percorrido pola paisaxe poética de manuel maría
DESCRIPTION
Co obxectivo de levar a cabo unha viaxe á Casa Museo de Manuel María e á Terra Chá, elaborouse esta unidade didáctica que serviría de guía ao alumnado do IES Pintor Colmeiro nesta viaxe organizada polo Departamento de Galego e realizada o 12/05/16TRANSCRIPT
Percorrido pola paisaxe
poética de Manuel
María
Saída didáctica do Departamento de Lingua Galega e Litertura do IES Pintor Colmeiro de Silleda
Eu son Manuel María Nacín o 29, o 6 de Outono,
en Outeiro de Rei da Terra Chá.
Son dunha caste rexa de labregos
fieles á súa terra e ao seu Deus.
Agora son un namorado.
Eu son Manuel María,
cantor da Terra Chá que algunhos din.
Cantor da terra chá que leva un
Clavadas nas entrañas, penso eu.
Eu son Manuel María,
labrego con algo de poeta.
Por eso gardo as albas
no fondo dos meus ollos
e ando de vagar o meu camiño,
e pídolles ás cousas a súa tenrura
e aos homes pídolles verdade.
Non teño máis tarefa:
son unha humilde folla que salaia
Na noite escura movida polo vento.
Eu son Manuel Máría,
un son tan só, lonxano e feble.
Documentos persoais, 1958
Tarxeta de visita Manuel María, -xa o sabedes- é o meu nome
feble, corto, esguío e tan desamparado
que sempre o usei sen apelidos.
Un nome humilde como a brisa que fai
Ondear as centeeiras, unha folerpiña
de neve –un salouco só que o ar desfai-
que non pode chegar ao chao sen derreterse.
Un home como tantos, sinxelo e do pobo.
Polos Hortas apelídome Fernández
vella casta xunguida á terra dende sempre
no meu Outeiro de Rei da Tera Chá.
Por parte de nai son Teixeiro, familia
de labregos, que aínda vive no vello
casal de Vilanova, perto a Lugo,
Na parroquia que din de Sanamede.
De neno prendeume o Miño coa súa música
e puxo no meu corazón vellos cantares.
Teño xa moitísimos anos repartidos
en alegrías, tristuras e fracasos.
Publiquei algúns libros. Son casado.
Publiquei algúns libros. Son casado.
Levo barba entrecana para tapar o medo
que, como un verme, roi o meu sosego.
Procurador de oficio. Góñome a vida
-e tamén o noxo e a desesperanza-
coa miña profesión e outras tristezas.
Agora vivo en Monforte para o que gusten,
coidando o amor, a comprensión, a fe
nos homes, na Terra e mais na fala.
Carezo de títulos importantes. Non
teño vocación para arquivar diplomas
que son febles papeis –fume da nada-
que sempre rematan no faiado
Irremisiblemente roídos polos ratos.
Toda a miña ilusión é ir tirando.
E se falo de min é para dicir
que aínda estou vivo, sano e salvo.
Remol, 1970
A longa noite de pedra Bando Prohíbese, por orde da Alcaldía,
que medren porque si
as rosas do xardín municipal.
Dende agora as pombas teñen
que pedir licencia para voar.
Prohíbeselle á lúa
andar ceiba de noite polo ceo.
A lúa é unha tola que anda espida
dando mal exemplo ás nenas castas
e aos fillos de familia.
Pagarán trabucos os poetas.
Prohíbese soñar de 10 a 11.
Prohíbese tamén derramar bágoas.
Pódese chorar só cando hai sequía
Para que non fiquen baleiros os pan-tanos.
Un só se pode emocionar
Os xoves e os domingos
cando toca
a banda do Concello no quiosco.
Están fóra da Lei
as estrelas, a primavera
as flores e os paxaros.
Dáse este bando en tal e cal
para que se cumpra
De orde do Alcalde.
Asinado, carimbado e rubricado.
Documentos persoais, 1958
Terra Chá A Terra Chá somentes é:
un pobo aquí, outro acolá,
mil arbres, monte raso,
un ceo chumbo e tráxico
no que andan as aves a voar.
O resto é soedá.
Terra Chá, 1954
Terras da Terra Chá Terras onde nacín, gárdovos lei.
Paixón e soidade de Galiza:
¡Castro, Rábade, Outeiro de Rei,
Cospeito, Vilalba e Pastoriza…!
Terras miñas, boas e fermosas!
¡Terras amantes! ¡Terras de verdá!
¡Cos vosos ríos, agros e camposas
vós sodes a flor da Terra Chá!
(…)
Terra Chá, 1954
Povo Vinte, trinta casas. Aí están
Cunha feitura xusta e aldeán.
A terra é moura. Dorme con desgana
Sen a curva feminina da montana.
Us prados, a mazaira e a cerdeira.
Os palleiros ocupan media eira.
Os cás, entre as casas, a folgar,
ladrando por ladrar.
Terra Chá, 1954
Poemiña ás Penas de Rodas En Gaioso, ollando a Chá,
hai dúas penedas ergueitas.
¡Semellan non ser verdá
redondeces tan ben feitas!
As Penas de Rodas son
dous ollos alucinados
que espían con atención
os eidos máis alonxados.
Se ambas penas se desfán
Arde, co mundo un tesouro:
¡unha pena é de alquitrán,
a outra unha trabe de ouro!
Non sodes, non, cantería,
ouh penas de encantamento.
¡Temo que calquera día
Vos poida levar o vento.
Terra Chá, 1954
Estas moles son o resultado dunha erosión diferencial e en torno a elas o pobo creou numerosas lendas. A máis estendida é aquela que afirma que no interior dunha das pedras hai ouro, que se-ría para o primeiro que lograra rompela. Pero a outra roca está chea de alcatrán, e se rompe brotará este en tal cantidade que inundará o mundo. Ó non poder identificar cal é a roca do te-souro, salváronse as dúas.
Ti sabes, Outeiro, que eu son Hortas
e recoñécesme por teu, aínda que
non me ames e me trates como alleo.
A miña caste ten os seus ancestros
no teu chao e torneada foi
coa terra túa, moura e xenerosa.
Feito son da laxe coa que os avós
ergueron a casa en que nacín.
Proclámome irmao dos castiñeiros,
das xestas, dos toxos, dos camelios,
das abidueiras, teixos e carballos,
pois alumounos a mesma luz grisenta,
Iguales choivas nos luíron
e un idéntico vento conferiunos
o alto don da vida e o da palabra.
Ritual para unha tribo capital do concello, 1986)
Eu nacín nunha casa moi fermosa
e nela, deixei o meu pasado,
o tempo da nenez, o soño ousado
e a miña adolescencia tormentosa
Sonetos á Casa de Hortas, 1997
A casa erguida con xisto e cantería,
por obra dos avós, era fermosa.
Aí está: forte, firme, fachendosa
chea de beleza, prestancia e harmonía.
Toda ela é unha lección de xeometría,
unha doce tenrura pudorosa,
unha lareira tépeda, amorosa
E un deslumbrante sol ao mediodía.
Sonetos á Casa de Hortas, 1997
Na Casa de Hortas naceu Manuel María o 6 de outubro de 1929
Poema da infancia perdida
A infancia é a miña patria
verdadeira.
O meu paraíso perdido.
Lembro a pureza dos meus soños.
O pasmo que me causaban
as estrelas.
As paisaxes que quedaron nos meus ollos.
Os contos do avó.
A doce voz de miña nai.
As verbas de meu pai.
Os xogos compartidos
cos irmaos.
E tantas cousas fondas
que forman parte inseparábel
de min mesmo.
Aquela pureza xa non é
e teño soedade
daquel neno sinxelo
que antes fun.
¡Deixádeme ser triste
ou senón
voltádeme outra vez
a miña infancia!
Mar maior, 1963
O cuarto do reloxio era o santuario,
a estancia de respecto, a máis coidada,
a máis grande tamén e a máis amada
onde acontecía só o extraordinario.
Era o lugar da festa e do velorio,
o espazo da mágoa e da alegría,
o lugar reservado para un día,
unión do permanente e o transitorio.
Cunhos tictac seguros e profundos
aquel vello reloxio imperturbábel
marcaba vidas, séculos, segundos...
habitado de enigmas, grave e serio,
inquedante, cumprido, impenetrábel:
o cuarto do reloxio era o misterio.
Sonetos á Casa de Hortas, 1997
Cando Saleta entrou por vez primeira
na casa petrucial dos vellos Hortas
abríronse, por si, todas as portas
e emocionáronse o cedro e a nogueira.
E, con Saleta, chegou a Primaveira
e deulle nova vida ás seivas mortas
que rebentaron, pasmadas e absortas,
enchendo de luz e neve a horta enteira.
E toda a casa sorriu agradecida.
Semellaba unha flor a súa sorrisa:
a rosa máis ruborosa e acendida.
Saleta, silenciosa e conmovida,
sentiu no corazón a mao da brisa
e como entraba a casa na súa vida
Sonetos á Casa de Hortas, 1997
Arcadia Durante toda a miña vida andei
a soñar, longa e fondamente,
coa Arcadia marabillosa, lonxana
e lexendaria.
Viaxei á Grecia
e, con ollos atentos e avarentos,
contemplei a Arcadia: é unha
paisaxe de oliveiras e penedos,
gris e brava, onde hai un pobo,
pequeno e miserento, chamado
Paradisus, nada menos.
Todo
era árido, pobre e desolado.
entón fechei os ollos cara afora
e abrinos cara adentro.
E puiden
ollar a Arcadia feliz e verdadeira.
Oráculos para cavaliños do demo, 1986
O poema Un poema é un ser vivo que anda,
respira, soña, chora, salouca,
ama, berra, cintila e escurece,
cala, aborrece a mentira,
sinte odio e tenrura, desángrase,
fala de intimidade a intimidade
coas cousas e coa xente, suxire
mundos posíbeis e imposíbeis,
súa, cansa, sofre sede e fame,
adoece, agoniza.
E nunca morre.
A luz resucitada, 1984
A terra faise en ti,
Saleta, sutileza,
Chamada apaixonada
E transparente,
Levidade de neve,
Torrente e forza
De seiva poderosa,
Música de vento
Entre abelairas,
Raio máxico de lúa,
Murmurio de regueiro,
Flor de cerdeira
Ou pinga de orballo
Emocionada, tremento
Sobre o pálido rubor
Da rosa namorada.
Os lonxes do solpor, 2012
A fala O idioma é a chave
Coa que abrimos o mundo:
O salouco máis feble,
O pesar máis profundo.
O idioma é a vida,
O coitelo da dor,
O murmurio do vento,
A palabra de amor.
O idioma é o tempo,
É a voz dos avós
E ese breve ronsel
Que deixaremos nós.
O idioma é un herdo,
Patrimonio do pobo,
Maxicamente vello,
Eternamente novo.
O idioma é a patria,
A esencia máis nosa,
A creación común meirande e pode-rosa.
O idioma é a forza
Que nos xungue e sostén.
¡Se perdemos a fala
Non seremos ninguén!
O idioma é o amor,
O latexo, a verdade,
A fonte da que agroma
A máis forte irmandade.
Renunciar ao idioma
É ser mudo e morrer.
¡Precisamos a lingua
Se queremos vencer!
As rúas do vento ceibe, 1979
Galiza Galiza outonal da decadencia,
fogueira da chama amortecida,
estraña lembranza desvaída,
mar ilimitado de paciencia.
Galiza vella, pobre herencia,
patria asoballada e ofendida,
mágoa arrepiante, sometida
a séculos de dor e impotencia.
Chanta, no fondo, boa semente,
impón o dereito de vivir
e ergue a túa voz iradamente.
Olla con firmeza o teu porvir.
¡Berra pola luz e pola xente
E comeza, sen máis, a combatir!
Poemas ao outono, 1977
Cheguei a Gali-za... “Galiza somos nós:
a xente e mais a fala.
¡Si buscas a Galiza
en ti tes que atopala!
Rondó do eterno retorno Eu sei que son unha árbore:
cecais un carballo
ou un castiñeiro poderoso
ou aínda unha abidueira
que o vento cimbrea e non
arrinca.
Escoito a voz
da terra que, amorosa e
urxente, me reclama.
Déitome no chao como un
penedo: deixo que o humus
me ensuma no seu seo.
Pro sei que agromarei
en folla verde e tenra
aló na Primavera.
E agardo ilusionado que
o outono me muche para ser
terra de novo, unha vez máis.
Compendio de orvallos e incertezas, 1991
Non lle preguntes ao río
A onde vai, de onde vén.
¡O río pasa correndo!
¡o río non se entretén!
Andando a terra… “Intuímos que un mundo se fecha
ás nosas costas e que
un grande enigma se abre
diante de nós. Nada sabemos,”
Os lonxes do solpor, 2012
Carballeira de Santa Isabel
Carballos ¡Carballos rexos, potentes,
calados ou musicales
que loitais como valentes
coas xistras e os vendavales!
¡Duros carballos verdeados,
petrucios e sedentarios!
¡Estades na Chá chantados
solemnes e centenarios!
¡Como amo a vosa beleza
da máis baril sobriedade!
¡Que sensación de forteza
Oolando prá eternidade.
Terra Chá, 1954
Cantiga da romaxe de Santa Isabel Madre, en romaxe a Santa Isabel irei;
a Santa Isabel de Outeiro de Rei
que eu estou moi soio
e de amor non sei.
Madre, a Santa Isabel hei de ir
e todas as coitas verei fuxir.
nesta romería
que eu ben cantaría.
E bailarei, madre, sú a abidueira;
E bailarei, madre, á miña maneira
nesta romería
que eu ben cantaría.
Irei, ¡ai madre!, a Santa Isabel
A buscar amiga como un caravel
Nesta romería
Que eu ben cantaría.
Amiga fremosa de ceo e de liño
Buscarei, mi madre, xunto ó río Miño
nesta romería
que eu ben cantaría.
¡Madre, mi madre, que me namorei
na Santa Isabel de Outeiro de Rei
E de amor xa sei
Nesta romería
Que eu ben cantarei!
Terra Chá, 1954
Os ríos Miño e Landra
O río O río pasa correndo,
non se para con ninguén.
O río canta prás cousas
e canta para min tamén.
¡O río canta prás albres
paxareiras da ribeira!
¡O río canta prós prados
e prás nubes viaxeiras!
A todos di seu cantar
con escuro e claro son.
¡A todos di seu cantar
anque llo escoiten ou non!
Non lle preguntes ao río
a onde vai, de onde vén.
¡O río pasa correndo!
¡O río non se entretén!
O río pasa correndo,
nunca deixa de pasar.
¡Vai dicindo a súa canción
e non se pode parar!
Os soños na gaiola, 1972
O Miño O Miño é vello e é tristeiro:
sempre vai mudo e vai senlleiro.
No inverno semella que murmura
un segredo con forte voz escura.
Un escoita, atento e esperanzado,
e o vello Miño sempre vai calado
Terra Chá, 1954
I
Como as ondas do Miño, o río maior,
así, miña amiga, é o meu amor
lonxe de ti.
Como as ondas do Miño, o río caudal,
así, miña amiga, meu amor é leal
lonxe de ti.
Como as ondas do Miño, de paso de boi,
así o meu amor, que veu e non se foi
lonxe de ti.
Como as ondas do Miño, o río belido,
Así, miña amiga, así vou ferido
lonxe de ti.
II
As augas do Ladra, que baixan cantoras,
non poden, amiga, contar miñas horas.
Eu en Outeiro a penar.
As augas do Ladra que baixan caudales,
non poden amiga, levar os meus males.
Eu en Outeiro a penar.
As augas do Ladra, que no miño morren,
¡xa non me escoitan e non me socorren!
Eu en Outeiro a penar.
Escolma de poetas de Outeiro de Rei, 1982
(Xohán de Gaudioso, séc. XII)
O Miño canle de luz e néboa (1996) Esta néboa que nace no corazón do río
e sube ao azul como unha oferenda:
¿será cecais corpo de canción,
palabra de amor irreprimíbel
que a auga lle di ao universo...?
¿Ou poderá ser o mesmo río
saíndo de si mesmo para darse
ao mundo que está no seu entorno
facéndose suspiro,
confundíndose
co azul transparente e rematando
sendo un leve tremor emocionado
perceptíbel somentes para aqueles
que só abren os ollos ás lembranzas?
Esta néboa miñota, auga e ensoño,
materia que formou ao mesmo río,
carne invisibel e fuxidia,
universo dos peixes e das oucas,
monótona e teimuda ladaiña
a penas salmodiada nas ribeiras:
espella árbores, nubes, espadanas.
As aves recollen esta música,
arpexo sutil do misterioso,
lúcida canción, máxico chío
que volve á néboa orixinaria
coa súa voz mensaxeira para sempre.
¿Quen tan ousado para poder ollar
a inexplicábel néboa cara a cara
e sentir o seu corpo fuxidio
O muíño
O muíño que está ao pé do Miño,
enorme como un monte, seguro
e lento como o tempo, garda
un segredo nunca revelado:
non son os seus rodicios
os que fan cantar á auga escura
E prisioneira do caneiro.
A canción da auga é quen
Move aos rodicios e lles dá
Un prodixioso ritmo máxico:
medida e número do mundo,
harmonía e cómputo dos astros.
Ritual para unha tribo capital do concello, 1986
O muíño O muíño roula, roula.
o muíño é roulador:
¡Volta as augas do regato
en murmurio cantador!
O muíño, roula roula
e non deixa de roular
¡ e coas augas do regato
ao rodicio fai cantar!
O muíño é cantador.
O muíño é cantareiro:
¡volta notas musicais
ás ondiñas do regueiro!
O muíño moe e moe;
nunca deixa de moer:
¡que as ondiñas do regato
Con cancións o fan mover!
Os soños na gaiola, 1972