• ostirala • 2001 eko abenduaren 28a

Egunkaria

Gehigar r i honetan #

Bera: 'Bera, inguruari begirada' gidaliburua karrikaratu dute herriko bortz gaztek

Jaione Olazabal: «Helduei gehiago kostatzen zaie kantu txapelketari parte hartzea»

Juan Farok eta Aria Bueriok 30 bat

urte egin dituzte lNafarroan

txotxongilo antzerkia egiten. 1978

urte aldera Retablo de Figurillas

taldea sortu zuten. Gero, Juanjo eta

Pili seme-alabak batu zitzaizkien.

Orain, txotxongiloen harietatik tiraka

aktoreak zeudela urteetan erakutsi

eta gero, Juanek eta Anak atseden

hartuko dute. Egunotan, lruñeko

Erraldoien Txokoan Retablo de

Figurillas taldearen txotxongilo anitz

dago erakusgai, hamaika urtetan

egin dituzten 22 antzezlanetako

panpinen erakusgarri zabala.

1 • d hanak mugi tzen

Bera. lnguratzen gaituenari begira

'Bera, iriguruari begirada' gidaliburua karrikaratu dute herriko bortz gaztek

lllekueta auzotik abiatuta, Zia, Dornaku eta Suspela auzoak gurutzatzen

dituen zidorra prestatu eta horretarako gidaliburua apailatu dute Berako

bortz gaztek. Doan banatuko dute, bertako biztanleek zein kanpotik

datozenek ingurua hobeki ezagutzeko.

K ASIK URTEBETE LANEAN

e m a n ondot ik a rg i ta ra tu d u t e Bera, inguruari begirada gidaliburua Zia taldeko kideek. I l l ekue tako e r r o t a k o a ta r i t ik ab i a t zen d e n ib i lb ideak auzo hori, Zia, Dornaku eta 'Suspela auzoak z e h a r k a t z e n di tu, e t a ber r iz e re I l l ekue tan b u k a t u . 5,8 k m luze d e n ib i lb idea da, x a m u r r a a r r u n t . G a l d e r e n bidez, irakurleari paper aktiboa joka deza la e s k a t z e n dio, e ta f u n t s e a n , i n g u r u a b e h a t z e k o gonbi ta da gidaliburua. Meto-d o l o g i a h o r i da , h a i n z u z e n , gidaren alderdirik berritzailee-na . J a k i n g a r r i a k z a b a l t z e k o , gidaliburuaren hondarrean glo-sa teg i b a t dago , i n f o r m a z i o a zabaltzeko.

Paisaia, baserriko bizimodua, zuha i t zak , l a n d a k e t a k , m e n -diak, etxebizi tzak, e r reka eta, oro har, ingurua osa tzen duen guztia aztertzen da. «Inguruaz ez dugu bakar r ik n a t u r a uler-tzen ahal, ingurua osatzen duen guztia baizik», argitu du Gora-ne Ar t iedak, t a ldeko k ide e ta ek imena ren bul tza tza i lee tako batek. Izan ere, Deustuko Uni-ber t s i ta teko m a s t e r r e a n egin-dako lan baten ondorio izan da l i b u r u x k a . Ba ina A r t i e d a r e n ikuspegiari bertzelako diziplina batzuetatik ere ekarpenak egin

Ibilbidean Balkezenea eta antzeko beste zenbait baserri ikus daitezke,

Dornaku auzoan. • A S I E R G O G O R T Z A

d i z k i o t e g a i n e r a k o k i d e e k ; kazetari bat, bi biologo eta geo-grafo bat aritu dira Artieda his-torialariarekin.

Ibilbideko lehen zat ian kiwi l a n d a k e t a b a t a z t e r t z e n d a . Fruta horren etorreraz, eta ber-t ako zein kanpo t ik ekar r i tako l a n d a r e e z g a l d e e g i t e n d u g idak . A i t z i n a g o , p a i s a i a r e n a z t e r k e t a e g i t e n da , s o r o a k , herria eta Aiako harria ikus dai-tezkeen tar te batet ik . Lamixe-netik igarotakoan —Zia erreka-ko p u t z u b a t — , l a m i e n k o n d a i r a k b i l t zen d i tu g idak, mitologiari leku eginez, eta Zia a u z o r a h e l d u t a k o a n , b e r r i z , e r a ik in b e r r i a k , h e r r i k o a r a u subs id ia r ioe tan du ten eragina eta ezaugarriak aztertzen dira.

D o r n a k u auzora he ldu tako-an, bide baz ter rean lur e remua m u g a t z e k o e r a b i l t z e n d i r e n h a r r i a k a z t e r t z e n d i r a , e t a horrekin bat, mugarako bertze-lako osagaiak: arto eta arbi lan-d a k e t a k ; b a s e r r i a r e n e g i t u r a eta be r au eraikitzeko mater ia -lak; be la r e ta i ra tze m e t a k eta b e l a r r a p i l a t z e k o b e r t z e l a k o e reduak jor ra tzen dira, ber tze-ak b e r t z e . S u s p e l a a u z o t i k Larrun m e n d i a e ta b a s u r d e a k a z t e r t z e n d i r a , i b i l b i d e a r e n a m a i e r a r a h e l t z e a r e k i n b a t . Ebaluazio bat egiten da bertan, e t a i r aku r l eek buzo i b a t d u t e erantzunak ber tan sartzeko.

Gidaliburua Europako Bata-suneko, Nafa r roako Gobernu-ko e t a B e r a k o U d a l e k o d i r u laguntzekin argitaratu dute.

3<m AVvU

Viana

www.gaboriak.com

ragan a s t e l ehenean Euskal Herr iko e txe guzietara aile-ga tu zen Olentzero . Mendi , jailara eta herrietan barrena bili zen. Baina, horrez gain,

gara i m o d e r n o e t a r a egoki-tuz, Internet sarean ere ikusi dugu.

Vianako Erentzun ikasto-ak www.gabonak.com web -

g u n e a pa ra tu zuen In terne-t e n 1998 . u r t e a n , e t a ge roz t ik 20 .000 p e r t s o n a k o i s i t a t u d u t e w e b g u n e a . O r r i a l d e a r e n a r r a k a s t a azken egun h a u e t a n s u m a -t z e n aha l da be rez ik i ; i zan ere, egunero 400 zibernauta-ren bisita jaso tzen du. Eren-tzun ikastolako Fultxo Cres-p o , M i k e l F e r n a n d e z e t a B e a t r i z A m a i a i r a k a s l e a k izan z i ren ide ia be r r i t z a i l e h o r r e n eg i l eak , e±a, h a i e n erranetan, Euskal Herrian ez ezik, egun Olentzero Estatu Ba tue tan , Fran tz ian , Mexi-kon eta Argentinan ere eder-ki e z a g u t z e n d u t e . «Ez genuen us te honenber tzeko a r r a k a s t a i z a n e n z u e n i k o r r i a l d e a k , b a i n a , e g i a r e n e r ra teko , egune t ik e g u n e r a bisita gehiago jasotzen ditu-gu», adierazi dute.

www.gabonak.com gunean gauza anitz ikusten ahal ditu bisitariak. Batetik, Olentze-roren inguruko informazioa, «Olentzeror i ga ldetu» a ta la barne. Ume koskorrek esku-titza idazten ahal diote tripa-handiari , e ta hark beti eran-t z u n e g i t e n d u . H a l a b e r G a b o n a k arda tz du ten den-bora -pasak egiten ahal dira e ta Eguber r i on b e r t z e hiz-k u n t z e t a n nola e r r a t en den ikasteko aukera e re e m a t e n du. G a b o n k a n t a k , a n t z e r k i ak , i p u i n a k e t a b e r t z e m a k i n a b a t kon tuk o sa t zen dute eguberrizaleek ezinber t z e a n b i s i t a t u b e h a r r e k o webgunea.

KritKtvA UtiriUAi

muga enea

M I K E L R E P A R A Z

Inuxentea Etxetik atera zenerako paperezko panpina izugarri

bat zeraman bizkarrean itsatsirik. Igogailuan,

hirugarreneko atsoak egun on esan zionean, musika

altuegi jartzen zuela oroitarazteaz gain -hori egunero

egiten zuen-, irribarre egin zion. Horrek zertxobait kez-

katu zuen, baina ez zitzaion burutik pasa panpinarena.

Abenduaren 28a izanik ere. Mertxeren kioskoan, ordura

arte inoiz leitu ez zuen periodikoaren azaleko izenbu-

ruak atentzioa eman zion, eta erosi egin zuen. Pagatze-

rakoan Mertxeri esan zion: «Ikaragarria dun horrelako

gauzak irakurtzea periodikoan... Sanzek dimisioa aur-

keztea ere!». Eta Mertxek irribarre egin zion, albisteak

inolako graziarik ez bazuen ere. Baina azalpenik galde-

gin gabe, presaz zebilela esanez alde egin zuen kiosko-

tik; izan ere, hitzordu inportantea baitzuen zain, esan

zion dendariari. «Pentsa, bart gauean telefonoz hots

egin didate, diputaziotik, gaur bertan etxean ditudan

pezeta guziak hartu eta eurotan aldatzeko epea amai-

tzen dela esanez. Bankura noa lasterka». Bizkarrean

hiruzpalau paperezko panpina zeramatzan ordurako.

Eguerdian, autoa hartu eta Tuterako autobidean bar-

neratu zen, koadrilarekin bazkaria zuen-eta Tora Bora

izeneko aterpetxean. Lagunek esandakoaren arabera,

Tora Bora Erriberan dago, Milagro eta Cadreita artean

nonbait. Eta han ibili zen gajoa, dozena bat paperezko

panpina bizkarrean itsatsirik, herriz herri, Tora Borako

aterpetxeaz galdezka Jendeak irribarre egiten zion,

kontuak inolako graziarik ez bazuen ere.

Iruñera itzultzerakoan, etsirik, abendueiren 28a Inu-

zenteen Eguna zela gogoratuta, broma bat egitea'otu

zitzaion. Oso erraza baita broma on bat egitea, pentsa-

tu zuen. Hogei duroko txanpona hartu eta espaloi gai-

nean Loctite apur batekin itsatsi. Kafe bero bat eskutan

hartuta, etxe atarian eseri zen, jendeak txanpona lurre-

tik jasotzen saiatzerakoan hartzen zuen ezustekoari

begira. Inuxenteen lepotik barrez.

Egunkaria •stirala, 2001 eko abenduaren 21 a

» § J* I • ixjaiar k^ r 1ct

Lizarra

Lau haizetara Lizarrako historia eta artea ederki jasotzeri duen liburu

zairidua argitaratu berri du Udalak

Mendeetan zehar

Lizarra izan dena eta

suposatu duena

biltzen duen liburua

karrikaratu dute,

hiriak gordetzen

duena zabaltzearren.

IZARRAK DUEN GUZTIA LIBU-

ru b a k a r b a t e a n j a s o t z e a zaila bada ere argitarapen duin, e d e r e t a i n t e re saga r r i a eg i tea lortu dugula erran daiteke». Hu-raxe adierazi zuen Lizarrako al-kate Maria Jose Bozalek£ste//a-Lizarra l iburuaren aurkezpene-an. 223 orr ia ldeetan barna , Li-z a r r a r e n h i s tor ia e ta a r t e a r e n erreferentzia guztiak aurkitzen dira.

Liburua lau zat i tan b a n a t u t a

Juan Ramon Corpas, Maria Jose Bozal eta Vicente Pastor editorea,

liburuarenaurkezpenean.• K R I S T I N A B E R A S A I N

dago, eta atal bakoitza aditu ba-tekidatzi du. Dena Gustavo Ma-eztu zuzendari Camino Parede-sen zuzendaritzapean. Aurrene-ko atala Juan Ramon Corpasek idatzi du. Egun Principe de Via-na erakundeko zuzendari den li-

z a r r a t a r h o n e k l a ciudad, lasciu-dades (Hiria, hiriak) kap i tu lua ida tz i du s a r r e r a m o d u a n . « H a u x e da b e t i d a n i k i d a z t e a a m e s t u d u d a n l iburua. Bakar-bakarrik egitea nuen amets bai-na nire taldekideen lana mires-

garria da», adierazi zuen Corpa-sek. Ildo horretan, beharrezko-tzat jo zuen liburua. «Egun jen-de anitz vvebguneak egiten pen-tsatzen ari bada ere, eskertzeko moduko gauza da liburu bat egi-tea», gaineratu zuen.

Bigarren atala, Historia de una ciudad (Hiri ba ten historia), Fer-min Miranda NUPeko irakasle-ak idatzi du. Bertan, his tor iau-rrean hasi eta mendee tan barna ibilbide a tsegina egiten du his-torialariak. Hi rugar ren atalak, berr iz , a r t ea du a rda tz Paisaje monumental ( M o n u m e n t u pai-sa jea ) i z e n b u r u p e a n ; C a m i n o P a r e d e s eta Gregor io Diaz se-nar-emazteak elkarlanean aritu dira har r i z a h a r r e k g o r d e t z e n di tuzten esanah i guz t i akhe l a -razteko. Angel de Miguel idazle-ak, aur re t ikBaro ja , Galdos eta Valle-Inclan idazleek egin zu-ten moduan , hiriak sor tarazten duen bide literarioari heldu dio poesia liraina sortuz.

Orotara l iburuaren 1.500 ale egin dira eta 8.000 pezetaren tru-ke eskuratzen ahal da liburuden-detan. Edukia berbera bada ere, liburuaren bi eredu daude: ofizia-la -Udalak oparituko duena- eta normala , hots , edozein per t so-nak eskuratzen ahal duena. Libu-rua gaztelaniaz dago idatzita.

— ? Kri tRnA Ue«"«ui>.l>\

Nafarroa

Diru laguntza bueltan Mafarkaria heldu den urteko suberitzioa lortzeko

moduan izanen dela erran du Sanzek

USKARA HEDABIDEETAN SUS-

ta tzeko he ldu den ur teko diru laguntzen deialdian sartze-rik izanen du NAFARKARI Ak. Hor ixe agindu zion as teazke-n e a n Nafa r roako lehendakar i Miguel Sanzek Europako Hiz-

Bojan Brezigareta Miguel Sanz Nafarroakojauregian. • J O X E C A L L E J A

kuntza Gutxituen Bulegoko le-hendakari Bojan Brezigarri.

Gogoratuko denez, Brezigar abenduaren 14an etorri zen Iru-ñera. Gobernuko eta Parlamen-tuko lehendakariekin bilera egi-t eko e s k a t u zuen , b a i n a J o s e

Luis Castejonekin izan zen ba-karrik; Miguel Sanzek ez zuen Brezigar har tu . Hor ren harira, Nuria Iturriagagoitia e ledunak a b e n d u a r e n 17an e r r a n zuen Gobernuarendako Brezigarren bisita ez zela «interesgarria».

Brez igarrek b e r a k NAFAR-KARIAri j a k i n a r a z i d i o n e z , «atsekabetuta» itzuli zen Euro-pako be re bulegora . Hala ere, Sanzek abendua ren 19an egin ad ie razpenak entzun e ta gero - lehendakar iaker ran zuen eus-kara «asko» ma i t e duela- , be -rriz saiatzea erabaki zuen. Na-fa r roako G o b e r n u r a dei tu e ta h i t zordua egin zuen Sanzekin iragan asteazkenerako.

Aldarte berria Sanz e ta Brezigar Nafa r roako jauregiko harrera gelan egin zu-

ten bilera, goizeko hamar r e t an has i ta . Brez igarrek e r ran zion « e u s k a r a r e n i n g u r u k o e r a b a -kiez hausnarke ta egin beha rko lukee la G o b e r n u a k » . Sanzek , bere aldetik, berretsi zuen bera ez dela «euskararen genozida» eta euskara «asko» maite duela. Are gehiago, he ldu den u r t ean «edozein nafa r irain d e z a k e e n hizkuntzaren inguruko erabaki-rik» h a r t u k o ez due la adieraz i zion. Ez zuen gehiago zehaz tu nahi izan, baina bileraren buka-eraren zain zegoen kazetari ba-karraren galdera zuzenari eran-tzunez, Sanzek Brezigarren ai-tzinean erran zuen NAFARKARIA

gehigarria heldu den urteko diru l a g u n t z e n de ia ld ian sa r t ze r ik i z a n e n due l a . H o r r e t a r a k o , egoitza soziala Nafar roan izan b e h a r k o du e t a « N a f a r r o a r e n be rez i t a suna» e r r e s p e t a t u b e -harko du.

EUSKALDUNON EGUNKARIAko

kon t se i l a r i o r d e z k a r i Iñaki Uriak iragarri duenez, NAFAR-KARIAk egin ditu egin beharre-koak hurrengo deialdian sartze-ko.

Albe«•<-<> ' ixr 'oxr ixn

a r e r t mintzoa

X a b i e T L a r r a b u f u

Dirua Munduan sekulan egin den billete

olitena Frantzian egina da. Dirua

a, hortaz ez dago dudarik, hori

gia da, gauza zikina da beraz, bai-

na, aukeran, billeterik ederrena

hori izan behar du derrigorrez.

Saint-Exuperyk egindako marraz-

kiak ateratzen dira eta baita berak

gidatzen zuen abioia. Marrazkiak

Printze Txikia liburuarenak dira:

elefantea jan duen suge erraldoia

eta printzea bera. Poesia hutsa.

Adiskide frantziarrari horrela esan

nion behin. Munduan sekulan egin

den billete politena Frantzian egi-

na dela. Eta berak, oso modu ji-

pian, bilete guztiak arront itxusiak

direla esan zidan, dirua direla, ber-

din zitzaiola sugeak agertzen ote

ziren edo ez. Nire aldetik poesia, ii-

teratura eta marrazkitxoak biltzen

zituen billetearen alde egin nuen

berriro eta batbatean poltsikoan

nituenak ateratzea otu zitzaidan,

aldea nabarmentzeko edo. Espai-

niako (noski) mila pezetakoak zi-

ren. Francisco Pizarroeta Hernan

Cortes agertzen ziren. Biak kristo-

ren genozidak. Billete hauek na-

zionalismo kutreenaren ispilu zire-

la esan nion. Alemaniako markoe-

tan Hitler bat jartzea bezala zela

(lurralde zabalak konkistatu zituen

alemaniar bat izateagatik). Histori-

zismoa eta nazionalismoa ekidi-

tea, behintzat, gauza polita zela

esan nion, aurrerapen txiki bat, al-

daketa txiki bat behintzat. Abendu

honetan gauza guzti hauetaz oroi-

tunaiz euroa dela eta. Euroarekin,

behintzat, Pizarro eta Cortesi agur

esanen diegu. Erregeak, aldiz, hor

segituko du Nazionalismo eta His-

torizismo kutreenaren jabegoa no-

rena den adierazten. Lan handia

egin beharko dugu, oraindik ere,

erregeen aurpegi horiek marrazki-

txo poetikoekin ordezkatzeko. Eta

lana egin beharko dute euro ho-

rien aurpegietan euskalerriko zer

edo zer, inoiz, ikusi nahi dutenek.

Niri, behintzat, liburu batean oina-

rritutako zer edo zer gustatuko li-

tzaidake ikustea. Baina inolaz ere

ez genozida euskaldun baten aur-

pegia (eta berdin zait zenbateraino

izan zen abertzale sufritua).®

ostirala, 2001 eko abenduaren 28a Egunkaria

jafarkaria

A * S vmm^^-H t e M n B B r J i r — r B P

[ J MutxHi i J dfl fTrri tIJ^I R J

Retablo de Figurillas taldearen txotxongilo erakusketa zabala

dago Iruñeko Erraldoien Txokoari

Artzain bati ezin galdetzen ahal zaio zenbat ardi dituen. Era berean, txerpolari edo

titiritero bati ezin galdetzen ahal zaio zenbat txotxongilo dituen. Iruñeko Erraldoien

Txokoan (Descalzos, 72) Retablo de Figurillas taldearen txotxongilo anitz dago

erakusgai. Zenbat diren orotara?, horrek ez omen du garrantzirik.

Garrantzitsuena da haritik tiraka aktore bat egotea.

T 3 ETABLO DE FLGURILLAS TALDEAK URTE

askodaramatzaNafa r roan txo txongi lo an tze rk ia eg i ten . T a l d e e r r a n dugu, ba ina erraten ahal genuen familia lasai asko. Juan Faro —portugesa jatorriz— gazte-gaztetatik dabil txotxongiloekin. Gero, Ana Bueno bere emaztea ba tu zitzaion, eta erran daiteke or-dutik 30 bat ur te e m a n dituztela Nafar roan txotxongilo antzerkia egiten. Retablo de Fi-gurillas 1978 urte aldera sortu zuten. Geroa-go, Juanjo eta Pili seme-alabak talde familia-rrean sartu ziren. Baina urtea zehatz jakitea ez da «garrantzizkoena», Ana Buenoren iru-diko. «Garrantzizkoena da familiako ta ldea garela, Juanek ur te piloa egin duela lanean, eta bide egin dugula».

Txotxongi lo antzerkia egi teko m o d u gu-ziakjorratu dituzte, eta 22 antzezlaneko erre-pertor ioa dute. Horietan guzietan dena egi-ten dute: tes tua molda tu edo idatzi, musika aukera tu , ager tok iak eraiki, p a n p i n a k m a -rraztu eta egin.. . Urteekin, txotxongilo anitz erabili dituzte, material , i txura eta t amaina

Egunkaria ostirala, 2001 eko abenduaren 21 a

«Erakutsi nahi dut

txotxongiloak ez direla

figura automatikoak,

ez dutela bizitza

propiorik, eta atzean

badela norbait hariak

mugitzen»

askotakoak. «Antzezlan bakoitzak panpina mota ba t eskatzen du, i txura bat», adierazi du Juan Farok. «Panpinak ez du antzezlana eg i t en , l anak e g i t e n du p a n p i n a » . Erra l -doien Txokoko erakusketan ehun bat ikus-t e n aha l di ra , b a i n a e t x e k o t r a s t e l e k u a n gehiago dituzte gorderik. «Berdin dio zen-bat diren, garrantz i t suena ez da panpina», e r r e p i k a t u du A n a k . «Nik Cha r l ev i l l en , Frantzian, izugarri disfrutatu nuen behin le-gatz buru ba tez eginiko ikuskizun batekin. Atzetik ak to rea ego tea , hori da garrantz i -tsua. Txotxongi loek , edo kurriñoek, Nafa-rroan erraten genuen bezala, ezin dute isto-r ioa k o n t a t u , t x o t x o n g i l o e k i s to r ioa bizi egin behardu te» .

. Era guzietako istorioak Istorio anitz kontatu dute Retablo de Figuri-l lasekoek euren txotxongi lo zenbakai tzen bidez. Musikalak egin dituzte, Elcarnaval de los animales esaterako. Katxiporra txotxon-giloak egin dituzte; hala nola El retablillo de

don Cristobal, Feder ico Garcia Lorcarena . «Baditugu Jose Maria Satrustegik kontatu-riko hiru lan ere», segitu du Anak. «Aspaldi hiru konda i ra kon t a tu zizkigun: Urbasako artzatxoa, Azeri zuhurra e ta Txoritxo alaia. N a f a r r o a k o e u s k a r a z k o ipu inak dira. Sa-t rus teg i ren kontak izune t ik gaz te lan iazko antzezlanak sor tu genf tuen guk, e ta berar i izugarri gustatu zitzaizkion».

E n k a r g u z k o lan ik e re eg in d u t e . Ha la nola, 1978ko alkoholaren gaineko kongresu b a t e r a k o mozkor t i b a t e n istorioa egin zu-ten. Eta zenbait ur te geroago, drogaren in-guruko Aspirinitis lana sortu zuten: haur bat pilula pilo jan eta bihurrikeriak egiten has-ten da. Halako batean, zorabiaturik, lurrera erortzen da. Amak galdetzen du ea zer egi-ten ahal duen. Eta ikusleek zera erantzun: «Deitu medikuari , deitu medikuari!». Txo-txongilo antzezlanen xarma.

Haurrentzakoak ez ezik, helduentzako la-nak ere egin dituzte, pasarte gogorragoeta-koak. Gonzalo de Berceoren Los milagros de Nuestra Señora antzeztu izan dute, gomabi-tsezko panpinekin. Lan «gogorra» da, «gor-dina», Anaren hitzetan. Bes t eakbes t e , an-tzezlanaren m o m e n t u ba tean deabru batek e r romes bati e r ra ten dio bekatar ia dela la-rrua jotzeagat ik eta horregatik zakila moz-tuko diola. Eta halaxe egiten du titiriteroak. Hari batetik tiratu eta hamar bat cm-ko go-mabitsezko zakila erortzen zaio erromesari. Baina gero Andra Mariak berriz bere lekura itzultzen dio, bes te hari batetik tiratuz.

Errelebu naturala Retablo de Figurillasen Juan eta Ana senar-emaz teakhas i ziren. Baina, i a j a i o t z e a z b a -tera, Juan jo eta Pili seme-alabak sartu ziren

Reu»;» Figurillas taldeak txotxongilo antzerkia egiteko modu guziatoatu ditu, eta 22 antzezlaneko errepertorioa du. Urteekin

txfcigilo anitz erabili dituzte, material, itxura eta tamaina I askotakoak .«MiscEc S A I Z

ta ldean, ttiki-ttikitatik ikusi bai tzuten txo-txongilo antzerkia etxean. «Panpinak mugi-tzeko gai izan ziren bezain pronto, Juanek erretaula ba t e ta hainbat panpina egin ziz-kien», adierazi du Anak. «Etxean edan-dute eta, gainera, abilezia handia dute. Eta pixka bat handitu zirenean, gurekin etortzen ziren antzezpenetara , ahal zuten heinean lagun-tzera. Eta geroz eta gauza gehiago egin di-tuzte. Juan jok egin zuen lehenbiziko lana Pink F loyden The Wall mus ikarek in egin zuen».

Orain, Juan jo eta Pili ezkonduta daude . Pili Madrilen bizi da, e ta Juan jok har tu du Retablo de Figuri l lasen l ema . J u a n j o k bi alaba ttiki ditu, eta hasiak dira mundu hone-tan sartzen, txanogorr i txo antzezteko an-tzokia egin baitiete.

Txotxongiloendako bizi den familia. Bai-na ez txotxongiloetatikbizi izan den familia. «Eguneroko ogia beste m o d u batez irabazi

'\mi EJiieno TITIRITEROA

«Gu geu dibertitzen gara gehien» TTIKI-TTIKITATIK HASI ZEN ANA BUENO ANTZERKI MUNDUAN,

hamar bat urterekin. Oholtza gainean hogei bat urte egin eta gero, txotxongilo antzerkian hasi zen, Juan Faro sena-rrarekin. Orain, «60 urte eta hilabete askorekin», Retablo de Figurillas taldearen lema Juanjo semeari pasatu diote.

• Zein egoeratan zegoen txotxongiloa Nafarro-an zuek agertu zinetenean? Nik ttikitan lgnacio Baleztena ikusi nuen txotxongiloekin

antzezten; oso ona zen. Etabazen beste bat, Xabier karrika-ko santeroa-, hura ere hagitz ona zen txotxongiloekin. Baina guk Nafarroan txotxongiloen lekukoa hartu genuenean, ze-haro ahazturikzeuden, izena galdurik. Horregatikhasieran kostatu zitzaigun. 70eko urteetan jo eta ke lan egin genuen, gure dirua jartzen, txotxongiloa bere lekuan paratzeko; eta nikuste dut lortu egin genuela. Gure ondotik beste batzuk etorri dira, eta txotxongiloaktonu ona hartu duela uste dut.

• Erraza egin z i tza izun antzerkitik txotxongi loe ta-ra pasatzea? Ez, kosta egin zitzaidan. Aktoreen antzerkiak baditu kon-

notaziobatzuk, etatxotxongiloenakbestebatzuk. Pertsona batek ematen duen adierazkortasuna ez da txotxongilo ba-tekematen duena. Izan ere, txotxongilo bakoitzaren gibele-

an aktore batek egon behar duela uste dut. Txotxongiloa bi-tartekaria da, eta bere eskuen etabere aurpegiaren bidez, ak-toreak transmititzen du barnean daramana. Aktore horrek eszenografiaz eta musikaz jakin behar du. Eskulangintza ez da horren garrantzitsua. Izan ere, panpinatxo bat edozeinek egin dezake. Baina pertsonaia sortzea, hori da zaila. Testua pen tsatu eta idatzi behar da, agertokia eraiki behar da, panpi-nak marraztu eta egin behar dira, baina, batez ere, buruan duena transmititzen jakin behar du titiriteroak. • Transmis io hori egi tea lortu duzue zuek?

Baietz uste dut. Aurreko batean lagun batekin izan ginen. Pertsona heldua da, eta komentatu zigun ttikitan behin As-pirinitis gure emanaldia ikusi zuela Burlatan. «Gogoan dut [ikuskizuneanj haur batek pilula piloa jaten zuela eta gero sekulako puzkerrak bo ta tzen zituela; gogoan duzue?», erran zigun. Irakasten gozatzen eta gozatzen irakasten saiatzen gara. Eta uste dut haurrei gelditzen zaiela barruan. Guk beti kontuan izan dugu haurrak txaparroak direla, bai-na ez ergelak; eta hoberena eman behar zaie. Gu beti saiatu gara horretan. Barnean duzun guzia eman behar da trans-mititzeko, dibertitzeko.jendeagusturagelditzeko. Haurrak zein helduak. Eta gehien dibertitzen direnak, ezbairik gabe, gu gara.

dugu», adierazi du Anak. «Eta lor tzen ge-nuenaren zati ba t txotxongi loetan inberti-t zen g e n u e n . H a s i e r a n , t x o t x o n g i l o e t a n gas ta tzen genuen guzia gure so lda te ta t ik a te ra tzen zen. Gero, txotxongi loekin zer-bait i rabazten hasi ginen. Eta o rduan erra-zagoa zen inberti tzea». Retablo de Figuri-llas talde profesionala izan ez denez, ez dira kanpora asko atera . Baina izan dira Fran-tziako Charlevillen edo Bartzelonan, jaial-dietan. Opor egunakhor ie tan ematen zituz-ten anitzetan.

Artisten atsedena Orain Juanek eta Anak zirkuitu «komertzia-lak» utzi egin dituzte. «Nik gogo handia dut buruz gora e tza teko eta izarrei beg i ra tze-ko», dio Anak i txaropentsu. «Hala ere, hau barruan har bat izatea bezal'akoa da, eta ha-lako b a t e a n , supituki , i nda r t su a t e r a t z e n da». Horregatik, ahal dutela, Juanjo semea-ri l agunduko diote a n t z e z p e n e t a n , h o n e k bere ogibide propioa baitu.

«Ni ez naiz artista perfektua, eta antzez-ten d u d a n e a n eskuak ikusten zaizkit», dio Juanek, Juanjorekin Eguberrietako erretaula entseatzen duen bitartean. «Baina ez dugu perfektu ere egin nahi. Erakutsi nahi dugu txotxongiloak ez direla figura automat iko-ak, ez dutela bizitza propiorik. Haurrek ikusi behar dute gibelean norbait badagoela pan-pinak mugitzen». Haurrek ikusi behar dute atzean Juan eta Ana daudela.

—6» Asier Azpilikueta

Retablo de Figurillas Erraldoien Txokoan

Erakusketa: abenduaren 28 eta 29, eta urtarrilaren 2 , 3 eta 4 ;

11:0()Btatik13:30eraeta17:OOetatik20:OOetara.

Antzezpenak: egun beretan, 18:00etan eta 19:00etan.

Retablo de Figurillas taldearen la-naren erakusgarri, egunotan Reta-blo de Navidades (Eguberrietako erretaula) txotxongilo lana eskaini-ko dute Erraldoien Txokoan. «Be-tiko pasar te biblikoa kontatzen dugu, deikundetik errege magoen gurtzapenera doana», azaldu du Ana Buenok. «Lan hau 80ko urte-en hasieratik antzeztu dugu elize-tan, 80 cm-ko txotxongiloekin, gaztelaniaz eta euskaraz».

ErraldoienTxokoan, ordea, gaz-telaniaz soilik eginen dute lana, eta 15 bat cm-ko iruditxoak erabi-liko dituzte. «Ikusteko antzezlan ederra da, maitagarria», erran du Buenok. «Maleta ba tean sartzen den antzoki barroko ba tean egiten dugu antzezlana. Antzezlana labu-rra da, ez da hogei minutura iris-ten. Ez da nekagarria egiten».

ke tablo de Figurillasen, Buenok azpimarratu duenez, beti izan dute kontuan antzezlanen iraupe-na. «Txanogorritxo, erraterako, ez da inoiz hogei minutu baino askoz gehiagokoa izan, ez neka-tzeko», dio. «Izan ere, entzuleen ahotik 'ooo. . . bukatu egin da . . . ' entzun nahi dugu, eta ez 'ene, noiz bukatuko da hau?'». Horre-gatik, normalean, haurrentzako antzezpen bakoitzean pare bat antzezlan eskaintzen dituzte. Antzezpenak helduendako dire-nean, berriz, berrogei bat minutu-ko antzezlan bakarra eskaini ohi dute, hala nola, Cervantesen Entremeses, Gonzalo de Berceoren Los milagros de Nuestra Señora, edo El misteño de Santa Felicia (Obanosen antzezten duten mis-terioa).

ostirala, 2001 eko abenduaren 21a Egunkaria

Ezkerretikeskuinera Juanjo Faro, Juan Faro eta Ana Bueno, 'Retablode figurillas' taldeko sortzaile eta partaideak. • J O X E L A C A L L E

fviafarkaria

lVlonte Carlotik Juan Kruz Lakasta

Betaurrekoak aldrebes jarrita Posta bidezko ikasta-r o a . Ur teberr ianLat inoa-merikako herriren batean mi-laka heriotza eraginen dituen natur-hondamendia izanen da. Euskal gatazka ez da kon-ponduko. Nafarroako Gober-nuak euskararen aurkako de-kreturen bat plazaratuko du. Osasuna ez da champion-lea-guerako sailkatuko. Rapelen posta bidezko iragarpen ikas-taro azkarra egiten ari naiz. Bigarren urratsean nago, eta iragarpenotan %80-%90ean asmatuko dut. Hori ziurta-tzen du, bederen, igarle espai-niar lentejueladunakberak si-natu berme-agiriak. Horretaz gain, idazkiak azaltzen du ikastaroa amaitutakoan ingu-rukoek miretsiko nautela, bai eta, nahi izatekotan, lanbide berria izanen dudala ere.

G i t a r r a r e k i n , p o r r o t . Nerabeza-roan, gitarra jotzen ikasteko posta bidez-ko ikastaroa hasi nuen. Ez zen izan, ira-kurle aluak imajinatu bezala, ikastaroa-ren sona handiko iragarkiak ziurtatzen zuen nesketan aritzeko erraztasuna neu-reganatu nahi nuelako, baizik eta politi-koki zein sozialki Pitusa gaseosa baino eferbeszenteagoak ziren garai haietan Mikel Laboak, Imanol Larzabalek, Xabier Letek bezala, txorien, hegoen, kaiolen inguruko metafora guztiz iraul-tzaileak abestu nahi nituelako, betiere, eusko gudarien moduan, Euzkadi aska-tzeko —memoriak huts egiten ez badit,

Santiago Cervera, Unzuko kirol saileko langileen klona.

garai haietan hala idazten nuen—. Alta, akorde bakar bat ere jotzerik ez nuen lor-tu, ikastaroko liburuxkako marrazkietan hatz eta traste bakoitzari zegokion zen-bakiarekin behin eta berriz nahastuta.

Premia larr ia . Porrotharenondotik, posta bidezko ikastarorik sekula ez nuela berriz eginen hitzeman nion neure bu-ruari. Alta, hitz hura atzera bueltan irentsi behar izan dut, igarle ikastaroa egin ahal izateko. Horretara bultzatu nauena ez da izan ingurukoen miresmena neuregana-tzea, ez eta lanbide berria lortzea ere — Unzuko etxeko tresna elektriko saltzailea

Mikel Laboa, gitarra jotzen ikasteko eredu.

izatea gogorra da, batez ere egunotan, baina beste lanbide bat hartzekotan, ez dut hartuko soinean lentejueladun kami-soia eramatera eta betaurrekoak aldre-bes jartzera behartzen duenik—. Iragar-pen ikastaroari ekin diot, berriki iragar-pen batean huts ikaragarria egiteak seku-lako sufrimendua eragin zddalako.

A k a t s l a r r i a . Joandenlarunbatean, abenduaren 23arekin, Oinarriak-ek eta Hautetsiek euskararen aldeko manifes-taldira deitu zuten. Ia kasualitatez jakin nuen deialdiaren berri, ez bainuen ira-garkirik ikusi edo eta entzun. Horretaz

gain, iruditu zitzaidan 23a izan-da, jende guztia Eguberrietako erosketak egiten ariko zela. Eta hori guztia gutxi balitz bezala, hotz ikaragarria zen nagusi la-runbat arratsaldean. Gauzak horrela, iruditu zitzaidan inor ez zela joanen manifestaldira, horixe izan zen neure golkora-ko egin nuen iragarpena: ez da inorjoanen.

Ez dut uste manifestaldien bitartez ezer lortzen denik. Eta horregatik ez naiz manifestal-dietarajoaten. Baina nazkatuta nago Unzuko kirol alorreko lankideekin. Itxuraz Santiago Cerveraren klonak dirudite, bai eta ideologiaz ere. Besteak beste, edozein aitzakia erabilita ikaragarri gozatzen dute Nafa-rroan euskaldunik ez dagoela esanez. Lanean horrelakorik entzun nahi ez nuenez, mani-festaldira joan nintzen. Zer to-

patuko manifestaldian, eta dozenaka, ehunka, milaka, milioika lagun. Etxean geratzen ahal nintzen lasai aski, baina ez, joan nintzen, ibilbide luzean nekatu nin-tzen, aspaldiko ezagunekin egin solasal-di militanteekin aspertu nintzen, eta ba-tez ere izoztu nintzen, katarratu nintzen. Eta hartara, sukartuta, buruko minez pairatu behar izan nituen berez aski ja-sangaitzak diren Gabon gau zein Egube-rri eguneko otorduak. Horregatik, azken boladan gailentzen zaidan ezkortasunak beste sufrikariorik eragin ez diezadan, ekin diot Rappelen posta bidezko ikasta-ro azkarrari.

Enrike Diez de Ultzurrun

Bibotea galdu gabe «Baduzu zernahi, -erran du saltzaileak—: Pantxo Villa, indioa, deabrua, arrautzafriji-tua, kondoia,fraidea,pirata, eta aurtengoa, noski, Bin Laden. Beno, Bin Laden edo kon-partsako erraldoia...». Mozorro dendaba-teko langilea da, neke antzean, galtzak bete lan ari baita duela hiru astetik honat. Sanferminetan edari dendak bezala ireki-tzen dira urte hondarrerako mozorro den-dak Iruñean, mozorro jantziak saltzeko edo alokatzeko. Konparazio batera, bi mi-la pezetan Fumantxuren arropak eraman ditzakezu, b ibotea eta guzti. Hori bai, gauez bibotea galduz gero, beste 500 pe-zeta utzi beharko dituzu urte berrian, jan-tzia itzultzerakoan. Eskertzekoa da sal-tzailearen gomendioa:«Bibotea ez itsatsi loktiterekin, baina ezgaldu». Izan ere, urte zahar biharamuneko parteetan ez dira gu-

txi aurpegia urratua dutenak, bizarrari itsasgarriarekin eusteagatik.

Horrek erran nahi du jendeak orain-dik ez duela eskarmenturik hartu. Az-ken f inean, bu rua m o z o r r o t z e a r e n a kontu berria da hirian, baina iduri du bi-zitza osoan halaxe izan dela, eta hori 18 ur teko gazteak ber tzer ik ez dezake erran. Beraz, duela gutxi arte, ez du be-reizitasunik izan Iruñeko ospakizunak, ez bada garai batean egiten ziren gauer-diko meza jendetsuak, arrunt jendetsuak, XIX. mendetik XX.-ra pasatzerakoan ger-tatu zen moduan, jendea katedralean ko-mekatzen egon baitzen goizeko laurak ar-te. Bekatuak aitortzeko ere ilara luze luze-ak egin ziren. Izan ere, zer gerta ere, hobe zen mende berrian garbirik sartzea, iruin-darrek sinistu egin baitzuten profeziek

Ohitura berria da Urte zahar gauean mozorrotzea.

iragartzen zutena, munduak ez zuela lu-zaz iraunen, alegia.

Baina, bistan denez, iraun du, eta taber-nariak ari dira euroaren gaineko ikastaro trinkoa egiten. Estafeta aldean, gainera, edarien prezioak eurotan idatziak dituzte, oraindik ikusgai ez dagoen arbel batean. Garagardoa 1,25 euro dira; patxaranko-

pa 1,60; e ta k o m a n d a n t e a (Habana 7 + koka kola) 3,10. Barra libreko kotiloiak ere iza-nen dira hiriko hotel izartsue-tan, soineko ilun eta kortejan-tzi beltzarekin joateko, noski. Pijo, gomina, distira, bizarrik ez, bibote txukunak, zernahi jan eta edan, dena 75 eurotan (12 mila pezetatik gora). Hori bai, goizeko bortzak arte. Lo-gela eskatuz gero, 10 euro gehiago dira (goizeko bortzak

arte ere?). Prezioarenbarnean, gainera, matasuegraren poltsa berezia dago, belu-sezko maskara eta guzti. Ondoren, seku-lan bete ez den hitzordua, Arga izoztuan (aurten bai benetan) murgiltzea. Madale-nako zubiaren parean, goizeko zortzie-tan. Sartu baino lehen kendu bibotea, 500 pezeta baitira.

Egunkaria ostirala, 2001 eko abenduaren 28a

Jitoiii Olaiabil lSlAFARROAKO KANTUZALEEN ELKARTEKO 1DAZKAR1A

Hilaren 16an bukatu zen aurtengo Euskal Kantu Txapelketa, Nafarroan,

Doneztebeko Bordatxon egindako finalarekin. Haurren artean antolatzen

den lehiaketaren osagarri da, eta kanturako zaletasuna dutenentzat

jendaurrean abesteko aukera polita.

mM KHeljiitjtf oclhi ®©

I n l H i n » ' • M

•i S ^ f ' T i ñ t i l i p V ' v - I T ^ P K i P T v i f l

.. fiMf'. ii^tirihe Ik^rit'TM^ I - ipiaic n m z i a »

BUSKAL KANTUZALEEN ELKAR-

teak an to la tzen du txapel-keta, urtero. Elkarte horre tako idazkari Jaione Olazabalek aur-tengo pa r t a ideen kal i tatea na-barmendu du, eta txapelketaren gorabeheren berri eman digu. • Hilaren 16an egin zenu-

ten ñnala , Donezteben; zer m o d u z joan da aur-tengo txapelketa? Pozik g a u d e ; ka l i t a t ea o n a

izan da, epaimahaiak esan due-nez. Hasieran uste genuen jen-de gutxik e m a n e n zuela izena p a r t e h a r t z e k o , b a i n a azken egune tan an imatu zen j endea , e t a bi k a n p o r a k e t a a n t o l a t u ahal izan ditugu, lehena Auriz-berr in eta b igar rena Altsasun. Iaz, dena den, partaide gehiago izan ziren.

• P a r t a i d e t z a n a lder ik i z a t e n da lekuaren ara-bera? N a f a r r o a osoko p a r t a i d e a k

izaten dira, baina egia da azken ur teotan Leitza aldetik abeslari asko atera dela txapelketan ari-tzeko. Beti dago jendea. Lehen, Sakanan ere partaide asko izaten zen, baina azken boladan suma-tu dugu behei t i egin duela, e ta horregatik jarri dugu han kanpo-raketabat aurten. Baztan aldetik ere urtero dugu partaide-ren bat, baina aurten ba-karra ere ez da an imatu . Hori da nabaritu dugun al-daketarikhandiena, eta ez dakigu zergatik izan den. Eta, bestetik, egia da hel-duekin zailagoa dela hau-rrekinbaino.

• Gehiago k o s t a t z e n za ie o h o l t z a g a i n e r a a tera -tzea? Bai, hala da. Haur ren ar tean

iaz 400 ba t par ta ide izan geni-tuen, e ta lau kanporaketa ; leku guz t ie tako h a u r r e k p a r t e har-t z e n d u t e . H e l d u e i , o r d e a , g e h i a g o k o s t a t z e n za ie p a r t e hartzera ausartzea.

• Hala ere, orain arte bi ur-t e t i k b e h i n e g i n o n d o -ren, iazt ik urtero egiten d u z u e h e l d u e n t x a p e l -keta ere. Bai. Konturatu ginen bi urtetik

behin eginda j e n d e a k ez zuela txapelketaren berri zehatzik, eta horregatik erabaki genuen urte-ro egi tea, j e n d e a k j a k i n dezan urtero bolada honetan txapelke-ta izanen dela. Eta emaitza ona izaten ari da: azken bi u r teo tan

«Azken urteotan nabaritu dugu jendeak

besteen kantuak abestu ordez nahiago duela

txapelketarako propio bere abestiak sortzea.

Hori dela eta, aurten sormena saritu dugu»

duela hiru baino jende gehiagok par te har tu du. Agian, denbora gehiago besterik ez dugu behar partaide gehiago lortzeko.

• Duela hamabost urte ha-si z ineten txapelketare-kin; zer behar da ha in-beste denbora irauteko? G a r r a n t z i t s u e n a da j e n d e a

ezagutzea, zonalde bakoi tzean t x a p e l k e t a r e n berr i e m a n e ta a b e s l a r i a k a n i m a t u k o d i t u e n norba i t iza tea . Lei tzan, adibi-dez, h a n g o a p e z a k lan h a n d i a e g i t e n du j e n d e a m u g i t z e k o , e t a B a z t a n - B i d a s o a a l d e a n , Axun Iturria dugu l agun tzeko prest . Guk bakarr ik ezingo ge-nuke leku guztietara ailegatu.

• Urte horietan guztietan, i zan da aldaketarik txa-pelketan? Aldaketa handia. Azken urte-

otan, adibidez, nabari-

tu dugu j e n d e a k b e s t e e n kan -tuak abestu ordez nahiago due-la t xape lke ta rako p rop io b e r e abestiak sortzea. Hori dela eta, aurten sormena saritu nahi izan dugu. Hori izan da aldaketarik handiena.

• Txapelketaz gain, iazko i rabaz leek in kontzer tu sor ta a n t o l a t u d u z u e aurten ere; zer moduzko esperientzia izan da? Oso ona. Azken emanald iak

G o i z u e t a n e t a B e r a n i z a n e n dira. Hamabos t kontzertu anto-l a t u d i t u g u , u s t e d u g u l a k o e l k a r t e a k t x a p e l k e t a n p a r t e hartzen duten abeslariei aurre-r a s e g i t z e k o a u k e r a e m a n behar diela. Hainbat talde sortu dira d a g o e n e k o , e t a hor i o s o aberasgarria da.

—S» fdumc. £Uzo*do

IX. Euskal KantuTxat >elketako i rabazleak TALDEKA: SORMENA

1. Gabari taldea (Lekun- SARI BEREZIA:

berri): Ai ama!'. Izaskun Samaniego eta 2. Gurea taldea (Tafalla): Marta Ibañez. 'Nondaude'.

BIKOTEKA: ACAPELLA

1. Begoña Almirantearena SARI BEREZIA:

eta Nerea Biurrarena (Au- Gabari taldea. rizberri): 'Nere maite, mai-tepolita'. 2. Izaskun Samaniegoeta AHOTS TREBBTASUNA

Marta Ibañez (Tafalla); SARI BEREZIA:

'Muxuka'. Gurea taldea.

BAKARKA:

1. Itsasne Mundiñano PUBLIKOAREN

(Olazti): 'Amodio eztia'. SARI BEREZIA:

2. Xuxuna Juanes~(Ode- Maddi Olano eta Birjinia ritz): 'Euskal selekzioa- Mariezkurrena (Leitza):'Bi-

" ren alde'. zitzarenamildegia'. Gabaritaldea. « O S K A R M O N T E R O Begoña eta Nerea. • M I K E L S A I Z

ostirala, 2001 eko abenduaren 21 a Egunkaria

NAFARROA: Iratxe Monasterioa, 45-13.esk. (trrintzi dorrea) 31011 Iruñea. f ) 948178078-79 Faxa: 948178077 Posta elektronikaa : nafarkaria@egunkaria.com VVebgunea: www.egunkaria.com/nafarroa KOORDINATZAILEA: As ier Azp i l ikueta

Egunkaria • ostirala • 2001 eko abenduaren 28a

Aitor Arotzena

Egun sargori eta goxo hauetan...

Egun sargori eta goxo hauetan, berriak eta albisteak ohiko normaltasunean ailegatu

zaizkigu. Nafar guziei milioiak eta milioiak ebatsi zizkien presidenteak bi urte pasa ditu kartzeian (?) eta dagoeneko etxean lo egin eta asteburuakpasatzeko aukera du. Bertze presi-dente bat auzipetze bidean dago. Bien bitarte-an, dagoeneko izen hori daraman erakunderik ez dagoen arren, Garzon super-epaileak Am-nistiaren Aldeko Batzordeak legez kanpoko-tzat jo ditu. Milaka eta milaka nafar bildu ditu Oinarriak Plataformak Iruñean euskararen al-de deitutako manifestazioak. Aitzineko aste-an, gaur egungo Nafarroako presidenteak normaltzat jo du euskara bezainbertze, edo gehiago, baloratzea alemana, greziera, suo-miera. . . finean Europako'bertzehizkuntza guziak. Nafar gehienak erabaki horren alde daudela dio. Zergatik ez du orduan italiarra erabiltzen mendialdeko jubilatuekin bazkal-tzera biltzen denean? Baliabideei dagokienez, Hegoamerikako herrialderik aberatsena den Argentina lur jota dabil, krisian, jendea den-dak ebasten, Gobernuak eta presidenteak di-misioa aurkeztu dute... Hemengo komunika-bideek gaiaren jarraipen zabala eta estua egin dute, ekonomia eta politika aferetan adituak diren Osasunako pibe-futbolariak elkarrizke-tatuz. Elkartasun mezu argia eman dute: ba-loia borobila da, hameka hamekaren kontra jokatzen dugu eta ez da arerio ttikirik.

Nafarroara egindako bisitaldiaren ondotik, Felipe Printzeak bere andregaia uztea erabaki du. Zurrumurruek diotenez, presidenteak lu-zatutako maitasun hitz goxoek liluratuta utzi zuten. Hortik aitzinerakoak...

Urteko azken Nafar Kronika da hau, beraz Urteberri on. Nafarroako Gobemuaren diru laguntza oparoen ondorioz, oraindik ez daki-gu heldu den urtean, euroaren lehendabiziko urtean, NAFARKARiArik izanen den. N A F A R K A -

RiAk 0 pezeta; Diario de Navarra-n, euskaraz (?) idatzitakoengatik, bortz milioitik goiti.

A! Gogoratzen ez bazineten, Inuxente Egu-na da gaur: kronika honetan inoxentada zer den eta zer ez den asmatzen duenari, 2,5 euro-ko diru laguntza opari Diputazioan.

URTEZAHARRA

• Bera: Astelehenean 80 gaztetik goiti kopla kantari ibiliko dira herriko karr iketan barna , 18:0 Oetatik aurrera.

» M u t i l o a b e i t i : Astear teko 01:30etik aurrera, Gabon zaha-rreko jaia eginen dute, kirolde-gian, Rubi Berriak orkestraren laguntzaz.

ERREGEMAGOAK

I Antsoain: Errege magoen desfi-lea urtarrilaren 5eko 18:00etan abiatuko da, udaletxetik. Ongie-torria kiroldegian eginen diete, 19:30ean.

» A t a r r a b i a : Desfilea Mai tasun Errukitsuaren egoitzatik atera-ko da, 18:00etan, Eliza-Parro-kiarako bidean.

6 Burlata: Errege magoakkaputxi-noetatik Juan Bautista parro-kiarainojoanen dira, 19:00etan abiatuta.

» M u t i l o a g o i t i : Errege m ag o ak 19:00etan aterako dira, Mutilo-agoitiko Amma zentrotik. Gero Mutiloabeitira joanen dira.

» Z i z u r N a g u s i a : Errege magoen kabalgata 19:00etan abiatuko da, kiroldegitik, Doniantzu Itxa-ropenaren Andra Mari parro-kiarako bidean.

MUSIKA

» A i t zoa in : Txutxin Ibañez y Los Chihuahua, gaur, 23:00etan, Ar-tsaia aretoan.

I Lakuntza: Reventon taldea, gaur, 23:30ean, Sorginatabernan.

» Etxarri-AranatZ: Juan Mari Beltra-nek Euskal Herriko musika tres-/jafckontzertu didaktikoa ema-nen du, bihar, arratsaldez, Kul-tur Etxean.

ANTZERKIA

» Antsoain: Urtarrilaren 3an, Panta Rhei taldeak Saraba antzerki eta txotxongilo lana eskainiko du, 17:00etan, kiroldegian.

» Atarrabia: Urtarrilaren 3an, TEN Pinpilinpauxa taldeak Los rato-nes del organillo lana euskaraz eskainiko du, 17:30ean, Atarra-bia pilotalekuan.

» Z izur Nagus ia : Urtarrilaren 3an, SambhuTeatro taldeak Errekre-oa lana an tzez tuko du. 18:00etan, Kuitur Etxean.

• I ruñea : Urtarrilaren 4an, Horra Marii Eguberrietako ipuina tau-laratuko dute, 12:00etan, Gaia-rre antzokian.

» I r u ñ e a : Urtarrilaren 5ean, Itsas-minez lana eskainiko du Txo-txongilo ta ldeak, 12:00etan, Gaiarre antzokian.

BERTSOLARIAK

» B e r a : Andoni Egaña, Sustrai

• M I K E L S A I Z

Colina, Amaia Agirre eta Iñigo Olaetxea bertsolariek urteari e r r e p a s o a e m a n e n d io te , bihar, 20:00etan, Kultur Etxe-an.

DANTZARIAK

» Bera: Gure Txokoa dantza talde-ak herriko plaza batean giroturi-ko istorioa dantzatuko du igan-dean, 19:00etan, Herriko Etxe-ko plazan.

ZINEMA

» B a r a ñ a i n : Banpiro txikia filma, gaur, 12:00etan, Kultur Etxean.

» A t a r r a b i a : Banpiro txikia filma, bihar, 17:30ean, Atairabia pilo-talekuan.

BESTELAKOAK

» Ororbia-Etxauri-Orkoien: Ororbian haurrentzako jolas-lantegiak antolatu dituzte gaurko, urtarri-laren 2rako eta 4rako, 17:00eta-tik 19:00etara. Etxaurin urtarri-laren 3an eginen dituzte, 1 l:00etatik 14:00etara. EtaOr-koienen, astelehenean, etaurta-rrilaren 2an eta 7an, 1 l:00etatik 13:00etara, eskola zaharret

oharra

Eguberri bestak

Eguberri bestak direla eta, heldu den ostiralean

ez da NAFARKARIArik izanen. 2002ko lehen

NAFARKARIA urtarrilaren 11 n plazaratuko

dugu. Zorionak eta urte berri on!

I l b e t e a Urte zahar, llargi zahar. Igandean, urtearen azkenaurreko egunean, ilbetea izanen dugu. Ilargia, Lurra-

ren satelite natural bakarra, Lurrarekin bateratsu sortu zen, eta hasiera-hasieratik, gure ondoan izan

da, fidel. Ilargiak ez du berezko argirik, Eguzkitiko argia islatu besterik ez baitu egiten. Lurraren ingu-

ruan biraka^ari denez, Eguzkiak ilargiaren hemisferio bat argiztatzen du beti, eta bestean gaua da.

Lurretik ikusita, llargia ez da beti berdin ikusten, eta zati argiztatuaren itxura aldatu egiten da. Lurra

Eguzkiaren eta llargiaren artean dagoelarik, Lurretik llargiaren hemisferio argiztatua oso-osorik ikus-

ten dugu, igandean gertatuko den gisara. Gure hiri modernoetan farolen argiak eta llargijik datorkigu-

na lehian dira aspaldi, argi gehien nork emanen. Dudarik ez dago nor den irabazle.

Ilargi amandrea, zeruan zer berri?