informaciÓn bÁsica programaciÓn didÁctica · 2020-02-08 · programación didáctica do...

Programación didáctica do Departamento de Música

1

INFORMACIÓN

BÁSICA PROGRAMACIÓN

DIDÁCTICA

DEPARTAENTO MÚSICA

CURSO 2019/20

IES

“IS

AA

C D

ÍAZ

PA

RD

O”

- S

AD

A


2


3

Resolución do 29 de maio de 2019, da Dirección Xeral de Educación, Formación Profesional e Innovación Educativa, pola que se ditan instrucións para o desenvolvemento, no curso académico 2019/20, do currículo establecido no Decreto 86/2015, do 25 de xuño, da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato nos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia.


4

Contenido .5 ........................................................................ ¡Error! Marcador no definido.


5

MÚSICA: 2º ESO ............................................................................................................... 7

a) Introducción e contextualización ................................................................................. 7

B) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave ....................................... 9

Concreción para cada estándar de aprendizaxe avaliable ............................................ 19

2. Grado mínimo de consecución para superar la materia. ........................................... 24

e) Concrecións metodolóxicas que require a materia .................................................. 26

g) Indicadores de logro para avaliar o proceso do ensino e a practica docente ............ 33

i) Organización das actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes ..................................................................................................................... 43

l) Medidas de atención a diversidade. ........................................................................... 44

k) Concreción dos elementos transversais que se traballarán no curso ........................ 46

m) Actividades complementarias e extraescolares programadas polo departamento ... 48

n) Mecanismo de revisión, avaliación e modificación das programación didácticas en relación cos resultados académicos e procesos de mellora. ......................................... 49

MÚSICA 3º ESO ............................................................................................................... 50

b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave ..................................... 51

c) Concreción, de ser o caso, dos obxectivos para o curso .......................................... 60

2. Grado mínimo de consecución para superar la materia. ........................................... 73

g) Criterios sobre a avaliación, cualificación e promoción do alumnado ........................ 78

g) Indicadores de logro para avaliar o proceso do ensino e a practica docente ............ 82

l) Medidas de atención a diversidade. ........................................................................... 90

m) Actividades complementarias e extraescolares do departamento ............................ 94

n) Mecanismo de revisión, avaliación e modificación das programación didácticas en relación cos resultados académicos e procesos de mellora. ......................................... 95

MÚSICA: 4º ESO ............................................................................................................. 98

Introducción e contextualización ................................................................................... 98

Contribución ao desenvolvemento das competencias clave ....................................... 101

c) Concreción dos obxectivos para o curso................................................................. 111

Concreción para cada estándar de aprendizaxe avaliable ............................................ 113

Grado mínimo de consecución para superar la materia. ............................................. 117

Concrecións metodolóxicas que require amateria ....................................................... 120

Criterios sobre a avaliación, cualificación e promoción doalumnado ............................. 124

Organización das actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materiaspendentes ................................................................................................................................... 146

k)Concreción dos elementos transversais que se traballarán nocurso .......................... 150

LENGUAXE E PRÁCTICA INSTRUMENTAL: 1º BACHARELATO ................................ 160


6

a) Introducción e contextualización ............................................................................ 160

b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave ................................... 162

c) Concreción, de ser o caso, dos obxectivos para o curso ........................................ 174

Concreción para cada estándar de aprendizaje evaluable: ......................................... 175

1.Temporalización ....................................................................................................... 183

2. Grado mínimo de consecución para superar la materia. ......................................... 184

e) Concrecións metodolóxicas que require a materia ................................................. 187

i) Organización das actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes ................................................................................................................... 204

k) Deseño da avaliación inicial e medidas individuais ou colectivas que se poidan adoptar como consecuencia dos seus resultados ....................................................... 204

Concreción dos elementos transversais que se traballarán no curso .......................... 206

f) Actividades complementarias e extraescolares programadas por el departamento . 209

Mecanismo de revisión, avaliación e modificación das programación didácticas en relación cos resultados académicos e procesos de mellora. ....................................... 209

LENGUAJE Y PRÁCTICA INSTRUMENTAL:1º BACHILLERATO .................................. 215

Concreción para cada estándar de aprendizaje evaluable: ......................................... 216

Grado mínimo de consecución para superar la materia. ............................................. 223

Criterios de cualificación e promoción do alumnado ................................................... 229


7

MÚSICA: 2º ESO

a) Introducción e contextualización Os contidos establecidos para a disciplina de Música inciden claramente no aspecto práctico da materia con bloques específicos que recollen os procedementos de traballo fundamentais nas súas dúas vertentes: a percepción musical (escoita) e a expresión (interpretación e creación), ambos vinculados á súa vez coa adquisición dunha cultura musical básica (linguaxe e contextos musicais). É, xa que logo, unha formulación aberta que permitirá converter a aula de música nun espazo onde realmente escóitase e faise música, gozando ademais da contribución desta práctica musical ao desenvolvemento persoal e social dos alumnos. Desta forma, os bloques de escoita, interpretación e creación aparecen constantemente interrelacionados como o medio fundamental de abordar e reforzar todos os contidos. Este carácter integrador da materia fai posible aproximarse á evolución das devanditas creacións entendéndoas como un todo. O seu coñecemento permite abrir horizontes novos e ampliar a perspectiva a partir da que observar a música e a danza, non tanto a través dun estudo pormenorizado das persoas autoras ou do catálogo das súas obras, como da comprensión e valoración das grandes achegas individuais ou colectivas, das súas características e do seu devir no tempo. Evidentemente, a marcha da clase e as características dos alumnos irán suxerindo unha especie de selección “natural” que permita, baixo a atenta mirada do profesorado, diferenciar distintos niveis de profundización no traballo. Algúns aspectos poderán abordarse con maior dedicación; outros, en cambio, poderán tratarse “no bico dos pés”, pero sen perder un referente xeral que posibilite saltar duns contidos a outros dentro dun marco organizado, evitando en todo caso relacións confusas ou visións excesivamente parciais. A música, como ben cultural e como linguaxe e medio de comunicación non verbal, constitúe un elemento con gran valor na vida das persoas; ademais, favorece o seu desenvolvemento integral, intervén na súa formación emocional e intelectual, a través do coñecemento do feito musical como manifestación cultural e histórica, e contribúe ao afianzamento dunha postura aberta, reflexiva e crítica no alumnado. Na actualidade, a música constitúe un dos principais referentes de identificación da mocidade. Co desenvolvemento tecnolóxico multiplicáronse as canles de acceso ás cada vez máis numerosas fontes de cultura musical, así como aos seus diversos xeitos de creación e interpretación, a través de vehículos que forman parte da súa vida cotiá, como Internet, os dispositivos móbiles, os reprodutores de son e os videoxogos. Ademais, fomenta o desenvolvemento da percepción, a sensibilidade estética, a expresión creativa e a reflexión crítica. A materia de Música contribúe ao desenvolvemento de valores como o esforzo, a constancia, a disciplina, a toma de decisións, a autonomía, o compromiso, a asunción de responsabilidades e o espírito emprendedor, innovador e crítico, que contribúen ao desenvolvemento integral da persoa. A práctica musical mellora a memoria, a


8

concentración, a atención, a psicomotricidade, o control das emocións, a autoestima, as habilidades para enfrontarse a un público ou a capacidade para traballar en grupo. A música potencia o desenvolvemento de capacidades como a comunicación oral e escrita, o pensamento matemático ou o coñecemento tecnolóxico e científico, que axudan á adquisición das competencias, ademais de procurar un ensino integral e axudar na maduración do alumnado novo. Transcendendo estes valores estéticos, propios da competencia de conciencia e expresións culturais, o alumnado aprenderá actitudes de cooperación e traballo en equipo ao formar parte de diversas agrupacións nas que cadaquén asumirá diferentes papeis para poder interpretar música en conxunto. Por outra parte, é interesante fomentar actitudes emprendedoras que acheguen o alumnado ás diferentes profesións no ámbito musical e non musical. Esta materia fomenta as actividades colaborativas ao integrar os/as estudantes nun grupo, fomentando o intercambio de ideas, o respecto entre iguais, a integración, a creatividade, o coñecemento doutros contextos e o desenvolvemento da intelixencia emocional. O estudo desta materia parte dos coñecementos previos adquiridos polo alumnado na educación primaria e do seu desenvolvemento evolutivo, afondando con elementos que, dado o seu nivel de abstracción, deben abordarse neste momento de desenvolvemento do alumnado. Entre outros, é obxectivo desta materia dotar os alumnos e as alumnas dun vocabulario que permita a descrición de fenómenos musicais, unha comprensión da linguaxe musical como medio de expresión artística, unha sensibilidade cara á expresión musical e o entendemento da música como un fenómeno imbricado na historia e na sociedade. Tamén se lle outorga un papel importante á análise das obras musicais, entendendo que se pode levar a cabo en distintos niveis de profundidade. Os elementos do currículo básico organizáronse en catro bloques, moi relacionados entre si, que comparten múltiples elementos: "Interpretación e creación" integra a expresión instrumental, vocal e corporal coa improvisación e a composición musical, o que permitirá ao alumnado participar da música dunha forma activa. "Escoita" pretende crear a primeira actitude fundamental cara a esta arte e dotar o alumnado das ferramentas básicas para gozar dela a través da audición e a comprensión do feito musical. "Contextos musicais e culturais" relaciona a música coa cultura e a historia, dá a coñecer o valor do patrimonio musical español e galego, e ensina a identificar o estilo e as características distintivas da música que delimitan cada período histórico básico; e finalmente. "Música e tecnoloxías" pretende abranguer o coñecemento e a práctica da interacción entre música e novas tecnoloxías. Estes aspectos teñen especial importancia debido á proximidade que as tecnoloxías teñen na vida cotiá do alumnado, polo que se pretende xerar unha vinculación entre a linguaxe tecnolóxica que utiliza habitualmente e a música dentro da aula. Xa como remate, vese necesario resaltar a importancia do uso dunha metodoloxía


9

adecuada a este enfoque curricular, que posibilite que o alumnado sexa protagonista da súa propia aprendizaxe, traballando de xeito colaborativo, onde a práctica e a vivencia do feito musical sexa real e relevante para o alumnado, para a comunidade educativa e para o contorrno social.

B) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave DESCRITORES

COMPETENCIAS CLAVE INDICADORES DESCRITORES

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

Coidado do contorno ambiental e dos seres vivos

- Interactuar co contorno natural de xeito respectuoso. - Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible. - Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu contorno. - Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no contorno natural e as repercusións para a vida futura.

Vida saudable

- Desenvolver e promover hábitos de vida saudable en canto á alimentación e ao exercicio físico. - Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo humano fronte ao seu coidado saudable.

A ciencia no día a día

- Recoñecer a importancia da ciencia na nosa vida cotiá. - Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante en distintos ámbitos (biolóxico, xeolóxico, físico, químico, tecnolóxico, xeográfico...). - Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas, comprender o que acontece arredor nosa e responder preguntas.


10

Manexo de elementos matemáticos

- Coñecer e utilizar os elementos matemáticos básicos: operacións, magnitudes, porcentaxes, proporcións, formas xeométricas, criterios de medición e codificación numérica, etc. - Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico. - Expresarse con propiedade na linguaxe matemática.

Razoamento lóxico e resolución de problemas

- Organizar a información utilizando procedementos matemáticos. - Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiadas. - Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá.

Comunicación lingüística

Comprensión: oral e escrita

- Comprender o sentido dos textos escritos e orais. - Manter unha actitude favorable cara á lectura.

Expresión: oral e escrita

- Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. - Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. - Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario.

Normas de comunicación

- Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... - Manexar elementos de comunicación non verbal, ou en diferentes rexistros, nas diversas situacións comunicativas.


11

Comunicación noutras linguas

- Entender o contexto sociocultural da lingua, así como a súa historia para un mellor uso desta. - Manter conversacións noutras linguas sobre temas cotiáns en distintos contextos. - Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en calquera situación. - Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou en materias diversas.

Competencia dixital

Tecnoloxías da información

- Empregar distintas fontes para a busca de información. - Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. - Elaborar e publicitar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos.

Comunicación audiovisual

- Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas. - Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación.

Utilización de ferramentas dixitais

- Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.

Conciencia e expresións culturais

Respecto polas manifestacións culturais propias e alleas

- Mostrar respecto cara ao patrimonio cultural mundial nas súas distintas vertentes (artístico-literaria, etnográfica, científico-técnica...), e cara ás persoas que contribuíron ao seu desenvolvemento. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico.


12

Expresión cultural e artística

- Expresar sentimentos e emocións mediante códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e as manifestacións de creatividade e gusto pola estética no ámbito cotián. - Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.

Competencias sociais e cívicas

Educación cívica e constitucional

- Coñecer as actividades humanas, adquirir unha idea da realidade histórica a partir de distintas fontes, e identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito referendado por unha constitución. - Aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola.

Relación cos demais

- Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. - Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. - Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas.

Compromiso social

- Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades. - Involucrarse ou promover accións cun fin social.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Autonomía persoal

- Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas propias. - Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. - Ser constante no traballo, superando as dificultades. - Dirimir a necesidade de axuda en función da dificultade da tarefa.

Liderado

- Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos. - Contaxiar entusiasmo pola tarefa e ter confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos. - Priorizar a consecución de obxectivos grupais sobre os intereses persoais.


13

Creatividade

- Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos dun tema. - Configurar unha visión de futuro realista e ambiciosa. - Atopar posibilidades no contorno que outros non aprecian.

Emprendemento

- Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos. - Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. - Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou os proxectos. - Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.

Aprender a aprender

Perfil de aprendiz

- Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... - Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe. - Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe.

Ferramentas para estimular o pensamento

- Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... - Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos.

Planificación e avaliación da aprendizaxe

- Planificar os recursos necesarios e os pasos que se deben de realizar no proceso de aprendizaxe. - Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en función dos resultados intermedios. - Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. - Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

Descrición do modelo competencial


14

Na descrición do modelo competencial inclúese o marco de descritores competenciais, no que aparecen os contidos reconfigurados desde un enfoque de aplicación que facilita o adestramento das competencias; recordemos que estas non se estudan, nin se ensinan: adéstranse. Para iso, é necesaria a xeración de tarefas de aprendizaxe que permita ao alumnado a aplicación do coñecemento mediante metodoloxías de aula activas. Abordar cada competencia de xeito global en cada unidade didáctica é imposible; debido a iso, cada unha destas divídese en indicadores de seguimento (entre dúas e cinco por competencia), grandes alicerces que permiten describila dun xeito máis preciso; dado que o carácter destes é aínda moi xeral, o axuste do nivel de concreción esixe que devanditos indicadores divídanse, á súa vez, no que se denominan descritores da competencia, que serán os que «describan» o grado competencial do alumnado. Por cada indicador de seguimento atoparemos entre dous e catro descritores, cos verbos en infinitivo. En cada unidade didáctica cada un destes descriptores concrétase en desempeños competenciales, redactados en terceira persoa do singular do presente de indicativo. O desempeño é o aspecto específico da competencia que se pode adestrar e evaluar de xeito explícito; é, xa que logo, concreto e obxectivable. Para o seu desenvolvemento, partimos dun marco de descritores competenciais definido para o proxecto e aplicable a todas as materias e cursos da etapa. Respectando o tratamento específico nalgunhas áreas, os elementos transversais, tales como a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e a comunicación, o emprendemento e a educación cívica e constitucional, traballaranse desde todas as áreas, posibilitando e fomentando que o proceso de ensino-aprendizaxe do alumnado sexa o máis completo posible. Por outra banda, o desenvolvemento e a aprendizaxe dos valores, presentes en todas as áreas, axudarán a que os nosos alumnos e alumnas aprendan a desenvolverse nunha sociedade ben consolidada na que todos podamos vivir, e en cuxa construción colaboren. A diversidade dos nosos alumnos e alumnas, cos seus estilos de aprendizaxe diferentes, hanos de conducir a traballar desde as diferentes potencialidades de cada un deles, apoiándonos sempre nas súas fortalezas para poder dar resposta ás súas necesidades. ÁREA DE MÚSICA Na área de Música incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeito sistemático, facendo fincapé nos descritores máis afines ao área. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía A área de Música contribúe a esta competencia de xeito significativo porque promove condutas e adquisición de valores responsables co ben común inmediato no que afecta ao coidado do medio ambiente, para conseguir unha contorna libre de ruídos e de contaminación acústica. Ademais, contribúe, a través da aplicación de métodos propios da racionalidade científica e as destrezas tecnolóxicas na creación e mellora de instrumentos


15

musicais e as súas formacións ao longo da historia e en todas as culturas do mundo. Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán: Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible. Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas, comprender o que ocorre ao noso ao redor e responder preguntas. Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico. Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá. Comunicación lingüística A comunicación lingüística no área de Música será o resultado da acción comunicativa dentro das prácticas musicais e manifestarase tamén pola expresión adecuada das propias ideas en contextos comunicativos de análises, creación e interpretación, así como no traballo sobre a respiración, a dicción, a articulación e a expresión adecuadas. Ademais, no seu formato non verbal, o individuo tamén desenvolve as súas capacidades comunicativas grazas ás cales expande a súa competencia e a súa capacidade de interacción con outros individuos. Os descritores que priorizaremos serán: Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor. Manexar elementos de comunicación non verbal, ou diferentes rexistros, nas diversas situacións comunicativas. 2. Competencia dixital Contribuirase ao desenvolvemento da competencia dixital na elaboración de traballos de investigación individuais e/ou en grupo, xa que implica o uso creativo, crítico e seguro das tecnoloxías da información e a comunicación, accedendo, xestionando e manexando diferentes motores de procura e bases de datos, e transformando esta información en coñecemento. Para iso, nesta área, traballaremos os seguintes descritores da competencia: Elaborar e publicitar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. Empregar distintas fontes para a procura de información. Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas. Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento.


16

3. Conciencia e expresións culturais A través do área os alumnos e as alumnas accederán ás distintas manifestacións sobre a herdanza cultural e musical, coa concreción destas en diferentes autores e obras, así como en distintos xéneros e estilos. Desenvolverán a iniciativa, a imaxinación e a creatividade expresadas a través de códigos artísticos, comprendendo o patrimonio cultural e artístico dos distintos períodos históricos, as súas características e as súas relacións coa sociedade na que se crean. Ao mesmo tempo, traballarán a capacidade e intención de expresarse e comunicar ideas. Implica coñecer, comprender, apreciar e valorar, cunha actitude aberta e respetuosa, as diferentes manifestacións musicais a través do estudo, a análise e a interpretación das súas obras características. Polo que nesta área, traballaremos os seguintes descritores: Expresar sentimentos e emocións mediante códigos artísticos. Apreciar a beleza das expresións artísticas e as manifestacións de creatividade, e mostrar gusto pola estética no ámbito cotián. Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. Mostrar respecto cara ao patrimonio cultural mundial nas súas distintas vertentes (artístico-literaria, etnográfica, científico-técnica), e cara ás persoas que contribuíron ao seu desenvolvemento. Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico. 4. Competencias sociais e cívicas Contribuiremos a esta competencia a través da implicación e a interacción con outras persoas dentro dun grupo, conforme a normas baseadas no respecto mutuo en todas as actividades musicais realizadas. Desenvolve o sentido da responsabilidade, mostrando comprensión e respecto aos valores e ideas alleas, e a recepción reflexiva e crítica da información sobre as manifestacións e actividades musicais. Para iso adestraremos os seguintes descritores: Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo, e para a resolución de conflitos. Mostrar disponibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades. 5. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Propoñeranse ao alumnado actividades que impliquen a capacidade de transformar as ideas en actos polo desenvolvemento de actitudes que con leven un cambio de mentalidade, capacidade de pensar de forma creativa, autocoñecemento e autoestima, autonomía ou independencia, interese, esforzo e espírito emprendedor, sentido crítico e da responsabilidade.


17

Os descritores que adestraremos son: Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos. Contaxiar entusiasmo pola tarefa e ter confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos. Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos dun tema. Atopar posibilidades na contorna que outros non aprecian. Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou os proxectos. 6. Aprender a aprender Contribuiremos á competencia de aprender a aprender, caracterizada pola habilidade para iniciar, organizar e persistir na aprendizaxe, onde a motivación e a confianza son cruciais para desenvolver aprendizaxes cada vez máis eficaces. Así mesmo, traballarase esta competencia a través da ampliación das habilidades de expresión, especialmente presentes en contidos relacionados coa interpretación e a improvisación, tanto individual como colectiva, así como mediante a xeneralización do seu cultivo no tempo de lecer. Os descritores para esta competencia serán: Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas. Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe. Aplicar estratexias para mellóraa do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente. Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe. c) Concreción dos obxectivos Desenvolver nos alumnos/as as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes; coñecer e exercer os seus dereitos no respecto aos demais; practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e grupos; exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra


18

a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións cos demais e resolver pacificamente os conflitos, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con sentido crítico, incorporar novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f ) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en distintas disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza nun mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua castelá e na galega, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i ) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de xeito apropiado. l ) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propias e dos demais, así como o patrimonio artístico e cultural. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio, e contribuír así á súa conservación e mellora. n ) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. OBXECTIVOS DA ÁREA DE MÚSICA 1. Desenvolver a audición musical a través do recoñecemento dos parámetros do son e os elementos básicos de linguaxe musical. 2. Manexar os elementos de representación gráfica da música na lectura e escritura musical. 3. Desenvolver a capacidade de improvisación musical. 4. Dominar nocións básicas de composición e formas de organización musical. 5. Interpretar musicalmente obras sinxelas desenvolvendo as súas capacidades e habilidades musicais e de traballo en grupo. 6. Respectar as creacións musicais propias e alleas. 7. Investigar as posibilidades sonoras de obxectos e as distintas fontes. 8. Discriminar auditivamente os distintos instrumentos, as voces e as súas agrupacións. 9. Descifrar o código musical na lectura de partituras. 10. Valorar o silencio na audición musical. 11. Discernir distintos tipos de música e a súa procedencia cultural. 12. Describir a organización e a estruturación musical dunha obra interpretada en vivo ou gravada. 13. Localizar e interiorizar situacións nas que se produce un uso indiscriminado do son e


19

propoñer solucións. 14. Relacionar a música con outras disciplinas. 15. Mostrar interese por músicas de diferentes culturas e diversificar as preferencias musicais. 16. Coñecer o patrimonio cultural español e adoptar unha actitude de conservación e transmisión deste. 17. Desenvolver unha actitude crítica e unha capacidade de argumentación e razoamento en cuestións musicais. 18. Valorar a música actual desenvolvendo unha capacidade de análise crítica e interese polos seus elementos creativos e innovadores. 19. Manexar as ferramentas tecnolóxicas na gravación, a reprodución, a creación ou a interpretación musical. 20. Utilizar os recursos informáticos como medios de aprendizaxe e investigación do feito musical.

Concreción para cada estándar de aprendizaxe avaliable

Música. 2º de ESO

Obxectivos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave

Bloque 1. Interpretación e creación

n ñ m

B1.1. Parámetros do son. Elementos básicos da linguaxe musical B1.2. Características da voz e da palabra como medios de expresión musical. Habilidades técnicas e interpretativas, exploración e descuberta das posibilidades da voz como medio de expresión musical. B1.3. Instrumentos e corpo como medios de expresión musical: características xenéricas e formais. B1.4. Agrupacións vocais e instrumentais na música de diferentes xéneros, estilos e culturas. Interpretación individual e en grupo. B1.5. Práctica da relaxación, a respiración, a articulación, a resonancia e a entoación. B1.6. Fomento da sensibilidade estética, desenvolvida a través da comprensión e a interiorización da música.

B1.1. Recoñecer os parámetros do son e os elementos básicos da linguaxe musical, utilizando unha linguaxe técnica apropiada e aplicándoos a través da lectura ou a audición e a interpretación de pequenas obras ou fragmentos musicais.

MUB1.1.1. Recoñece os parámetros do son e os elementos básicos da linguaxe musical, utilizando unha linguaxe técnica apropiada.

CCEC CCL

MUB1.1.2. Recoñece e aplica os ritmos e os compases a través da lectura ou a audición de pequenas obras ou fragmentos musicais.

CMCCT CCEC

MUB1.1.3. Identifica e transcribe ditados de patróns rítmicos e melódicos con formulacións sinxelas en estruturas binarias, ternarias e cuaternarias.

CMCCT CCEC

n B1.7. Grafías e outras formas de notación musical, convencionais e propias, empregadas como expresión musical.

B1.2. Distinguir e utilizar os elementos da representación gráfica da música (colocación das notas no pentagrama; clave de sol e de fa en cuarta; duración das figuras; signos que afectan a intensidade e matices; indicacións

MUB1.2.1. Distingue e emprega os elementos que se utilizan na representación gráfica da música (colocación das notas no pentagrama; clave de sol e de fa en cuarta; duración das figuras; signos que afectan a intensidade

CCEC


20

Música. 2º de ESO


rítmicas e de tempo, etc.). e matices; indicacións rítmicas e de tempo, etc.).

n g

B1.8. Exploración das posibilidades de diversas fontes sonoras e práctica de habilidades técnicas para a interpretación. B1.9. Experimentación e práctica das técnicas do movemento e da danza, expresión dos contidos musicais a través do corpo e do movemento, e a interpretación dun repertorio variado de danzas.

B1.3. Improvisar e interpretar estruturas musicais elementais construídas sobre os modos e as escalas máis sinxelas e os ritmos máis comúns.

MUB1.3.1. Improvisa e interpreta estruturas musicais elementais construídas sobre os modos e as escalas máis sinxelas e os ritmos máis comúns.

CAA CCEC

MUB1.3.2. Utiliza os elementos e os recursos adquiridos para elaborar arranxos e crear cancións, pezas instrumentais e coreografías.

CAA CCEC

a b d

B1.10. Práctica das pautas básicas da interpretación: silencio, atención ao/á director/a e aos/ás demais intérpretes, audición interior, memoria e adecuación ao conxunto. B1.11. Aceptación e cumprimento das normas que rexen a interpretación en grupo e a achega das ideas musicais que contribúan ao perfeccionamento da tarefa común. B1.12. Aceptación e predisposición para mellorar as capacidades técnicas e interpretativas propias, e respecto ante outras formas de expresión.

B1.4. Amosar interese polo desenvolvemento das capacidades e as habilidades técnicas como medio para as actividades de interpretación, aceptando e cumprindo as normas que rexen a interpretación en grupo e achegando ideas musicais que contribúan ao perfeccionamento da tarefa común.

MUB1.4.1. Amosa interese polo coñecemento e a aplicación de técnicas e as normas do coidado da voz, o corpo e os instrumentos.

CAA CCEC

MUB1.4.2. Canta pezas vocais propostas aplicando técnicas que permitan unha correcta emisión da voz.

CCEC

MUB1.4.3. Practica a relaxación, a respiración, a articulación, a resonancia e a entoación.

CCEC

MUB1.4.4. Adquire e aplica as habilidades técnicas e interpretativas necesarias nas actividades de interpretación adecuadas ao nivel.

CCEC

MUB1.4.5. Coñece e pon en práctica as técnicas de control de emocións á hora de mellorar os seus resultados na exposición ante un público.

CAA CCEC

a n

B1.13. Improvisación, elaboración de arranxos e composición como recursos para a creación musical en todas as súas vertentes; elaboración de arranxos de cancións e pezas instrumentais, con acompañamentos sinxelos e selección de distintos tipos de organización musical. B1.14. Composición individual ou en grupo de cancións e pezas instrumentais para distintas agrupacións, a partir da combinación de elementos e recursos presentados no contexto das actividades que se realizan na aula.

B1.5. Amosar interese polas actividades de composición e improvisación, e respecto polas creacións dos seus compañeiros e das súas compañeiras.

MUB1.5.1. Realiza improvisacións e composicións partindo de pautas previamente establecidas.

CAA CCEC

MUB1.5.2. Amosa unha actitude de superación e mellora das súas posibilidades, e respecta as capacidades e as formas de expresión dos seus compañeiros e das súas compañeiras.

CSIEE


21

Música. 2º de ESO


g n d ñ

B1.15. Práctica de pezas musicais aprendidas a través da memorización e da lectura de partituras. B1.16. Sonorización de representacións dramáticas, actividades de expresión corporal, e danza e imaxes fixas e en movemento na realización de producións audiovisuais.

B1.6. Participar activamente e con iniciativa persoal nas actividades de interpretación, asumindo diferentes papeis, intentando concertar a súa acción coa do resto do conxunto, achegando ideas musicais e contribuíndo ao perfeccionamento da tarefa en común.

MUB1.6.1. Practica, interpreta e memoriza pezas vocais, instrumentais e danzas de diferentes xéneros, estilos e culturas, aprendidas por imitación e a través da lectura de partituras con diversas formas de notación, adecuadas ao nivel.

CCEC

MUB1.6.2. Practica, interpreta e memoriza pezas vocais, instrumentais e danzas do patrimonio español e galego.

CCEC

MUB1.6.3. Amosa apertura e respecto cara ás propostas do profesorado e dos compañeiros e as compañeiras.

CSC

MUB1.6.4. Practica as pautas básicas da interpretación: silencio, atención ao/á director/a e a outros/as intérpretes, audición interior, memoria e adecuación ao conxunto, amosando espírito crítico ante a súa propia interpretación e a do seu grupo.

CSC

MUB1.6.5. Participa activamente en agrupacións vocais e instrumentais, colaborando con actitudes de mellora e compromiso e amosando unha actitude aberta e respectuosa.

CSIEE

Bloque 2. Escoita

n ñ

B2.1. Utilización dos recursos necesarios para a comprensión da música escoitada. B2.2. Identificación dos elementos da música e das súas características na audición e na análise de obras musicais. B2.3. Clasificación e discriminación auditiva dos tipos de voces e instrumentos, e das agrupacións vocais e instrumentais.

B2.1. Identificar e describir os instrumentos e as voces, e as súas agrupacións.

MUB2.1.1. Diferencia as sonoridades dos instrumentos da orquestra, así como a súa forma e os diferentes tipos de voces.

CCEC

MUB2.1.2. Diferencia as sonoridades dos instrumentos máis característicos da música popular moderna, do folclore e doutras agrupacións musicais.

CCEC

n B2.4. Elementos que interveñen na construción dunha obra musical: melodía, ritmo, harmonía, timbre, textura, forma, tempo, dinámica, etc.

B2.2. Seguir distintos tipos de partituras no contexto das actividades musicais da aula como apoio ás tarefas de audición.

MUB2.2.1. Sigue partituras como apoio á audición.

CCEC

b a

B2.5. Interese por desenvolver hábitos positivos e de respecto ás demais persoas durante a escoita.

B2.3. Valorar o silencio como condición previa para participar nas audicións.

MUB2.3.1. Valora e aplica o silencio como elemento indispensable para a interpretación e a audición.

CSC


22

Música. 2º de ESO


h n

B2.6. Audición, análise elemental e apreciación crítica de obras vocais e instrumentais de distintos estilos, xéneros, tendencias e culturas musicais, incluíndo as interpretacións e composicións realizadas na aula. Investigación de músicas de distintas características para ampliar as propias preferencias musicais.

B2.4. Identificar e describir, mediante o uso de distintas linguaxes (gráfica, corporal ou verbal), elementos e formas de organización e estruturación musical (ritmo, melodía, textura, timbre, repetición, imitación, variación) dunha obra musical interpretada en vivo ou gravada.

MUB2.4.1. Describe os elementos das obras musicais propostas.

CCL CCEC

MUB2.4.2. Utiliza de xeito guiado recursos como apoio á análise musical.

CCEC

MUB2.4.3. Emprega conceptos musicais para comunicar coñecementos, xuízos e opinións musicais de forma oral e escrita, con rigor e claridade.

CCL

e f m

B2.7. Sensibilización e actitude crítica ante o consumo indiscriminado de música e a contaminación sonora.

B2.5. Identificar situacións do ámbito cotián nas que se produce un uso indiscriminado do son, analizar as súas causas e propor solucións.

MUB2.5.1. Toma conciencia da contribución da música á calidade da experiencia humana, amosando unha actitude crítica ante o consumo indiscriminado de música.

CSC

MUB2.5.2. Elabora traballos de indagación sobre a contaminación acústica.

CSIEE CD

Bloque 3. Contextos musicais e culturais

m n

B3.1. A música ao servizo doutras linguaxes: corporal, teatral, cinematográfica, radiofónica ou publicitaria. B3.2. Análise da música empregada en diferentes tipos de espectáculos e producións audiovisuais.

B3.1. Realizar exercicios que reflictan a relación da música con outras disciplinas.

MUB3.1.1. Recoñece, crea e interpreta distintas manifestacións da danza.

CCEC

MUB3.1.2. Distingue as diversas funcións que cumpre a música na nosa sociedade.

CCEC

l n

B3.3. Pluralidade de estilos na música actual: características culturais, artísticas e formais.

B3.2. Demostrar interese polas músicas de distintas características, épocas e culturas, e por ampliar e diversificar as propias preferencias musicais, adoptando unha actitude aberta e respectuosa.

MUB3.2.1. Amosa interese por coñecer os xéneros musicais e as súas funcións expresivas, gozando deles como oínte con capacidade selectiva.

CCEC

l n ñ

B3.4. Emprego e coñecemento dos recursos necesarios para a conservación e a difusión das creacións musicais propias e alleas. B3.5. Utilización de diversas fontes de información para indagar sobre instrumentos, compositores/as, concertos e producións musicais en vivo e gravadas, tanto do patrimonio galego como da música occidental en xeral e doutras culturas.

B3.3. Apreciar a importancia do patrimonio cultural musical español e galego, e comprender o valor de conservalo e transmitilo.

MUB3.3.1. Valora e respecta a importancia do patrimonio musical español e galego

CCEC


CCEC

MUB3.3.3. Coñece e describe os instrumentos tradicionais españois e galegos.

CCEC

MUB3.3.4. Contribúe á conservación, a recuperación e a transmisión do patrimonio musical galego, colaborando na recollida, na gravación e na transcrición de pezas.

CCEC CSIEE


23

Música. 2º de ESO


h e

B3.6. Recollida de información, valoración e exposición do feito musical e as súas opinións.

B3.4. Valorar a asimilación e o emprego dalgúns conceptos musicais básicos necesarios á hora de emitir xuízos de valor ou "falar de música".

MUB3.4.1. Emprega un vocabulario adecuado para describir percepcións e coñecementos musicais

CCL

MUB3.4.2. Comunica coñecementos, xuízos e opinións musicais de xeito oral e escrito, con rigor e claridade.

CCL

e n l

B3.7. Música actual: novas tendencias; concertos en directo.

B3.5. Amosar interese e actitude crítica pola música actual, os musicais, os concertos en vivo e as novas propostas musicais, valorando os seus elementos creativos e innovadores.

MUB3.5.1. Utiliza diversas fontes de información de xeito guiado para indagar sobre novas tendencias, representantes, grupos de música popular, etc., e realiza unha revisión crítica desas producións.

CD

MUB3.5.2. Interésase por ampliar e diversificar as preferencias musicais propias.

CAA

Bloque 4. Música e tecnoloxías

e n

B4.1. Utilización de dispositivos electrónicos, recursos da internet e software musical de distintas características para o adestramento auditivo, a escoita, a interpretación e a creación musical. B4.2. Aplicación de técnicas de gravación analóxica e dixital, para rexistrar as creacións propias, as interpretacións realizadas no contexto da aula e outras mensaxes musicais. B4.3. Utilización das tecnoloxías da información nos procesos de creación musical. B4.4. Coñecemento e emprego das tecnoloxías da información na interpretación e gravación de pezas musicais. B4.5. Emprego e coñecemento dos recursos necesarios para a conservación e a difusión das creacións musicais propias e alleas.

B4.1. Utilizar recursos tecnolóxicos dispoñibles para gravar e reproducir música.

MUB4.1.1. Coñece algunhas das posibilidades que ofrecen as tecnoloxías e utilízaas como ferramentas para a actividade musical.

CD

MUB4.1.2. Participa na produción musical demostrando o uso adecuado dos materiais relacionados, os métodos e as tecnoloxías.

CD CSIEE

e n

B4.6. O son e a música nos medios audiovisuais e nas tecnoloxías da información e da comunicación. Valoración dos recursos tecnolóxicos como instrumentos para o coñecemento da música e a satisfacción con ela.

B4.2. Utilizar de xeito funcional os recursos informáticos dispoñibles para a aprendizaxe e a indagación do feito musical.

MUB4.2.1. Utiliza de xeito guiado as fontes e os procedementos apropiados para elaborar traballos sobre temas relacionados co feito musical.

CD

2. Grado mínimo de consecución para superar la materia.


24

A distribución dos contidos ó longo do curso presentase de forma secuencial, para elo tiven en conta que a duración media dun curso académico é de 30 horas lectivas con 2 horas de clase semanais para o curso de 2º da E.S.O. a duración variable de cada trimestre fundaméntase na Semana Santa, isto fai que sexa difícil plantexar exactamente o número de unidades didácticas distribuidas en cada trimestre. Cada unidade exténdese entre dúas e tres semanas podendo ser modificado en función da semanas disponibles. A duración das unidades ten que ser aberta e flexible debido a que é moi difícil calcular con precisión o tempo que nos ha levar o desenvolvemento dunha unidade, dependendo de moitos factores: o nivel do alumnado, a sua motivación, a atención a diversidade, os imprevistos ó longo do curso (actividades extraescolares, preparar concertos escolares, enfermidades, etc). A secuenciación que propoño é aproximativa e intentarase levar a cabo có maior rigor posible e nunca imposto como fixo e inamovible, sempre debemos estar dispostos a reorganizar a nosa labor docente para acoplala ó día a dia. CONTÍDOS MÍNIMOS 1ª AVALIACIÓN: unidades 1—3 e 1-3 da 2. son. Calidades do son. son: como se produce, como se propaga, como oímos. Son e ruído. silencio. A contaminación acústica. Calidades do son: definicións e unidades de medida. Calidades do son: a altura. Elementos da linguaxe musical que determinan a altura: notas, pentagrama, claves, colocación das notas no pentagrama, ton e semitón, intervalo, alteracións, grados dunha escala, escalas pentatónica, cromática e diatónica. Calidades do son: a duración. Elementos da linguaxe musical que determinan a duración: figuras, silencios, compases, signos de prolongación, tempo. 2ª AVALIACIÓN: unidades 4-5, parte da 6 e o restante da 2. Calidades do son: a intensidade. Elementos da linguaxe musical que determinan a intensidade: matices. Calidades do son: o timbre. A voz e a súa clasificación: emisión e clasificación da voz. Agrupacións vocais: Cantante solista. Coros. Os instrumentos e a súa clasificación: clasificación segundo as familias da orquestra, clasificación segundo o elemento vibratorio. Agrupacións instrumentais: Solistas. Agrupacións: orquestrais e de cámara. A organización do son: ritmo, melodía, textura. Ritmo: ritmos básicos, fórmulas rítmicas. Harmonía: Consonancia e disonancia.


25

Textura: escritura horizontal, escritura vertical, tipos. 3ª AVALIACIÓN: unidades 7-8-e o restante da 6. A estrutura da música: a forma musical. A forma musical: Principios de construción formal: repetición y contraste. A representación da forma. Tipos de formas musicais: Clasificación xeral. Formas da música vocal: canción e ópera. Formas da música instrumental: sonata. Formas simples: primaria, binaria, ternaria, rondó, tema e variacións. O contido e a función da música: o xénero musical. Clasificación dos xéneros musicais: Segundo a función de la música. Segundo o público ao que vai dirixida. Segundo o contido e a maneira de expoñelo. Evolución dos grandes xéneros musicais: música culta, música popular. A música para o teatro e o cine. Interpretación instrumental. A interpretación solista coa frauta. A interpretación en grupo coa frauta.

e) Concrecións metodolóxicas que require a materia Traballar de xeito competencial no aula supón un cambio metodolóxico importante; o docente pasa a ser un xestor de coñecemento do alumnado e o alumno ou alumna adquire un maior grado de protagonismo. Na área de Música : Os alicerces fundamentais do ensino da música son a audición e a expresión, e xa que logo a metodoloxía debe dirixirse a desenvolvelas nas súas distintas manifestacións. - A audición permite o goce da música, facilita a asimilación dos contidos e desenvolve as capacidades perceptivas para aumentar a capacidade de análise e espertar o interese. Estes tres planos da audición deben potenciarse mutuamente para que os coñecementos técnicos melloren a percepción e o goce, e estes, á súa vez, melloren a compresión e afondamento técnica e analítica. - A expresión engloba a interpretación vocal, instrumental e corporal, a composición e a improvisación. - A interpretación vocal, ao utilizar o instrumento máis inmediato, a voz, permite unha


26

expresión directa e espontánea, e máis imbricada na personalidade de cada alumno ou alumna. É un vehículo idóneo para mellorar a interiorización e a formación auditiva. - A interpretación instrumental é o eixe vertebrador en torno ao cal organízanse os distintos contidos ao longo de cada curso e durante a etapa. Isto é así porque ademais de mellorar as destrezas instrumentais, o alumnado é capaz de interconectar contidos de escoita, creación e improvisación, evolución histórica, linguaxe musical, lecto-escritura, valores, etc dando continuidade aos ensinos musicais. - A interpretación corporal, baseada nos lazos entre o movemento corporal e o movemento musical, desenvolve o sentido kinestésico, a través do cal o movemento corporal relaciónase co movemento sonoro, creando imaxes audiomotrices que constitúen un repertorio de percepcións, que permitirá enriquecer a musicalidad do alumnado e favorecer a autoconfianza e a superación de inhibiciones expresivas. Todas as actividades de interpretación, non só responden ás necesidades expresivas e individuais e actúan como canalizador de emocións, senón tamén responden ao pracer de participar e facer música en grupo, fomentando con iso a autoestima, a autonomía, a responsabilidade e os valores sociais. - A improvisación, ademais de ser un medio de expresión creativa e de reforzo da autoestima e da iniciativa persoal, convértese nun recurso metodolóxico de gran importancia para explorar os elementos da linguaxe musical e corporal, e reforzar o pensamento creativo xunto coa composición musical. - A composición, guiada ou libre, é a manifestación última da interiorización dos contidos asimilados correspondentes co nivel. Ademais de servir de canle expresivo e creativo en calquera momento da aprendizaxe, implica reflexión, selección, estructuración e toma de decisións, e todo iso dun xeito lóxico e crítica. Tamén, é un vehículo ideal para exercitar a lectura e a escritura musical. Para instruír a selección de estratexias metodolóxicas sería conveniente seguir aos principais autores que desenvolveron métodos e sistemas didácticos de educación musical, Orff, Kodaly, Dalcroze, Willems, Elizalde, etc e así mellorar a aplicación dos contidos no aula. Necesitamos adestrar de xeito sistemático os procedementos que conforman o andamiaxe da materia. Aínda que a finalidade do área é adquirir coñecementos esenciais que se inclúen no currículo básico, o alumnado deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e a análise musical, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan. Para iso, necesitamos un certo grado de adestramento individual e traballo reflexivo de procedementos básicos da materia: a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual. Nalgúns aspectos do área, sobre todo naqueles que pretenden a interpretación e a expresión musical grupal, o traballo en grupo colaborativo aporta, ademais do adestramento de habilidades sociais básicas e o enriquecemento persoal desde a diversidade, unha


27

ferramenta perfecta para discutir e profundar en contidos dese aspecto. Cada alumno/a parte dunhas potencialidades que definen as súas intelixencias predominantes enriquecer as tarefas con actividades que se desenvolvan desde a teoría das intelixencias múltiples facilita que todo o alumnado poida chegar a comprender os contidos que pretendemos adquirir para o desenvolvemento dos obxectivos de aprendizaxe. Na área de Música é indispensable a vinculación a contextos reais, así como xerar posibilidades de aplicación dos contidos adquiridos. As tarefas competenciais facilitan este aspecto, que se podería complementar con proxectos de aplicación dos contidos. CRITERIOS METODOLÓXICOS. No proceso de ensino-aprendizaxe xogan un papel importante tanto os criterios metodolóxicos, que guían a intervención educativa, coma as medidas organizativas e estructurais que permiten a utilización adecuada dos recursos dos que dispón o centro. As liñas metodolóxicas que deben orientar a intervención educativa pódense sintetizar en: a) Partirase do nivel de desenvolvemento do alumno/a, para construír a partir de aí, outras aprendizaxes que favorezan e melloren o seu rendemento. b) A metodoloxía adaptarase ás características de cada alumno e alumna, atendendo á súa diversidade, favorecerá a capacidade dos alumnos para aprender por si mesmos e para traballar en equipo, e atenderá aos diferentes ritmos de aprendizaxe. c) A organización docente deberá atender ás necesidades, aptitudes e intereses que demanden os alumnos segundo vaianse detectando no proceso de ensino-aprendizaxe. d) A agrupación de alumnos no aula poderá ser variable e flexible, en función das actividades que se vaian a realizar no aula, sen desprezar por iso o traballo persoal e individualizado. e) Darase prioridade á comprensión dos contidos fronte á aprendizaxe puramente mecánico ou memorístico. f) Propiciaranse as oportunidades para que os alumnos poidan por en práctica os novos coñecementos, de modo que poidan comprobar a utilidade do que aprenderon, e saiban aplicalo noutros contextos á súa vida cotiá. g) A actividade educativa procurará dar unha formación personalizada, fomentará a participación dos alumnos, asegurará unha efectiva igualdade entre o alumnado, e promoverá a relación coa contorna. h) Se fomentará, de acordo coas competencias básicas, a reflexión persoal sobre o realizado e a elaboración de conclusións con respecto ao que se aprendeu; desta forma,


28

os alumnos analizarán o seu progreso respecto de os seus coñecementos.

Materiais e recursos didácticos

Equipo de audio e vídeo Dvds diversos Play station con karaoke

Instrumental Orff e frautas Diversos instrumentos de percusión

Teclado Soportes audiovisuais (CDs, DVDs, etc) Ordenador de mesa e cañon

Obxectos cotiáns: cadernos, papel pautado, lápis, etc. Atriles

Taboleiro pentagramado e un normal

Libro de texto: No existe libro de texto puesto que se trabaja com la plataforma e e-dixgal Organización dos recursos didácticos: No proceso de ensino-aprendizaxe teranse en conta todas aquelas medidas que organicen e utilicen de xeito adecuado os recursos dos que dispón o centro.

g) Criterios sobre a avaliación, cualificación e promoción do alumnado A avaliación é un dous elementos do proceso educativo de maior importancia, e require unha dedicación constante por parte do profesorado. CRITERIOS DE AVALIACIÓN Bloque 1. Interpretación e creación

1. Ensaiar e interpretar, en pequeno grupo, unha peza vocal, instrumental ou unha coreografía apresas de memoria a través da audición ou observación de grabaciones de audio e vídeo, ou mediante a lectura de partituras e outros recursos gráficos. 2. Participar activamente nalgunhas das tarefas necesarias para a celebración de actividades musicais no centro: planificación, ensaio, interpretación, difusión, etc. 3. Compoñer unha peza musical utilizando diferentes técnicas e recursos. 4. Analizar os procesos básicos de creación, edición e difusión musical considerando a intervención de distintos profesionais. Bloque 2. Escoita 1. Analizar e describir as principais características de diferentes pezas musicais, apoiándose na audición e no uso de documentos como partituras, textos ou musicogramas. 2. Expoñer de forma crítica a opinión persoal respecto de distintas músicas e eventos musicais, argumentándola en relación coa información obtida en distintas fontes: libros, publicidade, programas de concertos, críticas, etc. 3. Utilizar a terminología adecuada na análise de obras e situacións musicais. 4. Recoñecer auditivamente, clasificar, situar no tempo e no espazo, e determinar a época, a cultura e o estilo das distintas obras musicais escoitadas previamente no aula, mostrando apertura e respecto polas novas propostas musicais e interesándose por ampliar as súas preferencias. 5. Distinguir as diversas funcións que cumpre a música na nosa sociedade, atendendo a diversas variables: intención de uso, estrutura formal e medio de difusión utilizado. 6. Explicar algunhas das funcións que cumpre a música na vida das persoas e na sociedade.


29

Bloque 3. Contextos musicais e culturais 1. Apreciar a importancia patrimonial da música española e comprender o valor de conservala e transmitila. 2. Coñecer a existencia doutras manifestacións musicais e consideralas como fonte de enriquecimento cultural. 3. Relacionar a música con outras manifestacións artísticas. 4. Coñecer os principais grupos e tendencias da música popular actual. Bloque 4. Música e tecnoloxías 1. Valorar o papel das tecnoloxías na formación musical. 2. Aplicar as diferentes técnicas de gravación, analóxica e dixital, para rexistrar as creacións propias, as interpretacións realizadas no contexto do aula e outras mensaxes musicais. 3. Sonorizar unha secuencia de imaxes fixas ou en movemento utilizando diferentes recursos informáticos. 4. Caracterizar a función da música nos distintos medios de comunicación: radio, televisión, cine e as súas aplicacións na publicidade, videoxogos e outras tecnoloxías. 5. Coñecer as posibilidades das tecnoloxías aplicadas á música, utilizándoas con autonomía INSTRUMENTOS DE EVALUACIÓN Un dous instrumentos de avaliación para os alumnos será o seguimento do seu traballo diario na clase. Se terá moi en conta o progreso na adquisición de contidos e os hábitos de traballo, a participación nas actividades diarias, a utilización do material, e o interese e actitude mostrado durante a aprendizaxe. As cualificacións das probas obxectivas especificas que se propoñan se terán en conta no conxunto das valoracións que o profesor realiza sobre as actividades do alumno. A realización e presentación de exercicios e traballos lexibles e correctos. As actividades realizadas, corrixidas e ordenadas no caderno de clase. As probas obxectivas escritas realizadas en clase. Os criterios de avaliación indicados en cada curso entenderanse como os aspectos básicos que o alumnado deberá dominar. En calquera caso, tamén se adoptarán como criterios de avaliación os criterios xerais sinalados no Proxecto Curricular do Centro. A avaliación do alumnado se levará a cabo tendo en conta dúas partes: a consecución dos Obxectivos Xerais da Etapa e dos Obxectivos da Área. Respecto á avaliación dos Contidos do Área terase en conta o grado dos contidos mínimos establecidos na programación. Os instrumentos utilizados deben ser variados e poderán incluir


30

FERRAMENTAS DE AVALIACIÓN

Preguntas orais na clase

Pruebas de evaluación escritas

Evidencias de los estándares de aprendizaje

Caderno de clase: para verificar o traballo diario.

Práctica instrumental Práctica Vocal

Traballo na clase: progreso,hábitos,participación, emprego do material, etc

Exposicións de traballos individuais e en grupos

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN.

PROBAS PORCENTAXE

. Exame de Práctica instrumental , 10% Exames das Unidades Didácticas traballadas durante a avaliación

80%

Control das tarefas para casa, traballo diario na clase, revisión periódica do Caderno de Clase, participación activa... 10%

Calificación total

Un o dous exames por trimestre de práctica instrumental que se calificarán : NON APTO: No sumará o 10% da nota APTO: Regular: Sumará 0,5 puntos, Ben: 0,75, Moi Ben : 1 punto - Un exame por avaliación das Unidades didácticas. - Cada unha das tres avaliacións do curso consideraranse aprobadas cando a nota, una vez aplicadas as ponderacións anteriormente expostas, sexa igual ou superior a 5. - O redondeo de notas con decimais unicamente farase á alza (é dicir, á nota seguinte) cando sexa superior a 0,75. - Cada un dos exames parciais que non fora superado na avaliación correspondente poderá ser recuperado nunha proba en xuño. - Non se repetirá ningún exame a ningún alumno/a fóra das datas e do horario que se establezan para todo o grupo (agás naquelas excepcións que ditamine a lei, sendo necesario ter un xustificante “oficial”). - Os traballos considerados obrigatorios deberán ser entregados en tempo e forma para poder acadar unha avaliación positiva. - O alumnado que non participe activamente nas actividades prácticas da clase ou o faga


31

de maneira inadecuada deberá realizar un examen ao final de curso para poder superar a parte práctica da materia. - O alumnado que non acade valoración positiva en xuño, terá que facer o exame na convocatoria de setembro do total da materia, non se gardarán notas parciais. - Cada apartado da materia poderá ser recuperado de modo independente na PROBA FINAL. - Os exámes fraudulentos calificaranse cun cero. - Os alumnos com adaptacións curriculares seguirán para a sua avaliación os criterios dictaminados polo departamento de orientación. Criterios para a promoción: A nota de Xuño saldrá da media aritmética das avaliación tendo em conta as notas reales com decimais de cada unha das avaliación. SISTEMA DE AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA PARA ALUMNADO CON PERDA AO DEREITO Á AVALIACIÓN CONTINUA

O alumnado que, ao longo do curso, causara perda ao dereito á avaliaicón continua terá que poñerse en contacto, ao longo do mes de maio, coa Xefe do Departamento para que lles informe dos requisitos que deben cumprir para poder ser avaliados. En todo caso, estes serán os seguintes: Presentación de todos os traballos ordinarios e extraordinarios que o seus compañeiros fixeran, de non ser así a avaliación será negativa, aínda que teña as probas escritas superadas. Realización dun exame (no mes de xuño) de todos os contidos que figuran no Proxecto Curricular do Departamento.


32

g) Indicadores de logro para avaliar o proceso do ensino e a practica docente INDICACIONES DE LOGRO

EVADICADORESIINIII BAJO SUFICIENTE MEDIO EXCELENTE

Trae o material para traballar no aula: libro de texto, caderno, Mostra unha actitude positiva ante as aprendizaxes que se realizan no aula: atende, respecta aos compañeiros e ao profesor. Traballa a diario en casa e/ou en clase facendo as tarefas, elaborando resumos, esquemas ... Planifica os traballos de xeito ordenado e clara. Demostra o dominio da linguaxe musical, interpretando con total perfección as diferentes partituras que se estudaron. Utilíza a web do departamento como fonte de recursos e canle de comunicación co profesorado. Manexa un editor de partituras con soltura realiza os arreglos que posteriormente interpretará no aula. Busca información e amplia coñecementos a través das novas tecnoloxías Coñece os elementos esenciais da linguaxe musical: notas, figuras, signos de prolongación, compás, alteracións Comprende e identifica as características do canto gregoriano Sabe cando xurde a polifonía, as primeiras formas polifónicas e os compositores. Coñece e diferencia os novos estilos compositivos polifónicos que se desarrollan na música vocal renacentista. Recoñece as características máis significativas da música vocal religiosa, as formas e os compositores máis significativos do Renacimiento. Explica as características da opera Barroca.

.

.


33

Coñece as características da monodia profana medieval, sus creadores e formas. Sabe explicar as principales características e formas da música do Barroco. Enumera as características da música vocal profana do Renacemento, as formas e os compositores máis significativos. Coñece as características dla música instrumental, instrumentos, formas musicais e compositores do Renacimiento e do Barroco. Identifica as principais características da ópera no Clasicismo, os seus tipos e os compositores máis significativos. Coñece as principais formas musicais vocales do Romanticismo e as súas características máis importantes. Identifica as características da música nacionalista Coñece as formas musicais das principais escolas nacionalistas. Discrimina os instrumentos, agrupacións instrumentais, e as formas instrumentales do clasicismo e do Romanticismo. Describe a orixe do impresionismo musical, as súas características e os compositores máis importantes. Establece as características dos xéneros musicais no clasicismo e identifica formas e os compositores máis significativos. Explica que son os períodos nunha obra musical e os tipos. Coñece os acordes para formar cadencias. Explica como se produce a voz e coñece a súa clasificación. Coñece as principais características e formas da música barroca. Identifica nunha audición, os instrumentos, voces, e é capaz de situar cronológicamente a obra, recoñecendo as características de cada época. Distingue las características de los movimientos artísticos musicales de la primera y de la segunda mitad del siglo XX. Conoce las principales características de la música urbana moderna y los principales estilos. Explica la música de fusión. Sabe que es la contaminación acústica, cuales son sus efectos y propone soluciones. Conoce y explica el rock duro.


34

RÚBRICA DA EVALUACIÓN PARA A IMPROVISACIÓN E A CREATIVIDADE MUSICAL.

4 3 2 1

ORIXINALIDADE

Inclue elementos novedosos nas sua interpretacions, creando sonidos agradables ao oído en consonancia coa armonía.

Inclue elementos novedosos nas sua interpretacions que resultan agradables ao oído pero non concordan coa armonía.

Inclue elementos novedosos nas suas interpretacións aunque non resultan agradables ao oído ni concordan ca armonía.

No inclue elementos novedosos nas suas interpretacións.

ELEMENTSORPRESIVO

Sorprende con creacións propias xenerando interés e expectación hacia a escoita.

Sorprende con creacións propias xenerando interés só no momento sorpresivo.

Sorprende con creacións propias aunque non chega a xerar interés ni expectación.

Non inclúe elementos sorpresivos nas súas interpretacións.

VARIACIÓNS MUSICAIS

Varía a línea melódica buscando novos sons e facendo xiros melódicos ca fan parecer unha nova melodía.

Varía a línea melódica buscando novos sons e facendo xiros melódicos que volven a melodía inicial.

Modifican a línea melódica nalgúns pequenos xiros que lle dan un senso ornamental ao discurso melódico.

Non modifica a línea melódica, é fiel na interpretación da partitura base.


35

LIBERDADE RÍTMICA

Improvisa ritmos nos acompañamentos introduciendo ritmos asincopados o acentos con carácter interpretativo.

Improvisa ritmos nos acompañamentos introducindo elementos rítmicos sinxelos que enriquecen a métrica da melodía.

Improvisa ritmos nos acompañamentos aunque os aspectos que introduce no se axustan a métrica da melodía.

Non improvisa ritmos nos acompañamentos, seguindo, sin variar, o patrón rítmico u ostinato marcado.

CAPACIDADE DE DISFRUTE

Ten gusto por escribir ou interpretar a sua propia música e lle gusta compartila cos demáis.

Ten gusto por escribir ou interpretar a sua propia música pero non lle gusta compartila cos demáis

Ten gusto por escribir ou interpretar a sua propia música pero lle da vergoña interpretala e compartirla cos demáis.

Non lle gusta crear nin interpretar a sua propia música.

RÚBRICA DE EVALUACIÓN PARA EL TALLER DE INTERPRETACIÓN.

4 3 2 1

Análisis de la partitura

Lee a partitura e descifra todos os seus códigos antes de interpretala.

Lee a partitura e descifra todos os seus códigos durante a interpretación, o que lle leva a errores de falta de previsión.

Lee a partitura pero non é capaz de descifrar todos os códigos antes da interpretación.

Non lee a partitura porque non é capaz de descifrar todos os códigos musicais presentes.


36

Entonación / fraseo

Expresa a línea melódica seguindo as indicacións da partitura e do director e aportando a sua propia personalidade ao discurso.

Expresa a línea melódica de forma libre sin ter en conta as indicacións da partitura o do director.

Expresa a línea melódica sin variacións expresivas, de forma lineal e sin elaborar o discurso musical.

Non expresa a línea melódica, a entrecorta facendo complicada a comprensión do discurso musical.

Acompañamiento rítmico

Axustase o ritmo métrico da canción sin perder o tempo.

Axustase o ritmo métrico da canción sin perder o tempo aunque a veces se adelanta ou se atrasa no tempo.

Axustase o ritmo métrico pero non respeta o tempo da mesma.

No se axustas o ritmo métrico da canción nin respeta o tempo da canción.

Acompañamiento melódico

Realiza as armonías propostas correctamente con intensidade moderada, deixando sobresair o discurso da melodía.

Realiza as armonías propostas correctamente con intensidade moderada, aunque non ten en conta os matices de intensidade para deixar sobresair a melodía.

Realiza as armonías propostas con errores na execución, o que fai cas disoancias distorsionen o discurso melódico.

Non realiza as armonías propostas correctamente sendo incapaz de interpretar o acompañamento melódico.

DIARIO DE REFLEXIÓN SOBRE LOS ASPECTOS MÁS SIGNIFICATIVOS DE CADA ÉPOCA MUSICAL. Reflexiona sobre lo aprendido en cada época musical.


37

SIGLO XX

ROMANTICISMO

CLASICISMO

BARROCO

RENACIMIENTO

EDAD MEDIA

LO QUE MÁS ME GUSTA DE ESTA ÉPOCA ES…

LAS OBRAS Y AUTORES QUE MÁS CONOZCO SON…

ME GUSTARÍA SABER, APRENDER O ESCUCHAR MÁS SOBRE…


38

REGISTRO DE SEGUIMIENTO DE LA INVESTIGACIÓN MUSICAL.

SÍ / NO

Alumno/alumna Utiliza y aporta evidencias de distintas fuentes de información

Contrasta la fiabilidad de las distintas fuentes de información

Nombra en su investigación la fuente de información utilizada

Cumple los plazos marcados para presentar sus investigaciones

Enriquece su investigación con las aportaciones de los demás

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22


39

23 24 25 26 REGISTRO PARA LA AUTOEVALUACIÓN DEL PROFESORADO: DESARROLLO DE LA ENSEÑANZA

INDICADORES VALORACIÓN PROPUESTAS DE MEJORA

DE

SA

RR

OL

LO

DE

LA

EN

SE

ÑA

NZ

A

1. Resume as ideas fundamentais discutidas antes de pasar a unha nova unidade ou tema con mapas conceptuais, esquemas…

2. Cando introduce conceptos novos, os relaciona, si é posible, cos xa coñecidos; intercala preguntas aclaratorias; pon exemplos...

3. Ten predisposición para aclarar dudas e ofrecer asesorías dentro e fora das aulas.

4. Optimiza o tempo dispoñible para o desenrolo de cada unidade didáctica.

5. Utiliza asuda audiovisual o doutro tipo para apoyar os contenidos na aula.

6. Promove o traballo cooperativo e mantén unha comunicación fluida cos estudantes.


40

7. Desenrola os contidos dunha forma ordenada e comprensible para os alumnos/as.

8. Plantexa actividades que permitan a adquisición dos estándares de aprendizaxe e as destrezas propias da etapa educativa.

9. Plantexa actividades grupais e individuais.


41

REGISTRO PARA LA AUTOEVALUACIÓN DEL PROFESORADO: MOTIVACIÓN DEL ALUMNADO


MO

TIV

AC

IÓN

DE

L A

LU

MN

AD

O

1. Proporciona un plan de traballo ao principio de cada unidade.

2. Plantexa situacións que introduzcan a unidade (lecturas, debates, diálogos…).

3. Relaciona os aprendizaxes con aplicacións reais ou con sua funcionalidade.

4. Informa sobre os progresos conseguidos evas dificuldades encontradas.

5. Relaciona os contidos e as actividades cos intereses do alumnado.

6. Estimula a participación activa dos estudantes na aula.

7. Promove a reflexión dos temas tratados.


42

i) Organización das actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes Os contidos sobre os que se examinará ao alumno serán aqueles que coincidan co seguemento normal do trimestre, facilitando así que o alumno poida recuperar a asignatura de modo parcial xa que poderá enfrentarse os contidos repartidos ao longo do curso. Este sistema se complementará coa realización de actividades que o profesor lle marque. É condición imprescindible para aprobar as asignaturas pendentes: - Entregar unha serie de traballos correspondentes a cada unha das evaluacións antes do mes de Maio para a sua evaluación. - Para aprobar a materia pendente e necesario entregar os traballos na data e teñen que ser calificados como aptos senon terán que presentarse a un exame final com toda a materia

Deseño da avaliación inicial e medidas individuais ou colectivas que se poidan adoptar como consecuencia dos seus resultados

EVALUACIÓN INICIAL As actividades de recuperación e de ampliación planearanse en calquera momento da avaliación, atendendo ás necesidades concretas, propoñendo ao alumando a realización de traballos e exercicios, exposicións na aula, probas escritas.. Partirase dos coñecementos previos que ten o alumnado e que se verán plasmados nunha avalación Inicial, así eles mesmos verán os seus propios progresos A Avaliación Inicial consistirá nunha proba inicial escrita realizada nas primeiras semanas do comezo do curso, na que se plantexan actividades que se poida avaliar no grao de consecución das competencias básicas do alumnado durante o curso anterior. Ao longo das primeiras semanas se observará tamén o traballo na clase do alumnado para poder confirmar e matizar os resulados da avaliación Inicial. Os intereses dos alumnos, a súa motivación, e ata, as súas aptitudes, diferéncianse progresivamente ao longo desta etapa. Cada alumno e alumna posúe unha serie de peculiaridades que o diferencia do resto dos seus compañeiros, xa que logo non todos eles van aprender ao mesmo ritmo, ou van ter as mesmas capacidades e intereses. O obxectivo último é conseguir que o alumno ou alumna alcance os obxectivos xerais da etapa e, xa que logo, obteña o título de graduado en Educación Secundaria Obligatoria. Polo tanto, a educación organizarase atendendo á diversidad do alumnado. As medidas de atención á diversidad nesta etapa estarán orientadas a responder ás necesidades educativas concretas do alumnado e á consecución das competencias básicas e os obxectivos da Educación Secundaria Obligatoria.


43

Entre as medidas propostas contemplaranse as adaptacións do currículo, os agrupamientos flexibles, os desdoblamientos de grupos, e programas de tratamento personalizado para o alumnado con necesidade específica de apoio educativo. Hai que poñer atención ás peculiaridades e ao progreso do alumnado no proceso de ensino-aprendizaxe un ensino personalizado para favorecer a construcción do coñecemento do alumnado. A forma de chegar a este alumnado non supoñe un tratamento específico e diferencial para cada un deles, senón atopar formas metodolóxicas e didácticas, a través das cales se poida acceder ao obxectivo do aprendizaxe dende as propias características individuais. A existencia de lagunas e deficiencias básicas no aprendizaxe de algúns alumnos poderá ser detectada xa a principios do curso, tras facer a “Avaliación Inicial”. As Unidades Didácticas contan con un gran número de actividades coa finalidade de acomodar a súa aplicación ás necesidades de cada grupo de alumnos ou alumnado dun mesmo grupo-clase que presenten distintos ritmos de aprendizaxe. A partir destes datos obtidos da Avaliación Inicial, cada profesor poderá establecer cales destas actividades poden ser comúns para todo o grupo e cales poderán ser reservadas coma actividades de reforzo ou ampliación. No caso que houbera algún alumno que presentase problemas específicos e non estivera en condicións de ser atendido segundo os criterios anteriores, realizarase unha adaptación curricular individual específica para el.

l) Medidas de atención a diversidade. Dar resposta á diversidade convertirase nun reto educativo prioritario para o docente xa que cada vez existe maior diversidade de niveis curriculares nos centros educativos; pola gran heteroxeneidade do alumnado. Por isto, o método que propoño ofrece distintas propostas para adaptar as actividades ó nivel dos alumnos, favorecendo o tratamento da diversidade mediante unha serie de estratexias relacionadas coa metodoloxía exposta e coa organización do grupo de clase. Actividades de traballo cooperativo. nas que o resultado final depende da coordinación e colaboración grupal (danzas, coros, conxuntos instrumentais). Remarcando que “a diversidade fortalece a clase e ofrece a todos maiores oportunidades de aprendizaxe. Utilización dunha linguaxe clara e comprensible Actividades diversificadas: considerarei ó nivel inicial de cada alumno, os seus intereses, as súas destrezas adquiridas e o contacto que tiveron con actividades musicais. ( Por exemplo, actividades distintas para unha mesma capacidade) Non deben ser nen demasiado fáciles (son pouco motivadoras), nen moi lonxanas do que poidan realizar ,crearía sensación de frustración. . Actividades que permiten distintos graos de realización:


44

SUPERDOTACIÓN INTELECTUAL

ALUMNADO CON NECESIDADES EDUCATIVAS ESPECIAIS

Procurarei que os alumnos con dificultades asimilen os contidos mínimos e as ideas fundamentais. Os que non teñan problemas para alcanzar os obxectivos profundizarán nos coñecementos apliando e investigando pero sempre evitar que o alumno se sinta descriminado ou catalogado como alguén especial, negativa ou positivamente. Diversas técnicas didáctica en función das capacidades dos alumnos: dende procedementos imitativos ata a linguaxe musical. Extratexias socioafectivas: para o desenvolvemento de actitudes positivas. Por exemplo, valoración do corpo, a voz, .... Se valorarán os pequenos logros de cada alumno de forma que estos podan comprobar os seus progresos nas actividades de avalación (facilitando unha evaluación individualizada na que se fixen as notas que o alumno debe alcanzar a partir da sua situación persoal) ALUMNADO EXTRANXEIRO Se intentará que en música participe nas actividades aínda que non coñeza o idioma xa que non se precisa de modo tan imprescindible a comunicación verbal. Se realizarán reforzos a aqueles alumnos que no seu país de procedencia non cursarán a materia para que podan incorporarse a marcha normal da clase. Engado a este apartado os alumnos con talento musical, é decir, con aptitudes excepcionais para unha faceta artística e cognoscitiva. Se lle explicara o porqué de a realización do ejercicio xa que sempre requiren unha explicación lóxica e coherente para as actividades a realizar. Será necesario elaborar un programa específico pero facéndolle participar nas actividades en conxunto. Estos alumnos, por padecer discapacidades físicas, psíquicas, sensoriais o por manifestar graves trastornos da personalidade ou de conducta, tendrán unha atención especializada, con arreglo ós principios de non discriminación e normalización educativa e coa finalidade de conseguir a súa integración. En música pódese propiciar a inclusión destos alumnos a hora de realizar actividades en grupo (práctica instrumental..) nun grupo máis compensado o con outros de nivel similar. Estos poden precisar: unha adaptación de: recursos materiais como baguetas e instrumentos (falta de control muscular, malformaciones); asentos (silla de rodas); ubicación e colocación da aula (discapacidade visual) unha adecuación dos elementos do currículo: regulación de obxectivos; adaptación dos


45

contados; criterios de avaliación. A música pode axudar a paliar algunhas deficiencias a través do proceso de integración, comunicación, estimulación o sobre a forma de asumir o problema. Pode axudar no desenvolvemento persoal da persoa discapacitada: vencer a timidez, forma de desahogo, desenvolve as capacidades sensoriais e intelectuais. A educación musical pode adaptarse a discapacidade do alumno, desenvolvendo nel os aspectos que en principio están vedados. A través de musicoterapia. A música acompaña ós exercicios de reeducación, terapia e actividades pedagóxicas.

k) Concreción dos elementos transversais que se traballarán no curso En cada unidade didáctica se atenderá de modo específico a dous o tres elementos transversais, ainda que sempre aparecen os demais en todas elas. Traballarase a comprensión lectora, a expresión oral e escrita O departamento de Música segue una metodoloía que promove a lectura activa na aula, xa que antes de explicar todos os conceptos, tanto teóricos coma prácticos, das correspondentes unidades didácticas, dos libros de texto ou apuntes facilitados polo profesorado, o alumnado vai lendo en voz alta ditos contidos reflectidos no material didáctico, mentres o resto do alumnado vai seguindo dita lectura de forma atenta, xa que o alumno pode ser rotado na lectura en calquera momento. Despois estes conceptos son comentados e ampliados polo profesorado para a súa correcta comprensión e profundización. Fomentarase tamén a lectura a través da investiación mediante o uso de enciclopedias, libros de consulta, Internet,...etc. para a realización de traballos relacionados cos contidos da materia. Ase mesmo, este departamento contribúe á aplicación deste proxecto proporcionando á biblioteca lectura interesante relacionada coa Música sen ser libros de texto, academicamente falando, que o alumnado pode sacar en modo de préstamo ou ben para ser lidos nas Gardas, ou nos períodos lectivos estimados polo centro durante este curso. A comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e da comunicación A creciente importancia que está cobrando na sociedade actual o uso do Internet como fonte de información require que o alumnado comprenda a natureza comunicativa deste instrumento e que saiba xestionalo de modo eficiente. Enténdese que o Internet ha resolto un problema que até a seu desenrrolo global supoñía unha traba no proceso de aprendizaxe, pero creou outros relacionados coa súa natureza global. Xa non se trata de poder acceder directamente á información, senón de saber en que lugar da rede se atopan (é preciso aprender a empregar de modo axeitado os motores da búsqueda) e de saber discriminar as fontes de información. O desenvolvemento desta última destreza será máis asequible se está acompaña dunha boa destreza lectora e, polo


46

tanto, a contribución ao Proxecto de Tecnoloxías da Información e da Comunicación, Propondrase a recollida de información a través das novas tecnoloxías para a realización dos traballos sobre os distintos temas plantexados, así coma a súa utilización na presentación dos mesmos. Realizaranse proxeccións de video e audio ou seleccións de Internet mediante o ordenador e canón da aula, para poder ser analizadas e levalas a debate na clase, así coma tamén se visualizarán partituras no mesmo. Fomentarase o emprego das novas tecnoloxías a través do uso de diversos programas de informática musical: editores de partituras (Finale), editores de audio (Audacity), secuenciadores, ... ás veces se usan outros materiais complementarios, coma a pizarra dixital, o canón, videos, dvd’s, ordenador,… Educación cívica e constitucional

Participación nas tarefas comúns, mostrando actitudes de solidariedade e colaboración. Responsabilidade no traballo e gusto polo traballo ben feito. Análise de conflictos que se derivan das relacións sociais. Coñecemento das vías cauces de participación ciudadá e a súa evolución. Valores e contravalores na actualidade e ao longo da historia. Sociedades democráticas, normas de funcionamento. A diversidade cultural. Análise crítico dos conflictos sociais. Respecto á diversidade persoal, económica, étnica, cultural e social. Uso do desenrolo científico con fins pacíficos. Achegamento á arte como patrimonio universal, que fomenta a convivencia pacífica dos pobos. Espíritu emprendedor Fomentaráse as medidas para que o alumnado participe en actividades que lle permitan afianzar o espírito emprendedor ea iniciativa empresarial a partir de aptitudes como a creatividade, a autonomía, a iniciativa,o traballo en equipo, a confianza nun mesmo e o sentido crítico Educación para a saúde. Fundamentalmente o ruído e a contaminación acústica. O silencio como actitude positivaque favorece a convivenza, o estudo, o difrute da obra musical. A saúde mental e gratificación persoal por o traballo creativo Valoración e uso correcto do propio corpo e do movemento. A aceptación dos cambios da voz e do rexistro A hixiene vocal coas técnicas para o coidado e o control da voz (respiración..) Control postural para tocar instrumentos Educación para a igualdade de oportunidades de ambos sexos.


47

Fomentar a igualdade e a no discriminación por razón de sexo, raza, .. a través do achegamento e desenrolo do feito musical. Utilizar o método de traballo en grupo, para estimular a convivencia e asumir o reparto das tarefas e responsabilidades, sen distinción entre rapazas e rapaces. Desenrolo da capacidade de autoestima ante a satisfación persoal que produce a realización práctica dos proxectos deseñados. Educación do consumidor. Adecuar o consumo de bens e servizos ás necesidades. Ánalise das mesmas. Interpretar correctamente os conseptos consumista, consumismo, consumo... Coñecer as institucións públicas que se relacionan co tema do consumo (oficina do consumidor, ...etc.), e se procedera realizar algún tipo de consulta. Coñecer someramente o plan de marketing dun producto, servizo o idea que se lance ao mercado. Os principias aspectos comunes da área de música con outras áreas serían: Historia da Arte. Se relacionan oas manifestación artísticas dun determinado momento con as características musicais dese período. Lengua Castelan e Literatura. Ejercicios de articulación, dicción, lectura de ritmos, entonación, etc. Lectura e comentario dos textos. Inglés, Francés… Traballar partituras, audicións e textos neutros idiomas. Educación Física. Ejercicios espacio-temporales, coñecemento do propio corpo a través de danzas, representacións de esceas, etc. Matemáticas. Traballos sobre medidas de tempos, proporcionalidade entre as figuras, etc.

m) Actividades complementarias e extraescolares programadas polo departamento Considérase que parte da formación escolar é o reforzo dos contidos con saídas complementarias, posto que , en moitas ocasións, o alumnadi necesita destes reforzos extriores para consolidar os contidos. A creación desta programación coincide con o comenzo do curso, polo que é imposíbel detallar polo miúdo todas as actividades que se van levar a cabo. No obstante existen xa unha serie delas. Para o presente curso está presvisto a asistencia a concertos en directo, ven de tipo didácticos, como os ensaios orquestais.

Queda pendente recibir o programa do 2º e 3º trimestre do Auditorio de Santiago de Compostela para decidir se este ano imos a algún concerto, así como tamén queda aberta a posibilidade de outras suxerencias interesantes que poidan chegar durante o curso, así como tamén outras propostan que veñan do Concello de Sada, do departamento de Cultura.

O Alumnado asistete no nivel de 3º ESO será o nivel completo. Intentarase preparar con antelación todas as actividades, traballándoas na clase con unidades didácticas, para que ditas saídas, non se convirtan nunha mera excursión, senón nunha ferramenta de traballo complementario das clases lectivas.


48

Todas las actividades complementarias se llevarán a cabo siempre y cuando sea posible.

n) Mecanismo de revisión, avaliación e modificación das programación didácticas en relación cos resultados académicos e procesos de mellora. Para avaliar a Programación e a actividade docente, este Departamento ten establecido, de forma voluntaria, aínda aconsellable, que os profesores pasen aos seus respectivos alumnos - polo menos ao final do curso- un cuestionario, que figura como ANEXO , no que se lles pide a súa opinión ao respecto. Considérase que sólo o alumnado pode facer unha valoración das explicacións, a dificultade dos contidos, a metodoloxía empregada, criterios de avaliación, ...etc. Asimesmo, e ademáis dos cuestionarios dos alumnos, os profesores do Departamento enchen, ao final do curso, outros cuestionarios (ANEXO), que entregan ao Xefe do Departamento, nos que expresan a seu grao de satisfacción, tanto polos materiais didácticos coma pola secuenciación e temporalización dos contidos programados, quedando todo reflectido na Memoria Final de Curso. Igualmente, considéranse outro factor de avaliación as conclusiones extraídas das periódicas Reunións do Departamento, onde pódense ver reflectidas as posibles modificacións que poden surdir á hora de levar a cabo a programación en función dos grupos ou niveis. Concluindo, para avaliar a programación e a práctica docente, este departamento se basa no: 1.- Cuestionario do alumnado (ANEXO I ) 2.- Cuestionarios do profesorado (ANEXO II) 3.- Conclusións extraídas das Reunións do Departamento.


49

MÚSICA 3º ESO a) Introducción e contextualización A música e a danza son manifestacións artísticas que van ligadas ao devir histórico e cultural da humanidade. O estudo da súa historia pretende proporcionarlle ao alumnado unha visión global do lugar que ocupan ambas as disciplinas na historia da arte e dotalo de fundamentos de comprensión, análise e valoración das creacións, de criterios para establecer xuízos estéticos propios sobre elas, así como facilitarlle a adquisición de horizontes culturais máis ambiciosos. Resulta evidente que o mundo está repleto de música e danza de diversos tipos: tradicional, folk, clásica ou jazz, por citar só uns poucos. Pero as modernas comunicacións e a tecnoloxía da reprodución sonora e visual fixeron do pluralismo musical parte da vida cotiá. Con todo, os modos nos que pensamos en música non reflicten esta situación: historicamente cada tipo de música ou danza chega co seu propio modo de pensar e inflúe na sociedade como se fose o único modo de pensar na música e na danza. Esta materia pretende abranguer a música e a danza ao seu paso pola historia e a súa vinculación coa sociedade e as artes en cada período, dándolle un carácter integrador que fai posible aproximarse á evolución das devanditas creacións. Ademais, o estudo desta materia permite abrir horizontes novos, procurar novas metas culturais e ampliar a perspectiva desde a que observar a música e a danza, non tanto a través dun estudo minucioso de autores e autoras, ou do catálogo das súas obras, senón máis ben a través da comprensión e a valoración das grandes achegas individuais ou colectivas, das súas características e o seu devir no tempo. Deben ser obxecto de estudo as características máis salientables que configuran un estilo, unha época, os autores e as autoras máis salientables, cuxas obras impulsaron a evolución e o cambio cara a novas concepcións estéticas da música e da danza. A interpretación deberá ser entendida como a tradución práctica do código correspondente ou proveniente da tradición. Os coñecementos adquiridos en cursos anteriores e no estudo desta materia permitirán ao alumnado comprender a evolución da música e da danza, establecer asociacións con outras manifestacións artísticas das sociedades en que se produciron, situar temporalmente as obras e, finalmente, construír argumentacións fundadas na súa análise e na súa valoración. A materia de Historia da Música e da Danza contribúe a que o alumnado se familiarice coa lectura de documentos e fontes que lle faciliten o acceso á comprensión de todos os aspectos técnicos relativos á música e á danza. O coñecemento destes aspectos e a adquisición de competencias desenvolverán no alumnado a cultura estética, e a integración de todos eles proporcionará habilidades e estratexias de método que lle permitirán acceder e procesar datos para reflexionar de xeito autónomo sobre eles con posterioridade, conseguindo como resultado final que o alumnado poida situar, comprender, asimilar e comentar calquera obra que se someta á súa consideración. Logo de cursada esta materia, os alumnos e as alumnas adquirirán unha formación máis ampla, unha visión máis global do lugar que ocupan a música e a danza na historia da arte, e desenvolverán criterios para establecer xuízos estéticos propios. A materia estrutúrase en nove bloques: "Percepción, análise e documentación", "A música e a danza da Antigüidade á Idade Media", "O Renacemento", "O Barroco", "O Clasicismo",


50

"O Romanticismo, o Nacionalismo e o Posromanticismo", "Primeiras tendencias modernas", "Música e danza na segunda metade do século XX" e "A música tradicional no mundo".

b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave As competencias clave COMPETENCIAS CLAVE INDICADORES DESCRIPTORES


Cuidado do entorno medioambiental e dos seres vivos

- Interactuar co entorno natural de maneira respetuosa. - Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenrolo sostible. - Respetar e preservar a vida dos seres vivos e do seu entorno. - Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no entorno natural e as repercusions para a vida futura.

Vida saludable

- Desenrolar e promover hábitos de vida saudable en canto a alimentación e o exercercicio físico. - Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo human frente a o seu cuidado saudable.


- Recoñecer a importancia da ciencia na nosa vida cotiá - Aplicar métodos científicos rigurosos para mellorar a comprensión daa realidade circundante en distintos ámbitos (biolóxico, geolóxico, físico, químico, tecnolóxico, xeográfico...). - Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas, comprender o que ocurre ao noso arredor e responder preguntas.

Manexo dos elementos matemáticos

- Coñecer e utilizar os elementos matemáticos básicos: operacións, magnitudes, porcentaxes, proporcions, formas xeométricas, criterios de medición e codificación numérica, etc. - Comprender e interpretar a


51

información presentada en formato gráfico. - Expresarse con propiedade na lenguaxe matemática.


- Organizar a información utilizando procedimentos matemáticos. - Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiadas. - Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotidiáns.

Comuniación lingüística


- Comprender o senso dos textos escritos e orais. - Manter unha actitude favorable hacia a lectura.


- Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. - Utilizar un vocabulario adecuado, as estructuras lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. - Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario.


- Respetar as normas de comunicación en calquer contexto: turno de palabra, escucha atenta al interlocutor… - Manexar elementos de comunicación no verbal, o en diferentes rexistros, nas diversas situacions comunicativas.


52

Comunicación noutras línguas

- Entender o contexto sociocultural da língua, así como a sua historia para un mellor uso da mesma. - Manter conversacions noutras línguas sobre temas cotidiáns en distintos contextos. - Utilizar os coñecementos sobre a língua para buscar información y e leer textos en calquer situación. - Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotidiáns ou en asignaturas diversas.

Competencia digital


- Emplear distintas fontes para a búsqueda de información. - Seleccionar o uso das distintas fontes según a sua fiabilidade. - Elaborar e publicitar información propia derivada da información obtida a través de medios tecnolóxicos.



Utilización de derramentas dixitais

- Manexar ferramentas dixitais para a construcción de coñecemento. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.

Conciencia e expresións culturales

Respeto polas manifestacións culturaiss propias e axenas

- Mostrar respeto hacia o patrimonio cultural mundial nas suas distintas manifestacións (artístico-literaria, etnográfica, científico-técnica…), y hacia as persoas que han contribuido a o seu desenrollosu desarrollo. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico.


53


- Expresar sentimientos emocións mediante códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade e gusto pola estética no ámbito cotidiá. - Elaborar traballos e presentaciós con sentido estético.



- Coñecer as actividades humás, adquirir unha idea da realidade histórica a partir das distintas fontes, e identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social ye democrático de dereito refrendado pola constitución. - Aplicar dereitos e deberes da convivencia ciudadá no contexto da escola.

Relación cos demáis

- Desenrolar a capacidade de diálogo cos demáis en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflictos. - Mostrar disponibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. - Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas.

Compromiso social

- Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Concebir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respeto a os distintos ritmos potenciais. - Involucrarse o promover accións con un fin social.

Sentido de iniciativa e espíritu emprendedor

Autonomía persoal

- Optimizar recursos persoais apoyándose nas fortalezas propias. - Asumir as responsabilidades encomendadas y dar conta de elas. - Ser constante no traballo, superando as dificultades. - Dirimir a necesidade de axuda en función da dificultade da tarea.

Liderazgo

- Xestionar o traballo do grupo coordinando tareas e tempos. - Contaxiar entusiasmo pola tarea e ter confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos. - Priorizar a consecución de obxectivos grupais sobre os intereses persoais.


54

Creatividade

- Xerar novas e divergentes posibilidades desde coñecementos previos dun tema. - Configurar unha visión de futuro realista e ambiciosa. - Encontrar posibilidades no entorno que outros non aprecian.

Emprendimento

- Optimizar o uso de recursos materiais persoais para a consecución de obxectivos. - Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover acciós novas. - Asumir riscos no desenrolo das tarefas ou os proxectos. - Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.

Aprender a aprender

Perfil de aprendiz

- Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas… - Xestionar os recursos e as motivacións personais en favor da aprendizaxe. - Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe.


- Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente… - Desenrolar estratexias que favorezcan a comprensión rigurosa dos contidos.

Planificación e evaluación do aprendizaxe

- Planificar os recursos necesarios e os que se farán para realizar o proceso de aprendizaje. - Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos siguintes en función dos resultados intermedios. - Evaluar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. - Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

Descrición do modelo competencial Na descrición do modelo competencial inclúese o marco de descriptores competenciais, no que aparecen os contidos reconfigurados desde un enfoque de aplicación que facilita o adestramento das competencias; recordemos que estas non se estudan, nin se ensinan:


55

adéstranse. Para iso, é necesaria a xeración de tarefas de aprendizaxe que permita ao alumnado a aplicación do coñecemento mediante metodoloxías de aula activas. Abordar cada competencia de xeito global en cada unidade didáctica é imposible; debido a iso, cada unha destas divídese en indicadores de seguemento (entre dúas e cinco por competencia), grandes alicerces que permiten describila dun xeito máis preciso; dado que o carácter destes é aínda moi xeral, o axuste do nivel de concreción esixe que devanditos indicadores divídanse, á súa vez, no que se denominan descriptores da competencia, que serán os que «describan» o grado competencial do alumnado. Por cada indicador de seguimento atoparemos entre dous e catro descritores, cos verbos en infinitivo. En cada unidade didáctica cada un destes descritores concrétase en desempeños competenciais, redactados en terceira persoa do singular do presente de indicativo. O desempeño é o aspecto específico da competencia que se pode adestrar e avaliar de xeito explícito; é, xa que logo, concreto e obxectivable. Para o seu desenvolvemento, partimos dun marco de descritores competenciais definido para o proxecto e aplicable a todas as materias e cursos da etapa. Respectando o tratamento específico nalgunhas áreas, os elementos transversais, tales como a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e a comunicación, o emprendimento e a educación cívica e constitucional, traballaranse desde todas as áreas, posibilitando e fomentando que o proceso de ensino-aprendizaxe do alumnado sexa o máis completo posible. Por outra banda, o desenvolvemento e a aprendizaxe dos valores, presentes en todas as áreas, axudarán a que os nosos alumnos e alumnas aprendan a desenvolverse nunha sociedade ben consolidada na que todos podamos vivir, e en cuxa construción colaboren. A diversidade dos nosos alumnos e alumnas, cos seus estilos de aprendizaxe diferentes, hanos de conducir a traballar desde as diferentes potencialidades de cada un deles, apoiándonos sempre nas súas fortalezas para poder dar resposta ás súas necesidades. ÁREA DE MÚSICA Na área de Música incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeito sistemático, facendo fincapé nos descriptores máis afines ao área. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía A área de Música contribúe a esta competencia de xeito significativo porque promove condutas e adquisición de valores responsables co ben común inmediato no que afecta ao coidado do medio ambiente, para conseguir unha contorna libre de ruídos e de contaminación acústica. Ademais, contribúe, a través da aplicación de métodos propios da racionalidade científica e as destrezas tecnolóxicas na creación e mellora de instrumentos musicais e as súas formacións ao longo da historia e en todas as culturas do mundo. Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán: Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible.


56

Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas, comprender o que ocorre ao noso ao redor e responder preguntas. Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico. Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá. Comunicación lingüística A comunicación lingüística no área de Música será o resultado da acción comunicativa dentro das prácticas musicais e manifestarase tamén pola expresión adecuada das propias ideas en contextos comunicativos de análises, creación e interpretación, así como no traballo sobre a respiración, a dicción, a articulación e a expresión adecuadas. Ademais, no seu formato non verbal, o individuo tamén desenvolve as súas capacidades comunicativas grazas ás cales expande a súa competencia e a súa capacidade de interacción con outros individuos. Os descriptores que priorizaremos serán: Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor. Manexar elementos de comunicación non verbal, ou diferentes registros, nas diversas situacións comunicativas. En caso de centros bilingües ou plurilingües que impartan a asignatura noutra lingua: Manter conversacións noutras linguas sobre temas cotiáns en distintos contextos. Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en calquera situación. Competencia digital Contribuirase ao desenvolvemento da competencia digital na elaboración de traballos de investigación individuais e/ou en grupo, xa que implica o uso creativo, crítico e seguro das tecnoloxías da información e a comunicación, accedendo, gestionando e manexando diferentes motores de procura e bases de datos, e transformando esta información en coñecemento. Para iso, nesta área, traballaremos os seguintes descriptores da competencia: Elaborar e publicitar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. Empregar distintas fontes para a procura de información. Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas. Manexar ferramentas digitales para a construción de coñecemento. Conciencia e expresións culturais


57

A través do área os alumnos e as alumnas accederán ás distintas manifestacións sobre a herdanza cultural e musical, coa concreción destas en diferentes autores e obras, así como en distintos xéneros e estilos. Desenvolverán a iniciativa, a imaxinación e a creatividade expresadas a través de códigos artísticos, comprendendo o patrimonio cultural e artístico dos distintos períodos históricos, as súas características e as súas relacións coa sociedade na que se crean. Ao mesmo tempo, traballarán a capacidade e intención de expresarse e comunicar ideas. Implica coñecer, comprender, apreciar e valorar, cunha actitude aberta e respetuosa, as diferentes manifestacións musicais a través do estudo, a análise e a interpretación das súas obras características. Polo que nesta área, traballaremos os seguintes descriptores: Expresar sentimentos e emocións mediante códigos artísticos. Apreciar a beleza das expresións artísticas e as manifestacións de creatividade, e mostrar gusto pola estética no ámbito cotián. Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. Mostrar respecto cara ao patrimonio cultural mundial nas súas distintas vertentes (artístico-literaria, etnográfica, científico-técnica), e cara ás persoas que contribuíron ao seu desenvolvemento. Valorar a interculturalidad como unha fonte de riqueza persoal e cultural. Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico. Competencias sociais e cívicas Contribuiremos a esta competencia a través da implicación e a interacción con outras persoas dentro dun grupo, conforme a normas baseadas no respecto mutuo en todas as actividades musicais realizadas. Desenvolve o sentido da responsabilidade, mostrando comprensión e respecto aos valores e ideas alleas, e a recepción reflexiva e crítica da información sobre as manifestacións e actividades musicais. Para iso adestraremos os seguintes descritores: Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo, e para a resolución de conflitos. Mostrar disponibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Propoñeranse ao alumnado actividades que impliquen a capacidade de transformar as ideas en actos polo desenvolvemento de actitudes que con leven un cambio de mentalidade, capacidade de pensar de forma creativa, autocoñecemento e autoestima, autonomía ou independencia, interese, esforzo e espírito emprendedor, sentido crítico e da responsabilidade. Os descritores que adestraremos son:


58

Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos. Contaxiar entusiasmo pola tarefa e ter confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos. Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos dun tema. Atopar posibilidades na contorna que outros non aprecian. Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou os proxectos. Aprender a aprender Contribuiremos á competencia de aprender a aprender, caracterizada pola habilidade para iniciar, organizar e persistir na aprendizaxe, onde a motivación e a confianza son cruciales para desenvolver aprendizaxes cada vez máis eficaces. Así mesmo, traballarase esta competencia a través da ampliación das habilidades de expresión, especialmente presentes en contidos relacionados coa interpretación e a improvisación, tanto individual como colectiva, así como mediante a generalización do seu cultivo no tempo de lecer. Os descritores para esta competencia serán: Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas? Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe. Aplicar estratexias para mellóraa do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

c) Concreción, de ser o caso, dos obxectivos para o curso O ensino da Música nesta etapa terá como obxectivo o desenvolvemento das seguintes capacidades:

Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.


59

Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

d) Concreción para cada estándar de aprendizaje evaluable:

Música. 3º de ESO

Obxectivos

Contidos Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave


n

B1.1. Repaso dos elementos da

B1.1. Distinguir e utilizar os

MUB1.1.1. Distingue e

CCEC


60

Música. 3º de ESO

Obxectivos



Competencias clave

representación gráfica da música.

elementos da representación gráfica da música (colocación das notas no pentagrama; notas adicionais, clave de sol e de fa en cuarta; duración das figuras; signos que afectan a intensidade e matices; indicacións rítmicas e de tempo, etc.).

emprega os elementos que se utilizan na representación gráfica da música (colocación das notas no pentagrama; notas adicionais, clave de fa en cuarta; duración das figuras; signos que afectan a intensidade e matices; indicacións rítmicas e de tempo, etc.).

n b

B1.2. Textura. B1.2. Analizar e comprender o concepto de textura e recoñecer, a través da audición e a lectura de partituras, os tipos de textura.

MUB1.2.1. Recoñece, comprende e analiza tipos de textura.

CCEC CAA

n b

B1.3. Procedementos compositivos e formas de organización musical.

B1.3. Coñecer os principios básicos dos procedementos compositivos e as formas de organización musical.

MUB1.3.1. Comprende e identifica os conceptos e os termos básicos relacionados cos procedementos compositivos e os tipos formais.

CCEC


61

Música. 3º de ESO

Obxectivos



Competencias clave

m c d

B1.4. Experimentación e práctica das técnicas do movemento e da danza, expresión dos contidos musicais a través do corpo e do movemento, e a interpretación dun repertorio variado de danzas. B1.5. Práctica da relaxación, a respiración, a articulación, a resonancia e a entoación. B1.6. Aceptación e cumprimento das normas que rexen a interpretación en grupo e a achega das ideas musicais que contribúan ao perfeccionamento da tarefa común. B1.7. Aceptación e predisposición para mellorar as capacidades técnicas e

B1.4. Amosar interese polo desenvolvemento das capacidades e as habilidades técnicas como medio para as actividades de interpretación, aceptando e cumprindo as normas que rexen a interpretación en grupo, e achegando ideas musicais que contribúan ao perfeccionamento da tarefa común.

MUB1.4.1. Amosa interese polo coñecemento e a aplicación de técnicas e normas do coidado da voz, o corpo e os instrumentos.

CAA CCEC

MUB1.4.2. Canta pezas vocais propostas aplicando técnicas que permitan unha correcta emisión da voz.

CCEC

MUB1.4.3. Practica a relaxación, a respiración, a articulación, a resonancia e a entoación.

CCEC

MUB1.4.4. Adquire e aplica as habilidades técnicas e interpretativas necesarias nas actividades de interpretación adecuadas ao nivel.

CCEC


62

Música. 3º de ESO

Obxectivos



Competencias clave

interpretativas propias, e respecto ante outras formas de expresión. B1.8. Sonorización de representacións dramáticas, actividades de expresión corporal, e danza e imaxes fixas e en movemento na realización de producións audiovisuais. B1.9. Fomento da sensibilidade estética desenvolvida a través da comprensión e interiorización da música.

MUB1.4.5. Coñece e pon en práctica as técnicas de control de emocións á hora de mellorar os seus resultados na exposición ante un público.

CCEC CAA

a n

B1.10. Composición individual ou en grupo de cancións e pezas instrumentais para distintas agrupacións a partir da combinación de elementos e recursos presentados no contexto das actividades que se realizan na aula

B1.5. Amosar interese polas actividades de composición, e improvisación e amosar respecto polas creacións dos seus compañeiros e das súas compañeiras.

MUB1.5.1. Realiza improvisacións e composicións partindo de pautas previamente establecidas.

CAA CCEC

MUB1.5.2. Amosa unha actitude de superación e mellora das súas posibilidades e respecta as capacidades e as formas de expresión dos seus compañeiros e das súas compañeiras.

CSIEE


63

Música. 3º de ESO

Obxectivos



Competencias clave

A c d g ñ

B1.11. Práctica, creación, memorización e interpretación de pezas musicais en grupo, aprendidas a través da lectura de partituras con diversas formas de notación. B1.12. Práctica das pautas básicas da interpretación: silencio, atención ao/á director/a e a outros/as intérpretes, audición interior, memoria e adecuación ao conxunto.

B1.6. Participar activamente e con iniciativa persoal nas actividades de interpretación, asumindo diferentes papeis, intentando concertar a súa acción coa do resto do conxunto, achegando ideas musicais e contribuíndo ao perfeccionamento da tarefa en común.

MUB1.6.1. Practica, crea, interpreta e memoriza pezas vocais, instrumentais e danzas de diferentes xéneros, estilos, épocas históricas e culturas, aprendidas por imitación e a través da lectura de partituras con diversas formas de notación, adecuadas ao nivel.

CCEC CSIEE


CCEC

MUB1.6.3. Amosa apertura e respecto cara ás propostas do profesor/a e dos compañeiros/as.

CSC


64

Música. 3º de ESO

Obxectivos



Competencias clave

MUB1.6.4. Practica as pautas básicas da interpretación: silencio, atención ao/á director/a e a outros/as intérpretes, audición interior, memoria e adecuación ao conxunto, amosando espírito crítico ante a súa propia interpretación e a do seu grupo.

CSC CSIEE

MUB1.6.5. Participa activamente en agrupacións vocais e instrumentais, colaborando con actitudes de mellora e compromiso e amosando unha actitude aberta e respectuosa.

CSIEE CAA

N b e

B1.13. Exploración das posibilidades de diversas fontes sonoras e práctica de habilidades técnicas para a

B1.7. Explorar as posibilidades de distintas fontes e obxectos sonoros.

MUB1.7.1. Amosa interese polas paisaxes sonoras que nos rodean e reflexiona sobre elas.

CCEC


65

Música. 3º de ESO

Obxectivos



Competencias clave

interpretación. MUB1.7.2. Investiga de forma creativa acerca das posibilidades sonoras e musicais dos obxectos sonoros.

CD CAA

Bloque 2. Escoita

M N

B2.1. Clasificación e discriminación auditiva dos tipos de voces e instrumentos e das agrupacións vocais e instrumentais.

B2.1. Identificar e describir os instrumentos e voces e as súas agrupacións.

MUB2.1.3. Explora e descubre as posibilidades da voz e os instrumentos, e a súa evolución ao longo da historia da música.

CCEC CAA

B N

B2.2. Utilización dos recursos necesarios para a comprensión da música escoitada. B2.3. Identificación dos elementos da música e das súas características na audición e na análise de obras musicais.

B2.2. Ler e analizar distintos tipos de partituras no contexto das actividades musicais da aula como apoio ás tarefas de audición.

MUB2.2.1. Le e analiza partituras como apoio á audición.

CCEC

B N

B2.4. Aplicación de estratexias de atención, audición interior, memoria comprensiva e anticipación durante a interpretación e a creación musical.

B2.3. Valorar o silencio como condición previa para participar nas audicións.

MUB2.3.1. Valora e aplica o silencio como elemento indispensable para a interpretación e a audición.

CSC


66

Música. 3º de ESO

Obxectivos



Competencias clave

L n g

B2.5. Audición, análise elemental e apreciación crítica de obras vocais e instrumentais de distintos estilos, xéneros, tendencias e culturas musicais, incluíndo as interpretacións e as composicións realizadas na aula. Interese por coñecer músicas de distintas características e por ampliar as propias preferencias musicais. B2.6. Música en vivo: concertos e outras manifestacións musicais, da propia cultura musical e de outras. Interese por desenvolver hábitos positivos e de respecto ás demais persoas durante a escoita.

B2.4. Recoñecer auditivamente e determinar a época ou a cultura á que pertencen distintas obras musicais, interesándose por ampliar as súas preferencias.

MUB2.4.1. Amosa interese por coñecer músicas doutras épocas e culturas, comparando e contrastando as novas músicas coñecidas.

CAA

MUB2.4.2. Recoñece e sabe situar no espazo e no tempo músicas de diferentes culturas e épocas históricas.

CCEC CSC

h e

B2.7. Elementos que interveñen na construción dunha obra musical: melodía, ritmo, harmonía, timbre, textura, forma, tempo, dinámica,

B2.5. Identificar e describir, mediante o uso de distintas linguaxes (gráfica, corporal ou verbal), algúns elementos e formas de organización e

MUB2.5.1. Describe de xeito pormenorizado os diferentes elementos das obras musicais propostas usando distintas linguaxes.

CCEC


67

Música. 3º de ESO

Obxectivos



Competencias clave

etc. B2.8. Valoración da audición como forma de comunicación e como fonte de coñecemento e enriquecemento intercultural.

estruturación musical (ritmo, melodía, textura, timbre, repetición, imitación e variación) dunha obra musical interpretada en vivo ou gravada.

MUB2.5.2. Utiliza recursos con autonomía como apoio ao análise musical.

CAA

MUB2.5.3. Emprega conceptos musicais para comunicar coñecementos, xuízos e opinións musicais de xeito oral e escrito, con rigor e claridade.

CCL


n f

B3.1. A música ao servizo doutras linguaxes: corporal, teatral, cinematográfica, radiofónica ou publicitaria. B3.4. Análise da música empregada en diferentes tipos de espectáculos e producións audiovisuais.

B3.1. Realizar exercicios que reflictan a relación da música con outras disciplinas.

MUB3.1.1. Expresa contidos musicais e relaciónaos con épocas da historia da música e con outras disciplinas.

CCEC CCL

MUB3.1.2. Recoñece e interpreta manifestacións da danza identificando e explicando con linguaxe técnica adecuada a época histórica á que pertencen.

CCEC

MUB3.1.3. Distingue e explica as diversas funcións que cumpre a música na sociedade ao longo da historia.

CCEC CCL


68

Música. 3º de ESO

Obxectivos



Competencias clave

l n ñ

B3.5. Utilización de diversas fontes de información para indagar sobre instrumentos, compositores e compositoras, concertos e producións musicais en vivo e gravadas, tanto do patrimonio galego como da música occidental en xeral e doutras culturas. B3.6. O son e a música nos medios audiovisuais e nas tecnoloxías da información e da comunicación. Valoración dos recursos tecnolóxicos como instrumentos para o coñecemento da música e a satisfacción con ela.

B3.2. Demostrar interese por coñecer músicas de distintas características, épocas e culturas, e por ampliar e diversificar as propias preferencias musicais, adoptando unha actitude aberta e respectuosa.

MUB3.2.1. Amosa interese por coñecer música de diferentes épocas e culturas como fonte de enriquecemento cultural e satisfacción persoal, elaborando algún proxecto de investigación e exposición

CCEC CAA

b f ñ

B3.7. Recoñecemento e localización nas coordenadas espazo-temporais das manifestacións musicais máis significativas do patrimonio musical galego, occidental e doutras culturas.

B3.3. Relacionar as cuestións técnicas aprendidas coas características das épocas da historia musical.

MUB3.3.1. Relaciona as cuestións técnicas aprendidas vinculándoas ás épocas da historia da música correspondentes.

CCEC CAA


69

Música. 3º de ESO

Obxectivos



Competencias clave

N B3.8. Épocas da historia da música: características principais, autores/as significativos/as, audicións con apoio de partitura e interpretación de pezas ou fragmentos das distintas épocas.

B3.4. Distinguir, situar e caracterizar as grandes épocas da historia da música.

MUB3.4.1. Distingue e sitúa temporalmente ás épocas da historia da música e as tendencias musicais.

CCEC CSC

MUB3.4.2. Examina e explica con criterio musical a relación entre os acontecementos históricos, o desenvolvemento tecnolóxico e a música na sociedade.

CCEC CCL

h n g

B3.9. Recollida de información, valoración e exposición do feito musical e as súas opinións.

B3.5. Valorar a asimilación e empregar algúns conceptos musicais básicos necesarios á hora de emitir xuízos de valor ou falar de música.

MUB3.5.1. Emprega un vocabulario adecuado para describir percepcións e coñecementos musicais.

CCL

MUB3.5.2. Comunica coñecementos, xuízos e opinións musicais de xeito oral e escrito, con rigor e claridade.

CCL


70

Música. 3º de ESO

Obxectivos



Competencias clave

g n e

B3.10. Recollida de información, valoración e exposición do feito musical ao longo da historia.

B3.6. Amosar interese e actitude crítica pola música, os concertos en vivo e as propostas musicais, valorando os seus elementos creativos e innovadores ao longo da historia.

MUB3.6.1. Utiliza diversas fontes de información para indagar sobre as novas tendencias, representantes, grupos de música popular, etc., e realiza unha revisión crítica desas producións.

CD

MUB3.6.2. Interésase por ampliar e diversificar as preferencias musicais propias.

CAA


e n

B4.1. Utilización de dispositivos electrónicos, recursos de internet e software musical de distintas características para o adestramento

B4.1. Utilizar con autonomía os recursos tecnolóxicos dispoñibles, demostrando un coñecemento básico das técnicas

MUB4.1.1. Coñece algunhas das posibilidades que ofrecen as tecnoloxías e utilízaas como ferramentas para a actividade musical.

CD CCEC


71

Música. 3º de ESO

Obxectivos



Competencias clave

auditivo, a escoita, a interpretación e a creación musical. B4.2. Aplicación de diferentes técnicas de gravación para rexistrar as creacións propias, as interpretacións realizadas no contexto da aula e outras mensaxes musicais. B4.3. Utilización das tecnoloxías da información nos procesos de creación musical. B4.4. Coñecemento e emprego das tecnoloxías da información na interpretación e na gravación de pezas musicais.

e dos procedementos necesarios para gravar, reproducir, crear, interpretar música e realizar sinxelas producións audiovisuais.

MUB4.1.2. Participa en todos os aspectos da produción musical demostrando o uso adecuado dos materiais relacionados, os métodos e as tecnoloxías.

CSC CSIEE

e b

B4.5. Emprego e coñecemento dos recursos necesarios para a conservación e a difusión das creacións musicais propias e alleas.

B4.2.Utilizar de maneira funcional os recursos informáticos dispoñibles para a aprendizaxe e a indagación do feito musical.

MUB4.2.1. Utiliza con autonomía as fontes e os procedementos apropiados para elaborar traballos sobre temas relacionados co feito musical.

CD CAA

BLOQUES TEMÁTICOS

U.D. TÍTULO DURACIÓN TRI

I Música monódica y polifónica

1 El canto gregoriano y trovadores

6 sesiones 1

2 La polifonía medieval 3 sesiones 1

3 Renacemento vocal 4 sesiones 1


72

4 O Renacemento instrumental 4 sesiones 1

II El barroco musical 5 El barroco vocal 4 sesiones 1

6 Barroco instrumental 5 sesiones 1-2

III Música y músicos del Clasicismo al Romanticismo

7 Clasicismo vocal 4 sesiones 2

8 Clasicismo instrumental 5 sesiones 2

9 Romanticismo vocal 4 sesiones 2

10 Romanticismo instrumental 5 sesiones 2

IV Música en la sociedad contemporá

11 Nacionalismos 4 sesiones 3

12 A música do XX hasta 1950 5 sesiones 3

13 As vangardas musicais 4 sesiones 3

IV Música y medios de comunicación

14 A música urbana 4 sesiones 3

15 Estilos urbás 5 sesiones 3

1. Temporalización. A distribución dos contidos ó longo do curso presentase de forma secuencial, para elo tiven en conta que a duración media dun curso académico é de 30 horas lectivas con duas horas de clase semanais para o curso de 3º da E.S.O. a duración variable de cada trimestre fundaméntase na Semana Santa, isto fai que sexa difícil plantexar exactamente o número de unidades didácticas distribuídas en cada trimestre. Cada unidade exténdese entre dúas e tres semanas podendo ser modificado en función da semanas disponibles. A duración das unidades ten que ser aberta e flexible debido a que é moi difícil calcular con precisión o tempo que nos ha levar o desenvolvemento dunha unidade, dependendo de moitos factores: o nivel do alumnado, a sua motivación, a atención a diversidade, os imprevistos ó longo do curso (actividades extraescolares, preparar concertos escolares, enfermidades, etc). A secuenciación que propoño é aproximativa e intentarase levar a cabo có maior rigor posible e nunca imposto como fixo e inamovible, sempre debemos estar dispostos a reorganizar a nosa labor docente para acoplala ó día a día.


1ª AVALIACIÓN: unidades 1-2-3. A Música na Idade Media: nos tempos dos trobadores. Caraterísticas do Canto Gregoriano. A música trovadoresca. As formas da música Galaico-Portuguesa.- As orixes da polifonía.


73

A Música no Renacemento: o esplendor da polifonía. - A Música vocal do Renacemento: Características Cantus Firmus. Contrapunto Imitativo. A Música no templo. Igrexa Protestante. Igrexa Católica. Vilancico. A Música instrumental do Renacemento: Composicions para danzas. A ornamentación exuberante do Barroco: - A música ao servicio da relixión e da monarquía: Os músicos no Barroco. A Música vocal profana: As orixes da ópera. As formas musicais instrumentais: Concerto e a Fuga Música de Cámara. 2ª AVALIACIÓN: unidades 4-5-6. A serenidade formal do Clasicismo: O Protagonismo instrumental do Clasicismo: Textura Homofónica. Cuarteto de Corda: Música de cámara. Xéneros instrumentais: A Sonata Os músicos do Clasicismo. A Música vocal do Clasicismo: A ópera: seria e bufa. Períodos e cadencias. A exaltación sentimental do Romanticismo: A voz ao servicio do texto musical: O Lied. A ópera: verismo. A Zarzuela. A paixón da música instrumental: A Sinfonía. O poema sinfónico. Os músicos no Romanticismo. A clasificación das voces A Música na Sociedade Contemporánea: pinceladas musicais. O impulso da Música nacionalista: a Escola nacionalista española: O Impresionismo musical: características:


74

3ª AVALIACIÓN: unidades 7-8-9. Os innovadores movementos musicais do século XX: 1900-1950. A Música do século XX deica a Secunda guerra Mundial: Posromanticismo. Futurismo. Neoclasicismo. Expresionismo. Dodecafonismo o Serialismo. Principias compositores da primeira metade do século XX por países. Igor Stravinsky. As vangardas musicais dende 1950: A Música da vangarda dende 1950 ate nosos días. Serialismo Integral. Música concreta. Música electrónica. Indeterminación. Minimalismo. As vangardas en España. As músicas urbanas: Características da música urbana moderna. A Contaminación acústica: e) Concrecións metodolóxicas que require a materia

Traballar de xeito competencial no aula supón un cambio metodológico importante; o docente pasa a ser un xestor de coñecemento do alumnado e o alumno ou alumna adquire un maior grado de protagonismo. Na área de Música: Os alicerces fundamentais do ensino da música son a audición e a expresión, e xa que logo a metodoloxía debe dirixirse a desenvolvelas nas súas distintas manifestacións. - A audición permite o goce da música, facilita a asimilación dos contidos e desenvolve as capacidades perceptivas para aumentar a capacidade de análise e espertar o interese. Estes tres planos da audición deben potenciarse mutuamente para que os coñecementos técnicos melloren a percepción e o goce, e estes, á súa vez, melloren a compresión e a profundización técnica e analítica. - A expresión engloba a interpretación vocal, instrumental e corporal, a composición e a improvisación.


75

- A interpretación vocal, ao utilizar o instrumento máis inmediato, a voz, permite unha expresión directa e espontánea, e máis imbricada na personalidade de cada alumno ou alumna. É un vehículo idóneo para mellorar a interiorización e a formación auditiva. - A interpretación instrumental é o eixe vertebrador en torno ao cal organízanse os distintos contidos ao longo de cada curso e durante a etapa. Isto é así porque ademais de mellorar as destrezas instrumentais, o alumnado é capaz de interconectar contidos de escoita, creación e improvisación, evolución histórica, linguaxe musical, lecto-escritura, valores, dando continuidade aos ensinos musicais. - A interpretación corporal, baseada nos lazos entre o movemento corporal e o movemento musical, desenvolve o sentido kinestésico, a través do cal o movemento corporal relaciónase co movemento sonoro, creando imaxes audiomotrices que constitúen un repertorio de percepcións, que permitirá enriquecer a musicalidade do alumnado e favorecer a autoconfianza e a superación de inhibicións expresivas. Todas as actividades de interpretación, non só responden ás necesidades expresivas e individuais e actúan como canalizador de emocións, senón tamén responden ao pracer de participar e facer música en grupo, fomentando con iso a autoestima, a autonomía, a responsabilidade e os valores sociais. - A improvisación, ademais de ser un medio de expresión creativa e de reforzo da autoestima e da iniciativa persoal, convértese nun recurso metodolóxico de gran importancia para explorar os elementos da linguaxe musical e corporal, e reforzar o pensamento creativo xunto coa composición musical. - A composición, guiada ou libre, é a manifestación última da interiorización dos contidos asimilados correspondentes co nivel. Ademais de servir de canle expresivo e creativo en calquera momento da aprendizaxe, implica reflexión, selección, estructuración e toma de decisións, e todo iso dun xeito lóxico e crítica. Tamén, é un vehículo ideal para exercitar a lectura e a escritura musical. Para instruír a selección de estratexias metodolóxicas sería conveniente seguir aos principais autores que desenvolveron métodos e sistemas didácticos de educación musical, Orff, Kodaly, Dalcroze, Willems, Elizalde, etc e así mellorar a aplicación dos contidos no aula. Necesitamos adestrar de xeito sistemático os procedementos que conforman o andamiaxe da materia. Aínda que a finalidade do área é adquirir coñecementos esenciais que se inclúen no currículo básico, o alumnado deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e a análise musical, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan. Para iso, necesitamos un certo grado de adestramento individual e traballo reflexivo de procedementos básicos da materia: a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual. Nalgúns aspectos do área, sobre todo naqueles que pretenden a interpretación e a expresión musical grupal, o traballo en grupo colaborativo aporta, ademais do adestramento de habilidades sociais básicas e o enriquecimento persoal desde a diversidade, unha


76

ferramenta perfecta para discutir e profundar en contidos dese aspecto. Cada alumno/a parte dunhas potencialidades que definen as súas intelixencias predominantes enriquecer as tarefas con actividades que se desenvolvan desde a teoría das intelixencias múltiples facilita que todo o alumnado poida chegar a comprender os contidos que pretendemos adquirir para o desenvolvemento dos obxectivos de aprendizaxe. Na área de Música é indispensable a vinculación a contextos reais, así como xerar posibilidades de aplicación dos contidos adquiridos. As tarefas competenciais facilitan este aspecto, que se podería complementar con proxectos de aplicación dos contidos. CRITERIOS METODOLÓXICOS. No proceso de ensino-aprendizaxe xogan un papel importante tanto os criterios metodolóxicos, que guían a intervención educativa, coma as medidas organizativas e estructurais que permiten a utilización adecuada dos recursos dos que dispón o centro. As liñas metodolóxicas que deben orientar a intervención educativa pódense sintetizar en: a) Partirase do nivel de desenvolvemento do alumno/a, para construír a partir de aí, outras aprendizaxes que favorezan e melloren o seu rendemento. b) A metodoloxía adaptarase ás características de cada alumno e alumna, atendendo á súa diversidade, favorecerá a capacidade dos alumnos para aprender por si mesmos e para traballar en equipo, e atenderá aos diferentes ritmos de aprendizaxe. c) A organización docente deberá atender ás necesidades, aptitudes e intereses que demanden os alumnos segundo vaianse detectando no proceso de ensino-aprendizaxe. d) A agrupación de alumnos no aula poderá ser variable e flexible, en función das actividades que se vaian a realizar no aula, sen desprezar por iso o traballo persoal e individualizado. e) Darase prioridade á comprensión dos contidos fronte á aprendizaxe puramente mecánico ou memorístico. f) Propiciaranse as oportunidades para que os alumnos poidan por en práctica os novos coñecementos, de modo que poidan comprobar a utilidade do que aprenderon, e saiban aplicalo noutros contextos á súa vida cotiá. g) A actividade educativa procurará dar unha formación personalizada, fomentará a participación dos alumnos, asegurará unha efectiva igualdade entre o alumnado, e promoverá a relación coa contorna. h) Se fomentará, de acordo coas competencias básicas, a reflexión persoal sobre o realizado e a elaboración de conclusións con respecto ao que se aprendeu; desta forma, os alumnos analizarán o seu progreso respecto de os seus coñecementos.


77

Materiais e recursos didácticos






LIBRO DE TEXTO

3º E.S.O. Libro: Música II da Editorial Edelvives

Organización dos recursos didácticos.No proceso de ensino-aprendizaxe teranse en conta todas aquelas medidas que organicen e utilicen de xeito adecuado os recursos dos que dispón o centro.

g) Criterios sobre a avaliación, cualificación e promoción do alumnado A avaliación é un dous elementos do proceso educativo de maior importancia, e require unha dedicación constante por parte do profesorado. CRITERIOS DE AVALIACIÓN Bloque 1. Interpretación e creación

1. Ensaiar e interpretar, en pequeno grupo, unha peza vocal, instrumental ou unha coreografía apresas de memoria a través da audición ou observación de gravaciones de audio e vídeo, ou mediante a lectura de partituras e outros recursos gráficos. 2. Participar activamente nalgunhas das tarefas necesarias para a celebración de actividades musicais no centro: planificación, ensaio, interpretación, difusión, etc. 3. Compoñer unha peza musical utilizando diferentes técnicas e recursos. 4. Analizar os procesos básicos de creación, edición e difusión musical considerando a intervención de distintos profesionais. Bloque 2. Escoita 1. Analizar e describir as principais características de diferentes pezas musicais, apoiándose na audición e no uso de documentos como partituras, textos ou musicogramas. 2. Expoñer de forma crítica a opinión persoal respecto de distintas músicas e eventos musicais, argumentándoa en relación coa información obtida en distintas fontes: libros, publicidade, programas de concertos, críticas, etc. 3. Utilizar a terminoloxía adecuada na análise de obras e situacións musicais. 4. Recoñecer auditivamente, clasificar, situar no tempo e no espazo, e determinar a época, a cultura e o estilo das distintas obras musicais escoitadas previamente no aula, mostrando apertura e respecto polas novas propostas musicais e interesándose por ampliar as súas preferencias. 5. Distinguir as diversas funcións que cumpre a música na nosa sociedade, atendendo a diversas variables: intención de uso, estrutura formal e medio de difusión utilizado. 6. Explicar algunhas das funcións que cumpre a música na vida das persoas e na sociedade. Bloque 3. Contextos musicais e culturais 1. Apreciar a importancia patrimonial da música española e comprender o valor de conservala e transmitila.


78

2. Coñecer a existencia doutras manifestacións musicais e consideralas como fonte de enrequecimento cultural. 3. Relacionar a música con outras manifestacións artísticas. 4. Coñecer os principais grupos e tendencias da música popular actual. Bloque 4. Música e tecnoloxías 1. Valorar o papel das tecnoloxías na formación musical. 2. Aplicar as diferentes técnicas de grabación, analógica e digital, para rexistrar as creacións propias, as interpretacións realizadas no contexto do aula e outras mensaxes musicais. 3. Sonorizar unha secuencia de imaxes fixas ou en movemento utilizando diferentes recursos informáticos. 4. Caracterizar a función da música nos distintos medios de comunicación: radio, televisión, cine e as súas aplicacións na publicidade, videojuegos e outras aplicacións tecnolóxicas. 5. Coñecer as posibilidades das tecnoloxías aplicadas á música, utilizándoas con autonomía INSTRUMENTOS DE EVALUACIÓN Un dous instrumentos de evaluación para os alumnos será o seguimento do seu traballo diario na clase. Se terá moi en conta o progreso na adquisición de contidos e os hábitos de traballo, a participacion nas actividades diarias... A realizacion e presentacion de exercicios e traballos lexibles e correctos. As actividades realizadas, corrixidas e ordenadas no caderno de clase. As probas obxectivas escritas realizadas en clase. Os criterios de avaliación indicados en cada curso entenderanse como os aspectos básicos que o alumnado deberá dominar. En calquera caso, tamén se adoptarán como criterios de avaliación os criterios xerais sinalados no Proxecto Curricular do Centro. A avaliación do alumnado se levará a cabo tendo en conta dúas partes: a consecución dos Obxectivos Xerais da Etapa e dos Obxectivos da Área. Respecto á avaliación dos Contidos do Área terase en conta o grado dos contidos mínimos establecidos na programación. Os instrumentos utilizados deben ser variados e poderán incluír:

HERRAMIENTAS DE EVALUACIÓN





Práctica instrumental PrácticaVocal


79

Traballo na clase: progreso,participación, emprego do material, ...

Exposicións de traballos individuais e en grupos

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN.

En cada avaliación realizaranse as seguientes probas: CRITERIOS DE AVALIACIÓN: 1. Práctica instrumental/vocal/corporal, terá unha dobre cualificación: “Apto/No Apto”. - A cualificación máxima será de …………………………………………………………………………………………….10%. 2. Exames das Unidades Didácticas traballadas durante a avaliación…………………………………………….85% . 3. Control das tarefas para casa, traballo diario na clase coa revisión periódica do Caderno de Clase por parte da profesora, traballos da casa ………………………………………………………………………………………………………………….5%.

- Un o dous exames por trimestre de práctica instrumental que se calificarán: NON APTO: No sumará o 10% da nota APTO: Regular: Sumará 0,5 puntos ,Ben: 0,75, Moi Ben : 1 punto - Dous exames por avaliación das Unidades didácticas. - Cada unha das tres avaliacións do curso consideraranse aprobadas cando a nota, una vez aplicadas as ponderacións anteriormente expostas, sexa igual ou superior a 5. - O redondeo de notas con decimais unicamente farase á alza (é dicir, á nota seguinte) cando sexa superior a 4,75. - Cada un dos exames parciais que non fora superado na avaliación correspondente poderá ser recuperado nunha proba en xuño. - Non se repetirá ningún exame a ningún alumno/a fóra das datas e do horario que se establezan para todo o grupo (agás naquelas excepcións que ditamine a lei, sendo necesario ter un xustificante “oficial”). - Os traballos considerados obrigatorios deberán ser entregados en tempo e forma para poder acadar unha avaliación positiva. - O alumnado que non participe activamente nas actividades prácticas da clase ou o faga de maneira inadecuada deberá realizar un exame ao final de curso para poder superar a parte práctica da materia. - O alumnado que non acade valoración positiva en xuño, terá que facer o exame na convocatoria de setembro do total da materia, non se gardarán notas parciais. - Cada apartado da materia poderá ser recuperado de modo independente na PROBA FINAL. - Os exámes fraudulentos calificaranse cun cero.


80

No caso de facerse un traballo o alumnado poderá optar a subir até 1 punto a nota media final do curso. Para poder obtelo, deberán entregar nas datas estipuladas pola Profesora, traballos sobre un “Compositor Clásico”. Esta puntuación adicional á nota media final do curso e só se terá en conta unha vez que o alumno superara todas e cada unha das partes da materia e só se concederá aos traballos que reúnan os requisitos solicitados SISTEMA DE AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA PARA ALUMNADO CON PERDA AO DEREITO Á AVALIACIÓN CONTINUA

O alumnado que, ao longo do curso, causara perda ao dereito á avaliaicón continua terá que poñerse en contacto, ao longo do mes de maio, coa Xefe do Departamento para que lles informe dos requisitos que deben cumprir para poder ser avaliados. En todo caso, estes serán os seguintes: Presentación de todos os traballos ordinarios e extraordinarios que o seus compañeiros fixeran, de non ser así a avaliación será negativa, aínda que teña as probas escritas superadas. Realización dun exame (no mes de xuño) de todos os contidos que figuran no Proxecto Curricular do Departamento.


81

g) Indicadores de logro para avaliar o proceso do ensino e a practica docente INDICACIONES DE LOGRO

EVADICADORESIINIII BAJO SUFICIENTE

Trae o material para traballar no aula: libro de texto, caderno, Mostra unha actitude positiva ante as aprendizaxes que se realizan no aula: atende, respecta aos compañeiros e ao profesor. Traballa a diario en casa e/ou en clase facendo as tarefas, elaborando resumos, esquemas ... Planifica os traballos de xeito ordenado e clara. Demostra o dominio da linguaxe musical, interpretando con total perfección as diferentes partituras que se estudaron. Utilíza a web do departamento como fonte de recursos e canle de comunicación co profesorado. Manexa un editor de partituras con soltura realiza os arreglos que posteriormente interpretará no aula. Busca información e amplia coñecementos a través das novas tecnoloxías Coñece os elementos esenciais da linguaxe musical: notas, figuras, signos de prolongación, compás, alteracións Comprende e identifica as características do canto gregoriano Sabe cando xurde a polifonía, as primeiras formas polifónicas e os compositores. Coñece e diferencia os novos estilos compositivos polifónicos que se desarrollan na música vocal renacentista. Recoñece as características máis significativas da música vocal religiosa, as formas e os compositores máis significativos do Renacimiento. Explica as características da opera Barroca. Coñece as características da monodia profana medieval, sus creadores e formas. Sabe explicar as principales características e formas da música do Barroco. Enumera as características da música vocal profana do Renacemento, as formas e os compositores máis significativos. Coñece as características dla música instrumental, instrumentos, formas musicais e compositores do Renacimiento e do Barroco. Identifica as principais características da ópera no Clasicismo, os seus tipos e os compositores máis significativos. Coñece as principais formas musicais vocales do Romanticismo e as súas características máis importantes. Identifica as características da música nacionalista Coñece as formas musicais das principais escolas nacionalistas.

.


82

Discrimina os instrumentos, agrupacións instrumentais, e as formas instrumentales do clasicismo e do Romanticismo. Describe a orixe do impresionismo musical, as súas características e os compositores máis importantes. Establece as características dos xéneros musicais no clasicismo e identifica formas e os compositores máis significativos. Explica que son os períodos nunha obra musical e os tipos. Coñece os acordes para formar cadencias. Explica como se produce a voz e coñece a súa clasificación. Coñece as principais características e formas da música barroca. Identifica nunha audición, os instrumentos, voces, e é capaz de situar cronológicamente a obra, recoñecendo as características de cada época. Distingue las características de los movimientos artísticos musicales de la primera y de la segunda mitad del siglo XX. Conoce las principales características de la música urbana moderna y los principales estilos. Explica la música de fusión. Sabe que es la contaminación acústica, cuales son sus efectos y propone solucion


83

RÚBRICA PARA A ESCOITA ACTIVA DAS AUDICIÓNS


4 3 2

ORIXINALIDADE




ELEMENTO Sorprende con creacións Sorprende con creacións Sorprende con creacións

4 3 2 1

ACTITUD DA ESCOITA

Escucha en silencio fixándose nos detalles e disfrutando da música.

Escoita en silencio disfrutando da música aunque pasa por alto os detalles da audición.

Escoita en silencio pero non se fixa nos detalles ni se observa disfrute.

No manten o silencio durante a escoita escoita, pasando por alto os detalles e sin disfrutar da audición.

RECONOCIMIENTO

MUSICAL

Recoñece a obra escoitada e o seu autor, discerniendo as características dos suas composicions.

Recoñece a obra escoitada aunque non a

sitúa co seu autor.

Soalle a obra pero non é capaz de recoñecela ni

situarla.

No recoñece a obra nin o autor da audición.

CONTEXTO MUSICAL

Recoñece e identifica las características do estilo musical da obra escoitada e a sitúa no seu contexto.

Recoñece o estilo musical sin identificar as suas peculiaridades pero lle es suficente para situala no

seu contexto.

Recoñece o estilo musical aunque non identifica as suas singularidades nin o seu contexto.

Non recoñece o estilo nin o contexto musical da obra da audición.

CONEXIÓN CON

CONOCIMIENTOS

Aporta ideas que fan ver a conexión da audición con os contenidos traballados.

Aporta ideas inconexas pero que esbozan que ha interiorizado os contenidos.

Ten dificultades para conectar as ideas ca audición.

É incapaz de ver a conexión entre o escoitado e os contidos traballados.

EXTENSIÓN PERSONAL

Valora críticamente o escoitado aportando a sua opinión persoal.

Valora críticamente o escoitado pero non se pronuncia personalmente

sobre elo.

Cóstalle expresar argumentos críticos sobre a audición e opinar sobre

ela.

Non ten interés por aportar ideas críticas sobre a audición ni manifestarse persoalmente.

VALORACIÓN PERSONAL

Valora ls distintas músicas estudadas e as incorpora a sua cultura musical.

Valora as distintas músicas traballadas aunque no lles ve aplicación persoal.

Solo valora aquelas músicas que lle interesan.

Non valora ningún tipo de música como fonte de riqueza.


84

SORPRESIVO propias xenerando interés e expectación hacia a escoita.

propias xenerando interés só no momento sorpresivo.

propias aunque non chega a xerar interés ni expectación.





LIBERDADE RÍTMICA








4 3 2 1

















Realiza as armonías propostas correctamente con intensidade moderada, deixando sobresair o

Realiza as armonías propostas correctamente con intensidade moderada, aunque non ten en conta os matices

Realiza as armonías propostas con errores na execución, o que fai cas disoancias distorsionen o discurso



85

RÚBRICA DE

EVALUACIÓN PARA EL TALLER DE

INTERPRETACIÓN.

DIARIO DE REFLEXIÓN SOBRE LOS ASPECTOS MÁS SIGNIFICATIVOS DE CADA ÉPOCA MUSICAL. Reflexiona sobre lo aprendido en cada época musical.

SIGLO XX

ROMANTICISMO

CLASICISMO

BARROCO

RENACIMIENTO

EDAD MEDIA

LO QUE MÁS ME GUSTA DE ESTA ÉPOCA ES…

LAS OBRAS Y AUTORES QUE MÁS CONOZCO SON…

ME GUSTARÍA SABER, APRENDER O ESCUCHAR MÁS SOBRE…


discurso da melodía.

de intensidade para deixar sobresair a melodía.

melódico.


86

SÍ / NO





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 REGISTRO PARA LA AUTOAVALUACIÓN DEL PROFESORADO: DESARROLLO DE LA ENSEÑANZA





87

DE

SA

RR

OL

LO

DE

LA

EN

SE

ÑA

NZ

A










MO

TIV

AC

IÓN

DE

L A

LU

MN

AD

O







88



i) Organización das actividades de seguemento, recuperación e avaliación das materias

pendentes Os contidos sobre os que se examinará ao alumno serán aqueles que coincidan co seguemento normal do trimestre, facilitando así que o alumno poida recuperar a asignatura de modo parcial xa que poderá enfrentarse os contidos repartidos ao longo do curso. Este sistema se complementará coa realización de actividades que o profesor lle marque. É condición imprescindible para aprobar as asignaturas pendentes: - Entregar unha serie de traballos correspondentes a cada unha das evaluacións antes do mes de Maio para a sua evaluación. - Para aprobar a materia pendente e necesario entregar os traballos na data e teñen que ser calificados como aptos ou aprobar un examen final de toda a materia do curso.

Deseño da avaliación inicial e medidas individuais ou colectivas que se poidan adoptar como consecuencia dos seus resultados

AVALUACIÓN INICIAL As actividades de recuperación e de ampliación planearanse en calquera momento da avaliación, atendendo ás necesidades concretas, propoñendo ao alumando a realización de traballos e exercicios, exposicións na aula, probas escritas.. Partirase dos coñecementos previos que ten o alumnado e que se verán plasmados nunha Avalación Inicial, así eles mesmos verán os seus propios progresos A Avaliación Inicial consistirá nunha proba inicial escrita realizada nas primeiras semanas do comezo do curso, naque se plantexan actividades que se poida avaliar no grao de consecución das competencias básicas do alumnado durante o curso anterior. Ao longo das primeiras semanas se observará tamén o traballo na clase do alumnado para poder confirmar e matizar os regulados da avaliación Inicial. Os intereses dos alumnos, a súa motivación, e ata, as súas aptitudes, diferéncianse progresivamente ao longo desta etapa. Cada alumno e alumna posúe unha serie de peculiaridades que o diferencia do resto dos seus compañeiros, xa que logo non todos eles van aprender ao mesmo ritmo, ou van ter as mesmas capacidades e intereses.


89

O obxectivo último é conseguir que o alumno ou alumna alcance os obxectivos xerais da etapa e, xa que logo, obteña o título de graduado en Educación Secundaria Obligatoria. Polo tanto, a educación organizarase atendendo á diversidad do alumnado. As medidas de atención á diversidad nesta etapa estarán orientadas a responder ás necesidades educativas concretas do alumnado e á consecución das competencias básicas e os obxectivos da Educación Secundaria Obligatoria. Entre as medidas propostas contemplaranse as adaptacións do currículo, os agrupamientos flexibles, os desdoblamientos de grupos, e programas de tratamento personalizado para o alumnado con necesidade específica de apoio educativo. Hai que poñer atención ás peculiaridades e ao progreso do alumnado no proceso de ensino-aprendizaxe un ensino personalizado para favorecer a construcción do coñecemento do alumnado. A forma de chegar a este alumnado non supoñe un tratamento específico e diferencial para cada un deles, senón atopar formas metodolóxicas e didácticas, a través das cales se poida acceder ao obxectivo do aprendizaxe dende as propias características individuais. A existencia de lagunas e deficiencias básicas no aprendizaxe de algúns alumnos poderá ser detectada xa a principios do curso, tras facer a “Avaliación Inicial”. As Unidades Didácticas contan con un gran número de actividades coa finalidade de acomodar a súa aplicación ás necesidades de cada grupo de alumnos ou alumnado dun mesmo grupo-clase que presenten distintos ritmos de aprendizaxe. A partir destes datos obtidos da Avaliación Inicial, cada profesor poderá establecer cales destas actividades poden ser comúns para todo o grupo e cales poderán ser reservadas coma actividades de reforzo ou ampliación. No caso que houbera algún alumno que presentase problemas específicos e non estivera en condicións de ser atendido segundo os criterios anteriores, realizarase unha adaptación curricular individual específica para el.

l) Medidas de atención a diversidade. Dar resposta á diversidade convertirase nun reto educativo prioritario para o docente xa que cada vez existe maior diversidade de niveis curriculais nos centros educativos; pola gran heteroxeneidade do alumnado. Por isto, o método que propoño ofrece distintas propostas para adaptar as actividades ó nivel dos alumnos, favorecendo o tratamento da diversidade mediante unha serie de estratexias relacionadas coa metodoloxía exposta e coa organización do grupo de clase. Actividades de traballo cooperativo. nas que o resultado final depende da coordinación e colaboración grupal (danzas, coros, conxuntos instrumentais). Remarcando que “a diversidade fortalece a clase e ofrece a todos maiores oportunidades de aprendizaxe.


90

ALUMNADO ESTRANXEIRO


Utilización dunha linguaxe clara e comprensible Actividades diversificadas: considerarei ó nivel inicial de cada alumno, os seus intereses, as súas destrezas adquiridad e o contacto que tiveron con actividades musicais. ( Por exemplo, actividades distintas para unha mesma capacidade) Non deben ser nen demasiado fáciles (son pouco motivadoras), nen moi lonxanas do que poidan realizar ,crearía sensación de frustración. . Actividades que permiten distintos graos de realización: Procurarei que os alumnos con dificultades asimilen os contidos mínimos e as ideas fundamentais. Os que non teñan problemas para alcanzar os obxetivos profundizarán nos coñecementos apliando e investigando pero sempre evitar que o alumno se sinta descriminado ou catalogado como alguén especial, negativa ou positivamente. Diversas técnicas didáctica en función das capacidades dos alumnos: dende procedementos imitativos ata a linguaxe musical. Extratexias socioafectivas: para o desenvolvemento de actitudes positivas. Por exemplo, valoración do corpo, a voz, etc. Se valorarán os pequenos logros de cada alumno de forma que estos podan comprobar os seus progresos nas actividades de avalación (facilitando unha evaluación individualizada na que se fixen as notas que o alumno debe alcanzar a partir da sua situación persoal) Se intentará que en música participe nas actividades aínda que non coñeza o idioma xa que non se precisa de modo tan imprescindible a comunicación verbal. Se realizarán reforzos a aqueles alumnos que no seu país de procedencia non cursarán a materia para que podan incorporarse a marcha normal da clase. Engado a este apartado os alumnos con talento musical, é decir, con aptitudes excepcionais para unha faceta artística e cognoscitiva. Se lle explicara o porqué de a realización do ejercicio xa que sempre requiren unha explicación lóxica e coherente para as actividades a realizar. Será necesario elaborar un programa específico pero facéndolle participar nas actividades en


91


conxunto. Estos alumnos, por padecer discapacidades físicas, psíquicas, sensoriais o por manifestar graves trastornos da personalidade ou de conducta, tendrán unha atención especializada, con arreglo ós principios de non discriminación e normalización educativa e coa finalidade de conseguir a súa integración. En música pódese propiciar a inclusión destos alumnos a hora de realizar actividades en grupo (práctica instrumental..) nun grupo máis compensado o con outros de nivel similar. Estos poden precisar: unha adaptación de: recursos materiais como baguetas e instrumentos (falta de control muscular, malformaciones); asentos (silla de rodas); ubicación e colocación da aula (discapacidade visual) unha adecuación dos elementos do currículo: regulación de obxetivos; adaptación dos contados; criterios de evaluación. A música pode axudar a paliar algunhas deficiencias a través do proceso de integración, comunicación, estimulación o sobre a forma de asumir o problema. Pode axudar no desenvolvemento persoal da persoa discapacitada: vencer a timidez, forma de desahogo, desenvolve as capacidades sensoriais e intelectuais. A educación musical pode adaptarse a discapacidade do alumno, desenvolvendo nel os aspectos que en principio están vedados. A través de musicoterapia. A música acompaña ós exercicios de reeducación, terapia e actividades pedagóxicas. k) Concreción dos elementos transversais que se traballarán no curso En cada unidade didáctica se atenderá de modo específico a dous o tres elementos transversais, ainda que sempre aparecen os demais en todas elas. Traballarase a comprensión lectora, a expresión oral e escrita O departamento de Música segue una metodoloía que promove a lectura activa na aula, xa que antes de explicar todos os conceptos, tanto teóricos coma prácticos, das correspondentes unidades didácticas, dos libros de texto ou apuntes facilitados polo profesorado, o alumnado vai lendo en voz alta ditos contidos reflectidos no material didáctico, mentres o resto do alumnado vai seguindo dita lectura de forma atenta, xa que o alumno pode ser rotado na lectura en calquera momento. Despois estes conceptos son comentados e ampliados polo profesorado para a súa correcta comprensión e profundización. Fomentarase tamén a lectura a través da investiación mediante o uso de enciclopedias, libros de consulta, Internet,...etc. para a realización de traballos relacionados cos contidos da materia.


92

Asemesmo, este departamento contribúe á aplicación deste proxecto proporcionando á biblioteca lectura interesante relacionada coa Música sen ser libros de texto, académicamente falando, que o alumnado pode sacar en modo de préstamo ou ben para ser lidos nas Gardas, ou nos periodos lectivos estimados polo centro durante este curso. A comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e da comunicación A creciente importancia que está cobrando na sociedade actual o uso do Internet como fonte de información require que o alumnado comprenda a natureza comunicativa deste instrumento e que saiba xestionalo de modo eficiente. Enténdese que o Internet ha resolto un problema que até a seu desenrrolo global supoñía unha traba no proceso de aprendizaxe, pero creou outros relacionados coa súa natureza global. Xa non se trata de poder acceder directamente á información, senón de saber en que lugar da rede se atopan (é preciso aprender a empregar de modo axeitado os motores da búsqueda) e de saber discriminar as fontes de información. O desenvolvemento desta última destreza será máis asequible se está acompaña dunha boa destreza lectora e, polo tanto, a contribución ao Proxecto de Tecnoloxías da Información e da Comunicación, Propondrase a recollida de información a través das novas tecnoloxías para a realización dos traballos sobre os distintos temas plantexados, así coma a súa utilización na presentación dos mesmos. Realizaranse proxeccións de video e audio ou seleccións de Internet mediante o ordenador e canón da aula, para poder ser analizadas e levalas a debate na clase, así coma tamén se visualizarán partituras no mesmo. Fomentarase o emprego das novas tecnoloxías a través do uso de diversos programas de informática musical: editores de partituras (Finale), editores de audio (Audacity), secuenciadores, ... ás veces se usan outros materiais complementarios, coma a pizarra dixital, o canón, videos, dvd’s, ordenador,… Educación cívica e constitucional

Participación nas tarefas comúns, mostrando actitudes de solidariedade e colaboración. Responsabilidade no traballo e gusto polo traballo ben feito. Análise de conflictos que se derivan das relacións sociais. Coñecemento das vías cauces de participación ciudadá e a súa evolución. Valores e contravalores na actualidade e ao longo da historia. Sociedades democráticas, normas de funcionamento. A diversidade cultural. Análise crítico dos conflictos sociais. Respecto á diversidade persoal, económica, étnica, cultural e social. Uso do desenrolo científico con fins pacíficos. Achegamento á arte como patrimonio universal, que fomenta a convivencia pacífica dos pobos.


93

Espíritu emprendedor Fomentaráse as medidas paraque o alumnado participe en actividades que lle permitan afianzar o espírito emprendedor ea iniciativa empresarial a partir de aptitudes como a creatividade, a autonomía, a iniciativa,o traballo en equipo, a confianza nunmesmo e o sentido crítico Educación para a saúde. Fundamentalmente o ruído e a contaminación acústica. O silencio como actitude positivaque favorece a convivenza, o estudo, o difrute da obra musical. A saúde mental e gratificación persoal por o traballo creativo Valoración e uso correcto do propio corpo e do movemento. A aceptación dos cambios da voz e do rexistro A hixiene vocal coas técnicas para o coidado e o control da voz (respiración, vocalización, articulación) Control postural para tocar instrumentos Educación para a igualdade de oportunidades de ambos sexos. Fomentar a igualdade e a no discriminación por razón de sexo, raza, .. a través do achegamento e desenrolo do feito musical. Utilizar o método de traballo en grupo, para estimular a convivencia e asumir o reparto das tarefas e responsabilidades, sen distinción entre rapazas e rapaces. Desenrolo da capacidade de autoestima ante a satisfación persoal que produce a realización práctica dos proxectos deseñados. Educación do consumidor. Adecuar o consumo de bens e servizos ás necesidades. Ánalise das mesmas. Interpretar correctamente os conseptos consumista, consumismo, consumo... Coñecer as institucións públicas que se relacionan co tema do consumo (oficina do consumidor, ...etc.), e se procedera realizar algún tipo de consulta. Coñecer someramente o plan de marketing dun producto, servizo o idea que se lance ao mercado. Os principias aspectos comunes da área de música con outras áreas serían: Historia da Arte. Se relacionan oas manifestación artísticas dun determinado momento con as características musicais dese período. Lengua Castelan e Literatura. Ejercicios de articulación, dicción, lectura de ritmos, entonación, etc. Lectura e comentario dos textos. Inglés, Francés… Traballar partituras, audicións e textos neutros idiomas. Educación Física. Ejercicios espacio-temporales, coñecemento do propio corpo a través de danzas, representacións de esceas, etc. Matemáticas. Traballos sobre medidas de tempos, proporcionalidade entre as figuras, etc.

m) Actividades complementarias e extraescolares do departamento Considérase que parte da formación escolar é o reforzo dos contidos con saídas complementarias,


94

posto que , en moitas ocasións, o alumnadi necesita destes reforzos extriores para consolidar os contidos. A creación desta programación coincide con o comenzo do curso, polo que é imposíbel detallar polo miúdo todas as actividades que se van levar a cabo. No obstante existen xa unha serie delas. Para o presente curso está presvisto a asistencia a concertos en directo, ven de tipo didácticos, como os ensaios orquestais.

Queda pendente recibir o programa do 2º e 3º trimestre do Auditorio de Santiago de Compostela para decidir se este ano imos a algún concerto, así como tamén queda aberta a posibilidade de outras suxerencias interesantes que poidan chegar durante o curso, así como tamén outras propostan que veñan do Concello de Sada, do departamento de Cultura.

O Alumnado asistete no nivel de 3º ESO será o nivel completo.

Intentarase preparar con antelación todas as actividades, traballándoas na clase con unidades didácticas, para que ditas saídas, non se convirtan nunha mera excursión, senón nunha ferramenta de traballo complementario das clases lectivas. Todas las actividades complementarias se llevarán a cabo siempre y cuando sea posible.

n) Mecanismo de revisión, avaliación e modificación das programación didácticas en relación cos resultados académicos e procesos de mellora. Para avaliar a Programación e a actividade docente, este Departamento ten establecido, de forma

voluntaria, aínda aconsellable, que os profesores pasen aos seus respectivos alumnos - polo

menos ao final do curso- un cuestionario, que figura como ANEXO , no que se lles pide a súa

opinión ao respecto.

Considérase que sólo o alumnado pode facer unha valoración das explicacións, a dificultade dos

contidos, a metodoloxía empregada, criterios de avaliación, ...etc.

Asimesmo, e ademáis dos cuestionarios dos alumnos, os profesores do Departamento enchen,

ao final do curso, outros cuestionarios (ANEXO), que entregan ao Xefe do Departamento, nos

que expresan a seu grao de satisfacción, tanto polos materiais didácticos coma pola

secuenciación e temporalización dos contidos programados, quedando todo reflectido na

Memoria Final de Curso.

Igualmente, considéranse outro factor de avaliación as conclusiones extraídas das periódicas

Reunións do Departamento, onde pódense ver reflectidas as posibles modificacións que poden

surdir á hora de levar a cabo a programación en función dos grupos ou niveis.

Concluindo, para avaliar a programación e a práctica docente, este departamento se basa no:

1.- Cuestionario do alumnado (ANEXO I )

2.- Cuestionarios do profesorado (ANEXO II)

3.- Conclusións extraídas das Reunións do Departamento.


95


96


97

MÚSICA: 4º ESO

Introducción e contextualización

Os contidos establecidos para a disciplina de Música inciden claramente no aspecto práctico

da materia con bloques específicos que recollen os procedementos de traballo fundamentais

nas súas dúas vertentes: a percepción musical (escoita) e a expresión (interpretación e

creación), ambos vinculados á súa vez coa adquisición dunha cultura musical básica

(linguaxe e contextos musicais).

É, xa que logo, unha formulación aberta que permitirá converter a aula de música nun espazo

onde realmente escóitase e faise música, gozando ademais da contribución desta práctica

musical ao desenvolvemento persoal e social dos alumnos.

Desta forma, os bloques de escoita, interpretación e creación aparecen constantemente

interrelacionados como o medio fundamental de abordar e reforzar todos os contidos.

Este carácter integrador da materia fai posible aproximarse á evolución das devanditas

creacións entendéndoas como un todo. O seu coñecemento permite abrir horizontes novos e

ampliar a perspectiva a partir da que observar a música e a danza, non tanto a través dun

estudo pormenorizado das persoas autoras ou do catálogo das súas obras, como da

comprensión e valoración das grandes achegas individuais ou colectivas, das súas

características e do seu devir no tempo.

Evidentemente, a marcha da clase e as características dos alumnos irán suxerindo unha

especie de selección “natural” que permita, baixo a atenta mirada do profesorado, diferenciar

distintos niveis de profundiza no traballo. Algúns aspectos poderán abordarse con maior

dedicación; outros, en cambio, poderán tratarse “no bico dos pés”, pero sen perder un

referente xeral que posibilite saltar duns contidos a outros dentro dun marco organizado,

evitando en todo caso relacións confusas ou visións excesivamente parciais.

A música, como ben cultural e como linguaxe e medio de comunicación non verbal, constitúe

un elemento con gran valor na vida das persoas; ademais, favorece o seu desenvolvemento

integral, intervén na súa formación emocional e intelectual, a través do coñecemento do feito

musical como manifestación cultural e histórica, e contribúe ao afianzamento dunha postura

aberta, reflexiva e crítica no alumnado.

Na actualidade, a música constitúe un dos principais referentes de identificación da mocidade.

Co desenvolvemento tecnolóxico multiplicáronse as canles de acceso ás cada vez máis

numerosas fontes de cultura musical, así como aos seus diversos xeitos de creación e

interpretación, a través de vehículos que forman parte da súa vida cotiá, como internet, os

dispositivos móbiles, os reprodutores de son e os videoxogos.

Ademais, fomenta o desenvolvemento da percepción, a sensibilidade estética, a expresión

creativa e a reflexión crítica.


98

Transcendendo estes valores estéticos, propios da competencia de conciencia e expresións

culturais, o alumnado aprenderá actitudes de cooperación e traballo en equipo ao formar

parte de diversas agrupacións nas que cadaquén asumirá diferentes papeis para poder

interpretar música en conxunto. Por outra parte, é interesante fomentar actitudes

emprendedoras que acheguen o alumnado ás diferentes profesións no ámbito musical e non

musical.

Esta materia fomenta as actividades colaborativas ao integrar os/as estudantes nun grupo,

fomentando o intercambio de ideas, o respecto entre iguais, a integración, a creatividade, o

coñecemento doutros contextos e o desenvolvemento da intelixencia emocional.

O estudo desta materia parte dos coñecementos previos adquiridos polo alumnado na

educación primaria e do seu desenvolvemento evolutivo, afondando con elementos que, dado

o seu nivel de abstracción, deben abordarse neste momento de desenvolvemento do

alumnado.

Entre outros, é obxectivo desta materia dotar os alumnos e as alumnas dun vocabulario que

permita a descrición de fenómenos musicais, unha comprensión da linguaxe musical como

medio de expresión artística, unha sensibilidade cara á expresión musical e o entendemento

da música como un fenómeno imbricado na historia e na sociedade.

Tamén se lle outorga un papel importante á análise das obras musicais, entendendo que se pode levar a cabo en distintos niveis de profundidade. Os elementos do currículo básico organizáronse en catro bloques, moi relacionados entre si,

que comparten múltiples elementos:

"Interpretación e creación" integra a expresión instrumental, vocal e corporal coa

improvisación e a composición musical, o que permitirá ao alumnado participar da música

dunha forma activa.

"Escoita" pretende crear a primeira actitude fundamental cara a esta arte e dotar alumnado das

ferramentas básicas para gozar dela a través da audición e a comprensión do feito musical.

"Contextos musicais e culturais" relaciona a música coa cultura e a historia, dáa coñecer o valor

do patrimonio musical español e galego, e ensina a identificar o estilo e as características distintivas da música que

delimitan cada período histórico básico; efinalmente.

"Música e tecnoloxías" pretende abranguer o coñecemento e a práctica da interacción entre música

e novast ecnoloxías.

Estes aspectos teñen especial importancia debido á proximidade que as tecnoloxías teñen na

vida cotiá do alumnado, polo que se pretende xerar unha vinculación entre a linguaxe

tecnolóxica que utiliza habitualmente e a música dentro da aula.

Xa como remate, vese necesario resaltar a importancia do uso dunha metodoloxía adecuada

a este enfoque curricular, que posibilite que o alumnado sexa protagonista da súa propia

aprendizaxe, traballando de xeito colaborativo, onde a práctica e a vivencia do feito musical

sexa real e relevante para o alumnado, para a comunidade educativa e para o contorno social.


99

Contribución ao desenvolvemento das competencias clave DESCRITORES

COMPETENCIAS CLAVE INDICADORES DESCRITORES

Competencia matemática e

competencias básicas en ciencia

e tecnoloxía

Coidado do contorno

ambiental e dos seres vivos

Interactuar co contorno natural de xeitor

respectuoso. Comprometerse co uso responsable dos

recursos naturais para promover un

desenvolvemento sostible. Respectar e preservar a vida dos seres vivos do

seu contorno. Tomar conciencia dos cambios producidos

polo ser humano no contorno natural e as

repercusións para a vida futura.

Vida saudable

Desenvolver e promover hábitos de vida

saudable en canto á alimentación e ao exercicio

físico. Xerar criterios persoais sobre a visión social da

estética do corpo humano fronte ao seu coidado

saudable.


Recoñecer a importancia da ciencia na nosa vida

cotiá. Aplicar métodos científicos rigorosos para

mellorar a comprensión da realidade

circundante en distintos ámbitos (biolóxico,

xeolóxico, físico, químico,

tecnolóxico,xeográfico...). Manexar os coñecementos sobre ciencia e

tecnoloxía paras olucionar problemas, comprender

oque acontece arredor nosa e responder preguntas.

Manexo de elementos

matemáticos

Coñecer e utilizar os elementos matemáticos

básicos: operacións, magnitudes, porcentaxes,

proporcións, formas xeométricas, criterios de

medición e codificación numérica,etc. Comprender e interpretar a información

presentada en formato gráfico. Expresarse con propiedade na linguaxe

matemática.


100

Razoamento lóxico e resolución

de problemas

Organizar a información utilizando

procedementos matemáticos. Resolver problemas seleccionando os

datos e as estratexias apropiadas. Aplicar estratexias de resolución de

problemas a situacións da vida cotiá.



Comprender o sentido dostextos escritos

eorais. Manter unha actitude favorable cara á

lectura.


Expresarse oralmente con corrección,

adecuación ec oherencia. Utilizar o vocabulario adecuado,as

estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e

gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Compoñer distintos tipos de textos

creativamente con sentidoliterario.


Respectar as normas de comunicación en

calquera contexto: quenda de palabra, escoita

atenta ao interlocutor... Manexar elementos de comunicación non

verbal, ou en diferentes rexistros, nas diversas

situacións comunicativas.

Comunicación noutras linguas

Entender o contexto sociocultural da

lingua, así como a súa historia para un mellor

uso desta. Manter conversacións noutras linguas

sobre temas cotián sen distintos contextos. Utilizar os coñecementos sobre a lingua

para buscar información e ler textos en

calqueras situación. Producir textos escritos dediversa

complexidade para o seu uso en situacións

cotiás ou materias diversas.

Competencia dixital


Empregar distintas fontes paraa busca

deinformación. Seleccionar o uso das distintas fontes

segundo a sú afiabilidade. Elaborar e publicitar información propia

derivada de información obtida a través

demedios tecnolóxicos.


101

Comunicación audiovisual Utilizar as distintas canles de

comunicación audiovisual para transmitir

informacións diversas. Comprender as mensaxes que veñen dos

medios de comunicación.


102

Utilización de ferramentas

dixitais

Manexar ferramentas dixitais para a

construción decoñecemento. Actualizar o uso das novas tecnoloxías

para mellorar otraballo e facilitar a vida diaria. Aplicar criterios éticos no uso das

tecnoloxías.

Conciencia e expresiónsculturais

Respecto polas manifestacións

culturais propias e alleas

Mostrar respecto cara ao patrimonio cultural

mundial nas súas distintas vertentes (artístico-

literaria, etnográfica, científico-técnica...), e cara ás

persoas que contribuíron ao seu

desenvolvemento. Valorara interculturalidade como unha

fonte de riqueza persoal e cultural. Apreciar os valores culturaisdo patrimonio natural e da evolución do

pensamento científico.


Expresar sentimentos e emocións mediante

códigosa rtísticos. Apreciar a beleza das expresións artísticas

e as manifestacións de creatividade e

gusto pola estétic ano ámbito cotián. Elaborar traballos representacións con

sentido estético.



Coñecer as actividades humanas, adquirir

unha idea da realidade histórica a partir de

distintas fontes, e identificar as

implicacións que ten vivir nun Estado social e

democrático de dereito referendado por unha

constitución. Aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola.

Relación cos demais

Desenvolver capacidade de diálogo cos

demais en situacións de convivencia e traballo

e para a resolución de conflitos. Mostrar dispoñibilidade para a

participación activa en ámbitos de

participación establecidos. Recoñecer riqueza na diversidade de

opinións eideas.


103

Compromiso social

Aprender a comportarse desde o

coñecemento dos distintos valores. Concibir unha escala de valores propia e

actuar conforme a ela. Evidenciar preocupación polos máis

desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e

potencialidades. Involucrarse ou promover accións cun fin

social.


104

Sentido de iniciativa e espírito

emprendedor

Autonomía persoal

Optimizar recursos persoais apoiándose

nas fortalezas propias. Asumir as responsabilidades

encomendadas e dar conta delas. Ser constante no traballo,superando as

dificultades. Dirimir a necesidade de axudaen función da

dificultade dat arefa.

Liderado

Xestionar o traballo do grupo

coordinando tarefas e tempos. Contaxiar entusiasmo pola tarefa e ter

confianza nas posibilidades de alcanzar

obxectivos. Priorizar a consecución de obxectivos

grupais sobre os intereses persoais.

Creatividade

Xerar novas e diverxentes posibilidades

desde coñecementos previos duntema. Configurar unha visión defuturo realista

eambiciosa. Atopar posibilidades nocontorno que outros

nonaprecian.

Emprendemento

Optimizar o uso de recursos materiais e

persoais para a consecución de obxectivos. Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou

promover accións novas. Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas

ou os proxectos. Actuar con responsabilidade sociale sentido

ético notraballo.

Aprender a aprender Perfil de aprendiz

Identificar potencialidades persoais como

aprendiz: estilos de aprendizaxe,

intelixencias múltiples, funcións executivas... Xestionar os recursos e as motivacións

persoais en favor da aprendizaxe. Xerar estratexias para aprender en

distintos contextos de aprendizaxe.

Ferramentas para estimular o

pensamento

Aplicar estratexias para a mellorado

pensamento creativo, crítico,

emocional,interdependente... Desenvolver estratexias que favorezan a

comprensiónrigorosa dos contidos.


105

Planificación e avaliación da

aprendizaxe

Planificar os recursos necesarios eos pasos

que se deben de realizar no proceso

deaprendizaxe. Seguir os pasos establecidos e tomar

decisións sobre os pasos seguintes en función

dos resultados intermedios. Avaliara consecución de obxectivos de

aprendizaxe. Tomar conciencia dos procesos de

aprendizaxe.

Descrición do modelo competencial Na descrición do modelo competencial inclúese o marco de descritores competenciais no

que aparecen os contidos reconfigurados desde un enfoque de aplicación que facilita o

adestramento das competencias; recordemos que estas non se estudan, nin se ensinan:

adéstranse. Para iso, é necesaria a xeración de tarefas de aprendizaxe que permita ao

alumnado a aplicación do coñecemento mediante metodoloxías de aula activas.

Abordar cada competencia de xeito global en cada unidade didáctica é imposible; debido a

iso, cada unha destas divídese en indicadores de seguimento (entre dúas e cinco por

competencia), grandes alicerces que permiten describila dun xeito máis preciso; dado que o

carácter destes é aínda moi xeral, o axuste do nivel de concreción esixe que devanditos

indicadores divídanse, á súa vez, no que se denominan descritores da competencia, que serán

os que «describan» o grado competencial do alumnado. Por cada indicador de seguimento

atoparemos entre dous e catro descritores, cos verbos en infinitivo.

En cada unidade didáctica cada un destes descritores concrétase en desempeños

competenciais, redactados en terceira persoa do singular do presente de indicativo. O

desempeño é o aspecto específico da competencia que se pode adestrar e evaluar de xeito

explícito; é, xa que logo, concreto e obxervable. Para o seu desenvolvemento, partimos dun

marco de descritores competenciais definido para o proxecto e aplicable a todas as materias

e cursos da etapa.

Respectando o tratamento específico nalgunhas áreas, os elementos transversais, tales como

a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías

da información e a comunicación, o emprendemento e a educación cívica e constitucional,

traballaranse desde todas as áreas, posibilitando e fomentando que o proceso de ensino-

aprendizaxe do alumnado sexa o máis completo posible.


106

A diversidade dos nosos alumnos e alumnas, cos seus estilos de aprendizaxe diferentes,

hanos de conducir a traballar desde as diferentes potencialidades de cada un deles,

apoiándonos sempre nas súas fortalezas para poder dar resposta ás súas necesidades.

ÁREA DE MÚSICA

Na área de Música incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeito

sistemático, facendo fincapé nos descritores máis afines ao área.


A área de Música contribúe a esta competencia de xeito significativo porque promove

condutas e adquisición de valores responsables co ben común inmediato no que afecta ao

coidado do medio ambiente, para conseguir unha contorna libre de ruídos e de contaminación

acústica. Ademais, contribúe, a través da aplicación de métodos propios da racionalidade

científica e as destrezas tecnolóxicas na creación e mellora de instrumentos musicais e as

súas formacións ao longo da historia e en todas as culturas do mundo.

Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán:

Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvementosostible. Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas, comprender o que ocorre ao noso ao redor e responder preguntas. Comprender e interpretar a información presentada en formatográfico. Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá.

Comunicaciónlingüística

A comunicación lingüística no área de Música será o resultado da acción comunicativa

dentro das prácticas musicais e manifestarase tamén pola expresión adecuada das propias

ideas en contextos comunicativos de análises, creación e interpretación, así como no traballo

sobre a respiración, a dicción, a articulación e a expresión adecuadas. Ademais, no seu

formato non verbal, o individuo tamén desenvolve as súas capacidades comunicativas grazas

ás cales expande a súa competencia e a súa capacidade de interacción con outros individuos.

Os descritores que priorizaremos serán:

Comprender o sentido dos textos escritos eorais. Expresarse oralmente con corrección, adecuación ecoherencia. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda depalabra, escoita atenta aointerlocutor. Manexar elementos de comunicación non verbal, ou diferentes registros,nas diversas situaciónscomunicativas.


107

En caso de centros bilingües ou plurilingües que impartan a asignatura noutra lingua:

Manter conversacións noutras linguas sobre temas cotiáns en distintoscontextos. Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textosen calquera situación. Competencia dixital

Contribuirase ao desenvolvemento da competencia dixital na elaboración de traballos de

investigación individuais e/ou en grupo, xa que implica o uso creativo, crítico e seguro das

tecnoloxías da información e a comunicación, accedendo, xestionando e manexando

diferentes motores de procura e bases de datos, e transformando esta información en

coñecemento.

Para iso, nesta área, traballaremos os seguintes descritores da competencia:

Elaborar e publicitar información propia derivada de información obtida a travésde medios tecnolóxicos. Empregar distintas fontes para a procura deinformación. Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual paratransmitir informaciónsdiversas. Manexar ferramentas dixitais para a construción decoñecemento.

Conciencia e expresiónsculturais

A través do área os alumnos e as alumnas accederán ás distintas manifestacións sobre a

herdanza cultural e musical, coa concreción destas en diferentes autores e obras, así como

en distintos xéneros e estilos. Desenvolverán a iniciativa, a imaxinación e a creatividade

expresadas a través de códigos artísticos, comprendendo o patrimonio cultural e artístico dos

distintos períodos históricos, as súas características e as súas relacións coa sociedade na que

se crean. Ao mesmo tempo, traballarán a capacidade e intención de expresarse e comunicar

ideas. Implica coñecer, comprender, apreciar e valorar, cunha actitude aberta e respetuosa,

as diferentes manifestacións musicais a través do estudo, a análise e a interpretación das súas

obras características.

Polo que nesta área, traballaremos os seguintes descritores:

Expresar sentimentos e emocións mediante códigosartísticos. Apreciar a beleza das expresións artísticas e as manifestacións de creatividade,e mostrar gusto pola estética no ámbitocotián. Elaborar traballos e presentacións con sentidoestético. Mostrar respecto cara ao patrimonio cultural mundial nas súas distintasvertentes (artístico-literaria, etnográfica, científico-técnica), e cara ás persoas que contribuíron ao seu desenvolvemento.


108

Valorara interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal ecultural. Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución dopensamento científico.


Contribuiremos a esta competencia a través da implicación e a interacción con outras persoas

dentro dun grupo, conforme a normas baseadas no respecto mutuo en todas as actividades

musicais realizadas. Desenvolve o sentido da responsabilidade, mostrando comprensión e

respecto aos valores e ideas alleas, e a recepción reflexiva e crítica da información sobre as

manifestacións e actividades musicais.

Para iso adestraremos os seguintes descritores:

Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivenciae traballo, e para a resolución deconflitos

Mostrar disponibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Recoñecer riqueza na diversidade de opinións eideas. Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Propoñeranse ao alumnado actividades que impliquen a capacidade de transformar as ideas

en actos polo desenvolvemento de actitudes que conleven un cambio de mentalidade,

capacidade de pensar de forma creativa, autoconocimiento e autoestima, autonomía ou

independencia, interese, esforzo e espírito emprendedor, sentido crítico e da

responsabilidade.

Os descritores que adestraremos son:

Asumir as responsabilidades encomendadas e dar contadelas. Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas etempos. Contaxiar entusiasmo pola tarefa e ter confianza nas posibilidades dealcanzar obxectivos. Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos duntema. Atopar posibilidades na contorna que outros nonaprecian. Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover acciónsnovas. Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou osproxectos. Aprender aaprender


109

Contribuiremos á competencia de aprender a aprender, caracterizada pola habilidade para

iniciar, organizar e persistir na aprendizaxe, onde a motivación e a confianza son cruciais

para desenvolver aprendizaxes cada vez máis eficaces. Así mesmo, traballarase esta

competencia a través da ampliación das habilidades de expresión, especialmente presentes

en contidos relacionados coa interpretación e a improvisación, tanto individual como

colectiva, así como mediante a xeneralización do seu cultivo no tempo de lecer.

Os descritores para esta competencia serán:

Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas?

Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe. Aplicar estratexias para mellóra a do pensamento creativo, crítico,emocional, interdependente

Evaluar a consecución de obxectivos deaprendizaxe. Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe. c) Concreción dos obxectivos para o curso A Educación Secundaria Obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e as alumnas as

capacidades que lles permitan:

Asumir responsablemente os seus deberes; coñecer e exercer os seus dereitos no respecto aos demais; practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e grupos; exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadaníademocrática.

Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvementopersoal.

Valorare respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.

Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións cos demais e resolver pacificamente os conflitos, así como


110

rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentossexistas.

Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con sentido crítico, incorporar novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e acomunicación.

f ) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en distintas

disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas nos diversos

campos do coñecemento e da experiencia.

Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza nun mesmo, a participación, o sentidocrítico,ainiciativapersoaleacapacidadeparaaprenderaaprender,planificar, tomar decisións e asumirresponsabilidades.

Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua castelá ena galega, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo daliteratura.

i ) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de xeito apropiado.

l ) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propias e dos demais,

así como o patrimonio artístico e cultural.

Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade.Valorarcriticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio, e contribuír así á súa conservación emellora.

n ) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións

artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

Desenvolver a audición musical a través do recoñecemento dos parámetros doson e os elementos básicos de linguaxe musical. Manexar os elementos de representación gráfica da música na lectura eescritura musical. Desenvolver a capacidade de improvisaciónmusical.

OBXECTIVOS DA ÁREA DE MÚSICA


111

Dominar nocións básicas de composición e formas de organizaciónmusical. Interpretar musicalmente obras sinxelas desenvolvendo as súas capacidadese habilidades musicais e de traballo engrupo. Respectar as creacións musicais propias ealleas. Investigar as posibilidades sonoras de obxectos e as distintasfontes. Discriminar auditivamente os distintos instrumentos, as voces e assúas agrupacións. Descifrar o código musical na lectura departituras. Valoraro silencio na audiciónmusical. Discernir distintos tipos de música e a súa procedenciacultural. Describir a organización e a estruturación musical dunha obra interpretada envivo ou gravada. Localizar e interiorizar situacións nas que se produce un uso indiscriminado do sone propoñer solucións. Relacionar a música con outrasdisciplinas. Mostrar interese por músicas de diferentes culturas e diversificar aspreferencias musicais. Coñecer o patrimonio cultural español e adoptar unha actitude de conservación e transmisión deste. Desenvolver unha actitude crítica e unha capacidade de argumentacióne razoamento en cuestións musicais. Valorara música actual desenvolvendo unha capacidade de análise críticae interese polos seus elementos creativos einnovadores. Manexar as ferramentas tecnolóxicas na gravación, a reprodución, a creación oua interpretaciónmusical. Utilizar os recursos informáticos como medios de aprendizaxe e investigacióndo feitomusical. Concreción para cada estándar de aprendizaxe avaliable

Música. 4º de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave


a B1.1. Práctica e aplicación de habilidades técnicas en grao crecente de complexidade e concertación coas outras partes do conxunto na interpretación vocal e instrumental, e no movemento e adanza. B1.2. Interpretación de pezas vocais e instrumentais aprendidas de oído e/ou mediante a lectura de

B1.1. Ensaiar e interpretar, en pequeno grupo, unha peza vocal ou instrumental, ou unha coreografía, aprendidas de memoria a través da audición ou da observación de gravacións de audio e vídeo, ou mediante a lectura de partituras e outros recursos gráficos.

MUB1.1.1. Aplica as habilidades técnicasnecesarias nas actividades de interpretación, colabora co grupo e respecta as regras fixadas para lograr un resultado acorde coas súas propiasposibilidades.

CAA

b CSC c

m

n

MUB1.1.2. Le partituras como apoio á interpretación.

CCEC


112

partituras con diversos tipos de notación.

MUB1.1.3. Coñece e cumpre as normas establecidas para realizar as actividades da aula.

CSC

a B1.3. Planificación, ensaio, interpretación, dirección e avaliación de espectáculos musicais na aula e noutros espazos econtextos. B1.4. Perseveranza na práctica de habilidades técnicas que permitan mellorar a interpretación individual e en grupo, e a creaciónmusical.

B1.2. Participar activamente nalgunhas das tarefas necesarias para a celebración de actividades musicais no centro docente: planificación, ensaio, interpretación, difusión, etc.

MUB1.2.1. Interpreta e memoriza un repertorio variado de cancións, pezas instrumentais e danzas cun nivel de complexidade en aumento.

CCEC

b CSC c

g

l

n

b B1.5. Utilización de técnicas, recursos e procedementos compositivos na improvisación, na elaboración de arranxos e na creación de pezas musicais.

B1.3. Compoñer unha peza musical utilizando diferentes técnicas e recursos.

MUB1.3.1. Coñece e utiliza axeitadamente técnicas,recursos e procedementos compositivos para elaborar arranxos musicais, improvisar e compormúsica.

CD

e CMCCT f

g

l

n

MUB1.3.2. Utiliza con autonomía recursos informáticos ao servizo da creaciónmusical.

CD

a B1.6. Ámbitos profesionais da música. Identificación e descrición das facetas e as especialidades no traballo dos/dasmúsicos/as. B1.7. Interese por coñecer as posibilidades que ofrece a música nos ámbitos persoal e profesional.

B1.4. Analizar os procesos básicos de creación, edición e difusión musical, considerando a intervención de distintos/asprofesionais.

MUB1.4.1. Coñece e analiza o proceso seguido en diversas producións musicais (discos, programas de radio e televisión, cine, etc.) e o papel xogado en cada fase do proceso polos/as profesionais queinterveñen.

CSC

c CSIEE e

g

l

n

Bloque 2. Escoita

Música. 4º de ESO


b B 2 . 1 . Audición,recoñecemento, análise e comparación de músicas de diferentes xéneros, estilos e culturas.

B2.1. Analizar e describir as principais características de pezas musicais apoiándose na audición e no uso de documentos como partituras, textos oumusicogramas.

MUB2.1.1. Analiza e comenta as obras musicais propostas, axudándose de diversas fontes documentais.

CMCCT

e CCL

f CSC

h

I

MUB2.1.2. partituras audición.

Le como

e analiza apoioá

n CCEC


113

a c e h i l n B2.2. A crítica como medio de información e valoración do feito musical. Análise de críticas musicais e uso dun vocabulario apropiado para a elaboración de críticas orais e escritas sobre a música escoitada.

B2.2. Expor de xeito crítico a opinión persoal respecto de distintas músicas e eventos musicais, argumentándoa en relación coa información obtida en diversas fontes: libros, publicidade, programas de concertos, críticas,etc.

MUB2.2.1. Analiza críticas musicais e utiliza un vocabulario axeitado para a elaboración de críticas orais e escritas sobre a música escoitada.

CCL CCEC

h i l n o B2.3. Rigor na utilización dun vocabulario adecuado para describir a música.

B2.3. Utilizar a terminoloxía axeitada na análise de obras e situaciónsmusicais.

MUB2.3.1. Utiliza con rigor un vocabulario axeitado para describir a música.

CCL CCEC

a B2.4. Utilización de diversas fontes de información para obter referencias sobre músicas de diferentes épocas e culturas, incluídas as actuais, e sobre a oferta de concertos e outras manifestacións musicais, tanto en vivo como divulgadas a través dos medios decomunicación.

B 2 . 4 . Recoñecer auditivamente, clasificar,situar no tempo e no espazo, e determinar a época ou a cultura e o estilo das obras musicais escoitadas previamente na aula, amosando apertura e respecto polas novas propostas musicais e interesándose por ampliar as súaspreferencias.

MUB2.4.1. Recoñece e compara os trazos distintivos de obras musicais, e descríbeo utilizando unha terminoloxía axeitada.

CCL

h CCEC

i

I

l

MUB2.4.2. Sitúa a obra musical nas coordenadas de espazo e tempo.

CCEC

CSC

MUB2.4.3. Amosa interese, respecto e curiosidade pola diversidade de propostas musicais, así como polos gustos musicais doutras persoas.

CSC

CCEC

a e f g l n B2.5. Edición, comercialización e difusión da música. Novas modalidades de distribución da música e as súas consecuencias para os/as profesionais da música e a industria musical.

B2.5. Distinguir as funcións que cumpre a música na nosa sociedade, atendendo a diversas variables: intención de uso, estrutura formal e medio de difusión utilizado.

MUB2.5.1. Amosa unha actitude crítica ante o papel dos medios de comunicación na difusión e na promoción da música.

CD CSC

a B2.6. A música nos medios de comunicación. Factores que inflúen nas preferencias e nas modasmusicais. B2.7. Interese, respecto e curiosidade pola diversidade de propostas musicais, así como polos gustos musicais doutraspersoas.

B2.6. Explicar algunhas das funcións que cumpre a música na vida das persoas e na sociedade.

MUB2.6.1. Coñece e explica o papel da música en situacións e contextos diversos: actos da vida cotiá, espectáculos, medios de comunicación, etc.

CCL

h CCEC

l CSC

n


Música. 4º de ESO


a B3.1. Recoñecemento e localización nas coordenadas espazo-temporais das manifestacións musicais máis significativas do patrimonio musical

B3.1. Apreciar a importancia patrimonial da música española e galega, e comprender o valor de conservala e transmitila colaborando na recollida, na

MUB3.1.1. Amosa interese por coñecer o patrimonio musical español egalego.

CSC

b CCEC c

e

f MUB3.1.2. Coñece as CSC


114

h español egalego. gravación e na transcrición de pezas.

testemuñas máis importantes do patrimonio musical español e galego, e sitúaos no seu contexto histórico e social.

CCEC

l n ñ

a B3.2. Pluralidade de estilos na música actual: características culturais, artísticas eformais. B3.3. Manifestacións musicais doutrasculturas.

B3.2. Coñecer a existencia doutras manifestacións musicais e consideralas como fonte de enriquecemento cultural.

MUB3.2.1. Analiza a través da audición músicas de distintos lugares do mundo e identifica as súas características fundamentais.

CSC

b CCEC e

l

n

MUB3.2.2. Recoñece e explica as características básicas da música española e da música popularurbana.

CSC CCEC

a B3.4. A música ao servizo doutras linguaxes: corporal, teatral, cinematográfica,radiofónica oupublicitaria. B3.5. Análise da música empregada en diferentes tipos de espectáculos e producións audiovisuais.

B3.3. Realizar exercicios que reflictan a relación da música con outras manifestacións artísticas.

MUB3.3.1. Elabora traballos de investigación nos que establece sinerxías entre a música e outras manifestaciónsartísticas.

CCL

b CSC e CAA h

g

i

l

n

a B3.6. Utilización de diversas fontes de información para indagar sobre música popular urbana. B3.7. O son e a música nos medios audiovisuais e nas tecnoloxías da información e da comunicación. Valoración dos recursos tecnolóxicos como instrumentos para o coñecemento da música e a satisfacción conela. B3.8. Sensibilización e actitude crítica ante o consumo indiscriminado de música e a contaminaciónsonora.

B3.4. Coñecer e analizar as características dos principais grupos e tendencias da música popular urbanaactual.

MUB4.4.1. Realiza traballos e exposicións ao resto do grupo sobre a evolución da música popular.

CAA

b CSC c CCL e

MUB4.4.2. Utiliza os recursos das novas tecnoloxías para expor os contidos de maneira clara.

h CD i

l

n


e f g l

B4.1. Papel das tecnoloxíasna música. Reflexión sobre a repercusión que na música tivo a posibilidade de gravar o son e a apariciónd o s

B4.1. Valorar o papel das tecnoloxías na formación musical.

MUB4.1.1. Selecciona e utiliza recursos tecnolóxicos para diferentes aplicacións musicais.

CAA CD CMCCT

Música. 4º de ESO


n computadores. MUB4.1.2. Comprende a CSC


115

B4.2. Transformación de valores, hábitos, consumo e gusto musical como consecuencia dos avances tecnolóxicos das últimas décadas.

transformación de valores, hábitos, consumo e gusto musical como consecuencia dos avances tecnolóxicos.

CSIEE

e f g l n

B 4 . 3 . Utilización de dispositivos electrónicos, recursos de internet e software musical de distintas características para o adestramento auditivo e a escoita, a interpretación e a creaciónmusical.

B4.2. Aplicar as técnicas de gravación analóxica e dixital para rexistrar as creacións propias, as interpretacións realizadas no contexto da aula e outras mensaxes musicais.

MUB4.2.1. Manexa as técnicas básicas necesarias para a elaboración dun produto audiovisual.

CSC CD

e B4.4. Aplicación de técnicas de gravación analóxica e dixital para rexistrar as creacións propias, as interpretacións realizadas no contexto da aula e outras mensaxes musicais.

B4.3. Sonorizar unha secuencia de imaxes fixas ou en movemento utilizando diferentes recursosinformáticos.

MUB4.3.1. Sabe procurar e seleccionar fragmentos musicais axeitados para sonorizar secuencias de imaxes.

CAA

f CD g

l

n

MUB4.3.2. Sonoriza imaxes fixas e en movemento mediante a selección de músicas preexistentes ou a creación de bandas sonoras orixinais.

CD CCEC CMCCT

e f g h l n

B4.5. Análise das funcións da música en producións audiovisuais: publicidade, televisión, cine, videoxogos, etc.

B4.4. Caracterizar a función da música nos medios de comunicación (radio, televisión, cine, etc.) e as súas aplicacións na publicidade, nos videoxogos e noutras aplicaciónstecnolóxicas.

MUB4.4.1. Utiliza con autonomía as fontes de información e os procedementos apropiados para indagar e elaborar traballos relacionados coa función da música nos medios decomunicación.

CAA CD

a B4.6. Sonorización de imaxes fixas e en movemento mediante a selección de músicas preexistentes ou a creación de bandas sonoras orixinais. B4.7. Valoración crítica da utilización dos medios audiovisuais e as tecnoloxías da información e da comunicación como recursos para a creación, a interpretación, o rexistro e a difusión de producións sonoras eaudiovisuais.

B 4 . 5 . Coñecer as posibilidades das tecnoloxías aplicadas á música e utilizalas conautonomía.

MUB4.5.1. Amosa interese por coñecer as posibilidades que ofrecen as novas tecnoloxías como ferramentas para a actividademusical.

CD

e CCEC f

g

l

MUB4.5.2. Coñece e consulta fontes de información impresa ou dixital para resolver dúbidas e para avanzar na aprendizaxe autónoma.

n CD CCL CAA

MUB4.5.3. Utiliza a información de xeito crítico, obtena de distintos medios e pode utilizala e transmitila utilizando distintos soportes.

CAA

CL

Grado mínimo de consecución para superar la materia.

A distribución dos contidos ó longo do curso presentase de forma secuencial, para elo tiven


116

en conta que a duración media dun curso académico é de 30 horas lectivas con 3 horas de

clase semanais para o curso de 4º da E.S.O. a duración variable de cada trimestre

fundaméntase na Semana Santa, isto fai que sexa difícil plantexar exactamente o número de

unidades didácticas distribuídas en cada trimestre. Cada unidade se extende entre dúas e tres

semanas podendo ser modificado en función da semanas disponibles.

A duración das unidades ten que ser aberta e flexible debido a que é moi difícil calcular con

precisión o tempo que nos ha levar o desenvolvemento dunha unidade, dependendo de

moitos factores: o nivel do alumnado, a sua motivación, a atención a diversidade, os

imprevistos ó longo do curso (actividades extraescolares, preparar concertos escolares,

enfermidades, etc).

A secuenciación que propoño é aproximativa e intentarase levar a cabo có maior rigor posible

e nunca imposto como fixo e inamovible, sempre debemos estar dispostos a reorganizar a

nosa labor docente para acoplala ó día a día.

4ºE . S . O .

A CríticaMusical: Función dacrítica. CriterioPropio. Transcricións. Versións.

Profesións Musicais: MánagerMusical. Afinador e Mecánico dePianos. ProductorMusical. Coreógrafo. Compositor de Música paraTeatro. Letrista. Técnico deSon. Arreglista Musical Dj.

A Música Popular en España: Nosofolclore: Galicia. ComunidadeValencianae rexión deMurcia. PaísVascoeNavarra. Andalucía eEstremadura. IllasCanarias.


117

Aragón e La Rioxa. Cataluña e IllasBaleares. Castela León, La Mancha e Comunidade deMadrid. Cantabria eAsturias.

Músicas doMundo: A Música Celta:Europa. A Música de Bali:Indonesia

A Música de China:Asia. A Música de México:Centroamérica. A Música de Guinea: ÁfricaNegra. A Música de Cuba:América. A Música de Brasil:Sudamérica. A Música de Exipto: ÁfricaÁrabe. A Música de Portugal:Europa.

Música e tecnoloxía: Edición doson. MIDI. Programas Secuenciadores. Editores dePartituras. Software Educativo. Instrumentoselectrónicos. Música electrónica. Informática musical: Band-in-a-Box, MelodyAssistant.

A MúsicaCinematográfica: Función da Banda Sonora nocine. Tiposde música nocine. Principais compositores de bandas sonoras. Música cinematográfica enEspaña.

A Música e os medios de comunicación: radio – televisión –publicidade. Función da música nosmass-media. O Vídeomusical. Canaisespecializados. Recursos habituais napublicidade. Influencia da música napublicidade.

A Música popular urbana: evolución dende finais s.XIX ate nostrosdías. Precedentes doJazz: Gospel. Blues. Ragtime.


118

Evolución doJazz: Estilo Nova Orleáns. Swing.

Bebop. Cool Jazz. Free Jazz. Jazz-rock.

Outras fusións.

Evolución da música Pop e Rock pordécadas(I): Rock androll. Folk.

Pop.

Folk-rock.

Soul.Rock sinfónico. Pop-rock español.

Evolución da música pop e rock por décadas(II): Rock duro. Punk.

Glam rock.

Música disco.

New Wave.

Tecno-pop. Mákina.

Pop español nas últimas décadas.

Concrecións metodolóxicas que require amateria

Traballar de xeito competencial no aula supón un cambio metodolóxico importante; o

docente pasa a ser un xestor de coñecemento do alumnado e o alumno ou alumna adquire un

maior grado de protagonismo.

Na área de Música:

Os alicerces fundamentais do ensino da música son a audición e a expresión, e xa que logo

a metodoloxía debe dirixirse a desenvolvelas nas súas distintas manifestacións.

A audición permite o goce da música, facilita a asimilación dos contidos

A expresióne ngloba a interpretación vocal, instrumental e corporal, a composición ea

improvisación.

A interpretación vocal, ao utilizar o instrumento máis inmediato, a voz, permite unha expresión directa e espontánea, e máis imbricada na personalidade de cada alumnoou alumna. É un vehículo idóneo para mellorar a interiorización e a formación auditiva.

A interpretación instrumentalé o eixe vertebrador en torno ao cal organízanse os distintos contidos ao longo de cada curso e durante a etapa. Isto é así porque ademais de mellorar as destrezas instrumentales, o alumnado é capaz de interconectarcontidos de escoita, creación e improvisación, evolución histórica, linguaxe musical, lecto-


119

escritura, valores, etc dando continuidade aos ensinos musicais.

A interpretación corporal, baseada nos lazos entre o movemento corporal e o movemento musical, desenvolve o sentido kinestésico, a través do cal omovemento corporal relaciónase co movemento sonoro, creando imaxes audiomotrices que constitúen un repertorio de percepcións, que permitirá enriquecer a musicalidade do alumnado e favorecer a autoconfianza e a superación de inhibiciones expresivas.

Todas as actividades de interpretación, non só responden ás necesidades expresivas e

individuais e actúan como canalizador de emocións, senón tamén responden ao pracer de

participar e facer música en grupo, fomentando con iso a autoestima, a autonomía, a

responsabilidade e os valores sociais.

A improvisación, ademais de ser un medio de expresión creativa e de reforzo da autoestima

e da iniciativa persoal, convértese nun recurso metodolóxico de gran importancia para

explorar os elementos da linguaxe musical e corporal, e reforzar o pensamento creativo xunto coa

composición musical.

A composición, guiada ou libre, é a manifestación última da interiorización dos contidos

asimilados correspondentes co nivel. Ademais de servir de canle expresivo e creativo en

calquera momento da aprendizaxe, implica reflexión, selección, estructuración e tomade

decisións, e todo iso dun xeito lóxico e crítico,Tamén,é un vehículo ideal para ejercitara lectura e a escritura

musical.

Para instruír a selección de estratexias metodológicas sería conveniente seguir aos principais

autores que desenvolveron métodos e sistemas didácticos de educación musical, Orff,

Kodaly, Dalcroze, Willems, Elizalde, etc e así mellorar a aplicación dos contidos no aula.

Necesitamos adestrar de xeito sistemático os procedementos que conforman o andamiaje da

asignatura. Aínda que a finalidade do área é adquirir coñecementos esenciais que se inclúen

no currículo básico, o alumnado deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e a

análise musical, as súas vantaxes e as implicaciones éticas que en ocasións se suscitan. Para

iso, necesitamos un certo grado de adestramento individual e traballo reflexivo de

procedementos básicos da asignatura: a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a

argumentación en público e a comunicación audiovisual.

Nalgúns aspectos do área, sobre todo naqueles que pretenden a interpretación e a expresión

musical grupal, o traballo en grupo colaborativo aporta, ademais do adestramento de

habilidades sociais básicas e o enriquecimiento persoal desde a diversidad, unha ferramenta

perfecta para discutir e profundar en contidos dese aspecto.


120

Cada alumno/a parte dunhas potencialidades que definen as súas intelixencias predominantes

enriquecer as tarefas con actividades que se desenvolvan desde a teoría das intelixencias

múltiples facilita que todo o alumnado poida chegar a comprender os contidos que

pretendemos adquirir para o desenvolvemento dos obxectivos de aprendizaxe.

Na área de Música é indispensable a vinculación a contextos reais, así como xerar

posibilidades de aplicación dos contidos adquiridos. As tarefas competenciais facilitan este

aspecto, que se podería complementar con proxectos de aplicación dos contidos.

CRITERIOS METODOLÓXICOS.

No proceso de ensino-aprendizaxe xogan un papel importante tanto os criterios

metodolóxicos, que guían a intervención educativa, coma as medidas organizativas e

estructurais que permiten a utilización adecuada dos recursos dos que dispón o centro.

As liñas metodolóxicas que deben orientar a intervención educativa pódense sintetizar en:

Explicar algunhas das funcións que cumpre a música na vida das persoas e na sociedade. Con este criterio preténdese avaliar o coñecemento do alumnado achega dopapel da música en situacións e contextos diversos: actos da vida cotiá, espectáculos, medios de comunicación,etc. Analizar diferentes pezas musicais apoiándose na audición e no uso de documentos impresos como partituras, comentarios ou musicogramas e describir os seus principaiscaracterísticas. Este criterio intenta avaliar a capacidade do alumnado para identificar algúns dos trazos distintivos dunha obra musical e para describir, utilizando unha terminoloxía adecuada, aspectos relacionados co ritmo, coa melodía, coa textura ou coa forma. A análise realizarase sempre en situacións contextualizadas e a partir da audición deobras previamente traballadas no aula ou con características similares aelas. Expoñer de forma crítica a opinión persoal respecto de distintas músicas e eventos musicais, argumentándoa en relación á información obtida en distintas fontes: libros, publicidade, programas de concertos, críticas,etc. Este criterio pretende avaliar a capacidade para expresar unha opinión fundamentada respecto dunha obra ou un espectáculo musical, así como a habilidade para comunicar, de forma oral ou escrita, e argumentar correctamente as propias ideas apoiándose na utilización de diferentes fontes documentais. Ensaiar e interpretar, en pequeno grupo, unha peza vocal ou instrumental ou unha coreografía apresas de memoria a través da audición ou observación de gravacións de audio e vídeo ou mediante a lectura de partituras e outros recursos gráficos. Con este criterio trátase de comprobar a autonomía do alumnado e a súa disposición e colaboración con outros membros do grupo, seguindo os pasos necesarios e introducindo as medidas correctivas adecuadas para lograr un resultado conforme coas súas propiasposibilidades.


121

Participar activamente nalgunhas das tarefas necesarias para a celebración de actividades musicais no centro: planificación, ensaio, interpretación, difusión,etc. A través deste criterio preténdese valorar o coñecemento que ten o alumnado dos pasos a seguir na organización e posta en marcha dun proxecto musical, a súa iniciativa e o seu interese pola procura de solucións ante os problemas que poidan xurdir. Explicar os procesos básicos de creación, edición e difusión musical considerando a intervención de distintosprofesionais. Este criterio pretende avaliar o coñecemento do alumnado sobre o proceso seguido en distintas producións musicais (discos, programas de radio e televisión, cine, etcétera) e o papel xogado en cada unha das fases do proceso polos diferentes profesionais que interveñen. Elaborar un arranxo para unha peza musical a partir da transformación de distintos parámetros (timbre, número de voces, forma, etc.) nun ficheiro MIDI, utilizando un secuenciador ou un editor de partituras. Con este criterio inténtase avaliar a capacidade do alumnado para utilizar diferentes recursos informáticos ao servizo da creación musical. Trátase de valorar a aplicación das técnicas básicas necesarias para utilizar algúns dos recursos tecnolóxicos ao servizo da música e a autonomía do alumnado para tomar decisións no proceso de creación. Sonorizar unha secuencia de imaxes fixas ou en movemento utilizando diferentes recursosi nformáticos. Este criterio pretende comprobar os parámetros de selección de fragmentos musicais adecuados á secuencia de imaxes que se pretende sonorizar e a aplicación das técnicas básicas necesarias para a elaboración dun produto audiovisual, e pode desenvolverse en coordinación coa materia de educación plástica e audiovisual.

Materiais e recursos didácticos que se vaia utilizar





122



Organización dos recursos didácticos.

No proceso de ensino-aprendizaxe teranse en conta todas aquelas medidas que organicen e utilicen de xeito adecuado os recursos dos que dispón o centro.

Criterios sobre a avaliación, cualificación e promoción doalumnado A avaliación é un dous elementos do proceso educativo de maior importancia, e require unha dedicación constante por parte do profesorado.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Bloque 1. Interpretación e creació 1. Ensaiar e interpretar, en pequeno grupo, unha peza vocal, instrumental ou unha coreografía apresas de memoria a través da audición ou observación de grabacións de audio e vídeo, ou mediante a lectura de partituras e outros recursos gráficos.

2. .Participar activamente nalgunhas das tarefas necesarias para a celebración de actividades musicais no centro: planificación, ensaio, interpretación, difusión,etc.

3. Compoñer unha peza musical utilizando diferentes técnicas e recursos.

4.Analizar os procesos básicos de creación, edición e difusión musical considerando a intervención de distintos profesionais.

Bloque 2. Escoita

Analizar e describir as principais características de diferentes pezas musicais, apoiándose na audición e no uso de documentos como partituras, textos ou musicogramas.

Expoñer de forma crítica a opinión persoal respecto de distintas músicas e eventos musicais, argumentándoa en relación coa información obtida en distintas fontes: libros, publicidade, programas de concertos, críticas,etc.

Utilizar a terminoloxía adecuada na análise de obras e situacións musicais.

Recoñecer auditivamente, clasificar, situar no tempo e no espazo, e determinar a época, a cultura e o estilo das distintas obras musicais escoitadas previamente no aula, mostrando apertura e respecto polas novas propostas musicais e interesándose por ampliar as súas preferencias.

Distinguir as diversas funcións que cumpre a música na nosa sociedade, atendendo a diversas variables:


123

intención de uso, estrutura formal e medio de difusiónutilizado.

Explicar algunhas das funcións que cumpre a música na vida das persoas e na sociedade.


Apreciar a importancia patrimonial da música española e comprender o valor de conservala e transmitila Coñecer a existencia doutras manifestacións musicais e consideralas como fonte de enriquecimento cultural.

Relacionar a música con outras manifestacións artísticas.

Coñecer os principais grupos e tendencias da música popularactual.


Valorar o papel das tecnoloxías na formación musical.

Aplicar as diferentes técnicas de grabación, analóxica e dixital, para rexistrar as creacións propias, as interpretacións realizadas no contexto do aula e outras mensaxes musicais.

Sonorizar unha secuencia de imaxes fixas ou en movemento utilizando diferentes recursos informáticos.

Caracterizar a función da música nos distintos medios de comunicación: radio, televisión, cine e as súas aplicacións na publicidade, videoxogos e outras aplicacións tecnolóxicas.

Coñecer as posibilidades das tecnoloxías aplicadas á música, utilizándoas con autonomía

INSTRUMENTOS DEAVALIACIÓN

Un dous instrumentos de avaliación para os alumnos será o seguimento do seu traballo diario

na clase. Se tendrá moi en conta o progreso na adquisición de contidos e os hábitos de traballo,

a participación nas actividades diarias, a utilización do material.

As cualificacións das probas obxectivas especificas que se propoñan introducirase no

conxunto das valoracións que o profesor realiza sobre as actividades do alumno.

A realización e presentación de exercicios e traballos lexibles e correctos. As actividades realizadas, corrixidas e ordenadas no caderno de clase. As probas obxectivas escritas realizadas en clase.


124

Os criterios de avaliación indicados en cada curso entenderanse como os aspectos básicos

que o alumnado deberá dominar.

En calquera caso, tamén se adoptarán como criterios de avaliación os criterios xerais

sinalados no Proxecto Curricular do Centro.

A avaliación do alumnado se levará a cabo tendo en conta dúas partes: a consecución dos

Obxectivos Xerais da Etapa e dos Obxectivos da Área.

Respecto a avaliación dos Contidos do Área terase en conta o grado dos contidos mínimos

establecidos na programación.

Os instrumentos utilizados deben ser variados e poderán incluír:





Práctica instrumental PrácticaVocal

Traballo na clase: Exposicións de

Progreso, traballos, interpretacións

traballos

, individuais e en grupos

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

CRITERIOS DE AVALIACIÓN: * En cada avaliación realizaranse as seguintes probas: 1. Control obrigatorio de cada unha das tres unidades traballadas durante a avaliaciòn. - A cualificación máxima en cada un deles será de 10%, en total…………………………………………….30%. 2. Exame das 3 Unidades Didácticas traballadas durante a avaliación……………………………………………30% 3. Traballo de Avalación obrigatorio, correspondente cos temas traballados………………………………….15%

FERRAMENTAS DE AVALIA


125

4. Biografías dos autores ou intérpretes estudados nas unidades……………………………………………………10%. 5.Control das tarefas para casa: …………………………………………………………………….……………….15%. - Cada unha das tres avaliacións do curso consideraranse aprobadas cando a nota, una vez aplicadas as ponderacións anteriormente expostas, sexa igual ou superior a 5. - O redondeo de notas con decimais unicamente farase á alza (é dicir, á nota seguinte) cando sexa superior a 0,75. - Cada un dos exámes parciais que non fora superado na avaliación correspondente poderá ser recuperado nunha proba en xuño. - Non se repetirá ningún exame a ningún alumno/a fóra das datas e do horario que se establezan para todo o grupo (agás naquelas excepcións que dictamine a ley, sendo necesario ter un xustificante “oficial”). - Os traballos considerados obrigatorios deberán ser entregados en tempo e forma para poder acadar unha avaliación positiva. - O alumnado que non participe activamente nas actividades prácticas da clase ou o faga de maneira inadecuada deberá realizar un examen ao final de curso para poder superar a parte práctica da materia. - O alumnado que non acade valoración positiva en xuño, terá que facer o exame na convocatoria de setembro do total da materia, non se gardarán notas parciais. - Cada apartado da materia poderá ser recuperado de modo independente na PROBA FINAL. - Os exámes fraudulentos calificaranse cun cero. SISTEMA DE AVALiACIÓN EXTRAORDINARIA PARA ALUMNADO CON PERDA AO DEREITO Á AVALIACIÓN CONTINUA

O alumnado que, ao longo do curso, causara perda ao dereito á avaliaicón continua terá que

poñerse en contacto, ao longo do mes de Maio, coa Xefe do Departamento para que lles

informe dos requisitos que deben cumprir para poder ser avaliados. En todo caso, estes serán

os seguintes:

Realización dun exame (no mes de xuño) de todos os contidos que figuranno Proxecto Curricular doDepartament


126

g) Indicadores de logro para avaliar o proceso do ensino e a practica docente

INDICACIONES DE LOGRO

BAJO SUFICIENTE MEDIO EXCELENTE


127

Traeo material para traballar no aula: libro de texto,caderno, Mostra unha actitude positiva ante as aprendizaxes que se realizan no aula: atende, respecta aos compañeiros e aoprofesor. Traballa a diario en casa e/ou en clase facendo as tarefas, elaborando resumos, esquemas... Planifica os traballos de xeito ordenado eclara. Demostra o dominio da linguaxe musical, interpretando con total perfección as diferentes partituras que seestudaron. Utilíza a web do departamento como fonte de recursos e canle de comunicación coprofesorado. Manexa un editor de partituras con soltura realiza os arreglos que posteriormente interpretará no aula. Busca información e amplia coñecementos a través das novas tecnoloxías Coñece os elementos esenciais da linguaxe musical: notas, figuras, signos de prolongación, compás,alteracións Comprende e identifica as características do cantogregoriano

. .


128


129

Sabe cando xurde a polifonía, as primeiras formas polifónicase oscompositores. Coñece e diferencia os novos estilos compositivos polifónicosque se desarrollan na música vocalrenacentista. Recoñece as características máis significativas da músicavocal religiosa, as formas e os compositores máis significativos do Renacimiento. Explica as características da operaBarroca. Coñece as características da monodia profana medieval,sus creadores eformas. Sabe explicar as principales características e formas damúsica do Barroco. Enumera as características da música vocal profana do Renacemento, as formas e os compositores máissignificativos. Coñece as características dla música instrumental,instrumentos, formas musicais e compositores do Renacimiento e doBarroco. Identifica as principais características da ópera no Clasicismo, os seus tipos e os compositores máis significativos. Coñece as principais formas musicais vocales do Romanticismo e as súas características máis importantes. Identifica as características da músicanacionalista Coñece as formas musicais das principais escolasnacionalistas. Discrimina os instrumentos, agrupacións instrumentais, e as formas instrumentales do clasicismo e doRomanticismo.


130


131

Describe a orixe do impresionismo musical, as súas características e os compositores máisimportantes. Establece as características dos xéneros musicais no clasicismo e identifica formas e os compositores máissignificativos. Explica que son os períodos nunha obra musical e ostipos. Coñece os acordes para formarcadencias. Explica como se produce a voz e coñece a súaclasificación. Coñece as principais características e formas da músicabarroca. Identifica nunha audición, os instrumentos, voces, e é capaz de situar cronológicamente a obra, recoñecendo as características de cadaépoca. Distingue las características de los movimientos artísticos musicales de la primera y de la segunda mitad del sigloXX. Conoce las principales características de la música urbana moderna y los principalesestilos. Explica la músicadefusión. Sabe que es la contaminación acústica, cuales son sus efectos y proponesoluciones. Conoce y explica el rockduro.


132


4 3 2 1

ACTITUD DA ESCOITA





RECONOCIMIENTO MUSICAL


Recoñece a obra escoitada aunque non a sitúa co seu autor.

Soalle a obra pero non é capaz de recoñecela ni situarla.


CONTEXTO MUSICAL


Recoñece o estilo musical sin identificar as suas peculiaridades pero lle es suficente para situala no seu contexto.



CONEXIÓN CON CONOCIMIENTOS



Tendificultades para conectar as ideas ca audición.



133

EXTENSIÓN PERSONAL


Valora críticamente o escoitado pero non se pronuncia personalmente sobre elo.

Cóstalle expresar argumentos críticos sobre a audición e opinar sobre ela.








134


4 3 2 1

ORIXINALIDADE





ELEMENTO SORPRESIVO










LIBERDADE RÍTMICA






135







136

RÚBRICA DEEVALUACIÓNPARAELTALLERDEINTERPRETACIÓN.

4 3 2 1

Lee a partitura e descifra Lee a partitura e descifra Lee a partitura pero non é Non lee a partitura porque


todos os seus códigos antes de interpretala.

todos os seusc ó d i g o s durante a interpretación, o que lle leva a errores de falta

capaz de descifrar todos os códigos antes da interpretación.

non é capaz de descifrar todos os códigos musicais presentes.

de previsión.

Expresa a línea melódica Expresa a línea melódica de Expresa a línea melódica Non expresa a línea

Entonación / fraseo seguindo as indicacións da partitura e do directore aportando a suapropia

forma libre sin ter en conta as indicacións da partitura o do director.

sin variacións expresivas, de forma lineal e sin elaborar o discurso

melódica, a entrecorta facendo complicada a comprensión do discurso

personalidade ao discurso. musical. musical.

Acompañamiento


Axustase o ritmo métrico da canción sin perder o tempo

Axustase o ritmo métrico pero non respeta o tempo

No se axustas o ritmo métrico da canción nin

rítmico aunque a veces se adelanta ou se atrasa no tempo.

da mesma. respeta o tempo da canción.

Realiza as armonías Realiza as armonías Realiza as armonías Non realiza as armonías

Acompañamiento propostas correctamente con intensidade moderada,

propostas correctamente con intensidade moderada,

propostas con errores na execución, o que fai cas

propostas correctamente sendo incapaz de

melódico deixando sobresairo discurso damelodía.

aunque non ten en contaos matices de intensidadepara

disoancias distorsionen o discurso melódico.

interpretar o acompañamento

deixar sobresair a melodía. melódico.


137




Nombra en su investigación la fuentede informaciónutilizada



1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

SÍ / NO


138

20

21

22

23

24

25

26


139

REGISTRO PARA LA AUTOEVALUACIÓN DEL PROFESORADO: DESARROLLO DE LA ENSEÑANZA


DE

SA

RR

OL

LO

DE

LA

EN

SE

ÑA

NZ

A









140




141


MO

TIV

AC

IÓN

DE

L A

LU

MN

AD

O








142



143


144

Organización das actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materiaspendentes Os contidos sobre os que se examinará ao alumno serán aqueles que coincidan co seguemento normal do trimestre, facilitando así que o alumno poida recuperar a asignatura de modo parcial xa que poderá enfrentarse os contidos repartidos ao longo do curso. Este sistema se complementará coa realización de actividades que o profesor lle marque. É condición imprescindible para aprobar as asignaturas pendentes:

AVALUACIÓN INICIAL

As actividades de recuperación e de ampliación planearanse en calquera momento da avaliación,

atendendo ás necesidades concretas, propoñendo ao alumando a realización de traballos e

exercicios, exposicións na aula, probas escritas..

Partirase dos coñecementos previos que ten o alumnado e que se verán plasmados nunha

avalación Inicial, así eles mesmos verán os seus propios progresos

A Avaliación Inicial consistirá nunha proba inicial escrita realizada nas primeiras semanas do

comezo do curso, naque se plantexan actividades que se poida avaliar no grao de consecución

das competencias básicas do alumnado durante o curso anterior.

Ao longo das primeiras semanas se observará tamén o traballo na clase do alumnado para poder

confirmar e matizar os resulados da avaliación Inicial. Os intereses dos alumnos, a súa

motivación, e ata, as súas aptitudes, diferéncianse progresivamente ao longo desta etapa. Cada

alumno e alumna posúe unha serie de peculiaridades que o diferencia do resto dos seus

compañeiros, xa que logo non todos eles van aprender ao mesmo ritmo, ou van ter as mesmas

capacidades eintereses.

O obxectivo último é conseguir que o alumno ou alumna alcance os obxectivos xerais da etapa

e, xa que logo, obteña o título de graduado en Educación Secundaria Obligatoria.

Polo tanto, a educación organizarase atendendo á diversidad do alumnado. As medidas de

atención á diversidad nesta etapa estarán orientadas a responder ás necesidades educativas

concretas do alumnado e á consecución das competencias básicas e os obxectivos da Educación

Secundaria Obligatoria.

Entre as medidas propostas contemplaranse as adaptacións do currículo, os agrupamientos

- Para aprobar a materia pendente e necesario entregar os traballos na data e teñen que ser calificados

como aptos antes do mes de Maio, senón terá que presentarse a o exame final con todos os contidos da

materia


145

flexibles, os desdoblamientos de grupos, e programas de tratamento personalizado para o

alumnado con necesidade específica de apoio educativo.

Hai que poñer atención ás peculiaridades e ao progreso do alumnado no proceso de ensino-

aprendizaxe un ensino personalizado para favorecer a construcción do coñecemento do

alumnado. A forma de chegar a este alumnado non supoñe un tratamento específico e diferencial

para cada un deles, senón atopar formas metodolóxicas e didácticas, a través das cales se poida

acceder ao obxectivo do aprendizaxe dende as propias características individuais.

A existencia de lagunas e deficiencias básicas no aprendizaxe de algúns alumnos poderá ser

detectada xa a principios do curso, tras facer a “Avaliación Inicial”.

As Unidades Didácticas contan con un gran número de actividades coa finalidade de acomodar

a súa aplicación ás necesidades de cada grupo de alumnos ou alumnado dun mesmo grupo-clase

que presenten distintos ritmos de aprendizaxe.

A partir destes datos obtidos da Avaliación Inicial, cada profesor poderá establecer cales destas

actividades poden ser comúns para todo o grupo e cales poderán ser reservadas coma actividades

de reforzo ou ampliación.

No caso que houbera algún alumno que presentase problemas específicos e non estivera en

condicións de ser atendido segundo os criterios anteriores, realizarase unha adaptación

curricular individual específica para el.

Medidas de atención a diversidade.

Dar resposta á diversidade se convertirá nun reto educativo prioritario para o docente xa que

cada vez existe maior diversidade de niveis curriculares nos centros educativos; pola gran

heteroxeneidade do alumnado. Por isto, o método que propoño ofrece distintas propostas para

adaptar as actividades ó nivel dos alumnos, favorecendo o tratamento da diversidade mediante

unha serie de estratexias relacionadas coa metodoloxía exposta e coa organización do grupo de

clase.

Actividades de traballo cooperativo. nas que o resultado final depende da coordinación e colaboración grupal (danzas, coros, conxuntos instrumentais). Remarcando que “a diversidade fortalece a clase e ofrece a todos maiores oportunidades deaprendizaxe. Utilización dunhalinguaxe clara e comprensible

Actividades diversificadas: considerarei ó nivel inicial de cada alumno, os seus intereses, as súas destrezas adquiridase o contacto que tiveron con actividades


146

musicais.( Por exemplo, actividades distintas para unha mesma capacidade). Actividades que permiten distintos graos de realización

Procurarei que os alumnos con dificultades asimilen os contidos mínimos e as ideas fundamentais Os que non teñan problemas para alcanzar os obxetivos profundizarán nos coñecementos apliando e investigando pero sempre evitar que o alumno se sinta descriminado ou catalogado como alguén especial, negativa oupositivamente.

Diversas técnicas didácticas en función das capacidades dos alumnos: dende procedementos imitativos ata a linguaxe musical.

Extratexias socioafectivas:para o desenvolvemento de actitudes positivas. Por exemplo, valoración do corpo, a voz, etc. Se valorarán os pequenos logros de cada alumno de forma que estos podan comprobar os seus progresos nas actividades de avaliación (facilitando unha evaluación individualizada na que se fixen as notas que o alumno debe alcanzar a partir da sua situación persoal)


Se intentará que en música participe nas actividades aínda que non coñeza o idioma xa que non

se precisa de modo tan imprescindible a comunicación verbal. Se realizarán reforzos a aqueles

alumnos que no seu país de procedencia non cursarán a materia para que podan incorporarse a

marcha normal da clase.

SUPERDOTACIÓN INTELECTUAL Engado a este apartado os alumnos con talento musical, é decir, con aptitudes excepcionais para

unha faceta artística e cognoscitiva.

Se lle explicara o porqué de a realización do ejercicio xa que sempre requiren unha

explicación lóxica e coherente para as actividades a realizar.

Será necesario elaborar un programa específico pero facéndolle participar nas actividades en

conxunto.


Estos alumnos, por padecer discapacidades físicas, psíquicas, sensoriais o por manifestar graves

trastornos da personalidade ou de conducta, tendrán unha atención especializada, con arreglo ós

principios de non discriminación e normalización educativa e coa finalidade de conseguir a súa

integración.

En música pódese propiciar a inclusión destos alumnos a hora de realizar actividades en grupo


147

(práctica instrumental..) nun grupo máis compensado o con outros de nivel similar.

Estos poden precisar: unha adaptación de recursos materiais como baguetas e instrumentos (falta

de control muscular, malformaciones); asentos (silla de rodas); ubicación e colocación da aula

(discapacidade visual)

unha adecuación dos elementos do currículo: regulación de obxetivos; adaptación dos contados;

criterios de evaluación.

A música pode axudar a paliar algunhas deficiencias a través do proceso de integración,

comunicación, estimulación o sobre a forma de asumir o problema. Pode axudar no

desenvolvemento persoal da persoa discapacitada: vencer a timidez, forma de desahogo,

desenvolve as capacidades sensoriais e intelectuais.

A educación musical pode adaptarse a discapacidade do alumno, desenvolvendo nel os aspectos

que en principio están vedados.

A través de musicoterapia. A música acompaña ós exercicios de reeducación, terapia e

actividades pedagóxicas.


148

En cada unidade didáctica se atenderá de modo específico a dous o tres elementos

transversais, ainda que sempre aparecen os demais en todas elas.

Traballarase a comprensión lectora, a expresión oral e escrita

O departamento de Música segue una metodoloxía que promove a lectura activa na aula,

xa que antes de explicar todos os conceptos, tanto teóricos coma prácticos, das

correspondentes unidades didácticas, dos libros de texto ou apuntes facilitados polo

profesorado, o alumnado vai lendo en voz alta ditos contidos reflectidos no material

didáctico, mentres o resto do alumnado vai seguindo dita lectura de forma atenta, xa que

o alumno pode ser rotado na lectura en calquera momento. Despois estes conceptos son

comentados e ampliados polo profesorado para a súa correcta comprensión e

profundización.

Fomentarase tamén a lectura a través da investiación mediante o uso de enciclopedias,

libros de consulta, Internet,...etc. para a realización de traballos relacionados cos contidos

da materia.

Asemesmo, este departamento contribúe á aplicación deste proxecto proporcionando á

biblioteca lectura interesante relacionada coa Música sen ser libros de texto,

académicamente falando, que o alumnado pode sacar en modo de préstamo ou ben para

ser lidos nas Gardas, ou nos periodos lectivos estimados polo centro durante este curso.

A comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e da comunicación

Enténdese que o Internet ha resolto un problema que até a seu desenrrolo global supoñía

unha traba no proceso de aprendizaxe, pero creou outros relacionados coa súa natureza

global. Xa non se trata de poder acceder directamente á información, senón de saber en

que lugar da rede se atopan (é preciso aprender a empregar de modo axeitado os motores

da búsqueda) e de saber discriminar as fontes de información. O desenvolvemento desta

última destreza será máis asequible se está acompaña dunha boa destreza lectora e, polo

tanto, a contribución ao Proxecto deTecnoloxíasda Información e daComunicación,

Propondrase a recollida de información a través das novas tecnoloxías para a realización

dos traballos sobre os distintos temas plantexados, así coma a súa utilización na

presentación dos mesmos.

k) Concreción dos elementos transversais que se traballarán nocurso


149

Realizaranse proxeccións de video e audio ou seleccións de Internet mediante o ordenador

e canón da aula, para poder ser analizadas e levalas a debate na clase, así coma tamén se

visualizarán partituras no mesmo.

Fomentarase o emprego das novas tecnoloxías a través do uso de diversos programas de

informática musical: editores de partituras (Finale), editores de audio (Audacity),

secuenciadores, ... ás veces se usan outros materiais complementarios, coma a pizarra

dixital, o canón, videos, dvd’s, ordenador,…


Participación nas tarefas comúns, mostrando actitudes de solidariedade e colaboración. Responsabilidade no traballo e gusto polo traballo ben feito. Análise de conflictos que se derivan das relacións sociais. Coñecemento das vías cauces de participación ciudadá e a súa evolución. Valorese contravalores na actualidade e ao longo dahistoria. Sociedades democráticas, normas de funcionamento. A diversidade cultural. Análise crítico dos conflictos sociais. Respecto á diversidade persoal, económica, étnica, cultural e social. Uso do desenrolo científico con fins pacíficos. Achegamento á arte como patrimonio universal, que fomenta a convivencia pacíficados pobos.

Espíritu emprendedor

Fomentaráse as medidas paraque o alumnado participe en actividades que lle permitan

afianzar o espírito emprendedor ea iniciativa empresarial a partir de aptitudes como a

creatividade, a autonomía, a iniciativa,o traballo en equipo, a confianza nun mesmo e o

sentido crítico

Educación para a saúde.

Fundamentalmente o ruído e a contaminación acústica. O silencio como actitude positiva que favorece a convivenza, o estudo, o difrute da obra musical. A saúde mental e gratificación persoal por o traballo creativo

Valoración e uso correcto do propio corpo e do movemento. A aceptación dos cambios da voz e do rexistro

A hixiene vocal coas técnicas para o coidado e o control da voz


150

Control postural para tocar instrumentos

Educación para a igualdade de oportunidades de ambos sexos.

Fomentar a igualdade e a no discriminación por razón de sexo, raza, .. a travésdo achegamento e desenrolo do feitomusical. Utilizar o método de traballo en grupo, para estimular a convivencia Desenrolo da capacidade de autoestima ante a satisfación persoal que producea realización práctica dos proxectos deseñados.

Educación do consumidor.

Adecuar o consumo de bens e servizos ás necesidades. Ánalise das mesmas. Interpretar correctamente os conceptos consumista, consumismo,consumo... Coñecer as institucións públicas que se relacionan co tema do consumo Coñecer someramente o plan de marketing dun producto, servizo o idea que se lance ao mercado.

Os principias aspectos comunes da área de música con outras áreas serían:

Historia da Arte. Se relacionan oas manifestación artísticas dun determinado período. Lengua Castelan e Literatura. Ejercicios de articulación, dicción, lectura deritmos, entonación, etc. Inglés, Francés… Traballar partituras, audicións e textos neutros idiomas. Educación Física. Ejercicios espacio-temporales, coñecemento do propio corpo a través de danzas. Matemáticas. Traballos sobre medidas de tempos, proporcionalidade entre asfiguras, etc.

Actividades complementarias e extraescolares programadas polodepartamento

Considérase que parte da formación escolar é o reforzo dos contidos con saídas

complementarias, posto que , en moitas ocasións, o alumnadi necesita destes reforzos

extriores para consolidar os contidos.

A creación desta programación coincide con o comenzo do curso, polo que é imposíbel

detallar polo miúdo todas as actividades que se van levar a cabo. No obstante existen xa

unha serie delas.


151

Para o presente curso está presvisto a asistencia a concertos en directo, ven de tipo

didácticos, como os ensaios orquestais.

Queda pendente recibir o programa do 2º e 3º trimestre do Auditorio de Santiago de

Compostela para decidir se este ano imos a algún concerto, así como tamén queda aberta

a posibilidade de outras suxerencias interesantes que poidan chegar durante o curso, así

como tamén outras propostan que veñan do Concello de Sada, do departamento de Cultura.

Intentarase preparar con antelación todas as actividades, traballándoas na clase con

unidades didácticas, para que ditas saídas, non se convirtan nunha mera excursión, senón

nunha ferramenta de traballo complementario das clases lectivas.

Todas las actividades complementarias se llevarán a cabo siempre y cuando sea posible.

Mecanismo de revisión, avaliación e modificación das programación didácticas en relación cos resultados académicos e procesos demellora.

Para avaliar a Programación e a actividade docente, este Departamento ten establecido, de

forma voluntaria, aínda aconsellable, que os profesores pasen aos seus respectivos

alumnos - polo menos ao final do curso- un cuestionario, que figura como ANEXO , no

que se lles pide a súa opinión ao respecto,

Considérase que sólo o alumnado pode facer unha valoración das explicacións, a

dificultade dos contidos, a metodoloxía empregada, criterios de avaliación, ...etc.

Asimesmo, e ademáis dos cuestionarios dos alumnos, os profesores do Departamento

enchen, ao final do curso, outros cuestionarios (ANEXO), que entregan ao Xefe do

Departamento, nos que expresan a seu grao de satisfacción, tanto polos materiais

didácticos coma pola secuenciación e temporalización dos contidos programados,

quedando todo reflectido na Memoria Final de Curso.

Igualmente, considéranse outro factor de avaliación as conclusiones extraídas das

periódicas Reunións do Departamento, onde pódense ver reflectidas as posibles

modificacións que poden surdir á hora de levar a cabo a programación en función dos

grupos ouniveis.

Concluindo, para avaliar a programación e a práctica docente, este departamento se basa:

1.- Cuestionario do alumnado (ANEXO I )

2.- Cuestionarios do profesorado (ANEXO II)

3.- Conclusións extraídas das Reunións do Departamento.


152


153


154


155


156


157


158

LENGUAXE E PRÁCTICA INSTRUMENTAL: 1º BACHARELATO

a) Introducción e contextualización A materia de Linguaxe e Práctica Musical concíbese como unha continuación da formación musical recibida polo alumnado na etapa educativa anterior, que lle permite ampliar, desenvolver e aplicar, con autonomía e en contextos diversos, os coñecementos e as capacidades que contribúen á adquisición dunha cultura musical sólida. Considerando que a música ten como finalidade primordial a comunicación, é necesario que o alumnado conte coas ferramentas necesarias que lle axuden a comprender e a participar do feito musical. Neste sentido, débese favorecer que o alumnado se implique activamente no proceso artístico musical. A expresión e a linguaxe musical son os dous ámbitos do coñecemento musical en torno aos que se organiza esta materia; está estruturada en cinco bloques: "Destrezas musicais". "A audición comprensiva". "A teoría musical" "A creación e a interpretación" "As tecnoloxías aplicadas ao son" Este cinco bloques se deben presentar nas actividades de ensino e aprendizaxe relacionados entre si, xa que estes ámbitos se complementan e interactúan; refórzanse e desenvólvense mutuamente. A comprensión dos elementos morfolóxicos e sintácticos da linguaxe musical contribúe a perfeccionar a capacidade de expresarse a través da interpretación e a creación do feito musical concreto, completándose así o proceso de adquisición dunha linguaxe. A súa aprendizaxe como instrumento de comunicación debe basearse, tamén, na audición comprensiva, na memoria musical, na práctica vocal, instrumental e rítmica, e na lectoescritura musical como recurso útil para fixar os conceptos lingüísticos. A expresión musical refírese á creación e a interpretación de pezas vocais e instrumentais. A interpretación achega o alumnado a un repertorio musical amplo e variado, posibilita a adquisición de capacidades e destrezas técnicas e


159

interpretativas, e favorece a sensibilidade auditiva e a memoria musical. A interpretación instrumental e vocal, nunha educación musical na que a práctica é o centro da acción pedagóxica, é tamén un procedemento esencial para aprender os contidos da linguaxe musical e reforzar os coñecementos adquiridos; a experiencia, que é previa á abstracción conceptual. A creación musical explora os elementos propios da linguaxe musical, experimenta cos sons e combínaos a través da improvisación, dos arranxos e da composición. Todo isto poténciase coas tecnoloxías da información, da comunicación e da creación artística, que, postas á disposición da música, constitúen un recurso importante para indagar, obter información e comunicarse, e un medio para crear e descubrir músicas de todos os estilos e de todas as culturas. A materia de Linguaxe e Práctica Musical debe estar orientada a espertar o interese do

alumnado por participar de forma activa, informada e lúdica como oínte, intérprete ou

compositor/a, tanto na súa vida educativa como na súa vida privada. O ensino da materia

debe partir dos coñecementos previos, dos gustos e dos costumes musicais do alumnado,

e abordarse desde a práctica musical activa e participativa, vinculada á reflexión sobre o

realizado. Estes principios, orientados ao desenvolvemento das capacidades perceptivas

e expresivas e á comprensión do feito musical, servirán de base para consolidar

aprendizaxes que transcendan o contexto en que se produciron.

A materia contribúe ao desenvolvemento de valores como o esforzo, a constancia, a disciplina, a toma de decisións, a autonomía, o compromiso, a asunción de responsabilidades e o espírito emprendedor, innovador e crítico. Tal e como demostran numerosos estudos publicados, a práctica musical mellora a memoria, a concentración, a atención, a psicomotricidade, o control das emocións, a autoestima, as habilidades para enfrontarse a un público ou a capacidade para traballar en grupo. A música favorece a adquisición das competencias clave, procura un ensino integral e axuda na maduración do alumnado, ademais de favorecer o espírito de motivación e superación persoal. As disciplinas musicais non só desenvolven a creatividade, a sensibilidade artística e o criterio estético; tamén axudan o alumnado, da mesma forma que o resto de materias desta etapa, a adquirir os coñecementos e habilidades para construír a súa personalidade, a traballar en equipo, desenvolver o pensamento crítico e a converterse en cidadáns e cidadás que actúen de xeito responsable


160

e autónomo. En definitiva, a actividade musical, nas súas diversas facetas, favorece as capacidades sociais e expresivas dos alumnos e das alumnas. b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave COMPETENCIAS CLAVE

INDICADORES DESCRIPTORES


Cuidado do entorno medioambiental e dos seres vivos

- Interactuar co entorno natural de maneira respetuosa. - Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenrolo sostible. - Respetar e preservar a vida dos seres vivos e do seu entorno. - Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no entorno natural e as repercusions para a vida futura.

Vida saludable

- Desenrolar e promover hábitos de vida saudable en canto a alimentación e o exercercicio físico. - Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo human frente a o seu cuidado saudable.


161


- Recoñecer a importancia da ciencia na nosa vida cotiá - Aplicar métodos científicos rigurosos para mellorar a comprensión daa realidade circundante en distintos ámbitos (biolóxico, geolóxico, físico, químico, tecnolóxico, xeográfico...). - Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas, comprender o que ocurre ao noso arredor e responder preguntas.

Manexo dos elementos matemáticos

- Coñecer e utilizar os elementos matemáticos básicos: operacións, magnitudes, porcentaxes, proporcions, formas xeométricas, criterios de medición e codificación numérica, etc. - Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico. - Expresarse con propiedade na lenguaxe matemática.


- Organizar a información utilizando procedimentos matemáticos. - Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiadas. - Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotidiáns.


162



- Comprender o senso dos textos escritos e orais. - Manter unha actitude favorable hacia a lectura.


- Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. - Utilizar un vocabulario adecuado, as estructuras lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. - Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario.


- Respetar as normas de comunicación en calquer contexto: turno de palabra, escucha atenta al interlocutor… - Manexar elementos de comunicación no verbal, o en diferentes rexistros, nas diversas situacions comunicativas.

Comunicación noutras línguas

- Entender o contexto sociocultural da língua, así como a sua historia para un mellor uso da mesma. - Manter conversacions noutras línguas sobre temas cotidiáns en distintos contextos. - Utilizar os coñecementos sobre a língua para buscar información y e leer textos en calquer situación. - Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotidiáns ou en asignaturas


163

diversas.

Competencia digital


- Emplear distintas fontes para a búsqueda de información. - Seleccionar o uso das distintas fontes según a sua fiabilidade. - Elaborar e publicitar información propia derivada da información obtida a través de medios tecnolóxicos.



Utilización de derramentas dixitais

- Manexar ferramentas dixitais para a construcción de coñecemento. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.


164

Conciencia e expresións culturales

Respeto polas manifestacións culturaiss propias e axenas

- Mostrar respeto hacia o patrimonio cultural mundial nas suas distintas manifestacións (artístico-literaria, etnográfica, científico-técnica…), y hacia as persoas que han contribuido a o seu desenrollosu desarrollo. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico.


- Expresar sentimientos emocións mediante códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade e gusto pola estética no ámbito cotidiá. - Elaborar traballos e presentaciós con sentido estético.



- Coñecer as actividades humás, adquirir unha idea da realidade histórica a partir das distintas fontes, e identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social ye democrático de dereito refrendado pola constitución. - Aplicar dereitos e deberes da convivencia ciudadá no contexto da escola.

Relación cos demáis - Desenrolar a capacidade de diálogo cos demáis en


165

situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflictos. - Mostrar disponibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. - Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas.

Compromiso social

- Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Concebir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respeto a os distintos ritmos potenciais. - Involucrarse o promover accións con un fin social.

Sentido de iniciativa e espíritu emprendedor

Autonomía persoal

- Optimizar recursos persoais apoyándose nas fortalezas propias. - Asumir as responsabilidades encomendadas y dar conta de elas. - Ser constante no traballo, superando as dificultades. - Dirimir a necesidade de axuda en función da dificultade da tarea.

Liderazgo

- Xestionar o traballo do grupo coordinando tareas e tempos. - Contaxiar entusiasmo pola tarea e ter confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos. - Priorizar a consecución de


166

obxectivos grupais sobre os intereses persoais.

Creatividade

- Xerar novas e divergentes posibilidades desde coñecementos previos dun tema. - Configurar unha visión de futuro realista e ambiciosa. - Encontrar posibilidades no entorno que outros non aprecian.

Emprendimento

- Optimizar o uso de recursos materiais persoais para a consecución de obxectivos. - Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover acciós novas. - Asumir riscos no desenrolo das tarefas ou os proxectos. - Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.

Aprender a aprender Perfil de aprendiz

- Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas… - Xestionar os recursos e as motivacións personais en favor da aprendizaxe. - Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe.


167


- Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente… - Desenrolar estratexias que favorezcan a comprensión rigurosa dos contidos.

Planificación e evaluación do aprendizaxe

- Planificar os recursos necesarios e os que se farán para realizar o proceso de aprendizaje. - Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos siguintes en función dos resultados intermedios. - Evaluar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. - Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

Na descrición do modelo competencial inclúese o marco de descriptores competenciales, no que aparecen os contidos reconfigurados desde un enfoque de aplicación que facilita o adestramento das competencias; recordemos que estas non se estudan, nin se ensinan: adéstranse. Para iso, é necesaria a xeración de tarefas de aprendizaxe que permita ao alumnado a aplicación do coñecemento mediante metodoloxías de aula activas. Abordar cada competencia de xeito global en cada unidade didáctica é imposible; debido a iso, cada unha destas divídese en indicadores de seguimento (entre dúas e cinco por competencia), grandes alicerces que permiten describila dun xeito máis preciso; dado que o carácter destes é aínda moi xeral, o axuste do nivel de concreción esixe que devanditos indicadores divídanse, á súa vez, no que se denominan descritores da competencia, que serán os que «describan» o grado competencial do alumnado. Por cada indicador de seguimiento atoparemos entre dous e catro descritores, cos verbos en infinitivo. En cada unidade didáctica cada un destes descritores concrétase en


168

desempeños competenciales, redactados en terceira persoa do singular do presente de indicativo. O desempeño é o aspecto específico da competencia que se pode adestrar e evaluar de xeito explícito; é, xa que logo, concreto e objetivable. Para o seu desenvolvemento, partimos dun marco de descriptores competenciales definido para o proxecto e aplicable a todas as materiase cursos da etapa. Respectando o tratamento específico nalgunhas áreas, os elementos transversais, tales como a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e a comunicación, o emprendemento e a educación cívica e constitucional, traballaranse desde todas as áreas, posibilitando e fomentando que o proceso de ensino-aprendizaxe do alumnado sexa o máis completo posible. Por outra banda, o desenvolvemento e a aprendizaxe dos valores, presentes en todas as áreas, axudarán a que os nosos alumnos e alumnas aprendan a desenvolverse nunha sociedade ben consolidada na que todos podamos vivir, e en cuxa construción colaboren. A diversidade dos nosos alumnos e alumnas, cos seus estilos de aprendizaxe diferentes, hanos de conducir a traballar desde as diferentes potencialidades de cada un deles, apoiándonos sempre nas súas fortalezas para poder dar resposta ás súas necesidades. ÁREA DE MÚSICA No área de Música incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeito sistemático, facendo fincapé nos descritores máis afines ao área. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía A área de Música contribúe a esta competencia de xeito significativo porque promove condutas e adquisición de valores responsables co ben común inmediato no que afecta ao coidado do medio ambiente, para conseguir unha contorna libre de ruídos e de contaminación acústica. Ademais, contribúe, a través da aplicación de métodos propios da racionalidade científica e as destrezas tecnolóxicas na creación e mellora de instrumentos musicais e as súas formacións ao longo da historia e en todas as culturas do mundo.


169

Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán: Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible. Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas, comprender o que ocorre ao noso ao redor e responder preguntas. Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico. Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá. 1. Comunicación lingüística

A comunicación lingüística no área de Música será o resultado da acción comunicativa dentro das prácticas musicais e manifestarase tamén pola expresión adecuada das propias ideas en contextos comunicativos de análises, creación e interpretación, así como no traballo sobre a respiración, a dicción, a articulación e a expresión adecuadas. Ademais, no seu formato non verbal, o individuo tamén desenvolve as súas capacidades comunicativas grazas ás cales expande a súa competencia e a súa capacidade de interacción con outros individuos. Os descritores que priorizaremos serán: Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor. Manexar elementos de comunicación non verbal, ou diferentes rexistros, nas diversas situacións comunicativas. En caso de centros bilingües ou plurilingües que impartan a materia noutra lingua: Manter conversacións noutras linguas sobre temas cotiáns en distintos contextos. Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en calquera situación. 2.Competencia dixital Contribuirase ao desenvolvemento da competencia dixital na elaboración de traballos de investigación individuais e/ou en grupo, xa que implica o uso creativo,


170

crítico e seguro das tecnoloxías da información e a comunicación, accedendo, xestionando e manexando diferentes motores de procura e bases de datos, e transformando esta información en coñecemento. Para iso, nesta área, traballaremos os seguintes descritores da competencia: Elaborar e publicitar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. Empregar distintas fontes para a procura de información. Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas. Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento 3.Conciencia e expresións culturais

A través do área os alumnos e as alumnas accederán ás distintas manifestacións sobre a herdanza cultural e musical, coa concreción destas en diferentes autores e obras, así como en distintos xéneros e estilos. Desenvolverán a iniciativa, a imaxinación e a creatividade expresadas a través de códigos artísticos, comprendendo o patrimonio cultural e artístico dos distintos períodos históricos, as súas características e as súas relacións coa sociedade na que se crean. Ao mesmo tempo, traballarán a capacidade e intención de expresarse e comunicar ideas. Implica coñecer, comprender, apreciar e valorar, cunha actitude aberta e respetuosa, as diferentes manifestacións musicais a través do estudo, a análise e a interpretación das súas obras características. Polo que nesta área, traballaremos os seguintes descritores: Expresar sentimentos e emocións mediante códigos artísticos. Apreciar a beleza das expresións artísticas e as manifestacións de creatividade, e mostrar gusto pola estética no ámbito cotián. Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. Mostrar respecto cara ao patrimonio cultural mundial nas súas distintas vertentes (artístico-literaria, etnográfica, científico-técnica), e cara ás persoas que contribuíron ao seu desenvolvemento. Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico. 4.Competencias sociais e cívicas

Contribuiremos a esta competencia a través da implicación e a interacción con outras persoas dentro dun grupo, conforme a normas baseadas no respecto


171

mutuo en todas as actividades musicais realizadas. Desenvolve o sentido da responsabilidade, mostrando comprensión e respecto aos valores e ideas alleas, e a recepción reflexiva e crítica da información sobre as manifestacións e actividades musicais. Para iso adestraremos os seguintes descritores: Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo, e para a resolución de conflitos. Mostrar disponibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades. 5. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Propoñeranse ao alumnado actividades que impliquen a capacidade de transformar as ideas en actos polo desenvolvemento de actitudes que conleven un cambio de mentalidade, capacidade de pensar de forma creativa, autoconocimiento e autoestima, autonomía ou independencia, interese, esforzo e espírito emprendedor, sentido crítico e da responsabilidade. Os descritores que adestraremos son: • Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. • Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos. • Contaxiar entusiasmo pola tarefa e ter confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos. • Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos dun tema. • Atopar posibilidades na contorna que outros non aprecian. • Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. • Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou os proxectos. 6.Aprender a aprender

Contribuiremos á competencia de aprender a aprender, caracterizada pola habilidade para iniciar, organizar e persistir na aprendizaxe, onde a motivación e a confianza son cruciales para desenvolver aprendizaxes cada vez máis eficaces. Así mesmo, traballarase esta competencia a través da ampliación das habilidades de expresión, especialmente presentes en contidos relacionados


172

coa interpretación e a improvisación, tanto individual como colectiva, así como mediante a generalización do seu cultivo no tempo de lecer. Os descriptores para esta competencia serán: Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas. Gestionar os recursos e as motivaciones persoais en favor da aprendizaxe. Aplicar estratexias para mellóraa do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente. Evaluar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.

c) Concreción, de ser o caso, dos obxectivos para o curso : O bacharelato contribuirá a desenvolver nas alumnas e nos alumnos as capacidades que lles permitan: Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de maneira responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade. Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizzaxe e como medio de desenvolvemento persoal. Reforzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para aproveitar eficazmente as aprendizaxes e mais como medio para o desenvolvemento persoal. Dominar, tanto na expresión oral coma na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. Utilizar eficazmente e con responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellora do seu contorno social.


173

Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade de bacharelato elixida. Comprender os elementos e procedementos fundamentais dos métodos científicos e da investigación. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto do medio natural e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, autoconfianza e sentido crítico. Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o sentido estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social e impulsar condutas e hábitos saudables. Reforzar actitudes de respecto e de prevención no ámbito da seguridade viaria. Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

Concreción para cada estándar de aprendizaje evaluable:

Linguaxe e Práctica Musical. 1º de bacharelato

Obxectivos

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Destrezas musicais

d e f i m ñ

B1.1. Utilización da voz, individual ou colectivamente, partindo do coñecemento do aparello fonador, o seu funcionamento, a respiración, a emisión, a articulación, a relaxación e a afinación. B1.2. Interpretación

B1.1. Entoar cunha correcta emisión da voz, individual ou conxuntamente, unha melodía ou unha canción con acompañamento.

LPMB1.1. 1. Coñece os órganos e as funcións do aparello fonador.

CMCCT

LPMB1.1.2. Realiza exercicios de respiración, relaxación, articulación, fraseo, etc., e valóraos como elementos imprescindibles para a adquisición da técnica vocal.

CAA CSC


174


Obxectivos


Competencias clave

vocal atendendo ás indicacións relativas á expresión, á dinámica, á agóxica, á articulación dos sons e os seus ataques, e á ornamentación musical.

LPMB1.1.3. Aplica a técnica vocal para cantar entoada e afinadamente, aplicando as indicacións expresivas e dinámicas presentes na partitura.

CSC CCEC

c d i n ñ

B1.3. Entoación individual e colectiva de escalas, intervalos melódicos, harmónicos, arpexos ou acordes.

B1.2. Identificar e reproducir intervalos, modelos melódicos sinxelos, escalas ou acordes arpexiados a partir de diferentes alturas.

LPMB1.2.1. Reproduce e identifica intervalos, escalas ou acordes a partir de diferentes alturas, utilizando unha correcta emisión da voz.

CAA CSC CMCCT

c d i m n ñ p

B1.4. Interiorización do pulso. B1.5. Interpretación instrumental atendendo ás indicacións relativas á expresión, á dinámica, á agóxica, á ornamentación musical, e á articulación dos sons e dos seus ataques. B1.6. Práctica da lectura articulada e da escritura tanto melódica como harmónica nas claves de sol e fa en cuarta, e da escritura tanto melódica como harmónica. B1.7. Práctica de lectura de notas, sen clave, aténdose ao debuxo interválico. B1.8. Práctica da lectura de obras musicais utilizando partituras.

B1.3. Identificar e executar instrumentalmente ou vocalmente estruturas e patróns rítmicos ou melódicos simultáneos dunha obra breve ou dun fragmento, con ou sen cambio de compás, nun tempo establecido.

LPMB1.3.1. Interpreta instrumentalmente ou vocalmente, con total precisión dentro dun tempo establecido, estruturas rítmicas adecuadas a este nivel dunha obra ou un fragmento, sentindo internamente o pulso e aplicando, se procede, as equivalencias nos cambios de compás.

CMCCT CCEC

LPMB1.3.2. Executa con independencia estruturas rítmicas simultáneas, utilizando e desenvolvendo a disociación auditiva e motriz.

CMCCT CSC

LPMB1.3.3. Practica a lectura e a escritura musical, recoñecendo a súa importancia para afondar na aprendizaxe da linguaxe musical.

CAA CMCCT CCEC

Bloque 2. A audición comprensiva


175


Obxectivos


Competencias clave

i n ñ

B2.1. Percepción e identificación do pulso, dos acentos e dos compases binarios, ternarios e cuaternarios. B2.2. Percepción, identificación e transcrición de fórmulas rítmicas básicas orixinadas polo pulso binario ou ternario. B2.3. Percepción, identificación e transcrición de signos que modifican a duración, síncopes, anacruses, notas a contratempo, cambios de compás, grupos de valoración especial, equivalencias pulso-pulso e fracción-fracción, etc.

B2.1. Recoñecer autidivamente o pulso dunha obra ou dun fragmento, así como o acento periódico, e interiorizalo para manter durante breves períodos de silencio.

LPMB2.1.1. Percibe o pulso como referencia básica para a execución rítmica, así como a identificación do acento periódico base do compás, e logra unha correcta interiorización do pulso que lle permite posteriormente unha axeitada execución individual ou colectiva.

CMCCT CSC

b d e f i n

B2.4. Identificación auditiva das características morfolóxicas básicas das obras musicais, tanto as que teñen como fundamento a linguaxe da música culta como as que teñen como fundamento as linguaxes musicais contemporáneas, o jazz, a música tradicional, o rock, o flamenco e as músicas

B2.2. Recoñecer auditivamente e describir con posterioridade as característicos das obras escoitadas ou interpretadas

LPMB2.2.1. Percibe aspectos rítmicos, melódicos, tonais, modais, cadenciais, formais, tímbricos etc., das obras escoitadas ou interpretadas.

CMCCT CCEC

LPMB2.2.2. Utiliza a lectura e a escritura musical como apoio á audición.

CCEC

LPMB2.2.3. Escoita obras musicais seguindo a partitura.

CCEC


176


Obxectivos


Competencias clave

do mundo. B2.5. Percepción, identificación auditiva e transcrición das escalas, funcións tonais-acordes maiores e menores, acordes de sétima dominante e de sétima diminuída, cadencias e os modos e intervalos fóra do concepto tonal. B2.6. Recoñecemento comprensivo das texturas musicais e dos timbres instrumentais nas obras escoitadas ou interpretadas. B2.7. Recoñecemento auditivo e transcrición dos esquemas rítmicos, das melodías, dos intervalos e dos fragmentos melódicos resultantes da combinación dos devanditos elementos. B2.8. Reprodución vocal memorizada dos esquemas rítmicos, das melodías, dos intervalos e dos fragmentos melódicos resultantes da combinación dos devanditos elementos. B2.9. Identificación de erros ou as diferenzas entre un fragmento escrito e un fragmento escoitado. B2.10. Transcrición de esquemas harmónicos das obras escoitadas.

LPMB2.2.4. Escoita e recoñece os elementos básicos das linguaxes propias da música culta, jazz, rock e flamenco, así como os máis importantes da linguaxe musical contemporánea.

CCEC

LPMB2.2.5. Describe as característicos das obras escoitadas, utilizando a terminoloxía axeitada.

CCEC CCL

Bloque 3. A teoría musical


177


Obxectivos


Competencias clave

d i n

B3.1. Coñecemento das grafías das fórmulas rítmicas, simultaneidade de ritmos, signos que modifican a duración, síncope, anacruse, notas a contratempo, os grupos de valoración especial contidos en un e varios pulsos, etc. B3.2. Coñecemento das grafías e dos termos relativos á expresión musical, á dinámica, ao tempo, á agóxica, á articulación musical e ao ataque dos sons. B3.3. Aproximación ás grafías contemporáneas.

B3.1. Coñecer e aplicar na lectura e na interpretación de partituras os termos e os signos relacionados co ritmo e coa expresión musical.

LPMB.3.1.1. Identifica e interpreta os termos e signos relacionados co ritmo e coa expresión musical.

CMCCT CCEC

LPMB.3.1.2. Identifica e interpreta os signos gráficos propios da linguaxe musical contemporánea.

CCEC CCL CMCCT

i n

B3.4. Coñecemento das normas de escritura melódica. B3.5. Coñecemento e comprensión dos ritmos característicos das danzas e das obras musicais. B3.6. Coñecemento e

B3.2. Recoñecer nunha partitura os elementos básicos da linguaxe musical.

LPMB.3.2.1. Identifica os elementos básicos da linguaxe musical, utilizando diferentes soportes.

CAA CCEC

LPM3.2.2. Recoñece elementos básicos harmónicos e formais.

CCEC CMCCT


178


Obxectivos


Competencias clave

comprensión de escalas, funcións tonais, intervalos, cadencias, acordes básicos e complementarios, tonalidade, modalidade e modulación. B3.7. Coñecemento dos principais sistemas de cifraxe harmónica. B3.8. Coñecemento da ornamentación musical. B3.9. Comprensión do efecto que producen na música os sons da ornamentación e intensificación expresiva. B3.10. Ámbito sonoro das claves e a súa relación entre si.

LPM3.2.3. Aplica correctamente a terminoloxía propia da teoría musical.

CCEC CCL

Bloque 4. A creación e a interpretación

c d i l m n

B4.1. Realización vocal ou instrumental de fórmulas rítmicas orixinadas polo pulso binario ou ternario e as súas variantes.

B4.1. Realizar exercicios psicomotores e improvisar estruturas rítmicas sobre un fragmento escoitado de maneira tanto individual como conxunta.

LPMB.4.1.1. Practica variantes de fórmulas rítmicas coñecidas e improvísaas libremente, acordándoas co pulso e o compás do fragmento escoitado.

CMCCT

c d i l m n

B4.2. Improvisación, tanto individual como colectiva, de breves melodías. B4.3. Utilización das escalas e acordes máis habituais no sistema modal e tonal.

B4.2. Improvisar, individualmente ou colectivamente, breves melodías tonais ou modais, pequenas formas musicais partindo de premisas relativas a diferentes aspectos da linguaxe musical.

LPMB.4.2.1. Asimila os conceptos tonais e modais básicos, desenvolvendo a creatividade e a capacidade de seleccionar e usar libremente os elementos da linguaxe musical de acordo cunha idea e estruturados nunha forma musical.

CCEC CSIEE


179


Obxectivos


Competencias clave

a b c d h i n

B4.4. Interpretación memorizada de obras ou fragmentos musicais vocais adecuados ao nivel, con ou sen acompañamento.

B4.3. Interpretar de memoria, individualmente ou conxuntamente, fragmentos de obras do repertorio seleccionados entre os propostos polo alumnado, valorando as achegas do grupo e desenvolvendo o espírito crítico.

LPMB.4.3.1. Coñece o repertorio traballado e ten capacidade de memorización, sensibilidade musical e capacidade expresiva.

CCEC

LPMB.4.3.2. Mantén unha actitude positiva ante a música e os compañeiros.

CSC CCEC

LPMB.4.3.3. Utiliza os instrumentos da aula cunha técnica correcta.

CAA CSC

LPMB.4.3.4. Aplica a técnica vocal para cantar entoadamente e afinadamente nas actividades de interpretación.

CAA CSC

LPMB.4.3.5. Mantén unha actitude positiva para integrarse como un membro máis no grupo.

CSC CSIEE

a b c d h i l n

B4.5. Achegamento aos procesos compositivos máis habituais. B4.6. Utilización da expresión corporal e o movemento corporal como complemento ao feito musical. B4.7. Desenvolvemento da lateralidade a través da realización simultánea de diferentes ritmos básicos

B4.4. Improvisar ou compor e interpretar unha breve obra musical para unha melodía dada, que necesite a participación de varios executantes e incorporar movemento coreográfico, utilizando os coñecementos musicais adquiridos.

LPMB.4.4.1. Crea unha pequena obra musical utilizando os coñecementos musicais adquiridos.

CCEC CAA CMCCT CSIEE

LPMB.4.4.2. Constrúe a través do movemento unha creación coreográfica adecuando a súa concepción ao carácter expresivo da obra.

CSC CAA

a b c n

B4.8. Participación activa na organización e na realización de actividades musicais desenvolvidas en diferentes contextos. B4.9. Participación na organización e na

B4.5. Saber comportarse como espectador/a e intérprete, e controlar o medo escénico nas actuacións.

LPMB.4.5.1. Compórtase de maneira correcta como espectador/a e como intérprete na realización de actividades musicais desenvolvidas en diferentes contextos.

CSC


180


Obxectivos


Competencias clave

realización de actividades con respecto e disposición para superar estereotipos e prexuízos, tomando conciencia, como parte dun grupo, do enriquecemento que se produce coas achegas das demais persoas.

LPMB.4.5.2. Practica as técnicas necesarias para controlar o medo escénico.

CSC

Bloque 5. As tecnoloxías aplicadas ao son

d e f g h i l m n

B5.1. Fenómeno físico-harmónico; movemento ondulatorio; serie de Fourier. B5.2. Características acústicas dos instrumentos: instrumentos transpositores e electrónicos; manipulación artificial do son. B5.3. Fundamentos dos sistemas de afinación. Proporcións asociadas aos intervalos: consonancia e disonancia. Serie harmónica. Índices acústicos. Diapasón. B5.4. Transmisión e amortecemento do son. B5.5. Sinal analóxico e sinal dixital. Dixitalización do son analóxico. B5.6. Síntese do son: mostraxe (samplers), filtros de frecuencias e multipistas. B5.7. Hardware musical:

B5.1. Realizar traballos e exercicios aplicando as ferramentas que ofrecen as novas tecnoloxías.

LPMB.5.1.1. Utiliza correctamente editores de partituras, secuenciadores, MIDI e software para aplicacións audiovisuais.

CD CMCCT


181


Obxectivos


Competencias clave

computadores, tarxetas de son e conexións. B5.8. Tipos de software musical: editores de partituras, secuenciadores, programas xeradores de acompañamentos e mesas de mesturas.

g h i l n

B5.9. Práctica dos sistemas de gravación analóxica ou dixital, de procesamento de sons de comunicación MIDI en interpretacións ou creacións propias. B5.10. Uso da música con soporte electrónico en producións escénicas ou audiovisuais. B5.11. Realización de sonorizacións a través da improvisación, a composición ou a selección musical de textos ou de imaxes.

B5.2. Crear pezas sonoras ou audiovisuais utilizando distintos sistemas de reprodución e gravación de son.

LPMB.5.2.2. Utiliza de forma autónoma os recursos tecnolóxicos como ferramentas para a audición, a interpretación, a creación, a edición, a gravación, a investigación e a aprendizaxe do feito musical.

CAA CD CMCCT

1.Temporalización

BLOQUES TEMÁTICOS U.D. TÍTULOS DURACIÓN TRIMESTRE

I AS DESTREZAS MUSICAIS

1 A VOZ NA MÚSICA 11 Sesións 1

2 LÉCTURA ESCRITURA 6 sesións 1

3 LECTURA FÓRMULAS RÍTMICAS

5 sesións 1

4 INTERPRETACIÓN INSTRUMENTAL E VOCAL

12 sesións 1-2-3

II A AUDICIÓN COMPRENSIVA

5 ESTUDO DE FÓRMULAS RÍTMICAS

2 sesións 2

6 AS FORMAS MUSICAIS 3 sesións 2

7 LETURA OBRAS MUSICAIS 5 sesións 1


182

III A TEORÍA MUSICAL

8 FÓRMULAS RÍTMICAS BÁSICAS

2 sesións 2

9 GRAFÍAS E TÉRMINOS DE EXPRESIÓN

6 sesións 2

10 O RITMO NAS OBRAS 2 sesións 2

11 A ARMONÍA 5 sesións 2

IV CREACIÓN E INTERPRETACIÓN

12 IMPROVISACIÓN E COMPOSICIÓN

4 sesións 3

13 A INTERPRETACIÓN VOCAL

12 sesións 1-3

14 A INTERPRETACIÓN INSTRUMENTAL

12 sesións 2-3

V TECNOLOGÍAS APLICADAS O SON

15 O FENÓMENO FÍSICO -ARMÓNICO

2 sesións 2

16 MÚSICA E INFORMÁTICA 8 sesións 3

A distribución dos contidos ao longo do curso preséntase de forma secuencial, para elo se tivo en conta que a duración media dun curso académico é de 100 horas lectivas con tres horas de clase semanais para o curso de 1º de Bacharelato. a duración variable de cada trimestre fundaméntase na Semana Santa, isto fai que sea difícil plantexar exactamente o número de unidades didácticas distribuidas en cada trimestre. Cada unidade exténdese entre dúas e tres semanas poidendo ser modificado en función da semanas disponibles. A duración das unidades ten que ser aberta e flexible debido a que é moi difícil calcular con precisión o tempo que vai levar o desenvolvemento dunha unidade, dependendo de moitos factores: o nivel do alumnado, a sua motivación, a atención á diversidade, os imprevistos ao longo do curso (actividades extraescolares, preparar concertos escolares, indisposicións, etc). A secuenciación que se propoñe é aproximativa e intentarase levar a cabo có maior rigor posible e nunca imposto como fixo e inamovible, sempre se debe estar disposto a reorganizar a nosa labor docente para acoplala ao día a día.


1. LAS DESTREZAS MUSICALES. 1. A voz na música: O aparato fonador, fisiología básica da voz humana. A respiración diafragmática. Mecanismos de emisión da voz cantada: Os resonadores de cara e da cabeza. A articulación. Fonación e resonancia. Vocalización Afinación e entoación: intervalos melódicos, armónicos e arpegios Exercicios de entoación traballando as dificultades interválicas.


183

Interpretación vocal tendo en conta a agógica, articulación, expresión, ataques e a ornamentación. Interpretación memorizada de obras vocais. 2.Práctica da lectura e escritura :claves de Sol e Fa. 3 Práctica instrumental de fórmulas rítmicas en pulso binario o ternario, grupos de valoración especial, cambio de compás, a síncopa e a anacrusa. 4. Interpretación instrumental e vocal tendo en conta a expresión e a articulación. Práctica con instrumental Orff. Aceptación das normas que rixen a interpretación individual e grupal. Interpretación de obras do repertorio histórico musical. Práctica de repertorio instrumental de diferentes estilos. Utilización de medios tecnológicos para investigar e descubrir fenómenos propios da producción musical. 2. LA AUDICIÓN COMPRENSIVA 1.- Identificación do pulso, acentos, os compases binarios, ternarios e cuaternarios. As duracións das diferentes figuras. As frases, conxuntos de notas en grupos de tempos ou medidas. 2.- O contratiempo e a síncopa: a súa identificación dentro da audición. 3.- Identificación e transcripción dos acordes M-m , as funciones tonais , modos M-m. As texturas: monodia, contrapunto, homofonía. 4.- Práctica da lectura de obras musicais Identificación das características morfolóxicas das obras musicais: lenguaxes clásicos como contemporáneos, manifestacións musicais como jazz, rock, flamenco.. 6.- Estudio auditivo das formas musicais: Movementos de danza. O concierto. A Sinfonía. O estudo. A música de cámara. O Poema Sinfónico. O Preludio e a Fuga. A Sonata. O Lied. Cantata e Oratorio. A Misa. A Ópera. O Jazz, oríxenes, el be-bop; el blues, folk, rock y pop. 7.- Interese por desenvolver hábitos de escoita mostrando respecto durante a audición. 3. LA TEORÍA MUSICAL Fórmulas rítmicas básicas. grupos de valoración especial. Principais grupos artificiales: dosillo, tresillo… signos que modifican a duración: calderón, ligadura de prolongación. Puntillo, ritmos simultáneos, a síncopas contratempos. a anacrusa.


184

As grafías e términos da expresión musical: elementos para a interpretación e o fraseo. Movemento e o tempo: as indicacións metronómicas Térmos de carácter. A dinámica, o matiz. Os signos de ataque: acentuación e articulación. O ritmo das obras musicais. Danzas: allemande, bourrée, chacona, gallarda, gavota, giga, minueto, pasacalle… Os ritmos de danza na música tradicional galega A armonía: A tonalidad: escala e tonalidade. O ciclo de quintas e as armaduras. Os tons relativos, funcións tonais. Os acordes. Tonalidade principal e de paso. A modalidade. Os intervalos Consonancia e disonancia. Os acordes básicos e complementarios. As cadencias: perfecta, semicadencia, imperfecta… A modulación. As escalas menores: armónica e melódica. A escala cromática. As normas da escritura melódica: compoñentes fundamentais, o diseño melódico e o seu desenrrolo .enderezo da melodía. Os sistemas de cifrado armónico. As grafías contemporáneas. 4. A CREACIÓN Y LA INTERPRETACIÓN A música como medio de comunicación y de expresión artística e persoal. Improvisación e composición de pezas, a partir de elementos musicais traballados previamente na aula e sen proposta previa. Interpretación vocal individual, a capella o con acompañamento instrumental. Elaboración de arreglos para cancións. Interpretación colectiva de obras a capella 1 e 2 voces. Interpretación en grupo de obras musicais cos instrumentos da aula. 5. AS TECNOLOXÍAS APLICADAS O SON Os fundamentos dos sistemas de afinación. fenómeno físico-armónico, o movemento ondulatorio. A serie de Fourier.


185

Transmisión e amortiguación do son. As características acústicas dos instrumentos A cadea sonora: grabación, mestura e reproducción do son. Contenedores da música. Máquinas elaboradoras e trasformadoras sinal analóxico e dixital: A evolución na captación e transmisión do son. A síntese do son: samplers (muestreo), filtros de frecuencia, multipistas etc. Software musical: editores de partituras, secuenciadores, mesas de mezclas, programas xeneradores acompanamentos. Hardware musical: ordenadores, tarxetas de son, conexiones. Práctica dos sistemas de grabación. O sistema MIDI en interpretacións o creacións propias. Utilización da música con soporte electrónico en produccións escénicas o audiovisuais. Realización de sonorizacions, a través da improvisación, composición ou selección musical, de textos ou imaxes.

Materiais e recursos didácticos que se vaia utilizar

Material:



Teclado Soportes audiovisuais (CDs, DVDs, etc) Ordenador de mesa e proxector



LIBRO DE TEXTO MATERIAL DE USO OBRIGATORIO NA CLASE: Apuntes teóricos e prácticos facilitados pola profesora do nivel 1º Bacharelato

Organización dos recursos didácticos. No proceso de ensino-aprendizaxe teranse en conta todas aquelas medidas que organicen e utilicen de xeito adecuado os recursos dos que dispón o centro.

e) Concrecións metodolóxicas que require a materia


186

CRITERIOS METODOLÓXICOS A metodoloxía empleada será unha metodoloxía activa participativa, debe fomentar a experiencia personal do alumnado na producción do son. Adaptarase ás características do alumnado para poder construir as aprendizaxes novas e mellorar o rendemento, partindo do nivel de desenrolo de cada alumno, atendendo a súa diversidade, favoreciendo a capacidade do alumnado para aprender por sí mesmos e traballar en equipo, atendendo os diferentes ritmos de aprendizaxe. A organización docente atenderá ás necesidades, aptitudes e intereses que demande o alumnado segundo se vaian detectando e no proceso de ensino-aprendizaxe, dando prioridade á comprensión dos contidos. Procurarase unha formación personalizada, fomentando a participación dos alumnos-as, asegurando unha efectiva igualdade entre o alumnado. Fomentarase tamén a reflexión persoal sobre o realizado e a elaboración de conclusións respecto ao aprendido. A metodoloxía que se emplea debe fomentar a experiencia persoal na producción do son. Interpretar artísticamente, de forma individual o colectiva, é o primeiro paso na formación e educación musical. A interpretación vocal, instrumental e corporal, a creación musical e a audición activa e comprensiva, serán procedimientos esenciales que axuden ao envolvemento das capacidades propias da materia. Tendo en conta que a materia consta de 3 horas semanais, estas serán estructuradas da seguinte maneira: 1h para a explicación dos contidos teóricos. 1h para facer exercicios e práctica auditiva de ditos contidos. 1h para a práctica tanto instrumental como vocal Os contidos de carácter conceptual deben ser a base para o desenrolo dos coñecementos prácticos, de modo que a adquisición de procedementos e habilidades, sexa e eiexe do proceso de ensino aprendizaxe. Os contidos debense traballa desde varios eixes (cantar, interpretar, escoitar, movemento, xestos,...) que propicien, de modo integrado, a asimilación dos conceptos e o desenrolo de habilidades. O mesmo tempo ha de afianzarse a autoestima a través da improvisación, a expresión corporal, o canto o a interpretación. Desenrrolo das destrezas musicais presentes no primero bloque de contidos contribue á progresión no coñecemento dos elementos morfolóxicos e sintácticos da lenguaxe musical e paralelamente, no coñecemento e a utilización fluída da partitura. A utilización de partituras adecuadas ao nivel, desenvolve as destrezas para a lectura e escritura de obras musicais contribuíndo a exercitar a capacidade de abstracción intelectual ao manexar códigos de escritura distintos á lenguaxe verbal. A dimensión universal da lenguaxe musical da sentido, por sí mesma, o interese que ten a aprendizaxe de este código. A metodoloxía didáctica utilizada fomentará a capacidade do alumnado para desarrollar aprendizaxes autónomos que permitan valorar e solucionar as dificultades que se presenten na aprendizaxe e introducir as medidas correctivas adecuadas. Traballar con fragmentos e obras variadas de distintos estilos, facilitará a implicación do alumnado na tarea de, a partir do seus gustos e iniciativa persoal, construir ás súas propias aprendizaxes.


187

Valorarase a iniciativa, a intuición, a participación a creatividade e o traballo de cada alumno. Se promoverá o traballo en grupo, de forma igualitaria e cooperativa, respetando as normas e as regras que rixen a actividade do conxunto, aceptando as propias capacidades musicais e as dos demais. Traballaranse os principios democráticos e rechazaranse situaciónss de inxustiza e desigualdade e calquera forma de discriminación por razóns de sexo, creenza ou calquera outra circunstancia social ou personal. Fomentarase unha actitude aberta e respecto hacia manifestaciones musicales de distintos estilos, tradicións ou outras culturas. Os traballos de investigación, individuais contribuirán a coñecer e aplicar métodos de investigación, utilizando diversas fontes de información, o uso das novas tecnoloxías tanto na composición como na escritura ou gravación audiovisual. Crearase un ambente propicio para o intercambio comunicativo, fomentándose a participación en diálogos e debates con actitud aberta, respectando as preferenzas e gustos dos demáis e transfirindo xuizos personais con capacidade crítica, argumentando e revisando as propias ideas en contraste cas dos demáis. O alumnado deberá expresarse correctamente utilizando a terminoloxía adecuada.

Criterios sobre a avaliación, cualificación e promoción do alumnado

Criterios de avaliación Entoar unha correcta emisión da voz, individual o conxuntamente, unha melodía ou canción con o sin acompañamento Este criterio evaluará a capacidade do alumno para aplicar, na interpretación dunha melodía ou canción, unha correcta técnica vocal, controlando a respiración, a emisión e a articulación. Se valorará a sua capacidade para cantar entoada e afinadamente un fragmento tonal ou modal aplicando as indicaciones expresivas presentes na partitura e adecuando a propia interpretación a do conxunto. Recoñecer auditivamente o pulso dunha obra ou fragmento, así como o acento periódico, e interiorizarlo para mantenelo durante breves períodos de silencio. Este criterio evaluará, a partir da audición dunha obra ou fragmento musical, en qué grao o alumno é capaz de percibir o pulso como referenza básica para a execución rítmica, así como de identificar o acento periódico base do compás. Se valorará su capacidade para lograr unha correcta interiorización do pulso que lle permita, a posteriori, unha adecuada execución rítmica, de forma individual ou colectiva, a través da práctica de actividades de danza e movemento. Identificar e executar, instrumental ou vocalmente, estructuras e desenrolos rítmicos e melódicos simultáneos, extraídos dunha obra breve , con o sen cambio de compás, en un tempo establecido. Este criterio evaluará a capacidade do alumno para interpretar unha obra breve o fragmento musical, instrumental o vocal, sintindo internamente o pulso e encadenando diversas fórmulas


188

rítmicas e/o melódicas adecuadas a este nivel dentro del tempo establecido. Se valorará o grao e a autonomía para resolver dificultades encontradas durante a interpretación introducindo as medidas correctivas adecuadas. Realizar exercizos psicomotores e improvisar estructuras rítmicas sobre un fragmento escoitado, de maneira tanto individual como conxunta. Este criterio de evaluación valorará a capacidade creativa e expresiva do alumno, a través da práctica de variantes de fórmulas rítmicas coñecidas ou improvisando libremente sobre as mesmas axustándoas a o pulso e o compás do fragmento escoitado. Evaluarase a capacidad de coordinación co grupo adecuando a propia interpretación a do conxunto. Identificar e reproducir intervalos, modelos melódicos sencillos, escalas ou acordes arpegiados a partir de diferentes alturas. Este criterio valorará a capacidade do alumno para reproducir un mesmo esquema melódico desde calquer altura, a partir da audición de fragmentos musicais variados, mantendo a interválica do modelo, e entendendo a tonalidade como un feito constante. Asimismo evaluaráse a capacidade para identificar, a través da audición, da práctica e da lectura musical, as estructuras armónicas básicas e as normas ca rixen. Improvisar, individual o colectivamente, breves melodías tonais ou modais, ou pequenas formas musicais partindo de premisas relativas a diferentes aspectos da lenguaxe musical. Através de este criterio de evaluación valorarase a capacidade do alumno improvisar sobre modelos tonales e modales básicos, e seleccionar e usar os elementos morfolóxicos da lenguaxe musical, previamente traballados. Evaluarase, a través do resultado da improvisación a sua capacidade creativa e imaxinación musical. Recoñecer auditivamente e describir con posterioridade os rasgos característicos das obras escoitadas ou interpretadas Este criterio valorará a capacidade do alumno para, a partir da audición de obras ou fragmentos musicais de repertorios variados, identificar os elementos da lenguaxe musical: rítmicos, melódicos, tonales, modales, cadenciales, formales, tímbricos, modos de ataque, articulaciones ... Evaluarase a capacidade do alumno para expresar, oralmente o por escrito, os rasgos característicos das obras musicais escoitadas, utilizando a terminoloxía adecuada. Interpretar de memoria, individual o conxuntamente, fragmentos de obras dun repertorio seleccionado previamente polo alumno Este criterio evaluará a capacidade do alumno para memorizar e interpretar, individual ou colectivamente, fragmentos de obras, vocales o instrumentales, previamente seleccionadas y trabajadas en el aula. Valorase a calidad da interpretación, a sensibilidade musical e a capacidade expresiva do


189

alumno así como su actitud tolerante y respetuosa ante otras interpretaciones, aceptando as propias capacidades interpretativas e expresivas e as do resto dos membros do grupo. Improvisar ou compoñer e interpretar unha breve obra musical para unha melodía dada, que necesite a participación de varios executantes e incorporar o movemento coreográfico, utilizando os coñecementos musicais adquiridos. Este criterio evaluará a capacidade do alumno para crear o improvisar unha pequena obra musical sobre unha melodía dada, así como para usar e combinar, de forma individual ou en grupo, elementos morfolóxicos da lenguaxe musical previamente traballados. Valorarase a sua capacidade para construir, a través do movemento, unha creación coreográfica adecuando a sua concepción ao carácter expresivo da obra. . Realizar traballos ou exercicios aplicando as ferramentas que ofrecen as novas tecnoloxías para a creación musical. Este criterio valorará o grao de desenrolo alcanzado polo alumno no uso do software destinado a manipulación do son e a edición de partituras musicais, así como o seu grao de aprehensión das posibilidades acústicas do son e do seu tratamento analóxico e dixital. Evaluarase a capacidade para facer uso dos recursos tecnológicos disponiveis na realización de sencillas producciones audiovisuales que integren sonido, imagen y texto. Percibir, identificar e transcribir os elementos básicos da lenguaxe musical e interpretar unha obra breve ou fragmento musical a partir dunha partitura adecuada o nivel. Con este criterio evaluarase a capacidade do alumno para escribir ou leer unha partitura musical adecuada ao nivel e para identificar e valorar as diferenzas que se produzcan entre un fragmento escrito e outro escoitado INSTRUMENTOS DE EVALUACIÓN Un dos instrumentos de avaliación para os alumnos será o seguimento do seu traballo diario na clase. Terase moi en conta o progreso na adquisición dos contidos, os hábitos de traballo, a participación nas actividades diarias, a utilización do material, e o interese e actitude mostrado durante o aprendizaxe. As calificaciones das probas obxectivas especificas propostas insertaranse no conxunto das valoracións que a profesora realiza sobre as actividades do alumno. A realización e presentación de exercicios e traballos lexibles e correctos. As actividades realizadas, correxidas e ordeadas no “Caderno de clase”. As probas obxectivas escritas realizadas na clase.

Os criterios de avaliación indicados en cada curso entenderanse como os aspectos básicos que o alumnado deberá dominar.

Respecto á avaliación dos Contidos do Área terase en conta o grado dos contidos mínimos establecidos na programación. Os instrumentos utilizados deben ser variados e poderán incluír: Preguntas orais na clase. Probas escritas: intentándose realizar al menos dúas por avaliación.


190

Caderno de clase: para verificar o traballo diario. Realización, entrega e exposición de exercicios e outras tarefas de maneira individual ou grupal. Realización, entrega e exposición de traballos individuais ou grupais. Práctica instrumental e vocal Seguimento do traballo en clase: progreso, hábitos de traballo, participación nas actividades, emprego do material, interese e actitude mostrados no aprendizaxe. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN: Distribución prevista dos exames por avaliaciones : 1ª e 2ª Evaluación : realizaranse as seguientes probas:

1. Exame teórico da materia impartida en cada avaliación ………………………………35% 2. Exame de Audición da materia traballada durante a avaliación……………………35% 3. Control das actividades prácticas levadas a cabo durante a avaliación……………….30%

3ª Evaluación : realizaranse as seguientes probas:

1. Control das actividades prácticas levadas a cabo durante a avaliación ………………………………….70% 2. Traballo obrigatorio sobre unha Forma musical (vocal ou instrumental)…………………………………….30% - Un o dous exames por trimestre de práctica instrumental que se calificarán: NON APTO: No sumará o 10% da nota APTO: Regular: Sumará 0,5 puntos ,Ben: 0,75, Moi Ben : 1 punto - Dous exames por avaliación das Unidades didácticas. - Cada unha das tres avaliacións do curso consideraranse aprobadas cando a nota, una vez aplicadas as ponderacións anteriormente expostas, sexa igual ou superior a 5. - O redondeo de notas con decimais unicamente farase á alza (é dicir, á nota seguinte) cando sexa superior a 0,75. - Cada un dos exámes parciais que non fora superado na avaliación correspondente poderá ser recuperado nunha proba en xuño. - Non se repetirá ningún exame a ningún alumno/a fóra das datas e do horario que se establezan para todo o grupo (agás naquelas excepcións que dictamine a ley, sendo necesario ter un xustificante “oficial”). - Os traballos considerados obrigatorios deberán ser entregados en tempo e forma para poder acadar unha avaliación positiva. - O alumnado que non participe activamente nas actividades prácticas da clase ou o faga de maneira inadecuada deberá realizar un examen ao final de curso para poder superar a parte


191

práctica da materia. - O alumnado que non acade valoración positiva en xuño, terá que facer o exame na convocatoria de setembro do total da materia, non se gardarán notas parciais. - Cada apartado da materia poderá ser recuperado de modo independente na PROBA FINAL. - Os exámes fraudulentos calificaranse cun cero. Todo o alumnado poderá optar a subir até 1 punto a nota media final do curso. Para poder obtelo, deberán entregar nas datas estipuladas pola Profesora, traballos sobre as “Intérprete vocal clásico”, “Formas Vocais Galegas” ou outra Forma Musical de tipo non escollido no obrigatorio, indicadas polo Departamento. Esta puntuación adicional á nota media final do curso e só se terá en conta unha vez que o alumno superara todas e cada unha das partes da materia e só se concederá aos traballos que reúnan os requisitos solicitados.

SISTEMA DE AVALiACIÓN EXTRAORDINARIA PARA ALUMNADO CON PERDA AO DEREITO Á AVALIACIÓN CONTINUA O alumnado que, ao longo do curso, causara perda ao dereito á avaliaicón continua terá que poñerse en contacto, ao longo do mes de maio, coa responsábel da materia para que lle informe dos requisitos que debe cumprir para poder ser avaliado. En todo caso, estes serán os seguintes: Presentación de todos os traballos ordinarios e extraordinarios que o seus compañeiros fixeran, de non ser así a avaliación será negativa, aínda que teña as probas escritas superadas. Realización dun exame (no mes de xuño) de todos os contidos que figuran no Proxecto Curricular do Departamento.

Indicadores de logro para avaliar o proceso do ensino e a práctica docente


Estándares de aprendizaxe Indicadores de Logro


LPMB1.1. 1. Coñece os órganos e as funcións do aparello fonador. Identifica cada unha das partes do corpo involucradas na producción da voz.


Aplica os recursos necesarios para interiorizar a técnica vocal practicando a relaxación, a respiración, a articulación, a resonancia e a entonación.


Coñece e emprega adecuadamente diferentes técnicas, recursos e

habilidades técnicas necesarias para a correcta interpretación vocal.


Interpreta imitando estructuras musicais elementais construidas sobre

intervalos, acordes e escalas sincelas máis comúns.


192


Estándares de aprendizaxe Indicadores de Logro

LPMB1.3.1. Interpreta instrumentalmente ou vocalmente, con total precisión dentro dun tempo establecido, estruturas rítmicas adecuadas a este nivel dunha obra ou un fragmento, sentindo internamente o pulso e aplicando, se procede, as equivalencias nos cambios de compás.

Reproduce con a voz ou intrumental Orff con total precisión no referente a: velocidade, carácter, intensidade con ou sen cambios deles ou mesmo de ritmo e compás, adecuando a interpretación en cada fragmento musical.


Intepreta diferentes células rítmicas empregando as dúas mans, intercalándoas á hora da execución instrumental.


Emprega a lecto-escritura musical como reflexo e interiorización de todos os parámetros musicais reflictidos nas diferentes partituras.



Interioriza o pulso para poder facer unha intepretación grupal adecuada, recoñece e diferenza acento, compás, ritmo


Identifica, figuras rítmicas regolares e irregolares, tipoloxía de melodías, ton, modalidade M e m, cadencias, semicadencias, formas sinxelas e compostas, aspectos tímbricos dos instrumentos empregados, xéneros ...etc tanto nas audicións coma nas prácticas musicais.


Le partituras para axudar aos seguementos das audicións.

LPMB2.2.3. Escoita obras musicais seguindo a partitura. Le partituras como apoio ás audicions.


Recoñoce, compara os rasgos distintivos en canto a espazo e tempo descríbíndoos empregando unha terminología adecuada.


Utiliza con rigor un vocabulario adecuado para describir a música: ton, modo, velocidade, carácter, ...etc.



Recoñoce e aplica os ritmos, os compases a través da letura ou da audición de pequenas obras ou fragmentos musicais con patróns rítmicos e melódicos en estructuras binarias, ternarias e cuaternarias.


Recoñoce parámetros do son e os elementos básicos desta tipoloxía de nomenclatura, empregand unha lenguaxe técnica apropiada.


193


Distingue e emprega os elementos que se utilizan na representación gráfica da música (colocación das notas no pentagrama, clave de sol e de fa en cuarta, duración das figuras, signos que afectan á intensidade e matices, indicacións rítmicas e de tempo, etc.).


Identifica acordes tríada, inversións, tonalidades maior e menor, principios compositivos básicos, formas sinxelas e compostas


Utiliza con rigor un vocabulario adecuado para describir o feito musical dinámicos, agóxicos, etc.


LPMB.4.1.1. Practica variantes de fórmulas rítmicas coñecidas e improvísadas libremente, acordándoas co pulso e o compás do fragmento escoitado.

Utiliza adecuadamente procedementos compositivos para improvisar ritmos adecuados a cada estilo músical.

LPMB.4.2.1. Asimila os conceptos tonais e modais básicos, desenvolvendo a creatividade e a capacidade de seleccionar e usar libremente os elementos da linguaxe musical de acordo cunha idea e estruturados nunha forma musical.

Realiza improvisacións e composicións partindo de pautas previamente

establecidas.


Interpreta e memoriza un repertorio variado de cancións, pezas instrumentais e danzas cun nivel de complexidade progresivo.


Mostra interese, respecto e curiosidade polas diversas propostas musicais.

LPMB.4.3.3. Utiliza os instrumentos da aula cunha técnica correcta. Aplica as habilidades técnicas necesarias nas actividades de interpretación.


Canta pezas vocais propostas aplicando técnicas que lle permitan unha

correcta emisión dla voz.


Coñece e cumpre as normas establecidas para realizar as diferentes actividades da aula: silencio, atención ao director e aos outros intérpretes, audición interior, memoria e adecuación ao conxunto, mostrando espírito crítico ante a súa propia interpretación e a do grupo.


Realiza composicións partindo de pautas previamente establecidas.


Elabora unha pequena danza incorporando diferentes figuras e pasos segundo sexa o estilo musical, en cada caso.

LPMB.4.5.1. Compórtase de maneira correcta como espectador/a e como intérprete na realización de actividades musicais desenvolvidas en diferentes contextos.

Demostra unha actitude de superación e mellora das súas posibilidades e respecta as distintas capacidades formas de expresión dos seus compañeiros, colaborando con actitudes de mellora, compromiso e

mostrando unha actitude abierta e respectuosa.


Pon en práctica as técnicas de control de emocións á hora de mellorar os

seus resultados na exposición ante o público.



Coñece algunhas das posibilidades que ofrecen as tecnoloxías e as utiliza

como ferramentas para a actividade musical.


Emprega con autonomía as fontes e procedementos apropiados relacionados co feito musical.


194

Concluíndo, para avaliar a programación e a práctica docente, este departamento basase en:


195


4 3 2 1

ACTITUD DA ESCOITA





RECONOCIMIENTO MUSICAL


Recoñece a obra escoitada aunque non a sitúa co seu autor.

Soalle a obra pero non é capaz de recoñecela ni situarla.


CONTEXTO MUSICAL


Recoñece o estilo musical sin identificar as suas peculiaridades pero lle es suficente para situala no seu contexto.



CONEXIÓN CON CONOCIMIENTOS



Ten dificultades para conectar as ideas ca audición.


EXTENSIÓN PERSONAL


Valora críticamente o escoitado pero non se pronuncia personalmente sobre elo.

Cóstalle expresar argumentos críticos sobre a audición e opinar sobre ela.








196


4 3 2 1

ORIXINALIDADE





ELEMENTO SORPRESIVO










LIBERDADE RÍTMICA






197






RÚBRICA DE EVALUACIÓN PARA EL TALLER DE INTERPRETACIÓN.

4 3 2 1

















198


Realiza as armonías propostas correctamente con intensidade moderada, deixando sobresair o discurso da melodía.

Realiza as armonías propostas correctamente con intensidade moderada, aunque non ten en conta os matices de intensidade para deixar sobresair a melodía.

Realiza as armonías propostas con errores na execución, o que fai cas disoancias distorsionen o discurso melódico.


REGISTRO DE SEGUIMIENTO DE LA INVESTIGACIÓN MUSICAL. SI-NO






1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13


199

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 REGISTRO PARA LA AUTOEVALUACIÓN DEL PROFESORADO: DESARROLLO DE LA ENSEÑANZA





200

DE

SA

RR

OL

LO

DE

LA

EN

SE

ÑA

NZ

A











201

MO

TIV

AC

IÓN

DE

L A

LU

MN

AD

O









202

i) Organización das actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes Os contidos sobre os que se examinará ao alumno serán aqueles que coincidan co seguemento normal do trimestre, facilitando así que o alumno poida recuperar a asignatura de modo parcial xa que poderá enfrentarse aos contidos repartidos ao longo do curso. Este sistema complementarase coa realización de actividades que o profesor lle marque. É condición imprescindible para aprobar as asignaturas pendentes: - Entregar unha serie de traballos correspondentes a cada um dos trimestres antes do mes de Xuño para a súa avaliación. - Para aprobar a materia pendente é necesario entregar os traballos na data e teñen que ser calificados como aptos.

k) Deseño da avaliación inicial e medidas individuais ou colectivas que se poidan adoptar como consecuencia dos seus resultados AVALUACIÓN INICIAL Nesta etapa non se contempla a realización dunha avaliación inicial pero partirase dos coñecementos previos que ten o alumnado, así eles mesmos verán os seus propios progresos As actividades de recuperación e de ampliación planearanse en calquera momento da avaliación, atendendo ás necesidades concretas, propoñendo ao alumando a realización de traballos e exercicios, exposicións na aula, probas escritas.. O obxectivo último é conseguir que o alumno ou alumna alcance os obxectivos xerais da etapa e, xa que logo, obteña o título de Bacharelato. Os intereses dos alumnos, a súa motivación, e ata, as súas aptitudes, diferéncianse progresivamente ao longo desta etapa. Cada alumno e alumna posúe unha serie de peculiaridades que o diferencia do resto dos seus compañeiros, xa que logo non todos eles van aprender ao mesmo ritmo, ou van ter as mesmas capacidades e intereses. Polo tanto, a educación organizarase atendendo á diversidad do alumnado. As medidas de atención á diversidad nesta etapa estarán orientadas a responder ás necesidades educativas concretas do alumnado e á consecución das competencias clave e os obxectivos do Bachalerato Hai que pór atención ás peculiaridades e ao progreso do alumnado no proceso de ensino-aprendizaxe un ensino personalizado para favorecer a construcción do coñecemento do alumnado. A forma de chegar a este alumnado non supoñe un tratamento específico e diferencial para cada un deles, senón atopar formas metodolóxicas e didácticas, a través das cales se poida acceder ao obxectivo do aprendizaxe dende as propias características


203




individuais.

Medidas de atención a diversidade. Dar resposta á diversidade convertirase nun reto educativo prioritario para o docente xa que cada vez existe maior diversidade de niveis curriculais nos centros educativos; pola gran heteroxeneidade do alumnado. Por isto, o método que se propoñe ofrece distintas propostas para adaptar as actividades ao nivel dos alumnos, favorecendo o tratamento da diversidade mediante unha serie de estratexias relacionadas coa metodoloxía exposta e coa organización do grupo de clase. Actividades de traballo cooperativo. nas que o resultado final depende da coordinación e colaboración grupal (danzas, coros, conxuntos instrumentais). Remarcando que “a diversidade fortalece a clase e ofrece a todos maiores oportunidades de aprendizaxe. Utilización dunha linguaxe clara e comprensible Actividades diversificadas: considerarase ao nivel inicial de cada alumno, os seus intereses, as súas destrezas adquiridad e o contacto que tiveron con actividades musicais. (Por exemplo, actividades distintas para unha mesma capacidade) Non deben ser nin demasiado sinxelas (son pouco motivadoras), nin moi lonxanas do que poidan realizar crearía sensación de frustración. Actividades que permiten distintos graos de realización: Procurarase que os alumnos con dificultades asimilen os contidos mínimos e as ideas fundamentais. Os que non teñan problemas para alcanzar os obxetivos profundizarán nos coñecementos apliando e investigando pero sempre evitar que o alumno se sinta descriminado ou catalogado como alguén especial, negativa ou positivamente. -Diversas técnicas didáctica en función das capacidades dos alumnos: dende procedementos imitativos ata a linguaxe musical. Extratexias socioafectivas: para o desenvolvemento de actitudes positivas. Por exemplo, valoración do corpo, a voz, etc. Valoraranse os pequenos logros de cada alumno de forma que estes poidan comprobar os seus progresos nas actividades de avalación (facilitando unha evaluación individualizada na que se fixen as notas que o alumno debe alcanzar a partir da súa situación persoal) O alumnado que teña disficultades co idioma intentarase que en músicas participe nas actividades xa que non se precisa de modo tan imprescindible a comunicación verbal os que no traiga a base necesaria aplicaráselles un reforzo. Engádese a este apartado os alumnos con talento musical, é decir, con aptitudes excepcionais para unha faceta artística e cognoscitiva. Explicaráselles o porqué da realización do ejercicio xa que sempre requiren unha explicación lóxica e coherente para as actividades a realizar. Será necesario elaborar un programa específico pero facéndolle participar nas actividades en conxunto.


204

Neste nivel non é habitual atopar ACNEE, pero se fora o caso o departamento ten previstas as seguintes actuacións: Estos alumnos, por padecer discapacidades físicas, psíquicas, sensoriais o por manifestar graves trastornos da personalidade ou de conducta, tenrán unha atención especializada, con arreglo aos principios de non discriminación e normalización educativa e coa finalidade de conseguir a súa integración. En música pódese propiciar a inclusión destos alumnos á hora de realizar actividades en grupo (práctica instrumental...) nun grupo máis compensado o con outros de nivel similar. Estos poden precisar: unha adaptación de: Recursos materiais como baguetas e instrumentos (falta de control muscular, malformacións); asentos (silla de rodas); ubicación e colocación da aula (discapacidade visual) O unha adecuación dos criterios de evaluación. A música pode axudar a paliar algunhas deficiencias a través do proceso de integración, comunicación, estimulación o sobre a forma de asumir o problema. Pode axudar no desenvolvemento persoal da persoa discapacitada: vencer a timidez, forma de desahogo, desenvolve as capacidades sensoriais e intelectuais. A educación musical pode adaptarse á discapacidade do alumno, desenvolvendo nel os aspectos que en principio están vedados. A través de musicoterapia. A música acompaña aos exercicios de reeducación, terapia e actividades pedagóxicas.

Concreción dos elementos transversais que se traballarán no curso En cada unidade didáctica se atenderá de modo específico a dous o tres temas transversais, ainda que sempre aparecen os demais en todas elas. En cada unidade didáctica se atenderá de modo específico a dous o tres elementos transversais, ainda que sempre aparecen os demais en todas elas. Traballarase a comprensión lectora, a expresión oral e escrita O departamento de Música segue una metodoloía que promove a lectura activa na aula, xa que antes de explicar todos os conceptos, tanto teóricos coma prácticos, das correspondentes unidades didácticas, dos libros de texto ou apuntes facilitados polo profesorado, o alumnado vai lendo en voz alta ditos contidos reflectidos no material didáctico, mentres o resto do alumnado vai seguindo dita lectura de forma atenta, xa que o alumno pode ser rotado na lectura en calquera momento. Despois estes conceptos son comentados e ampliados polo profesorado para a súa correcta comprensión e profundización. Fomentarase tamén a lectura a través da investiación mediante o uso de enciclopedias, libros de consulta, Internet,...etc. para a realización de traballos relacionados cos contidos da materia. Asemesmo, este departamento contribúe á aplicación deste proxecto proporcionando á


205

biblioteca lectura interesante relacionada coa Música sen ser libros de texto, académicamente falando, que o alumnado pode sacar en modo de préstamo ou ben para ser lidos nas Gardas, ou nos periodos lectivos estimados polo centro durante este curso. A comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e da comunicación A creciente importancia que está cobrando na sociedade actual o uso do Internet como fonte de información require que o alumnado comprenda a natureza comunicativa deste instrumento e que saiba xestionalo de modo eficiente. Enténdese que o Internet ha resolto un problema que até a seu desenrrolo global supoñía unha traba no proceso de aprendizaxe, pero creou outros relacionados coa súa natureza global. Xa non se trata de poder acceder directamente á información, senón de saber en que lugar da rede se atopan (é preciso aprender a empregar de modo axeitado os motores da búsqueda) e de saber discriminar as fontes de información. O desenvolvemento desta última destreza será máis asequible se está acompaña dunha boa destreza lectora e, polo tanto, a contribución ao Proxecto de Tecnoloxías da Información e da Comunicación, Propondrase a recollida de información a través das novas tecnoloxías para a realización dos traballos sobre os distintos temas plantexados, así coma a súa utilización na presentación dos mesmos. Realizaranse proxeccións de video e audio ou seleccións de Internet mediante o ordenador e canón da aula, para poder ser analizadas e levalas a debate na clase, así coma tamén se visualizarán partituras no mesmo. Fomentarase o emprego das novas tecnoloxías a través do uso de diversos programas de informática musical: editores de partituras (Finale), editores de audio (Audacity), secuenciadores, ... ás veces se usan outros materiais complementarios, coma a pizarra dixital, o canón, videos, dvd’s, ordenador,… Educación cívica e constitucional Participación nas tarefas comúns, mostrando actitudes de solidariedade e colaboración. Responsabilidade no traballo e gusto polo traballo ben feito. Análise de conflictos que se derivan das relacións sociais. Coñecemento das vías cauces de participación ciudadá e a súa evolución. Valores e contravalores na actualidade e ao longo da historia. Sociedades democráticas, normas de funcionamento. A diversidade cultural. Análise crítico dos conflictos sociais. Respecto á diversidade persoal, económica, étnica, cultural e social. Uso do desenrolo científico con fins pacíficos. Achegamento á arte como patrimonio universal, que fomenta a convivencia pacífica dos pobos. Espíritu emprendedor Fomentaráse as medidas paraque o alumnado participe en actividades que lle permitan


206

afianzar o espírito emprendedor ea iniciativa empresarial a partir de aptitudes como a creatividade, a autonomía, a iniciativa,o traballo en equipo, a confianza nunmesmo e o sentido crítico Educación para a saúde. Fundamentalmente o ruído e a contaminación acústica. O silencio como actitude positivaque favorece a convivenza, o estudo, o difrute da obra musical. A saúde mental e gratificación persoal por o traballo creativo Valoración e uso correcto do propio corpo e do movemento. A aceptación dos cambios da voz e do rexistro A hixiene vocal coas técnicas para o coidado e o control da voz (respiración, vocalización, articulación) Control postural para tocar instrumentos Educación para a igualdade de oportunidades de ambos sexos. Fomentar a igualdade e a no discriminación por razón de sexo, raza, .. a través do achegamento e desenrolo do feito musical. Utilizar o método de traballo en grupo, para estimular a convivencia e asumir o reparto das tarefas e responsabilidades, sen distinción entre rapazas e rapaces. Desenrolo da capacidade de autoestima ante a satisfación persoal que produce a realización práctica dos proxectos deseñados. Educación do consumidor. Adecuar o consumo de bens e servizos ás necesidades. Ánalise das mesmas. Interpretar correctamente os conseptos consumista, consumismo, consumo... Coñecer as institucións públicas que se relacionan co tema do consumo (oficina do consumidor ...etc.), e se procedera realizar algún tipo de consulta. Coñecer someramente o plan de marketing dun producto, servizo o idea que se lance ao mercado. Os principias aspectos comunes da área de música con outras áreas serían: Historia da Arte. Se relacionan oas manifestación artísticas dun determinado momento con as características musicais dese período. Lengua Castelan e Literatura. Ejercicios de articulación, dicción, lectura de ritmos, entonación, etc. Lectura e comentario dos textos. Inglés, Francés… Traballar partituras, audicións e textos neutros idiomas. Educación Física. Ejercicios espacio-temporales, coñecemento do propio corpo a través de danzas, representacións de esceas, etc. Matemáticas. Traballos sobre medidas de tempos, proporcionalidade entre as figuras, etc


207

f) Actividades complementarias e extraescolares programadas por el departamento Considérase que a parte da formación escolar, é de especial interese, o reforzo dos contidos coas saídas complementarias, posto que, en moitas ocasións, o alumnado necesita destes reforzos exteriores para consolidar os conceptos e contidos. A creación desta programación coincide con o comenzo do curso, polo que é imposíbel detallar polo miúdo todas as actividades que se van levar a cabo. No obstante existen xa unha serie delas. Para o presente curso está presvisto a asistencia a concertos en directo, ven de tipo didácticos, como os ensaios orquestais. Queda pendente recibir o programa do 2º e 3º trimestre do Auditorio de Santiago de Compostela para decidir se este ano imos a algún concerto, así como tamén queda aberta a posibilidade de outras suxerencias interesantes que poidan chegar durante o curso, así como tamén outras propostan que veñan do Concello de Sada, do departamento de Cultura. O Alumnado asistete no nivel de acharelato será o nivel completo. Intentarase preparar con antelación todas as actividades, traballándoas na clase con unidades didácticas, para que ditas saídas, non se convirtan nunha mera excursión, senón nunha ferramenta de traballo complementario das clases lectivas. Todas las actividades complementarias llevaranse a cabo siempre e cando sexa posible.

Mecanismo de revisión, avaliación e modificación das programación didácticas en relación cos resultados académicos e procesos de mellora. Para avaliar a Programación e a actividade docente, este Departamento ten establecido, de forma voluntaria, aínda aconsellable, que os profesores pasen aos seus respectivos alumnos - polo menos ao final do curso- un cuestionario, que figura como ANEXO I, no que se lles pide a súa opinión ao respecto. Considérase que sólo o alumnado pode facer unha valoración das explicacións, a dificultade dos contidos, a metodoloxía empregada, criterios de avaliación, ...etc. Asimesmo, e ademais dos cuestionarios dos alumnos, os profesores do Departamento enchen, ao final do curso, outros cuestionarios (ANEXO II), que entregan ao Xefe do Departamento, nos que expresan a seu grao de satisfacción, tanto polos materiais didácticos coma pola secuenciación e temporalización dos contidos programados, quedando todo reflectido na Memoria Final de Curso. Igualmente, considéranse outro factor de avaliación as conclusiones extraídas das periódicas Reunións do Departamento, onde pódense ver reflectidas as posibles modificacións que


208

poden surdir á hora de levar a cabo a programación en función dos grupos ou niveis. Concluíndo, para avaliar a programación e a práctica docente, este departamento baséase no: 1.- Cuestionario do alumnado 2.- Cuestionarios do profesorado 3.- Conclusións extraídas das Reunións do Departamento.


209


210


211


212


213

.

LENGUAJE Y PRÁCTICA INSTRUMENTAL:1º BACHILLERATO

Obxectivos para o curso O bacharelato contribuirá a desenvolver nas alumnas e nos alumnos as capacidades que lles permitan: Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de maneira responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade. Reforzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para aproveitar eficazmente as aprendizaxes e mais como medio para o desenvolvemento persoal. Dominar, tanto na expresión oral coma na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. Utilizar eficazmente e con responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellora do seu contorno social. Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade de bacharelato elixida. Comprender os elementos e procedementos fundamentais dos métodos científicos e da investigación. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto do medio natural e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, autoconfianza e sentido crítico. Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o sentido estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural.


214

Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social e impulsar condutas e hábitos saudables. Reforzar actitudes de respecto e de prevención no ámbito da seguridade viaria. Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

Concreción para cada estándar de aprendizaje evaluable:


Obxectivos Contidos Criterios de avaliación


Competencias clave


d e f i m ñ

B1.1. Utilización da voz, individual ou colectivamente, partindo do coñecemento do aparello fonador, o seu funcionamento, a respiración, a emisión, a articulación, a relaxación e a afinación. B1.2. Interpretación vocal atendendo ás indicacións relativas á expresión, á dinámica, á agóxica, á articulación dos sons e os seus ataques, e á ornamentación musical.

B1.1. Entoar cunha correcta emisión da voz, individual ou conxuntamente, unha melodía ou unha canción con acompañamento.

LPMB1.1. 1. Coñece os órganos e as funcións do aparello fonador.

CMCCT


CAA CSC


CSC CCEC

c d i n ñ

B1.3. Entoación individual e colectiva de escalas, intervalos melódicos, harmónicos, arpexos ou acordes.

B1.2. Identificar e reproducir intervalos, modelos melódicos sinxelos, escalas ou acordes arpexiados a partir de diferentes alturas.


CAA CSC CMCCT

c d i m n ñ

B1.4. Interiorización do pulso. B1.5. Interpretación instrumental atendendo ás indicacións relativas á

B1.3. Identificar e executar instrumentalmente ou vocalmente estruturas e patróns rítmicos ou melódicos

LPMB1.3.1. Interpreta instrumentalmente ou vocalmente, con total precisión dentro dun tempo establecido, estruturas rítmicas

CMCCT CCEC


215




Competencias clave

p expresión, á dinámica, á agóxica, á ornamentación musical, e á articulación dos sons e dos seus ataques. B1.6. Práctica da lectura articulada e da escritura tanto melódica como harmónica nas claves de sol e fa en cuarta, e da escritura tanto melódica como harmónica. B1.7. Práctica de lectura de notas, sen clave, aténdose ao debuxo interválico. B1.8. Práctica da lectura de obras musicais utilizando partituras.

simultáneos dunha obra breve ou dun fragmento, con ou sen cambio de compás, nun tempo establecido.

adecuadas a este nivel dunha obra ou un fragmento, sentindo internamente o pulso e aplicando, se procede, as equivalencias nos cambios de compás.


CMCCT CSC


CAA CMCCT CCEC


i n ñ

B2.1. Percepción e identificación do pulso, dos acentos e dos compases binarios, ternarios e cuaternarios. B2.2. Percepción, identificación e transcrición de fórmulas rítmicas básicas orixinadas polo pulso binario ou ternario. B2.3. Percepción, identificación e transcrición de signos que modifican a duración, síncopes, anacruses, notas a contratempo, cambios de compás, grupos de valoración especial, equivalencias pulso-pulso e fracción-

B2.1. Recoñecer autidivamente o pulso dunha obra ou dun fragmento, así como o acento periódico, e interiorizalo para manter durante breves períodos de silencio.


CMCCT CSC


216




Competencias clave

fracción, etc.

b d e f i n

B2.4. Identificación auditiva das características morfolóxicas básicas das obras musicais, tanto as que teñen como fundamento a linguaxe da música culta como as que teñen como fundamento as linguaxes musicais contemporáneas, o jazz, a música tradicional, o rock, o flamenco e as músicas do mundo. B2.5. Percepción, identificación auditiva e transcrición das escalas, funcións tonais-acordes maiores e menores, acordes de sétima dominante e de sétima diminuída, cadencias e os modos e intervalos fóra do concepto tonal. B2.6. Recoñecemento comprensivo das texturas musicais e dos timbres instrumentais nas obras escoitadas ou interpretadas. B2.7. Recoñecemento auditivo e transcrición dos esquemas rítmicos, das melodías, dos intervalos e dos fragmentos melódicos resultantes da combinación dos devanditos elementos. B2.8. Reprodución vocal memorizada dos

B2.2. Recoñecer auditivamente e describir con posterioridade as característicos das obras escoitadas ou interpretadas


CMCCT CCEC


CCEC

LPMB2.2.3. Escoita obras musicais seguindo a partitura.

CCEC


CCEC


CCEC CCL


217




Competencias clave

esquemas rítmicos, das melodías, dos intervalos e dos fragmentos melódicos resultantes da combinación dos devanditos elementos. B2.9. Identificación de erros ou as diferenzas entre un fragmento escrito e un fragmento escoitado. B2.10. Transcrición de esquemas harmónicos das obras escoitadas.


d i n

B3.1. Coñecemento das grafías das fórmulas rítmicas, simultaneidade de ritmos, signos que modifican a duración, síncope, anacruse, notas a contratempo, os grupos de valoración especial contidos en un e varios pulsos, etc. B3.2. Coñecemento das grafías e dos termos relativos á expresión musical, á dinámica, ao tempo, á agóxica, á articulación musical e ao ataque dos sons. B3.3. Aproximación ás grafías contemporáneas.

B3.1. Coñecer e aplicar na lectura e na interpretación de partituras os termos e os signos relacionados co ritmo e coa expresión musical.


CMCCT CCEC


CCEC CCL CMCCT

i n

B3.4. Coñecemento das normas de escritura melódica. B3.5. Coñecemento e comprensión dos ritmos característicos das danzas e das obras musicais.

B3.2. Recoñecer nunha partitura os elementos básicos da linguaxe musical.


CAA CCEC


CCEC CMCCT


218




Competencias clave

B3.6. Coñecemento e comprensión de escalas, funcións tonais, intervalos, cadencias, acordes básicos e complementarios, tonalidade, modalidade e modulación. B3.7. Coñecemento dos principais sistemas de cifraxe harmónica. B3.8. Coñecemento da ornamentación musical. B3.9. Comprensión do efecto que producen na música os sons da ornamentación e intensificación expresiva. B3.10. Ámbito sonoro das claves e a súa relación entre si.


CCEC CCL


c d i l m n

B4.1. Realización vocal ou instrumental de fórmulas rítmicas orixinadas polo pulso binario ou ternario e as súas variantes.

B4.1. Realizar exercicios psicomotores e improvisar estruturas rítmicas sobre un fragmento escoitado de maneira tanto individual como conxunta.

LPMB.4.1.1. Practica variantes de fórmulas rítmicas coñecidas e improvísaas libremente, acordándoas co pulso e o compás do fragmento escoitado.

CMCCT

c d i l m n

B4.2. Improvisación, tanto individual como colectiva, de breves melodías. B4.3. Utilización das escalas e acordes máis habituais no sistema modal e tonal.

B4.2. Improvisar, individualmente ou colectivamente, breves melodías tonais ou modais, pequenas formas musicais partindo de premisas relativas a diferentes aspectos da linguaxe musical.

LPMB.4.2.1. Asimila os conceptos tonais e modais básicos, desenvolvendo a creatividade e a capacidade de seleccionar e usar libremente os elementos da linguaxe musical de acordo cunha idea e estruturados nunha

CCEC CSIEE


219




Competencias clave

forma musical.

a b c d h i n

B4.4. Interpretación memorizada de obras ou fragmentos musicais vocais adecuados ao nivel, con ou sen acompañamento.

B4.3. Interpretar de memoria, individualmente ou conxuntamente, fragmentos de obras do repertorio seleccionados entre os propostos polo alumnado, valorando as achegas do grupo e desenvolvendo o espírito crítico.


CCEC


CSC CCEC

LPMB.4.3.3. Utiliza os instrumentos da aula cunha técnica correcta.

CAA CSC


CAA CSC


CSC CSIEE

a b c d h i l n

B4.5. Achegamento aos procesos compositivos máis habituais. B4.6. Utilización da expresión corporal e o movemento corporal como complemento ao feito musical. B4.7. Desenvolvemento da lateralidade a través da realización simultánea de diferentes ritmos básicos

B4.4. Improvisar ou compor e interpretar unha breve obra musical para unha melodía dada, que necesite a participación de varios executantes e incorporar movemento coreográfico, utilizando os coñecementos musicais adquiridos.


CCEC CAA CMCCT CSIEE


CSC CAA

a b c n

B4.8. Participación activa na organización e na realización de actividades musicais desenvolvidas en

B4.5. Saber comportarse como espectador/a e intérprete, e controlar o medo escénico nas

LPMB.4.5.1. Compórtase de maneira correcta como espectador/a e como intérprete na realización

CSC


220




Competencias clave

diferentes contextos. B4.9. Participación na organización e na realización de actividades con respecto e disposición para superar estereotipos e prexuízos, tomando conciencia, como parte dun grupo, do enriquecemento que se produce coas achegas das demais persoas.

actuacións. de actividades musicais desenvolvidas en diferentes contextos.


CSC


d e f g h i l m n

B5.1. Fenómeno físico-harmónico; movemento ondulatorio; serie de Fourier. B5.2. Características acústicas dos instrumentos: instrumentos transpositores e electrónicos; manipulación artificial do son. B5.3. Fundamentos dos sistemas de afinación. Proporcións asociadas aos intervalos: consonancia e disonancia. Serie harmónica. Índices acústicos. Diapasón. B5.4. Transmisión e amortecemento do son. B5.5. Sinal analóxico e sinal dixital. Dixitalización do son analóxico. B5.6. Síntese do son: mostraxe (samplers), filtros de frecuencias e

B5.1. Realizar traballos e exercicios aplicando as ferramentas que ofrecen as novas tecnoloxías.


CD CMCCT


221




Competencias clave

multipistas. B5.7. Hardware musical: computadores, tarxetas de son e conexións. B5.8. Tipos de software musical: editores de partituras, secuenciadores, programas xeradores de acompañamentos e mesas de mesturas.

g h i l n

B5.9. Práctica dos sistemas de gravación analóxica ou dixital, de procesamento de sons de comunicación MIDI en interpretacións ou creacións propias. B5.10. Uso da música con soporte electrónico en producións escénicas ou audiovisuais. B5.11. Realización de sonorizacións a través da improvisación, a composición ou a selección musical de textos ou de imaxes.

B5.2. Crear pezas sonoras ou audiovisuais utilizando distintos sistemas de reprodución e gravación de son.


CAA CD CMCCT

Grado mínimo de consecución para superar la materia.

1. LAS DESTREZAS MUSICALES. 1. A voz na música: O aparato fonador, fisiología básica da voz humana. A respiración diafragmática. Mecanismos de emisión da voz cantada: Os resonadores de cara e da cabeza. A articulación. Fonación e resonancia. Vocalización Afinación e entoación: intervalos melódicos, armónicos e arpegios Exercicios de entoación traballando as dificultades interválicas. Interpretación vocal tendo en conta a agógica, articulación, expresión, ataques e a ornamentación.


222

Interpretación memorizada de obras vogais. 2.Práctica da lectura e escritura :claves de Sol y Fa. 3 Práctica instrumental de fórmulas rítmicas en pulso binario o ternario, grupos de valoración especial, cambio de compás, a síncopa e a anacrusa. 4. Interpretación instrumental teniendo en conta a expresión e a articulación. Práctica con instrumentos escolares. Aceptación das normas que rixen a interpretación individual e grupal. Interpretación de obras do repertorio histórico musical. Práctica de repertorio instrumental de diferentes estilos. Utilización de medios tecnológicos para investigar e descubrir fenómenos propios da producción musical. 2. LA AUDICIÓN COMPRENSIVA 1.- Identificación do pulso, acentos, los compases binarios, ternarios y cuaternarios. As duracions das diferentes figuras. As frases, conxuntos de notas en grupos de tempos o medidas. 2.- O contratiempo e a síncopa: su identificación dentro da audición. 3.- Identificación e transcripción dos acordes M-m , as funciones tonais , modosM-m. As texturas: monodia, contrapunto, homofonía. 4.- Práctica da lectura de obras musicais Identificación das características morfolóxicas das obras musicais: lenguaxes clásicos como contemporáneos,manifestaciones musicales como el jazz, rock, flamenco.. 6.- Estudio auditivo das formas musicais: Movementos de danza. O concierto. A Sinfonía. O estudo. A música de cámara. O Poema Sinfónico. O Preludio y la Fuga. A Sonata. O Lied. Cantata e Oratorio. A Misa. A Ópera. O Jazz, oríxenes, el be-bop; el blues, folk, rock y pop. 7.- Interés por desarrollar hábitos de escucha mostrando respeto durante la audición. 3. LA TEORÍA MUSICAL 1.Fórmulas rítmicas básicas. grupos de valoración especial. Principais grupos artificiales: dosillo, tresillo… signos que modifican la duración: calderón, ligadura de prolongación. Puntillo, ritmos simultáneos, a síncopas y contratempos. a anacrusa. 2. As grafías e términos da expresión musical: elementos para la interpretación e o fraseo. Movemento e o tempo: las indicaciones metronómicas


223

Térmnos de carácter. A dinámica o matiz. Os signos de ataque: acentuación e articulación. As notas de adorno. Maneras esenciais , adornos franceses 3.O ritmo das obras musicais. Danzas: allemande, bourrée, chacona, gallarda, gavota, giga, minueto, pasacalle… Os ritmos de danza na música tradicional galega 4. A armonía: A tonalidad: escala y tonalidad. O ciclo de quintas e as armaduras. Os tonos relativos,as funcions tonais.Os acordes.Tonalidad principal e de paso. A modalidade. Os intervalos Consonancia y disonancia. Os acordes básicos e complementarios. As cadencias: perfecta, semicadencia, imperfecta… A modulación. Las escalas menores: armónica e melódica. A escala cromática. 5 As normas da escritura melódica: compoñentes fundamentais, o diseño melódico e o seu desarrollo.dirección da melodía. Os sistemas de cifrado armónico. As grafías contemporáneas. 4. A CREACIÓN Y LA INTERPRETACIÓN A música como medio de comunicación y de expresión artística e persoal. Improvisación e composición de pezas musicais, a partir de elementos musicales trabajados previamente en el aula e sin proposta previa. Interpretación vocal individual, a capella o con acompañamento instrumental. Elaboración de arreglos para cancións. Interpretación colectiva de obras a capella 1 e 2 voces. Interpretación en grupo de obras musicais con os instrumentos da aula. 5. AS TECNOLOXÍAS APLICADAS O SON 1.- Os fundamentos dos sistemas de afinación. O fenómeno físico-armónico, o movemento ondulatorio. A serie de Fourier. Transmisión e amortiguación do son. As características acústicas dos instrumentos 2. A cadea sonora: grabación, mezcla e reproducción do son. Contenedores da música. Máquinas elaboradoras e trasformadoras. A señal analóxica e dixital: A evolución na captación e transmisión do son. A síntesis do son: samplers (muestreo), filtros de frecuencia, multipistas etc. 3. O software musical: editores de partituras, secuenciadores, mesas de mezclas,


224

programas xeneradores acompañamentos. O hardware musical: ordenadores, tarxetas de son, conexiones. Práctica dos sistemas de grabación. O sistema MIDI en interpretaciones o creaciones propias. Utilización de la música con soporte electrónico en producciones escénicas o audiovisuales. Realización de sonorizacións, a través da improvisación, composición o selección musical, de textos o imáxenes.

Criterios de avaliación Entoar unha correcta emisión da voz, individual o conxuntamente, unha melodía ou canción con o sin acompañamento Este criterio evaluará a capacidade do alumno para aplicar, na interpretación dunha melodía ou canción, unha correcta técnica vocal, controlando a respiración, a emisión e a articulación. Se valorará a sua capacidade para cantar entoada e afinadamente un fragmento tonal ou modal aplicando as indicaciones expresivas presentes na partitura e adecuando a propia interpretación a do conxunto. Recoñecer auditivamente o pulso dunha obra ou fragmento, así como o acento periódico, e interiorizarlo para mantenelo durante breves períodos de silencio. Este criterio evaluará, a partir da audición dunha obra ou fragmento musical, en qué grao o alumno é capaz de percibir o pulso como referenza básica para a execución rítmica, así como de identificar o acento periódico base do compás. Se valorará su capacidade para lograr unha correcta interiorización do pulso que lle permita, a posteriori, unha adecuada execución rítmica, de forma individual ou colectiva, a través da práctica de actividades de danza e movemento. Identificar de executar, instrumental ou vocalmente, estructuras e desenrolos rítmicos e melódicos simultáneos, extraídos dunha obra breve , con o sin cambio de compás, en un tempo establecido. Este criterio evaluará a capacidade do alumno para interpretar unha obra breve o fragmento musical, instrumental o vocal, sintindo internamente o pulso e encadenando diversas fórmulas rítmicas e/o melódicas adecuadas a este nivel dentro del tempo establecido. Se valorará o grao e a autonomía para resolver dificultades encontradas durante a interpretación introducindo as medidas correctivas adecuadas. Realizar exercicios psicomotores e improvisar estructuras rítmicas sobre un fragmento escoitado, de manera tanto individual como conxunta. Este criterio de evaluación valorará a capacidade creativa e expresiva do alumno, a través da práctica de variantes de fórmulas rítmicas coñecidas ou improvisando libremente sobre as mesmas axustándoas a o pulso e o compás do fragmento escoitado. Evaluarase a capacidad de coordinación co grupo adecuando a propia interpretación a do conxunto.


225

Identificar y reproducir intervalos, modelos melódicos sencillos, escalas o acordes arpegiados a partir de diferentes alturas. Este criterio valorará a capacidade do alumno para reproducir un mesmo esquema melódico desde calquer altura, a partir da audición de fragmentos musicais variados, mantendo a interválica do modelo, e entendendo a tonalidade como un feito constante. Asimismo evaluaráse a capacidade para identificar, a través da audición, da práctica e da lectura musical, as estructuras armónicas básicas e as normas ca rixen. Improvisar, individual o colectivamente, breves melodías tonales o modales, o pequenas formas musicais partindo de premisas relativas a diferentes aspectos da lenguaxe musical. Através de este criterio de evaluación valorarase a capacidade do alumno improvisar sobre modelos tonales e modales básicos, e seleccionar e usar os elementos morfolóxicos da lenguaxe musical, previamente traballados. Evaluarase, a través do resultado da improvisación a sua capacidade creativa e imaxinación musical. Recoñecer auditivamente e describir con posterioridade os rasgos característicos das obras escoitadas ou interpretadas Este criterio valorará a capacidade do alumno para, a partir da audición de obras ou fragmentos musicais de repertorios variados, identificar os elementos da lenguaxe musical: rítmicos, melódicos, tonales, modales, cadenciales, formales, tímbricos, modos de ataque, articulaciones ... Evaluarase a capacidade do alumno para expresar, oralmente o por escrito, os rasgos característicos das obras musicais escoitadas, utilizando a terminoloxía adecuada. Interpretar de memoria, individual o conxuntamente, fragmentos de obras dun repertorio seleccionado previamente polo alumno Este criterio evaluará a capacidade do alumno para memorizar e interpretar, individual ou colectivamente, fragmentos de obras, vocales o instrumentales, previamente seleccionadas y trabajadas en el aula. Valorase a calidad da interpretación, a sensibilidade musical e a capacidade expresiva do alumno así como su actitud tolerante y respetuosa ante otras interpretaciones, aceptando as propias capacidades interpretativas e expresivas e as do resto dos membros do grupo. Improvisar o compoñer e interpretar unha breve obra musical para unha melodía dada, que necesite a participación de varios executantes e incorporar o movemento coreográfico, utilizando os coñecementos musicais adquiridos. Este criterio evaluará a capacidade do alumno para crear o improvisar unha pequena obra musical sobre unha melodía dada, así como para usar e combinar, de forma individual ou en grupo, elementos morfolóxicos da lenguaxe musical previamente traballados. Valorarase a sua capacidade para construir, a través do movemento, unha creación coreográfica adecuando a sua concepción ao carácter expresivo da obra.


226

. Realizar traballos o exercicios aplicando a ferramentas que ofrecen as novas tecnoloxías para a creación musical. Este criterio valorará o grao de desenrolo alcanzado polo alumno no uso do software destinado a manipulación do son e a edición de partituras musicais, así como o seu grao de aprehensión das posibilidades acústicas do son e do seu tratamento analóxico e dixital. Evaluarase a capacidade para facer uso dos recursos tecnológicos disponiveis na realización de sencillas producciones audiovisuales que integren sonido, imagen y texto. Percibir, identificar e transcribir os elementos básicos da lenguaxe musical e interpretar unha obra breve ou fragmento musical a partir de una partitura adecuada o nivel. Con este criterio evaluarase a capacidade do alumno para escribir ou leer unha partitura musical adecuada ao nivel e para identificar e valorar as diferenzas que se produzcan entre un fragmento escrito e outro escoitado

Instrumentos de avaliación. Uno de los instrumentos de evaluación para los alumnos será el seguimiento de su trabajo diario en clase. Se tendrá muy en cuenta el progreso en la adquisición de contenidos, los hábitos de trabajo, la participación en las actividades diarias, la utilización del material, y el interés y actitud mostrado durante el aprendizaje. Las calificaciones de las pruebas objetivas especificas que se propongan se insertarán en el conjunto de las valoraciones que el profesor realiza sobre las actividades del alumno. La realización y presentación de ejercicios y trabajos legibles y correctos. Las actividades realizadas, corregidas y ordenadas en el “Cuaderno de clase”. Las pruebas objetivas escritas realizadas en clase.

Os criterios de avaliación indicados en cada curso entenderanse como os aspectos básicos que o alumnado deberá dominar.

En calquera caso, tamén se adoptarán como criterios de avaliación os criterios xerais sinalados no Proxecto Curricular do Centro. A avaliación do alumnado se levará a cabo tendo en conta dúas partes: a consecución dos Obxectivos Xerais da Etapa e dos Obxectivos da Área. Respecto á avaliación dos Contidos do Área terase en conta o grado dos contidos mínimos establecidos na programación. Os instrumentos utilizados deben ser variados e poderán incluír: Preguntas orais na clase. Probas escritas: intentándose realizar al menos dúas por avaliación. Caderno de clase: para verificar o traballo diario. Realización, entrega e exposición de exercicios e outras tarefas de maneira individual ou grupal. Realización, entrega e exposición de traballos individuais ou grupais. Práctica instrumental. Seguimento do traballo en clase: progreso, hábitos de traballo, participación nas actividades,


227

emprego do material, interese e actitude mostrados no aprendizaxe.

Criterios de cualificación e promoción do alumnado

Distribución prevista dos exames por avaliaciones : * En cada avaliación realizaranse as seguintes probas: 1. Control de cada unha das tres unidades traballadas durante a avaliaciòn. - A cualificación máxima en cada un deles será de 10%, en total…………………………………………….30%. 2. Exame das 3 Unidades Didácticas traballadas durante a avaliación……………………………………………30% 3. Traballo de Avalación, correspondente cos temas traballados………………………………….15% 4. Biografías dos autores ou intérpretes estudados nas unidades……………………………………………………10%. 5.Control das tarefas para casa, traballo diario na clase, participación activa audicións, coa revisión periódica do Caderno de Clase por parte da …………… ………………………………………….15%. - O redondeo de notas con decimais unicamente farase á alza (é dicir, á nota seguinte) cando sexa superior a 0,75. - Cada un dos exámes parciais que non fora superado na avaliación correspondente poderá ser recuperado nunha proba en xuño. - Non se repetirá ningún exame a ningún alumno/a fóra das datas e do horario que se establezan para todo o grupo (agás naquelas excepcións que dictamine a ley, sendo necesario ter un xustificante “oficial”). - Os traballos considerados obrigatorios deberán ser entregados en tempo e forma para poder acadar unha avaliación positiva. - O alumnado que non participe activamente nas actividades prácticas da clase ou o faga de maneira inadecuada deberá realizar un examen ao final de curso para poder superar a parte práctica da materia. - O alumnado que non acade valoración positiva en xuño, terá que facer o exame na convocatoria de setembro do total da materia, non se gardarán notas parciais. - Cada apartado da materia poderá ser recuperado de modo independente na PROBA FINAL. - Os exámes fraudulentos calificaranse cun cero.

SISTEMA DE AVALiACIÓN EXTRAORDINARIA PARA ALUMNADO CON PERDA AO DEREITO Á AVALIACIÓN CONTINUA

O alumnado que, ao longo do curso, causara perda ao dereito á avaliaicón continua terá que poñerse en contacto, ao longo do mes de maio, coa Xefe do Departamento para que lles informe dos requisitos que deben cumprir para poder ser avaliados. En todo caso, estes serán os seguintes: Presentación de todos os traballos ordinarios e extraordinarios que o seus compañeiros fixeran, de non ser así a avaliación será negativa, aínda que teña as probas escritas superadas.


228

Realización dun exame (no mes de xuño) de todos os contidos que figuran no Proxecto Curricular do Departamento.

Organización das actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materias

pendentes Os contidos sobre os que se examinará ao alumno serán aqueles que coincidan co seguemento normal do trimestre, facilitando así que o alumno poida recuperar a asignatura de modo parcial xa que poderá enfrentarse os contidos repartidos ao longo do curso. Este sistema se complementará coa realización de actividades que o profesor lle marque. É condición imprescindible para aprobar as asignaturas pendentes: - Entregar unha serie de traballos correspondentes a cada unha das evaluacións antes do mes de Xuño para a sua evaluación que ten que ser “apto”

informaciÓn bÁsica programaciÓn didÁctica · 2020-02-08 · programación didáctica do...

Documents