natura, gizarte 05 kultura eta ingurunearen 06 … · ikaslearen liburua 39 poriferoak edo belakiak...

NATURA, GIZARTEETA KULTURAINGURUNEARENEZAGUERA

05ETA

06

PROIEKTUA

i.blai proiektua................................................................................... 2

Ingurunearen Ezaguerariburuzko materialak...................................................................... 4

Ikaslearentzako materiala .................................................... 5

Irakaslearentzako materiala............................................... 8

Ingurunearen Ezaguera arlokometodologia .......................................................................................... 9

Elkarlaneko ikasketa................................................................... 11

5. mailako edukiak ...................................................................... 23

6. mailako edukiak ...................................................................... 25

Aurkibidea

2 Ingurunearen Ezaguera LMH 5-6

i.blai proiektua

Lehen Hezkuntzako i.blai proiektua, oraintxe eskuen artean duzuna, guz-tiz bat dator hezkuntza lege berriak bultzatzen dituen printzipioekin etahelburuekin. Hezkuntza lege berriak, era berean, EBk proposatutakohezkuntza helburuak ditu oinarri; besteak beste, ikasle guztientzako hez-

kuntza eta trebakuntza sistemen kalitatea eta eraginkortasuna hobetzea.

Printzipio horiek abiaburutzat hartuta, hainbat funtsezko elementu lortu ditugu,eta elementu horiexek izango dira, horrenbestez, hezkuntza aldi osorako proiek-tuari eutsiko dioten zutabeak, hiru zikloetako bakoitzean behar den modurazehaztuz. Nolanahi ere, beti hartu beharko dira kontuan ikaslearen heldutasunmaila eta premia bereziak. Hona hemen aipatutako elementuak:

• Ikasleen garapen kognitiboa, ikasleak mintzamenari, ahozko ulermenari, idaz-menari eta kalkuluari buruzko oinarrizko trebetasun kulturalak barneratzekogai izan daitezen.

• Gatazkak era baketsuan konpontzeko eta gatazka egoerei aurrea hartzeko tre-betasun sozialak eskuratzea eta gaitasun afektiboak eta emozionalak gara-tzea, nortasunaren esparru guztietan.

• Arte eta sormen sena garatzea, horiek baitira ikasleen trebakuntza osaturakosustatu behar diren ulerkuntzak.

• Banaka eta taldean lan egiteko ohitura sustatzea; eta, ikastean, ahaleginera-ko eta erantzukizunerako joera bultzatzea.

• Bizikidetza balioak eta arauak ezagutzea eta aintzat hartzea; berebiziko ga-rrantzia emango zaio beste kulturak eta pertsonen arteko desberdintasunakulertzeari eta errespetatzeari.

• Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak ezagutzea eta erabiltzea.

• Ikaskuntza zailtasunei aurrea hartzea, diagnostiko probak eginez eta errefor-tzu bideak abian jarriz.

• Hezkuntza komunitate osoa txertatzea ikasleen garapen afektiboan eta inte-lektualean.


Gauza nabarmena da, horrenbestez, i.blai proiektuarekin buruan dugun helburunagusia ikasleen garapen osatua dela; esan nahi baita, ikasleen gaitasun guztiakgaratzea, eta ez soilik kognitiboak, baizik eta baita afektiboak eta sozialak ere.

Horretarako, berebiziko ahalegina egin dugu bai irakasleen eskura eta baita ikas-leen eskura ere hainbat material jartzeko, hain zuzen ere, honako hauek bultza-tzeko asmoz: batetik, ikaskuntza era guztiak bateratzea erraztuko duten oinarriz-ko gaitasunak eskuratzea, eta bestetik, ikasleen nortasuna eta horien gaitasunafektiboak garatzea.

Murgildu i.blai proiektuan!


Ingurunearen Ezaguerari buruzko materialak

Ikaslearentzat

Ikasliburuak

• Inguruaren Ezaguera, 5. maila • Inguruaren Ezaguera, 6. maila

• Irakaslearentzako gida

Irakaslearentzat

INGURU 5.MAILAKO AZALA

INGURU 5.MAILAKO GIDAREN AZALA

INGURU 6.MAILAKO GIDAREN AZALA

INGURU 6.MAILAKO AZALA


Ikaslearentzako materiala

Unitate didaktikoaren egitura

Motibaziorakoirudi orria

Unitate bakoitzarenhasieran, hainbat testueta irudi interesgarriaurkituko dituzu, ikasiko duzun gairahurbiltzen lagundukodizuten jakingarriekin.

Edukiak garatzeko orrialdeak

Hurrengo orrialdeetan, unitatearen edukiakgaratuko dira. Azalpenetan testuak, argazkiak,marrazkiak eta jarduerak aurkituko dituzu, zure ikasketan laguntzeko.

13

Galileo Galilei, gauzei begiratzeko beste modu batGalileo Italiako Pisa hirian jaio zen 1564an, eta gurasoek hezi zuten, harik etamedikuntza ikasketak egitea erabaki eta unibertsitatean sartu zen arte.Medikuntza ikasketak amaitu gabe utzi zituen, ordea, matematikek erakarrieta horretan buru-belarri aritzea erabaki baitzuen, berehala.

Zientziak lantzen eta Unibertsoari behatzen urte askoeman ondoren, Herbehereetan asmatutako tresnabaten berri izan zuen Galileok; tresna hark teles-kopio zuen izena, eta izarrei eta planeteixehetasunez behatzeko aukera ematen zu-en. Zalantza izpirik gabe, bere teleskopioaegitea erabaki zuen, eta urtez urte tres-na hura hobetuz joan zen, urrutikoobjektuak 20 aldiz handitzeko ahal-mena zuen bat sortu arte.

Galileok mikroskopioa ere asmatuzuen; objektu oso txikiei behatzekoaukera ematen zuen tresna soil batzen mikroskopioa. Hasieran, begi hu-tsez ere antzeman zekiekeen objektuedo izaki bizidunak handitzeko bainoez zen erabiltzen mikroskopioa, arkaku-

soak handitzeko, adibidez. Au-rrerago, tresna hura hobetu

egin zuten, eta, gaur egun,badira oso mikroskopio au-

rreratuak, begi hutsez ikusiezin daitezkeen objektuak eta

izakiak erakusteko ahalmenadutenak.

1Pertsonak era askotakoizaki bizidunekin batera bizigara Lurrean. Izaki bizidunhorietako batzuk oso handiakdira, eta beste batzuk, berriz,hain dira txikiak,ezen ezin baititzakegu ikusi tresnabereziak erabili ezean.

Baina guztiok bat gatoz gauzaaskotan.

Lurreko izaki bizidunik zaharrenakbakterioak dira. Oso-oso txikiakdira eta, 200 bakterio lerroanipiniz gero, doi-doi beteko luketemilimetroko luzera. Hain txikiak izan arren,ordea, oso gogorrak dira: batzuk argirik

gabe bizi daitezke; beste batzuekairerik gabe bizirik irauteko

ahalmena dute; eta badira200 gradu zentigradutik

gorako tenperaturan bizidirenak ere.

2 007an, NASAk Phoenix espazioontzia bidali zuen Martera,bizia aurkitzeko xedez. Bila ibili etainolako emaitzarik lortu ez zutenez,ikerketaren norabidea aldatueta planeta horretan urikba ote zen bilatzeaerabaki zuten.

Zer ezaugarrikomun dituguizaki bizidun

guztiok?

Zure ustez,zergatik erabaki

zuen NASAkMarten urabilatzea?

Izaki bizidunenzer talde

ezagutzendituzu?

Izakibizidunak

1 Zertan dira elkarren antzekoak etaelkarren desberdinak teleskopioa etamikroskopioa?

2 Zure ustez, zergatik erabaki zuenGalileok bere teleskopioa sortzea,beste bat egonik?

3 Egin lauzpabost ikasleko taldeak, etaidatzi Galileok teleskopioaren bidezegindako aurkikuntzari buruzko etahorrek bere bizitzan izan zueneraginari buruzko lan bat,entziklopediak, hiztegiakedo Internet kontsultatuta.

Klima faktoreakKlima elementuak elementu horiek gertatzen diren tokiaren ezaugarrien ara-berakoak dira. Klima mugatzen duten ezaugarriei klima faktore deritze, etahonako hauek dira nagusiak: altitudea, latitudea, itsasoaren eragina eta erliebea.

• Altitudeak tenperaturari eragiten dio. Altitudea igo egin ahala, tenpera-tura jaitsi egiten da. Hala, mendialdeko herrietan kostaldeko herrietanbaino hotz handiagoa egin ohi du.

• Toki baten latitudeak ere tenperaturan du eragina, ekuatoretik gertu dau-den eremuetan eguzki izpiek zuzenago jotzen baitute eta, beraz, tenpera-tura altuagoa izaten baita eremu horietan. Ekuatoretik urrundu etapoloetara hurbildu ahala, tenperaturek behera egiten dute. Hala, poloetanizaten dira tenperaturarik baxuenak.

• Itsasoaren eraginaren ondorioz, kostaldeko eremuetan tenperatura leuna-goa izan ohi da; eta gaueko eta eguneko tenperaturen arteko aldea, txikiagoa.Urtaroen arteko aldea ere ez da hain nabarmena. Itsasoak lurrak baino den-bora gehiago behar du berotzeko edo hozteko eta, ondorioz, beroa ematen dukostaldean hotz dagoenean, baina freskatu egiten du, beroa egiten duenean.

• Erliebeak ere eragiten dio klimari. Esaterako, eremu altuak eremu apalakbaino euritsuagoak izan ohi dira, mendiek hodeien joana geldiarazten du-telako eta hodeiak mendietan harrapatuta gelditzen direlako.

152 153

Eguraldia eta klima

Eguraldiak atmosferak une jakin batean duen egoera adierazten du.Klima, aldiz, eskualde batean luzaroan nagusitzen den eguraldia da.

Tenperatura, haizea, hezetasuna, prezipitazioak eta presioa klimaelementuak dira. Altitudea, latitudea, itsasoarekiko distantzia etaerliebea klima faktoreak dira.

Prezipitazioetan botatzen duen urkantitatea metro koadroko litrotanneurtzen da:

Milimetrotan (mm) ere neurtu ohi da.Metro koadroko litro bat bota duelaedo milimetro bat bota duela esateagauza bera da; izan ere, litro bat urmetro koadro bateko ontzi baterabotatzen badugu, urak milimetro ba-teko altuera hartzen du.

Prezipitazioak neurtzea

Erreparatu irudiari, eta identifika-tu klima elementuak.

1

jarduerak

Idatzi eguraldiaren eta klimaren arteko desberdintasuna.

Kopiatu eta lotu klima elementua bakoitza dagokion definizioarekin.

Zergatik egiten du hotz planetako toki altuenetan?

Zergatik dira beroagoak ekuatoretik gertu dauden eremuak? Erantzun bainolehen, gogoratu aurreko unitateetan ikasitakoa.

2

3

4

5

Mendiek hodeiei aurrera egiteaoztopatzen diete, hodeiek mendienkontra talka egiten dute eta euriabotatzen dute.

Altitudea toki batek itsas mailare-kiko duen altuera da.

Latitudea Lurreko puntu jakin bateneta ekuatorearen arteko distantzia da.

gogoan izan

Haizea Prezipitazioak Tenperatura Hezetasuna

Hodeiek botatzenduten ura

Mugitzen ariden airea

Atmosferakour lurruna

Airearen beroa

Eguraldiak erabateko eragina du gizajardueretan.

Bizi garen tokiko klimak eragin handia du gure bizimoduan. Eguraldia fun-tsezko eragilea da egiten ditugun jarduera asko ongi atera daitezen; esate ba-terako, txangoak, partidak, uzta, arropak lehortzeko edo itsasontzian egindakobidaia bat…

Eguraldia edo klima esaten dugunean zertaz ari garen jakiteko, eta eguraldiaeta klima xehetasunez aztertzeko, bata eta bestea zer elementuk zehazten di-tuzten eta zer faktoreren mende dauden jakin behar dugu.

Eguraldiaren eta klimaren arteko desberdintasunaSarri, sinonimotzat erabiltzen dira eguraldia eta klima hitzak. Baina ez duteesanahi bera:

• Eguraldiak une eta toki jakin bateko egoera atmosferikoa deskribatzen du.Hala, egun hotza, arratsalde euritsua edo asteburu eguzkitsua aipatzen di-tugunean, eguraldiaz ari gara.

• Klima eskualde batean luzaroan nagusitu ohi den eguraldia da. Klimakesaten digu hiri batean edota herri batean neguak hotzak izan ohi direlaedo eskualde batean udazkenean euri asko egiten duela, edota neguan in-guru horretan elurra egiten duela, esaterako.

Klima elementuakKlima elementuak atmosferan gertatzen diren fenomenoak dira. Elementuhoriei erreparatuz, toki jakin bateko eguraldia edo klima azter daiteke.

Elementu nagusiak tenperatura, hezetasuna, haizea, prezipitazioak eta pre-sio atmosferikoa dira.

• Tenperatura atmosferako toki jakin batean aireak duen bero kantitatea da;horregatik, zuzeneko lotura du Eguzkitik jasotzen ditugun izpiekin. Graduzentigradutan neurtzen da (°C).

• Hezetasun atmosferikoa aireak duen ur lurrun kantitatea da. Hezetasunhandia izanez gero, ur lurruna tanta txikitan kondentsatzen da, eta tantahoriek hodeiak eta lainoa osatzen dituzte.

• Haizea mugitzen ari den airea da. Airea etengabe mugitzen da gure atmos-feran, hodeiak batetik bestera mugiarazten ditu, eta tenperaturan ere era-gina du, aire masa hotzak zein beroak mugiarazten baititu.

• Prezipitazioa atmosferatik lurrazalera erortzen den ura da. Likidoa (eu-ria) nahiz solidoa (elurra eta txingorra) izan daiteke.

• Presio atmosferikoak atmosferako airearen pisua adierazten du. Aireakpisua dauka eta, horren eraginez, indarra egiten du lurrazalean. Indar horiez da bera toki guztietan; hala, mendi tontorrean edo hegan ari den hegaz-kin batean, aire gutxiago dugu gainean eta, beraz, han presioa txikiagoa da,esaterako, hondartza batean baino.

Azalera1 m2

1 m1 mm

1 L1

m

1 m

Ikaslearen liburua

39

Poriferoak edo belakiak5 000 porifero mota inguru ezagutzen dira. Ia guztiak itsastarrak dira, bainabadira ur gezatan bizi daitezkeenak ere. Honako ezaugarri komun hauek di-tuzte poriferoek:

• Zaku formako gorputza dute, poro izeneko zulotxoz betea. Poroetatik uraeta elikagai dituzten protozoo txikiak gorputzean sartzen zaizkie. Gorpu-tzaren goiko aldean oskulu izeneko poro handiago bat dute eta, horren bi-dez, kanporatu egiten dute sobera duten ura. Batzuek gorputza arantzazinguratua dute, harrapariengandik babesteko.

• Sesilak dira, eta azalaren bidez arnasa hartzen dute.

KnidarioakKnidarioak animalia itsastar oso soilak dira, eta bi formatakoak izan daitezke:polipoak eta marmokak. Polipoak sesilak dira, eta arrokei itsatsita bizi dira.Marmokek, aldiz, itsasoko uretan flotatzen dute. Baina hainbat ezaugarri ko-mun dituzte:

• Zaku itxurako gorputza dute, eta ahoa garro pozoitsu batzuez inguratuadute; babesteko eta elikagai dituzten organismoak harrapatzeko erabiltzendituzte garro horiek.

• Animalia haragijaleak dira.

• Larruazal arnasketa dute.

38

Beste ornogabe batzuk

Definitu honako hitz hauek: ketak,sesila eta marmoka.

Azal ezazu, marrazki baten la-guntzaz, zer-nola elikatzen direnporiferoak.

Ikertu knidario hitzaren esana-hia. Ondoren, azaldu zergatik ja-rri zieten izen hori.

Iker ezazu zer animalia taldeko-ak diren koralak eta zertan direnlandareen antzekoak eta zertandesberdinak.

1

2

3

4

jarduerak

Badakit egiten

Ornogabeak sailkatzen

Bila ezazu kalean edo jolastokian topatzeko errazaden ornogaberen bat. Asko mugitzen bada, sar ezazuflaskoan, kontu handiz. Paper edo hosto batez baliadezakezu.

Erreparatu, luparen bidez, gorputzaren xehetasu-nei; adibidez, zer forma duen, gogorra edo bigu-na den, maskorrik edo oskolik baduen. Ondoren,marraz ezazu koadernoan, eta utz ezazu, atzera,aurkitutako toki berean.

Aztertutako ezaugarriei esker, zehazki zer or-nogabe mota den jakingo duzu. Behar izanezgero, eska iezaiozu laguntza edo aholkua zureirakasleari.

Materialak:• Lupa bat.

• Flaskoa.• Arkatza etapapera.

Anelidoak, ekinodermatuak, poriferoak eta knidarioak garrantzihandiko talde ornogabeak dira. Elkarren artean desberdintasunhandiak dituzte, eta gehienak urtarrak dira.

Lur zizarea.

Itsas trikua.

Eraztuna

Ketak

Belakia.

urarenirteera

Oskulua

Poroak

Urarensarbidea

Polipoa. Marmoka.

Itsas izarra.

Garroak

Garroak

Artropodoez eta moluskuez gain, badira garrantzizko beste ornogabe taldebatzuk: anelidoak, ekinodermatuak, poriferoak eta knidarioak.

AnelidoakHar batzuk lehorrekoak dira (hala nola, zizareak); eta beste batzuk uretakoakdira (esaterako, arenikolak). Anelidoek ezaugarri komun hauek dituzte:

• Gorputz zilindrikoa dute, biguna, luzanga eta eraztunetan banatua. Eraz-tunetatik keta izeneko harizpi zurrun moduko batzuk ateratzen zaizkie, le-kualdatzeko eta tunelak zulatzeko erabiltzen dituztenak.

• Belarjaleak, haragijaleak eta orojaleak izan daitezke; batzuk ornodunenodolez elikatzen dira (adibidez, izainak).

• Anelido urtarrek zakatzen bidez arnasa hartzen dute, eta lehorrekoek la-rruazal arnasketa dute.

EkinodermatuakItsas izarrak eta itsas trikuak ekinodermatuak dira. Uretan bizi dira, eta ho-nako ezaugarri hauek dituzte:

• Azalaren barruan plaka zurrun txiki batzuk eratzen dira. Batzuetan, aran-tzak osatzen dituzte, hala gertatzen zaie, adibidez, itsas trikuei.

• Itsas trikuak belarjaleak dira, eta itsas hondoan geldirik bizi dira, hau da,organismo sesilak dira. Itsas izarrak haragijaleak dira, eta uretan mugitzenedo lekualdatzen dira, besteak beste, elikagai dituzten beste animalia ba-tzuk harrapatzeko.

• Guztiek zakatzen bidez arnasa hartzen dute.

Badakit egiten

Jarduerak

Informaziogarrantzitsua

Zabaldu

Gogoan izan

Historian zehar nabarmendu diren

zientzialarien, aurkitzaileen,

asmatzaileen eta bestepertsonaia batzuen

bizitzaren berri jasoko duzu.

Materialak


23

Badakit egiten

Zelulak aztertzen

Ba al zenekien mikroskopiorik izan ez arren, hainbat zelula azterdaitezkeela? Zelulak oso txikiak ez badira, adibidez, tipula osatzen dutenzelulak, lupa binokular baten bidez ikus daitezke. Hasi baino lehen, gogoanizan laborategiko materialak eta tresnak erabiltzean beti arduratsuak,garbiak eta txukunak izan behar dugula. Hala, istripuak saihestuko ditugu,gauzak erraz aurkituko ditugu eta tresnak egoera onean gordeko ditugu.

Honela egiten da

1 Zure ustez, lupa batekobjektuak mikroskopio batekbaino gehiago handitzen ditu?Zer tresna erabiliko zenukebakterio bat aztertzeko? Etaeuli bat aztertzeko?

2 Egin ezazu orrialde honetanproposatutako azterketa,eta marraztu ikusten duzuna,zure koadernoan. Ondoren,egin gauza berabeste objektu batzuekin(landareen hostoak, harea etaabar). Idatzi, marrazkibakoitzaren alboan, begi hutsezikusi ez dituzun eta lupari eskerikusi ahal izan dituzunezaugarriak.

Orain, zeuk egin1. Moztu tipula, arretaz, eta bereizi geru-za bat.

2. Jarri lagina ontzi batean.

3. Ipini lagina lupa binokularrean. 4. Begiratu lupaz, eta aztertu.

Lupa binokularraren bidez, adibidez, tipularen zelulak ikusdaitezke.

Materialak:

• Lupa binokular bat.

• Tipula bat.

• Aizto bat.

• Arkatza eta koadernoa.

Gure mundua maitatuzatalean, herritar arduratsuizaten lagunduko dizutenbalioak eta bizikidetzaarauak aurkituko dituzu.

Badakit egiten atalean,hainbat teknika,

prozedura eta esperimentu xume

egingo dituzu, zientziaren mundua

ezagutzeko tresna gisabaliagarri gertatuko

zaizkizunak.

IKTak erabiliz atalean, hainbat ordenagailu programa erabiltzen ikasiko duzu, idazlanakegiteko lagungarri gertatuko zaizkizunak. Ikasten ikasiz atalean,

unitateko eduki nagusiak berraztertukodituzu, eskema bat eta

laburpen bat osatuz,eta dagoeneko

ezagutzen dituzun ikasteko teknikak

landuz.

22

Gure mundua maitatuz

Guztiok planeta berean bizi gara

Indiar emakumeek etxeko atean inurrientzat eta txorientzat janaria uztekoohitura dute, bereziki soroetan elikagaiak urri diren garaietan.

Haien ustez, izaki bizidunak zainduz eta errespetatuz, beren burua etaberen familia zaintzen dituzte, nolabait.

Eta, bitxia dirudien arren, indiar emakumeek arrazoia dute, animaliahoriek zaintzeak janari gehiago edukitzen laguntzen baitu.

Hain zuzen ere, inurriek, lurzorua zulatzean, lurraren emankortasunaareagotzen dute, eta laboreak hobeto haz daitezen eta uzta oparoagoa izandadin lortzen dute. Txoriek, berriz, laboreei kalte egiten dieten intsektuakjaten dituzte, eta landareak errazago ugaltzea ahalbidetzen dute.

Planetan gurekin batera bizi diren izaki bizidun guzti-guztiak errespetatubehar ditugu, izaki txikienetik hasi eta izaki handienera, izaki bizidunguztiek dutelako garrantzizko eginkizuna eta gure bizitza hobetzenlaguntzen digutelako.

1 Zure ustez, indiar emakumeak ohartzen dira berenohituren bidez uzta hobetzen laguntzen dutela?

2 Nola laguntzen dute inurriek eta txoriek uzta hobeakeskuratzen?

Dena ulertu dut

3 Planetako lehen biztanleen garaitik gaur eguneraarte, elikatzeko, gizakiak janzteko eta babeslekuakeraikitzeko erabili izan ditu animaliak etalandareak. Zure ustez, etekina —hala nola, egurraedo haragia— zuzenean ematen diguten izakibizidunak babestu behar ditugu soilik? Zergatikuste duzu hori?

Inguruan dudana balioesteko

4 Osa itzazue lauzpabost ikasleko taldeak, eta iker ezazueemakumeak, historian zehar, familiaren osasunaren arduradungisa bete izan duen eginkizuna. Ondoren, egin ezazuehorma irudi bat,eta adieraz itzazue etxeko lan nagusiak; adibidez,janaria prestatzea eta gaixoak zaintzea, eta horiekegiteaz arduratzen den pertsona. Bildutakoinformazioan oinarrituta, konpara itzazueemakumeekantzina familianzuten eginkizunaeta gaur egun dutena.Asko aldatu al da?

Elkarrekin ikasteko

Ikasten ikasiz

Ikasitakoa antolatuz

Egin ezazu unitatean aipatzen den gaixotasun bakoitzari buruzko fitxabat. Fitxa horietan, gaixotasuna nola kutsatzen den eta zertan datzanidatzi behar duzu.

3

Hoja <14.2>

Hoja <14.1>

Hoja <14>

Kopiatu eta osatu eskema.1

Zelulak Izaki bizidunak

….

….

….

….

zitoplasmea

….

nukleoa

ehunak

….

sistemak etaaparatuak

zelulabakarrak

….

funtzioak atalak bilduta eratzendituzte

mota nagusi bi sailkatzen dira

animaliak….

….

protistoak

moneroak

Nahi baduzu…Adiskidetasunari buruz

gehiago ikasi nahi baduzu,irakur ezazu Iñaki

Zubeldiaren Txerrikumeenabenturak. Oso gustukoa

izango duzu!

Unitatea laburbilduz

Kopiatu eta osotu laburpena.

> Izaki bizidunak .... osotuta dagoz, eta .... funtzioak egiten dituzte: ...., erlazioaeta .....

> Honako hauek dira zelularen atalak: ...., ...., organuluak eta ..... .... zelulek ze-lula pareta eta .... dute.

> Izaki bizidunak zelulabakarrak edo .... izan daitezke. Izaki zelulaniztunen ze-lulak antolatu egiten dira, eta .... eratzen dituzte, ehunek .... eratzen dituzte,eta organoek .... eta .... eratzen dituzte.

> Izaki bizidunak bost .... banatzen dira: ...., ...., onddoak, protistoak eta .....> Gaixotasun infekziosoak bakterioek, ...., onddoek eta .... eraginak izaten dira.

Ikasteko teknikak landuz

2

Fitxak hitz garrantzitsuen esanahia edo gai jakin bati buruzko datuak idaz-ten diren kartoi mehezko zatiak dira. Informazioa antolatzeko eta erraz kon-tsultatzeko baliagarriak dira.

25

IKTak erabiliz

Ordenagailuek, lan guztiak egiteko, programa izenekojarraibide sorta batzuk behar dituzte. Hala, hainbatprogramari esker, gutun bat idatzi, kalkuluak egin edobideo bat ikus dezakegu, ordenagailuaren bidez.Idazlanak egiteko testu prozesadore deritzenprogramak erabiltzen dira. Horietako bat erabilikodugu: Word programa, hain zuzen.

1

Ordenagailuan nola jardun

Zabaldu testu prozesadorea

Dokumentu bat gordetzeko, egin klik tresnabarrako sinboloaren gainean.

Idatzi dokumentuari eman nahi diozun izena, etaegin klik Gorde aukeraren gainean.

Idazteko, ipini kurtsorea orrialdearen hasieran, etatekleatu idatzi nahi duzuna.

Nola funtzionatzen dute ordenagailuek?

1 Ireki Word dokumentu bat, eta kopiatu unitate horre-tako lehen orrialdetik gustukoen duzun testua.

2 Gorde dokumentua Idazmahaian, eta jarri nahi du-zun izena.

Word programa zabaltzeko eta erabiltzeko,aukeratu Hasi > Programa guztiak > MicrosoftOffice > Word, eta egin klik bi aldiz.

2 Gorde dokumentua

24

Edo hautatu Artxiboa eta Gorde honela aukerak,menuen barran.

Dokumentu bat sortu behar dugu.

Dokumentu bat sortu behar dugu.Doku

Jarduerak atalean, unitateko edukiak ikasiote dituzun egiaztatukoduzu, eduki horiek erlazionatuz, praktikakeginez eta gauza berriakikasiz.

Unitate bakoitzarenamaieran, Asko ikasi

dut! atala, ikasi duzuna ebaluatzeko,

erabiliko duzu.

Asko ikasi dut

Azal ezazu, labur-labur, zer funtzio dituen zelulamintzak.

Egin ezazu ezagutzen dituzun zelulei buruzko eskemasinple bat.

Zuzen itzazu esaldi hauek, eta idatz itzazu, gero, zurekoadernoan.

• Animalia zelulek poligono forma dute.

• Algak onddoen erreinukoak dira.• Landare zelulek klorofilazko zelula pareta dute.• Birusak izaki bizidunak dira.

Azaldu nola funtzionatzen duten txertoek, honakohitz hauek erabilita: ahulduak, injekzio, antzeman etadefentsa.

Esan zer erreinutakoa den honako izaki bizidun haue-tako bakoitza:

5

4

3

2

1 Kopia ezazu taula zure koadernoan, eta sailkatu irudie-tako animaliak. Ondoren, azaldu bi taldeak zertan direnelkarren desberdinak eta elkarren antzekoak.

6

Aipatu honako elementu hauen arteko bidesberdintasun eta bi antzekotasun:

• Pertsona bat eta bakterio bat.• Pertsona bat eta landare bat.• Landare bat eta bakterio bat.

7

a

c d

e f

b

c

d

e

f

a b

27

OrnogabeakOrnodunak

Egin

Jarduerak

1 Kopiatu zelula zure koadernoan. Ondoren, idatzizelularen atalen izenak, eta azaldu irudiko zelula zermotatako organismoei dagokien.

2 Zer tresna erabiliko zenuke honako elementuei behatzeko?

• Kakalardo baten barailak.• Zelula mintzaren xehetasunak.• Odol lagin baten zelulak.

3 Kopiatu taula zure koadernoan, eta sailkatu honakohitz hauek. Kontuan hartu batzuk bi kategoriatan sardaitezkeela:

Moneroak, nukleoa, animaliak, onddoak, sistema,arkakusoa, landareak, flageloa, bakterioa, aparatua,algak, protozooak, ehuna, organoa.

4 Demagun sukar horia harrapatzeko arrisku handiadagoen herrialde batera bidaia egin behar duzula.Zer neurri hartu beharko dituzu, abiatu aurretik?Eta herrialde horretara iritsitakoan?

5 Azaldu zer eragin izan dezakeen ur garbiaateratzeko putzu bat eraikitzeak herri batenosasunean.

Lotu

6 Sartu ogi busti zati bat ontzi batean, utzi ordu batzuetan, eta, ondoren,estali ontzia. Egun batzuk igarotakoan, erreparatu ogiari; lizundutadagoela ikusiko duzu, itxura berdexka duela. Ahal baduzu, begiratu lupaz,eta marraztu ikusten dena.

Lizuna onddo mota bat da? Zer motatako izaki bizidunak dira onddoak?

7 Osa itzazue lauzpabost ikasleko taldeak, eta eginhorma irudi bat, gizakiaren eta gainerako izakibizidunen arteko desberdintasunak etaantzekotasunak adierazteko. Aldizkarietan edoInterneten topatutako argazkiak eta marrazkiakerabil ditzakezue, baita zeuek egindako irudiak ere.

8 Ikertu eta aurkitu zer den paramezioa. Ondoren,kopiatu eta osatu honako testu hau:

zilio protozoo paramezioa gezatan zapatila

.... .... bat da, ur .... bizi dena. .... forma du, eta .... izenekoiletxo moduko batzuei esker mugitzen da.

Aurkitu

ZelulaniztunaZelulabakarra

26

Galdera zaila,ausartenentzat


Odo

la d

arie

n za

uri a

rina

k

Zaur

i ed

o eb

aki

txik

i ba

t eg

inez

ger

o,za

uria

itu

rrik

o ur

ez g

arbi

tu b

ehar

da,

lehe

nik.

Zaur

ia

garb

ituta

koan

,an

tisep

tiko

bate

zde

sinf

ekta

tu b

ehar

da;

farm

azie

tan

edo

botik

inet

an e

skur

a da

itezk

e an

tisep

tikoa

k.

Azke

nik,

zaur

ia b

abes

tu,

hesg

ailu

a ja

rrita

,et

a le

henb

aile

hen

osas

un z

entro

bat

era

joan

beha

r da.

Odo

lik e

z da

rien

kol

peak

Odo

lik e

z da

rion

zaur

ia e

gin

edo

kolp

ea h

ar-

tuz

gero

,pl

astik

ozko

pol

tsa

bate

an i

zotz

kosk

orra

k sa

rtu

beha

r dira

.

Kolp

ea h

artu

tako

leku

an ja

rri b

ehar

da

pol -

tsa,

min

a ar

intz

eko

eta

kosk

orra

edo

hem

a-to

ma

txik

itzek

o.

Ez d

a se

kula

pom

adar

ik e

man

beh

ar,l

iteke

e-na

del

ako

kolp

ea h

artu

due

n pe

rtso

nak

pom

adar

en o

saga

iren

bati

aler

gia

izat

ea.

Erre

dura

ari

nak

Nor

baite

k er

redu

ra a

rin b

at e

gine

z ge

ro,

lehe

nik,

erre

tako

zat

ia u

rez

garb

itu b

ehar

da,

erre

dura

fres

katz

eko

eta

min

a ar

intz

eko.

Ond

oren

,leh

enba

ilehe

n os

asun

zen

tro b

ate-

ra jo

beh

ar d

a,es

pezi

alist

ak e

rredu

ra a

zter

tuet

a se

nda

deza

n.

Gog

oan

izan!

Ez

eman

pom

adar

ik (e

zta

hor-

tzet

ako

past

a et

a ho

rrela

ko b

este

pro

dukt

urik

ere)

,zau

ritua

k os

agai

ren

bati

aler

gia

izan

bai-

tieza

ioke

.

Gog

oan

izan

,leh

en s

oros

pena

em

an o

ndor

en,o

sasu

n ze

ntro

ra jo

beh

arra

dag

oela

,esp

ezia

lista

k za

uria

azte

r dez

an.

Zaur

ia,k

olpe

a ed

o er

redu

ra la

rria

k iz

anez

ger

o,la

rria

ldi z

erbi

tzur

a de

itu b

ehar

da

(112

tele

fono

a),l

ehen

-ba

ilehe

n.La

gunt

za ir

itsi b

itart

ean,

tele

fono

z em

ango

diz

kigu

ten

jarr

aibi

deak

bet

eko

ditu

gu.

Lehe

n so

rosp

ener

ako

tekn

ika

soila

k

Lehe

n so

rosp

ena

derit

zo is

tripu

ren

edo

ezbe

harre

n ba

t iza

n du

en n

orba

itiez

beha

rrare

n on

dorio

ak a

rintz

earre

n os

asun

zen

trora

joan

bai

no le

hen

emat

en z

aion

lehe

n ar

reta

ri.

Lehe

n so

rosp

ena

zuze

n em

atek

o,be

te b

ehar

reko

aho

lku

orok

or b

atzu

enbe

rri i

zate

a ko

men

i da.

Esku

inek

o ko

adro

an id

atzi

ta d

aude

aho

lku

horie

k:

•Eg

on la

sai,

eta

lasa

itu e

zbeh

arra

izan

due

n pe

rtson

a.

•Az

tertu

ego

era,

xehe

-xeh

e.

•De

itu o

sasu

n ze

ntro

bat

era,

lehe

nbai

lehe

n.

•Es

katu

lagu

ntza

per

tson

a he

ldu

bati,

ahal

izan

ez g

ero.

Hiruhileko bakoitzaren amaieran

Dakidana gogoratuz

Hiruhilekoa amaitzean, ikasitakoa gogoratzeko jarduerak dituzten biorrialde dituzu, Dakidana gogoratuzatalean.

Tarteko orriak

Bi orrialde sartzen dira: Eguzki sistema eta lehen sorospeneko teknika xumeak.

Eguzki sistema

Merkurio

Merkurio planetarik txikienaeta Eguzkitik hurbilen dagoenada. Ez du ez atmosferarik ez sa-teliterik. 87 egun behar dituEguzkiaren inguruan bira osoaegiteko, eta 58 egun, bere bu-ruaren inguruan bira osatzeko.

Lurra

Lurrari, gure planetari, Planeta Urdina ereesaten zaio, espaziotik ikusita duen itxuradela-eta; izan ere, lurrazalaren zatirik han-diena urez estalita dago, eta horrek ema-ten dio itxura urdin hori.Lurrak urtebete behar du Eguzkiaren ingu-ruan bira osoa egiteko, eta egun bat, bereburuaren inguruan bira osatzeko.Lurraren satelite bakarra Ilargia da.

Asteroide gerrikoa

Eguzki sistemako gor-putz arrokatsu gehienakgerriko honetan daude.

Jupiter

Jupiter eguzki sistemako planetarik han-diena eta kanpoaldeko lehen planeta da.Eraztun mehe batzuk ditu, ia ikusezinak,planetaren inguruan biraka dabiltzanhainbat tamainatako partikulek osatuak.16 satelite ere baditu. Ia 12 urte beharditu Eguzkiaren inguruan bira osoa egi-teko, baina 10 ordu baino ez, bere burua-ren inguruan bira osatzeko.

Neptuno

Neptuno Eguzkitik urrunen dagoenplaneta da eta, horren ondorioz,zero azpitik 200 °C-tik beherakotenperatura izan dezake. 13 sateliteditu. Ia 165 urte behar ditu Eguz-kiaren inguruko orbita egiteko, eta16 ordu, bere buruaren inguruanbira osatzeko.

Eguzkia

Eguzkia izar gaztea da, eta 6 000 °C-rai-noko tenperatura izan dezake, azalean.Lurrean Eguzkiaren energia jasotzendugu, argi eta bero gisa.Eguzkiak 1 392 000 kilometroko diame-troa du eta, horri esker, eguzki siste-mako astrorik handiena da. Horregatik,planetak haren inguruan biratzen dira.

Artizarra

Artizarraren tamaina Lurrarenarenantzekoa da, baina ez du sateliterik.Atmosfera dentso batek inguratzendu, eta, atmosfera horrek sortzenduen berotegi efektuaren ondorioz,480 °C-ko tenperatura du. 224 egunbehar ditu Eguzkiaren inguruan biraosoa egiteko, eta 244 egun inguru,bere buruaren inguruan bira egiteko.

Marte

Marte barnealdeko azken planetada. Ez du ia atmosferarik eta bi sa-telite dauzka. Ia 687 egun beharditu Eguzkiaren inguruan bira osoaegiteko, eta egun bat baino zertxo-bait gehiago, bere buruaren ingu-ruan bira osatzeko.

Saturno

Saturno eguzki sistemako bigarrenplaneta handiena da, Jupiterrenatzetik. Eraztun handi batzuk ditu,argi ikusten direnak; baita bere in-guruan orbitatzen duten 60 sate-lite baino gehiago ere. Ia 30 urtebehar ditu Eguzkiaren inguruan biraosoa egiteko, eta 10 ordu baino zer-txobait gehiago, bere buruaren in-guruan bira osoa egiteko.

Urano

Urano Eguzki sistemako hirugarrenplaneta handiena da. Bere atmos-ferako gasen ondorioz, kolore urdinberdexka du. Inguruan, ia ikustenez den eraztun sistema bat eta 27satelite ditu. 84 urte inguru beharditu Eguzkiaren inguruan bira osoaegiteko, eta ia 11 ordu, bere burua-ren inguruan bira osatzeko.

Beste bi orrialde ere aurkitukodituzu, zuk eta zure ikaskideek

elkarrekin ikasteko lantegidibertigarri batekin.


Irakaslearentzako materiala

• Materialen aurkezpena eta deskribapena. Proposamen didaktikoaren lehenengo orrialdeetan, i.blaiproiektuaren aurkezpena egiten da. Era berean, hori osatzen duten materialak zein diren eta baliabi-deei ahalik eta etekin handiena ateratzeko zer modutan erabili behar diren ere zehazten da.

• Metodologia. Arloko printzipio metodologiko orokorrak azaltzen dira.

• Programazioak. Maila bakoitzeko edukien mapa txertatzen da, zikloaren ikuspegi orokorra izateko.Gainera, unitate bakoitzeko ikasgelarako programazioetan honako hauek biltzen dira:

– Oinarrizko gaitasunak – Helburuak– Ebaluazio irizpideak – Edukiak– Balioak – Metodologia– Aniztasuna aintzat hartzea – Taldekatzeak– Diziplinartekotasuna – Baliabideak

• Emaitzak. Ikaslearen liburuko emaitzak jasotzen dira.

• Lantze didaktikoa. Hainbat gauza aurkezten dira: helburuak, metodologiari buruzko iradokizunak,aniztasuna aintzat hartzeko proposamenak, erabil daitezkeen baliabideak eta orrialde bakoitzean lan-du daitezkeen balioak eta IKTak. Halaber, beste hainbat eta hainbat jarduera osagarri ere txertatudira, hau da, aniztasuna aintzat hartzeko jarduerak. Unitate bakoitzaren amaierako orrialdeetako jar-duera osagarriak ebaluaziozkoak dira; hiruhilekoko berrikusteetakoak, aldiz, berrikuste jarduerak.

Eta gainera...

• Baliagarriak zaizkigun gure proiektuko beste material batzuen erreferentzia.

• Orrialdean zeharka lantzen diren balioak.

• Beste ikasarloekiko diziplinartekotasuna.

• Edukiak barneratzen laguntzeko erabil daitezkeen baliabideak eta teknologiak.

Proposamen didaktikoa

• Erdietsi nahi diren helburuak.

• Metodologiari buruzko iradokizunak, edukiak lantzeko orientazioa eta laguntza ematen dutenak.

• Ahots goraz ebazteko jarduerak, eta saioa hastean ikasleak motibatzeko erabiltzen direnak.

• Ikaslearen liburuan daudenen antzeko jarduerak, zailtasun maila berekoak.

• Aniztasuna aintzat hartzeko jarduerak.

propuesta didáctica 27

Valores

Cuidado y respeto por uno mismo. Reconocer la necesidad de adquirir hábitos saludables y de higiene paramantener un buen estado de salud.

Consumo racional. Comprender la necesidad de no malgastar agua.

Respeto a los demás. Para mantener una convivencia pacífica es indispensable respetar las costumbres de losdemás.

Metodología

Se debe partir de la experiencia que los niños han tenido con la enfermedad y con el pediatra. Para ello empe-zaremos preguntándoles cuándo fue la última vez que estuvieron enfermos y cómo se sentían. Acto seguido seles irá diciendo una serie comportamientos positivos y negativos (acostarse temprano – tarde, comer de todo –solo chucherías, cepillarse los dientes – no lavarlos…) para que ellos vayan diciendo con qué hábitos nos man-tenemos sanos y con cuales podemos enfermar con más facilidad.

Con relación al pediatra se les pedirá que cuenten la última vez que han ido a su consulta, si sólo han ido cuan-do estaban enfermos, si saben cómo se llama…

En Aprendo a lavarme los dientes se trabajará este procedimiento de forma práctica. Para ello se pedirá a los niñosque lleven a clase un cepillo de dientes.

Con la Pregunta difícil se intenta que los niños recapaciten sobre una situación próxima a ellos (en este caso, los dientes deleche) para que sean capaces de llegar a una conclusión y verbalizarla, a la vez que se habitúan a escuchar y hablar.

Atención a la diversidad

Motivación. Trabajar con el mural 2. Escuchar la canción Me cuido. Realizar el juego cooperativo Te conozco.

Refuerzo. Completar la ficha fotocopiable de refuerzo de la unidad 2. Utilizar la lámina 2 de vocabulario.

Ampliación. Rellenar la ficha fotocopiable de ampliación de la unidad 2.

Evaluación. Realizar la ficha fotocopiable de evaluación de la unidad 2. Utilizar los juegos del CD interactivode esta unidad.

Agrupamiento

Realizar las actividades de la doble página motivadora en grupos de 3 o 4 alumnos a excepción de la actividadde sonidos que será más conveniente hacer en gran grupo. Para trabajar la página Aprendo a lavarme los dien-tes, resolver la Pregunta difícil y trabajar la sección Un planeta de letras, sería conveniente hacerlo en gran grupo.Las actividades de la sección Ya me lo sé se realizarán de manera individual.

Interdisciplinariedad

Con el diálogo y la realización de los ejercicios se refuerza tanto la expresión oral como escrita y la ampliacióndel vocabulario.

Las actividades relacionadas con el orden cronológico de secuencias refuerzan estrategias matemáticas.

Recursos

Cepillo de dientes: con un cepillo de dientes, que cada uno de los niños traiga de su casa, se hará una prácti-ca de cómo se deben cepillar los dientes.

Competencias básicas

Competencia en el conocimiento y la interacción con el mundo físicoAsociar causas y efectos relacionados con los hábitos personales.

Autonomía e iniciativa personalPrever y reconocer las consecuencias de los hábitos personales relacionados con la salud.

Competencia matemáticaOrdenar cronológicamente secuencias relacionadas con hábitos higiénicos. Trabajar la orientación espacial.

Contenidos

Conceptos Procedimientos Actitudes

La salud y los hábitos saludables. Distinguir hábitos saludables y nosaludables.

Interés por mantenerse sano.

La higiene y el aseo personal. Identificar hábitos de higiene. Gusto por estar limpio y aseado.

El pediatra y la salud. Reconocer los momentos en los que sedebe acudir al pediatra.

Valoración del trabajo del pediatra paramantener la salud.

La higiene bucal. Realizar de manera correcta el cepilladodental.

Comprensión de la necesidad de lahigiene bucal.Recordar la necesidad de ahorrar agua.

Costumbres del mundo relacionadas conla salud.

Enumeración de diferentes costumbrespara el cuidado de la salud.

Interés y respeto por las costumbres yhábitos de otras culturas.

2. unitatea. Neure burua zaintzen dut.

26 primero conocimiento del medio

Objetivos Criterios de evaluación

Diferenciar los conceptos de salud y enfermedad. Reconocer situaciones en las que se puede enfermar.

Reconocer la relación entre el tiempo atmosférico y la ropapara prevenir enfermedades.

Escribir el nombre de prendas para defenderse del frío.

Conocer hábitos saludables y no saludables. Diferenciar hábitos saludables de los no saludables: comervariado, dormir, asearse, sentarse bien, hacer ejercicio.Nombrar una consecuencia negativa para cada mal hábito.

Relacionar la higiene con la salud y conocer objetos de aseopersonal.

Ordenar una secuencia referente a hábitos higiénicos. Saberqué utilizan para el aseo personal.

Comprender la utilidad del pediatra. Enumerar motivos para ir al pediatra.


Ingurunearen Ezaguera arloko metodologia

Ingurunearen Ezaguera arloaren oinarrizko xedea haurrak inguruan duten mun-dura hurbilaraztea da; ildo horretatik, ikasleei ezaguera berriak eskaintzeaz gain,aurreko ikasturteetan edota beren bizitzan esperientziaren bidez bereganatudituzten ezaguerak bildu, ordenatu eta sistematizatzea du helburu. Horiek lor-tzeko, printzipio metodologiko hauek hartu ditugu oinarrian:

• Ikasleek gertuen dutenetik abiatzea eta, ahal den guztietan, eskuz erabiltzekomaterialak erabiltzea, adin hauetako ikasleentzat ulergarriagoak izaten baitira,beren esperientzietatik abiatuta gero eta kanporago dauden errealitateetara iris-teko.

• Unitate bakoitzean lantzen den gaiarekiko jakin-mina piztea eta sustatzea,horixe baita irakaste eta ikaste prozesu ororen indar eragile nagusietarikoa.Beste alderdi garrantzitsu bat ikasleen sormena sustatzea da. Ez dugu ahaz-tu behar jakin-mina eta sormena elkarrekin estuki lotuta daudela; biak dirabeharrezkoak inguruan duten mundua ulertzeko. Horregatik, garrantzi bere-zia eman zaie alderdi horiei metodologia honetan, eta sakon landu dira Urplaneta atalean.

• Metodo zientifikoa erabiltzea eta ikasleak lan sistematikoa eta, berari dago-kion neurrian, zorrotza egiteko eta, horretaz gain, lortutako emaitzak zuzen aur-kezteko ohiturak gara ditzaten saiatzea. Horretan oinarrituta, Badakit egiten etaIkasten ikasiz ataletan horrelako ikaste prozesu guztietarako funtsezkoak direnbaliabideak txertatu dira.

• Bai unitateak eta bai jarduerak aurkezterakoan, jolas izaerako aurkezpenarilehentasuna ematea, ikasleak zerbaitetara jarrera onarekin hurbiltzen badira,errazago bereganatzen dituztelako.

• Ikasleengan kontzientzia kritikoa garatzea eta norbera, besteak eta bereningurunea errespetatzeko jarrera sustatzea, oinarrizko balioa delako. Horrega-tik, unitate bakoitzean, Gure mundua maitatuz atalean, herritar arduratsu iza-teko eta guztiontzako gizarte zuzenagoa lortzeko oinarrizko balioak lantzendira; eta kultur aniztasuna ere sustatzen da, ikasleari bere inguruan daudenbeste errealitate batzuk erakutsiz.

• Aniztasunerako arreta zaintzea ere garrantzi handiko alderdia da metodologiahonetan: ikasgelan dauden ikasleen heterogeneotasuna gero eta nabarmenagoaden errealitate bat dela jabetuta, unitateetako tituluetariko bakoitzean arlohonetan sakontzeko eta gai hau garatzeko jarduerak proposatu dira.


Honako proiektu honetan, ezinbesteko ezaugarria da oinarrizko gaitasunaklantzea. Hartara, haurrek aurrera egiteko aukera izango dute ondorengo hezkuntza zikloetan, eta heldutasunera iritsiko dira alderdi afektibo-sozialean,gizarte demokratikoan eskubide osoko kide moduan txertatzeko.

• Hizkuntza komunikaziorako gaitasuna. Entzuteko, hitz egiteko, irakurtzekoeta idazteko gaitasuna garatzean datza. Irakurgaiak, jolasak eta jarduerak lan-duko dira, ikasleek pentsa dezaten eta taldean haien iritzia eman dezaten.

• Matematikarako gaitasuna. Arlo honetan, hainbat jarduera egingo dira ikasleekinformazioa interpretatzen eta adierazten ikas dezaten eta oinarrizko matematikaelementuak erabiltzen ikas dezaten, eguneroko bizimoduko egoeretan aplikaturik.

• Zientzia, teknologia eta osasun kulturarako gaitasuna. Helburua da ikasle-ek beren burua ezagutzen ikastea, inguruan duten mundua interpretatzen jaki-tea eta ingurunean jarduteko premiazkoak dituzten trebetasunak barneratzea.Ezinbesteko garrantzia emango zaio haurrek erantzukizun eta errespetuzkojarrerak lantzeari, bai beren buruari begira, bai gainerako pertsonei begira etabaita ingurumenari begira ere.

• Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna. IKTakproiektu honetako irakaste eta ikaste prozesuko beste elementu bat dira. Horie-kin bi gauza lortu nahi dira; batetik, ikaste prozesua atseginagoa egitea; etabestetik, haurrek IKTak gehiago ezagutzea, jakin dezaten informazioaren mun-duari zabalik dauden leihoak direla.

• Gizarterako eta herritartasunerako gaitasunak. Berebiziko arreta eskaintzenzaio balioen eta kulturaniztasunaren tratamenduari, eta baita gogoeta kritiko-ari eta elkarrizketari ere, egungo gizartea ulertzeko eta herritartasun demokra-tiko eta erantzukizunezkoa egikaritzeko bitartekoak baitira.

• Giza eta arte kulturarako gaitasuna. Ekimen pertsonala, irudimena eta sorme-na adierazpen modu gisa lantzen dira. Irakurgaien helburua, berriz, ikasleak haieningurutik kanpoko kultur adierazpenetara hurbiltzea da. Hartara, adierazpenhoriei begirako estimu eta errespetu sentimenduak izango dituzte.

• Ikasten ikasteko gaitasuna. Zikloan barrena, pixkanaka-pixkanaka, informa-zioa antolatzeko hainbat estrategia erakutsiko zaizkie ikasleei: irudi bidezkoeskemak; azpimarratutako hitzak; bolatxoak; kontzeptuen mapak; eta arreta,ulermena, adierazpen linguistikoa eta oroimena hobetzeko beste hainbat tekni-ka. Era berean, zenbait elementu eta estrategia ere eskainiko zaizkie, haurrekikasitakoari buruzko gogoeta egin dezaten, haien autonomia eta erantzukizunahobetze aldera.

• Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. Haurrak bere buruaezagutzea da helburua, bere aukerak eta baita bere premiak ere zein diren jakindezan. Garrantzizkoa da ikasleek ekimen, kritikarako gaitasun eta irizpide pertso-nal handiagoa izatea, egoerak ebaluatzeko eta erabakiak hartzeko gai izan daite-zen. Era berean, funtsezkoa da haurrek harremanetan jartzen, taldean lan egiteneta enpatia hobetzen eta elkarrizketarako gaitasuna hobetzen ikastea.


bat ere badela jabetzen bagara (ikasleek, gureikastetxeetan, besteak beste, taldean lan egitenikasi behar dute, gaur egun gero eta gehiagoeskatzen den trebetasuna baita), Lehen Hezkun-tzako bigarren zikloan, ikasgelaren barnean ikas-leen jarduera antolatzeko orduan elkarlanekoikasketa erabiltzen hastea —gero eta maizago—proposatzen dugu; gero, Lehen Hezkuntzako hiru-garren zikloan —irakasteko orduan baliabidegisa elkarlaneko ikasketa erabiltzea albora utzigabe—, curriculumaren arloetatik ikasleei bera-riaz eta sistematikoki taldean lan egiten irakaste-ko elementuak txertatzeko proposamena egingodugu.

Jardueraren egitura

Gure ikuspegitik, jardueraren egitura funtsezkokontzeptua da. Ikasgelaren barnean ikasleen ar-tean ezartzen den harremana eratzen eta zehaz-ten duen elementua da; eta, horrekin batera, ikas-leen eta irakaslearen arteko harremana erehorren arabera eratuko eta zehaztuko da. Zehar-ka, bertan garatzen den irakaste eta ikaste proze-su osoaren egitura ere horrek zehaztuko du. Jar-dueraren egituraz ari garenean, «indar» moduralan egiten duten elementuen eta eragiketen mul-tzoaz ari gara; indar horiek «mugimendu», eraginedo bilakaera zehatz bat eragiten dute, eta ikas-leek gelan egiten dutena eta egiteko moduahorrek bideratuko edo baldintzatuko du.

Imajina ditzagun hiru irakasle: A irakaslea, B ira-kaslea eta C irakaslea. Hirurak izan daitezke gaiikasleengan interesa pizteko eta ikasleak motiba-tzeko, eta hirurek haien arloetako edukien ingu-ruan jakituria handia dute. Ikasgelaren barnean

SarreraGela batean ikaskuntzaren egitura aztertu dute-nek egitura hori osatzen duten hiru azpiegituraidentifikatu dituzte: jardueraren egitura, ikasleekgela barnean zer eta nola egiten duten arautzenduena; xedeen egitura, irakaste eta ikaste proze-suan ikasleek gela barnean zer lortu nahi dutenzehazten duena; eta agintearen egitura, zer ikasibehar den eta nola ikasi behar den edota zer etanola ebaluatu behar den nork erabakitzen duenaintzat hartuta, horrekin lotuta dagoen orori erre-ferentzia egiten diona.

Aldi berean, hiru azpiegitura horiek bakoitzarenñabardurak izango dituzte, ikaskuntzaren egitu-ra orokorragoari begira; hau da, indibidualista,lehiakorra edota elkarlanean oinarritutakoa denaintzat hartuta. Ikasleek batik bat banaka etabesteek egiten dutenari erreparatu gabe edo bes-teek egiten dutenak norberaren gain gehiegi era-gin gabe lan egiten dutenean, ikaste egitura indi-bidualistaz hitz egingo dugu. Aldiz, ikasleekbanaka lan egiten dutenean, baina, aldi berean,neurri batean gehiago eta azkarrago nork ikas-ten duen ikusteko gainerako ikaskideekin lehianaritzen direnean, egitura lehiakorra nagusitukoda. Eta azkenik, ikasleek elkarri ikasten laguntzendiotenean eta irakatsitakoa ikasteko bat egindaaritzen direnean, elkarlanean oinarritutako egituraizango da nagusi.

Elkarlaneko ikasketari buruzko sarrera honetan,hiru azpiegitura horiek deskribatuko ditugu, indi-bidualista, lehiakorra edota elkarlanean oinarritu-takoa den kontuan hartuta; ondoren, ikasgelangaratzen den elkarlaneko ikasketa zer den deskri-batuko dugu zehaztasun handiagoz; eta arloetaneskolako edukiak irakasteko eta ikasteko ohikomodutzat pixkana elkarlaneko ikasketa txertatze-ko zenbait jarraibide emango ditugu.

Elkarlaneko ikasketa ez dela irakasterakoan soilikerabil daitekeen baliabide didaktikoa hartzenbadugu kontuan —argi utziko dugu hori doku-mentu honetan—, eta irakatsi beharreko eduki

Elkarlaneko ikasketaPere Pujolàs Maset1

1 Egileak J. R. Lagorekin batera idatzi zuen kapitulu batenlehen zatiaren laburpena. Liburu honetan dator kapituluhori: Manual de Psicopedagogía. Koordinatzaileak: J.Bonals eta M. Sánchez-Cano. Argitaratzailea: EditorialGraó (ikusi bibliografia: P. Pujolàs eta J. R. Lago, 2007)


irakasle horien ikasleen jarduera ikusteko eta,ondorioz, antolatzeko oso modu desberdina dute,ordea. Ikus dezagun.

A irakasleak, ikasleak motibatu eta ikasgaiko zen-bait eduki eraginkortasunez irakatsi ondoren,liburuko 25. orrialdeko 1., 2,. 3. eta 4. ariketakegiteko esaten die ikasleei, eta bakoitzak ikasma-haian egingo ditu. Isilik lan egin behar dute, etazalantzarik badute, irakasleari galdetuko diote,tartea hartzen duenean argituko die horrekzalantza. Ikasleek bakarka lan egiten dute,bakoitzak bere mahaian, eta ikaskideek egitendutenak ez die askorik edo batere axola. Kasuhonetan, ikasleen jarduera banaka egituratutadago (jarduera indibidualistaren egitura): ikastera-koan egitura horren «mugimendua» edo eragina«banakotasuna» da.

B irakasleak, aurrekoak bezala, ikasleak motiba-tu eta ikasgaiko zenbait eduki eraginkortasunezirakatsi ondoren, liburuko 25. orrialdeko 1., 2., 3.eta 4. jarduerak egiteko esaten die ikasleei,bakoitzak ikasmahaian; baina bada desberdinta-sun bat aurrekoarekiko: 5., 6. eta 7. ariketak ereegiten dituztenek nota hobea lortuko dutela esandie horrek, eta ariketak lehenengo amaitzendituenak eta ondoen egiten dituenak ere sariaizango duela esan die. Ikasle horiek ere isilik lanegin behar dute, arazoren bat baldin badute, ira-kasleari azalduko diote, eta ahal duenean, horrekargituko die. Ikasleek, hemen ere, bakarka lanegingo dute, bakoitzak bere mahaian, bainaoraingo honetan axola die besteek zer egitenduten: gelan «lehenengoa» izateko, besteek ezdute hala izan behar; horregatik, elkarrekin lehianaritzen dira, informazioa ezkutatzen dute eta ezdiote elkarri laguntzen, eta abar. Kasu honetan,ikasleen artean edota, gutxienez, gaitasun han-dienak dituzten ikasleen artean sortuko denlehiak zehaztuko du ikasleen jarduera, ariketagehien, azkarren eta ondoen egiten saiatuko bai-tira (jarduera lehiakorraren egitura): ikasterakoanegitura horrek izango duen «mugimendua» edoeragina «lehiakortasuna» da.

Aurrekoek bezala, C irakasleak ere ikasleak moti-batu ditu, jakiteko eta ikasteko gogoa piztu duikasleengan, eta ikasgaiko zenbait eduki eragin-kortasunez irakatsi dizkie. Baina horrek ikasleenjarduera beste modu batera antolatu du: ikasge-lan zenbait lan talde osatu ditu, lauzpabost ikas-lekoak, eta koadernoan liburuko 25. orrialdeko1., 2., 3. eta 4. ariketak egiteko proposatu die;baina ariketak egiterakoan elkarri lagundu behardiotela jakinarazi die, eta hala egiten badute eta,bakoitzaren aukerak kontuan hartuta, ariketakguztiak egiten badituzte, saria izango dutelaesan die. Isilik ez, baina isilka hitz eginez eginbehar dituzte ariketak, beste taldeei traba ez egi-teko, eta guztien artean ariketak egiteko modu-rik egokiena aurkitu behar dute; zalantzak argi-tu behar dituzte, eta beharrezkoa ikusten badute,irakaslearengana joko dute. Taldean lan egitearigarrantzia ematen dio, hori ere ikasi beharrekoabaita; eta beraz, irakatsi beharreko beste edukibat da. Kasu horretan, ikasleen jarduera baldin-tzatuko (edo aberastuko) duena taldeko kideekelkarri laguntzeko duten jarrera eta elkarlana da(elkarlanean oinarritutako jardueraren egitura):ikasterakoan egitura horrek eginaraziko duen«mugimendua» edo eragina «elkarlana» da.

«Banakotasuna», «lehiakortasuna» eta «elkarla-na» ikasgela bateko jardueraren egiturak izan di-tzakeen ezaugarriak dira, ikastaldeko ikasleenartean ezartzen diren harremanen eta lortu nahidiren helburuen arabera.

Xedeen egitura

Ikasleek lortu dezaketenak irakaste eta ikasteprozesuko egitura orokorragoaren barneko besteazpiegitura bat —jardueraren azpiegiturazgain— osatzen du; eta azpiegitura horri xedeenegitura deritzo. Jarduera indibidualistaren, lehia-korraren edo elkarlanean oinarritutakoaren egi-turarekin duen erlazioaren arabera, asko aldatu-ko da.


Jarduera indibidualistaren egitura batean, ikaslebatek helburua (irakasleak irakatsitakoa ikastea)lortuko du, beste ikasleek haien helburua lortuedo ez. Kasu horretan, ez dago xedeen arteko inter-dependentziarik.

Jarduera lehiakorraren egitura batean, ikasle batekhelburu bat lortzeko (irakasleak irakatsitakoa bes-teek baino lehenago eta hobeto ikastea), besteekez dute helburu hori bera lortu behar. Kasu horre-tan, teknikoki xedeen arteko interdependentzia ne-gatiboa deritzona gertatuko da.

Kasu horretan, ikastalde batean «besteak bainogehiago jakitea», talde osoko «lehenengoa iza-tea» da oinarrizko helburua, eta besteak bainoazkarragoa, hobea eta handiagoa izatearen sino-nimo da.

Azkenik, elkarlanean oinarritutako jardueraren egi-tura batean, ikasleak lortu nahi duen xedeabikoitza da (irakasleak irakatsitakoa ikastea eta,talde lanaren bidez, taldekideek ikas dezatenlaguntzea eta horrela, taldean lan egiten ereikastea, ikasi beharreko beste eduki bat den neu-rrian), eta helburu bikoitz hori lortzeko, besteekere helburu bikoitz hori lortu behar dute. Kasuhorretan, xedeen arteko interdependentzia positi-boa dagoela esango dugu. Arloetako edukiakikasteko ez da ezinbestekoa taldean aritzea; bai-na, taldean lan egiten ikasteko, besteak beharditugu, inork ez du taldean lan egiten bakarkaikasten.

Agintearen egitura

Irakaste eta ikaste prozesu orokorragoan, agintea-ren egitura ere bereiz daiteke, eta nork erabakitzenduen —eta nola erabakitzen duen— zer ikasibehar den eta nola ikasi behar den arautzen du,eta baita zer ebaluatu behar den eta nola ebalua-tuko den ere. Agintearen egitura horrek ere zenbaitezaugarriak izango ditu jarduera indibidualistaren,jarduera lehiakorraren edo elkarlanean oinarrituta-ko jardueraren egitura den aintzat hartuta.

Jarduera indibidualistaren edo lehiakorraren egiturabaten atzean, ikaste jarduerak garatzerakoan

ezartzen diren harremanek eskolako eraginkorta-sunean bigarren mailako garrantzia duten usteadago; edo areago, ez dira desio, edo gogaikarri-tzat hartzen dira. Edota beste ikuskera bat erebadago: irakaskuntzan, irakaslea hezkuntzareneragile nagusia da, edukiak transmititzeko ardu-ra du; eta ikaslea irakaslearen transmisio ekintzahorren hartzaile gutxi asko aktiboa da. Beraz,ikaskuntza egituratzeko bi modu horietan (indibi-dualista eta lehiakorra), ez gaitu harritu beharikasleen arteko harremanek ahalik eta adierazpi-de txikiena izateak, «sistematikoki neutralizatzenbaitira, ikasgelan nahasmena eragin dezaketenjokabideen iturri potentzial modura, eta ikas-kuntzaren programazioa lehentasunez ikasleenbanakako lanari eta irakaslearen eta ikasleen arte-ko interakzioari lehentasuna emanez ezartzeak»(Coll, 1984, 119. or.).

Jarduera indibidualistaren edota lehiakorraren egi-tura batean, curriculumaren eta ikastaldearenkudeaketan, egiaz, irakaslea da arduradun nagu-sia, bakarra ez esateagatik: hark erabakitzen duzer, noiz eta nola irakatsi eta ebaluatu; hau da,azalduko dituen edukiak, azalduko dituen orde-na, erabiliko duen metodologia (irakasteko etaikasteko jarduerak, ikasgelan ikasleak ezartzekoera, etab.), edota ebaluazioaren xedea, eta noizeta nola egingo duen ebaluazioa. Ikasleak ez dirairakaslearen «aginduen» hartzaileak baino, harkerabaki duena egitera mugatzen dira. Jardueralehiakorraren egituran, gainera, irakasleak, argiroedo ez horren modu argian, ikasleen arteko lehiabultzatuko du, eta ikasgelako lehena edo onenaizateko lehia hori ikaskuntzarako eragingarri bi-hurtzen du.

Aldiz, elkarlanean oinarritutako egitura batean,bada uste sendo bat: ikasleek ez dute ikasten soi-lik irakasleak irakasten dielako, baizik eta baitaelkarrekin eta interakzioan elkarri «irakatsiz» lanegiten dutelako ere. Piagetek (1969) dioenez,erlazio simetrikoago batean ikasten ari diren ber-dinen arteko elkarlana (haurrak, gazteak edo hel-duak), horien eta irakasten dienaren arteko erla-zio asimetrikoagoa bezain garrantzitsua da.


Ikuspegi intelektualetik, erlazio hori egokiagoa dabenetako ideia trukea eta eztabaida sustatzeko;pentsamendu kritikoa, objektibotasuna eta gogoe-ta diskurtsiboa trebatzeko beharrezkoak direnjokabideak dira. Horregatik, elkarlanean oinarri-tutako jarduera baten egituran, autonomia etaikasleen protagonismoa indartzen dira, irakaslea-ren botere absolutuaren aurrean.

Elkarlanean oinarritutako egitura ikasgela bateanjarduera egituratzeko beste bi moduetatik (indibi-dualista eta lehiakorra) bereizten duena hauxe dabereziki: ikaste prozesuan irakasleak ikasleenautonomia sustatzen du (modu autonomoan etahaien ikaskuntza autorregulatuz lan egin dezake-ten ikasleak zenbat eta gehiago izan, irakasleakarreta handiagoa eskainiko die horren autonomo-ak ez direlako haren behar handiagoa dutenei),eta curriculumaren eta ikasgelaren kudeaketanere ahalik eta parte hartze aktiboena sustatzendu. Ahal den guztietan, ikasleek edukiak, ikastekojarduerak eta ebaluazio jarduerak erabakitzerako-an «hitza eta botoa» dute. Ikasteko jarduerei etaebaluazio jarduerei dagokienez, gutxienez zenbaitaukeraren artean hauta dezakete. Horretaz gain,elkarlanean oinarritutako egitura batean, ez dieikasleei irakasleak bakarrik irakasten, irakastekoardura ikasleekin partekatzen du: ikasleek elkarriirakasten diote.

Elkarlaneko ikasketaIkasgela elkarlanean oinarrituta antolatzea ez dagauza erraza; tentsioak, aurkakotasunak, bazter-ketak eta abar sortzen diren talde batean, ikas-leek, talde txikietan, irakasleak irakatsitakoaelkarri lagunduz ikas dezaten lortzeak amets batdirudi askotan. Maiz, ikasgela elkarlanaren ikus-pegitik egituratzeak, lehenengo eta behin, taldeosoan esku hartzea eskatzen du, pixkana, «ikaste-ko komunitate» txiki bihur dadin. Ikastaldeak«kolektibitate» huts (gizabanakoen batura huts)izateari utzi behar dio, kasurik onenean toki be-rean dabiltzan pertsonen eta, txarrenean, zatitutaeta elkarren arteko tentsio ugarirekin dauden

pertsonen multzo huts izateari; eta «komunitate»txiki bat izatera iritsi behar du. Berau osatzenduten kideek elkarrekiko interesa erakusten dutenunean hasiko da komunitate izaten; elkartzendituen helburu bat badutela —eskolako edukiakikastea— eta elkarri lagunduz helburu hori erra-zago lortuko dutela jabetzen direnean. Lehen Hez-kuntzako lehen zikloan lankidetza jokoak eginbadira, ikasleek hobeto ezagutuko dute elkar,elkarren artean harreman afektibo sendoagoakizango dituzte, ikasteko eta gelako jarduerak egi-teko orduan elkarrekin lehiatu ordez elkarrilagundu behar diotela hobeto ulertuko dute,hobeto komunikatuko dira, eta besteen lekuahartzerakoan eta horien arazoez eta zailtasunezjabetzerakoan ere hobeto asmatuko dute... Labur-bilduz, «ikasteko komunitate» txiki bat osatukodute, ikasgela barneko lan taldeetan eta elkarla-nean oinarrituta, elkarrekin ikasteko prestatuagoegongo dira.

Zer da, beraz, elkarlaneko ikasketa?«Ikasteko komunitate» txiki bihurtuta, elkarlane-ko ikasketa ikasle talde txikien erabilera didakti-koa da (3 ikasletik 5era bitartekoak); horrela,elkarren arteko interakzioari ahalik eta probe-txurik handiena ateratzeko eta guztien artekoikaskuntza maximizatzeko (Johnson, Johnsoneta Holubec, 1999). Talde horien ezaugarri bat—oinarrizko ekipoak ere esaten zaie— heteroge-neotasuna da, ikuspegi guztietatik: genero ikus-pegitik, motibazioaren ikuspegitik, eraginkorta-sunaren ikuspegitik, kulturaren ikuspegitik,etab2.

Elkarlaneko ikasketa talde bateko kideek ardurabikoitza dute: irakasleak irakasten diena ikastea,eta taldekideek ere ikas dezaten laguntzea. Etahelburu bikoitza ere badute: eskolako edukiak

2 Talde edo ekipo horiei eta horien eraketari buruz deskriba-pen zehatzagoa nahi izanez gero, ikusi: D. W. Johnson eta E. J. Holubec (1999), eta P. Pujolàs (2004).


ikastea, eta taldean lan egiten ikastea, eskolakobeste eduki bat dela aintzat hartuta. Hau da,ikasteko elkarlanean aritu, eta elkarlanean ikasi.

Kontua ez da ikasgela bateko ikasleek, noizeanbehin, «talde lana» egitea, modu iraunkorrago etasendoago batean «lan taldeetan» antolatuta ego-tea baizik, funtsean elkarrekin ikasteko, eta noize-an behin eta egokia bada, guztien artean lanenbat egiteko.

Lan talde kooperatibo gutxi asko egonkorretanantolatutako «ikasteko komunitate» txiki bihurtuden ikasgela batean, ikasleen protagonismoa han-ditu egiten da, eta irakaste eta ikaste prozesuaneta gelaren kudeaketan askoz modu aktiboagoanparte hartzen dute; eta irakaslearekin batera,beraiek ere haien ikaskideei irakasteko ardurapartekatzen dute. Horrek subjektu autonomoagoegiten ditu; eta beraz, jardueraren egituraz gain,xedeen egitura eta agintearen egitura ere (aurrezdeskribatu dugunaren ildotik) kooperatiboagoakdira.

Alde batetik, ikasleen protagonismoa eta partehartze aktiboa eta, bestetik, irakasteko orduanardurak partekatzea eta elkarri laguntzea elkar-laneko ikasketaren funtsezko bi oinarri dira.Egiaz, alde batetik ikasketa horrek ikasleek zuze-nean eta modu aktiboan parte hartzea eskatzendu; inork ezin du ikasi beste norbaiten ordez...Ikasketa ez da ikusle soil gisa parte har dezake-gun kirol ekitaldi bat. Eta, bestetik, elkarlanak,elkarri laguntzeak, ondo egiten badugu, ikasketamaila handiagoetara iristeko aukera emangodigu. Mendizaleek bezala, ikasleak errazago iri-tsiko dira ikaskuntzaren gailurrera elkarlaneanoinarritutako talde bateko kide izanez egitenbadute.

Oinarrizko bi printzipio horiek betetzen badira,eta betetzen diren neurrian, ikasketa sustatukoduen «giroa» lortuko da pixkana gelan, ikasleakeraginkortasunez ikasteko baldintza egokiak sor-tuko baitira emozioen eta harremanen aldetik.

Hortaz, «ikasteko komunitate» txiki bihurtutakoikasgelaren «filosofia» horrek honako enuntziatuhauek eskatuko ditu buruan: «Guztiok ikastendugu guztiongandik», «Hemen mundu osoa sar-tzen da»3, «Ikasteko eskubidea dut, neuk dudangaitasunaren arabera. Horrek esan nahi du inorkezin didala gaitzizenik jarri nire ikasteko modua-gatik», «Ni neu izateko eskubidea dut. Inork ezindu jokatu nirekin bidegabeki nire azalaren kolo-reagatik, nire pisuagatik, nire altueragatik, neskaedo mutil izateagatik, edo nire itxuragatik»4. Ezdira esaldi politak soilik, ikasgelako hormakapaintzen dituzten eslogan hutsak; agian gataz-karen bat izan ondoren eta taldea guztien artekogogoeta horretara eraman ondoren sortutakooinarri sendoko konpromisoak baizik, ikasle guz-tiek haien gain hartutakoak.

Bestalde, elkarlaneko ikasketa ez da eskolako edu-kiak hobeto ikasteko oso erabilgarria den meto-doa edo baliabidea soilik; aitzitik, haren baitancurriculumeko beste eduki bat da, ikasleek ikasibehar dutena eta, beraz, irakatsi behar zaiena.Hau da, ikasleek, haien eskolaldian, beste gauzaaskoren artean, talde lanak eskatzen dituen gaita-sun sozialak bereganatu behar dituzte, gizartehonetan gero eta ezinbestekoagoa baita hori, ber-tako kideen arteko interdependentzia gero etahandiagoa dela kontuan hartuta.

Ikasgelako ikasketa elkarlanean oinarrituta egituratzeko esku hartzeeremuak

Esan dugun guztia kontuan hartuta, norabidehorretan aurrera egiteko aukera emango digutenbaliabide didaktikoak bilatu, garatu eta egokitubeharra dugu; horrela, ikastalde bateko ikasleekelkarlanean oinarrituta ikastea gero eta eginga-rriagoa izan dadin, utopia izateari utzita.

3 Ikusi P. González Rodríguez (2000).4 Ikusi S. Stainback, W. Stainback eta H. J. Jackson (1999).


Baliabide didaktiko horiek esku hartzeko hiru ere-mutan sar daitezke, estuki lotuta dauden hiru ere-mutan, hain zuzen:

• A motako esku hartze eremuan, ikastalde batekoikasleek pixkana talde kontzientzia hartzekoeta, gero eta indar handiagoz, ikasteko komuni-tate txiki bihurtzeko egin beharreko jardueraguztiak sartzen dira. Lehen Hezkuntzako lehenzikloan gertatzen zen antzera, bigarren ziklohonetan ere, lankidetza jokoen programarekinesku hartzeko eremu horretan eragin nahi da,ikastaldearen kohesioa ez baita inoiz alborautzi behar; izan ere, edonoiz sor daitezke gela-ko «giroa» nahas dezaketen arazoak edo zailta-sunak; eta giro egokiagoa berreskuratzeabehar-beharrezkoa izango da halakoetan.

• B motako esku hartze eremuan, horrela lan egi-nez eta, beraz, haurrek elkarri lagunduz eskola-ko edukiak hobeto ikas ditzaten, irakastekobaliabide gisa talde lana erabiltzen duten jardue-rak sartzen dira. Lehen Hezkuntzako bigarrenzikloan esku hartze eremu hori nabarmendukodugu, elkarlanean oinarritutako jardueren egi-tura erabiliz; horrela, ikasleek gelan curriculumarloetan aurreikusten diren ikasketa jarduerakegiterakoan, talde lana irakasleek gero eta mai-zago erabiliko duten baliabidea izan dadin.

• Azkenik, C motako esku hartze eremuan, abia-puntutzat talde lana, irakasteko baliabide batizateaz gai, irakatsi beharreko edukia dela ain-tzat hartuta, berariaz eta sistematikoki, ikasleeitaldean lan egiten irakasteko jarduerak sartzendira. Lehen Hezkuntzako hirugarren zikloan ere-mu hori nabarmenduko da bereziki, eta ziklohorretan, curriculumeko alderdi desberdinetatik,ikasleei berariaz eta modu sistematikoan, tal-dean lan egiten irakatsiko zaie, irakasteko balia-bidetzat talde lana erabiltzeari utzi gabe.

Aurrez esan dugunaren ildotik, esku hartze eremuhoriek elkarrekin oso lotuta daude: taldeari kohe-sio handiagoa emateko esku hartzen dugunean(A motako esku hartze eremua), ikasleek taldean

lan egiten ikasteko baldintzak sortzen laguntzendugu, baldintza horiek nahikoa ez izan arren (Bmotako esku hartze eremua), eta horretaz gain,baita horrela lan eginez ikasi nahi izateko etaikasteko ere (C motako esku hartze eremua). Bai-na, B motako esku hartze eremuan, elkarlaneanoinarritutako egiturak (aurrerago deskribatukodira) erabiltzen ditugunean, taldeari kohesio han-diagoa ematen ere laguntzen dugu (A motakoesku hartze eremua), eta baita ikasleek taldeanlan egiten ikas dezaten ere (C motako esku hartzeeremua). Eta antzekoa gertatuko da gure indarrataldean lan egiten irakasten jartzen badugu ere(C motako esku hartze eremua); izan ere, B motakoesku hartze eremuko elkarlaneko egiturak hobetoerabiliko baitituzte horrela, eta gainera, taldearikohesio handiagoa ematen lagunduko baitugu (Amotako esku hartze eremua).

Elkarlaneko ikasketa taldeen osaketa eta prestaketa

Oro har, elkarlaneko ikasketa taldeak lau ikaslekosatzen dituzte, bostek gehienez ere. Taldeen osa-ketak heterogeneoa izan behar du (generoa,etnia, interesak, gaitasunak, motibazioa, eragin-kortasuna... kontuan hartuta). Nolabait ere, taldebakoitzak ikastalde osoaren ezaugarriak errepika-tu behar ditu. Gaitasunari eta eraginkortasunaridagokienez, ikasle batek eraginkortasun edo gai-tasun handia, bik erdi mailakoa eta batek txikia-goa izan dezaten saiatuko gara.

Beharrezkoa den heterogeneotasun hori berma-tzeko, normalean irakasleak banatzen ditu ikasleaktaldeetan, noski, gogoko dituztenak eta izanditzaketen bateraezintasunak kontuan hartuta.Horretarako, oso erabilgarria izan daiteke testsoziometriko baten bidez informazioa jasotzea.Soziograma baino formula xumeagoa ikasleeigelako zein hiru kiderekin lan egin nahi luketengaldetzea da, eta horrela, gutxienek aukeratzendituzten ikasleak edo inork aukeratzen ez ditue-nak zein diren jakin genezake. Kasu horretan,ondo pentsatu behar dugu zein taldetan sarraraz-


ten dugun horietako bakoitza: sartuko den taldehorretan ikasle horrek aukeratutako norbait,berorri babesa eman eta taldean sartzen lagun-tzeko prest egongo den norbait —irakasleak beharbezala gidatuta— izatea komeni da.

Oinarrizko talde horiek eratzeko ohiko modu bathauxe da: ikasgelako ikasleak hiru zutabetanbanatzen dira. Mutur bateko zutabean ikasleenlaurdena jarriko da (osatu nahi ditugun lauko tal-deak adina, hau da, ikasleen kopuru osoa lau zen-bakiaz zatitzearen emaitza), eta zutabe horretanarlo guztietan gaitasun handiak dituzten ikasleakbiltzen saiatuko gara (ez soilik eraginkortasunhandiena dutenak, baita motibatuenak, ilusioapizteko eta besteak animatzeko gaitasun handie-nak dituztenak, taldea aurrera eramateko gaidirenak...). Beste muturrean «laguntza behar han-dienak» dituzten ikasleak jarriko dira, kopuru osoa-ren laurdena. Eta erdiko zutabean gainerakoak,beste bi laurdenak (taldearen beste erdia). Taldebakoitza lehen zutabeko ikasle batek, erdiko zuta-beko bik eta hirugarren zutabeko batek osatukodu, eta horretaz gain, gainerako aldagaien artekoorekari eusten ere saiatuko gara.

Jardueraren elkarlanekoegiturak

Esan dugunez, Lehen Hezkuntzako bigarrenzikloan, eskolako edukiak gehiago eta hobetoikasteko baliabide didaktiko gisa elkarlanekoikasketa erabiltzen saiatuko gara, zenbat etasarriago hobe. Horretarako, «jardueraren elkar-laneko egitura» desberdinak izan behar ditugu.Gogora dezagun lehen esan duguna: elkarlane-ko jarduera baten egitura batek ikasleak bes-teak aintzat hartzera, lankidetzan jardutera,jarduera garatzerakoan elkarri laguntzera bul-tzatuko ditu. Aldiz, jarduera lehiakorraren egi-tura batean, ikasleak elkarrekin lehiatuko dirajarduera amaitzen lehenak izateko, eta beraz,ez diote elkarri lagunduko; aitzitik, elkarri infor-mazioa ezkutatuko diote, galdera baten eran-

tzuna edota problema baten emaitzak edoebazteko modua ondo gordeko dituzte.

Jardueraren elkarlaneko egiturak ia ezinbesteko-ak dira, hainbat esperientziatan egiaztatu ahalizan dugunez; izan ere, ikasleei taldean lan eginbeharra ikusarazten badiegu eta taldeetan anto-latzen laguntzen badiegu ere, besterik gabe eginbehar dutena taldean guztien artean egitekoesaten badiegu, ez dutelako jakingo nola egin:batzuek haien ikuspuntua ezarri nahi izangodute (gauzak ez badira egiten beraien ustez eginbehar diren bezala, ez dela zuzena uste dute);beste batzuek, berriz, jardueraren emaitza koa-dernoan kopiatu besterik ez dute egin nahi izan-go, eta horrela, egiten jakitea eginda eduki-tzearekin nahastuko dute... Elkarlaneko egiturabat erabiltzeak, nolabait ere, talde bateko kideguztien arteko interakzioa bermatzen du elkarre-kin lan egiterakoan.

Elkarlaneko egiturak bakunagoak edo konple-xuagoak izan daitezke. Egitura bakunak eskolasaio batean gara daitezke, ikasteko eta aplika-tzeko errazak dira («Gaur ikasi, bihar aplikatu,eta bizitza osoan erabili» da egitura hauei erre-ferentzia eginez Spencer Kaganek erabiltzenzuen eslogana). Aldiz, egitura konplexuagoak—elkarlaneko teknikak izenez ezagutzen dire-nak— hainbat eskola saiotan aplikatu behardira.

Elkarlaneko egiturek —bai bakunak eta baikonplexuak— haien baitan ez dute edukirik;izenak adierazten duen modura, curriculumekoedozein arlotako eduki zehatz batzuetan lanegiteko aplikatzen den egitura baino ez dira; etairakaste eta ikaste prozesuan parte hartzendutenen artean elkarlanean aritzeko eta lagun-tzeko beharra pizten dute: elkarlaneko egiturabakun bat, arlo zehatz bateko ikaskuntza edu-kiari aplikatuta, ikaskuntza jarduera laburra da(eskola saio batean gara daiteke): ondorengoatalean deskribatzen direnetatik edozein, mate-matikako eduki batzuk lantzeko aplikatuta,


matematikako jarduera bihurtuko da; hizkun-tzako edukiak lantzeko aplikatuta, hizkuntzakojarduera bihurtu da, etab. Halaber, elkarlanekoegitura konplexu bat, edo tekniko bat, arlozehatz bateko ikaskuntza edukietan aplikatuta,bi eskola saiotan edo gehiagotan garatuko denikaskuntzako makro-jarduera bihurtuko da: ITteknika (Ikerketa Taldeak) —gure inguruanProiektuen Metodo izenez ezagutzen da (ikusiberonen deskribapen laburra azken atalean)—,gizarte zientzietako edukiak lantzeko erabilizgero, gizarte inguruneko ezaguera arlo batekomakro-jarduera bihurtuko da; teknika hori bera,natur zientzietako edukietan aplikatzen bada,natur ingurunearen ezaguerako proiektu bihur-tuko da, etab.

Elkarlaneko egitura bakun batzuk

Ondoren, irakasleek pixkana unitate didaktikoe-tan txerta ditzaketen elkarlaneko egitura bakunbatzuk deskribatuko ditugu. Funtsean bakarkaegitekoak diren jarduerak (testuen irakurketa,ikastalde osoari egindako galdera irekiak, galdesorta bati erantzutea, ariketak egitea, ikasitakogaiaren laburpena egitea...), normalean ikasleenartean interakziorik sortu gabe egiten diren jar-duera horiek, taldeko jarduera bihurtzea erraz-ten dute egitura horiek; talde txikietan egin ohidira (elkarlaneko ekipoak), jarduera horiek egite-rakoan ikasleen arteko interakzioa sustatzekoeta ahalik eta probetxurik handiena emateko.

1. Irakurketa bateratua5

Testu bat irakurtzeko orduan —adibidez, testuliburuko unitate didaktikoaren sarrera—, taldeanirakur dezakete. Taldeko kide batek lehenengoparagrafoa irakur dezake. Gainerakoek arretazegon behar dute, lagunak lehen paragrafoa iraku-rri ondoren, ondoren datorrenak (adibidez, erloju-ko orratzen noranzkoan) lagunak irakurri berri

duena azaldu beharko baitu, edota laburpenaegin beharko baitu; eta gainerakoek ondo eginduen edo ez edota bigarrenak esan duenarekinados dauden edo ez esango dute. Ondoko ikas-leak (bigarrenak) —lehenengo paragrafoarenlaburpena egin duenak— bigarren paragrafoairakurriko du ondoren, eta hurrengoak (hirugarre-nak) paragrafo horren laburpena egingo du, etabeste biek (laugarrenak eta lehenengoak) labur-pena zuzena den edo ez esango dute. Eta horrelajarraituko dute, testu osoa irakurri arte.

Testuan taldeko inork zer esan nahi duen ezdakien hitz bat edo esapide bat badator, eta hiz-tegian begiratu arren artean argi ez badute, tal-deko eledunak irakasleari jakinaraziko dio, etahonek gainerako taldeei —horiek ere testu berairakurtzen ari dira— inork badakien eta lagun aldiezaiekeen galdetuko du. Hala bada, ozen azal-duko du, eta gainera, hitz edo esapide horren esa-nahia nola jakin duen ere esango du.

2. 1-2-46

Irakasleak galdera bat egingo dio gela osoari, adi-bidez, eman berri dien azalpena zenbateraino uler-tu duten ikusteko. Oinarrizko talde baten barnean,lehenengo bakoitzak (1) irakasleak planteatutakogalderen erantzun zuzena zein den pentsatuko du.Bigarrenik, binaka (2) jarriko dira, eta pentsaturi-ko erantzunak jakinaraziko dizkiote elkarri, etahoriei buruz hitz egingo dute; eta biekin erantzunbat osatuko dute. Hirugarrenik, talde osoak (4)guztien artean egin zaien galderari emango diotenerantzun zuzena osatuko du, taldeko bi «bikoteek»emandako erantzunak elkarri erakutsi ondoren.

3. Hiru minutuko geldialdia7

Irakasleak ikastalde osoari azalpena ematen dio-nean, noizean behin hiru minutuko geldialdi labu-rra eginaraziko du, talde bakoitzak une horretara

5 Maria Jesús Alonsok pentsatutako egitura; Miranda deEbroko (Burgos) «Los Ángeles» Eskualdeko Ikastetxe Publi-kokoa da bera. (M. J. Alonso eta Y. Ortiz, 2005, 63. or.).

6, 7 Helbide honetatik hartu eta egokitua: www.cooperati-ve.learning


arte azaldutakoaz pentsatzeko eta gogoeta egi-teko eta gero gai horri buruz egingo dituztenhiru galdera pentsatzeko. Hiru minutu horiekpasatu ondoren, talde bakoitzak galdera bategingo du —pentsatu dituzten hiruretatik bat—,talde bakoitzetik batek bira bakoitzean. Galderabat —edo oso antzekoren bat— beste taldebatek egin badu, albora utziko da.

Galdera guztiak planteatu direnean, irakasleakazalpenarekin jarraituko du, hiru minutuko bestegeldialdi bat ezartzen duen arte.

4. Arkatzak erdira8

Oinarrizko taldeak dituen kideak (lau norma-lean) adina galdera edo ariketa dituen orri batemango dio irakasleak talde bakoitzari; galderaketa ariketak lantzen ari diren gaiei buruzkoakizango dira. Ikasle bakoitzak galdera edo ariketabaten ardura hartuko du bere gain (ozen irakurri-ko du, taldekide guztiek informazioa eta haieniritzia eman diezaioten arduratu behar du, etabateratutako erantzuna guztiek dakitela etaulertzen dutela egiaztatu behar du).

Ariketen ordena erabakiko da. Ikasle batek «bere»galdera edo ariketa ozen irakurtzen duenean etaguztien artean nola egiten den aztertzen etaerantzun egokia zein den erabakitzerakoan, guz-tien arkatzak mahaiaren erdian egongo dira, unehorretan soilik hitz egin eta entzun egin daitekee-la eta ezin dela idatzi adierazteko. Ariketan zeregin edo erantzun behar den argi dutenean,bakoitzak arkatza hartuko du, eta koadernoanerantzuna idatzi edo ariketa egingo du. Une horre-tan ezin da hitz egin, idazteko unea da.

Ondoren, arkatzak berriro mahaiaren erdianutziko dira, eta berdin jokatuko da beste galdera

edo ariketa batekin, baina oraingo honetan bes-te ikasle batek zuzenduko du ariketa.

Dinamika hau Zenbakia izena daramanarekinedo Zenbaki berdinak elkarrekin izena duenarekinbatera gara daiteke: ausaz zenbaki bat aterakoda, eta zenbaki hori duen ikaslea aurrera irtengoda, eta ariketa egingo du.

5. Zenbakia9

Irakasleak zeregin bat jarriko dio ikastalde osoa-ri (galdera batzuei erantzun, problema batzukebatzi, etab.). Ikasleek zeregina oinarrizko talde-etan egin behar dute, taldekide guztiek badaki-tela egiten ziurtatuz. Ikasgelako ikasle bakoitzakzenbaki bat dauka (adibidez, ordena alfabetikoa-ri jarraituz dagokiona). Zeregina betetzeko den-bora amaitu ondoren, irakasleak zenbaki bat ate-rako du ausaz ikasleak adina zenbaki dituenpoltsa batetik. Atera den zenbakia daukan ikas-leak ikasgela osoaren aurrean jarrita zer eginduen azalduko die gainerakoei. Zuzen egitenbadu, ikasle horren oinarrizko taldeak ordainalortuko du («izar» bat, puntu bat, etab.), etaaurrerago, sari batez aldatuko da. Kasu honetan,agian talde bateko ikasle bati soilik egokitukozaio aurrera irtetea. Denbora gehiago izanezgero, beste zenbaki bat aukera daiteke, besteikasle bat irteteko (betiere beste oinarrizko taldebatekoa bada).

Kasu honetan, haien lana ondo egiten saiatudiren ikasleei eskaintzen zaien ordain hori ez danahastu behar ikasketa lehiakorrean eskaintzendiren sariekin. Saria ikasle guztiek lor dezakete,saria lortzeko ez baitu ikasle batek besteek bainohobeto egin behar; aitzitik, guztiek ikasi behardute ondo egiten eta, horregatik, egin duten aha-leginagatik, emango zaie saria.

8 Nadia Aguiar Baxulik, Bailoko (Huesca) «Río Aragón»Nekazaritza Ikastetxe Bateratukoak, eta María Jesús TallónMedranok, Sabiñanigoko (Huesca) Haur Hezkuntzako etaLehen Hezkuntzako «Puente Sardas» ikastetxekoak, pentsa-tutako egitura.

9 Maria Jesús Alonsok pentsatutako egitura; Miranda deEbroko (Burgos) «Los Ángeles» Eskualdeko Ikastetxe Publi-kokoa da bera. (M. J. Alonso eta Y. Ortiz, 2005, 63. or.).


6. Zenbaki berdinak elkarrekin10

Irakasleak zeregin bat jarriko die taldeei, eta tal-de bakoitzeko kideek nola egin behar den eraba-kiko dute («Arkatzak erdira» egituran bezala),egin egingo dute, eta guztiek dakitela egiten ziur-tatu behar dute. Aurreikusitako epea pasatzendenean, irakasleak ausaz oinarrizko talde batekokideen artetik zenbaki bat aukeratuko du, 1etik4ra. Talde bakoitzean zenbaki hori dutenek beste-en aurrera joan behar dute eta zeregina eginbehar dute (problema egin, galderari erantzun,galderan eskatutakoa egin, etab.). Ondo egitendutenek ordaina jasoko dute (irakaslearen gorai-pamena, guztien txaloak, talderako «puntu»bat...).

Kasu horretan («Zenbakia» egituran ez bezala),oinarrizko talde bakoitzeko kide bat (taldeak lau-koak izango dira) irtengo da aurrera, eta beraz,talde guztiek dute ordaina lortzeko aukera.

7. Orri birakaria11

Irakasleak zeregin bat jarriko die oinarrizko tal-deei (hitz zerrenda bat, ipuin bat idaztea, aurre-tiaz zer dakiten jakiteko gai jakin bati buruzidaztea, irakurri duten testuaren edo ikasi dutengaiaren oinarrizko ideia laburtzen duen esaldibat idaztea, etab.), eta taldeko kide bat orri«birakari» batean bere atala edo bere ekarpenaidazten hasiko da; ondoren, ondoko ikaskideariemango dio, ordulariko orratzen noranzkoarijarraituz, honek bere zatia idatz dezan orrian,eta horrela jarraituko da, taldeko kide guztiekariketaren ebazpenean parte hartu arte.

Ikasle bakoitzak berari dagokion zatia kolorejakin bateko errotuladore batekin (orriaren goikoaldean bere izena idazteko erabiliko duen berare-kin) idatz dezake; horrela, bakoitzaren ekarpenaargi ikusiko da.

8. Mamia12

Testu edo gai baten ideia nagusiak —mamia—zehazteko egitura egokia da. Oinarrizko talde bate-ko ikasle bakoitza gelan landu den testu edo gaibaten ideia nagusiari buruzko esaldi bat idazteragonbidatuko da. Idazten duenean, taldeko kideeierakutsiko die, eta guztien artean ondo dagoenaztertuko dute, eta zuzendu edo zehaztu egingodute, etab. Zuzena ez bada edota ideia nagusiekinlotuta ez dagoela ikusten badute, baztertu egingodute. Gauza bera egingo dute gainerako taldeki-deek idatziko dituzten laburpen esaldiekin. Haieniritziz oinarrizkoenak edo garrantzitsuenak direnideia guztiak atera arte, behar adina «itzuli» egin-go dira.

Amaitzeko, osatu dituzten esaldiak ordenatukodituzte logikari jarraituz, eta horiek abiaburutzathartuta, bakoitzak bere koadernoan idatziko ditu.Horrela, landutako testuaren edo gaiaren ideianagusien laburpena egingo dute. Dena den,amaierako laburpen hau egitean, ez daukate zer-tan esaldi horiek zehatz-mehatz kopiatu; nahi iza-nez gero, bakoitzak egokiak iruditzen zaizkionaldaketak edo esaldiak txerta ditzake.

Elkarlaneko zenbait teknika

Ondoren, elkarlaneko egitura konplexu ezagune-netariko bi, elkarlaneko teknika ere esaten zaie-nak, deskribatzen dira.

Buruhausgarria13

• Ikasgelan talde heterogeneoak egingo dira,bakoitza 4 edo 5 kidekoa.

• Ikasgai dugun materiala, talde bakoitzeko ki-deak zenbat diren ikusita, hainbat zatitan egin-go dugu, eta beraz, taldekide bakoitzak taldean

10, 11 Spencer Kagan-en lanetik egokitua. Ikasgela elkarlane-an oinarrituta antolatzeko baliabide ugari daude orrialdehonetan: http://www.kaganonline.com/

12 Conchita Calvok, Mataróko (Bartzelona) Puig i Cada-falch BHIko irakasleak, pentsatutako egitura.13 A. Parrilla (1992), 126. or.; G. Echeita eta E. Martín(1990), 63-64. or.; A. Ovejero (1990), 169. or.; J. M. Serra-no eta M. T. Calvo (1994), 37-39. or.


guztien artean aztertzen ari diren gai horretakoinformazio zati bat jasoko du; baina «azpigaia»prestatzeko, ez du izango ondoko lagunekhaien esku dutena.

• Taldeko kide bakoitzak berari dagokion zatiaprestatuko du, irakasleak eman dion informa-zioa edo berak bildu duena erabiliz.

• Ondoren, azpigai bera landu duten beste tal-deetako ikasleekin, «adituen taldea» osatukodu; informazioa trukatuko dute talde horretan,oinarrizko kontzeptuetan sakonduko dute,kontzeptuen eskemak eta mapak egingo dituz-te, planteatutako zalantzak argituko dituzte,etab.; haien atal horretan adituak izatera iritsi-ko direla esan dezakegu.

• Ondoren, horietako bakoitza berriro ere jato-rrizko taldera itzuliko da, eta bakoitzak presta-tu duen zatia azalduko die besteei.

Ikerketa Taldeak (IT) 14

• Azpigaien aukeraketa eta banaketa: ikasleek, gai-tasunen edo interesen arabera, normalean ira-kasleak programazioaren arabera planteatukoduen gai edo arazo orokor baten barnean, azpi-gai zehatzak aukeratuko dituzte.

• Ikasgelaren barnean taldeak eratzea: ahalik etaheterogeneoenak izan behar dute. Taldea 3-5lagunek osatzea izango da egokiena.

• Azpigaia aztertzeko plangintza: talde bakoitzekoikasleek eta irakasleak proposatzen diren hel-buru zehatzak eta horiek lortzeko erabilikodituzten prozedurak planifikatuko dituzte, etaaldi berean, egingo dituzten zereginak banatu-ko dituzte (informazioa aurkitzea, sistematiza-tzea, laburtzea, eskematizatzea, etab.).

• Planaren garapena: ikasleek plana idatziz gara-tuko dute. Irakasleak talde bakoitzak nola egi-ten duen aurrera ikusiko du, eta laguntza eskai-niko die.

• Analisia eta sintesia: ikasleek lortutako informa-zioa aztertu eta ebaluatuko dute. Laburtu ondo-ren, gelako gainerako ikaskideei aurkeztuko die.

• Lanaren aurkezpena: azaldu ondoren, galderakegingo dira eta sor daitezkeen galderak etazalantzak argituko dira, edota gaian gehiagosakon daiteke.

• Ebaluazioa: irakasleak eta ikasleek elkarrekintalde lanaren eta azalpenaren ebaluazioa egin-go dute. Banakako ebaluazio baten bidez osadaiteke.

14 G. Echeita eta E. Martín (1990), 64-65. or. A. Ovejero(1990), 173. or.; A. Parrilla (1992), 126. or. J. M. Serranoeta M. T. Calvo (1994), 44-46. or.


ALONSO, M. J. eta ORTIZ, Y.: «Del cuaderno de equi-po al método de proyectos», in Cuadernos dePedagogía, 2005, 345 zk., 62-65. or.

COLL, C.: «Estructura grupal, interacción entrealumnos y aprendizaje escolar», in Infancia yAprendizaje, 1984, 27-28, 119-138. or.

ECHEITA, G. eta MARTÍN, E.: «Interacción social yaprendizaje», in C. COLL, J. PALACIOS y A. MAR-CHESI (comps.): Desarrollo psicológico y educa-ción, III. liburukia, Madril, 1990, 49-67. or.

KAGAN, S.: «Kagan Structures and Learning Toge-ther. What is the Difference?», Kagan OnlineMagazine, 2001, http://www.kaganonline.com/KaganClub/ FreeArticles.html.

GONZÁLEZ, P.: Comunitat d’Aprenentatge Ruperto Medi-na de Portugalete, Guix, 2000, 263, 9-18. or.

JOHNSON, D. W., JOHNSON, R. T. y HOLUBEC, E. J.: Elaprendizaje cooperativo en el aula, Buenos Aires,Paidós, 1999.

OVEJERO, A.: El aprendizaje cooperativo. Una alter-nativa eficaz a la enseñanza tradicional, Bartze-lona, PPU, 1990.

PARRILLA, A.: «Investigación y formación», en El pro-fesor ante la integración escolar: Cincel, BuenosAires, 1992.

PIAGET, J.: Psicología y pedagogía, Ariel, Bartzelo-na, 1969.

PUJOLÀS, P.: Aprender juntos alumnos diferentes. Losequipos de aprendizaje cooperativo en el aula,Eumo-Octaedro, Bartzelona, 2004.

PUJOLÀS, P. eta LAGO, J. R.: «La organización coo-perativa de la actividad educativa», in BONALS,J. eta SÁNCHEZ-CANO, M. (koord.): Manual deasesoramiento psicopedagógico, Bartzelona,Graó, 2007, 349-391. or.

SERRANO, J. M., eta CALVO, M. T.: Aprendizajecooperativo. Técnicas y análisis dimensional,Murtzia, Caja de Ahorros de Murcia ObraCultural, 1994.

STAINBACK, S.; STAINBACK, W. eta JACKSON, H. J.:«Hacia las aulas inclusivas», in SATINBACK, S.eta STAINBACK, W.: Aulas Inclusivas, Madril, Nar-cea, 1999.

Erreferentzia bibliografikoak


Ingurunearen Ezaguera. Lehen Hezkuntzako 5. mailako edukiak

Unitatea Edukiak Gure mundua maitatuz

0 unitatea

Zer ikasiko duzu? 6-11. or.Biologia, Kimika, Geologia, Astronomia, Geografiaeta Historia

1. unitatea

Izaki bizidunak 12-27. or.

ZelulaZelula bakarretik milaka milioi zelularaIzaki bizidunen sailkapenaZenbait organismok eragindako gaixotasunak

Guztiok planeta berean bizi gara

2. unitatea

Animaliak 28-45. or.

Animalia erreinuaOrnodunak: ugaztunak eta hegaztiakOrnodunak: narrastiak, arrainak eta anfibioakOrnogabeak: artropodoak eta moluskuakBeste ornogabe batzuk

Lehendabiziko txakurra

3. unitatea

Landareak 46-59. or.

Landareen erreinuaNutrizio funtzioaLandareen ugalketa

Sendabelarrak

4. unitatea

Ekosistemak 60-75. or.

Biosfera eta ekosistemakEkosistemen baitako erlazioakEkosistema nagusiakMehatxupean dauden ekosistemak

Espezie bat gutxiago

Ea zer dakidan… 76-77. or. Elkarrekin ikasteko: Egin dezagun terrarium bat 78-79. or.

5. unitatea

Materia 80-95. or.

Materia eta propietateakMaterian gertatzen diren aldaketakMateriaren egoerak eta egoera aldaketakNahasturak

Historia aldarazi duten materialak

6. unitatea

Indarrak 96-109. or.

Indarrak eta indarren efektuakIndar motakIndarrak eta likidoak

Rainbow Warrior

7. unitatea

Lurra, unibertsoan 110-127. or.

UnibertsoaLurra eta IlargiaLurraren zatiak

Mineralak eta arrokakLurraren irudikapena

Agortzen ari den baliabide bat

8. unitatea

Erliebea 128-145. or.

Erliebearen sorreraUra, paisaianErliebearen formak

Euskal HerrikoerliebeaLurzorua

Ura, giza eskubidea

Ea zer dakidan… 146-147 or. Elkarrekin ikasteko: Azter ditzagun fosilak 148-149. or.

9. unitatea

Klima 150-165. or.

Eguraldia eta klimaEguraldia aztertzea eta irudikatzeaLurreko klimakKlima, paisaia eta gizakia

Klima aldaketaren aurkako borroka

10. unitatea

Biztanleria eta ekonomia 166-181. or.

BiztanleriaLehen sektorea eta bigarren sektoreaHirugarren sektoreaBiztanleria eta ekonomia, Euskal Herrian

Immigrazioa

11. unitatea

Historiaurrrea eta Antzinaroa 182-197. or.

Historia aztertzeaHistoriaurreaAntzinaroa. Erromatarren aurreko garaiaAntzinaroa. Erromatarren garaia

Esklabotza, Erromatar Inperioan

12. unitatea

Erdi Aroa 198-211. or.

Erdi Aroa. Espainia bisigodoaErdi Aroa. Al Andalus eta erresuma kristauakErdi Aroaren amaiera

Talde lanaren balioa

Dakidana gogoratuz 212-213. or. Elkarrekin ikasteko: Azter dezagun enpresa batek nola funtzionatzen duen 214-215. or.



Badakit egiten Ur planeta Ikasten ikasiz

Zelulak aztertzen Nola funtzionatzen duteordenagailuek?

Ikasitakoa antolatuzUnitatea laburbilduzFitxak

Animaliak identifikatzeko giltzarriak Nola antolatu gure dokumentuak?Ikasitakoa antolatuzUnitatea laburbilduzGiltza eskema

Pinuak identifikatzen Nola bilatu gure dokumentuak?Ikasitakoa antolatuzUnitatea laburbilduzLaburpena

Paisaiak zaintzen eta lehengoratzen Letren tankera

Ikasitakoa antolatuzUnitatea laburbilduzIdeia nagusiak eta bigarrenmailako ideiak

Substantzia azidoak, basikoak etaneutroak Koloreak eta letra larria

Ikasitakoa antolatuzUnitatea laburbilduzHiztegia

Flotagarritasuna likidoarendentsitatearen araberakoa da Testua lerrokatzea

Ikasitakoa antolatuzUnitatea laburbilduzTestua azpimarratzea

Eguzkiari esker orientatzen Zenbait trikimailu interesgarri:lerroartea; ebaki eta itsatsi

Ikasitakoa antolatuzUnitatea laburbilduzTxostena

Eskalak erabiltzen Gure dokumentuetan testu etazenbatze automatikoak txertatzea

Ikasitakoa antolatuzUnitatea laburbilduzEztabaida

Klimogramak interpretatzen TaulakIkasitakoa antolatuzUnitatea laburbilduzInformazioa antolatzea

Biztanleria piramideak interpretatzen Grafikoak txertatzeaIkasitakoa antolatuzUnitatea laburbilduzArau nemoteknikoak

Denbora lerro bat aztertzen eta egiten Dokumentuetan irudiak txertatzeaIkasitakoa antolatuzUnitatea laburbilduzLaburbiltzea

Kultura ondarea ezagutzen etabalioesten Idazlanak aurkeztea

Ikasitakoa antolatuzUnitatea laburbilduzMahai-ingurua

Unitatea

0 unitatea

Zer ikasiko duzu?

1. unitatea

Izaki bizidunak

2. unitatea

Animaliak

3. unitatea

Landareak

4. unitatea

Ekosistemak

5. unitatea

Materia

6. unitatea

Indarrak

7. unitatea

Lurra, unibertsoan

8. unitatea

Erliebea

9. unitatea

Klima

10. unitatea

Biztanleria eta ekonomia

11. unitatea

Historiaurrea etaAntzinaroa

12. unitatea

Erdi Aroa



Unitatea Edukiak Gure mundua maitatuz

0 unitatea

Zer ikasiko duzu? 6-11. or.

Osasun zientziakFisikaIngurumen zientziakTeknologia

EkonomiaAntropologia

1. unitatea

Nutrizio funtzioa 12-29. or.

Digestio aparatua eta digestioaArnas aparatua eta arnasketaZirkulazio aparatua eta zirkulazioaIraitz aparatua eta iraizketaNutrizio funtzioarekin zerikusia duten gaixotasunak

Elikadura nahasteak

2. unitateaErlazio funtzioa 30-45. or.

Erlazio funtzioa eta zentzumenakNerbio sistemaLokomozio aparatuaErlazio funtzioari eragiten dioten gaixotasunak

Minusbaliotasuna eta norberarenautonomia

3. unitatea

Ugalketa funtzioa 46-61. or.

Gorputzaren garapenaUgalketa aparatuaGiza ugalketaUgalketa funtzioaren gaixotasunak

Eskubideak eta betebeharrakpartekatzen ditugu

4. unitateaEnergia 62-77. or.

Zer da energia?Energia iturriakEnergia iturriei lotutako arazoakEnergia arduraz erabiltzea

Energia arduraz kontsumitzea etaaurreztea

Ea zer dakidan… 78-79. or. Elkarrekin ikasteko: Azter dezagun berotegi efektua 80-81. or.

5. unitateaArgia eta soinua 82-95. or.

ArgiaIslapena, xurgatzea eta errefrakzioaSoinua

Kutsadura akustikoa

6. unitateaElektrizitatea eta magnetismoa 96-111. or.

ElektrizitateaZirkuitu elektrikoakMagnetismoaElektromagnetismoa

Ezbehar elektrikoen prebentzioa

7. unitateaMakinak eta aurrerapen teknikoak

112-127. or.

MakinakMakina bakunak eta makina konplexuakMakinekin lan egiteaZientzia, teknologia eta gizartea

Makinen eboluzioa

8. unitateaEspainiako erliebea, klima eta ibaiak

128-143. or.

Espainiako erliebeaEspainiako klimak: klima ozeanikoa eta klima mediterranearraEspainiako klimak: mendiko klima eta klima subtropikalaEspainiako ibaiak

Basozainak, ingurumenaren babesle

Ea zer dakidan… 144-145. or. Elkarrekin ikasteko: Eraiki dezagun motor bat 146-147. or.

9. unitateaEspainiako biztanleria eta antolakuntza

politikoa 148-163. or.

Espainiako biztanleriaEspainiako ekonomiaEspainiako antolakuntza politikoaEspainiako lurralde antolakuntza

Gizarte kulturaniztuna

10. unitateaEuropako geografia 164-179. or.

Europako erliebea eta ibaiakEuropako klimak eta paisaiakEuropako antolakuntza politikoa eta biztanleriaEuropar Batasuna

Europar Batasunaren konpromisoaklima aldaketaren aurka

11. unitateaAro Modernoa 180-195. or.

Gogoan izan…Aro Modernoaren hasieraEspainiar Inperioaren gainbeheraGizartea eta kultura Aro Modernoan

Gure kultura ondarea

12. unitateaAro Garaikidea 196-211. or.

XIX. mendeaXX. mendeaAro Garaikidea, aldaketa garaiaArtea, Aro Garaikidean

Feminismoa: berdintasunaren eta duintasunaren aldeko borroka

Ea zer dakidan… 212-213. or. Elkarrekin ikasteko: Egin dezagun ikerketa historiko bat 214-215. or.



Badakit egiten Ur planeta Ikasten ikasiz

Bihotzaren eredu bat egiten Interneteko informazio bilatzaileaEskemaLaburpenaAgenda

Eredu anatomikoak egiten Posta elektronikoaEskemaLaburpenaOharrak idaztea

Biztanleria piramideak interpretatzen Posta elektronikoko kontaktuakgehitzea.

EskemaLaburpenaTaula

Eguzki sukalde bat egiten Posta elektronikoko mezuetandokumentuak eranstea

EskemaLaburpenaProzesu baten eskema

Soinuaren hedapena Irudiak gordetzeko karpeta batsortzea

EskemaLaburpenaOndorioak ateratzea

Materialak eta elektrizitatea PowerPoint bidezko aurkezpenakEskemaLaburpenaKausak eta ondorioak lotzea

Zubi bat eraikitzen eta erresistentziaegiaztatzen

Diapositiba batean irudi bat txertatzea

EskemaLaburpenaEskema irudiduna

Klimograma bat egiten Diapositiba batean animazio bat txertatzea

EskemaLaburpenaKonparazio taulak

Sektore grafikoak aztertzen Diapositiba batean soinua txertatzeaEskemaLaburpenaAhozko azalpena

Mapa elektroniko bat egiten Proiekzio automatikoaEskemaLaburpenaIdazlana

Testu historiko bat aztertzen Argazki albumaEskemaLaburpenaGiltza eskema

Iturri historikoak aztertzen Idazlan bat ikasgelan aurkezteaEskemaLaburpenaAlegiazko azterketa

Unitatea

0 unitatea

Zer ikasiko duzu?

1. unitatea

Nutrizio funtzioa

2. unitatea

Erlazio funtzioa

3. unitatea

Ugalketa funtzioa

4. unitatea

Energia

5. unitatea

Argia eta soinua

6. unitatea

Elektrizitatea etamagnetismoa

7. unitatea

Makinak eta aurrerapenteknikoak

8. unitatea

Espainiako erliebea, klimaeta ibaiak

9. unitatea

Espainiako biztanleria etaantolakuntza politikoa

10. unitatea

Europako geografia

11. unitatea

Aro Modernoa

12. unitatea

Aro Garaikidea

natura, gizarte 05 kultura eta ingurunearen 06 … · ikaslearen liburua 39 poriferoak edo belakiak...

Documents