo como experiencia, como comportamento ou como suceso fisiolóxico, valorando a importancia da psicoafectividade no equilibrio da persoa.



PSB5.4.4. Investiga, a través de internet, algúns trastornos emocionais (indiferenza emocional, dependencia afectiva, trastorno maníaco-depresivo, descontrol emotivo, etc.) e problemas emocionais (medo, fobias, ansiedade, estrés, depresión, etc.), exemplificando a través dalgún soporte audiovisual, e elabora as súas conclusións.



b e m

B5.22. Importancia da afectividade e da sexualidade na maduración da persoa. Psicoloxía da sexualidade. B5.23. Comunicación emocional: linguaxe verbal e non verbal.

B5.5. Coñecer a importancia que na maduración da persoa teñen as relacións afectivas e sexuais, analizando criticamente os seus aspectos fundamentais.

PSB5.5.1. Identifica e aprecia a importancia que, no desenvolvemento e na maduración da persoa, teñen a afectividade e a sexualidade, como dimensións esenciais do ser humano, e describe os aspectos fundamentais da psicoloxía da sexualidade: fisioloxía da resposta sexual, conduta sexual, etc.



PSB5.5.2. Diserta sobre a importancia da linguaxe verbal e non verbal como medios de comunicación emocional na nosa vida cotiá, e expón de xeito claro e argumentado as súas conclusións.



Bloque 6. Psicoloxía social e das organizacións

a B6.1. Impacto das B6.1. Comprender e PSB6.1.1. Analiza e CSC Nivel C na PROCEDEMENTOS

143



Competencias clave



b c g

diferenzas culturais no comportamento individual: a súa influencia nos esquemas cognitivos, na personalidade e na vida afectiva. B6.2. Proceso de socialización. Influencia no desenvolvemento persoal dos grupos, os papeis e os status sociais. B6.3. Orixe social das actitudes persoais. Influencia en condutas violentas en distintos ámbitos. B6.4. Roles sociais de xénero e as súas consecuencias no pensamento e na conduta do home e da muller

apreciar a dimensión social do ser humano, e entender o proceso de socialización como a interiorización das normas e valores sociais, apreciando a súa influencia na personalidade e na conduta das persoas.

valora as diferenzas culturais e o seu impacto no comportamento das persoas ao exercer a súa influencia nos esquemas cognitivos, a personalidade e a vida afectiva do ser humano.

rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionario

Cuestionarios Produción dos Alumnos INSTRUMENTO: Aula virtual ou entrega de traballos /exame presencial

PSB6.1.2. Realiza unha presentación, colaborando en grupo e utilizando medios informáticos, sobre o proceso de socialización humana e a influencia dos grupos, os papeis e os status sociais no desenvolvemento da persoa.



PSB6.1.3. Investiga acerca da orixe social das actitudes persoais, valorando a súa utilidade para a predición da conduta humana e a súa influencia en condutas de violencia escolar, laboral, doméstica e de xénero, entre outras.



a b c d e g h m

B6.5. Procesos psicolóxicos de masas: impulsividade, intolerancia, inconsciencia, falta de perseveranza, volubilidade e falta de capacidade crítica. B6.6. Estudo psicolóxico das masas de Gustav Le Bon. Contaxio de sentimentos e emocións, e perda temporal da personalidade individual e consciente da persoa.B6.7. Psicoloxía de Erikson e a súa explicación das condutas radicais e irracionais nalgúns grupos.

B6. 2. Coñecer e valorar os procesos psicolóxicos das masas, a súa natureza, as características e as pautas de comportamento, co fin de evitar as situacións de vulnerabilidade en que da persoa poida perder o control sobre os seus propios actos.

PSB6.2.1. Procura e selecciona información en internet acerca das características da conduta do individuo inmerso na masa, tales como impulsividade, intolerancia, inconsciencia, falta de perseveranza, volubilidade e falta de capacidade crítica, entre outras.



PSB6.2.2. Utiliza e selecciona información acerca do estudo psicolóxico das masas, realizado por Gustav Le Bon, e elabora conclusións acerca do poder da persuasión, o contaxio de sentimentos e emocións que se produce nas masas e os

CSC Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos cuestionarios


PSICOLOXÍA 2º BACH

144



Competencias clave



B6.8. Medidas para previr a conversión das persoas en masa.

seus efectos na perda temporal da personalidade individual e consciente da persoa.

PSB6.2.3. Indaga na psicoloxía de Erikson e destaca algunhas das causas psicolóxicas explicativas que sinala acerca dos actos terroristas ou do pensamento radical e irracional que se pon de manifesto en seguidores/as de equipos deportivos, artistas, grupos políticos, relixiosos, etc.



PSB6.2.4. Elabora conclusións, en colaboración grupal, e formula pautas de conduta preventivas co fin de evitar que as persoas se convertan en parte da masa, perdendo o control da súa conduta, dos seus pensamentos e dos seus sentimentos.



b e h m

B6.9. Aplicación da Psicoloxía no mundo laboral. Recursos humanos: selección de persoal, integración na empresa, e evolución persoal e profesional.B6.10. Aplicación da psicoloxía no mundo laboral. Factores psicolóxicos e desenvolvemento laboral: adaptación, innovación, traballo colaborador, xestión de coñecementos, creatividade, autoestima, proposición de retos, motivación, fomento da participación, autonomía e xeración de ambientes

B6.3. Entender e describir a importancia da psicoloxía no campo laboral e o desenvolvemento das organizacións, reflexionando sobre a importancia do liderado como condición necesaria para a xestión das empresas, reflexionando sobre os erros psicolóxicos que se producen na súa xestión e procurando os recursos axeitados para afrontar os problemas.

PSB6.3.1. Comenta e aprecia a importancia da aplicación da psicoloxía no mundo laboral, en temas tales como os aspectos psicolóxicos que inflúen na produtividade e no desenvolvemento empresarial, a importancia dos métodos e das técnicas psicolóxicas para a selección de persoal segundo os perfís laborais e a resolución de conflitos, etc.



PSB6.3.2. Procura e selecciona información sobre recursos humanos: selección de persoal e desenvolvemento de

CSIEE Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos 50% nos

PROCEDEMENTOSCuestionarios Produción dos Alumnos INSTRUMENTO: Aula virtual ou entrega

145



Competencias clave



creativos. B6.11. Aplicación da psicoloxía no mundo laboral. Riscos da saúde psicolóxica laboral.

programas profesionais favorecedores da integración do persoal traballador na empresa, e a súa evolución persoal e profesional.

cuestionario

de traballos /exame presencial

PSB6.3.3. Describe a importancia dos factores psicolóxicos que inflúen no desenvolvemento laboral, como a adaptación, a innovación, o traballo colaborador, a xestión de coñecementos, a creatividade e a autoestima, identificando factores fundamentais, como a proposición de retos, a motivación, o fomento da participación, a autonomía e a xeración de ambientes creativos, mediante exemplos de casos concretos e reflexionando criticamente sobre a súa aplicación en diversos ámbitos de traballo.



PSB6.3.4. Investiga, en páxinas de internet, acerca dos principais riscos da saúde laboral, como son o estrés, a ansiedade, o mobbing e a síndrome de Burnout.



CONTIDOS MÍNIMOS

1. Historia da Psicoloxía: orixes e correntes 2. Procesos cognitivos básicos: percepción, atención e memoria 3. A construcción do ser humano: personalidade 4. Psicoloxía social

CONSIDERACIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA

146

Dado o carácter humanístico-científico desta disciplina, cremos que esta debe desenvolverse preferentemente desde un punto de vista transversal e práctico. A fin de dar ao alumnado un contexto en función dos seus intereses académicos e persoais, os traballos propostos ao alumnado terán un desenvolvemento transversal que permita por unha parte adquirir os coñecementos disciplinares e, por por outra, aplicalos a contextos culturais, sociais ou disciplinares do seu interese. Esta metodoloxía pasa pola xeración de tarefas ou situacións-problema, que o alumnado deberá resolver facendo un uso axeitado dos coñecementos disciplinares e integrando diferentes competencias. Inclurirá prácticas de traballo individual e cooperativo. A corrección destas produccións de traballo do alumnado reflictirase mediante rúbricas de avaliación por unidade didáctica. Coa finalidade de comprobar uns mínimos nos coñecementos da materia por parte do alumnado, realizaránse por cada unidade didáctica cuestionarios de aplicación de coñecementos. Estes cuestionarios serán pechados a fin de garantir a súa obxectividade CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO. CRITERIOS DE AVALIACIÓN A continuación presentase un resumo dos criterios de avaliación expresados no currículo: B1.1. Entender e apreciar a especificidade e a importancia do coñecemento psicolóxico, como ciencia B1.2. Identificar a dimensión teórica e práctica da psicoloxía, os seus obxectivos, as súas características e as súas ramas e técnicas de investigación, B1.3. Recoñecer e expresar as achegas máis importantes da psicoloxía, desde os seus inicios ata a actualidade, identificando os principais problemas formulados e as solucións achegadas B2.2. Analizar e apreciar a importancia da organización do sistema nervioso central, e as funcións que determinan a conduta dos individuos B2.3. Entender e valorar as técnicas actuais de investigación do cerebro e o seu impacto no avance científico B2.4. Comprender e recoñecer algunhas das bases xenéticas que determinan a conduta humana, apreciando a relación de causa e efecto que pode existir entre ambas as dúas e destacando a orixe dalgunhas doenzas producidas por alteracións xenéticas. B2.5. Investigar e resumir a influencia do sistema endócrino sobre o cerebro e os comportamentos derivados diso, co fin de valorar a importancia da relación entre ambos. B3.1. Comprender a percepción humana como un proceso construtivo eminentemente subxectivo e limitado, no cal ten a súa orixe o coñecemento sobre a realidade B3 2. Explicar e apreciar a relevancia das influencias individuais e sociais no fenómeno da percepción, valorando criticamente tanto os seus aspectos positivos como os negativos. B4.1. Explicar as principais teorías sobre a aprendizaxe B4.2. Comprender os procesos cognitivos superiores do ser humano, como a intelixencia e o pensamento, distinguindo os factores que inflúen nel B4.3. Recoñecer e valorar a importancia da intelixencia emocional no desenvolvemento psíquico da persoa.

147

B4.4. Reflexionar sobre as posibilidades da intelixencia artificial e xulgar criticamente os seus alcances e os seus límites B5.1. Explicar e valorar a importancia da motivación, a súa clasificación e a súa relación con outros procesos cognitivos B5.2. Comprender o que é a personalidade, analizando as influencias xenéticas, ambientais e culturais sobre as que se edifica, as teorías que a estudan. B5.3. Entender e reflexionar sobre a complexidade que implica definir o que é un trastorno mental, describindo algúns dos factores xenéticos, ambientais e evolutivos implicados. B5.4. Recoñecer e valorar os tipos de afectos, así como a orixe dalgúns trastornos emocionais. B5.5. Coñecer a importancia que na maduración da persoa teñen as relacións afectivas e sexuais B6.1. Comprender e apreciar a dimensión social do ser humano, e entender o proceso de socialización B6.2. Coñecer e valorar os procesos psicolóxicos das masas, a súa natureza, as características e as pautas de comportamento. B6.3. Entender e describir a importancia da psicoloxía no campo laboral e o desenvolvemento das organizacións CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN A comprobación da consecución dos diferentes estándares de avaliación realizarase mediante tres procedementos de avaliación: CUESTIONARIOS, presentación de TRABALLOS PROPOSTOS.

Procedemento Mínimo Ponderación Instrumento

Cuestionario: 2 por avaliación 5 puntos sobre 10 40% CUESTIONARIO

Traballos propostos na aula Nivel C na rúbrica de avaliación da avaliación

60% RÚBRICA

Tanto a corrección dos cuestionarios como a entrega de traballos terá lugar a través da Aula Virtual. A Media dos traballos para a obtención da cualificación en cada avaliación establecerase a partir das cualificación dos diferentes procedementos SEN REDONDEO. A recuperación das avaliacións parciais durante o curso consistirá na repetición e entrega dos traballos NON REALIZADOS OU CUALIFICADOS NEGATIVAMENTE e/ou a REPETICIÓN DOS CUESTIONARIOS (segundo as dificultades que teña que superar o alumno/a). Para a súa corrección terase en conta a mesma ponderación que na avaliación ordinaria Instrumentos de avaliación 1. Cuestionarios pechados de “escolla múltiple” realizados na aula (un por cada unidade didáctica).

148

2. Traballos de aplicación propostos na aula, (sínteses informativas, mapas conceptuais, comentarios, etc., de entrega obrigatoria, elaboración de esquemas, seguindo as indicacións precisas que se dean na aula e/ou participación en actividades escolares ou extraescolares do Departamento, lecturas de interese persoal, ou outras tarefas que complementen ou contribúan á consecución dos obxectivos sinalados para esta materia ou apliquen os contidos desta materia a outras áreas ou proxectos do Centro, especialmente aqueles proxectos didácticos recollidos no proxecto educativo do Centro. CRITERIOS DE PROMOCIÓN Para superar a materia deberá obterse cando menos a cualificación de 5 puntos no cálculo da media das 3 avaliacións, calculada a partir das cualificacións SEN REDONDEO obtidas en cada avaliación ou nos exames de recuperación correspondentes. AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA: Aqueles alumnos/as que non superen a cualificación de 5 puntos no cálculo da media das 3 avaliacións deberán presentarse a un exame final de TODOS OS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE DO CURSO. A cualificación do exame establecerase sobre 10 puntos e o alumno/a deberá conseguir cando menos 5 para superar a materia. O exame terá a forma seguinte: Cuestión de desenvolvemento temático (máx. 2 puntos) 4 cuestións con resposta pechada (máx. 4 puntos) Comentario de texto con cuestións (2 puntos) Explicación dun exemplo/ caso práctico ou (2 puntos) MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. En función das capacidades do alumnado e os seus intereses realizaranse modificacións na proposta de traballos que tentarán respostar a un necesario axuste entre necesidade, capacidades do alumno e contidos da materia. Tamén poderán variarse os tempos e elementos da probas extraordinarias, sempre en función dun informe previo das necesidades por parte do Departamento de Orientación. Tamén se tomarán en conta as posibilidades de acceso aos recursos analóxicos e/ou dixitais que teña o alumnado CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS QUE SE TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA. O pensamento autónomo, crítico e rigoroso e o uso de hábitos de investigación fomentarase en todos os traballos propostos. Especialmente deseñarase unha proposta de tarefa que teña en conta a reflexión metacognitiva que axude ao alumnado a aprender por si mesmo e transferir o aprendido.

149

O uso dun aula virtual e dun blog do alumnado fará que o uso das tecnoloxías da información sexa transversal e continuo ao longo do curso. Todas as tarefas deberán presentarse en formato dixital. O uso da información e a expresión da mesma en diferentes soportes, en liña co concepto de alfabetizacións múltiples PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES Trataranse os temas transversais axeitándoos ó discorrer do programa, ben con comentarios incidentais na clase ou como temas específicos dentro de cada unidade, ben dentro de actividades onde se toquen cada un deles. Os temas transversais suxeridos son os seguintes: Educación ambiental, Educación para ó consumidor, Educación moral e cívica, Educación para a paz, Educación para a saúde, Educación sexual, coeducación e igualdade de xénero. Prestarase especial atención a os seguintes: Educación vial, xa que se produciron gran número de feridos graves entre o alumnado do Instituto. Sen desdeñar as causas esóxenas ó alumnado (tipo de estradas, medio rural, dispersión poboacional, etc...), os alumnos do centro carecen en moitas ocasións dos coñecementos máis rudimentarios no que toca á circulación a pé, bicicleta e motocicleta. É importante insistir transversalmente neste punto. Coeducación e educación para a diversidade: a discriminación e autodiscriminación, non tanto legal coma cultural. É necesario un profundo traballo de concienciación entre as rapazas e rapaces, una toma de postura e o logro de actitudes consciente e críticamente non sexistas para chegar de unha vez por todas a unha situación social paritaria e plural. Non centro contamos cun equipo de Igualdade e un grupo de apoio LGBTIQA+ que será fundamental no deseño e tratamento destes temas. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE A atención ao alumnado con algún tipo de necesidade especial atópase regulamentada no Decreto 320/96 do 26 de xullo. Ditas necesidades deben recollerse na programación e refírense a: � Adaptacións curriculares Fanse con aqueles alumnos que necesitan unha modificación do currículo. Estas modificacións poden acadar distintas formas segundo a grao de dificultade do alumno, convén diferenciar entre unha adaptación non significativa, ou reforzo educativo, que responde a unha dificultade transitoria, e adaptacións significativas, que son aquelas que modifican o currículo (obxectivos, contidos e criterios de avaliación). � Atención ao alumnado estranxeiro A sección segunda do capítulo VII da LOMCE adícase aos alumnos estranxeiros, aos cales se lle debe facilitar a súa integración no sistema educativo, alén de propor programas para os que descoñezan a lingua e cultura española. A orde do 20 de febreiro de 2004 sinala que a chegada de poboación de orixe estranxeiro, así como o retorno de emigrantes galegos e das súas familias está a incidir na diversidade da nosa poboación, fai que prestemos especial atención ás necesidades educativas, sobre todo no referente ás linguas oficiais da nosa comunidade. Os alumnos estranxeiros terán os mesmos deberes e dereitos que os alumnos

150

españois, polo que a súa integración no sistema educativo supón a aceptación das normas establecidas con carácter xeral e das normas de convivencia. � Atención aos alumnos superdotados Un alumno superdotado ten un coeficiente intelectual superior á media, é creativo e non precisa motivación. As medidas que podemos adoptar son: Un reforzo educativo: Pódense proporcionar recursos, materiais e actividades complementarias ou outro elemento non prescrito no currículo que o alumno necesite. � Cabe a posibilidade de levar a cabo unha adaptación curricular con máis obxectivos, máis contidos e modificando os criterios de avaliación, Neste caso temos que pedir a oportuna autorización. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES O departamento programará diferentes actividades. Charlas, teatro e as que considere necesarias para o tratamento dos temas transversais. PROCEDEMENTO DE AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN O departamento realizará unha avaliación da programación, ó final de curso, coincidindo co momento que a profesora faga un balance do curso académico para aportar datos a memoria. A experiencia conseguida servirá para tomar decisións en cursos próximos. Departamento de Filosofía: Mª do Carme Adán Villamarín Inés Fernández Buján Dolores Losada Arias Vigo a Asdo.- D./Dna.

programación didáctica do departamento de filosofía do ies ...€¦ · 4 b) contribución ao...

Documents