ordesía - opennemas€¦ · vieira? na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a...

24
SUPLEMENTO DOMINICAL Diario de Ferrol Domingo | 26.04.2020 Año XXII / Número 1.137 “El furtivismo en Ferrol es el más alto” VICTORIANO URGORRI, DIRECTOR DE LA ESTACIÓN DE BIOLOXÍA MARIÑA DA GRAÑA, ANALIZA EL ÍNDICE DE ACTIVIDAD DEL FURTIVISMO Y DE CONTAMINACIÓN EN LA RÍA DE FERROL “DOS ESPÍAS EN CARACAS”, UNA HISTORIA DE RECORRIDO POLÍTICO Y GUBERNAMENTAL LIBROS EL MUNDO DEL TEATRO Y EL HUMOR DESPIDE A UNO DE LOS FUNDADORES DE LES LUTHIERS SOLEÁ MORENTE LANZA UN MENSAJE LIGERO, PERO CON SENTENCIA EN SU TERCER DISCO CINE MÚSICA Nordesía

Upload: others

Post on 15-Jul-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

SUPLEMENTO DOMINICAL

Diario de FerrolDomingo | 26.04.2020

Año XXII / Número 1.137

“El furtivismo en Ferrol es el más alto”

VICTORIANO URGORRI, DIRECTOR DE LA ESTACIÓN DE BIOLOXÍA MARIÑA DA GRAÑA, ANALIZA EL ÍNDICE DE ACTIVIDAD DEL FURTIVISMO Y DE

CONTAMINACIÓN EN LA RÍA DE FERROL

“DOS ESPÍAS EN CARACAS”, UNA HISTORIA DE RECORRIDO POLÍTICO Y GUBERNAMENTAL

LIBROSEL MUNDO DEL TEATRO Y EL HUMOR DESPIDE A UNO DE LOS FUNDADORES DE LES LUTHIERS

SOLEÁ MORENTE LANZA UN MENSAJE LIGERO, PERO CON SENTENCIA EN SU TERCER DISCO

CINE MÚSICA No

rde

sía

Page 2: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

“Na caída da producción da ría ferrolá pode haber

contaminación non controlada”

Ademais do seu labor docente na Uni-versidade de Santiago de Ckompos-tela, Victoriano Urgorri (Ferrol, 1951) é o director da Estación de Biloxía Mariña da Graña, unha entidade que desenvolve un papel central no estu-do dunha ría, a da Ferrol, que coñece desde sempre. É precisamente por esta dupla condición de veciño e de biólogo, unha testemuña privilexia-da da evolución do estado da ría, que viu deteriorarse ata que en 2017, co saneamento, comezou a constatarse unha mellora da calidade das augas e, paradoxalmente, tamén unha caída insólita na produción marisqueira.

Como se explica que agora que se reduciron os vertidos de augas resi-duais a ría estea atravesando unha crise produtiva? Non creo que teña que ver con iso. Na Estación de Bioloxía Mariña da Graña facemos moito traballo na ría, tamén en enseadas coma esta, por exemplo no lugar en que se vai facer a ponte do ferrocarril a Caneliñas. Nós vemos que o crecemento é bo, pero é certo que na ría están pasando algunhas cousas raras. Os parámetros da auga dan ben –salinidade, detritus, nitra-tos, fosfatos, etc– e non estamos to-mando mostras na canle, onde hai unha renovación de auga moi grande, senón aquí, na enseada da Malata ou na Graña. Efectivamente, hai pouco marisco e observamos tamén zonas

VICTORIANO URGORRICATEDRÇATICO DE ZOOLOXÍA MARIÑA

hai moita industria e algunha delas, das que están alá polo fondo, conta-mina. Todo o mundo fala de Regano-sa, cando é a menos contaminante. Non o sei, porque, ademais, tería que ser un vertido tóxico potente. É cer-to que o porto exterior se � xo na zona de renovación da auga, pero a ría se-gue a ter unha boa renovación. Agora mesmo non podo dicir cal é a razón, estamos tras iso.

Apuntaba como unha das posibles causas a sobreexplotación... Creo que hai unha parte importante de sobreexplotación. Eu vexo diante da miña casa todos os días cinco em-barcacións extraendo marisco e pen-so que non dá para tanto. E non sei ata que punto afectou a redución da talla comercial. Coido que foi un erro por parte da confraría solicitar esa medi-da e un erro por parte da Consellería aceptala porque canto máis peque-nas sexan, menos posibilidades de reprodución hai. E aínda que sexan capaces de reproducirse, ao ser máis pequenas, o tempo de permanencia no fondo é menor. Se non se produ-cen larvas, non hai recrutamento; se non hai recrutamento, non hai xuve-nís e non hai ameixas.

Estase a pagar agora unha serie de malas decisións tomadas nos últimos anos? Penso que é unha suma de todas, in-cluído un posible proceso contami-nante; é unha teoría, pode selo ou non. Nós queremos miralo, ver se hai algo, aínda que eu creo que non. Por-que, se fora así, non afectaría a unhas

onde tampouco hai mexillón. Cal é a razón? Pois non o sabemos. Estámolo investigando. Eu creo que non é falta de alimento, porque na ría hai vieiras e zamburiñas en abundancia, que co-men o mesmo que a ameixa. En que medida a falta de ameixa é por so-breexplotación? Non sabemos tam-pouco. Barallamos a posibilidade, como teoría, de que exista un proceso contaminante non controlado. Na ría

JOSÉ GÓMEZ FANDIÑOFotos: D. Alexandre / J. Meis

A incidencia do furtivismo é moi alta, a que máis de toda Galicia en unidade por super� ciela

Entr

evis

taSUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020

26

Page 3: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020laEntrevista27

Hai pouco marisco, mesmo mexillón nalgunhas zonas. Creo que se debe a un conxunto de factores no que a sobreexplotación xoga tamén un papel relevante.

Perdimos moitas oportunidades en mellorar infraestruturas, como a ponte da Pías

especies e as outras non. Tampouco a depredación de ameixas por parte das estrelas se dá nesa medida que sostén a Xunta. Ademais, a estrela sempre está ligada a un tipo de subs-trato rochoso. Terá a súa in� uencia nas Pías, onde seguen os cascotes da ponte, que in� úe na corrente e, ade-mais, cando nunha rocha se instalan os mexillóns, esas piñas vanse esten-dendo; é dicir, aínda que o mexillón non se � xa directamente nos estratos brandos, fango ou area, eles mesmos vanse estendendo como unha man-ta. Non só consomen super� cie do banco, senón que ademais afectan á súa dinámica.

Cando poderá saberse se hai un pro-ceso contaminante? Estámolo mirando, pero é cuestión de tempo, porque non sabes que estás buscando. Poden ser circunstancias biolóxicas –talla, sobreexplotación, etc– pero paréceme demasiado para que só sexa iso. Non hai que esquecer que na ría de Ferrol hai moito furti-vismo, a que máis de Galicia por uni-dade de super� cie. Vemos os maris-cadores legais durante o día, pero sa-bemos que hai xente que mesmo vai con aire á ameixa e outra a � ote co-llendo vieira co raño. Claro, hai tantas que é doado coller.

Por que hai tan pouca ameixa e tanta vieira e zamburiña? A zamburiña, cando eu era adoles-cente, era abundante. Agora xa non está, pois está sepultada, pero ao � nal da praia da Graña estaba a Pena Zam-buriñeira. Eu son mergullador desde 1969 e tanto a vieira como a zamburi-ña desapareceron naquela época. Di-cíase, e probablemente sexa certo, de dous mergulladores de aire, pois non había o control de agora, máis os bu-ceadores da Armada. Desaparece-ron por completo. Pescábanse nuns botes de vela do Seixo que ían cun rastro, pero esa pesqueira desapa-receu. Logo, nos anos 90, vimos que había moita. A zamburiña, sen em-bargo, non. As zamburiñas viven en asociación coas esponxas para evi-tar a depredación das estrelas; ao ter a esponxa por riba, a estrela non é ca-paz de facer o efecto ventosa e abri-la. No ano 1999, coincidindo coa ace-leración do deterioro da ría, para co-ller 75 zamburiñas tivemos que facer 15 inmersións. Pero haberá uns sete ou oito anos empezaron a aparecer zamburiñas, e agora nun minuto co-lles 100, coa particularidade de que, a diferenza da vieira, non acumula toxina.

Cre que é viable unha modi� cación do regulamento para poder extraer vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a cuestión é por que pasa isto. É un proceso de al-teración da ría. Eu son dos que pensa que coa depuración a ría tería que ir recuperándose: as augas estano bas-tante, pero os fondos non porque es-tán cheos de restos orgánicos. Deixa-mos á marxe os metais pesados por-

que o mellor é que queden aí quietos, sen tocar. A ver se co tempo, recu-perándose a ría, baixan os niveis de toxina. Debería ser así. Estes bivalvos aliméntanse por � ltración de planc-ton, e se dunhas especies de planc-ton o normal é que haxa 5, agora hai 500 ou 5.000, que son as que teñen esa toxina. Aos bivalvos non lles fai nada: � ltra e come, pero cantas máis coma destas, máis toxina acumula, e isto pasa coa toxina amnésica, que é a peor de todas porque é moi difícil de establecer unha relación causa-efec-to. É unha pena porque moi posible-mente é o maior banco de vieira de Galicia, non en extensión, pero si en abundancia e tamaño.

Por que ten tanta biodiversidade a ría de Ferrol? En parte pola súa propia con� gura-ción, e iso que algo baixou pola cons-trución do espigón do porto exterior. Nun traballo que � xeramos varios in-vestigadores para a Consellería de Pesca en 1999, os físicos dicían que a ría tiña unha renovación do 25% en

cada marea. Os que nos mergulla-mos e os que pescan sabemos que á canle tes que ir na parada da marea. Esta renovación cando sobe a marea mete auga oceánica, máis fresca, moi rica en nutrientes. Esas correntes tan grandes que hai na canle segue ha-béndoas, aínda que non coa intensi-dade de antes, pero segue habéndoas. Os sedimentos son de area � na, area media, grosa, cascallo ou fango en función da velocidade da corrente, é dicir, da enerxía que leva a auga. Can-do ten moita, pode levar elementos moi grosos e a medida que vai per-dendo forza, vai depositando os máis pesados e na canle sempre tes casca-llos, e a medida que vas indo para fóra ou para dentro vas atopando unha di-versidade de substratos moi grande e, consecuentemente, cada tipo de substrato ten un tipo de fauna dife-rente. De todas formas, de cando eu � xen a miña tese ata agora hai moi-tas menos especies, e eu agardo que tamén se recupere. Partindo da base de que o saneamento xa está, aínda que non ao 100% –A Malata, A Gra-ña, etc– é un proceso que levará certo tempo porque era moita a contami-nación orgánica –aínda que poda ha-ber outra– era tremenda. Ferrol é una ría pequena; na de Arousa caben 18 rías de Ferrol, pero se empezas a su-mar a poboación de todos os conce-llos, somos case 150.000 habitantes.

É compatible unha ría industrial cun sector marisqueiro forte? Si, sen dúbida. Aquí falta moita res-ponsabilidade ou moita conciencia de manter a ría en bo estado. Se che-gamos ata aquí non é porque os ma-riscadores ou catro cidadáns bota-ramos todo ao mar. Se houbera con-ciencia de non contaminar ou manter a ría limpa, sería compatible. Temos exemplos. Sidney era unha baía su-percontaminada e cando se organiza-ron os Xogos Olímpicos � xeron unha actuación brutal e quedou totalmen-te limpa. Pero para iso, claro, fan fal-ta cartos. En 1985, o conselleiro Cuí-ña falou do saneamento integral de cinco rías: Vigo, Pontevedra, Arousa, A Coruña e Ferrol. E aínda non se re-matou! E se estamos en marcha é porque Europa apreta. Como se pode chegar a unha situación como a que estaba a ría do Burgo? Era totalmen-te anóxica. A Gándara, igual. Cando se � xo a ponte das Pías, fíxose unha barreira e deixouse un paso. Cando � xeron a ponte da autopista, por que non se � xeron dúas alturas, pasar o tren por baixo e sacar a peor barrei-ra que temos? Da ponte do tren para dentro non hai nada, ata os marisca-dores teñen marcado con paus o lí-mite da canle porque poden quedar varados alí.

Fóronse perdendo oportunidades de mellorar esas infraestruturas. Co accidente do “Discoverer”, coa ponte da autoestrada sobre a ría... Ou o espigón de Caranza, que non vale para nada e aí quedou. Por que non se demole? Non é que teña que haber al-guén que te controle e te multe, é que xa non deberías facelo. Se tiveramos conciencia...

Page 4: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

mái

sLib

ros

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020

28

José do Carmo Francisco, poeta portugués vete-rano, de 1951, ocupa un lugar sobranceiro na lí-rica do seu país. O que é dicir moito se coidamos en que Portugal abunda

en poetas, tanto como en cogumelos após da chuvia.

E dígoo desde a experiencia recen-te de escolmar poetas lusas para unha antoloxía de inmediata publicación na editorial hispano-mexicana Vaso Roto.

Mais dicía que Do Carmo Francisco ten un lugar ao sol na lírica, mais se coidamos na súa temática tamén na èpica. E é que este autor non rexeita en absoluto a temática deportiva. Mais ainda, amáa, de manera que, ademais de ter publicado algún libro monográ-� co ao respecto raro é aquel no que non se deixe ver semellante materia.

Así neste tan recente, que aínda queima nas miñas mans de leitor impaciente, chamado No tempo de Jesus não havia fotografías (Apenas Livros Lisboa, 2020). Un libro moi peculiar, entre da crónica xornalística, Do Carmo Francisco é xornalista da vella fornada, dos que aman e morren, diría eu, pola prensa en papel. Amor no que ambos comungamos, por certo.

Mais sendo da vella escola, e amador do deporte, José do Carmo Francisco escribe ao xeito, poñamos,

No tempo de Xesús

“ma non troppo”, porque cada sec-ción del nos leva por un labirinto de sucedidos e re� exións propios dun autor que non soamente coñece ben o terreo polo que se move, senón que, ademais, quere explicalo/ exploralo.

A partir desa historia que titula o libro, segundo a cal Pedro, o neto do autor, quere saber se no tempo de Xesús había testemuñas grá� cas. O que leva a Rembrandt e o seu cadro con Poncio Pilatos. O que leva á morte violenta dun seareiro do Sporting, en Jamor, en 1996 (máis lavatorio de mans). E botallle fío ao paventos das cereixas que se van enrolando as unhas coas outras.

Logo teremos de ver aquela seño-ra tan � na, que na Pastelaria Mimo-sa, asevera: “Os � los dos motoristas não vão para o Liceu”, Por non falar da madama, preocupada polo confort das súas pupilas, que di: “Olha, que as meninas estão a almoçar.” Todo isto e moito máis nun libro, “delicatesen”, con natureza, amor, literatura (da boa) e fútbol. Que non falte. Tamén esa prosa brillante que pecha o libro e que veño de copiar para unha ami-ga que non gusta que onde estaba o camposanto de Canido, en Ferrol, haxa agora un instituto. E escribe José do Carmo Francisco: “…onde hoje se cavam sepulturas, amanhã nascerão alicerces de casas novas, só o Verde responde ao Negro”. Pois.

Mais sendo da vella escola, e amador do deporte, José do Carmo Francisco escribe ao xeito, poñamos, dun nos nosos escritores (xornalista e poeta) máis grandes: falo do malagueño Manuel Alcántara, autor dunhas crónicas de boxeo

NO TEMPO DE JESUS NÃO HAVIA FOTOGRAFÍASJOSÉ DO CARMO FRANCISCOEd. Apenas Livros. Lisboa, 2020

ea

tae

tcèead�n

qiJ

Ã

PARANGOLÉPABLO FIDALGO LAREOEd. Chan de Pólvora. Santiago de Compostela, 201915 euros

Unha formiga curiosa e valente decide afas-tarse do seu formigueiro para vivir novas ex-periencias. Polo camiño vaise atopar con ani-mais que nunca vira e aprenderá a facer cousas que xamais imaxinara: tocar música, � otar na auga, voar... Tamén saberá da existencia dos humanos: serán tan malvados como contan? Sen temor ao descoñecido, está disposta a descubrilo por ela mesma. Unha fábula sobre a ansia de coñecemento e sobre a importancia de afrontar a vida sen prexuízos que nos limiten. Ademais dos seus textos dirixidos aos lectores infantís, a autora ten publicado como ensaísta Feminismos (2013), en coautoría con Olga Cas-tro, A alternativa está aquí (2014) e Corpos exorbitantes (2017), Premio Xohana Torres de Ensaio. En 2015 a AGE concedeulle o Premio Xosé María Álvarez Blázquez á autora do ano. É fundadora da ONG de cooperación ao desenvolvemento Implicadas. . Polsa súa banda, Iván Sande estudou ilustración na Escola de Artes Pablo Picasso. O seu primeiro libro ilustrado para Xerais foi Usha (2008), ao que seguiron Lía e as zapatillas de deporte (2008), O monstro das palabras (2009) e Volvo! O regreso de Usha (2014), todos eles da autoría de María Reimóndez. En 2015 ilustrou Sira e o robot, de Mark Wierma e Miguel Mosqueira, e en 2020, A formiga destemida, de María Reimóndez. O álbum Bea (Xerais 2008) foi o seu primeiro libro como autor e ilustrador.

SEN TEMOR AO DESCOÑECIDO

A FORMIGA DESTEMIDAMARÍA REIMÓNDEZ (TEXTO)IVÁN SANDE (ILUSTRADOR)Edicións Xerais. Vigo, 202011,70 euros

Helena Sánchez é unha prestixiosa xor-nalista que acepta investigar o caso de Fernando, un condenado por agresión sexual á súa � lla que sostén ser vítima dun complot argallado pola súa ex-muller e que desexa lavar a súa imaxe a través desa reportaxe. No proceso, sairán á luz historias ocultas que quizais é me-llor non saber, movendo, a través da pescuda, a unha re� exión sobre a ética da verdade fronte á mentira e sobre a propia felicidade na vida de Helena. A investigación xornalística é, en realidade, o punto de partida para afondar nas vidas e relacións de dúas familias marcadas non só polas particulares trasten-das do amor, senón tamén pola irrupción do totalitarismo e a extrema dereita do mesmo xeito calado e sutil en que se introduce na sociedade e na política do noso tempo. O libro da � lla é un relato profundo e inquietante en que a autora parte dun caso real de abuso no ámbito familiar para obrigarnos a ollar de fron-te o mello e o peor de nós como persoas e como sociedade. Unha novela que afonda no máis meserábel da condición humana a través dunha voz directa e desgarrada que se inmisce de modo íntimo nuns personaxes cos que é imposí-bel non identi� carse.

POLÍTICA, SOCIEDADE E SENTIMENTOS

O LIBRO DA FILLAINMA LÓPEZ SILVAEditorial Galaxia. Vigo, 2020. 20,90 euros

dun nos nosos escritores (xorna-lista e poeta) máis grandes: falo do malagueño Manuel Alcántara, autor dunhas crónicas de boxeo excepcio-nais. De maneira que José do Carmo Francisco, ademais da lirica practica a épica, o que tratándose de depor-te non deixa de ser pleonasmo. De maneira que este libro semella, na súa evidente sinxelexa, un chama-tivo conglomerado de crónica, pro-sa poética e, tamén, narrativa, breve

VICENTE ARAGUAS

Page 5: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020másLibros

29

Es Liliana Blum, mexicana de Durango, una escritora de contrastada solvencia en el terreno del relato, en el que ha publica-do varios libros, comenzando por La mal-dición de Eva (2002). El más reciente de todos los publicados es Tristeza de los cí-tricos (Ed. Páginas de Espuma, 2019) que contiene diez relatos de extensión media dotados todos ellos de una narratividad de excelente factura, a través de la que nos llegan historias de dolorosa acritud en las que siempre la mujer juega papel principal acosada por un variado problematismo en el que las relaciones humanas, la soledad, el maltrato, el miedo y las pasiones –sexo y erotismo reiteradamente– son motivos dominantes en estas páginas. Este corpus narrativo abre una panorámica que va desde lo más atroz, criminal y terrible, que se funden en “Picota”, hasta la síntesis de misterio y onirismo y contención sentimental de “Palabras bajo tierra”, que cierra el libro. En general, las historias transcurren en un “crescendo climático” intensi� cativo, por el que se deslizan algunas oscuras claves de la vida mexicana actual en sus as-pectos más degradantes y violentos: secuestros, violaciones, asesinatos macabros, desbocado machismo, etc., lo que va paralelo al sufrimiento, la desilusión, los ultrajes y agresiones que la mujer ha de enfrentar para, a veces, morir en el intento. La mirada de la escritora a escenas, sucesos, situaciones e intimidad de la mujer es con fre-cuencia fría, inmisericorde, radicalmente desesperanzada. (L.A.G.)

LILIANA BLUM: DIEZ HISTORIAS AMARGAS

Es Alexis Ravelo un escritor canario co-nocido sobre todo por sus aportaciones al género policíaco, en el que, hasta el momento, La estrategia del pequinés, Premio Hammett, ha sido su logro más reconocido. En ese mismo territorio, La ceguera del cangrejo (Ed. Siruela, 2019) es su título más reciente. Novela de es-cenario canario –excesivamente presen-te– su historia se centra en la indaga-ción, por un inopinado “detective”, en la muerte de una investigadora en la vida y obra del gran artista lanzaroteño César Manrique, férreo militante contra la or-gía del cemento en la desbocada construcción que el desarrollismo incontrolado sembró con particular saña por la España turística. Así, los mimbres parecen po-tencialmente propicios para una novela de crimen, corrupción, denuncia y otros stractivos de lo negro policíaco.Alexis Ravelo, que escribe con soltura, creemos que aquí no ha acertado. Pasada la pag.150 la historia es aún puro prolegómeno, despliegue viajero por lugares y pueblos isleños del conmovido militar que es el sargento Ángel Fuentes, el novel detective. A la elemental trama solo le llega el soplo de la intensidad, con su carga de violencia, en el último tramo de la historia, que es homenaje a Manrique y a Lanzarote, pero que para nada (o casi) entra a fondo en materia de corrupción y de sus delictivos entramados. Al detective lo vemos dubitativo y envarado. La prosa, en su léxico, maneja algunos extraños elementos como el reiterado “pibe” (o “piba”), resonancia argentina aquí fuera de lugar. Como lo está el lector, que no logra adentrarse en lo que, incluso con cierto tedio, está leyendo. (L.A.G.)

ALEXIS RAVELO: CONSTRUCCIÓN Y CORRUPCIÓN

Moisés Naím: crónica bolivariana

El venezolano (no bo-livariano) Moisés Naím es un muy re-levante periodista internacional que ha vivido directamen-te la etapa chavista

–el saqueo, la devastación– de Venezuela desde una privilegiada y cercana primera línea. Ha te-nido responsabilidades políticas en el gobierno anterior al del co-mandante Hugo Chaves –popu-larmente “bobolongo” o “gallito de roca”– sobre quien ha dirigido la serie televisiva Comandante, que, en su opinión, guarda “un lejano parentesco” con Dos espías en Ca-racas (Ed. Random House, 2019), su primera novela, aunque desde las primeras páginas de ésta el lector tiene más que sospechas de que el periodista, revestido de infor-mación exhaustiva, gana la parti-da al novelista y así estamos ante una crónica novelada, subgénero hoy muy en boga, conducida por un escritor de pluma versátil y so-bradas capacidades lingüísticas y expresivas. Digamos también que esta novela aparece tras las exito-sas muestras de tal género que las venezolanas Karina Sainz Borgo o Michelle Roche Rodríguez han es-crito sobre el tema recientemente. En � n, la modalidad narrativa del espionaje no tiene en español una brillante tradición de la que, en cambio, sí pueden presumir ingle-ses y norteamericanos.

Dos espías en Caracas, instalada su historia en el recorrido político, gubernamental y psicológico de Chaves, posee una meditada con� -guración formal de modelo asimé-trico: las tres primeras partes dis-curren entre informaciones, acopio de datos, caracterización del prota-gonista y proceso de asentamiento de la república bolivariana con un epicentro fundamental en la rela-ción cubano - venezolana; esto es, Fidel (maestro) Chaves (alumno) con un magní� co retrato en pro-fundidad del segundo y una per-

DOS ESPÍAS EN CARACASMOISÉS NAÍMEd. Random House, 201919,90 euros

fecta captación de sus dotes para enfervorizar el populismo tocando sus � bras y debilidades más sensi-bles. Es en la cuarta parte cuando el escritor intensi� ca lo más pura-mente novelesco: el juego de espio-naje, la estrategia colonializadora del castrismo revolucionario y el ocaso –la muerte– del omnímodo y omnipresente Chaves. En rigor, un amplio pero convincente des-enlace tras un sólido planteamien-to de apertura.

En esta partida ajedrecísti-ca juega importante papel la CIA norteamericana, replegada sin embargo ante la “invasión” cuba-na en los sectores de más peso del país, políticos y económicos sobre todo. La corrupción generalizada, la demagogia en el ejercicio del poder, la manipulación del pueblo con falaces consignas y eslóganes propagandísticos, la imparable violencia callejera, la galopante carencia de alimentos, el entra-mado político - económico de los petrodólares y los crímenes de los subterráneos del poder monstruo-samente controlados son algunos de los elementos que se juegan en la arrasadora dinámica chavista encabezada por un líder megaló-mano, divinizado, poseído de sí mismo y de su condición de salva-dor de la revolución y de la patria. El ejercicio del poder en sus aspec-tos más sórdidos e inconfesables tiene aquí un ilustrativo desplie-gue. Por lo demás, el novelista se sirve de variadas anécdotas (la del “por qué no te callas” del rey Juan Carlos no podía faltar), de la dosi� -cación del misterio y la intriga, del análisis propiciado por el ejercicio del periodismo y de una mirada equilibrada en extensión y en pro-fundidad.

Dos espías en Caracas ejempli-� ca cómo la novela aprovecha la historia reciente como tema para dar de la misma una visión y una interpretación personales y some-tiéndola a una recreación literaria en lo formal a través del lenguaje, dotado aquí de una combinatoria de diferentes registros que van de lo funcional periodístico a lo narra-tivo literario. El control de todo el entramado de la historia lo ejerce el escritor sin falla ni desequili-brio y la solidez de lo expuesto gana conforme la narración y los comentarios van avanzando. De las versiones que el autor con� e-sa haber escrito, esta posee, desde luego, solidez e interés, y además tensión y solvente conocimiento del mundo novelado. No es poco.

LUIS ALONSOGIRGADO

Page 6: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

páxi

naLi

tera

riaSUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020

30

A loubanza da vida na natureza, lonxe das

présas e das urxencias da cidade, é un tópico

tratado por numerosos autores

As palabras salvadoras: Beatus Ille

EDITORIAL GALAXIA. VIGO, 2012. 700 PÁGINAS.Libro imprescindible para conocer de primera mano la vida y obra del intelectual y político más importante de Galicia, de todos los tiempos. Desde su infancia en Rianxo, hasta el exilio en Buenos Aires, Alfonso Daniel Rodríguez Castelao, frente al espejo.

MEDULIA EDITORIAL. A CORUÑA, 2019. 104 PÁGINAS.Abogado experto en criminología, De Ana presenta un libro de poemas donde con honestidad y una mirada llena de indulgen-cia y solidaridad, muestra su visión de la vida. La pérdida, la pa-sión amorosa o la crítica social, tienen cabida en estas páginas.

NOCTURNA EDICIONES. MADRID, 2020. 512 PÁGINAS.Bienvenido a Black Spring, una población pintoresca con un macabro secreto: una mujer recorre las calles con la boca y los ojos cosidos, entra en los hogares y espía a la gente mientras duerme. La llaman la Bruja de Black Rock.

EDITA BIBLOS. BETANZOS, 2019. 26 PÁGINAS.Revista fundamental para estar al tanto de las novedades li-terarias en gallego y portugués. Incluye una sección dedicada a la música y a los libros infantiles que resulta muy práctica para fomentar la lectura entre los más pequeños de la casa.

BIBLOSVARIOS AUTORES

CASTELAO NA LUZ E NA SOMBRAVALENTÍN PAZ ANDRADE

EL MAR Y LO DEMÁSDIONISIO DE ANA PRIETO

HEXTHOMAS OLDE HEUVELT

E

dtA

CV

MApocisi

EEEED

NBmy m

HHHTTTTTH

librosRecomendados

E

tap

V

C

XULIO VALCÁ[email protected]

“Ben ditoso é o labrego que se poda

valer en si, sin traballar no alleu;que ten para dar ós fillos unha

coda,un peso para gastar, gado de seu”.Onde, como vemos, se insiste na

necesidade da independencia eco-nómica, valerse por si, un peso para gastar e, moi importante, “gado de seu”.

Ilustración de Nito da Vila

Hai autores que se con-sagran con dúas pala-bras. Horacio, o poeta latino que viviu entre os anos 65 a 8 a. C., é un deles. Claro que Horacio non deixou

dúas, deixou moitas palabras de� ni-tivas. Ademais de “Beatus ille” “Carpe Diem”, a primeira referida á excelen-cia na vida no campo, afastada do tráfego e das ambicións da cidade. A segunda, Carpe Diem, exhortan-do a vivir intensamente o momento presente, o único que temos, porque o pasado non volve e o futuro é unha simple conxetura.

“Beatus ille qui procul negotiis/ ut prisca gens mortalium/ paterna rura bobus exercit suis/ solutus omni faenore”: “Bendito aquel que afastado de pleitos/ labra os campos pater-nos cos seus bois,/ como os antigos devanceiros/ alleo a toda coviza”. OA re� exión horaciana gozou de singu-lar fortuna. No século XVI Frei Luís de León traduciuno ao español e logo versionouno na súa Oda á vida reti-rada: “Que descansada vida la que

huye del mundanal ruído siguiendo la escondida senda por donde han ido los pocos sabios que en el mun-do han sido”. Cun sentido diferente, o poeta francés Joachin du Bellay exhorta á viaxe, ao descubrimento de novos pobos e culturas para rematar retornando á paz do fogar: “Heureux qui, comme Ulysse, a fait un beau voyage”.

GaliciaGalicia, cunha riquísima tradición poética, non podía � car á marxe e, en efecto, tamén nas nosas letras achamos repre-sentacións de tan enco-miástica proposta. A do retiro, a da calma e a da serenidade na natureza, sen outras aspiracións que ter o necesario para un bo pasar, non depen-der de ninguén, respectar a tradición e ser homes e mulleres xuizosos e pru-dentes. No século XIX, Xosé García Mosquera recreou o épodo horacia-no deste xeito:

“Feliz quen vive, cal os de outro tempo,

lonxe das barafundas e labra os eidos que

seu pai labrabacon xugada de seu,

libre de usura”. A destacar aquí o

terceiro verso, “e labra os eidos que seu pai labra-ba”, no que se reitera o verbo labrar e con el a continuidade xeracional, perpetuando unha mes-ma tradición. E moi ati-nada tamén a expresión

“con xugada de seu”, isto é, con bois ou vacas propias, ao revés daqueles versos de Yupanqui. “Las penas y las vaquitas se van por la misma senda; las penas son de nosotros, las vaqui-tas son ajenas”.

Máis recentemente, nos anos trinta do pasado século, o profesor e sacerdote Xosé Crecente Vega, reite-ra a mesma idea no seu libro “Code-seira”:

Page 7: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020enDetalle31En Europa hay “un dé� cit de utilización de la

propiedad intelectual”, por eso el plan estratégico para los próximos cinco años de la EUIPO, la agencia europea que registra marcas, modelos

y dibujos, se vuelca con las pymes porque con esa protección generan “más riqueza”, a� rma en una entrevista a Efe su director, el belga Christian Archambeau.

Un mayor uso de la propiedad intelectual enriquecería Europa

SOCIEDAD

Además de animar a pequeñas y medianas empresas (pymes) euro-peas a que protejan sus marcas, modelos y dibujos, otra de las priori-dades del plan estratégico de la O� -cina de la Propiedad Intelectual de la UE (EUIPO en sus siglas en inglés) para 2020-2025, que entra en vigor el 1 de julio próximo, es continuar su implantación mundial.

Además, añade Archambeau, otro objetivo de la EUIPO es centralizar en un futuro un registro ampliado de denominaciones de origen.

Y apunta que, ya en el ámbito más general de la propiedad intelectual, queda pendiente el desbloqueo de la creación de una “patente unitaria europea”, porque “una política indus-trial sin patente no es una política industrial”.

Con superávit � nanciero desde su fundación en 1994, en el horizonte de la EUIPO aparece como incertidum-bre la salida del Reino Unido de la Unión Europea (UE).

En sus 25 años de historia, la EUI-PO ha crecido de modo sostenido y ha tramitado más de dos millones de solicitudes de marcas y más de 1,3 millones de peticiones de dibujos y modelos comunitarios de práctica-mente todos los países y regiones del mundo, donde la euroagencia � gura entre las tres más importantes, tras China y Estados Unidos.

Dé� cit de propiedad intelectualEn registro anual de marcas, si se compara a la UE con economías de tamaño similar, como China, “esta-mos muy lejos”, con medio millón en los Veintiocho (sumando o� cinas nacionales y la EUIPO) frente a ocho millones en la potencia asiática, apunta Archambeau, quien reconoce que “en Europa hay un dé� cit de utili-zación de la propiedad intelectual”.

Una carencia que la EUIPO va a “intentar cambiar” con un “programa especial” en su plan estratégico foca-lizado en ayudar y concienciar a las pymes europeas de los bene� cios de proteger sus marcas y sus diseños.

“Las empresas que utilizan la pro-piedad intelectual tienen más éxito, son más resistentes a crisis, crecen

más, tienen más empleo y también empleos mejores, de nivel más alto y mejor pagados”, destaca Archambeau, en base a un estudio del Observatorio Europeo de las Vulneraciones de los Derechos de Propiedad Intelectual, que alberga la EUIPO desde 2012.

Según otro estudio del mismo observatorio, “menos del 10 por ciento de las pymes (europeas) tienen dere-chos de propiedad intelectual”, aña-de, y subraya que en Europa el 99 por ciento de las empresas son pequeñas y medianas.

Para invertir la tendencia, según el director de la EUIPO, la agencia tie-ne los “recursos su� cientes” para “tra-bajar mano a mano” con las o� cinas nacionales de registro de propiedad intelectual y las cámaras de comer-cio para crear “una red cuyo objetivo será especí� camente la información y la ayuda a las pymes”.

Se trata de facilitar los trámites y “ampliar servicios” para pymes en el registro de las marcas de la Unión Europea (MUE) y fomentar que impul-

CATALINA GUERREROFotos: EFE/ Morell

sen la protección de sus dibujos y modelos comunitarios registrados (DMC), lo que proporcionan protec-ción de la propiedad intelectual en todos los Estados miembros de la UE, ya que éste último es trámite “rápido, sencillo y barato”: puede llevar menos de dos días, cuesta 350 euros y prote-ge por cinco años renovables.

Falsi� cación y expansiónMás allá de los vaivenes de las gue-rras comerciales, uno de los gran-des caballos de batalla a los que se enfrentan las empresas europeas es a la sangría de las falsi� caciones, que suponen unas pérdidas anuales de alrededor de 60.000 millones en la UE, lo que representa el 7,4 por ciento del total de venta, según un informe de la EUIPO.

“El problema de la falsificación especialmente en las plataformas ‘online’ es algo que necesitamos ata-car”, subraya el director de la EUIPO, que destina cada año un millón de euros a Europol para “facilitar la lucha

contra el crimen organizado contra las falsi� caciones y la piratería”.

Según Archambeau, además del perjuicio económico para las empre-sas europeas, es necesario concien-ciar al ciudadano de que “cada vez que compramos un bolso barato en la playa en Alicante el dinero no va a los manteros que los venden sino a reciclar dinero negro del crimen organizado, drogas, trá� co de perso-nas, terrorismo o prostitución”.

Para cambiar la mentalidad, la EUIPO ha desarrollado “kits” para ayudar a colegios a educar sobre el valor de la creatividad y la protección de la propiedad intelectual y respal-da la creación de la red Autenticiuda-des, un programa de cooperación con autoridades locales “muy efectivo, e� ciente y barato”, en el que en Espa-ña están Alicante y Málaga.

La mayor parte de las falsifica-ciones vienen de Asia. La euroagen-cia ya tiene implantación en China, el Sudeste asiático e Iberoamérica, y entre sus próximos objetivos se sitúan África, Caribe y Georgia, siem-pre siguiendo “las prioridades de la Comisión Europea (CE)”.

Retos y premiosPrecisamente con Bruselas, la EUIPO está en conversaciones para ampliar sus competencias a las indicaciones geográ� cas, que ahora protegen jurí-dicamente más de 3.300 nombres de productos (alimentos, vino y bebidas espirituosas) y ampliarlas a “otros productos no agrícolas, como por ejemplo el mármol de Alicante”.

Son denominaciones que “otros bloques en el mundo con quienes negociamos acuerdos comerciales las tienen” protegidas y la UE, no, lamenta Archambeau.

Y desea, por otra parte, que se avance en la creación de una “paten-te unitaria europea”, que valga para toda la UE y que está paralizada por, entre otras cosas, las incertidumbres del “brexit” y el régimen lingüístico que hace que “España no está, porque el español no es uno de los idiomas en el ámbito de la patente europea” actual.

Para poner el foco en el “enorme potencial” en la protección de la pro-piedad intelectual de la creatividad, la EUIPO creó hace seis años los Premios DesignEuropa, que este año celebran su tercera edición.

Christian Archambeau, director de la agencia europea EUIPO, que registra marcas

Page 8: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

letr

asAt

lánt

icas

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020

32 Poesía destroyer

María Lado e Iria Pinheiro

Nestes días de obri-gado confinamento chego á lectura de Uralita, o poemario de Iria Pinheiro e María Lado que pu-blica un selo novo:

Cuarto de Inverno. Fágoo coa curiosi-dade do neno que desenvolve un ga-lano na amencida de Reis, expectante por saber se o talento actoral de Pin-heiro e a pulsión imantadora da poesía de Lado amalgamaron aquí na poten-cia creativa de mísil tomahawk que ambas desenvolven acotío.

E si. Descubro pronto a forza irre-freable de Uralita, un urro pola Galicia esborroada en refugallos, pola perda das raíces, o esquecemento da terra, a anulación do sentimento de per-tenza, o imperio contranatura.

Os textos que compoñen este libro son pequenas xoias da mellor poesía performática galega da nosa hora. Non naceron para a lectura, senón que conformaron inicialmente un espectáculo co que ambas as auto-ras xiraron por Galicia adiante, algo que se percibe de xeito nítido na esti-lística desta escrita, perfectamente conversacional, inzada de coloquia-lismos e xiros da fala cotiá, allea a calquera enfeite cultista.

Engastando poemas-flash de maior condensación lírica con outros poemas en prosa oralizantes e completando o conxunto con frag-mentos de prosa notarial, Pinheiro e Lado conseguen unha estrutura unitaria, que deriva pendular, indo

da anécdota familiar máis concreta á revisión crítica globalizante, sem-pre sen perder de vista a simbólica que vertebra toda a obra: a avoa che-rokee, raíña devanceira, que encar-na as raíces da tribo, o sentimento comunal de adhesión a unha terra que as cidades levan un mundo dinamitando, creando unha fisura que nos enterra en hortas-verte-doiro de imposible kintsugi: “Miña avoa era unha raíña cherokee./ Vivía entre montañas de refugallos,/ case-tas de uralita, cadáveres/ de árbores que non dan,/ entre lixo semisepul-tado polos caseiros/ que reforman e deixan todo nas leiras”.

A partir deste comezo implosivo o libro vai serpeando entre as hortas como “territorios fragmentarios”, as maceiras que dan “froitas enferruxa-das” e as avoas “quietas como arañas”. Mais hai lugar tamén para lembrar a natureza esmorecente na que mal-vivimos: “tan intervida que nos sol-pores sempre hai farois estorbando. Os cables da luz hai que incorporalos ao cadro porque están aí. As familias viven abrigadas debaixo das torres de alta tensión. Son os guerreiros do Siam, vixían a comunidade que vive ao seu abeiro”.

Por iso se produce unha reivin-dicación expresa da incardinación terrea dos antergos, que “eran edu-cados” e, sobre todo, “non odiaban a terra” porque “eran parte da terra”. Pola contra, o capitalismo devasta-dor da sociedade (peri)urbana actual condenou o noso rural a un territo-

rio que señorea a uralita, “a � lla da gran chingada”. Por extensión, o país todo acaba por se deixar amansar nunha narcótica de autoestradas que acoitelan a paisaxe (“esa espiña dorsal que parte o país é unha falla”) e abrazamos a relixión da incoheren-cia máis nefanda: “subvencionase o negocio do eucalipto pero o eucalipto arde e acábase o negocio! Non enten-do nada. Reciclas, es un integrista da reciclaxe, pero plantas pinos nas � ncas das avoas! Non entendo nada. Sacri� cas o porco pero dáche pena a súa ánima cando o chamuscas. Non entendo nada. Botas contra os da autoestrada pero na peaxe paras. Non entendo nada”.

É a Galicia da incongruencia e do autoodio, a Galicia que non se reco-ñece e se avergonza de si mesma: “Entiendes gallego pero no lo hablas por puto autoodio. Odias la aldea da que viñeches, a bosta, o pueblo, os cochitos de choque. Odias Lalín, Lugo, Ourense porque che parecen provincianos, conservadores y luego El Rocío que te parece? Exótico? Las Indias Orientales?. Ese parquecito de aire imperial donde pasean las familias de la capital no es provin-ciano, gilipollas? O es que te parece un puto cuadro de Renoir?! Parvo. Mete no cu o teu puto autoodio. A uralita. Parvo”.

Un obús. Directo, brutal, disfé-mico por necesidade: realidade en vea, retranca a megatóns e sátira sen piedade. Poesía destroyer. Ler e entender.

Cudalanpohedeciaam

freesdaa aten

sopeNo

URALITA MARÍA LADO E IRIA PINHEIROCuarto de Inverno

ARMANDO [email protected]

Page 9: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

MARTA PÉ[email protected]

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020hablandoconBanting33

“No existe una lengua de

signos universal, cada país tiene

la suya”

La lengua de signos es una lengua natural de expre-sión y con� guración ges-to-espacial y percepción visual (o incluso táctil por ciertas personas con sordoceguera), gracias a

la cual, los sordos pueden establecer un canal de comunicación con su en-torno social, sea este conformado por otros sordos o por cualquier persona que conozca la lengua de señas em-pleada. Andrés González es intérpre-te de este lenguaje.

¿En qué situaciones se suele interpretar? ¿Suele haber un intérprete de apoyo? En todas aquellas situaciones en las que hay una necesidad de comuni-cación por parte de personas sordas y oyentes, por lo tanto, en mayor o menor medida es necesaria la pre-sencia de un intérprete. Si existe una barrera comunicativa, una persona sorda o sordociega usuaria de la len-gua de signos no puede acceder a la información, ya sea en lengua oral o escrita.

Las interpretaciones tienen lugar en diversos ámbitos. Si esta tiene una duración prolongada debería haber un intérprete de apoyo. Por norma general los cambios de tur-no se realizan cada treinta minutos. Estos tiempos se suelen pactar entre los propios intérpretes en función del grado de di� cultad de la información, horas totales del servicio, etcétera.

¿Es más sencillo interpretar de lenguaje oral a la lengua de signos, a la inversa o es indiferente? En mi caso me siento más cómodo interpretando de lengua oral a len-gua de signos. No sabría explicarte con precisión el porqué, pero supon-go que tiene que ver con ser hijo de padres sordos signantes. Mi cabeza procesa los signos de una forma más � uida que cuando tengo que inter-pretar a lengua oral.

Las metáforas, los chistes... ¿son más complicados de interpretar? Sí, en general yo creo que suelen ser situaciones complejas en la interpre-tación de cualquier idioma. Ya que influyen aspectos culturales, y no debemos olvidar que las personas sordas tienen su propia cultura, con sus costumbres, tradiciones, etcétera. Depende también un poco de la capa-cidad que tenga el profesional para saber trasladar la esencia, el signi� -cado de lo que se quiere transmitir.

¿Es el español una lengua difícil de interpretar? ¿Hay otros idiomas que sean más sencillos? Yo solo interpreto de lengua de sig-nos a oral (tanto lengua gallega como castellana), por lo tanto, no puedo comparar. Me gustaría aclarar que no existe una lengua de signos univer-sal. Cada país tiene su propia lengua de signos, por ejemplo, en el nuestro

ANDRÉS GONZÁLEZINTÉRPRETE DE LENGUA DE SIGNOS

conviven la lengua de signos espa-ñola y la lengua de signos catalana. Si bien es cierto que existe un com-pendio de signos internacionales conocido como Sistema de Signos Internacional que pueden utilizar personas de diferentes países que son usuarias de lenguas de signos distintas.

En mi experiencia personal, puedo decir que las personas sordas llegan a comunicarse con mayor facilidad con otras personas sordas de otro país gracias a que la lengua que uti-lizan es viso-gestual. Muchos signos son icónicos, es decir, comparten cierta similitud con la realidad.

Imagino que una situación muy tensa son eventos en directo en los que hay muchas personas... Sí, tienes razón. Las interpretacio-nes en directo conllevan estar más expuestos al público por lo que gene-ran más tensión. No te voy a enga-ñar, a algunos intérpretes nos gene-ra cierta “adrenalina satisfactoria”, como yo la denomino. No me re� ero a que estemos ahí arriba y seamos el centro de atención, todo lo contrario, ya que debemos ser neutrales y pasar totalmente inadvertidos, sino que lo comparo como si fuese una monta-ña rusa. Esa adrenalina que a alguna gente le incomoda y a otra no.

¿Qué di� cultades hay al interpretar? Entiendo que depende un poco de la situación a interpretar. Se me ocu-rren los siguientes ejemplos, aunque pueden darse muchas más situacio-nes. Por ejemplo, si es una conferen-cia una di� cultad es la tensión que mencionamos antes, la duración o la temática. Ciertamente no estamos preparados de la misma forma en todos los ámbitos. Sería importante que existiesen intérpretes especiali-zados en uno o varios campos porque la calidad de la interpretación mejo-raría. Otra di� cultad recurrente es el acceso con antelación a la informa-ción que se va a tratar en el servicio que se va a interpretar, con el � n de preparar vocabulario y mejorar la calidad de dicha interpretación. En muchas ocasiones no se nos facilita esta información por miedo o des-con� anza a que esta pueda ser divul-gada. Aprovecho para decir que a veces se desconocen también nues-tras funciones, las cuales realizamos siempre bajo un código deontológico donde se incluyen la neutralidad y con� dencialidad.

¿Sería necesaria una incorporación mayor de intérpretes en las institucio-nes públicas? En efecto, sería fundamental por dos aspectos: por un lado, para mejorar la situación de las personas sordas que continuamente se encuentran con barreras de comunicación. Los intér-pretes de signos les proporcionan una mayor autonomía y acceso a la información. Por otro lado, mejoraría la situación laboral de los interpre-tes, que en muchas ocasiones tienen contratos precarios, de corta dura-ción y poco estables. Muchos de ellos terminan por dedicarse a otra cosa.

En las conferencias se dan di� cultades como la temática. No estamos preparados de la misma forma en todos los ámbitos

A veces se ignoran nuestras funciones, realizadas bajo un código deontológico que incluye la neutralidad y la con� dencialidad

Page 10: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

Don Ricardo Carvalho na minha memoria (VII)

Penso que non me equi-voco se digo que un dos días máis amargos de don Ricardo Carvalho Calero como profesor da Universidade de San-tiago foi o 28 de xaneiro

de 1980, curiosamente, cando xa lle faltaban poucos meses para a xubila-ción. E penso que puido ser este o día peor, malia ter padecido continuos e inxusti� cados retrasos na dotación e posterior saída a oposición da cátedra, feitos aos que, en diferentes ocasións, se ten referido a doutora Aurora Marco -profesora miña que foi e querida ami-ga e colega que é-, que viviu eses anos como Profesora Adxunta Provisional de Lingüística e Literatura Galega.

Ese 28 de xaneiro tivo lugar no Paraninfo da Universidade composte-lá o acto de investidura como doutores honoris causa de Álvaro Cunqueiro, Camilo José Cela e Joseph M. Piel, a proposta, respectivamente, dos Depar-tamentos de galego, español e romá-nicas.

Era o primeiro acto de investidura de doutores honoris causa promovi-dos pola Facultade de Filoloxía -crea-da había poucos anos coa desapari-ción de Filosofía e Letras- aínda que non a dun � lólogo, dado que en xanei-ro de 1950, cando o profesor Carvalho aínda residía en Ferrol, albiscando a posibilidade de se poñer á fronte do proxecto do Colexio Fingoy de Lugo, era investido con todos os honores o catedrático da Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa Gustavo Cordeiro Ramos, naquela altura pre-sidente do Instituto para a Alta Cultu-ra, que aproveitou a ocasión da visita a Santiago para inaugurar o Instituto de Estudos Portugueses, dependente da Universidade compostelá. O doutor Cordeiro Ramos era un reputado fas-cista que fora ministro da Instrução Pública, en gobernos da Ditadura Mili-tar e do Estado Novo. Un seguidor fer-voroso -mesmo “hitleró� lo”- do nazio-nal-socialismo que fora recibido polo propio Hitler en Berlín, entrevista na que lle entregara un exemplar de Os Lusíadas em alemán. Fora apadriñado polo doutor Moralejo, daquela decano da Facultade de Filosofía e Letras.

Curiosamente, tratábase do segun-do nomeamento de honoris causa da Universidade galega e do primeiro realmente solemne, pois a consesión dese honor a Gumersindo Busto, o galego emigrante en Buenos Aires

XOSÉ MARÍA DOBARRO

Facultade de Medicina.En calquera caso non foran moi-

tas as oportunidades que don Ricar-do tivera de asistir a actos magnos da Universidade como era o que se celebrou o citado 28 de xaneiro de 1980. A ese non podía faltar xa que tiña que actuar nel apadriñando ao seu vello amigo Álvaro Cunqueiro. Os doutores Leonardo Romero Tobar e Ramón Lorenzo � xeron o propio con Camilo José Cela e Joseph M. Piel. Aquilo, naturalmente, non tiña a tras-cendencia da cátedra obtida había oito anos -cando, unha vez supera-das as probas, se dirixira aos mem-bros do tribunal como “magnánimos varones”, tal como el mesmo referiu e os presentes, como a citada Auro-ra Marco, saben-, mais para unha persoa tan universitaria como era o profesor Carvalho Calero supuña un bonito colofón para lle poñer � nal a unha carreira de profesor na institu-ción que en tanta estima tiña, aínda que, por circunstancias da vida, non puidera ser tan dilatada como, sen dúbida, lle tivera gustado. Porque non podemos esquecer que xa de estu-dante estivera moi vinculado á Uni-versidade, xa formando parte da súa Xunta do Patronato ou pronunciando o discurso “Aspiraciones de la clase escolar” no acto solemne de apertura do curso 1930-31, presidido polo Rei-tor Magnífico Alejandro Rodríguez Cadarso.

Sen deixar de lado a súa partici-pación, en 1932, na oposición a unha praza de profesor auxiliar de Penal e Procedementos que o tribunal,

que, en 1910, doara á Universidade de Santiago a valiosa Biblioteca Amé-rica -na que, por certo, botei moitas horas de estudo- quedou na expedi-ción do título.

Con todo, como sabemos, Cordei-ro Ramos non foi o único fascista ou � lofascista que a Universidade com-postelá nomeou doutor honoris cau-sa. En 1955, nomeara, nada menos que en Ciencias, a Francisco Franco, distinción que as autoridades uni-versitarias tiveron a ben retirarlle en 2006.

Xa en setembro de 1970 -repárese na data elixida, para evitar mobili-zacións-, cando don Ricardo xa era profesor na Universidade e eu esta-ba a piques de me converter, por vez primeira, en seu alumno, tivo lugar o acto de investidura de Marcelo Cae-tano, catedrático de Dereito na Uni-versidade de Lisboa, mais nesa altura Presidente do Conselho de Ministros de Portugal.

Fora proposto pola Facultade de Dereito, á que pertencía o reitor García Garrido, e actuara como padriño Lau-reano López Rodó, ministro de Fran-co e catedrático que fora da Universi-dade de Santiago había xa uns anos. Misterios da ciencia. Evidentemente, non asistín a ese acto nin lembro que por alí me deixase ver. Descoñezo se o profesor Carvalho asistiu -non lem-bro ter falado dese tema con el-, mais quero pensar, porque a cabeza así mo di, que non. Aínda que nese mesmo ano houbera outra investidura á que si é probable que asistise: a de Fran-cisco Grande Covián, a proposta da

incomprensiblemente, decidira deixar deserta. Tería sido, con certeza, un gran profesor de Dereito, tanto como o foi de Literatura. E diso si teño falado con el.

Mais o día 28 de xaneiro de 1980 as cousas non transcorreron como tiñan que transcorrer. Eu aquel día tiña aulas na Coruña e, obviamente, non podería asistir. Mais tiña noticia, como case todo o mundo, do que podería pasar. A rumoroloxía falaba en voz alta de actuacións dirixidas contra o reitor José María Suárez Núñez o pimeiro, por certo, “democraticamente” elixi-do, ou iso quería o goberno Suárez que se entendese. Nun Paraninfo cheo de xente irromperon un cento de estudan-tes -e algún profesor, dos que non direi nomes para non publicitalos- pedindo a berros a demisión do reitor, impedin-do escoitar os discursos, tirando ovos, soltando galiñas...

Nada tiña que ver nin con don Ricardo Carvalho nin con don Álvaro Cunqueiro nin con ningún dos outros doutores -se cadra algo con Cela, que á vista dos feitos se puxo algo farru-co- nin padriños, mais o acto, polo que me contaron colegas presentes � cou totalmente deslucido. Don Ricardo, como xa apuntei, � cou entristecido e esa historia tamén a comentei con el nalgunha ocasión.

Pasáralle precisamente a el algo que sempre, xa dos tempos de dirixen-te estudantil na F.U.E. tentara impedir, naqueles convulsos anos finais da ditadura (e da “ditablanda”) militar, da caída da monarquía e do advenimento da II República.re

cord

osda

Intr

ahis

toria

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020

34

Acto de investidura de Álvaro Cunqueiro como Doutor Honoris Causa pola Universidade de de Santiago apadriñado polo Doutor Carvalho Calero

Page 11: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

Joaquín Gutiérrez de Rubalcava y Casal SUPLEMENTO

DOMINICAL26 DE ABRIL DE 2020gentesqueH

icieronFerrol35

El almirante Joaquín Gutiérrez de Rubalca-va y Casal, ministro de Marina con la reina Isa-bel II en dos ocasiones, nació en Ferrol el 19 de marzo de 1803. Des-

cendiente de una familia de marinos cuyo origen estuvo en Cantabria, su padre Alejos Gutiérrez de Rubalcava y Medina, fue Teniente General de la Armada. El 13 de noviembre de 1819 ingresó en la Academia de Guardia-marinas de Ferrol, embarcando en prácticas en diversas unidades de la Armada.

Nombrado alférez de navío, en el año 1824 Joaquín Gutiérrez de Rub-alcava fue destinado a Lima embar-cando en el navío “Asia”, donde com-batió en la batalla del Callao contra los buques de la � ota peruana. Fue ascendido a teniente de navío el año 1833, embarcando en el bergantín “Salvio” y en la goleta “Isabel II”, con los que participó en diferentes ope-raciones en el mar Mediterráneo. Ascendió a capitán de fragata el año 1840 y al mando de la corbeta “Libe-ral” llevó a cabo diversas operaciones contra las fuerzas carlistas en el mar Cantábrico.

En la convulsa España isabelina, durante la década de los años 1840 a 1850, Joaquín Gutiérrez de Rubalcava tuvo una continuada acción política ejercida en paralelo a su no interrum-pida actividad militar. Salió elegido diputado del Congreso de la nación por la circunscripción de La Coruña en septiembre de 1844, ejerciendo el cargo hasta octubre de 1846. Nue-vamente fue elegido diputado por el distrito de Ferrol en diciembre de 1846, permaneciendo en su cargo hasta marzo de 1848.

Ascendido a capitán de navío, el año 1846 tomó el mando de la cor-beta “Villa de Bilbao”, realizando varios viajes de ida y vuelta desde la península a la isla cubana. El año 1848 fue nombrado Capitán de Puerto de La Habana. El 5 de febrero de 1850 el marino ferrolano llevó a cabo un señalado servicio humanitario en la capital cubana. Estando al mando del pontón “Teresa”, en medio de un fuer-te temporal se montó en un pequeño bote, donde tras varias vicisitudes, logró salvar a toda la tripulación del bergantín inglés “Gulf Stream”, reci-biendo diversas honras del gobierno británico en prueba de reconoci-miento.

El año 1852 Gutièrrez de Rubalca-va ascendió a Brigadier, siendo nom-brado el siguiente año Comandante general de la División Naval del Medi-terráneo. El año 1854 pasó destinado como Director del Depósito Hidrográ� -co de la Armada en Cádiz y vocal de la Junta encargada de la elaboración del Mapa Geográ� co de España. Siguien-do su ascendente carrera el año 1856 fue nombrado Mayor General de la Armada y el siguiente año 1857 Jefe de la Escuadra. El año 1859 fue nom-brado Capitán General de Cartagena.

El año 1860 volvió a Cuba como Comandante General del Apostade-ro de La Habana. En febrero de 1861 tomó el mando de las fuerzas de mar

y tierra que llevaron a cabo la anexión de la isla de Santo Domingo. Durante el año 1862 fue nombrado Jefe de las Fuerzas Navales de apoyo a Maxi-miliano I de Méjico, coordinando con el general Prim el reembarque de las fuerzas del Ejército español, al no estar de acuerdo con la política fran-cesa de Napoleón III en el país meji-cano. Considerado como uno de los o� ciales más ilustrados de la Marina española fue nombrado el año 1863 Presidente de la Junta Consultiva de la Armada y senador vitalicio.

Siendo reina Isabel II, tras ser ascendido a Teniente General, Joa-quin Gutièrrez de Rubalcava fue nom-brado Ministro de Marina, cargo que ejerció en dos ocasiones, de enero a marzo de 1864, con Lorenzo Arrazola de jefe de Gobierno y, con posterio-ridad, entre los meses de julio de los años 1866 y 1867, siendo Ramón M. de Narváez jefe del Gobierno, además de ser nombrado Consejero de Estado y Presidente de la Sección de Ultramar durante ese intervalo.

Tras la Revolución de 1868 que obli-gó a Isabel II a dejar el trono, Gutiérrez de Rubalcava decidió pedir su sepa-ración de la Armada, negándose con posterioridad, el año 1871, a prestar juramento de � delidad al rey Amadeo II. Tras la restauración borbónica, rei-nando Alfonso XII, el marino ferrolano el 26 de enero de 1875 fue nombrado Presidente de la sección de Guerra y Marina en el Consejo de Estado y el siguiente 24 de agosto ascendió al empleo de Almirante, tomando pose-sión de la Presidencia del Consejo Supremo de la Armada.

Fue nombrado Senador el año 1875 y en febrero de 1878 el rey Alfonso XII le concedió el título nobiliario de Mar-qués de Rubalcava. Fue condecorado a lo largo de su carrera con la Cruz de San Hermenegildo, Cruz de Isabel la Católica, Cruz de Carlos III, Cruz del Mérito Naval y varias condecoracio-nes extranjeras, debiéndosele ade-más el impulso dado a la creación de la Sociedad Española de Salvamento de Náufragos prácticamente al � nal de su vida. Falleció soltero en Madrid el 13 de abril de 1881, heredando el marquesado de Rubalcava su herma-na María Teresa.

La vida y obra de Joaquín Gutié-rrez de Rubalcava y Casal fue estu-diada por Guillermo Llorca en su obra “Ferroláns”, Xosé Ramón Barreiro Rivas, Martínez de Vallejo y varios tratadistas navales. Aunque práctica-mente no estuvo destinado en Ferrol desde que el año 1824 dejó la Escuela de Guardiamarinas de la Armada, lle-va su nombre una céntrica calle del barrio ferrolano de la Magdalena.

JUAN J. [email protected]

Retrato de Joaquín Gutiérrez de Rubalcava

Page 12: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

espa

zoPr

ofun

doSUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020

36 Galaxia do Xirasol

O ceo, ás 00:00 horas do 15 de maio

Na Constelación dos Cans de Caza (Canes Venatici), atópanse a galaxia M63, ta-mén coñecida como a Galaxia do Xirasol, Messier 63,

NGC 5055, Sunfl ower Ga-laxy, PGC 46153, UGC 8334, etc. Foi observa-da por primeira vez o 14 de xuño de 1779 por Pierre Mechain , discípulo e amigo de Charles Mes-sier, que agregou o obxecto ao seu ca-tálogo como Messier 63.

M63 atópase aproxi-madamente a 37 millóns de anos luz da Terra e ten unha magnitu-de visual aparente de 9,3, ocupa unha área de 13 por 7 minutos de arco, que corresponde a un diámetro espacial de 135.000 anos luz, un tamaño simi-lar ao da Vía Láctea e calcúlase que a súa masa é aproximadamente a de 150 mil millóns de soles. Trátase dun-ha galaxia expiral barrada que conta

PAULINO GASALLAcun pseudobulbo e un arco estelar moi débil pero enorme que se cre son os restos dunha galaxia absorbida fai 5.000 millóns de anos, no seu nucleo se atopa un buraco negro cunha masa equivalente a 35 millóns de soles.

M63 é un dos membros do Gru-po M51, un grupo de galaxias unidas gravitacionalmente, que leva o nome do membro máis brillante do grupo, M51 (a Galaxia do Remuíño). Tamén

inclúe a NGC 5023, NGC 5229 e a galaxia irregu-

lar UGC 8331. O 25 de maio de 1971, nun

dos brazos espi-rais da galaxia detectouse unha supernova tipo I, que foi desig-nada como SN 1971I chegando

a alcanzar unha magnitude de 11,8.Para localizala uni-

remos Alkaid, a estrela da punta da cola da Osa Maior, con Cor Caroli a estrela máis brillante de Canis Venatici, a uns 2/3 do camiño ao longo desta liña atoparemos M63.

A estrela que aparece á beira na foto efectuada polos nosos compa-ñeiros de Fotografía Ferrolterra e da SGHN, é HD115270 e pertence á nosa galaxia.

As que se enume-ra a continuación son as efemérides astronómicas pre-vistas para o mes de maio de 2020. Unha información

que compre ter en conta se se quere observar estes fenómenos nas noi-tes estreladas.

Día 4Xúpiter e a Lúa moi próximos..Día 5Choiva de estrelas Eta-Acuáridas, actividade hasta o 28 de maio, cun máximo de 50 por hora. Radiante en Acuario, trátase de meteoros cunha gran velocidade, producindo bólidos moi luminosos e de longas traxecto-rias.Día 7A 12:46 Lúa Chéa. Día 8Choiva de meteoros: Eta-Lyridas, acti-vidade do 3 ao 31, cun máximo de 3 por hora, radiante en Lira.Día 11Aniversario da publicación da Teoria Xeral da Relatividade de Albert Eins-tein (1916). Día 12Xúpiter, Saturno e a Lúa moi próxi-mos.Día 14A 16:03 Lúa en Cuarto Minguante.Día 15En 1618 o astrónomo Johannes Kepler formula a terceira e última Lei que leva o seu nome, referida ao movemento dos planetas. Marte e a Lúa moi próximos.Día 16Aniversario do impacto da sonda Venera en Venus (1969).

Día 22A 19:40 Lúa Nova. Mercurio e Venus moi próximos.Día 24Mercurio, Venus e a Lúa moi próxi-mos.Día 29En 1919 durante unha eclipse total de Sol, Sir Arthur Eddington confi r-ma a curvatura da luz prevista na Teoría Xeral da Relatividade.Día 30A 05:30 a Lúa en Cuarto Crecente.

PlanetasMercurio en Cetus con magnitude -0,3. Visible media hora antes do amencer.Venus na constelación de Tauro, cunha magnitude de -3,98, visible 2 horas despois do solpor. Marte na constelación de Acuario, cunha magnitude de 0,39, visible 3 horas antes do amencer.Xúpiter na constelación de Saxitá-rio, cunha magnitude de -2,03, visi-ble 4 horas antes do amencer. Saturno na constelación de Capri-cornio, cunha magnitude de 0,71, visible 4 horas antes do amencer.Urano na costelación de Aries, cun-ha magnitude de 6,22, non visible

CometasC/2020 F8 (SWAN)con magnitude 3 nas constelacións da Cetus, Piscis, Trian-gulo e Perseo, o mellor momento para velo é na segunda semana de maio, moi preto do horizonte e no crepuscu-lo. C/2017 T2 (PanSTARRS)en Camelo-pardalis con magnitude 8. C/2019 Y4 (ATLAS)en Camelopardalis, Perseo e Tauro con magnitude 9. poden ser vis-tos cun telescopio pequeno. Os demais pola súa magnitude son difi cilmente localizables.

Page 13: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020enFotogramas

37Aislados y confinados otros pocos días más El coronavirus y el confinamiento siguen presentes en la vida de los vecinos. Pasada la

cuarentena estricta, ahora solo queda esperar que se relajen las medidas y se pueda salir al exterior, algo que comenzarán a disfrutar los menores desde hoy. Mientras tanto, los vecinos

llevan el aislamiento con humor y resignación.

muchasFelicidades

La yaya cumple 90 añosLa familia naronesa de José Manuel Fiaño felicita a su abuela por su 90 cumpleaños, que celebró el pasado día 14. No quieren

que la fecha pase desapercibida.

Page 14: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

todo

Mús

ica

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020

38

Hasta el 11 de marzo, la del COVID-19 parecía una amenaza más o menos lejana. Pero cuando ese día la Orga-nización Mundial de la Salud declaró que el virus era ya una pandemia glo-bal, los países, uno tras otro, empeza-ron a paralizar su actividad, cerrar sus fronteras y sus ciudadanos se vieron con� nados en sus casas o impelidos a un distanciamiento social sin pre-cedentes, con los casos de la enfer-medad multiplicándose día tras día.

La cultura se ha convertido en uno de los principales refugios para sobrellevar estos tiempos de temor e incertidumbre: desde series a pelí-culas a visitas virtuales a alguno de los principales museos del mundo pasando por la lectura de clásicos de la literatura ocupan el tiempo libre que ya no se puede disfrutar en el exterior.

La música, como en cada momen-to de la vida, ocupa un lugar espe-cial, y quizá por eso han proliferado los conciertos que artistas de todo el mundo ofrecen estos días desde sus casas a través de las redes sociales, como los que se reúnen cada � n de semana desde el viernes 13 de marzo en el #YoMeQuedoEnCasaFestival, a través de Instagram.

Hay canciones para todo momen-to y estado de ánimo, y ahora convie-ne recordar aquellas que nos hacen tener esperanza en un futuro mejor y “siempre mirar en el lado brillante de la vida” (“Always look on the bright side of life”) como cantaron los Mon-ty Python en la mítica “La vida de Brian”, que los británicos no habrían podido realizar sin la colaboración de George Harrison.

El músico es también el respon-sable de una de las canciones para levantar el ánimo por excelencia, “Here comes the sun”, un canto al optimismo que sigue siendo uno de los mayores éxitos de The Beatles, aunque paradójicamente durante su composición evidenció el peor momento de una banda completa-mente rota.

Harrison compuso el tema en compañía de su amigo Eric Clapton y lo grabó prácticamente en solitario para el álbum “Abbey Road”, publica-do en 1969. Dos años más tarde, Nina Simone lanzó su propia versión en un álbum del mismo título y que es posiblemente la más recordada entre

2

43

1

La cubana Celia Cruz, el británico Paul McCartney, los españoles el Dúo Dinámico y la estadounidense Gloria Gaynor | EFE

La música nos acompaña en todos los momentos de nuestra vida y tiene un poder reparador imprescindible en épocas en las que los ánimos empiezan a � ojear. Repasamos alguna de las

canciones que con el tiempo se han convertido en auténticos cantos a la esperanza y a un futuro mejor para superar la crisis desatada por la pandemia del coronavirus.

CONFINAMIENTO

Canciones para superar una pandemia

las decenas de adaptaciones de “Here comes the sun”, como las del músico reggae Peter Tosh, Richie Havens o Steve Harley.

Con un tono algo más triste pero con un mensaje de esperanza pareci-do, destacan otros éxitos de la banda de Liverpool como “Hey Jude”, que Paul McCartney compuso original-mente para el hijo de John Lennon, o “Let it be”, también de McCartney.

Si John Lennon recordó que pode-mos imaginar y lograr un mundo mejor en “Imagine”, Patti Smith insis-tió en que la gente tiene el poder para hacerlo posible en “People have the power”. Dos temas con un claro men-saje político pero que sin duda son un canto a la construcción de un mundo mejor.

Los balconesLa imagen se vio por primera vez en Italia: vecinos reunidos en la lejanía de sus balcones aplaudiendo y ento-nando canciones para elevar el áni-mo en días de con� namiento por la

enfermedad, desde el himno italiano o el canto partisano “Bella Ciao”, todo un símbolo de resistencia en el país, a “Nel blu dipinto di blu”, el célebre “Volare” con el que Domenico Modug-no ganó el Festival de San Remo.

Pronto se unió España, donde el aplauso diario al personal sanitario se vio acompañado de la canción “Resistiré”, del Dúo Dinámico, todo un himno de esperanza desde que se decretó el estado de alarma.

Un tema que utiliza samples del mítico “I will survive” de Gloria Gay-nor, otro himno in� nitamente versio-nado, en distintos idiomas y géneros musicales. La propia Gaynor lo grabó en español y Celia Cruz la adaptó a ritmo de salsa en “Yo viviré”.

Además de esta canción, la can-tante cubana dejó otros cantos de optimismo como “La vida es un Car-naval”, uno de los temas más escu-chados de la artista, y tan recurrente estos días como el ‘Color esperanza’ popularizado por el argentino Diego Torres.

Aunque no lo parezca, “Hoy puede ser un gran día”, como canta Serrat, aunque para canto a la esperanza el de Noa en “La vida es bella” o el céle-bre “Somewhere over the rainbow”, de “El Mago de Oz”.

El jamaicano Bob Marley lanzó mensajes de libertad y de ánimo en canciones como “Redemption song” o “Three little birds”, en la que inmor-talizó la frase: “no te preocupes por nada, todo va a ir bien”. Un mensaje que repetiría años después Bobby McFerrin con “Don’t worry, be happy” y que Disney consolidó con la banda sonora de “El rey león”, en especial con la canción “Hakuna Matata”.

Entre las canciones que sacan una sonrisa y levantan el ánimo destaca “Don’t stop me now”, de Queen y otras como “Dancing Queen”, de ABBA; “Good vibrations”, de los Beach Boys; “Uptown Girl”, de Billy Joel; “Eye of the Tiger”, de Survivor; “I’m a beliver”, de The Monkees; “Girls just wanna have fun”, de Cindy Lauper o “Walking on Sunshine”, de Katrina & The Waves.

Page 15: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020todoMúsica

39

“Las cosas han cam-biado, hemos avan-zado, pero siguen los prejuicios. Aun-que parece que existe mucha liber-tad, aún hay cen-

sores criminales por ahí. Hoy todos tenemos acceso a expresar nuestra opinión, a endiosar o matar a alguien a través de las redes. Por eso hacen falta más Marías Jiménez”, opina en una charla con Efe.

Resulta imposible no deducir que la mediana del clan Morente tiene en su cabeza lo que le pasó a su herma-na Estrella recientemente, cuando por sorpresa realizó una defensa de la tauromaquia durante su actuación en “Operación Triunfo” y parte de la sociedad se le echó encima.

Ella precisa: “Hablo en general y se puede aplicar a todo. La libertad y las

INÉS AMARELOFotos: EFE

“Aunque parezca que hay libertad, aún hay censores”

redes son un arma de doble � lo. Si lo utilizamos bien, es muy positivo para la evolución; de mala manera, nos hace perder mucho tiempo, además de incitar al mal rollo”.

“Y eso que cada vez entiendo más al ‘hater’ y me gusta más y me cae mejor. Antes lo bloqueaba, pero ahora creo que hay que comprender qué le pasa a la gente. Estamos todos ner-viosos y agobiados, sin tiempo para escucharnos, para intentar entender-nos”, re� exiona.

En tiempos así, precisamente por ser así, Soleá Morente (Granada, 1985) presenta “Lo que te falta” (Ele-fant Records), “un mensaje ligero, con sentido del humor y a la vez con sentencia”, para el que se ha inspira-do en la música popular española, en concreto en la rumba, con in� uencia directa de María Jiménez, de Bambi-no, de El Pescaílla y de Lola Flores.

“Me parecía interesante construir ese personaje a través de los textos que tenía. Fue de una manera natu-ral, no hecho de una manera expresa con cincel, sino que me lo encontré y

La � gura de María Jiménez se le dibujó casi sola a Soleá Morente al enfocar su nuevo disco, el tercero, en el que homenajea a la música popular española a través de artistas de los 70 y 80 como ella, “con ese genio y ese arte, esa valentía para hablar de sexo,

drogas y rock and roll, más una mujer de su época”

decidí tirar por allí. Me sentía bien en esa manera de interpretar”, comenta.

Cuenta que cuando empezaba a esbozar su tercer disco en solita-rio, sucesor de “Olé Lorelei” (2018), en el que ya hizo una aproximación a Las Grecas, tenía tres canciones de La Bien Querida en la recámara y “muchas ganas de trabajar” como productor con David Rodríguez, de La Estrella de David.

“Un día acudí a él, para ver qué le sugerían estas canciones. Yo pen-saba en montar una banda de rock como Los Punsetes y al � nal hemos acabado en María Jiménez”, comenta con humor, un “rumbo” que se asentó sobre todo cuando Rodríguez apare-ció con el tema “Viniste a por mí”, en el que colabora El Yiyo.

No son las únicas � rmas invita-das. Ahí también está Jota, de Los Planetas, colaboraciones todas por las que Morente considera este tra-bajo “una vuelta a sus orígenes”, a sus “mentores” en el aplaudido “Tendrá que haber un camino” (2015).

“La colaboración es mi forma de trabajar y de vivir. Soy así, me gusta el

intercambio y el diálogo. No me gus-ta ser yo sola, eso es un aburrimien-to, y tengo suerte de estar rodeada de mucha gente con talento que me ayuda a construir mis ideas y a reali-zarlas”, presume quien se ha consoli-dado como puente “entre el � amenco y la vanguardia”, como hizo su padre, el famoso Enrique Morente.

Se reconoce también amiga del reciclaje musical, de atrapar un retal de inspiración de “un cuadro, una mirada u otra canción” y ponerse a escribir su propia pieza.

De esa fascinación surgió “Duca-ti”, uno de los temas más llamativos del álbum, en el que reproduce unos versos de “Ducati Luv”, tema origi-nal de Yung Beef y Somadamanti-na. “No sabía muy bien qué quería decir la letra, pero hay veces que eso no es necesario, porque surge una conexión entre oyente y música que emociona”, comenta sobre este “gui-ño al trap” en un disco en el que, sin abandonar su mirada reflexiva de � lóloga, celebra el papel fascinador de la música.

Momentos melancólicos se alter-nan con “otros de rabia, de amor y des-amor, de ilusión”, pero siempre “a � or de piel”, propiciando un trabajo que funciona como aquellas viejas case-tes de gasolinera a las que de algún modo rinde tributo, con dos caras y material de provecho en cada una de ellas. De hecho, se edita en otro for-mato añejo, el vinilo, de color blanco y rosa y, mientras, empieza a darle vueltas a su próximo trabajo “uno que vaya del amor puro, anticipa).

“La colaboración es mi forma de trabajar y de vivir. Soy así, me gusta el intercambio y el diálogo”

Page 16: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

brom

uroC

atód

ico

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020

40

Algo va ocurriendo con estos tiempos de confinamiento. La estrategia de borrón y cuenta nueva va perdiendo puntos y los va ga-

nando la magdalena de Proust. Esto es, hacer un travelling por la vida, del pasado al presente, para preguntar-nos por nuestro futuro. En esa tem-peratura del alma, que sé a ciencia cierta que muchos experimentamos, la novedad cede su lugar a los sabo-res más clásicos. O como poco vuelve a ganar un lugar relevante en nues-tro ocio cultural; para muchos, por desgracia laboral y tal vez por suer-te existencial, la única actividad a la que dedicarle el tiempo.

Me encontré esta semana con una pestaña de Disney+ que me lle-vó a abordar esta re� exión que ahora les traslado: la del legado. Hace solo unos días, se publicaban en Variety, una de las dos grandes publicaciones de Hollywood, los increíbles resulta-dos que las plataformas streaming están teniendo con el coronavirus. El triunvirato es el siguiente: Net� ix, con unos estratosféricos 160 millo-nes de suscriptores, Amazon Prime, con unos muy cercanos —pero con trampa, porque Amazon se regala con su suscripción anual a su plata-forma comercial— 150 millones y la recién llegada pero ya todopoderosa Disney+, que supera los 50 millones; cifra que, en sus planes de negocio

Legadomás optimista, no pensaba alcanzar hasta dentro de 4 años pero que ha estallado en una situación en la que las familias, padres e hijos, llevamos encerrados ya seis largas semanas.

Si Net� ix es la encarnación de lo nuevo, de lo nuevo a toda costa —por más que en su sede de Hollywood la nostalgia y hasta el estrés por demos-trar que son solo un paso más de esa meca del séptimo arte y no su ángel Exterminador; para que se hagan una idea, cada sala de sus inmensa cede central se nombra en honor a un actor o película legendaria—, Disney+, su gran rival, es un canto al legado. A la perpetuación de un modelo narra-tivo y un target esencial como meta, las familias, que se lleva perpetuando exactamente 91 años y calderilla.

Esa pestaña —a la que pueden acceder (está algo oculta) entrando en la ventana de búsquedas y pinchando en la imagen con el siguiente lema: Disney through the decades (Disney, década a década)— me encontré un regalo extraordinario, algo en lo que llevaba pensando al menos un par de

años y que de pronto se encontraba materializado con suma inteligencia y orden. En cada hilera horizontal, uno o un par de números y una letra: 20s-30s, 40s, 50s… Y así hasta llegar a las dos últimas décadas del nuevo milenio. Dentro de cada una de esas hileras, todas las producciones de Dis-ney correspondientes a ese periodo. Una panorámica de incalculable valor, y en extraordinaria calidad de imagen, de todo el erario de una de las compa-ñías clave de la historia del cine.

No me resistí y para las líneas que ustedes ahora leen decidí realizar, con mi hijo aún bostezante en mi regazo, a hacer un experimento. Tres cortos de los 20s-30s enfrentados a sendos de 2010s. El resultado me dejó anonada-do de lo diáfano que mostró el titular de esta semana: legado. Legado que signi� ca, a la vez, tradición y cambio. O, mejor aún, tradición cambiante. Entre Steambot Willie, el primer corto de la compañía, protagonizado por un Mickey Mouse en blanco y negro, y el maravilloso Kitbull, de la nueva sec-ción de Pixar exclusiva de Disney+

Sparkshorts, hay un abismo en temá-ticas e intención narrativa. Pero una cercanía inaudita en las lecciones de lo animado: la lógica del sueño, los cuerpos elásticos, la acción física antes que la verbal y, lo más esen-cial de todo, la densidad de anécdo-tas. Nueve minutos de cualquiera de estos cortos, los nuevos y los viejos, son extraordinarias (y extenuantes) tsunamis de peripecias.

Los abismos que las separan son igualmente fascinantes, porque nos hablan de lo que somos hoy como sociedad y de lo que fuimos hace un siglo. En Steamboat Willie, un Mickey que horrorizaría a cualquier animalista arranca a una piara de hambrientos cerditos de las ubres de su madre para tocar una melodía gol-peando dichas ubres (sic). En Kitbull vemos como un humano, reducido a una brutal silueta, arroja sin mira-mientos a un pitbull ensangrentado tras el fracaso en una pelea de perros en off visual.

Disney, lo sabe bien, no defien-de los valores que defendió. Pero sí tiene claro qué arte de narrar quiere explorar y cuáles son las claves para alcanzarlo.

No me quita un ápice mi amor por Net� ix y su avalancha (casi diaria) de locas y extraordinarias ideas ejecuta-das con un inédito festín de medios. Pero nadie puede negarle a Disney la evidencia: por más que su material original sea clave en su extraordina-ria expansión, a Disney + uno va por-que sabe a lo que va. Porque hay lega-do. Y esa es precisamente la lección que el streaming necesita. Respetar, celebrar y visibilizar el legado cente-nario sobre el que se sustenta.

ÁNGEL LUIS SUCASAS

Page 17: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020cineTeatro41

Javier Fesser, con su hermano Guillermo, cierra su trilogía sobre la infancia en colaboración con Acción contra el Hambre con el estreno el 1 de mayo en #0 de “El monstruo invisible”, un corto sobre la desnutrición crónica mundial. Se basa en las vivencias de Javier y Guillermo tras visitar en 2019 la isla de Mindanao, una de las zonas más golpeadas por la crisis climática y cinco décadas de con� icto.

Los estudios Warner Bros. estrenarán el 15 de mayo direc-tamente por internet la película animada “Scoob!”, basada en las aventuras del famoso perro “Scooby-Doo” y la pandilla de in-vestigadores, en lugar de espe-rar a la reapertura de los cines cerrados por el coronavirus.

Net� ix presentó esta semana el primer tráiler de “Hollywood”, una miniserie creada por Ryan Murphy, que viajará hasta la era dorada del séptimo arte e imaginará cómo habría sido la historia si se hubieran contado otras películas con otras estre-llas. “Quiero tomar la historia de Hollywood y reescribirla”, dice uno de sus protagonistas al comienzo del avance. EFE

LOS HERMANOS FESSER LLEVAN EL CINE SOCIAL A 0# CON “EL MONSTRUO INVISIBLE”

LA NUEVA PELÍCULA DE “SCOOBY-DOO” SE ESTRENARÁ POR INTERNET

NETFLIX DESVELA EL TRÁILER DE “HOLLYWOOD”, UNA ERA DORADA DEL CINE DIFERENTE

“Los juegos del hambre”, una de las sagas más exitosas de los últimos años y que coronó a Jen-nifer Lawrence como

estrella mundial, tendrá una nueva película en forma de precuela, han in-formado medios estadounidenses.

El estudio Lionsgate, que llevó a la gran pantalla la historia de “Los juegos del hambre” por medio de cuatro pelí-culas, desveló sus planes para adaptar “The Ballad of Songbirds and Snake”, el nuevo libro que la escritora Suzan-

“Los juegos del hambre” volverá con una precuela

ne Collins tiene previsto publicar el 19 de mayo.

Francis Lawrence, que dirigió tres de las cuatro películas de “Los juegos del hambre”, se pondrá también tras las cámaras en este nuevo � lme. La productora Nina Jacobson y el guio-nista Michael Arndt regresarán asi-mismo a la saga.

“La espera para el nuevo libro de Suzanne ha merecido la pena”, ha asegurado el presidente de Lionsgate, Joe Drake. “Ofrece todo lo que los fans podrían esperar”, añade.

Les Luthiers, en escena, con Marcos Mundstock en primer término; la actriz estadounidense Shirley Knight en un festival en Roma

El talento, la humildad y el ingenio de Marcos Munds-tock, uno de los fundado-res del emblemático grupo humorístico Les Luthiers,

dieron esta semana una vez más la vuelta al mundo cultural hispano-americano, pero esta vez rodeados de la tristeza que deja su muerte, la de un genio de voz rotunda.

“Después de más de un año de lidiar con un problema de salud que se tornó irreversible, Marcos, nues-tro compañero y amigo, � nalmente partió”. Con estas sentidas palabras, los actuales integrantes del conjun-to argentino, fundado en el año 1967, dieron el último adiós a su compañe-ro, que ejercía como narrador, actor y guionista.

La muerte de Mundstock, a los 77 años en su domicilio de la ciudad bonaerense de Vicente Lópezo, se produce menos de un lustro después de la igualmente llorada desapari-ción de Daniel Rabinovich, con quien creó Les Luthiers junto al también

El teatro y el cine se tiñen de luto esta semana

para tus fans fuiste Shirley Knight”, ha escrito Hopkins en su cuenta de Facebook.

Knight (Goessel, EEUU, 1936) fue candidata al Oscar a la mejor actriz de reparto en dos ocasiones por “En la escalera oscura” (1960), del director Delbert Mann y con Robert Preston y Dorothy McGuire como protagonis-tas; y por “Dulce pájaro de juventud” (1962), adaptación de la obra teatral de Tennessee Williams a cargo de Richard Brooks y con Paul Newman como estrella.

En su larga carrera cinematográ-� ca, esta actriz, que también se des-empeñó en televisión y teatro, traba-jó para cineastas de prestigio como Francis Ford Coppola (“Llueve sobre mi corazón”, 1969), Sidney Lumet (“El grupo”, 1966), Richard Lester (“Petu-lia”, 1968) o Franco Zef� relli (“Amor sin � n”, 1981). En la última parte de su carrera logró papeles secundarios en películas como “Mejor... imposi-ble” (1997), que protagonizaron Jack Nicholson y Helen Hunt.

fallecido Gerardo Masana (1937-1973) y Jorge Maronna, aún miembro acti-vo del grupo.

Fue en febrero del año pasado cuando el polifacético artista, nacido en Santa Fe en 1942, se vio obliga-do a no participar de una entonces inminente gira por España, con el � n de realizar un “tratamiento médico impostergable”, según se explicó.

Veterana actrizPor otro lado, la actriz estadouniden-se Shirley Knight, que fue nominada en dos ocasiones a los Oscar y que trabajó a las órdenes de cineastas como Francis Ford Coppola o Sidney Lumet, también falleció esta semana, a los 83 años.

Knight murió en San Marcos (Texas) en casa de su hija, la tam-bién actriz Kaitlin Hopkins. “Querida mamá, esta mañana del 22 de abril falleciste y tu dulce alma nos dejó por un lugar mejor. Estaba a tu lado cuan-do te fuiste de forma tranquila. Para mí, fuiste ‘simplemente mamá’ (...) y

Jennifer Lawrence se consagró con la saga

Page 18: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

gam

eOve

rSUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020

42

“Casi todos creen que el tiempo es como un río que fluye seguro y veloz en una direc-ción. Pero yo le

he visto la cara al tiempo y os puedo asegurar… que están equivocados. El tiempo es un océano en la tormenta”.

Nunca estas palabras pudieron ser más acertadas para la situación que se nos da, y es que este año Jordan Mechner celebra el trigésimo ani-versario de su mayor creación hasta la fecha, un clásico que marcó para siempre la animación dentro del mundo de los videojuegos y un título que cambiaría para siempre el género de las plataformas, acción y aventu-ra. Prince of Persia había nacido para convertirse en leyenda, una que ni el propio tiempo ha podido borrar. Es por ello que, aprovechando el trigési-mo aniversario, analizamos su trilo-gía más querida y reconocida hasta la actualidad como clásicos atempo-rales junto al original, pero, ¿estaréis listos para los retos que aguardan en la antigua Persia?

Sentaos, y os narraré una historia que nunca antes habéis escuchado.

Las arenas del tiempoDurante el asalto al palacio del Maja-rajah, el príncipe hijo de Sharaman encuentra la daga del tiempo, un tesoro como símbolo de su victoria,

El tiempo es un océano en la tormenta

nos narra lo sucedido, y una combi-nación y planteamiento de mecáni-cas variadas, complejas y excelentes, junto a una ambientación y banda sonora magnífica que en conjunto convirtieron por derecho a este títu-

así como un misterioso reloj de are-na. Pero cuando llegan al palacio del sultán y el visir engaña al príncipe para liberar las arenas del tiempo, se desatará la destrucción y el caos en el palacio, convirtiendo a todo ser que alcance en monstruo de arena, salvo al príncipe, al visir y a Farah, la hija del Majarajah secuestrada durante el ataque. De este modo, el príncipe comienza una aventura que cam-biará para siempre su destino y el de toda Persia, donde aprenderá que todo poder tiene un precio y que cada acción tiene una consecuencia.

De esta forma, los creadores de los Prince of Persia originales y los que se convertirían en los artesanos de la franquicia de Assassin’s Creed años más tarde, diseñaron una aven-tura de acción, plataformas puzles y combates con un enfoque narra-tivo y cinematográ� co rompedor de la época gracias a unos personajes fantásticamente escritos, una forma de narrar los hechos a modo de � as-hback, siendo el propio príncipe quien

lo en un clásico instantáneo. Pero no sería el último juego atemporal del príncipe, puesto que su historia le seguiría con dos secuelas que toma-rían una senda más compleja, oscura y adulta –demasiado para el gusto de muchos, incluido Jordan Mechner– con El Alma del Guerrero, centrado más en el combate libre y sangriento con múltiples jefes, situado años des-pués del primero en la isla del tiempo donde el príncipe intenta impedir la creación de las arenas para salvar su alma; y las Dos Coronas, que aporta un compromiso entre sus dos pre-decesores recuperando el equilibrio entre todas las mecánicas, a la vez que añade sigilo y las carreras de cuadrigas, y argumental y narrativa-mente devolviéndole la magia per-dida, con una conclusión fantástica que enlaza a la perfección la trilogía, dejándola fácilmente como uno de los � nales más épicos de la historia de los videojuegos.

Perdido en el desiertoTras el � nal del relato conoceríamos a un nuevo príncipe en un bellísimo reboot, del que desgraciadamente no hubo mayor continuación, e incluso un spin off de la trilogía de las arenas, aprovechando el estreno de su pelí-cula. Diez años han pasado y segui-mos esperando el regreso de nuestro querido príncipe a su amada Babilo-nia. ¿Veremos una continuación de cualquiera de sus historias previas? ¿Puede que un remake siguiendo la estela de juegos como Crash Bandi-coot? ¿O puede que acabe enterrado en las arenas olvidadas?

Solo el tiempo lo dirá.

Desarrolla: UbisoftDistribuye: Ubisoft Género: Acción, aventura plataformasModo: Un jugadorDi� cultad: MediaDuración: 10 horas cada uno, 30 horas el totalPlataforma: PC (Uplay, Steam, GOG)Precio: 9,99 euros cada uno

PRINCE OF PERSIA LAS ARENAS DEL TIEMPO, EL ALMA DEL GUERRERO Y LAS DOS CORONAS

PRINCE OF PERSIA LAS ARENAS DEL TIEMPO, EL ALMA DEL GUERRERO Y LAS DOS CORONAS

VICTORIA D. [email protected]

Page 19: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

NATALIA ALCAYDE@Natalialcayde

¿Recuerdas cómo eras antes? A veces parece todo tan lejano, cuando tenía todo bajo control, o eso creía, que era la dueña de mi tiempo y de repente hay un cambio que todo lo altera, que cambia tus esquemas y que pro-

voca desorden en nuestro entorno. La vida da un giro, o mejor dicho, se trata de un nuevo orden, que aprendes a sortear con serenidad y entereza. Estamos en casa con tiempo para escucharnos a nosotros mismos, aceptándonos cómo somos, pla-neando cómo seremos.

Si eres de esas afortunadas que tienen salud y estás más o menos bien con tu vida, es el momento de una vez por todas de pelear: “No hay cambio que no te haga más fuerte” y si algo te rondaba la cabeza y no lo hacías por cobardía, prudencia o sim-plemente te decías “ya no lo haré”, “en otro momento”… ¡¡¡Olvídalo!!!

El momento es ahora, y para cuando tu interior esté fuerte y alcances la segu-ridad en ti misma será la hora del cambio, tu cambio exterior. Estoy segura de que lo primero que vas a hacer es ir a la pelu-quería (yo por lo menos), sé por lo que me comentan mis amigas que en este con-� namiento estamos muy preocupados por nuestro cabello (están agotados los tintes en los establecimientos) y obse-sionados por cortarnos nuestro pelo en casa. Yo te aconsejo que no hagas nada hasta poder ponerte en manos de tu estilista.

Apostaremos por una de las tres tendencias más claras de la primave-ra: El Blunt Bob, la Melena XXL o las arriesgadas Chunky highlights.

Luego harás realidad la wishlist que seguro ya has hecho, porque te mereces cumplir algún que otro capricho y empezaremos “de punta en blanco”.

– La camisa blanca recupera su con-dición y se reinventa, se transforma, para convertirse en un auténtico objeto de cul-to.

– Con aire retro, un tesoro vintage en tu armario, esa camisa que guardas hace mucho tiempo, clásica, con punti-lla, es el momento de rescatarla.

– Un toque Naïf, sencilla y femenina con cuello bebé o peterpan.

– Con efectos especiales, � ores en 3D cosidas, superpuestas.

– Cuellos XL, maxicuellos en tendencia, dosis extra de aire tren-dy.

– Minimal, sencilla, cuello mao, perfecta

¿¿Recuerdas??SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020

43

deModa

1- Los colores llamativos y motivos � orales son tendencia como muestra @jlo; 2- Pantalones overrsize en @23rdapril_beclassy; 3- Color y aire retro propone @emiliaclark_ig; 4- Blanco y negro para la moda de baño por @gillerminabaeza_bcn; 5- Mezcla de prints y colores en @roxy; 6- La camisa blanca regresa reinventada a los vestidores según viva_la_moda__

para la vuelta al trabajo.– Artesanal, cuello bordado a mano,

delicada con reminiscencias al pasado.Todo será imprescindible acompañado

de los complementos más excéntricos, el estilo tiene que ser a lo grande, con un bol-so mucho más que maxi, con volumen. No hay tendencia más clara esta temporada, el volumen XL, en mangas, en prendas, en diferentes looks.

– Los pantalones oversize en versión sastre, cómodos, con un aire relajado.

– Vestidos extra de volumen, ya sea en mangas o en faldas, la protagonista es la extravagancia.

– La gabardina aumenta su valor con nuevos volúmenes, minimízala con una versión mini en tu interior.

No nos olvidemos de las noches, de la belleza de la ropa interior que podemos ponernos con pantalones y faldas, un clá-sico de la corsetería, el bustier, muestra el encanto de la belleza clásica. Tops y bodies para redescubrir tu lado sexy. Si apuestas por otro estilo de vestidos para la noche, qué mejor que una dosis de “Vitamina C” que tanto necesitamos. Colores ácidos, alegres, optimistas, es momento de cele-brar en clave neón.

Y mientras seguimos soñando con nuestra salida, yo sigo soñando cuándo llegará el momento de sumergirme bajo el agua, llegar al mar, será indudable-mente especial. El deseo próximo de un paseo por la playa hace que sueñe con fotos en ropa de baño. ¿Qué se llevará?

– Bañadores en blanco y negro que de� nan la silueta con detalles geomé-tricos y asimétricos.

– De lunares que añaden una nota vintage, con colores llamativos y con un marcado aire retro.

– Estampado animal, este clásico print imprime carácter y resalta el bronceado.

– Logomanía, centran la aten-ción con un gran logo, ideales tipo

Sport.– Barroco tropical y excéntrica mez-

cla de prints y colores, imprescindible con caftán.

– Con motivos � orales, coquetos, con lacitos, románticos…

– El poderoso blanco, con lumi-nosidad, imprescindible.

– Marinero, prints clásicos de verano. Rayas, bicolor o multico-lor, a� nan la silueta.

– Flúor, ácido típico de los 80 y 90, perfectos para no pasar desapercibida. Los colores neón favorecen y nos suben la moral.

– Deslumbrante, tejidos con efecto lamé o con detalles como

pailletes, inspirados en los 80.Ahora no tenemos más que espe-

rar y soñar, soñar con vivir momentos especiales para cuando podamos.

Recordar, cómo éramos y deci-dir cómo seremos. Lo importante es tener ganas de hacer mejor las cosas, de vivir mejor y no quejarnos de ton-terías. ¡Basta ya de quejas, es perder el tiempo! “No hay más horas muertas que las que no se viven”. Recuérdalo.

1

4

3

5

– Lción c

Sport.– Barro

cla de princon caftán

– Con mlacitos,

– Enosi

–verlor

80dnm

epa

Ahrar y soñespeciale

Recodir cómotener gade vivir terías. ¡Btiempo! que las q

6

2

Page 20: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

enDe

talle

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020

44 Meryl Streep y Don Gummer; Ryan Gosling y Eva Mendes; Sarah Michelle Gellar y Freddie Prinze Jr.; o el recién oscarizado Joaquin Phoenix y Rooney

Mara. Son parejas que viven historias de amor prolongadas y que tienen, al menos, dos factores comunes: son estables y también muy discretas.

La discreción, el ingrediente

del éxito amoroso en Hollywood

SOCIEDAD

Entre las fotos que dejó la gala de los premios Oscar de 2020 había una instantánea que conquistó al públi-co: Rooney Mara, vestida de gala y con deportivas, y Joaquin Phoenix comiéndose una hamburguesa vege-tariana, sentados en una escalera.

La pareja, formada en el año 2016, aunque se conocen desde el año 2012, es una de las más estables en Hollywood.

Y no es la única que goza de bue-na salud en el mundo del cine: Meryl Streep y Don Gummer; Ryan Gosling y Eva Mendes... Todas son historias de amor duradero y parecen tener en común un ingrediente fundamental: la discreción.

Pareja desconocidaElla, Sarah Michelle Gellar, fue una sensación adolescente al interpretar a la cazavampiros más famosa de la televisión, Buffy. Él, Freddie Prin-ze Jr., era el chico guapo de “Alguien como tú” (“She’s all that”, de 1999).

Juntos huyeron de lo que habían hecho durante las vacaciones esti-vales en “Sé lo que hicisteis el último verano” (1997). Hoy son una de las parejas más desconocidas para el público en general.

Se conocieron rodando la película de terror adolescente a � nales de los años noventa y se casaron en 2002. Tienen dos hijos y mantienen su relación fuera del foco mediático.

“Lo primordial es mantener nues-tra relación para nosotros mismos y no tenerla en público”, comentó Gellar a un medio estadounidense.

“Y como no la mostramos, la gente respeta nuestra privacidad”, añadió. Ambos miden sus apariciones públi-

MANUEL NORIEGAFotos: EFE

cas juntos y se cuidan de mostrar su intimidad en redes sociales.

Y si se habla de parejas estables y duraderas en Hollywood no puede obviarse el matrimonio formado por Meryl Streep y Don Gummer.

Los más establesLo suyo fue un amor veloz. Él es escultor y ella la gran dama del cine. Se casaron a los pocos meses de conocerse y ya cuentan 43 años des-de entonces.

Gummer conoció a Streep cuando esta acababa de perder a su otro gran amor, John Cazale. Ella permaneció al lado de Cazale, enfermo de cáncer, hasta su muerte en 1978. Llevaban dos años juntos, ambos eran actores prometedores con talento a rauda-les, pero la enfermedad de Cazale se entrometió en su vida profesional y personal.

Cuando ella tuvo que abandonar el loft que compartía con Cazale, su hermano fue a ayudarla en compañía de un amigo: Don Gummer.

No fue amor a primera vista, pero no tardó mucho en saltar la chis-pa. Seis meses después contrajeron matrimonio. Aparte de sus aparicio-nes juntos en diversas galas de pre-mios, poco se conoce en los medios sobre su relación.

Los más atractivosRyan Gosling y Eva Mendes llevan juntos desde 2011. Son una de las parejas más bellas y estables. Se conocieron durante el rodaje de “Cru-ce de caminos” (“The place beyond the pines”, 2012) y en la actualidad tienen dos hijas en común.

Dejaron fuera de los focos sus primeros encuentros y, en cuanto se consolidó la relación, mantuvieron el hermetismo que ahora les protege.

Ambos se cuidan mucho de publi-car imágenes juntos o de sus hijas,

manteniendo una clara diferencia-ción entre sus carreras y su vida pri-vada.

Hermetismo totalEl matrimonio que forman el último actor en meterse en la piel del supe-ragente 007, Daniel Craig, que ha protagonizado títulos como “Casino Royale” (2006); “Spectre” (2015) y la que se estrenará este año “No time to die”; y la protagonista de “El jardine-ro � el” (2005), por la que consiguió el Óscar como actriz de reparto, Rachel Weisz, es un ejemplo de hermetismo y discreción total.

No tienen redes sociales y con-trolan hasta el mínimo detalle de la información que revelan en las entrevistas que derivan de su traba-

1

Ryan Gosling y Eva Mendes llevan juntos desde 2011. Son una de las parejas más bellas y estables. Se conocieron durante el rodaje de “Cruce de caminos” (2012) y en la actualidad tienen dos hijas en común

Page 21: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020enDetalle45

1- Meryl Streep y su esposo Don Gummer, juntos durante más de cuarenta años; 2- Rachel Weisz y Daniel Craig tienen una hija de la que no se conoce su nombre; 3- Rooney Mara y Joaquin Phoenix mantienen una relación desde el año 2016; 4- Sarah Michelle Gellar y su pareja, Freddie Prinze, Jr., son una de las parejas más desconocida del séptimo arte; 5- Contadas son las ocasiones en las que Eva Mendes y Ryan Gosling aparecen juntos

El matrimonio que forman Daniel Craig y Rachel Weisz es un ejemplo de hermetismo y discreción total. No tienen redes sociales y controlan el más mínimo detalle de la información que revelan en las entrevistas

pero actriz australia-na, protagonizó “De boda en boda” (2005), “Ahora me ves...” (2013) y “Animales nocturnos” (2016), entre otros títulos. Este 2020 cumplirán 19 años juntos.

Se conocieron en una � esta en Sidney, Australia, en 2002 y durante un largo período de tiem-po mantuvieron su relación en la inti-midad.

Dos años des-pués anunciaron su compromiso, pero

no se casaron hasta seis años más tarde, para que Fisher pudiera completar su conversión al judaísmo. En marzo de 2010 celebra-ron una boda secreta en París.

Desde entonces, ambos han com-partido pequeñas píldoras de su rela-ción en alguna que otra entrevista, pero mantienen las barreras necesa-rias para no exponer su intimidad.

Estas son algunas de las parejas de cine a las que les va bien en sus relaciones personales y que tienen un factor común que parece que ayu-da: la discreción.

jo. Su vida privada es inescrutable y bus-can preservar, tanto su intimidad, como la de la hija que tie-nen en común.

Aunque se cono-cieron en 1990, no se enamoraron has-ta 21 años después, cuando les unió el rodaje de “Detrás de las paredes” (2011). Él estaba comprome-tido y ella acababa de divorciarse del director Darren Aro-nofsky, padre de su primer hijo.

Seis meses des-pués, contrajeron matrimonio en la más estricta inti-midad. En 2018 anunciaron que esta-ban esperando un hijo en común. Fue una niña y no se conoce su nombre.

Larga relaciónSacha Baron Cohen es conocido por haber dado vida a personajes cómicos como Ali G, Brüno o Borat, aunque recientemente ha protagoni-zado una serie para Net� ix lejos de su habitual registro de humor, en la que interpreta a un espía israelí. Isla Fisher, nacida en la ciudad de Omán

3

4

2

5

Page 22: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

elIn

vent

ario

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020

46 La bolsa que desinfecta usando rayos ultravioletas

CAMISETA PARA PONER DISTANCIA

Para seguir las normas de estar a metro y medio de distancia de cada ser humano (6 pies en Estados Unidos), las personas hay soluciones muy creativas, como esta camiseta que noti� carán a cualquier persona a nuestro alrededor que nos estamos tomando en serio estas pautas de distanciamiento social, incluida esta divertida camiseta con un perezoso y la leyenda “Namastay 6 Feet Away”, que se podría traducir por algo así como “Namasté a metro y medio”. Por 18 dólares en odditymall.com.

LÁMPARA DE AMISTAD SIN VERSE

En unos momentos sin contacto personal e incluso visual, estas lámparas táctiles de amistad a larga distancia permiten a la familia, amigos y otros seres queridos saber que estamos pensando en ellos. Solo hay que tener una lámpara (y otra con quien queremos contactar) en una conexión wi-� y tocarla para que las otras comiencen a brillar ... en cualquier parte del mundo. Cuando vean la luz, sabrán que estás pensando en ellos. Por 91,60 euros en uncommongoods.com.

PUZLE LUMINOSO, MÁS DIFÍCIL TODAVÍA

Hacer un puzle no solo calma el aburrimiento, sino que también es una excelente manera de aliviar el estrés. Y, para añadirle más emoción, llega Glow in the Dark. Este difícil rompecabezas de pesadilla no tiene ninguna imagen, solo 150 piezas en blanco que brillan en la oscuridad. Perfecto para hacerlo de noche o de día, cuando hay un apagón, o simplemente en cualquier momento en que tengas un estado de ánimo psicodélico. Por 36 dólares en japantrendshop.com.

E sta nueva y genial bolsa con luz UV-C 59S desinfecta ob-jetos pequeños como teléfonos móviles, gafas, ropa, controles remotos, llaves y mucho más usan-do luz ultravioleta para eliminar efecti-vamente hasta el 99.9% de gérmenes, virus y bacterias en solo cinco minutos. Sim-

plemente hay que colocar algo que deseemos lim-piar dentro de la bolsa, cerrar con la cremallera y presionar el botón para comenzar.

Desinfecta de forma segura objetos pequeños con solo 24 LED UV-C: no se utiliza radiación, ozono ni productos quí-micos agresivos. Es un pequeño artículo útil para tener en nuestro arsenal de limpieza durante una pandemia o en cualquier momento, porque sabemos que el móvil está contaminado con algo todo el tiempo y con más gérmenes,

incluso, que la taza de un water público. La bolsa esterilizadora P55 59S está especialmente diseñada para aliviar la situación de

suministro insu� ciente de mascarillas, que se pueden reuti-lizar por esterilización.

El microprocesador de desarrollo propio de tercera generación permite 10.000 horas de perlas de luz

UV LED de larga duración.Alimentada por 24 LED

UVC, esta bolsa desin-fecta y elimina hasta el 99.9% de gérmenes, virus y bacterias. No se necesi-ta agua ni productos quí-micos.

El diseño es totalmen-te seguro. Solo hay que cerrar la bolsa, hacer clic en el botón y veremos claramente la luz púrpu-ra a través del área trans-parente en el modo de esterilización, sin fugas de luz.

Compacta y fácil de usar, la bolsa de esterili-zación P55 es compacta y liviana y nos permite des-infectar cuando y donde sea necesario.

, g , p ,otos, llaves y mucho más usan-oleta para eliminar efecti-olea el 99.9% de gérmenes, erias en solo cinco -

p psuministro insu� ciente de masca

lizar por esterilización.El microprocesador de generación permite 10

U

RELOJ QUE MARCA LOS DÍAS

Estar encerrado en casa lleva a perder la noción de las horas e incluso de los días. La solución es este nuevo y genial reloj con los días de la semana de DayClocks. Este práctico reloj de pared analógico no solo da la hora, sino que también realiza un seguimiento del día actual de la semana. Tiene las manecillas negras de hora y minuto tradicionales y también una manecilla roja que se mueve continuamente a través de siete secciones en forma de pastel que representan cada día de la semana.

oooo

Quédateen casa

Page 23: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

SUPLEMENTODOMINICAL

26 DE ABRIL DE 2020elInventario47La mesa para trasladar

la o� cina hasta el balcón

por 54 centímetros de ancho y 35 de profundidad. La altura del escritorio dependerá de la del balcón: solo hay que restar 20 centímetros de la altura de su balcón y obtendremos la altura a la que se sentará el escritorio.

Se puede adquirir por un precio de 142 dólares en la página web de oddi-tymall.com.

Trabajar desde casa puede ser estupendo pero es importante encontrar un buen lu-gar para hacerlo. Has-ta ahora, las opciones probablemente esta-

ban limitadas al interior, pero este nuevo invento permite trabajar des-de el balcón y tomar así el aire.

El balKonzept es un dispositivo que puede convertir el balcón en un escritorio en el que trabajar, una mesa para preparar bebidas o simplemente un lugar para colocar � ores. El escri-torio del balcón es un regalo perfecto para los habitantes de apartamentos que pre� eren el aire libre antes que una oscura o� cina.

Simplemente hay que colocar el balKonzept sobre la barandilla y ten-dremos un práctico escritorio impro-visado en el que colocar el ordenador portátil o la tableta. La parte frontal del balKonzept contiene un área pla-na para poder trabajar y en la parte superior del escritorio hay una cavi-dad para colocar algunas plantas en macetas, bebidas o un espacio para almacenar revistas.

Diseñado por Rephormhaus, una empresa de diseño alemana que se especializa en muebles que aho-rran espacio, el escritorio del balcón balKonzept está hecho de plástico de polietileno reciclable sólido.

Está disponible en una gran can-tidad de diferentes colores para ele-gir y mide 60 centímetros de largo

En pleno con� namien-to, usamos la cámara del móvil, la tablet o el ordenador más que nunca. Pero... ¿es realmente seguro? Esa oscura lente de

la cámara mirándonos siniestra-mente.. ¿está mirando? ¿está gra-bando? Para librarse de cualquier � sgón están estas cubiertas.

Se adhieren de forma segura a los dispositivos y tienen una prác-tica solapa giratoria para alternar rápidamente conexión y privaci-dad. Estas fundas usan un adhe-sivo especial para que se puedan quitar fácilmente y no dejarán residuos. Se pueden comprar por 10.99 euros en � rebox.com.

Fundas adhesivas para tapar

las cámaras

Si no tenías fobia a los gérmenes antes de esta aterradora pandemia, probablemente la ten-gas ahora. Por lo tanto, no hay que arriesgarse con virus, bacterias, gér-

menes o cualquier otra pesadilla invi-sible microscópica que permanezca en las cosas. Por ejemplo, las tapas sucias y desagradables de los contenedores de basura, que entran en contacto con las manos de todo el vecindario y con los camiones llenos de basura de otras casas.

La alternativa a levantar esas tapas insalubres con las manos es usar este nuevo y genial artilu-gio, denominado Lid-L-Buddy.

Esta herramien-ta permite levantar la tapa sin con-tacto y propor-ciona una barrera

El asa para tirar la basura sin tocar el contenedor

entre las manos y la basura o la tapa del contenedor para tener un poco más de tranquilidad al tirar cosas (aunque hay que lavarse las manos después de todos modos).

Además, también se puede usar para mantener la tapa abierta cuando la vamos a usar con frecuencia o sim-plemente para ventilar y eliminar los malos olores. Ahora, si ves un contene-dor de basura fumando desde adentro, no uses esta práctica asa para mirar dentro. Solo deja que el fuego del conte-nedor se queme. Mira este VIDEO para verlo en acción ... y luego ve a lavarte

las manos nuevamente.

VELAS CON OLOR A HAMBURGUESA

Algunos echan de menos ir a restaurantes, aunque sean de comida rápida. Los que añoran McDonald’s deberían comprarse estas nuevas velas perfumadas. Huelen como un bollo de semillas de sésamo, salsa de tomate, pepinillos, queso, cebollas y carne de vacuno 100% fresca individualmente, aunque hay que quemarlas todas al mismo tiempo para obtener el aroma de la hamburguesa Cuarto de Libra, que celebra su 50 cumpleaños. Desafortunadamente, no son comestibles.

PEDALES DESDE EL SOFÁ

Es duro salir del sofá y ponerse a hacer deporte, así que una solución intermedia son estos pedales, perfectos para no caer en un modo de vida totalmente sedentario y hacer que los músculos trabajen aunque se esté en posición de reposo. También sirven para ejercitar los brazos. Especialmente indicados para quienes tienen una casa pequeña y no les cabe una bicicleta estática. Tienen un coste de 106,99 euros.

ooooooooooooooooo

Quédateen casa

Page 24: ordesía - Opennemas€¦ · vieira? Na gónada, a glándula dixestiva, é onde se acumula toda a toxina, men-tres que no músculo só hai un 3 ou un 4%. Iso si que é factible: a

26 de abril de 2020

Diario de FerrolAño XXII / Número 1.137SUPLEMENTO DOMINICALN

ord

esí

a

La dulce espera ha fina-lizado. La cigüeña ha llegado al rancho que tienen Richard Gere y Alejandra Silva a las afueras de la ciudad de Nueva York. Según

la revista “¡Hola!”, el actor y la acti-vista coruñesa acaban de ser padres por segunda vez. Es el segundo va-rón que tiene la pareja, que, en febre-ro de 2019, recibió a su primer hijo en común, Alexander. El intérprete también es padre de Homer James Jigme, de casi veinte años, fruto de su matrimonio con la actriz Carey Lowell, y Alejandra es madre de Al-bert Friedland, de siete años, fruto de su anterior matrimonio con el empresario Govind Friedland.

Los Gere ya están disfrutando de la nueva paternidad en su ran-cho, en Pound Ridge, Nueva York, el mismo donde se casaron en la primavera de 2018 en una boda de película. La llegada de este bebé ha llenado de felicidad a toda la familia, entre ellos al pequeño Alexan-der, su hermano de dos años, con el que seguro que compartirá jue-gos y diversión.

Al contrario que los Gere, apenas unos minutos después de conver-tirse en madre por segunda vez, Elena Tablada ya compartía con sus seguidores la primera foto de su segunda hija, la primera con su marido, Javier Hungría, que estuvo presente en el parto. La niña nació el martes 21 de abril en un hospital de Madrid, lleva por nombre Camila y ha nacido por cesárea.

Por último, la actriz y presenta-dora Elisa Mouliaá ha dado a luz a su primera hija. Ella y su marido, el australiano Shaun Raymond, se acaban de convertir en padres por primera vez tras el nacimiento de

su bebé, una preciosa niña a la que han llamado Sienna. La presen-tadora del programa “TVEmos”, que se cogía la baja maternal hace menos de un mes, ha querido compartir este momento tan feliz pre-sentando oficialmente a su pequeña al subir una foto de la recién nacida en su perfil de Instagram. [HOLA/ SEMANA/ DIEZ MINUTOS]

Richard Gere y Alejandra Silva han recibido a su hijo en la más estricta intimidad; Javier Hungría con Camila en la primera foto publicada de la pequeña; la presentadora Elisa Mouliaá con su marido, Shaun Raymond, días antes de dar a luz a su primogénita

Crecen las familias

Richard Gere y Alejandra Silva han tenido a su segundo hijo, mientras que Elena Tablada y Javier Hungría han dado la

bienvenida a su bebé, Camila

Brad Pitt sigue soltero o al menos eso dicen las fuentes cercanas. Desde su separación en 2016, el actor se ha centrado en su trabajo y en sus hijos, a los que ve según el régimen de visitas. Sin embargo, una nueva cita con la actriz Alia Shawkat, con quien comparte desde hace meses su afición por la pintura, la música y la cultura ha hecho que todas las miradas se vuelvan hacia él. [HOLA]

LA NUEVA MEJOR AMIGA DE BRAD PITT

El príncipe Harry y su mujer, Meghan, han iniciado su nueva vida en EEUU. Aunque en las últimas semanas han logrado pasar desapercibidos, ahora se han tomado imágenes de su vida en Los Ángeles. Los duques de Sussex fueron captados cuando iban de incógnito, repartiendo comida en un coche de lujo y llevando guantes, mascarilla y pañuelo. [HOLA]

EL PRÍNCIPE HARRY Y MEGHAN INI-CIAN SU VIDA EN LOS ANGELES

Victoria Beckham celebra su cumpleaños con una fiesta virtual. La diseñadora cumplió 46 años de una forma muy diferente debido al confinamiento, eso sí, feliz por estar rodeada de su familia y con tarta y velas. [LECTURAS]

VICTORIA BECKHAM CELE-BRA SU CUMPLEAÑOS

aVoces

Emocionado y sin poder dejar de abrazar a sus seres queridos, así regresaba a casa el hijo de Rocío Dúrcal y Junior, Antonio Morales Jr., después de haber permanecido ingresado en un hospital a causa del coronavirus. Su hermana Shaila Dúrcal anunciaba su recuperación y tras pasar una cuarentena de varias semanas por fin ha podido volver a casa junto a su familia. La cantante ha publicado una conmovedora foto en la que aparece su hermano abrazando a su hija tras lograr vencer al coronavirus. [HOLA]

Preocupación por el estado de salud de Álex Lequio. Sus padres, Alessandro Lequio y Ana Obregón, se encuentran en Barcelona con el joven, que está ingresado desde hace un mes para someterse a un nuevo tratamiento contra del cáncer que le detectaron hace ya más de dos años. El colaborador de televisión y la actriz están juntos en estos momentos tan complicados. Más unidos que nunca, Alessandro y Ana no se separan de su hijo en esta batalla que comenzó hace más de dos años. [SEMANA]

Antonio Morales Jr. regresa a casa tras pasar el Covid-19

Alex Lequio, ingre-sado en Barcelona para tratar su cáncer